ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစ

အတ ငြး ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ

႐ႈေထာငက ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ေျမပ ငဆ ငခ ငႏင ရာသဥတ ေျပာငြးလြမႈ (TGCC) အစအစဥ

ii ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ဤအစရငခစာက ေျမပ ငဆ ငခ ငႏင ကမာၻ႔ရာသဥတေျပာငြးလြမႈစမက နြး၊ စာခ ပအမတ- AID-OAA-TO-13-00016 အရ နညြးပညာ ၄ ရပအာြးျဖင အေမရ ကနႏ ငငတကာဖ ႔ၿဖ ြးေရြးေအဂ ငစက ျပနလညသြးသပမႈ ျပလပႏ ငရန ေရြးသာြးထတေ၀ျခငြးျဖစပါသည။

မ ကႏာဖြးဓာတပ - အမဖတေက ြးရ ာရ အ မဝငြးႏင ဟငြးရ ကစ ကခငြး

အစရငခစာ ေရြးသာြးသမ ာြး- ေလာရာ အကရဘက ႏင အြလ ဇဘက လြး၀စ

အက ြးအကာြး - အကရဘက၊ အယလ၊ ႏင လြး၀စ၊ စ(၂၀၁၆)။ ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြးေက ြးရ ာ အပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငဆ ငရာ က ာြး-မ ရႈေထာငမ ာြးက ြျပာြးမႈအေပၚ ေလလာသြးသပခ က၊ ၀ါရငတနဒစ- ယအကစေအအ ငဒ ေျမယာ ပ ငဆ ငခ ငႏင ကမာၻ႔ရာသဥတ ေျပာငြးလြေရြးအစအစဥ။

ျပငဆငျခငြး- တကထရာ တကခ အတ က လနဒကဆာ အဓ က ဆကသ ယရန: မတ စမြးမာြးေဗြးလ၊ အဖ ြ႕အႀကြးအကြ Matt.Sommerville@tetratech.com ခရစၥတြးနာြး အယဗာရကဇ၊ စမက နြး မနေနဂ ာ Cristina.Alvarez@tetratech.com မဂန ဟတသ၊ ဒတ ယ စမက နြး မနေနဂ ာ Megan.Huth@tetratech.com

i ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစ အတ ငြး ေျမအသြးခ ခ ငႏငပ ငဆ ငခ င အေပၚ က ာြး-မ ရႈေထာငမ ာြးက ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ေျမပ ငဆ ငခ ငႏင ကမာၻ႔ရာသဥတေျပာငြးလြမႈ (TGCC) အစအစဥ

၂၀၁၆ ခႏစ ဒဇငဘာလ

ျငငြးဆ ခ က

ဤအစရငခစာအာြး အေမရ ကနျပညေထာငစ၏ ႏ ငငတကာဖ ႔ၿဖ ြးတ ြးတကေရြးေအဂ ငစ (USAID) မတစဆင အေမရ ကန ျပညသမ ာြး၏ ေစတနာထကသနစ ာအေထာကအပေပြးမႈတ ႔ေၾကာင ေရြးသာြးတငျပႏ ငခြျခငြး ျဖစပါသည။ ဤအစရငခစာတ င ပါ၀ငေသာအေၾကာငြးအရာမ ာြးသည အစရငခစာေရြးသာြးသမ ာြးတ ငသာ အျပညအ၀တာ၀နရ ၿပြး USAID၊ အေမရ ကနျပညေထာငစ အစ ြးရတ ႔၏ အျမငမ ာြးအာြးထငဟပထာြးျခငြးမရ ပါ။

ii ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

မာတ ကာ အတ ေကာက စာလြးမ ာြး ......................................................................................................... iii

အႏစခ ပ တငျပခ က ............................................................................................................. iv

၁-၀ ဤေလလာသြးသပခ က၏ ရညရ ယခ က .............................................................................. 1

၂-၀ ေလလာသြးသပခ က ေဆာငရ ကပ နညြးလမြးမ ာြး ................................................................... 2

၃-၀ ေက ြးရ ာအပစ အေၾကာငြး ျခငသြးသပျခငြး ............................................................................ 3

၄-၀ က ာြး-မ႐ႈေထာငက ြျပာြးမႈအာြး ေလလာသြးသပခ က ................................................................. 5

၄-၁ စြးပ ာြးေရြး ေဆာငရ ကခ ကမ ာြးႏင စ နေခၚမႈမ ာြး ................................................................... 5

၄-၂ ေျမယာအသြးခ ခ ငအေပၚ က ာြး-မ ႐ႈေထာငက ြျပာြးမႈမ ာြး ........................................................ 6

၄-၃ ေျမယာအခ ငအေရြးမ ာြးအေပၚ က ာြး-မ ရႈေထာငက ြျပာြးမႈ ................................................... 9

၄-၄ ေျမပ ငဆ ငခ ငအာမခခ က ႏင ထ ခ ကလ ယမႈအေပၚ က ာြး-မ ရႈေထာငမ ာြး .............................11

၄-၅ ေျမအျငငြးပ ာြးမႈမ ာြးဆ ငရာ က ာြး-မ ရႈေထာငမ ာြး .............................................................11

၄-၆ လယယာမြ ျဖစျခငြး ဆ ငရာ က ာြး၊ မ ႐ႈေထာင ...................................................................13

၄-၇ ဆြးျဖတခ ကခ ေရြးတ င ပါ၀ငခ ငဆ ငရာ က ာြး-မ ရႈေထာငမ ာြး ............................................13

၄-၈ ၀နေဆာငမႈမ ာြး ရရ ေရြးတ င က ာြး-မအလ က ရႈေထာငမ ာြး ....................................................14

၅-၀ အၾကျပခ ကမ ာြး ............................................................................................................16

၅-၁ ေရ႕ေျပြးစမက နြး လပက ကအတ က နညြးပညာအရ ခ ဥြးကပပနညြးလမြးမ ာြး..............................16

၅-၂ အျခာြးမဝါဒႏင ဥပေဒျပျပငေျပာငြးလြေရြးအတ က အၾကျပခ ကမ ာြး .........................................17

က မြးက ြးစာရငြး ...................................................................................................................19

ေနာကဆကတ ြ ၁ - ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငဆ ငရာ က ာြး-မ ရႈေထာငမ ာြး အာြး ရပရ ာအဆင ေလလာသြးသပျခငြး - က ငြးဆငြးေမြးျမနြးသမ ာြးအတ က လမြးညႊနေမြးခ နြးမ ာြး ....................................20

iii ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

အတ ေကာက စာလြးမ ာြး

CSO အရပဖကလမႈ အဖ ြ႕အစညြး

DoALMS လယယာေျမစမခန႔ခ ြေရြးႏင စာရငြးအငြး ဦြးစြးဌာန

FGD ရညၫႊနြးအပစႏင ေဆ ြးေႏ ြးေမြးျမနြးျခငြး

GAD အေထ ေထ အပခ ပေရြး ဦြးစြးဌာန

LTP ေျမယာပ ငဆ ငခ င စမက နြး

LUC ေျမယာအသြးခ ခ င လကမတ

MFI အေသြးစာြးေင ေခ ြးလပငနြး

MIID ျမနမာႏ ငင ဘကစဖ ႕ၿဖ ြးတ ြးတကေရြး အဖ ြ႕

MOALI စ ကပ ြးေရြး၊ ေမ ြးျမေရြးႏင ဆညေျမာငြး ဝနႀကြးဌာန

MONREC သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနြးက င ထ နြးသ မြးေရြး ဝနႀကြးဌာန

NLUP အမ ြးသာြး ေျမအသြးခ မႈ မဝါဒ

NTFP သစမဟတေသာ အျခာြးေတာထ ကပစၥညြးမ ာြး

UNDP ကလသမဂၢဖ ႕ၿဖ ြးတ ြးတကေရြး အစအစဥ

USAID အေမရ ကန ျပညေထာငစ ႏ ငငတကာ ဖ ႕ၿဖ ြးတ ြးတကေရြး ေအဂ ငစ

VTA ေက ြးရ ာအပစ အပခ ပေရြးမ ြး

iv ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

အႏစခ ပ တငျပခ က

၂၀၁၆ ခႏစတ င ျမနမာႏ ငငရ အေမရ ကန ျပညေထာငစ ႏ ငငတကာ ဖ ႕ၿဖ ြးတ ြးတကေရြး ေအဂ ငစ (USAID) ၏ ေျမယာ ပ ငဆ ငခ င စမက နြး (LTP) မေန၍ ေရ႕ေျပြးစမက နြး နယေျမ သြးခအနက ဒတ ယေျမာကနယေျမ ျဖစေသာ ေညာငေရႊၿမ ႕နယ လကေမာငေက ာေက ြးရ ာအပစတ င ေျမယာအသြးခ မႈႏင လပက ငမႈအပ ငြး၌ က ာြး၊မ ပါဝငမႈ အေျခအေနမ ာြးက ေလလာဆနြးစစမႈ ျပလပခြပါသည။ ဤေလလာဆနြးစစမႈသည ဤစမက နြးေနရာတ ငပင ၂၀၁၆ ခႏစက ျပလပခြသည က႑စ ေျမယာအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ င ေလလာဆနြးစစခ က၏ တ ြဖက စာတမြးတစေစာငလညြးျဖစကာ စမက နြး ဆကလကေဖာေဆာငရာတ င ထညသ ငြးစဥြးစာြးရမည အခ ကအလကမ ာြး အၾကျပေပြးရန ရညရ ယပါသည။

လကေမာငေက ာ ေက ြးရ ာအပစတ င က ာြး-မ ဆ ငရာ ႐ႈေထာငမ ာြး က ြျပာြးမႈ အေပၚ ေလလာသြးသပခ ကအရ ထ ကေပၚလာေသာ အဓ က အခ ကမ ာြးမာ ေအာကပါ အတ ငြးျဖစသည -

၁။ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမယာမ ာြးအာြးလြးက ရပရ ာက ဘပ ငဆ ငျခငြးျဖစၿပြး ေျမယာအသြးခ ပ ငခ ငမာ ထြးတမြးအစဥအလာအရ ရယပ ငဆ ငၾကျခငြးျဖစသည။ ရ ာသာြးမ ာြးအေနျဖင ရ ာေျမႏင ေက ြးရ ာဘပ ငသစေတာ မ ာြးက တရာြးဝငပ ငဆ င လပက ငခ ငရ သညဟ ယဆရေသာလညြး ေတာငယာစ ကပ ြးရာေျမ၊ စာြးက ကေျမႏင ၎တ ႔၏ တရာြးဝင ေက ြးရ ာဘပ ငသစေတာမ ာ ျပငပတ င ထငြးႏင အျခာြးေတာထ ကမ ာြး ရာေဖ ျခငြးတ ႔အတ က တရာြးဝင အသ အမတျပ လပပ ငခ င မရ ထာြးပါ။ ရပရ ာလထအေနျဖင တရာြးဝငအသ အမတျပမႈမရ ဘြ ဤေျမမ ာြးက ဆကလက ရယ၊ လပက ငေနပါက အျခာြးသမ ာြးက ဤေျမမ ာြးက အျခာြးရညရ ယခ ကမ ာြးျဖင ရယရန ႀက ြးစာြးလာခ နတ င ဤေျမမ ာြးက လကလ တဆြး႐ႈြးရႏ ငသည အႏရာယရ ေနပါသည။

၂။ ေျမအမ ြးအစာြး တစခခ ငြးစတ င မတညေသာ ရယ၊ အသြးခ ျခငြး ဆ ငရာ စညြးမ ဥြးမ ာြး ရ ပါသည။ ရ ာေျမႏင ေတာငယာေျမမ ာြးက အသြးခ ပ ငခ ငက အဓ ကအာြးျဖင အေမ ဆကချခငြးႏင လကထပျခငြးတ ႔ျဖင ရရ ၾကသည။ သစေတာမ ာြးႏင စာြးက ကေျမမ ာြးအာြး အသြးခ ပ ငခ ငက ရ ာတ င ေနထ ငသမ ာြးက ရရ ၾကသည။

၃။ အ မေထာငစအနညြးငယသည ေက ြးရ ာအပစ ျပငပ၊ အငြးေလြးကန အနြးရ လယေျမအခ ႕က တစဦြးတညြး အမညေပါကျဖင ပ ငဆ ငၾကသည။ ဤအ မေထာငစမ ာြးသည ထ ေျမမ ာြးက လ နခြသည ဆယစႏစ အနညြးငယက ဝယယခြၾကျခငြး ျဖစသည။

၄။ အမ ြးသာြးမ ာြးႏင အမ ြးသမြးမ ာြးသည ရ ာျပငပရ ေတာငယာေျမႏင လယေျမတ ႔တ င တနြးတ လပပ ငခ င ရ သညဟ ထငရေသာလညြး လကေတ ႕တ င ထ သ ႔ မဟတပါ။ ဆထြးေနာကေလ ာငပါျခငြး/ေလ ာငေနာကဆထြးပါျခငြး အေလအထ အလ က ထ ေျမမ ာြးအာြး အသြးခ ပ ငခ င ရ ၊ မရ ေျပာငြးလြသ ာြးျခငြးမ ာြး ရ ေနသည။ ရ ာေျမမ ာြးက မ သာြးစအတ ငြး အငယဆြး သာြးသမြး (သ ႔) မ သာြးစႏင အတေန၍ မ ဘမ ာြးက ျပစေစာငေရာကေသာ သာြး၊ သမြးက အေမ ဆကခရရ ေလရ သည။

၅။ အလပလပရာတ င က ာြး၊မ အလ က အလပခ ြေဝ လပက ငမႈမ ာြး ရ ၿပြး အမ ြးသာြးႏင အမ ြးသမြးမ ာြးသည ေျမယာက မတညေသာ နညြးလမြးမ ာြးျဖင အသြးခ ေနၾကသည။ အမ ြးသမြးမ ာြးသည စ ကပ ြးျခငြး၊ ေပါငြးႏတျခငြးႏင ရ တသ မြးျခငြး စသညစ ကပ ြးေရြး အလပမ ာြး၊ ထငြးရာျခငြး၊ သစေတာအတ ငြးတ င မႈ ႏင ဟငြးသြးဟငြးရ ကမ ာြး ရာေဖ ျခငြးႏင အ မအလပမ ာြးျဖစေသာ ခ ကျပတျခငြး၊ သန႔ရငြးေရြး၊ ျခဝငြးစ ကခငြးက ထ နြးသ မြးျခငြးႏင ကေလြးမ ာြးက ျပစေစာငေရာကျခငြးတ ႔က ေဆာငရ ကၾကသည။ အမ ြးသာြး မ ာြးသည ေျမယာထ နယက ျပငဆငျခငြးႏင သစ၊ဝါြးမ ာြး ခတလြ၊ သယပ ႔ျခငြးမ ာြးက ေဆာငရ ကၾကသည။ က ၽြ၊ ႏ ာြးမ ာြးစသည တ ရစ ာနႀကြးမ ာြးက စာြးက ကေျမတ င ေက ာငြးျခငြးႏင ေက ၽြးေမ ြးထ နြးသ မြးျခငြးတ ႔က အမ ြးသာြး၊ အမ ြးသမြးမ ာြးႏင ကေလြးမ ာြးအာြးလြးတ ႔က ေဆာငရ ကၾကသည။ စ ကပ ြးေရြး ေန႔စာြးအလပ လပက ငရာတ င အမ ြးသာြးမ ာြးက အမ ြးသမြးမ ာြးထက အခေၾကြးေင ပ ၍ ရရ သည။

v ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

၆။ အ မေထာင ဦြးစြးမ ာြး ျဖစေသာ အမ ြးသာြးမ ာြးသည ေျမယာမ ာြးအာြးလြးႏင ထ ကကနမ ာြး ေရာငြးခ ျခငြး တ ႔ႏင စပလ ဥြး၍ အဓ က ဆြးျဖတခ က ခ မတသမ ာြးျဖစသည။ အ မေထာငစ အဆငတ င ဆြးျဖတခ ကခ မတရာတ င အမ ြးသမြးမ ာြး ပါဝငမႈမာ တစစႏငတစစ မတညၾကပါ။ အမ ြးသာြးမ ာြးႏင အမ ြးသမြးမ ာြးသည ဆြးျဖတခ ကမ ာြး က အတတက ခ မတၾကေလရ သညဟ စစတမြးေျဖဆ သမ ာြးက ဆ ေသာလညြး ဆြးျဖတခ ကအမ ာြးအျပာြးႏင အထြးသျဖင ေျမယာႏငစ ကပ ြးေရြး ဆ ငရာ ဆြးျဖတခ ကမ ာြးက အမ ြးသာြးမ ာြးက အၿပြးသတ ဆြးျဖတၾကသည ဟလညြး ဆ ပါသည။ အ မေထာငစအတ ငြး ေင က ထ နြးခ ပစမမႈမာမ တစစႏင တစစ မတၾကေသာလညြး အမ ာြးအာြးျဖင အမ ြးသာြးမ ာြးကသာ ထ နြးခ ပစမၾကသည။

၇။ ေက ြးရ ာအပစတ င ေယဘယ အာြးျဖင ေျမယာမြျဖစမႈ နညြးပါြးသည။ ရ ာသာြးမ ာြး သတမတထာြးသည ေျမယာမြ မ သာြးစမ ာြးမာ ေတာငယာ (သ ႔) လယေျမ မရ သည မ သာြးစမ ာြး ျဖစသည။ ေျမယာမြ အ မေထာငစမ ာြးမာ ဤနယေျမတ င ေနာကမ အေျခခ လာသမ ာြးျဖစ၍ ထြးတမြးအစဥအလာအရ ေတာငယာေျမ လပပ ငခ င မရ သမ ာြး ေသာလညြးေကာငြး၊ (စညြးမ ဥြးစညြးကမြးမ ာြးအရ ဤသ ႔ ေရာငြးခ ျခငြး မျပႏ ငေသာလညြး) ေတာငယာေျမ လပပ ငခ ငက ေရာငြးခ ခြသမ ာြး ေသာလညြးေကာငြး ျဖစသညဟ ဆ ပါသည။

