Universiteti i PrishtinësUniversiteti i PrishtinësFakulteti Ekonomik Fakulteti Ekonomik

Studimet pasdiplomike / MasterStudimet pasdiplomike / Master

Lënda: Mikroekonomi e avancuarLënda: Mikroekonomi e avancuar

Tema (03)Tema (03): : Teoria e kërkesësTeoria e kërkesës

Ndryshimi në kërkesë në saje të Ndryshimi në kërkesë në saje të ndikimit të:ndikimit të:

ndryshimit të çmimeve ndryshimit të çmimeve

ndryshimit të të ardhuravendryshimit të të ardhurave

Si ndikon ndryshimi Si ndikon ndryshimi ii çmim çmimitit në në kërkesën individuale?kërkesën individuale?

Kurba e çmimeve të ofruara paraqet shportat që Kurba e çmimeve të ofruara paraqet shportat që do të kërkoheshin për çmime të ndryshme të së do të kërkoheshin për çmime të ndryshme të së mirës x, duke mbajtur të pandryshuara çmimet mirës x, duke mbajtur të pandryshuara çmimet tjera dhe të ardhurat.tjera dhe të ardhurat.

Shembulli 1: Supozojmë se Px=4$, Py=4$ dhe m=40$. Zgjedhja optimale gjendet në shportën e konsumit A (2,8).

a) P’x= 2$ B (10, 5)b) P”x= 1$ C (16, 6)

Të paraqiten grafikisht zgjedhjet optimale për nivelet e ndryshme të çmimeve.

Y (njësi )

X (njësi)0PX = 4

XA=2 XB=10 XC=16

•10

m = 40 $PY = 4 $ ,Px = 4 $

20

Pika e parë: Kurba e çmimeve të ofruara

A (2,8)

Pjerrësia=- Px/Py= - 4/4 = -1A

X - njësi ushqimY - njësi veshje

Y

X 0PX = 4 PX = 2

XA=2 XB=10 XC=16

••

10

20

Pika e dytë: Kurba e çmimeve të ofruara

m = 40 $PY = 4 $ ,P’x = 2 $

Pjerrësia = - Px/ Py = - 2 /4 = -1/2A

B

B (10, 5)

Y

X 0PX = 4 PX = 2

PX = 1

XA=2 XB=10 XC=16

•• •

10

Kurba e çmimeve të ofruara

20

Kurba e çmimeve të ofruara (shtegu i zgjerimit të çmimeve) të mirën x mund të shkruhet edhe si sasia e të mirës x të konsumuar për çdo çmim të x. Kjo është Kurba e kërkesës individuale për të mirën x.

Pika e tretë: Kurba e çmimeve të ofruara

m = 40 $PY = 4 $ ,P”x = 1 $

A

B C

C (16, 6)

Pj.= - Px/ Py = - 1 /4

Shembull: Kurba e kërkesës individuale për X

X

PX

2 10 16

Kurba e kërkesës individuale për X

PX = 4$

PX = 2$

PX = 1$

••

•U rritëse

A’

B’C’

D për ushqim

Kurba e kërkesës individuale është gjithashtu kurba e “gatishmërisë për të paguar”.

• Në shportën optimale A: MRS=1• Në shportën optimale B: MRS= 1/2• Në shportën optimale C: MRS=1/4

Konsumatori është duke maksimizuar dobinë në çdo pikë përgjatë kurbës së kërkesës;

Norma margjinale e zëvendësimit (MRS) bie përgjatë kurbës së kërkesës kur çmimi i të mirës x bie (nëse ekziston optimumi i brendshëm);

Kurba e të ardhurave të ofruara për produktin x (shtegu i zgjerimit të të ardhurave) paraqet shportat e të mirave të kërkuara për nivele të ndryshme të të ardhurave, kur çmimet mbesin të pandryshuara.

Si ndikon ndryshimi Si ndikon ndryshimi i të ardhuravei të ardhurave në kërkesën individuale?në kërkesën individuale?

Shembulli 2: Supozojmë se Px=2$ dhe Py=4$ mbesin të pandryshuara. Kurse e ardhura ndryshon si vijon:

a) m= 40$ A (10, 5)b) m’= 68$ B (18,8)c) m”= 92$ C (24,11)

Të paraqiten grafikisht zgjedhjet optimale për nivelet e ndryshme të të ardhurave.