၈။ ေျမယာမြ အ မေထာငစမ ာြးသည လပသာြးႏင အရငြးအျမစမ ာြးရ ပါက ေတာငယာေျမက ငာြးရမြးလပက ငႏ ငသည။ တစရ ာတညြးတ င ေနထ ငသမ ာြးအတ က ငာြးရမြးခပ ၍ သကသာသည။ ေက ာငြးနာြးရ ာတ င ရ ာတ ငြးမ ေျမက အျပငလ ဆယဦြးမ ငာြးရမြးထာြးသည။

၉။ အမ ြးသမြး ဦြးေဆာငေသာ ေျမယာမြ အ မေထာငစမ ာြးမာ ေျမက က ယတ င မထ နရကႏ ငဘြ ေျမရငြးလငြးျခငြး ႏင ထ နရကျခငြးကြသ ႔ ကာယအာြး ပ မ လ အပ၍ ပငပနြးေသာ အလပမ ာြးက လပရန ေယာက ာြးသာြး ေဆ မ ြးမ ာြး (သ ႔) အငာြးအလပသမာြးမ ာြး လ အပသညဟ ယဆထာြးျခငြးေၾကာင ေျမယာတ င လပက ငႏ ငခ င ပ မ နညြးပါြးသည။

၁၀။ ဤေက ြးရ ာအပစတ င ေနထ ငသမ ာြးသည အစ ြးရႏင ဆကသ ယည ႏႈ ငြးရနႏင ရပရ ာအတ ငြး အျငငြးပ ာြးမႈ မ ာြးက ေျဖရငြးရနအတ က ေက ြးရ ာေခါငြးေဆာငမ ာြးက အထြးအာြးက ြးၾကသည။ ဤေက ြးရ ာအပစအတ ငြးမ ေက ြးရ ာေခါငြးေဆာငမ ာြးအာြးလြးမာ အမ ြးသာြးမ ာြး ျဖစသည။

၁၁။ အမ ြးသမြးမ ာြးသည အမ ာြးအာြးျဖင ေျမႏငဆ ငေသာ စြးပ ာြးေရြးက စၥရပမ ာြး မေဆာငရ ကၾကဘြ ေက ြးရ ာ ေခါငြးေဆာငမ ာြး၊ ေက ြးရ ာအပစ အပခ ပေရြးမ ြးမ ာြးႏင အစ ြးရ အရာရ မ ာြးႏင တ ကရ က ဆကဆျခငြးမ ြး မရ သေလာက နညြးပါြးသည။

၁၂။ အမ ြးသမြးမ ာြးသည ရပရ ာစညြးေဝြးပ ြမ ာြးတ င ပါဝငျခငြးမရ ဘြ ရပရ ာတ ငြးႏင အစ ြးရဆ ငရာ တရာြးဝင ရာထြးေနရာမ ာြးတ င က ယစာြးျပခန႔အပခရျခငြး မရ ပါ။ အမ ြးသမြးမ ာြးသည ေဆ ြးေႏ ြးည ႏႈ ငြးမႈမ ာြးတ င ပ မ ပါဝငလ ၿပြး တရာြးဝင အမ ြးသမြး က ယစာြးလယ၊ အရာရ မ ာြးက လညြး ေပၚေပါကေစလ သည။

၁၃။ လငမယာြး က ြျခငြး၊ က ာရငြးျပတစြျခငြး (သ ႔) စ န႔ပစသ ာြးျခငြး စသည အေျခအေနမ ြးတ င ေျမယာက အေမ ဆကခမႈႏင ခ ြေဝေပြးမႈ ဆ ငရာ အေလအထမ ာြးမာ ရငြးလငြးမႈမရ ဘြ သကဆ ငရာ ရပရ ာ၏ မ သာြးစ ဓေလထြးတမြး အစဥအလာအတ ငြး က ငတ ယၾကသညဟ ယဆရေသာလညြး က စၥတစခခ ငြးစအလ က အဆငေျပသလ ေျဖရငြးေနၾကသည။

၁၄။ ဆကသ ယေရြးႏင ေစ ြးက ကခ တဆကမႈ အာြးနညြးျခငြးႏင ေရရာြးပါြးမႈမ ာြးမာ ေက ြးရ ာအပစတ ငြးမ အမ ြးသာြးမ ာြးႏင အမ ြးသမြးမ ာြး ႏစစလြးမ အမ ာြးဆြးတငျပေသာ အခကအခြ၊ ျပနာမ ာြးျဖစသည။ ေရရာြးပါြးမႈက အမ ြးသမြးမ ာြးအေပၚ ပ မ ၍ ဝနပ ေစလ ကရ သည။

၁၅။ အေျခခအေဆာကအဦြး အာြးနညြးျခငြး (လမြးမေကာငြးျခငြး) ကလညြး အမ ြးသမြးမ ာြး၏ သ ာြးလာႏ ငမႈႏင ရ ာျပငပမ ရပရ ာစေဝြးဆြးျဖတခ ကမ ာြးတ င က ယစာြးျပ ပါဝငႏ ငခ ငတ ႔က ခကခြေစေသာၾကာင အမ ြးသမြးမ ာြးအေပၚ ထ ခ ကစ ာ သကေရာကလ ကရ သည။

1 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

၁-၀ ဤေလလာသြးသပခ က၏ ရညရ ယခ က

ဤက ာြးမ အခနြးက႑ ဆနြးစစခ က၏ ရညရ ယခ ကမာ LTP ၏ ကနဦြးစမက နြး နယေျမ သြးခအနက ဒတ ယေျမာက နယေျမျဖစေသာ ရမြးျပညနယ ေတာငပ ငြး၊ ေတာငႀကြးခရ င၊ ေညာငေရႊ ၿမ ႕နယ အတ ငြးရ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစ၏ ေျမယာ အသြးခ မႈႏင ပ ငဆ ငမႈတ င က ာြး၊မ အခနြးက႑က ပ မ ေကာငြးမ နစ ာ နာြးလညႏ ငေစရန ျဖစပါသည။

ရပရ ာ၏ အစဥအလာအာြးျဖင ေျမယာႏင အရငြးအျမစမ ာြးအသြးခ ပ ငခ ငက အသ အမတျပရနႏင ရပရ ာ အဆငတ င ေျမယာအသြးခ မႈက ထ ေရာကစ ာ အစအစဥ ခ မတႏ ငေစရန အမ ြးသာြးေျမအသြးခ မႈ မဝါဒ (NLUP) မတဆင မညသ ႔ လမြးၫႊနေပြးႏ ငသညက ကနဦြး စမက နြးေဆာငရ ကခ ကမ ာြးက ကည ေဖာထတေပြးရန ရညရ ယသည။ ကနဦြးစမက နြး ေဆာငရ ကခ ကမ ာြးတ င ေက ြးရ ာအပစ နယန မ တမ ာြးႏငအတ ေက ြးရ ာအဆငတ င ေျမယာအသြးခ မႈႏင စမခန႔ခ ြမႈ အဓ က ပစမ ာြးက ေဖာထတျခငြးလညြး ပါဝငသည။ ရပရ ာမ ာြး၏ ေျမယာႏင အရငြးအျမစမ ာြး အသြးခ ပ ငခ ငက အသ အမတျပရနႏင ျမနမာႏ ငင၏ အျခာြး ေက ြးလကေဒသမ ာြးတ ငလညြး ေရရည တညတေသာ ေျမယာအသြးခ မႈ အစအစဥမ ာြး ေဖာေဆာငႏ ငေရြးအတ က သငေလ ာေသာ နညြးလမြးမ ာြးက ရာေဖ ရာတ င ဤကနဦြးစမက နြးမ ရရ လာေသာ သငခနြးစာမ ာြးက အသြးခ ႏ ငမည ျဖစသည။

၂၀၁၆ခႏစ ၾသဂတလတ င ဤစမက နြးနယေျမ၌ LTP ၏ ေဆာငရ ကမႈမ ာြး စတငခ နတ င စမက နြးအဖ ြ႕သည ေျမယာ အသြးခ မႈႏင ပ ငဆ ငမႈ ေလလာဆနြးစစခ ကက ေအာကပါ ရညရ ယခ ကမ ာြးျဖင ေဆာငရ ကခြသည -

၁။ သဘာဝအရငြးအျမစမ ာြး၏ အေျခအေနႏင လကရ က ငသြးေနေသာ ေျမယာ အသြးခ မႈ အစအစဥမ ာြးက က ာြး၊ မ အခနြးက႑ႏင လမႈေရြး အရ ပါဝငခ င တ ႔အာြး အေလြးထာြး၍ ေလလာဆနြးစစျခငြး။

၂။ မတညေသာ ေျမအမ ြးအစာြး အမ ြးမ ြးႏင စ ကပ ြးေျမ၊ သစေတာေျမ၊ စာြးက ကေျမ၊ ေရႊ႕ေျပာငြးေတာငယာ အစရ သည ေျမယာ အမ ြးအစာြးခ ြမႈ အမ ြးမ ြးတ ႔တ င လပပ ငခ ငႏင လကရ ေပၚေပါကေနေသာ ျပနာမ ာြး (အျငငြးပ ာြးမႈ ျပနာ ေျဖရငြးနညြးလမြးမ ာြးႏင အတ) တ ႔ႏင စပလ ဥြး၍ (တရာြးဝငႏင အလ တသေဘာ) သတမတထာြးေသာ ၫႊနၾကာြးခ ကႏင စညြးမ ဥြးမ ာြးအာြး ေဖာထတျခငြး။

၃။ လကရ က ငသြးေနေသာ ေျမယာအသြးခ မႈႏင ပ ငဆ ငခ င အစအစဥမ ာြးအာြး ေျပာငြးလြေစႏ ငမည တ နြးအာြး အမ ြးအစာြးမ ာြးအာြး ေဖာထတျခငြး တ ႔ျဖစသည။

ဤက ာြး၊မ အခနြးက႑ ဆနြးစစခ ကသည ေျမယာပ ငဆ ငလပပ ငခ င ေလလာဆနြးစစခ ကက အေျခခထာြးသညအတ က ထ ဆနြးစစခ ကပါ ေတ ႕ရ ခ ကမ ာြးက ထပမ ေဖာျပမည မဟတပါ။ ထ ေတ ႕ရ ခ ကမ ာြးႏင ေျမယာအသြးခ မႈ၊ အရငြးအျမစ ပ ငဆ င အသြးခ ခ ငႏင ေျမယာ စမအပခ ပမႈတ ႔ႏင စပလ ဥြး၍ ပ မ က ယျပန႔ေသာ အခ ကအလကမ ာြး သ ရ လ ပါက Jhaveri, N., & Thomas, N. (2016). Land Use and Tenure Assessment of Let Maung Kway, Nyaung Shwe Township. Washington, DC: USAID Tenure and Global Climate Change Program စာတမြးတ င ဖတ႐ႈႏ ငသည။

ဤက ာြး၊မ အခနြးက႑ ဆနြးစစခ က၏ ရညရ ယခ ကမာ ဤေက ြးရ ာအပစအတ ငြး ေျမယာအသြးခ မႈႏင ပ ငဆ ငခ င အစအစဥမ ာြးတ င က ာြး၊မ အခနြးက႑က ပ မ အနြးကပ ေလလာရနျဖစသည။ အမ ြးသမြးမ ာြးႏင အမ ြးသာြးမ ာြး ေျမယာ က အသြးခ ပ၊ ရရ ပ၊ ပ ငဆ ငပႏင ေျမယာဆ ငရာ ဆြးျဖတခ ကမ ာြးခ မတပတ ႔က ထြထြဝငဝင သ ရ ထာြးျခငြးျဖင ဤစမက နြးႏင အျခာြးစမက နြးမ ာြးအေနႏင က ာြး၊ မအလ က ပ ၍ ထ ေရာကမႈရ ေအာင ျပငဆင ေဆာငရ ကလပက င ႏ ငေစရနႏင အမ ြးသမြးမ ာြးႏင အမ ြးသာြးမာြးအာြး မတညေသာ ပစမ ာြးျဖင သကေရာကေစမည က စၥရပမ ာြးအာြး ဦြးစာြးေပြးက ငတ ယႏ ငေစရန အေထာကအကျပမညျဖစသည။

2 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

၂-၀ ေလလာသြးသပခ က ေဆာငရ ကပ နညြးလမြးမ ာြး

ေလလာဆနြးစစမႈ နညြးစနစတ င ဤနညြးလမြးမ ာြးပါဝငသည - (၁) ေက ြးရ ာအပစတ င ကနဦြး ေျမယာအသြးခ မႈႏင ပ ငဆ ငခ င ေလလာဆနြးစစမႈ အစရငခစာအာြး သြးသပဆနြးစစျခငြး၊ (၂) ရညၫႊနြးအပစမ ာြးႏင ေတ ႕ဆေဆ ြးေႏ ြးျခငြး (FGD)၊ (၃) ေက ြးရ ာအပစမ (သ ႔) ေက ြးရ ာအပစႏင နြးစပေသာ အမ ြးသာြးမ ာြး၊ ေက ြးရ ာ ေခါငြးေဆာငမ ာြးႏင အျခာြး အေရြးပါေသာ အခ ကအလကေပြးသမ ာြးႏင ေနာကဆကတ ြေမြးျမနြးေဆ ြးေႏ ြးျခငြး တ ႔ျဖစသည။ ေလလာဆနြးစစမႈ အဖ ြ႕သည ရညၫႊနြးအပစမ ာြးႏင ေဆ ြးေႏ ြးပ ြမ ာြးတ င တစစ တတစပ ငြး ျပငဆငထာြးေသာ ေမြးခ နလမြးၫႊနက အသြးျပၿပြး ေနာကဆကတ ြ ေမြးျမနြးမႈမ ာြးတ င ေယဘယ ေမြးခ နြးမ ာြးက အသြးျပခြသည။ (ေနာကဆကတ ြ ၁)

လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစတ င ေလလာေရြး အဖ ြ႕သည ေအာကပါအတ ငြး FGD သြးႀက မျပလပခြၿပြး ေက ြးရ ာအပစတ ငြး ရ ာရစရ ာရ သည အနက ငါြးရ ာမ အမ ြးသမြးမ ာြး ပါဝငခြသည။

အနဖတရ ာမ အမ ြးသမြး ရစဦြးႏင FGD ေက ာငြးနာြးရ ာမ အမ ြးသမြး ေျခာကဦြးႏင FGD ႏင ေက ြးရ ာအပစ ေတာငပ ငြးမ ေက ြးရ ာသြးရ ာျဖစေသာေက ာကနာြးကတ၊ ေရခ မြးကနြးႏင ဝါြးႀကြးေမာင တ ႔မ အမ ြးသမြး

ဆယဦြးႏင FGD

FGD မ ာြးတ င အ မေထာငရ သ၊ လ တလပသ၊ မဆ ြးမျဖစသႏင ေယာက ာြးႏင က ာရငြးထာြးေသာ (သ ႔) ခ ြေနေသာ အမ ြးသမြးမ ာြး အစပါဝငၿပြး အသကအရ ယအာြးျဖင ၁၅ ႏစ မ ၇၀ ႏစအထ ပါဝငသည။ အမ ြးသာြး ဦြးေဆာငေသာ အ မေထာငစႏင အမ ြးသမြး ဦြးေဆာငေသာ အ မေထာငစ ႏစမ ြးလြးမ အမ ြးသမြးမ ာြး ပါဝငသည။ ေမြးခ နြးေမြးျမနြးရာ တ င ျမနမာ-အဂၤလ ပ အလညက ဘာသာျပနျခငြးျဖင ေမြးျမနြးျခငြးျဖစကာ တစခါတစရ ေတာငည ဘာသာစကာြးသ ႔ ျပနဆ ေပြး ရျခငြးမ ြး ရ သည။

ေလလာဆနြးစစမႈ အဖ ြ႕သည ေအာကပါအတ ငြး ေက ြးရ ာအပစမ အမ ြးသာြးမ ာြး၊ ေက ြးရ ာေခါငြးေဆာငမ ာြးႏင အျခာြး အေရြးပါေသာ အခ ကအလကေပြးသမ ာြးႏင ေနာကဆကတ ြ ေမြးျမနြးမႈမ ာြး ျပလပခြသည။

ေက ြးရ ာအပစတ င လႈပရာြးေဆာငရ ကေသာေဒသခ အရပဖကလမႈအဖ ြ႕အစညြး (CSO) အဖ ြ႕ဝငမ ာြးႏင ေမြးျမနြး ေဆ ြးေႏ ြးမႈ ႏစႀက မ။

အမဖတရ ာမ ေက ြးရ ာအပခ ပေရြးမ ြးႏင ေမြးျမနြးေဆ ြးေႏ ြးမႈ တစႀက မ။ ေက ာကနာြးကတရ ာတ င ေနထ ငေသာ ေက ြးရ ာအပစ အပခ ပေရြးမ ြးႏင ေမြးျမနြးေဆ ြးေႏ ြးမႈ တစႀက မ။

အေရြးပါေသာ အခ ကအလကေပြးသမ ာြးအာြး ေမြးျမနြးေဆ ြးေႏ ြးမႈ တစႀက မစတ င မ နစ ၃၀ မ တစနာရၾကာြး ၾကာျမငသည။

ေလလာဆနြးစစမႈ အဖ ြ႕တ င ပါဝငသမ ာြးမာ - Elizabeth Louis (Landesa အႀကြးတနြး သေတသန၊ ေစာငၾကည အကြျဖတေရြး ပညာရင)၊ Laura Eshbach (Landesa ေရ႕ေနႏင ေျမယာပ ငဆ ငလပက ငခ င က ၽမြးက ငသ)၊ ေဒၚခငထကထကျပြး (LTP အမ ြးအသာြးအရငြးအျမစ ဥပေဒ က ၽမြးက ငသ)၊ ဦြးထ နလငြး (ဘာသာျပန) ႏင မငယငယ၊ ဦြးထ နြးထ နြးျမငႏင က ထ နြးဝငြးတ ႔အပါအဝင ေဒသခ CSO ျင မြးခ မြးေရြးႏင တရာြးမ တမႈက နရက (Peace and Justice Network) အဖ ြ႕ဝငမ ာြး ျဖစသည။

3 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

၃-၀ ေက ြးရ ာအပစ အေၾကာငြး ျခငသြးသပျခငြး

လကေမာငေက ြးေက ြးရ ာအပစသည ေညာငေရႊၿမ ႕နယတ င တညရ ၿပြး ရမြးျပညနယေတာငပ ငြး၊ ေတာငႀကြးခရ င၏ အေနာကပ ငြးတ င တညရ သည။ အငြးေလြးကန၏ ေျမာကပ ငြးႏင အေနာကပ ငြး ေရေဝေရလြေဒသမ ာြးတ င တညရ သည။ ရမြးျပညနယတ င သစေတာမ ာြး ပ ႕ႏ႔ဖြးလႊမြးေနေသာလညြး ၿပြးခြသည ႏစမ ာြးစ ာအတ ငြး သစေတာျပနြးတြးမႈမ ာြးစ ာ ၾကေတ ႕ခြရသည(Wang & Myint 2016)။ ရမြးျပညနယေတာငပ ငြးတ င ေျမယာမြမႈႏႈနြးမာ (၇.၇%) ရ သညအတ က တစႏ ငငလြးပ မြးမ (၂၃%) ႏင ယဥလ င နညြးပါြးသည။ ရမြးျပညနယေတာငပ ငြး ေက ြးလကေဒသ၏ ဆငြးရြႏ မြးပါြးမႈႏႈနြးမာ အၫႊနြးက နြးႏစချဖစေသာ ေင ေၾကြးပ ငြး ဆငြးရြႏ မြးပါြးမႈ (ဆငြးရြမတမ ဥြးေအာကေရာကေနသ ဦြးေရမာ ၃၁% ရ ၍ တစႏ ငငလြး ပ မြးမ မာ ၂၉% ျဖစသည) ႏင အစာြးအစာ ဆငြးရြႏ မြးပါြးမႈ (အစာြးအစာ ဆငြးရြႏ မြးပါြးသ ဦြးေရစာရငြးအရ ၉.၈% ရ ၍ တစႏ ငငလြးပ မြးမ မာ ၅.၆ % ျဖစသည) ႏစခလြးတ င တစႏ ငငလြး ပ မြးမ ထကမ ာြးေနသည။

ပ (၁) - ရမြးျပညနယ ေတာငပ ငြး ေျမပ

က ြးကာြး - Myanmar Information Management Unit၊ ရမြးျပညနယ ေျမပ၊ စကတငဘာ ၂၀၁၆

ေညာငေရႊၿမ ႕နယတ င ခန႔မနြးေခ လဦြးေရ ၁၈၉,၄၀၀ ရ ၿပြး ၉၁ % ခန႔မာ ေက ြးလကေဒတ င ေနထ ငကာ အ မေထာငစ တစခလ င ပ မြးမ ၄.၂ ဦြးရ သည။ ေညာငေရႊၿမ ႕နယမ အ မေထာငစ ၂၀ % ခန႔မာ အမ ြးသမြးမ ာြး ဦြးေဆာငေသာ အ မေထာငစမ ာြး ျဖစသည။ ဤၿမ ႕နယ၏ ေက ြးလကေနျပညသမ ာြးအနက အမ ြးသာြးမ ာြး၏ သကႀကြးပ ငြး စာတတေျမာကမႈႏႈနြးမာ ၉၄ % ရ ၍ အမ ြးသမြး သကႀကြးပ ငြး စာတတေျမာကမႈႏႈနြး ၈၄ % ထကပ မ ာြးသည။ (ျမနမာႏ ငငေတာအစ ြးရ၊ လဝငမႈႀကြးၾကပေရြးႏင ျပညသ႔အငအာြး ဝနႀကြးဌာန၊ ၂၀၁၅ခႏစ)

လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစတ ငေက ြးရ ာရစရ ာပါဝငၿပြး ယငြးတ ႔မာ ေက ြးရ ာအပစေတာငပ ငြးမ ေက ာကနာြးကတရ ာ၊ ဝါႀကြးေမာငရ ာႏင ေရခ မြးကနြးရ ာတ ႔ႏင ေက ြးရ ာအပစ ေျမာကပ ငြးမ ေက ာငြးေတာငရ ာ၊ ေက ာငြးနာြးရ ာ၊ အမဖတရ ာ၊ ပနြးတငရ ာႏင သရကပငရ ာတ ႔ ျဖစသည။ ေက ြးရ ာအပစ အပခ ပေရြးမ ြး၏ အဆ အရ ေက ြးရ ာအပစတ င စစေပါငြး လဦြးေရ ၂,၆၀၀ခန႔ ရ ေၾကာငြး သ ရသည။ ေက ြးရ ာအပစ ေျမာကပ ငြးမ ေက ြးရ ာမ ာြးမာ ေတာငကနြးမ ာြးထထပကာ လဦြးေရသ ပသညြးမႈ ေလ ာနညြးၿပြး ေျမယာပ မ

4 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ေပါမ ာြးသည။ ေတာငပ ငြးမ ေက ြးရ ာမ ာြးမာမ ေျမပ ၍ညကာ လေနပ မ ထထပၿပြး ေျမယာပ မ နညြးပါြးကာ ျပနာျဖစႏ ငေခ ပ မ ျမငမာြးသည။

ပ (၂) - လကေမာငေက ြးေက ြးရ ာအပစမ ေက ြးရ ာမ ာြး၏ အေျခခေျမပ

ေက ြးရ ာမ ာြးအာြးလြးသည ႀက ြးျပငကာက ယေတာဟ တရာြးဝင သတမတထာြးေသာ ေျမမ ာြးထြတ င လြးလြးလ ာြးလ ာြး တညရ ၿပြး ထ ေျမမ ာြးက အဓ ကအာြးျဖင ၁၉၉၂ သစေတာဥပေဒ၊ ၁၉၉၅ သစေတာမဝါဒႏင ၁၉၉၄ ေတာရ ငြးတ ရစ ာန ကာက ယေရြးႏင သဘာဝ ဧရ ယာမ ာြး ထ နြးသ မြးေရြး ဥပေဒပါ ျပဌာနြးခ ကမ ာြးႏင စမအပခ ပသည။

ပတဝနြးက ငထ နြးသ မြးေရြး ရညရ ယခ ကမ ာြးျဖင သတမတထာြး သညအတ က ဤေျမမ ာြးမာ သယဇာတႏင သဘာဝ ပတဝနြးက င ထ နြးသ မြးေရြး ဝနႀကြးဌာန (MONREC) ၏ ထ နြးခ ပမႈေအာကတ င ရ သည။ MONREC သည (ေျမ၏ တရာြးဝင အမ ြးအစာြး သတမတခ ကက ျပငဆင၍ ျဖစေစ၊ မျပငဆငဘြ ျဖစေစ) ထ ေျမမ ာြးက စ ကပ ြးေရြး ကနပစၥညြး ထတလပမႈ အတ က စြးပ ာြးေရြးလပငနြးမ ာြးထ ခ ြေဝေပြးႏ ငၿပြး၊ ခ ြေဝေပြးခြျခငြးမ ာြးလညြး ရ ၿပြးျဖစသည။ ျမနမာႏ ငငတ င ႀက ြးဝ ငြးျပငပကာက ယေတာအတ ငြးရ ေျမမ ာြးက အသြးျပေနေသာ ေဒသခ ရပရ ာလထမ ာြးမာ ေျမယာပ ငဆ ငလပပ ငခ င လျခမႈ မရ ပါ။ ဤေျမက “ေဒသခအစအဖ ြ႕ပ င သစေတာ” အျဖစ ေျပာငြးလြႏ ငေသာလညြး ရပရ ာလထမ ာြးမာ ပမနအာြးျဖင ထ ေျမမ ာြးက ရယအသြးခ ရန

တရာြးဝငအသ အမတျပထာြးည လပပ ငခ ငမ ာြး မရရ ထာြးဘြ အလ တသေဘာ ခ ငျပခ ကမ ာြးျဖငသာ အသြးျပေနၾကျခငြး ျဖစသည။ ဥပေဒအရ အသ အမတျပထာြးေသာ လပပ ငခ ငမ ာြးမရ ျခငြးေၾကာင ဤလထမ ာြးသည အာဏာပ ငမ ာြး (သ ႔) အေျခအေနမ ာြး ေျပာငြးလြသ ာြးလ င ထ ေျမမ ာြးက ဆြး႐ႈြးရႏ ငေခ ရ ေနသည။ မၾကာေသြးမႏစမ ာြးအတ ငြး MONREC သည အခ ႕ေသာ သစေတာေျမမ ာြးက သငေတာေသာ အခ ႕ေက ြးရ ာမ ာြးထ အၿမြတမြး စ ကပ ြးေရြး လပက ငခ င တရာြးဝင ခ ငျပခ ကမ ာြး ခ ေပြးခြသည။ သ ႔ရာတ င ေရႊ႕ေျပာငြးေတာငယာႏင အလညက ေတာငယာ စ ကပ ြးသမ ာြးအတ က အလာြးတ တရာြးဝင အသ အမတျပျခငြးမ ြး မရ ပါ (Woods, 2015)။ အမ ြးသာြး ေျမအသြးခ မႈ မဝါဒ (NLUP) ထြးတမြးအစဥအလာအရ ေျမယာ အသြးခ မႈ စနမ ာြးက ႏ ငငေတာ ဥပေဒမ ာြးတ င ထညသ ငြးအသ အမတျပရမညဟ ေဖာျပထာြးေသာလညြး ထ ကြသ ႔ ဥပေဒမ ြး ျပဌာနြး၊ အတညျပျခငြး မရ ေသြးပါ။

ဤေက ြးရ ာအပစတ င ထြးတမြးအစဥအလာအရ ေရတ အလညက စ ကပ ြးျခငြးက ပမနေဆာငရ ကလပက ငလ ကရ သည။ ဤေက ြးရ ာအပစ၏ အဓ က စ ကပ ြးေျမက ေတာငယာေျမဟ ေခၚၾကၿပြး ေက ြးရ ာက ပ ငဆ ငကာ တ ြးခ ြ႕မ သာြးစ (သ ႔) အ မေထာငစ တစခစအာြး ထြးတမြးအစဥအလာအရ လပက ငခ ငျပထာြးသညဟ ရ ာသရ ာသာြးမ ာြးက လကခထာြးၾကသည။ ေတာငယာေျမမ ာြးက ဆညေျမာငြးျဖင ေရသ ငြးထာြးျခငြးမရ ဘြ (အမ ာြးအာြးျဖင ဂ ငြးႏင ေရမသ ငြး စပါြး) သြးႏမ ာြးက ကာလတ အလညက စ ကပ ြးသည။ အခ ႕ေသာ ေက ြးရ ာမ ာြးမာ MONREC ႏင သေဘာတညခ ကအရ ေက ြးရ ာေျမမ ာြး၊ အစအဖ ြ႕ပ ငသစေတာမ ာြးႏင ေက ြးရ ာပ င ထငြးစ ကခငြးမ ာြးက တရာြးဝင ပ ငဆ ငခ ငရရ ထာြးေသာလညြး ေတာငယာေျမမ ာြးႏင ေက ြးရ ာအပစတ င ေနထ ငသမ ာြး အသကေမ ြးဝမြးေက ာငြးအတ က (စ ကပ ြးေရြး၊ စာြးက ကေျမႏင ထငြး၊ ဟငြးသြးဟငြးရ က ရာေဖ ရန) အသြးျပေသာ အျခာြး ျပညသပ ငသစေတာေျမမ ာြးအတ ကမ ဥပေဒအရ တရာြးဝင အသ အမတျပ ပ ငဆ ငခ င ေပြးထာြးျခငြးမရ ေသာေၾကာင ပ ငဆ ငလပပ ငခ င အာမခခ က မရ ဘြျဖစေနသည။

လယယာေျမ စမခန႔ခ ြေရြးႏင စာရငြးအငြးဦြးစြးဌာန (DoALMS) သည ၂၀၁၅ ႏစကနပ ငြးတ င ေက ြးရ ာေျမ စာရငြးမ ေျမမ ာြးက ပယဖ ကသည လပငနြးစဥက စတင လာခြၿပြး ေက ြးရ ာေျမမ ာြးက အမ ြးအစာြးေျပာငြးလြ၍ စ ကပ ြးေရြး၊ ေမ ြးျမေရြးႏင ဆညေျမာငြးဝနႀကြးဌာန (MOALI) ေအာကသ ႔ ထညသ ငြးလာခြကာ အေထ ေထ အပခ ပေရြးဦြးစြးဌာန (GAD) ၏ ဝနေဆာငမႈမ ာြး

5 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ရရ ႏ ငသည ေျမမ ာြးအျဖစ ေျပာငြးလြ လာေၾကာငြး ေျမယာပ ငဆ ငခ င ေလလာဆနြးစစမႈ ျပလပခြသညအဖ ြ႕က တငျပထာြးသည။ ေက ြးရ ာမ ာြး၏ လေနထ ငရနသတမတထာြးေသာ ရ ာေျမမ ာြးက သာ စာရငြးမပယဖ ကျခငြး ျဖစကာ အျခာြးေျမမ ာြးမာမ MOALI ၏ စမခန႔ခ ြမႈေအာကတ င ဆကရ မညျဖစသည။ ဤသ ႔စစဥေဆာငရ ကရတ င အေသြးစ တအခ ကမ ာြးက မ မသ ရေသြးပါ။ သ ႔ေသာ သတ ျပရမည အခ ကမာ လယယာေျမဥပေဒတ င ရပရ ာအလ က ထြးတမြးအစဥအလာ ေျမယာ ပ ငဆ ငလပပ ငခ ငက တရာြးဝင အသ အမတမျပသညအတ က ေက ြးရ ာအပစအတ ငြး အခ ႕ေျမမ ာြးက အစဥအလာအရ ပ ငဆ ငလပက ငေနၾကသည အခ ကႏင ဆန႔က ငက ြလ ြ ေနသည။ ေက ြးရ ာေျမမ ာြးအာြး ေျပာငြးလြသတမတျခငြးႏငအတ ေနာကဆကတ ြအေနျဖင အစဥအလာရ ပ ငဆ ငလပက ငေနသည ေျမမ ာြးအာြး လယယာေျမဥပေဒအရ အ မေထာငစ တစခစအလ က အမညေပါက ပ ငဆ ငခ ငမ ာြး မတပတင၍ ထတေပြးလာမညဆ လ င ရပရ ာလထအတ ငြး အျငငြးပ ာြးမႈမ ာြး ေပၚေပါကလာႏ ငသည။ ထ သ ႔ ပ ငဆ ငခ ငမ ာြး ထတေပြးျခငြးျဖင ဤေျမမ ာြးက ေရာငြးခ ရန ခ ငျပေပြးျခငြးလညြး ျဖစကာ ရပရ ာအတ ငြးသ ႔ အျပငလမ ာြး ပ မ ဝငေရာကလာဖ ယရ သည။

ပ (၃) - လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစဝင ေက ြးရ ာမ ာြး၏ အ မေထာငစအေရအတ ကႏင လဦြးေရ

ေက ြးရ ာ အ မေထာငစ အေရအတ က စစေပါငြး လဦြးေရ

က ာြး မ စစေပါငြး ပနြးတင ၃၆ ၇၂ ၈၅ ၁၅၇ ေက ာငြးနာြး ၃၅ ၆၄ ၆၉ ၁၃၃ ေက ာငြးေတာင ၈၀ ၁၆၀ ၁၉၁ ၃၅၁ အမဖတ ၅၅ ၁၁၃ ၁၁၁ ၂၂၄ သရကပင ၃၉ ၇၃ ၈၉ ၁၆၂ ဝါြးႀကြးေမာင ၆၅ ၁၅၈ ၁၄၃ ၃၀၁ ေရခ မြးကနြး ၁၁၉ ၂၈၆ ၁၈၇ ၄၇၃ ေက ာကနာြးကတ ၁၈၅ ၃၉၆ ၄၂၈ ၈၂၄ စစေပါငြး ၆၁၄ ၁,၃၂၅ ၁,၃၀၀ ၂,၆၂၅

က ြးကာြး - လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစ အပခ ပေရြးမ ြး၊ Jhaveri & Thomas, 2016 တ ငေဖာျပထာြးသညအတ ငြး

၄-၀ က ာြး-မ႐ႈေထာငက ြျပာြးမႈအာြး ေလလာသြးသပခ က

၄-၁ စြးပ ာြးေရြး ေဆာငရ ကခ ကမ ာြးႏင စ နေခၚမႈမ ာြး လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ အ မေထာငစမ ာြး၏ အဓ က စြးပ ာြးေရြး လပငနြးမ ာြးမာ စ ကပ ြးေရြးႏင လကမႈပစၥညြး ျပလပျခငြးတ ႔ ျဖစသည။ အ မေထာငစမ ာြးသည ၎တ ႔၏ လယက ငြးမ ာြးတ င ထ နရကစ ကပ ြးျခငြး၊ စ ကပ ြးေရြး ေန႔စာြး အလပသမာြးအျဖစ လပက ငျခငြး၊ ဟြဟ ြးကြသ ႔ အနြးအနာြး ၿမ ႕မ ာြးရ ေဆာကလပေရြး လပငနြးခ ငမ ာြး စသည စ ကပ ြးေရြး ျပငပလပငနြးမ ာြးတ င ေန႔စာြး လပက ငျခငြး၊ တ ရစ ာန ေမ ြးျမေရြး၊ ဝါြးပစၥညြးမ ာြး ျပလပျခငြး၊ သစေတာအတ ငြး ထငြးႏင အျခာြးရ ကၡာမ ာြးရာေဖ ျခငြး၊ စြးပ ာြးေရြးအရ လ အပသည အခ နတ င စပါြးစ ကပ ြးရာ ေဒသမ ာြးသ ႔ရာသအလ က ေရႊ႕ေျပာငြး၍ စ ကပ ြးေရြးအလပလပက ငျခငြးႏင အျခာြးေဒသမ ာြးသ ႔ ကာလရညၾကာ ေရႊ႕ေျပာငြး၍ စ ကပ ြးေရြးျပငပ အလပမ ာြး လပက ငျခငြး စသည အလပမ ာြး လပက ငၾကသည။