Kurba e të ardhurave të ofruara (shtegu i zgjerimit të të ardhurave)

X

Y

0

10 18 24

PX

X

10 18 24

2$D3 (m=92$)

U1

U2

U3

m=92

m=68

m=40

D2 (m=68$)D1 (m=40$)

A’ B’ C’

A B

C

C (18, 8)

Pjerrësia e njejtë (VB1, VB2, VB3) =-1/2

A (10, 5)

C (24, 11)

Kurba e të ardhurave të ofruara për të mirën x gjithashtu mund të shkruhet si sasi e konsumuar e të mirës x për çdo nivel të të ardhurave. Kjo është kurba e Engelit për të mirën x.

Kur kurba e të ardhurave të ofruara ka pjerrësi pozitive, pjerrësia e Kurbës së Engelit është pozitive.

Kurba e Engelit për të mira normale

Kurba e Engelit

m,

të a

rdhura

t ja

vore

X, ushqim

Shembull:Shembull: Supozojmë se x paraqet ushqimin dhe y Supozojmë se x paraqet ushqimin dhe y paraqet të mirat tjera. Të ardhurat ndryshojnë si paraqet të mirat tjera. Të ardhurat ndryshojnë si vijon:vijon:

a)Të ardhurat në fillim janë 200$ (shporta konsumit A) a)Të ardhurat në fillim janë 200$ (shporta konsumit A) b)Të ardhurat ndryshojnë prej 200$ në 300$ (shporta b)Të ardhurat ndryshojnë prej 200$ në 300$ (shporta

e konsumit B)e konsumit B)

c) Të ardhurat ndryshojnë prej 300$ në 400$ (shporta c) Të ardhurat ndryshojnë prej 300$ në 400$ (shporta e konsumit C) e konsumit C)

Në rastin (a) dhe (b) me rritjen e të ardhurave do të Në rastin (a) dhe (b) me rritjen e të ardhurave do të rritet konsumi rritet konsumi ii të mirës x, ndërsa në rastin të mirës x, ndërsa në rastin ((cc)) me me rritjen e të ardhurave do të zvogëlohet konsumi rritjen e të ardhurave do të zvogëlohet konsumi ii të të mirës x. mirës x.

X (njësi)

Y (njësi)

0

13 16 18

I ($)

X (njësi)

13 16 18

U1

U2

U3

m=400

m=300

m=200

200

300

400

Prej pikës A në B është e mirë normale , kurse prej pikës B në C është e mirë inferiore.

Kurba e Engelit e përkulur nga mbrapa

C

BA

A’

B’

C’

Nëse kurba e të ardhurave të ofruara tregon se konsumatori blen më shumë nga e mira X kur të ardhurat e tij rriten, e mira është normale (Δx/ Δy>0).

• Ekuivalent me këtë, nëse pjerrësia e kurbës së Engelit është pozitive, e mira është normale.

• Nëse e mira është normale, elasticiteti i kërkesës lidhur me të ardhurat është pozitiv.

Nëse kurba e të ardhurave të ofruara tregon se konsumatori blen më pak nga e mira X kur të ardhurat e tij rriten, e mira është inferiore (Δx/ Δy < 0).

•Ekuivalent me këtë, nëse pjerrësia e kurbës së Engelit është negative, e mira është inferiore.

•Nëse e mira është inferiore, elasticiteti i kërkesës lidhur me të ardhurat është negativ.

ShembullShembulli 3i 3:: Ekuacioni I kurbës së kërkesës së konsumatoritEkuacioni I kurbës së kërkesës së konsumatorit

Konsumatori blen dy të mira: ushqim dhe veshje. Funksioni i Konsumatori blen dy të mira: ushqim dhe veshje. Funksioni i dobisë është U(x,y)dobisë është U(x,y)=x y=x y. Dobitë marxhinale janë: MUx=Y dhe . Dobitë marxhinale janë: MUx=Y dhe Muy=X. Çmimi i të mirës x është Px dhe çmimi i të mirës y është Py.Muy=X. Çmimi i të mirës x është Px dhe çmimi i të mirës y është Py.Vërteto se ekuacioni I kurbës së kërkesës për ushqim është Vërteto se ekuacioni I kurbës së kërkesës për ushqim është x=m/2PXx=m/2PX. .

Nëse funksioni i dobisë është U(x,y)Nëse funksioni i dobisë është U(x,y)=x y=x y, , a është e mira (x) e mirë a është e mira (x) e mirë normale? Çnormale? Çfarë forme janë kurbat e indiferencës dhe për çfarë farë forme janë kurbat e indiferencës dhe për çfarë optimumi është fjala?optimumi është fjala?

Nga barazimi që shpreh kushtin e tangjencialitetit (zgjedhjen Nga barazimi që shpreh kushtin e tangjencialitetit (zgjedhjen optimale) të gjoptimale) të gjeendet y, pastaj duke ndet y, pastaj duke zëvendësuar nëzëvendësuar në ekuacionin e ekuacionin e vijës së buxhetit të gjvijës së buxhetit të gjeendet x.ndet x.