စ ကပ ြးေရြးအလပပါြးေသာ ေျခာကေသ ႕ရာသတ င အမ ြးသာြးႏင အမ ြးသမြးမ ာြးသည အငြးေလြးကနအနြးရ စပါြးခငြးမ ာြးတ င ေန႔စာြးလပက ငျခငြး၊ မ မ တ ႔က ယပ ငေျမမ ာြးက ေနာကရာသအတ က ရငြးလငြးျပငဆငျခငြး၊ ဝါြးပစၥညြးမ ာြး ျပလပျခငြး၊ က ၽြႏ ာြးမ ာြးအာြး လႊတေက ာငြးျခငြး၊ စသညတ ႔က လပက ငၾကသည။ ရ ာမေန၍ အျပငသ ႔ ေရႊ႕ေျပာငြး လပက ငမႈအလ နနညြးပါြးေသာလညြး အခ ႕

6 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

အ မေထာငမက ေသြးသည အမ ြးသာြး လငယမ ာြးသည ထ ငြးႏ ငငသ ႔ သ ာြးေရာက အလပလပက ငၿပြး တစႏစတစႀက မ ျပနလာၾကသည။

အ မေထာငစမ ာြးအတ က အဓ က အခကအခြမ ာြးမာ အေျခခအေဆာကအဦြး န မက ျခငြး၊ သယယပ ႔ေဆာငေရြးႏင ဆကသ ယေရြးမ ာြး မေကာငြးျခငြးတ ႔ျဖစကာ ယငြးအတ ကေၾကာင ေစ ြးက ကမ ာြးက ခ တဆကေရာငြးခ ႏ ငျခငြးလညြး အာြးနညြးသည။ ေျခာကေသ ႕ရာသတ င အလ နအမငြးေရရာြးပါြးျခငြးဒဏက လညြး ခရသည။ မၾကာေသြးမက ကလသမဂၢ ဖ ႕ၿဖ ြးေရြး အစအစဥ (UNDP) စမက နြးႏင Myanmar Institute for Integrated Development (MIID) စမက နြးတ ႔မ တဆင အ မေထာငစသြး ေရကနမ ာြး ေဆာကလပေပြးထာြးျခငြးေၾကာင ဤျပနာမာ အနညြးငယ ေျဖရငြးေပြး လာႏ ငသည။

၄-၂ ေျမယာအသြးခ ခ ငအေပၚ က ာြး-မ ႐ႈေထာငက ြျပာြးမႈမ ာြး ၄-၂-၁ ေျမအသြးခ မႈအမ ြးအစာြးမ ာြးႏင အလပအက ငခ ြေ၀မႈ

ေျဖဆ သမ ာြး၏ ေျပာၾကာြးခ ကအရ အ မေထာငစမ ာြးသည ေအာကပါ အဓ က ပစ ငါြးမ ြးျဖင ေျမယာက အသြးျပၾကသည - (၁) ေက ြးရ ာေျမတ င ေနထ ငျခငြး၊ (၂) ေတာငယာေျမ၊ (၃) သစေတာ၊ (၄) အၿမြတမြး စပါြးစ ကပ ြးေျမ ႏင (၅) စာြးက ကေျမ တ ႔ျဖစသည။ အမ ြးသာြးႏင အမ ြးသမြးမ ာြး ပမနအာြးျဖင လပက င ေဆာငရ ကပအလ က ေျမအသြးခ ပ က ြျပာြးသ ာြးသည။ အမ ြးသမြးမ ာြး၏ အဓ က အလပမ ာြးတ င ခ ကျပတျခငြး၊ သာြးသမြးမ ာြးအာြး ထ နြးသ မြးေစာငေရာကျခငြး၊ အျခာြး အ မမႈက စၥ မ ာြး ေဆာငရ ကျခငြး၊ လယက ငြးအတ ငြးဆငြး၍ အလပလပျခငြး၊ ဝါြးပစၥညြးမ ာြး ျပလပျခငြး၊ က ၽြႏ ာြးမ ာြး ေက ာငြးျခငြးႏင တ ရစ ာနမ ာြးအာြး (အဓ ကအာြးျဖင က ၽြမ ာြး) ေက ၽြးေမ ြးေစာငေရာကျခငြး၊ ထငြးႏင အျခာြး ေတာထ ကပစၥညြးမ ာြး ရာေဖ ျခငြး ႏင ဟငြးသြးဟငြးရ ကျခစ ကခငြးအာြး ဂရစ ကျခငြး စသညတ ႔ ပါဝငသည။

ေက ြးရ ာနယန မ တအတ ငြး အ မႏင ဟငြးသြးဟငြးရ ကျခစ ကခငြးမ ာြး ပါဝငေသာ ေျမက ကမ ာြးမာ ရ ာေျမမ ာြး ျဖစသည။ ေျမက ကႏင ျခစ ကခငြး နယန မ တမ ာြးတ င ျခစညြးရ ြးအျဖစ အပငမ ာြးျဖင ကာရထာြးသည။ ရ ာေျမ နယန မ တက ေက ြးရ ာက ပ ငသည။ ေျမက ကတစခခ ငြးစက အေမ ဆကခလႊြယႏ ငၿပြး မ သာြးစဝငမ ာြးသည မ မ တ ႔၏ ေျမက ကေပၚတ င ေနထ ငရန အေဆာကအဦြးမ ာြး ထပမေဆာကလပႏ ငသည။ ေျမက ကမ ာြးက ေရာငြးခ ႏ ငျခငြး မရ ပါ။ အ မေထာငစတစစ ေျပာငြးေရႊ႕မညဆ လ င သတ ႔၏ ေျမက ကတ င ေနထ ငခ ငက စ န႔လႊတရသည။ ပမနအာြးျဖင အမ ြးသမြးမ ာြးသည သတ ႔၏ အ မမ ာြးႏင အ မေထာငစေျမက ကက ထ နြးသ မြးေစာငေရာကၾကသည။ အ မမ ာြး၏ ေအာကထပတ င က ၽြႏ ာြးမ ာြးက ထာြးသည။ ေျမက ကမ ာြးတ င မြးဖ ေခ ာငက သပသပအေဆာငတစေဆာင ခ ြထတထာြးကာ၊ ေရသ ေလာငကနႏင ျခစ ကခငြးမ ာြးလညြး ရ သည။ အမဖတရ ာတ င အ မေထာငစေျမက ကမ ာြးမာ က ယဝနြးၿပြး ျခစ ကခငြးမာလညြး ႀကြးမာြးသည။ အ မေထာငစမ ာြးသည ေဂၚဖ၊ ဂ ငြး၊ ဗြးသြး၊ ပြ၊ ေျပာငြးဖြး စသျဖင စ ကပ ြး ၾကသည။ ေက ာငြးနာြးရ ာတ ငမ ျခစ ကခငြးမ ာြးမာ ပ ၍ ေသြးငယသည။ ဟငြးသြးဟငြးရ ကမ ာြးက အမ ာြးအာြးျဖင ဝမြးစာ အတ ကသာ စ ကပ ြးၾကၿပြး ပ လ ပါကေရာငြးခ သည။ အမ ြးသမြးမ ာြးသည ျခစ ကခငြးမ ာြးက အဓ က စ ကပ ြးထ နြးသ မြးသ မ ာြးျဖစၿပြး တစခါတစရ အမ ြးသာြးမ ာြးက ကညသည။ အ မေထာငစမ ာြးသည ဝါြးရမ ာြးလညြး စ ကပ ြးၿပြး ရလာသည ဝါြးျဖင လကမႈပစၥညြးမ ာြး ျပလပျခငြးမာလညြး အဓ က အသကေမ ြးဝမြးေက ာငြး တစချဖစသည။

7 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ေတာငယာေျမမ ာြးမာ ရ ာေျမ၏ ျပငပတ င ျဖစေသာလညြး ေက ြးရ ာနယန မ တအတ ငြးတ ငပင ရ သညဟ ရ ာသာြးမ ာြးက ယဆထာြးၾကသည။ ေတာငယာေျမမ ာြးတ င အဓ ကအာြးျဖင ဂ ငြးႏင ေျခာကေသ ႕ေဒသ စပါြး အဓ က စ ကပ ြးၿပြး ေဆာငြးရာသဂ ၊ ေျပာငြးႏင ပြအမ ြးမ ြးက လညြး အနညြးငယ စ ကပ ြးသည။ ဂ ငြးသည အဓ က ေရာငြးခ သည သြးႏ ျဖစသည။ စပါြး၊ ပြ၊ ေျပာငြး၊ ဂ ႏင

ဟငြးသြးဟငြးရ ကမ ာြးက အမ ာြး အာြးျဖင ဝမြးစာအျဖစ စာြးသြး ရနသာ စ ကပ ြးသည။ အမဖတ ကြသ ႔ ရ ာမ ာြးတ င အ မေထာငစ မ ာြးမာ စာြးနပရ ကၡာ က ယတ င စ ကပ ြးဖလၿပြး ျပငပမ ဆႏင အသာြးက သာ ဝယယသည။ လပအာြးအတ က အ မေထာငစမ ာြး ၏ မ သာြးစဝငမ ာြးက အမ ာြးဆြး ျဖညဆညြးေပြးေလ ရ ေသာလညြး အ မေထာငစမ ာြးအၾကာြး လပသာြး မ ာြး အလြအလယလပ၍ အသြး ခ ျခငြး မ ာြးရ ၿပြး တစခါတစရ ရ ာတ ငြးမ (သ ႔) ျပငပမ

အလပသမာြးမ ာြး ငာြးရမြးၾကသည။ စ ကပ ြးေရြး အလပမ ာြးအတ က အမ ြးသာြးမ ာြးက အမ ြးသမြးမ ာြးထကပ ၍ အခေၾကြးေင ရရ သည။ အမ ြးသမြးမ ာြးသည ခ ပလပျခငြး၊ ေပါငြးသငျခငြး၊ ရ တသ မြးျခငြးႏင ေႁခ လညျခငြး တ ႔က လပက င ၾကသည။ အမ ြးသာြးမ ာြးက ေျမက ရငြးလငြးျခငြး၊ ထ နရကျခငြးႏင ေျမယာျပျပငျခငြး အလပမ ာြးက လပၾကသည။

ေတာငယာက အသြးခ ပ ငခ ငက ထြးတမြး အစဥအလာအရ သတမတ ထာြးသည။1 ေတာငယာေျမ အသြးခ ပ ငခ ငက ႏ ငငေတာ၏ ဥပေဒမ ာြးတ င အသ အမတမျပထာြးေသာလညြး ရပရ ာလထ တစရပလြးက ၎တ ႔ ပ ငဆ ငသညဟ ယဆထာြးၿပြး ေျမက ရငြးလငြး၊ ထ နရကစ ကပ ြးေသာ အ မေထာငစ (သ ႔) တ ြးခ ြ႕မ သာြးစက သကဆ ငရာေျမမ ာြးက သြးသန႔ အသြးခ ပ ငခ ငရ သညဟ လကခထာြးၾကသည။ ေတာငယာေျမက အေမ ဆကခ လႊြေျပာငြးေပြးႏ ငၿပြး အျခာြးသအာြး ငာြးရမြးႏ ငသည။ ေတာငယာလပပ ငခ ငအာြး ေရာငြးခ မႈ အခ ႕ရ ေၾကာငြး တငျပထာြးသညမ ာြး ရ ေသာလညြး ေက ြးရ ာ အပစ အပခ ပေရြးမ ြးကမ

1 ျမနမာႏ ငင တဝနြးတ င ေတာငယာေျမက “ဓေလ ထြးတမြးအစဥအလာ လပပ ငခ င” ျဖင အသြးျပေသာ ရပရ ာ အသ ကအဝနြး မ ာြးစ ာရ ေသာလညြး ထြးတမြးအစဥအလာအရ ေတာငယာက အသြးခ ပ ငခ ငႏင ထ နရကစ ကပ ြးပ အေလအထမ ာြးမာမ ရပရ ာ အသ ကအဝနြး အလ က က ြျပာြးမႈရ ႏ ငပါသည။

ေက ြးရ ာအပစ ေျမာကပ ငြးမ ေတာငကနြးမ ာြးေပါသည အမဖတေက ြးရ ာ ပတလညမ ေတာငယာေျမမ ာြး

ဓာတပ -LAURA ESHBACH/LANDESA

ေက ြးရ ာအပစ ေတာငပ ငြး ေက ာကနာြးကတရ ာပတဝနြးက ငမ ေျမမာ ပ ၍ ညညာျပန႔ျပြးၿပြး ေျမၾသဇာပ ၍ ေကာငြးသည။

ဓာတပ - LAURA ESHBACH/LANDESA

8 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ထ သ ႔ေရာငြးခ မႈမ ာြးအေၾကာငြး သ ထာြးျခငြး မရ ဟ ဆ ပါသည။ CSO အဖ ြ႕ဝငမ ာြးႏင ေမြးျမနြးေဆ ြးေႏ ြးမႈအရ တ ြးခ ြ႕မ သာြးစ တစစလ င ေတာငယာေျမ အတ ငြးအတာတစခက လပက ငေၾကာငြးႏင ထ အတ ငြးအတာအတ ငြးမ အက ကငယေလြးမ ာြးက ထ တ ြးခ ြ႕မ သာြးစတ ငြးရ အ မေထာငစအခ ြမ ာြးက ရယလပက ငေၾကာငြး သ ရသည။ ေျမက အသြးခ ပႏင မညသညအက ကက အသြးခ မညဆ သညတ ႔မာ သကဆ ငရာ တ ြးခ ြ႕မ သာြးစအတ ငြး ည ႏႈ ငြးမႈအရေဆာငရ ကျခငြး ျဖစႏ ငသည။

အ မေထာငစမ ာြး၏ အရငြးအျမစႏင လပသာြးအငအာြး ရ မႈေပၚ မတည၍ လယက ငြးမ ာြးက စ ကပ ြးပ ႏစမ ြးရ သည။ အရငြးအျမစႏင လပသာြးအငအာြး ပ ရ ေသာ အ မေထာငစမ ာြးသည က ယျပန႔ေသာ ေျမယာက အသြးခ ၍ လယက က သြးက ကမ ေလြးက ကအထ အလညက စ ကပ ြးၿပြး လယတစက ကအာြး တစရာသစ ကပ ြးၿပြးလ င အလ တထာြးလ ကသည။ အရငြးအျမစႏင လပသာြးအငအာြး နညြးပါြးေသာ အ မေထာငစမ ာြးမာမ လယက ကႏစက ကက အသြးျပၿပြး ေျမက ကအာြး အလ တထာြးျခငြး မရ ဘြ ဂ ငြးႏင စပါြး တစလညစစ ကပ ြးသည။ ေတာငယာေျမမ ာြး၏ ေျမၾသဇာႏင ေျမဆလႊာ အရညအေသ ြးတ ႔မာ မတညၾကပါ။ အမဖတရ ာတ င အ မေထာငစမ ာြးအာြးလြး ေျမၾသဇာေကာငြးေသာေျမႏင သ ပမေကာငြးေသာေျမႏစမ ြးလြးက ရရ လပက ငေနေၾကာငြး ေက ြးရ ာေခါငြးေဆာငက ဆ သည။

ေက ြးရ ာအပစအတ ငြးမ ေက ြးရ ာ တစရ ာခ ငြးစတ င “ထငြးသစေတာ” (သ ႔) “ေက ြးရ ာပ င ထငြးစ ကခငြး” ေခၚဆ ၾကေသာ သစေတာ ဧက (၂၀) မ (၄၀) ထ ရ ၾကသည။ အခ ႕ရ ာမ ာြးတ င “ေက ြးရ ာဘပ င သစေတာ” မ ာြးလညြး ရ သည။ ေက ြးရ ာအာြးလြး၏ ရ ာနယန မ တအတ ငြး (သ ႔) အနြးတ င ျပညသပ ငသစေတာမ ာြးလညြး ရ သည။ လကရ တ င ထငြးစ ကခငြးႏင ေက ြးရ ာဘပ င သစေတာမ ာြးတ င သစပငအေကာငြးမ ာြးက မခတလြရန တာြးျမစထာြးၿပြး အမဖတရ ာ ကြသ ႔ အခ ႕ေသာ ရ ာမ ာြးတ င ဒဏေင သတမတ၍ တာြးျမစထာြးသည။ ဤတာြးျမစခ ကမ ျပငပမ အက ြးသကဆ ငသမ ာြးက လာေရာကစညြးမ ဥြး ၾကပမတျခငြးမဟတဘြ ေက ြးရ ာမ ာြးက ယတ ငက ေျမဆလႊာႏင ေရက ထ နြးသ မြး၍ ေျမဆလႊာ ပ ကစြး တ ကစာြးခရျခငြးက ကာက ယရန ေဆာငရ ကထာြးျခငြးျဖစေၾကာငြး အမ ြးသမြး ေျဖၾကာြးသမ ာြးက ဆ သည။ ေက ြးရ ာလထသည ထ သစေတာမ ာြးက သစက ငြးေျခာက၊ သစက ငြးက ြးမ ာြးက ရယရန (ပမနအာြးျဖင ထ ထငြးမ ာြးက ေက ြးရ ာအတ ငြး သကႀကြးပ ငြးမ ာြးအတ က ဖယထာြးေလရ သည။) သ ႔မဟတ ေက ြးရ ာအတ ငြး အခ ႕ေသာ သစလ အပခ ကမ ာြး (အေဆာကအဦြးသစမ ာြးအတ က သစတ င (သ ႔) ေက ြးရ ာအခမြးအနာြး (သ ႔) ပရဟ တ၊ အလ အတနြး မ ာြးအတ က ထငြးလ အပလ င စသညအေျခအေနတ င သစမခတရ တာြးျမစခ ကက လ ကနာရန မလ ဘြ ႁခ ငြးခ ကအျဖစ ခတယႏ ငသည။) ထ ႔ေၾကာင အ မေထာငစမ ာြးသညရ ာမ ပမနအာြးျဖင တစနာရ (သ ႔) မ နစ (၉၀) ၾကာလမြးေလ ာကရေသာ အျခာြးသစေတာမ ာြးမ ထငြးခတယၾကသည။ ထ သစေတာမ ာြးမာ အစ ြးရပ င သစေတာမ ာြးျဖစသညဟ ေျဖဆ သမ ာြးက ယၾကညလကခထာြးသည။ အ မေထာငစမ ာြးသည ရ ာေျမႏင ေတာငယာေျမမ ာြးတ င ျခစညြးရ ြးအျဖစ စ ကပ ြးထာြးေသာ အပငမ ာြးမ သစက ငြးေျခာကမ ာြးက ထငြးအျဖစ ရယအသြးျပၾကသည။

အမ ြးသမြးမ ာြးႏင အ မေထာငစမ ာြးအတ က သစေတာမ ာြးမာ အသကေမ ြးဝမြးေက ာငြးအတ က အေရြးပါေသာ အေထာကအပမ ာြး ျဖညဆညြးေပြးသည။ သစေတာမ ာြးက အသြးခ ရာတ ငလညြး က ာြး၊ မအလ က က ြျပာြးမႈ ရ ၿပြး သစေတာမ အက ြးအျမတမ ာြး ရရ ပမာလညြး က ာြး၊ မအလ က က ြျပာြးမႈရ သည။ သစေတာမ ာြးတ င အမ ြးသမြးမ ာြးသည ထငြး၊ မႈ ၊ မ စ၊ ဟငြးသြးဟငြးရ ကႏင သစဥသစဖမ ာြးႏင အျခာြး သစမဟတေသာ ပစၥညြးမ ာြး (NTFP) က ရာေဖ ထတယၾကသည။ သစေတာမ ာြးမ ရရ ေသာ ဟငြးသြးဟငြးရ ကမ ာြးမာ အမ ြးသမြးမ ာြးအတ က အေရြးပါေသာ ဝငေင အရငြးအျမစတစချဖစသည။ အမ ြးသာြးမ ာြးမာ ဝါြးမ ာြးက ခတလြ သယပ ႔ၾကၿပြး ရ ာေျမအတ ငြးမ ဝါြးရမ ာြးမလညြး ခတယၾကသည။ ဝါြးျဖငလပသည ကနပစၥညြးမ ာြးမာ ဤေဒသအတ က အဓ ကအသကေမ ြးဝမြးေက ာငြး လပငနြးတစချဖစၿပြး စ ကပ ြးေရြးအလပပါြးေသာေျခာကေသ ႕ရာသမ ာြးတ င ဤအလပက အ မေထာငစမ ာြးက လပက ငၾက သည။ အမ ြးသမြးမ ာြးမာ ေသြးငယေသာ ဝါြးလကမႈပစၥညြးမ ာြးက လပက ငၾကၿပြး အမ ြးသာြးမ ာြးမာ ပ ၍ႀကြးမာြး၊ ေလြးလေသာ ဝါြးထ ကပစၥညြးမ ာြးက ျပလပၾကသည။

စပါြးစ က လယက ငြးမ ာြးမာ ေက ြးရ ာအပစ နယန မ တအတ ငြးတ င မရ ဘြ အငြးေလြးကနအနြးတ င တညရ သည။ ေက ာငြးနာြး ေက ြးရ ာတ င အ မေထာငစ ငါြးခသည ေက ြးရ ာႏင တစနာရခန႔လမြးေလ ာကရသည အက ာအေဝြးတ င ရ ေသာ စပါြးစ ကလယေျမမ ာြးက ဝယယထာြးၾကသည။ ဤလယေျမမ ာြးမာ အ မေထာငစမ ာြးက တစဦြးခ ငြး အမညေပါကျဖင ပ ငဆ ငထာြးျခငြးျဖစကာ

9 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ထြးတမြးအစဥအလာအရ လပပ ငခ ငမ ာြးႏင သကဆ ငျခငြး မရ ပါ။ ဤေျမမ ာြးက ေရာငြး၊ ဝယႏ ငၿပြး၊ ေခ ြးေင ရရန အသြးျပႏ ငသည။2 ဤအ မေထာငစမ ာြးမ အမ ြးသာြးေရာ၊ အမ ြးသမြးမ ာြးပါ စပါြးစ ကလယေျမမ ာြးေပၚတ င လပက ငၾကၿပြး ေတာငယာေျမတ င စ ကပ ြးသညႏင အလာြးတပင စ ကပ ြးေရြး လပငနြးမ ာြးက ခ ြေဝတာဝနယၾကသည။

စာြးက ကေျမမ ာြးမာ ရ ာေျမျပငပတ င ျဖစၿပြး ေတာငယာေျမမ ာြးႏင သစေတာမ ာြးအနြးတ င တညရ သည။ စာြးက ကေျမအျဖစေဒသခမ ာြး အသြးျပေနေသာ ေျမ၏ တရာြးဝင ေျမအမ ြးအစာြးသတမတခ ကက ေျဖဆ သမ ာြးက တ တ က က မသ ရ ၾကပါ။ MONREC ၏ စမအပခ ပမႈေအာကရ ႀက ြးျပငကာက ယေတာ ေျမမ ာြးျဖစႏ ငေခ ရ သည။ စာြးက ကေျမမ ာြးက အမ ြးသာြးမ ာြးေရာ၊ အမ ြးသမြးမ ာြးပါ အသြးခ ၾကၿပြး က ၽြႏ ာြးမ ာြးစသည ေမ ြးျမေရြး တ ရစ ာနမ ာြးက ထ နြးသ မြးျခငြးမာ အမ ြးသာြးမ ာြး (သ ႔) အမ ြးသမြးမ ာြး၏ သြးသန႔ တာဝနဟ သတမတထာြးျခငြး ေျဖဆ သ မ ာြးက ေျပာၾကာြးသည။

၄-၃ ေျမယာအခ ငအေရြးမ ာြးအေပၚ က ာြး-မ ရႈေထာငက ြျပာြးမႈ ေျမယာ ပ ငဆ ငလပပ ငခ ငမာ အဓ ကအာြးျဖင ထြးတမြးအစဥအလာရ ျဖစၿပ ေျမယာအမ ြးအစာြးတစခစအလ က မတညေသာ လပပ ငခ ငႏင ပ ငဆ ငခ င စညြးမ ဥြးမ ာြး ရ သည။ ေက ြးရ ာမ ာြးအတ ငြးတ င ေျမယာ လပပ ငခ ငမ ာြးက အေမ ဆကချခငြးႏင လကထပထ မြးျမာြးျခငြးတ ႔ျဖင အဓ က ရရ ၾကသည။ အမ ြးသာြးမ ာြးႏင အမ ြးသမြးမ ာြးတ င ေျမယာ အာြးလြးအတ က တနြးတအခ ငအေရြးမ ာြးရ သညဟ ထငရေသာလညြး လကေတ ႕တ င အၿမြတမြးထ သ ႔ မဟတပါ။ ဇနြးမယာြးေနာက လ ကေနျခငြး/ လငေယာက ာြးေနာက လ ကေနျခငြး အေလအထမ ာြး အေပၚ မတည၍ ေျမယာ လပပ ငခ င ရရ လာျခငြး (သ ႔) ဆြး႐ႈြးသ ာြးျခငြးမ ာြး ရ သည။

ဤေက ြးရ ာအပစတ င ေတာငယာေျမက မ သာြးစမ ာြးက အသြးခ ရနအတ ကသာ အခ ငအေရြးရရ ထာြးျခငြးျဖစၿပြး အမ ာြးအာြးျဖင တ ြးခ ြ႕မ သာြးစႀကြး၏ သာြးသမြးမ ာြး ႀကြးျပငြး၍ အ ြးအ မသစေထာငၾကလ င အ မေထာငစမ ာြးၾကာြး ေျမမ ာြးက ခ ြျခမြးလပက ငခ င ေပြးၾကသည။ အမ ြးသာြးမ ာြးေရာ အမ ြးသမြးမ ာြးပါ ေတာငယာေျမက သတ ႔ “ပ ငဆ ငျခငြး” မရ မနြး ရငြးရငြးလငြးလငြး နာြးလညထာြးၾကသည။ အမ ြးသမြးမ ာြးႏင အမ ြးသာြးမ ာြးသည အေမ ဆကချခငြး (သ ႔) လကထပ ထ မြးျမာြးျခငြးမတဆင ေတာငယာေျမ လပပ ငခ ငမ ာြး ရရ ၾကသည။ ဤလပပ ငခ ငက ေရာငြးဝယခ င မရ ပါ။ သာြးသမြးမ ာြးအာြးလြးလညြး ေတာငယာေျမအတ က လပပ ငခ င တနြးတရရ ၾကသည။

လကထပျခငြး၊ မ သာြးစႏင အေမ ဆကချခငြးတ ႔ႏင ဆ ငေသာ အစဥအလာမ ာြးမာ ဆထြးေနာက ေလ ာငပါျခငြးလာြး/ ေလ ာငေနာက ဆထြးပါျခငြးလာြး ဆ သညႏင အမ ြးသမြးအဆငဆင ဆကချခငြးလာြး/ အမ ြးသာြးအဆငဆင ဆကချခငြးလာြး ဆ သညက တ တ က က သြးသပႏ ငျခငြး မရ ပါ။ ဥပမာအာြးျဖင လကထပၿပြးလ င အ မေထာငဖက၏ ရ ာသ ႔ လ ကေန၊ မေန ဆြးျဖတျခငြးမာ ေအာကပါ အခ ကတစခ ကခ က (သ ႔) အာြးလြးအေပၚတ င မတည သည - ၁။ လငမယာြးႏစဦြးအနက မညသက ေတာငယာေျမပ မ လပပ ငခ င ရ သညဆ သညအခ က၊ ၂။ အ မေထာငဖက သည တစဦြးတညြးေသာ သာြးသမြးျဖစကာ မ ဘက ျပစေစာငေရာကေနသျဖစျခငြး၊ ႏင ၃။ အ မေထာငဖကသည အငယဆြး သာြးသမြးျဖစကာ ေနထ ငရာအ မဝငြးက အေမ ဆကခရရ မညသ ျဖစျခငြး စသညတ ႔ျဖစသည။ လကထပထ မြးျမာြးရာတ င တစရ ာတညြးသာြးအခ ငြးခ ငြး လကထပၾကသလ အျခာြးရ ာမလမ ာြးႏငလညြး လကထပၾက သည။ လငမယာြး က ာရငြးျခငြး (သ ႔) ခ ြေနျခငြးတ ႔ ျဖစလ င လငမယာြး ႏစဦြးသည မ မ တ ႔၏ ဇာတ ရ ာသ ႔ အသြးသြး ျပန၍ ေနၾကကာ မ မ တ ႔ရ ာရ မလ လပက ငခြသည ေတာငယာေျမမ ာြးက လပက ငခ င ျပနလညရရ ၾကသည။ အမ ြးသမြးမ ာြးႏင အမ ြးသာြးမ ာြးသည အျခာြးတစေနရာသ ႔ ေရႊ႕ေျပာငြးသ ာြးသညတ င မ မ တ ႔၏ မလ လပက ငခြသည ေတာငယာေျမမ ာြးက လပပ ငခ ငအာြး ဆြး႐ႈြးျခငြး မရ ပါ။

2 စ ကပ ြးေျမ အျဖစသတမတထာြးသည ေျမမ ာြးမာ ၂၀၁၂ လယယာေျမ ဥပေဒေအာကႏင အက ြးဝငၿပြး MOALI ၏ စမအပခ ပမႈေအာကတ င ရ သည။ ထ ေျမမ ာြးက တရာြးဝင မတပတငႏ ငၿပြး ေျမအသြးခ ခ ငလကမတ (ပစ ၇) ေလ ာကထာြးႏ ငကာ ပစ ၇ ျဖင ထ လယေျမအာြး တရာြးဝင ေရာငြးဝယ လႊြေျပာငြးခ င၊ ေရရညအသြးခ ခ ငမ ာြး ရရ ႏ ငသည။ ပစ ၇ ရ လ င ျမနမာစ ကပ ြးေရြး တ ြးတကမႈဘဏမ ေခ ြးေင (ကာလတ စ ကပ ြးေရြး ေခ ြးေင )လညြး ရယႏ ငသည။ ေက ာငြးနာြးရ ာမ ေျဖဆ သမ ာြး၏ ေျပာၾကာြးခ ကအရ ၎တ ႔ မ သာြးစမ ာြး၏ စပါြးစ ကလယေျမမ ာြးမာ လ နခြသည ႏစေပါငြးမ ာြးစ ာက ဝယယထာြးျခငြးျဖစကာ ပစ ၇ ေလ ာကထာြးျခငြးမရ ဘြ လယေျမပ ငဆ ငေၾကာငြး အျခာြး စာရ ကစာတမြးအေထာကအထာြးမ ာြး (အေရာငြးအဝယ စာခ ပ၊ အခ နရငြးတမြးမ ာြး) ရ ေၾကာငြး သ ရသည။ ၎တ ႔အေနျဖင ထ ေျမက အသြးခ ၍ တရာြးဝင ေခ ြးေင မ ာြး ေလ ာကထာြးခြျခငြး ရ မရ က ရငြးလငြးစ ာ မသ ခြရပါ။ ဤေျမမာ ေက ြးရ ာနယန မ တျပငပတ ငျဖစၿပြး ေက ြးရ ာအပစမ လအနညြးငယႏငသာ ပတသကသည အတ က ေလလာသြးသပေရြးအဖ ြ႕၏ FGD ႏင အျခာြးေတ ႕ဆေမြးျမနြးမႈမ ာြးတ င ဤလယေျမမ ာြးႏင စပလ ဥြး၍ ေမြးျမနြးျခငြး အနညြးငယသာ ရ ခြသည။

10 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

၎တ ႔မရ ခ နတ င ထ ေတာငယာမ ာြးက တ ြးခ ြ႕မ သာြးစအတ ငြး ခ ြေဝ အသြးျပေနမည ျဖစေသာလညြး ၎တ ႔ ျပနလာလ င လပပ ငခ င ျပနလညေပြးအပၾကသည။

မ ဘမ ာြး ခ ြေနၾကလ င သာြးသမြးက မ ဘမ ာြး၏ ေျမက မညသ ႔ ရယအသြးခ သညဆ သညႏင အမ ြးသမြးတစဦြးမာ ဒတ ယေျမာက ဇနြးျဖစသညဆ လ င သမႏင သမ၏ သာြးသမြးမ ာြး၏ ေျမယာအခ ငအေရြး မညသ ႔ ရ မည ဆ သညတ ႔က ေမြးျမနြးရာတ င အေျဖ မရရ ခြပါ။ ဓေလထြးတမြးအစဥအလာအရဆ လ င သာြးသမြးမ ာြးသည မ ခငႏင အတေနထ ငကာ မ ခင၏ ေျမယာက ရယလပက ငၾကေလရ ေသာလညြး ဖခင၏ ေျမမာလညြး တစရ ာတညြးတ င ဆ လ င ရယအသြးခ ႏ ငသည။ ဖခင၏ ေျမမာ အျခာြးရ ာတ ငဆ လ ငမ သာြးသမြးမ ာြးမာ ထ ရ ာတ ငမေနလ င ထ ေျမအာြး ရပ ငခ ငက စ န႔လႊတရသည။ သ ႔ရာတ င ထ ရ ာတ င ေနာငတစခ န၌ သ ာြးေရာကေနထ ငပါက ထ ေျမမ ာြးက ရယလပက ငခ င ေတာငြးဆ ႏ ငသည။

အမ ြးသမြးမ ာြးႏင အမ ြးသာြးမ ာြးသည ေတာငယာေျမမ ာြးက အခေၾကြးေင ေပြး၍ ငာြးရမြးလပက ငႏ ငသည။ သ ႔ရာတ င အမ ာြးအာြးျဖင အမ ြးသမြးမ ာြးသည မ မ တ ႔ဘာသာ ေျမယာ ငာြးရမြး၊ လပက ငျခငြး ျပေလမရ ပါ။ ေက ာကနာြးကတရ ာတ င FGD တ ငပါဝငေျဖၾကာြးသမ ာြး၏ အဆ အရ “အျပငလ” ဆယဦြး ေျမငာြးရမြးထာြးေၾကာငြး သ ရသည။ ေျမတစဧကက တစႏစ ငာြးရမြးခမာ ၅,၀၀၀ က ပ ခန႔ျဖစၿပြး ေဒသခမ ာြးဆ လ င ေစ ြးေလ ာေပြးကာ အျပငလမ ာြးက ပ ၍ ေပြးရသည။ ႏႈတကတ ျဖငသာ ငာြးရမြးရန သေဘာတၾကၿပြး အေထာကအထာြး လကမတ၊ စာရ ကစာတမြးမ ာြး ျပလပျခငြး မရ ပါ။ အမဖတမ FGD ႏင အေရြးပါေသာအခ ကအလကေပြးသမ ာြးႏင ေတ ႕ဆရာတ င မညသ ႔မ ထတမေျပာၾကေသာလညြး CSO ဝနထမြးမ ာြး၏ အဆ အရ အမဖတရ ာ တ ငလညြး ေျမယာငာြးရမြးမႈမ ာြး ရ ေၾကာငြး သ ရသည။ တ ြးခ ြ႕မ သာြးစမ ာြးတ င အ မေထာငစ အနညြးငယသာ ရ ၾကၿပြး အသြးခ ႏ ငသညထက ပ ၍ ေျမယာမ ာြးရ ေနလ င ငာြးရမြးမႈအမ ာြးဆြး ျဖစေၾကာငြး ေတ ႕ရ ရသည။