VVizato kurbën e kërkesës për ushqim D1 nëse:izato kurbën e kërkesës për ushqim D1 nëse:m=120$ dhe Px=15$, m=120$ dhe Px=15$, x=x= ? ?

m=120$ dhe m=120$ dhe Px=10Px=10$ , x=? $ , x=?

Vizato kurbën e kërkesës për ushqim D2 nëse:Vizato kurbën e kërkesës për ushqim D2 nëse:Nëse m=200$, Px=10$, x=? Nëse m=200$, Px=10$, x=?

Kurba e kërkesës për ushqim për nivele të ndryshme të të ardhurave

Kurba e kërkesës për ushqim

px,

çmim

i i u

shqim

it

X, ushqim

Ndryshimi në çmim ndikon në (a) ndryshimin e normës së Ndryshimi në çmim ndikon në (a) ndryshimin e normës së këmbimit mes dy të mirave dhe (b) në ndryshimin e fuqisë këmbimit mes dy të mirave dhe (b) në ndryshimin e fuqisë blerëse të konsumatorit.blerëse të konsumatorit.

Nëse çmimi i të mirës x bie, atëherëNëse çmimi i të mirës x bie, atëherë ushqimi është më i lirë ushqimi është më i lirë se veshja, që do të thotë se konsumatori heq dorë nga më se veshja, që do të thotë se konsumatori heq dorë nga më pak njësi veshje për njësi shtesë të ushqimit. Pra ndryshon pak njësi veshje për njësi shtesë të ushqimit. Pra ndryshon norma e këmbimit mes dy të mirave. Ndryshimi në norma e këmbimit mes dy të mirave. Ndryshimi në konsumin e të mirës kur çmimi ndryshon, quhet konsumin e të mirës kur çmimi ndryshon, quhet efekt i efekt i zëvendësimit.zëvendësimit.

Efekti i zëvendësimit është gjithmonë negativ. Nëse çmimi i të mirës x bie, rritet fuqia blerëse e

konsumatorit. Ky quhet efekt i të ardhurave të ndryshimit në çmim.

Efekti i të ardhurave mund të jetë pozitiv (e mira normale) dhe negativ (e mira inferiore).

Efekti i zëvendësimit dhe efekti i të ardhurave,

Rasti 1: x është e mirë normale

Ekuilibri fillestar i konsumatorit - Zgjedhja e shportës A

(Figura vazhdon në dy slajdet e ardhshme)

VB1 (pjerrësia = - px1/ py

Hapi 1.Gjejmë shportën fillestare

X, ushqim

y,

vesh

je

(Figura vazhdon)

Shporta C është zgjedhur pas rënjes së çmimit x – ekulibri i ri në kurbën më të lartë të iniferencës

VB2(pjerrësia = - px2/py

Hapi 2.Gjejmë shportën përfundimtare C

x, ushqim

y,

vesh

je

VB1 (pjerrësia = - px1/py

Ndërto shportën B: Përdore nivelin e dobisë fillestare dhe çmimin e ri të tregut

VB2(pjerrësia = - px2/py

Hapi 3.Gjejmë shportën shpërbërëse B

X, ushqim

y,

vesh

je

VB1 (pjerrësia = - px1/py

Efekti i zëvendësimit Efekti i të ardhurave = XB – X A = X C – X B

Efekti i zëvendësimit dhe efketi i të ardhurave, Rasti 2: x nuk është as e mirë normale as e mirë inferiore

Efekti i të ardhurave është i papërfillshëm

VB2(pjerrësia = - px2/py

y,

vesh

je

VB1 (pjerrësia = - px1/py

Efekti i zëvendësimit Efekti i të ardhurave = XB – X A = X C – X B =0

x, ushqim

Efekti i të ardhurave dhe efekti i zëvendësimit, Rasti 3: x është një e mirë inferiore dhe ka kurbën e kërkesës me pjerrësi negative

Të mirat inferiore: efekti i të ardhurave është negativ

VB1 =-px1/py) VBd=-px2/py

VB2=-px2/py

Y, vesh

je

Efekti i të ardhurës= X c-XB, x, ushqim

Efekti i zëvendësimit= XB-XA

Nëse një e mirë është shumë inferiore dhe efekti neto i rënjes së çmimit të së mirës x, është zvogëlimi në konsum i të mirës x, e mira është Giffen.

Për të mirat Giffen, kurba e kërkesës ka pjerrësi pozitive.