ေတာငယာေျမမ ာြးက မညသည ေပြးေခ မႈမ မျပလပဘြ ငာြးရမြးျခငြးလညြး ျပလပႏ ငသည။ အမ ာြးအာြးျဖင ေဆ မ ြးမ ာြး အၾကာြးတ င ဤသ ႔ ျပလပၾကသည။ ေျမငာြးယရန (သ ႔) ငာြးေပြးရန မ သာြးစအတ ငြးတ င တ ငပငေဆ ြးေႏ ြး၍ ဆြးျဖတၾကသည။ သ ႔ရာတ င က စၥရပအာြးလြးက အမ ြးသာြးက ဆြးျဖတ ေလရ သည အ မေထာငစတ ငမ အမ ြးသာြး၏ ဆြးျဖတခ ကသာ အတညျဖစသည။ ထ ႔ျပင အမ ြးသာြးမ ာြးမာ အ မေထာငစ၏ ေင ေၾကြးက လညြး စမခန႔ခ ြသည အတ က ေျမငာြးရမြးရာမ ရသည ဝငေင က အမ ြးသာြးမ ာြးက စမခန႔ခ ြသည။

ေတာငယာေျမအတ က တရာြးဝငအေထာကအထာြးမ ာြး ရရ ေရြး ဆ သညအေပၚတ ငမ သေဘာထာြးမ ာြး က ြလ ြေနၾကသည။ ေျမယာ လေလာကၿပြး အ မေထာငစမ ာြးအေနျဖင သြးႏမ ာြးက လယက ငြးမ ာြးတ င အလညက စ ကပ ြးႏ ငသည အမဖတရ ာတ င တရာြးဝငစာရ ကစာတမြးမ ာြးက သတ ႔၏ ရယလပပ ငခ ငက ကန႔သတလာႏ ငေၾကာငြး ရ ာသ ရ ာသာြးမ ာြးက ဆ သည။ ေက ာငြးနာြးႏင အျခာြးေတာငပ ငြးရ ရ ာမ ာြးတ ငမ ေျမယာ ရာြးပါြးကာ ေျမမာပ ျပန႔၍ တနဖ ြး ပ ရ ေသာေၾကာင မ မ တ ႔၏ ေျမမ ာြးက ကာက ယရနအတ က၊ အထြးသျဖင အျပငလမ ာြးရနမ ကာက ယရနအတ က၊ အေထာကအထာြးမ ာြး ရလ ေၾကာငြး အခ ႕အမ ြးသမြးမ ာြးက ထတေဖာေျပာၾကာြးသည။

ေနထ ငရာ ရ ာေျမမ ာြးအတ ကမ အငယဆြး သာြး၊ သမြး (သ ႔) မ ဘမ ာြးႏင အတေန၍ ျပစေစာငေရာကေသာ သာြးသမြးက အ မႏင ေျမက ကက အေမ ဆကခရရ သည။ သ ႔ေသာ ေနရာရ လ ငမ အျခာြးသာြးသမြးမ ာြးလညြး ေျမက ကအတ ငြးတ င အ မအသစမ ာြး ေဆာကလပေနထ ငႏ ငသည။ ဤပစအာြးျဖင အမ ြးသမြးႏင အမ ြးသာြး ႏစဖကလြး အ မဝငြးေျမက ကက တနြးတ ရပ ငခ ငရ သည။ လကေတ ႕တ င က ာြး၊ မ တစဖကဖကအာြး ပ ၍ အသာေပြးထာြးျခငြး ရ မရ သြက ြစ ာ မသ ရပါ။ ရ ာေျမမ ာြးက ဝယယ၊ ေရာငြးခ ျခငြး၊ ငာြးရမြး၊ ေပါငႏျခငြး (သ ႔) အေပါငထာြး၍ ေင ေခ ြးျခငြး ျပလပခ င မရ ပါ။

ေက ာငြးနာြးရ ာတ င ရ ာနယန မ တျပငပတ င စပါြးစ ကလယက ငြး ပ ငဆ ငေသာ အ မေထာငစ ငါြးစ ခန႔ရ ေၾကာငြး အမ ြးသမြးမ ာြးက ခန႔မနြးထာြးသည အတ က ဤရ ာတ ငသာ စပါြးစ က လယေျမႏင ပတသက၍ ေမြးျမနြးႏ ငသည။ ေက ာငြးနာြး ရ ာတ င ျပလပေသာ FGD တ င စပါြးစ ကလယေျမ ပ ငဆ ငေသာ အ မေထာငစ မ ာြးမ အမ ြးသမြး ႏစဦြး ပါဝငကာ သတ ႔ သ သေလာက သတ ႔မ သာြးစမ ာြး၏ စပါြးစ ကလယေျမမ ာြးက လယယာေျမ ဥပေဒ ႏငအည မတပတငထာြးျခငြး မရ ဟ ဆ သည။ စပါြးစ က လယေျမမ ာြးမာ ေရာငြးဝယျခငြး၊ အေမ ဆကချခငြး၊ ငာြးရမြးျခငြးႏင ေခ ြးေင အတ က အေပါငထာြးျခငြးမ ာြး လပပ ငခ ငရ ေၾကာငြး FGDတ ငပါဝငေသာ အမ ြးသမြးမ ာြး

11 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

နာြးလည ထာြးၾကသည။ အမ ြးသမြးမ ာြးသည မ သာြးစဝင အမ ြးသာြးမ ာြးႏင တနြးတ ေျမယာ ဆကခပ ငခ ငရ သညဟ ယၾကညထာြး ၾကသည။ FGD တ ငပါဝငေသာ စပါြးစ ကလယေျမပ ငဆ ငသည မ သာြးစမ ာြးမ အမ ြးသမြးႏစဦြးလြးက သတ ႔၏ မ ခငမ ာြးသည ထ လယေျမမ ာြးက မ ဘမ ာြးထမ အေမ ဆကခရရ ကာ ပ ငဆ ငခြေၾကာငြး ေျဖၾကာြးသည။

၄-၄ ေျမပ ငဆ ငခ ငအာမခခ က ႏင ထ ခ ကလ ယမႈအေပၚ က ာြး-မ ရႈေထာငမ ာြး ေျမယာႏင ပတသက၍ အ မေထာငစတ ငြးတ င အမ ြးသမြးမ ာြး၏ ထ ခ ကႏ ငေခ ႏင ပတသက၍ ထတေဖာေျပာၾကာြးမႈ (သ ႔) နာြးလညသေဘာေပါကမႈ နညြးပါြးသည။ CSO အဖ ြ႕ဝငမ ာြးႏင အမ ြးသမြးအေရြး လႈပရာြးသမ ာြးႏင ေဆ ြးေႏ ြးခ နတ င ပင အမ ြးသမြးမ ာြးသည လမႈ အသ ငြးအဝ ငြးႏင ဆြးျဖတခ ကခ မတျခငြးအပ ငြးမ ာြးတ င ပါဝငလႈပရာြးျခငြးမရ ဘြ သတ ႔ ပါဝင ေဆာငရ ကလာေအာင ႀက ြးစာြးရျခငြးမာ အလ နခကခြေၾကာငြးသာ ေျပာဆ ပါသည။ ထ ႔ေၾကာင ရပရ ာ၏ ေျမယာ ပ ငဆ ငလပပ ငခ င အာမခခ က အေပၚ ၿခ မြးေျခာကမႈႏင ထ ခ ကႏ ငေခ မ ာြးက အမ ြးသမြးမ ာြးသည အမ ြးသာြးမ ာြးနညြးတ ရငဆ ငၾကရၿပြး ေျမယာဆ ငရာ ရပရ ာ၏ စညြးေဝြးဆြးျဖတရာတ ငလညြး ပါဝငျခငြးမရ သည တစဆငပ ၍ ထ ခ ကလ ယသည အေျခအေနတ င ရ ေနသည။

ဤရပရ ာလထမ ာြးမာ ထြးထြးျခာြးျခာြး ေျမရာြးပါြးျခငြး (သ ႔) စ ကပ ြးေရြးလပငနြးႀကြးႏင အျခာြးသမ ာြးက ေျမသ မြးဆညြးျခငြး မ ာြး မၾကဖြးေသြးသညအတ က ထ အေျခအေနမ ြးတ င ဘာျဖစမညက ေျဖဆ သမ ာြးက ေသခ ာမသ ၾကပါ။ လကရ တ င သစေတာေျမမ ာြးက သစေတာေျမအျဖစမ ပယဖ ကကာ လယယာေျမ (သ ႔) ျပငပအဖ ြ႕အစညြး၊ လပငနြးမ ာြးအာြး ေရာငြးခ ႏ ငေသာ ေျမမ ာြးအျဖစ ေျပာငြးလြမႈရ ေနေသာေၾကာင ထ ေျမမ ာြးအာြး ပ ငဆ ငလပပ ငခ င အာမခခ ကႏင ပတသက၍ ေမြးခ နြးထတစရာရ လာသည။ ဆ လ သညမာ အ မေထာငစတစခလြးအတ က ထ ေျမမ ာြးတ င ဝငေရာကလပက ငခ င ဆြး႐ႈြးႏ ငေခ ရ ကာ အမ ြးသမြးမ ာြးမာ ေတာထြတ င သစႏင အျခာြး ရ ကၡာမ ာြး ရာေဖ ျခငြးက ပ မ ျပလပေသာေၾကာင အမ ြးသမြးမ ာြးအတ က သကေရာကမႈ ပ ၍ ႀကြးမာြးႏ ငသည။

အ မေထာငစမ ာြးအတ ငြးတ င အမ ြးသမြးမ ာြးအတ က ေျမယာပ ငဆ ငလပက ငခ င ခ ငမာမႈ အာြးနညြးေစသည အျခာြး အေၾကာငြးရငြး အနညြးငယလညြး ရ ေနသည။ အမ ြးသမြးတစဦြးသည လကထပထ မြးျမာြးမႈမတဆင ေျမယာ ရယလပပ င ခ င ရရ လာသည အေျခအေနတ င သမ၏ အမ ြးသာြးႏင ေပါငြးသငြးေနသညကာလတ ငသာ ထ ေျမက လပက ငခ င ရ သည။ သတ ႔ က ာရငြး (သ ႔) ခ ြေနၾကလ င ေျမယာ လပပ ငခ ငမာ သမ၏ အလ ဆႏၵမပါဘြ ရတသ မြးခရႏ ငသည။ အ မေထာငတစခ က ာရငြးရန မညသက ဆြးျဖတသညက ေသခ ာမသ ေသာလညြး အမ ြးသာြးမ ာြးက ဆြးျဖတခ က အမ ာြးစက ခ မတသညအတ က က ာရငြး၊ ျပတစြရနလညြး အမ ြးသာြးမ ာြးကသာ ခ မတမညဟ ယဆႏ ငပါသည။

၄-၅ ေျမအျငငြးပ ာြးမႈမ ာြးဆ ငရာ က ာြး-မ ရႈေထာငမ ာြး ေဒသတ ငြး ေျမယာအျငငြးပ ာြးမႈမ ာြးမာ ေတာငယာေျမႏင သစေတာေျမတ ႔ႏင ပတသက၍ ေပၚေပါကျခငြးျဖစေၾကာငြးႏင ေက ြးရ ာအပစ၏ ေတာငဘကပ ငြးတ င အျဖစမ ာြးေၾကာငြး ေျဖဆ သမ ာြးက ေျပာၾကာြးသည။

အမ ြးသမြးမ ာြးသည ေျမယာအျငငြးပ ာြးမႈမ ာြးက ေျဖရငြးရန ေက ြးရ ာအပစ အပခ ပေရြးမ ြး (VTA) ၏ လပပ ငခ ငအာဏာက အသ အမတျပၿပြး ျပနာ ေပၚေပါကလ င အပခ ပေရြးမ ြးထသာ တငျပအဆြးအျဖတ ခယေလ ရ ေၾကာငြး ေျပာၾကာြးသည။ (ေက ြးရ ာလႀကြးအျဖစမေန၍ ေက ြးရ ာအပခ ပေရြးမ ြးျဖစလာသ ၎၏ အေတ ႕အၾကမ ာြးအရ) အျဖစ အမ ာြးဆြး ျပနာ မာ ပလပထာြးေသာ ေျမတ င က ြးေက ာျခငြး ျဖစေၾကာငြး VTA ကဆ သည။ ၿပြးခြသည ေျခာကလအတ ငြး ထ ကြသ ႔အျငငြးပ ာြးမႈ တစႀက မေပၚခြသညဟ သက ဆ သည။ VTA အေနႏင သသည သကဆ ငရာ ေျမ၏ ပ ငဆ ငမႈ သမ ငြးေၾကာငြးက အျခာြးရ ာသရ ာသာြးမ ာြးအာြး ေမြးျမနြး၍ သြးသပကာ ႏစဖကအဖ ြ႕မ ာြးႏင ည ႏႈ ငြးေဆ ြးေႏ ြး၍ အျငငြးပ ာြးမႈ က ေျဖရငြးရန ႀက ြးစာြးသည။ ေျဖရငြးေပြးရာတ င အျငငြးပ ာြးေသာ အ မေထာငစမ ာြးတ င မညသည အ မေထာငစက ေျမမညမ ရ ၍ မညသညအ မေထာငစက ေျမလ အပသည စသညအခ က အပါအဝင အ မေထာငစ တစခစ၏ လ အပခ ကမ ာြးက ထညသ ငြးစဥြးစာြးေၾကာငြး သက ေျပာသည။ ေယဘယ အာြးျဖင မ သာြးစ တစခထကမက ပါဝငေသာ တ ြးခ ြ႕မ သာြးစမ ာြးတ င အျငငြးပ ာြးမႈမ ာြး ေပၚေပါကေလရ ၿပြး တစခါတစရတ င သတ ႔၏ ေျမယာေပၚတ င လာေရာက က ြးေက ာေသာ “အျပငလ” မ ာြးႏင အျငငြးပ ာြးမႈ ျဖစေၾကာငြး VTA ကဆ သည။

12 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

အ မေထာငစမ ာြးအေနျဖင သ၏ ဆြးျဖတခ ကက မေက နပလ င မညသ ႔ ေဆာငရ ကႏ ငေၾကာငြး ေမြးျမနြးသညအခါ သက ရ ာသရ ာသာြးမ ာြးသည ယခအထ သ၏ ဆြးျဖတခ ကအတ ငြး လ ကနာေဆာငရ ကလာခြၾကေၾကာငြး၊ သ ႔ေသာ မေက နပ၍ အယခဝငလ ပါကလညြး ၿမ ႕နယ အဆင အစ ြးရအရာရ မ ာြးထ ရက (၃၀) အတ ငြး ဆကသ ယေဆာငရ ကႏ ငေၾကာငြးႏင သဆြးျဖတခ ကခ ခ နတ င ထ သ ႔ ဆကလကေဆာငရ ကႏ ငေၾကာငြး ႏစဖကအဖ ြ႕မ ာြးအာြး ရငြးျပေၾကာငြး ျပနလည ေျဖၾကာြးသည။

ေက ြးရ ာအပစ ေတာငပ ငြးမ ေရခ မြးကနြးရ ာရ အမ ြးသမြးတစဦြးက သမတ ႔မ သာြးစ၏ ေတာငယာေျမက အျခာြး အ မေထာငစ တစခက ခ ငျပခ ကမရဘြ ဝငေရာကအသြးခ ေၾကာငြး တငျပသည။ သမ၏ ဖခငက ေက ြးရ ာလႀကြးထ သ ာြးေရာကတ ငၾကာြးရာ ရ ာလႀကြးကသမတ ႔ မ သာြးစ၏ ထြးတမြးအစဥအလာအရ လပပ ငခ ငက သ သျဖင သမတ ႔အာြး အႏ ငေပြး၍ အျငငြးပ ာြးမႈက ေျဖရငြးခြသည။ ေက ြးရ ာအပစ ေတာငပ ငြးတ င ေျမယာရရ မႈ ပ ၍ နညြးျခငြးေၾကာင အျငငြးပ ာြးမႈမ ာြး ေပၚေပါကေစရန အေၾကာငြးျဖစေၾကာငြး VTA က အတညျပသည။ ဥပမာအာြးျဖင အမဖတရ ာတ င အ မေထာငစ (၅၀) ခန႔သာရ ၍ ေျမယာ လေလာကစ ာ ရ ၿပြး ေတာငပ ငြးမ ေက ာကနာြးကတရ ာတ ငမ အစဥအလာအရ ပ ငဆ ငသည ေျမက မ ေဝ သြးစ ြေနသည အ မေထာငစ (၁၈၀) ေက ာရ သည။

ေက ာကနာြးကတရ ာသည အျခာြး ၿမ ႕နယတစချဖစေသာ ကေလာၿမ ႕နယ၏ နယန မ တအနြးတ င ရ ေသာေၾကာင ၿမ ႕နယ ႏစခအၾကာြး နယန မ တဆ ငရာ ျပနာမ ာြးက လညြး ရငဆ ငရေၾကာငြး VTA ကဆ သည။ နယန မ တျပနာ၏ အဓ က အေၾကာငြးရငြးမာ ၿမ ႕နယႏစခ၏ နယန မ တမ ဥြးေပၚရ သဘာဝေရကနႀကြး တစခမာ ေရခမြးသ ာြးကာ ေျမည (စ ကပ ြး၍ ရေကာငြးရႏ ငသည) အျဖစ ထ ကေပၚလာျခငြး ျဖစသည။ သ႔အေနျဖင ထ ျပနာမ ာြးက မေျဖရငြးႏ ငေသာေၾကာင ခရ င ဥကဌကြသ ႔ အထကအရာရ မ ာြးထ တငျပထာြးေၾကာငြး VTA ကဆ သည။

အမ ြးသမြး ေျဖဆ သမ ာြး၏ ေျပာၾကာြးခ ကအရ ေက ြးရ ာပတဝနြးက ငႏင ေက ြးရ ာအပစ ေတာငဘကပ ငြးရ ေက ြးရ ာမ ာြး အနြးမ ထငြးသစေတာမ ာြးအတ ငြး တရာြးမဝငသစခတယမႈမ ာြးရ ေၾကာငြး သ ရသည။ က ြးေက ာသမ ာြးက မြးေသ ြးဖတရန သစပငမ ာြးလာေရာကခတယၾကျခငြး ျဖစသည။ ရပရ ာလထက သတ ေပြးဆ ငြးဘတမ ာြး စ ကထ၍ က ြးေက ာ သစခတယမႈမ ာြးက တာြးဆြးရန ႀက ြးစာြးထာြးသည။

အျငငြးပ ာြးမႈမ ာြးႏင အထြးသျဖင တစရ ာတညြးအတ ငြး ေျမယာအျငငြးပ ာြးမႈမ ာြးအတ က မ မ ထ လာေရာက တ ငၾကာြးသမ ာြးမာ အမ ာြးအာြးျဖင အမ ြးသာြးမ ာြးသာျဖစေၾကာငြး VTA ကဆ သည။ တစခါတစရ အမ ြးသမြးမ ာြးက လာေရာက တ ငၾကာြးေသာလညြး အမ ြးသမြးအမ ာြးစမာ အမ ြးသာြးမ ာြး (သတ ႔၏ ေယာက ာြး သ ႔မဟတ ဖခင) က အ မေထာငစက ယစာြး ေရ႕ထ ကေဆာငရ ကရန အာြးက ြးေၾကာငြး တငျပထာြးသည။ လကရ အခ နထ VTA သည အမ ြးသမြး ဦြးေဆာငေသာ အ မေထာငစမ ာြးအတ က ေျမယာအျငငြးပ ာြးမႈ ေျဖရငြးေပြးခြရျခငြး မရ ေသြးပါ။

အ မေထာငစတ ငြး ျပနာမ ာြးက ေျဖရငြးရနအတ ကမ အမ ြးသာြးေရာ၊ အမ ြးသမြးမ ာြးပါ မ မ အာြး လာေရာကခ ဥြးကပ တ ငၾကာြးၾကေၾကာငြး VTA ကဆ သည။ အမ ာြးအာြးျဖင က ာရငြးျခငြး (သ ႔) အ မတ ငြးအၾကမြးဖကမႈ ျပနာမ ာြးျဖစသည။ သ႔အေနႏင ျပနာမ ာြးက ေက ြးရ ာ ထြးတမြးအစဥအလာမ ာြးႏင အည ေျဖရငြးေလရ ၿပြး ထြးျခာြးသည က စၥရပမ ာြးက မ က စၥတစခစအလ က အေျခအေနေပၚမတည ေျဖရငြးသည။ လငမယာြး က ာြးရငြးရာတ င အမ ာြးအာြးျဖင အမ ြးသာြးမ ာြးက အမ ြးသမြးမ ာြးက ေင ေၾကြး ေပြးေၾကာငြး သကဆ သည။ သာြးသမြးရ လ င အမ ြးသမြးအေနႏင အမ ာြးအာြးျဖင အမ ြးသာြး၏ ေျမက ရယလပပ ငခ ငရ သည။ အျငငြးပ ာြးမႈ၊ ျပနာမ ာြးမာ လကရ အခ နထ ေက ြးရ ာအတ ငြးတ ငသာ ျဖစပ ာြးခြသည။ မတညေသာ ေက ြးရ ာမ ာြးမ လာေရာကေပါငြးသငြးေနထ ငေသာ လငမယာြးမ ာြးအၾကာြး က ာရငြးျခငြးႏင ေျမယာအျငငြး ပ ာြးမႈ ျဖစျခငြးအာြး ေျဖရငြးေပြးရျခငြး မရ ေသြးေၾကာငြး သ ရသည။ အမဖတႏင ေက ာငြးနာြး ရ ာမ ာြးတ င ေလလာသြးသပ ေရြးအဖ ြ႕ သ ရ ခြရသညမာ က ာရငြးျပတစြၾကရာတ င အ မေထာငဖကမာ အျခာြးရ ာမျဖစပါက သတ ႔၏ ဇာတ ရ ာသ ႔ ျပန၍ မရငြး အ မေထာငစ၏ ေျမယာမ ာြးက လပပ ငခ င ျပနလညရရ ၾကေၾကာငြး သ ရ ရသည။

ဤကနဦြး စမက နြး နယေျမတ င ေဆာငရ ကခြသည ေျမယာ ပ ငဆ ငလပက ငခ င ေလလာသြးသပမႈတ င ေဖာျပထာြးၿပြးျဖစကာ CSO ဝနထမြးမ ာြးကလညြး ထပမရငြးျပသကြသ ႔ပင ဤေက ြးရ ာအပစမ အမ ြးသမြးမ ာြးသည ေျမယာဥပေဒမ ာြးအေပၚ သ နာြးလညမႈ

13 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

မရ သေလာကျဖစကာ ဤအခ ကမာ မ မ တ ႔၏ အခ ငအေရြးမ ာြးက ေတာငြးဆ ႏ ငျခငြး မရ ေအာင တာြးဆြး ပ တပငေနသည အခ က တစခ က ျဖစသည။ ဤအခကအခြက ေက ာလႊာြးရန ေဒသတ ငြးမ CSO အခ ႕သည အမ ြးသမြးမ ာြး ပါဝငေဆာငရ ကေရြး၊ တရာြးဥပေဒ စ ြးမ ြးေရြးႏင ေျမယာဥပေဒမ ာြးဆ ငရာ ေက ြးရ ာအဆင သငတနြးမ ာြး စတင က ငြးပေပြးလာကာ အမ ြးသမြးမ ာြးႏင အမ ြးသာြးမ ာြးက ဖ တေခၚ၍ အမ ြးသမြးမ ာြး ပါဝငေဆာငရ ကမႈရ ျခငြး၏ အေရြးပါမႈအေၾကာငြးက ဝငေရာက ေဆ ြးေႏ ြးေစလ ကရ သည။

၄-၆ လယယာမြ ျဖစျခငြး3 ဆ ငရာ က ာြး၊ မ ႐ႈေထာင ဤေက ြးရ ာအပစအတ ငြးတ င လယယာမြ ျဖစမႈမာ နညြးပါြးသညအတ က ဤေဒသတ င လယယာမြျခငြး ဆ ငရာ က ာြး၊ မ အခနြးက႑က ျခငသြးသပရနခကခြသည။ လယယာမြ အ မေထာငစမ ာြးမာ အျခာြးအ မေထာငစမ ာြးထက ဆငြးရြသညဟ ယဆထာြးၾကၿပြး လယယာမြ အ မေထာငစအမ ာစမာ စ ကပ ြးေရြး ေန႔စာြးအလပသမာြးအလပႏင ဝါြးထ ကပစၥညြးမ ာြး ျပလပေရာငြးခ ျခငြးတ ႔က လပက ငၾကသည။ လယယာမြ အ မေထာငစမ ာြးအေနျဖင ေတာငယာေျမက ငာြးရမြးလပက ငႏ ငေသာလညြး အမ ြးသမြးမ ာြးမာမ ပမနအာြးျဖင ေျမယာက မ မ တ ႔ ဘာသာ ရယလပက ငျခငြး မရ သည အတ က ေျမယာငာြးရမြးရာတ င အခကအခြရ ေနသည။ FGD မ ာြးတ င တကေရာကေသာ အမ ြးသမြးမ ာြး၏ ေျဖၾကာြးခ ကအရ အမ ြးသမြးမ ာြးအေနျဖင စ ကပ ြးေရြး ကနက စရ တမ ာြး ႀကြးမ ာြးျခငြးႏင အမ ြးသာြးမ ာြးမပါဘြ ေျမယာ ငာြးရမြးရန ည ႏႈ ငြး၍ ရခ ငမ ရႏ ငျခငြး စသညအေၾကာငြးမ ာြးေၾကာင မ မ တ ႔ဘာသာ ေျမက ထ နရကစ ကပ ြးျခငြးထက ေန႔စာြး အလပသာ လပလ ေၾကာငြး သ ရသည။

ေျမာကပ ငြးရ အမဖတေက ြးရ ာတ င လယယာမြ အ မေထာငစ မရ ေသာလညြးေတာငပ ငြးရ ေက ာကနာြးကတႏင ေရခ မြးကနြးရ ာမ ာြးတ င အနညြးငယ (ေက ာကနာြးကတတ င အ မေထာငစ ဆယစႏင ေရခ မြးကနြးတ င တစစ၊ ႏစစ) ရ ၾကသည။ ေျမယာမြရျခငြး အေၾကာငြးရငြးမာ ႏစခ ျဖစႏ ငေၾကာငြး အမ ြးသမြးမ ာြးႏင အျခာြးအဓ က ေျဖဆ သမ ာြးက ဆ သည။ VTA ၏ အဆ အရ လယယာမြ အ မေထာငစမ ာြးမာ ေက ာကနာြးကတရ ာတ င လ နခြသည မ ြးဆကအနညြးငယ ခန႔ကမ လာေရာက အေျခခ သျဖင ဓေလထြးတမြးအရေျမယာ လပပ ငခ င မရ ျခငြး ျဖစေၾကာငြး သ ရသည။ FGD မ ာြးတ င ပါဝငေသာ အမ ြးသမြးတစဦြး၏ ေျပာၾကာြးခ ကအရ ေရခ မြးကနြးရ ာမ အ မေထာငစမ ာြးမာ သတ ႔၏ ေတာငယာလပပ ငခ ငက မၾကာေသြးမက ေရာငြးခ လ ကသညအတ က လယယာမြျဖစလာရသညဟ သ ရသည။ ဥပမာတစခမာ မ သာြးစဝငတစဦြး ေနမေကာငြးျဖစ၍ ေင လ အပသည အေျခအေနမ ြး ျဖစသည။

တ ြးခ ြ႕မ သာြးစမ ာြးအတ ငြးတ င မ သာြးစဝငအနညြးငယသာရ ၍ ရရ ထာြးသည ေျမယာအာြးလြးက မထ နရကႏ ငေသာ အ မေထာငစမ ာြးသည မ မ တ ႔၏ ေျမယာက အျခာြးအ မေထာငစမ ာြးအာြး ေရာငြးခ တတၾကသည။ သ ႔ေသာ လကရ အခ နတ ငမ အ မေထာငစမ ာြးအေနျဖင မ မ တ ႔၏ ေျမယာလပပ ငခ ငက ေရာငြးခ ေနျခငြး မရ ေၾကာငြး အမ ြးသမြးမ ာြးႏင VTA တ ႔က ေျဖဆ ၾကသည။

၄-၇ ဆြးျဖတခ ကခ ေရြးတ င ပါ၀ငခ ငဆ ငရာ က ာြး-မ ရႈေထာငမ ာြး အ မေထာငစတ ငြးႏင ျပငပတ ငပါ ဆြးျဖတခ ကခ မတျခငြး က႑သည အမ ြးသမြးႏင အမ ြးသာြးမ ာြးအၾကာြး က ြျပာြးမႈ အရ ဆြး က႑ျဖစသည။ ဆြးျဖတခ က ခ မတရာတ င ေယဘယ အာြးျဖင အမ ြးသာြးမ ာြးသည အ မေထာငစတစခ၏ “အ မေထာငဦြးစြး” ျဖစေၾကာငြး အမ ြးသမြးမ ာြးက လကခထာြးကာ အေရြးႀကြးြးေသာဆြးျဖတခ ကမ ာြးအာြးလြးက ခ မတ သည။ ဆြးျဖတခ ကခ မတရာတ င အမ ြးသမြးမ ာြးက လညြး တ ငပငေလရ ေၾကာငြး ေျဖဆ သမ ာြးက ဆ ပါသည။ အမ ြးသာြး မ ာြးသည ေစ ြးက ကႏင ခ တဆကလပက ငကာ ေင က လညြး က ငတ ယသည။ ေင က မညသ ႔ အသြးျပမညဆ သည က လညြး အမ ြးသာြးမ ာြးကပင ဆြးျဖတသည။ အမ ြးသာြးမ ာြးသည ေစ ြးသ ႔သ ာြး၍ သြးႏမ ာြး (အဓ ကအာြးျဖင ဂ ငြး) က ေရာငြးခ ကာ အမ ြးသမြးမ ာြးမာ စြးပ ာြးေရြး အေရာငြးအဝယမ ာြးတ င ပါဝငျခငြး မရ ပါ။

ေျမယာႏင ပတသက၍ ဆြးျဖတခ ကမ ာြးခ ရာတ င ဘာက စ ကပ ြးမည၊ ဘယအခ နတ င စ ကမည၊ ေျမက ငာြးရမြးရန သငမသင စသညတ ႔အပါအဝင ေျမယာဆ ငရာ ဆြးျဖတခ ကအမ ာြးစက အ မေထာငစအတ ငြးတ င ေဆ ြးေႏ ြးတ ငပငၾကၿပြး အထြးသျဖင တညေသာ

3 ဤေလလာသြးသပမႈ အစရငခစာတ င ေျဖဆ သမ ာြး ေျပာဆ သည “လယယာမြျဖစျခငြး” ဆ သညမာ စ ကပ ြးေျမ မရ ျခငြး (သ ႔) ေတာငယာေျမအာြး ရယသြးစ ြခ င မရ ျခငြးက ဆ လ သည။ ေက ြးရ ာအပစအတ ငြးမ အ မေထာငစ အာြးလြးနြးပါြးတ င ရ ာေျမအတ ငြး၌ အ မဝငြး ေျမက က အနညြးငယစ ရ ထာြးၾကသည။

14 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ေျမအေပၚတ င လပက ငေနၾကေသာ လငမယာြးအၾကာြး၊ မ ဘႏင အရ ယေရာကၿပြး သာြးသမြးမ ာြး အၾကာြး ေဆ ြးေႏ ြးတ ငပငၾကသည။ သ ႔ရာတ င ေျမယာႏင ပတသက၍ အ မေထာငစအတ ငြး သေဘာထာြးက ြလ ြမႈမ ာြး ရ ပါက အ မေထာငဦြးစြး၏ ဆြးျဖတခ ကသာအတညျဖစၿပြး အမ ာြးအာြးျဖင အ မေထာငဦြးစြးမာ အမ ြးသာြးျဖစသည။ အမ ြးသမြး အ မေထာငဦြးစြးမ ာြးမာ အမ ြးသာြးအ မေထာငဦစြးမ ာြးေလာက ဆြးျဖတႏ ငသည ၾသဇာ အၿမြတမြးမရရ ပါ။ ေက ာငြးနာြးရ ာတ င မဆ ြးမတစဦြးသည အ မေထာငစ၏ တရာြးဝင အ မေထာငဦြးစြးျဖစေသာလညြး သမ၏ ေျမယာက ထ နရကရန သမ၏ သာြးမ ာြး၏ လပအာြးက အာြးက ြးေနရသညအတ က ေျမယာဆ ငရာ ဆြးျဖတခ ကမ ာြး ခ မတရာတ ငလညြး အရ ယေရာကၿပြးသာြးမ ာြးက အာြးက ြးရေၾကာငြး တငျပလာပါသည။

ေက ြးရ ာအပစမ အမ ြးသမြးမ ာြးသည ေကာမတမ ာြး (သ ႔) အစ ြးရဌာနမ ာြးတ င ဝငေရာကလပက ငျခငြး မရ သေလာကပင ျဖစေၾကာငြး လမႈအေျချပအဖ ြ႕ဝငမ ာြးက ဆ သည။ ေက ြးရ ာအစညြးအေဝြးမ ာြးမာလညြး အမ ြးသမြးမ ာြး အလပမအာြးသည ညေနပ ငြးအခ နတ င ျပလပေလရ သျဖင အမ ြးသမြးမ ာြး ပါဝငခ ငမရေၾကာငြး သ ရသည။

၄-၈ ၀နေဆာငမႈမ ာြး ရရ ေရြးတ င က ာြး-မအလ က ရႈေထာငမ ာြး ရပရ ာအတ က စ ကပ ြးေရြး ကညပပ ြးမႈ အခ ႕ေဆာငရ ကထာြးသညမ ာြး ရ ေသာလညြး တစ ကမတမတ ေဆာငရ ကေပြးျခငြး မရ သလ အမ ြးသမြးမ ာြးအတ က ဦြးတညေဆာငရ ကေပြးျခငြးလညြး မရ ေသြးပါ။ MONREC သည ႏ ငငတကာ အဖ ြ႕အစညြး မ ာြးႏင လမႈအေျချပအဖ ြ႕အစညြးမ ာြးႏင ပြးေပါငြးကာ ဤဝနေဆာငမႈမ ာြးက အဓ ကျဖညဆညြးေပြးေနျခငြး ျဖစသည။

ကလသမဂၢဖ ႕ၿဖ ြးေရြး အစအစဥ (UNDP)၊ အစ ြးရႏင ရပရ ာဘနြးႀကြးေက ာငြးမ ာြး၏ ပပ ြးမႈျဖင ရပရ ာလထသည ေရသ ေလာငကနႏင မ ြးေရခစနစမ ာြးက တညေဆာကထာြးကာ ေႏ ရာသတ င ေရရာြးပါြးမႈ ျပနာက အနညြးငယေလ ာခ လာႏ ငၿပ ျဖစသည။ ဤပပ ြးမႈေၾကာင ေရသ ေလာငျခငြး၊ အ မမႈက စၥေဆာငရ ကျခငြးႏင တ ရစ ာနမ ာြးက ထ နြးသ မြးေစာငေရာကျခငြး တာဝနမ ာြး ယထာြးရသည အမ ြးသမြးမ ာြးအတ က တ ကရ က အက ြးသကေရာကမႈ ရ ပါသည။

အခ ႕ေသာ ေက ြးရ ာမ ာြးတ င စမက နြးအလ က ဝငေရာကကညပပ ြးေရြးလပငနြးမ ာြးမတဆင သစေတာ စမခန႔ခ ြျခငြးႏင စ ကပ ြးေရြးဆ ငရာ သငတနြးမ ာြး၊ စ ကပ ြးေရြး သ ငြးအာြးစအခ ႕ေထာကပျခငြးတ ႔ ရရ ထာြးၾကသည။ သငတနြးမ ာြးတ င အမ ြးသာြးႏင အမ ြးသမြး ႏစမ ြးလြးက ဖ တၾကာြးေသာလညြး အမ ာြးအာြးျဖင အမ ြးသာြးမ ာြးသာ တကေရာကၾကသည။