Efekti i të ardhurave dhe efekti i zëvendësimit veprojnë në drejtime të kundërta. Në fakt, efekti i të ardhurës tejkalon efektin e zëvendësimit. E mira ka një peshë më të madhe në shpenzimet e konsumatorit.

Efekti i të ardhurave dhe efekti i zëvendësimit, Rasti 4: x është e mirë Giffen

VB2=-px2/py

VB1 =-px1/py) VBd=-px2/py

Y, vesh

je

Efekti i të ardhurës= Xc-XB, x, ushqim

Efekti i zëvendësimit= XB-XA

Efekti i të ardhurave është negativ dhe është më I madh se efekti i zëvendësimit.

Tejkalimi i përfitimit total (shumës së dobive marxhinale) ndaj kostove totale (sasi e blerë x çmim) quhet tepricë konsumatore.

Teprica konsumatore përfaqëson diferencën mes sasisë së parave që konsumatorët janë të gatshëm të paguajnë dhe sasisë së parave që ata paguajnë faktikisht.

Teprica konsumatore

15$+13$+11$+9$+7$+5$+3$+1$= 64$

Sasia

Ç

mim

i

Kërkesa

Sasia

Teprica konsumatore

Ndryshimi në tepricën konsumatore kur çmimi bie prej 3$ në 2$.

D

Sasia

Ç

mim

i

Të diskutohet lidhur me variacionin e Të diskutohet lidhur me variacionin e kompensimit dhe variacionin kompensimit dhe variacionin

ekuivalent.ekuivalent.

Funksioni i kërkesës së tregut apo kërkesës agregate është shuma horizontale e kurbave individuale.

Sasia

Ç

mim

i

Kërkesa individuale 1

Kërkesa individuale 2

Kërkesa tregut

Nëse kërkesa e një konsumatori për një të mirë ndryshon me numrin e konsumatorëve të tjerë të cilët blejnë të mirën, atëherë ekzistojn

rrjeti i eksternaliteteve.

Nëse kërkesa e një konsumatori rritet me rritjen e numrit të konsumatorëve atëherë eksternaliteti

është pozitiv. (Efekti “bandwagon”)

Nëse kërkesa e një konsumatori zvogëlohet me rritjen e numrit të konsumatorëve, atëherë

eksternaliteti është negativ. (Efekti “snob”)

Eksternalitetet pozitive: Efekti “Bandwagon”

Sasia

Ç

mim

i

KërkesaEfektiçmimit

Efekti “Bandwagon”

Eksternaliteti negativ: Efekti Snob

Efektisnobsnob

Kërkesa

Efekti i pastër i çmimit Sasia

Ç

mim

i

Zgjedhja mes punës dhe kohës së lirëZgjedhja mes punës dhe kohës së lirë

ShembullShembulli 4i 4::Supozojmë se konsumatori punon L orë punë në Supozojmë se konsumatori punon L orë punë në ditë. Të ardhurat ditore janë wL. E mira e përbërë, ditë. Të ardhurat ditore janë wL. E mira e përbërë, y, ka çmimin y, ka çmimin py = $1.

Vija e buxhetit jep të gjitha kombinimet për y dhe l (koha e lirë) që konsumatori i ofron.

Nëse l=24, y=0 Nëse l=0, y=120 Pjerrësia e vijës së buxhetit është -5$.

U= U(y,l)

Nëse koha e lirë është e mirë normale, efekti i të ardhurave për kohën e lirë është pozitiv.

Nga kjo rrjedh se efekti i të ardhurave mbi punën është negativ.

Efekti i zëvendësimit shpie në më pak kohë të lirë dhe në më shumë punë, kur w rritet.

Kur w rritet, konsumatori ndjen se ka më shumë të ardhura sespe do t’I nevojiten më pak or punë për të blerë njësi të y. Kjo krijon efektin e të ardhurave.

Kjo informatë mund të përdoret për të ndërtuar funksionin e ofertës së punës së konsumatorit L:

Nëse efekti i të ardhurës tejkalon efektin e zëvendësimit, kurba e ofertës së punës bëhet e përkulur nga mbrapa.

Oferta e punës e përkulur nga mbrapa

Paga ($/në orë)

Koha e punës (orë nëditë)9 10 11

•

••

••

Oferta e punës25

20

15

10

5

Δx/ Δy < 0

Δx/ Δy > 0

Besanko & Braeutigam / Microeconomics: An Integrated Approach, Kapitulli 5 “Teoria e kërkesës”.

Hal R. Varian “Mikroekonomia” Hal R. Varian “Mikroekonomia” ––”V”Variacioni i kompensimit dhe ariacioni i kompensimit dhe variacioni ekuivalentvariacioni ekuivalent”, ”, fq.218-219fq.218-219..