ဥပမာအာြးျဖင ေျမာကပ ငြးေက ြးရ ာမ ာြးတ င MIID၊ MONREC၊ International Centre for Integrated Mountain Development ႏင ဥေရာပသမဂၢတ ႔၏ ပပ ြးမႈျဖင ေဆာငရ ကေသာ စမက နြးမတဆင ေက ြးရ ာအေျခစ က သငတနြးေက ာငြးမ ာြး၊ မ ြးေစဘဏမ ာြးႏင ေရေလာငကနမ ာြး ေဆာကလပေပြးခြကာေျမဆလႊာႏင ေရေဝေရလြ ေဒသ ထ နြးသ မြးစမေရြး သငတနြးမ ာြးလြ ေပြးခြသည။ အမဖတရ ာတ င MOREC ေအာကရ သစေတာဦြးစြးဌာနမေန၍ ေက ြးရ ာ သငတနြးေက ာငြးက အသြးျပ၍ ဝါြးစ ကပ ြးေရြး သငတနြးမ ာြးေပြးခြၿပြး အ မေထာငစ တစစစအာြး ပ ြးပငဆယပငစ ေပြးအပ ခြသည။ ရ ာသရ ာသာြး ၁၅ ဦြး - အမ ြးသာြး ဆယဦြးႏင အမ ြးသမြး ငါြးဦြး - ထ သငတနြးက တကေရာကခြေၾကာငြး FGD တ င ပါဝငသ အမ ြးသမြးမ ာြးက ေျဖဆ သည။ ေဒသတ ငြး အေသြးစာြးေင ေခ ြးလပငနြး စမက နြးမတဆင အမဖတရ ာမ အ မေထာငစတစစစအတ က က ၽြမ ာြးလညြး ရရ ခြသည။ သစေတာ တကသ လႏင Center for People and Forests တ ႔ပြးတ ြ၍ ေက ြးရ ာအပစေတာငပ ငြးမ ရ ာသြးရ ာအနကမ ႏစရ ာတ င လ နခြသည သြးႏစက သစေတာထ နြးသ မြးေရြး သငတနြးမ ာြး ေပြးခြသည။ သငတနြးသ ႔ အမ ြးသာြးမ ာြးေရာ၊ အမ ြးသမြးမ ာြးပါ တကေရာကရန ဖ တၾကာြးေသာလညြး အမ ြးသာြးအမ ာြးစသာ တကေရာကခြၾကသည။

သငတနြးမ ာြး၊ ဝနေဆာငမႈမ ာြးအာြးလြးသည အ မေထာငစအဆင ခ ဥြးကပမႈမ ာြး ျပလပခြသညတ င ထ ဝနေဆာငမႈမ ာြးမ တဆင အမ ြးသမြးမ ာြးအာြး အမ ြးသာြးမ ာြးႏင မတဘြျခာြးနာြးစ ာ မညသ ႔သကေရာကႏ ငသညက ေလလာသြးသပမႈအဖ ြ႕က ရငြးလငြးစ ာ အကြျဖတႏ ငျခငြး မရ ပါ။ ေယဘယ အာြးျဖင အမ ြးသမြးမ ာြးက လညြး သငတနြးမ ာြးသ ႔ ဖ တၾကာြးၿပြး ပ ြးပငမ ာြးႏင က ၽြမ ာြး ရရ သညအတ က အ မေထာငစႏငအတ အမ ြးသမြးမ ာြး အက ြးအျမတရရ ခြသညတ င ဝနေဆာငမႈႏင သငတနြးမ ာြး ျဖညဆညြးေပြးရာတ င အမ ြးသမြးမ ာြး၏ အဓ က လ အပခ ကမ ာြးႏင သြးသန႔သကဆ ငမႈမ ာြးက ထညသ ငြးစဥြးစာြးခြျခငြးမရ ဟ ယဆရသည။ သငတနြးမ ာြးတ င အမ ြးသမြး မ ာြး တကေရာကမႈ နညြးပါြးရျခငြးအေၾကာငြးရငြးက ေမြးျမနြးသညအခါ ေျဖဆ သမ ာြးက (၁)

15 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

သငတနြးတ င ပ ႔ခ သည အေၾကာငြးအရာမာ အမ ြးသာြးမ ာြးႏင ပ ၍ သကဆ ငျခငြး၊ (၂) သငတနြးမ ာြး က ငြးပခ နမာ အမ ြးသမြးမ ာြး အျခာြးအလပမ ာြး (ကေလြးထ နြးျခငြးႏင ထမငြးဟငြးခ ကျပတျခငြး စသျဖင) က လပခ နႏင တ ကေနျခငြး၊ (၃) အမ ြးသမြး မ ာြးက တကြးတက ဖ တၾကာြးေသာလညြး သတ ႔ တကေရာကခ ငရ ၊ မရ မေသခ ာျခငြး တ ႔ေၾကာငဟ ေျဖဆ ၾကသည။ ထ ႔ျပင ေက ြးရ ာမ ာြးတ င အေသြးစာြး ေင ေခ ြးလပငနြးမ ာြး၊ အသကေမ ြးဝမြးေက ာငြး အစအစဥမ ာြးစသည အျခာြး ဝနေဆာငမႈမ ာြးႏင အမ ြးသမြးမ ာြးအာြး သြးသန႔ဦြးတညသည ဝနေဆာငမႈမ ာြး မရ ေသြးပါ။ အမ ြးသမြးမ ာြးည အေသြးစာြး ေင ေခ ြးလပငနြးမ ာြးအေၾကာငြး ၾကာြးဖြးျခငြး မရ ဘြ ဘဏသ ႔လညြး သ ာြးေရာကျခငြး မရ ပါ။ အ မေထာငစမ ာြးသည ေင လ အပလာပါက အမ ာြးအာြးျဖင က ၽြႏ ာြးစသည ပ ငဆ ငမႈမ ာြးက ေရာငြးခ ေလရ သည။

16 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

၅-၀ အၾကျပခ ကမ ာြး

ဤက ာြး၊မ က႑ ေလလာသြးသပခ ကက အေျခခ၍ ေရ႕ေျပြး စမက နြးလပက ကတ င အသြးျပႏ ငသည နညြးပညာပ ငြး ခ ဥြးကပပမ ာြးႏငတက အနာဂါတ မဝါဒႏင ဥပေဒျပျပငေျပာငြးလြေရြး လပငနြးမ ာြးအတ ကပါ အၾကျပခ ကမ ာြး ထ ကေပၚ လာပါသည။ ထ အၾကျပခ ကမ ာြးက ေအာကတ င အေသြးစ တေဖာျပထာြးပါသည -

၅-၁ ေရ႕ေျပြးစမက နြး လပက ကအတ က နညြးပညာအရ ခ ဥြးကပပနညြးလမြးမ ာြး ၁။ ေရ႕ေျပြးစမက နြး ခ ဥြးကပေဆာငရ ကရာတ င ပ မ ေကာငြးမ နေသာ ပစျဖစေစရနႏင အမ ြးသမြးမ ာြး၏ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငက ထညသ ငြးစဥြးစာြးသည နညြးလမြးျဖင အေကာငအထညေဖာႏ ငေရြးအတ က စတငဝငေရာက ေဆာငရ ကစဥကပင အေထ ေထ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ င ေလလာသြးသပမႈႏင တစၿပ ငတညြး က ာြး၊ မ ေလလာသြးသပမႈက လပေဆာငသငပါသည။

၂။ ေက ြးရ ာနယန မ တမ ာြးက တ ငြးတာသတမတရာတ င အၿမြတမြးလ လ ပင အမ ြးသမြးမ ာြး၏ ေျမအသြးျပမႈက မတတမြးတငျခငြးမရ သလ အမ ြးသမြးမ ာြး၏ ေျမအသြးျပမႈမာ ထငသာျမငသာ မရ သညအတ က ေရ႕ေျပြးေျမျပငက ငြး ဆငြး ေဆာငရ ကသညအဖ ြ႕သည အမ ြးသမြးမ ာြး အသြးခ ေနေသာ ေျမက အထြး ဂရျပ ေလလာသြးသပသငသည။ ထ ကြသ ႔ေသာ ေျမမ ာြးတ င ရ ာေျမ၊ သစေတာေျမ (အမ ြးသမြးမ ာြး ထငြးႏင NTFP မ ာြး ထတယသညေျမ)ႏင ေတာငယာေျမ (အမ ြးသမြးမ ာြး မြးဖ ေခ ာင သြးႏစ ကခငြး ထာြးရ ႏ ငသည ေနရာ) မ ာြးပါဝငႏ ငပါသည။ အကယ၍ ထ ေျမ သည နယန မ တတ ငြးတာသတမတရာတ င ထ ေျမမ ာြးက ရ ာ၏ တစစ တတစေဒသအျဖစ သတမတျခငြး မရ ပါက ထ ေျမ မ ာြးအေပၚ အာြးထာြး၍ အမ ြးသမြးမ ာြး ေဆာငရ ကေနသည လပငနြးမ ာြးက ထ ခ ကေစႏ ငပါသည။ အမ ြးသမြးေျမ အသြးခ မႈက မတတမြးတငႏ ငရန နညြးလမြးတစခမာ ရပရ ာမ ာြး၏ အရငြးအျမစအသြးခ ပမ ာြးက မတတမြးတငသညအခါ အမ ြးသာြး/အမ ြးသမြး၊ လႀကြး/လငယႏင လလ တ/အ မေထာငသည စသညတ ႔အလ က အသြးျပသမ ာြးက အပစခ ြျခာြး၍ မတတမြးတငျခငြးျဖင အသြးျပသအမ ြးအစာြးအျပညအစက အျပညအဝ ပေဖာသ ရ ႏ ငမညျဖစသည။

၃။ အမ ြးသမြးမ ာြးအာြး ေက ြးရ ာ ေျမပထတေရြး ေကာမတတ င ပါဝငေစျခငြးသည စမက နြးေဖာေဆာငရာတ င အမ ြးသမြးမ ာြး အသမ ာြးက ထညသ ငြးစဥြးစာြးႏ ငေစရန ေျခလမြးေကာငြးတစရပျဖစသညတ င အမ ြးသမြးမ ာြးမာ ထ သ ႔ ပါဝငေဆာငရ ကမႈႏင ရငြးႏြးက ၽမြးဝငျခငြး မရ သျဖင အမ ြးသမြးမ ာြး အဓ ပၸါယရ စ ာ ပါဝငေဆာငရ ကႏ ငေစရန ပ မ အာြးစ က လပေဆာငရန လ အပေပလ မမည။ အစညြးအေဝြးအာြးလြးတ င အမ ြးသာြးတစဖ ြ႕၊ အမ ြးသမြး တစဖ ြ႕ ခ ြ၍ ျပလပျခငြးျဖင အမ ြးသမြးမ ာြး မ မ တ ႔၏ အျမငမ ာြးက ထတေဖာေျပာခ င ရရ လ မမညဟ ရညၫႊနြးအပစမ ာြးမ အမ ြးသမြး အခ ႕က အၾကျပသည။ ထ ေကာမတမ ာြးတ င မတညေသာ အမ ြးသမြး အပစ အမ ြးမ ြး (အသကအရ ယအလ က၊ အ မေထာငရ -မရ ၊ အမ ြးသမြး အ မေထာငဦြးစြးႏင အမ ြးသာြး အ မေထာငဦြးစြးမ မ သာြးစဝငျဖစျခငြး၊ စ ကပ ြးေျမရ ေသာ အမ ြးသမြးႏင လယယာမြ မ သာြးစဝင အမ ြးသမြး စသျဖင) တ ႔က က ယစာြးျပသမ ာြး ပါဝငေစရန ေဆာငရ ကေစျခငြးျဖင ရညရ ယခ က ပ မ အထေျမာကႏ ငမညျဖစသည။

၄။ ေက ြးရ ာေျမအသြးခ မႈ အစအစဥမ ာြး ခ မတရာတ င ေရ႕ေျပြးအဖ ြ႕အေနႏင အမ ြးသမြးမ ာြးပါဝငေစရန ဂရျပ၍ အာြးလြးပါဝငေသာ လပငနြးစဥမ ြး ေဆာငရ ကရန မျဖစမေန အေရြးႀကြးပါသည။

၅။ လကေမာငေက ြးေက ြးရ ာအပစတ င ေဒသခ လမႈအေျချပအဖ ြ႕အစညြးမ ာြးသည လမႈေရြး လႈပရာြးမႈမ ာြးတ င အမ ြးသမြးမ ာြး ပ မ ပါဝငလာေစေရြးႏင အမ ြးသမြးႏင အမ ြးသာြးမ ာြးအာြးလြး ေျမယာဥပေဒမ ာြးအေၾကာငြး နာြးလညသေဘာေပါကလာေရြးအတ က ရပရ ာလထ ေဆ ြးေႏ ြးပ ြႏင သငတနြးမ ာြး ျပလပလ ကရ သည။ ေရ႕ေျပြး အဖ ြ႕မ ာြးအေနျဖင ထ NGO မ ာြးႏင ခ တဆက၍ ေရ႕ေျပြးစမက နြး ခ ဥြးကပေဆာငရ ကရာတ င အမ ြးသမြး ပါဝငမႈ ျမငတငလာေစရန ပြးေပါငြးေဆာငရ ကႏ င မည နညြးလမြးရာေဖ သငပါသည။

17 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

၆။ အမ ြးသမြး သြးသန႔ အစညြးအေဝြး (သ ႔) အပစမ ာြး ဖနတြးေပြးျခငြးျဖင အမ ြးသမြးမ ာြး ေျမအသြးခ ခ င ရရ ေရြးႏင ေျမအသြးခ မႈတ ႔ႏင စပလ ဥြး၍ ၎တ ႔၏ အခကအခြမ ာြးက ဖ ငဟေျပာဆ ေဖာျပခ င ရရ ႏ ငမညျဖစသည။

၇။ ေက ြးရ ာမ ာြးတ င အထြးသျဖင အမ ြးသမြးထအတ ငြး ေျမယာႏင သကဆ ငသည ဥပေဒမ ာြးအေၾကာငြး ဗဟသတ နညြးေနဆြပငျဖစပါသည။ ေရ႕ေျပြးၾကာြးဝငေဆာငရ ကျခငြးႏင ယငြးမထ ကေပၚလာမည သကေရာကမႈ အလာြးအလာမ ာြး က ရ ာသ၊ ရ ာသာြးမ ာြး နညြးလညေစရနအတ က ပညာေပြးအစအစဥမ ာြးႏင စ မြးရညျမငတငေပြးျခငြးမ ာြး ျပလပေပြးရန မျဖစမေန လ အပပါသည။ တရာြးဥပေဒေရြးရာ ပညာေပြး အစအစဥမ ာြးတ င အမ ြးသမြးေျမယာအခ ငအေရြးက လညြး ထညသ ငြး ပညာေပြးသငၿပြး သငတနြးမ ာြးက အမ ြးသာြးမ ာြးႏင အမ ြးသမြးမ ာြး အာြးလြးအတ က စစဥေပြးသငပါသည။ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစ (ႏင ဤကြသ ႔ ပညာေပြးသငတနြးမ ာြးက ေဒသခအဖ ြ႕မ ာြး စစဥေဆာငရ ကေပြးေနသည မညသည စမက နြးေနရာတ ငမဆ ) တ င ေရ႕ေျပြးအဖ ြ႕အေနျဖင ေဒသခ လမႈအေျချပအဖ ြ႕မ ာြးႏင ည ႏႈ ငြးေဆာငရ ကသင ပါသည။

၈။ ေက ြးရ ာတ ငြး အျငငြးပ ာြးမႈက လကဦြးေျဖရငြးေပြးရသ၊ ရ ာသ ရ ာသာြးမ ာြးအတ က အစ ြးရ ဌာနမ ာြးႏင ခ တဆကေပြး သည လမြးေၾကာငြး ျဖစေသာ ေက ြးရ ာေခါငြးေဆာငမ ာြးသည ဥပေဒႏင အည အမ ြးသမမ ာြးအတ က ေျမယာအခ ငအေရြး မ ာြးဆ ငရာႏင ေျမယာအျငငြးပ ာြးမႈ ေျဖရငြးရန အေကာငြးဆြးနညြးလမြးမ ာြး ဆ ငရာ သငတနြးမ ာြး ရရ ထာြးသငသည။

၉။ အငြးေလြးကနအနြးတ င ခရြးသ ာြးလပငနြးႏင အျခာြးရငြးႏြးျမပႏမႈမ ာြး တ ြးတကမ ာြးျပာြးလာျခငြးႏင အျခာြး ေျမယာ အမ ြးအစာြး ေျပာငြးလြသတမတျခငြး စသညတ ႔ေၾကာင ေျမယာဆ ငရာ ဖ အာြးမ ာြး တ ြးျမငလာလ ကရ သညအ တ က ေျမေစ ြးႏႈနြးမ ာြး ျမငလာျခငြး၊ အျငငြးပ ာြးမႈပဋ ပကၡမ ာြးႏင ဖ အာြးမ ာြးေၾကာင အမ ြးသမြးမ ာြးႏင အ မေထာငစမ ာြးအေပၚ မညသည အက ြးဆကမ ာြး ျဖစေပၚသကေရာကမညဆ သညက ပ မ အသ ပညာျဖန႔ေဝရန လ အပ ပါသည။ ဤအေျခအေနအတ က ဓေလထြးတမြးစနစမ ာြးအတ ငြး အမ ြးသမြးမ ာြး၏ အခ ငအေရြးက ရငြးလငြးစ ာ ထတေဖာ ေျပာဆ ျခငြးႏင မတတမြးတငျခငြးတ ႔ လ အပပါသည။

၁၀။ စမက နြးအေနႏင အမ ြးသမြးမ ာြးအတ က ေင ေၾကြးဝနေဆာငမႈႏင အသကေမ ြးဝမြးေက ာငြး သငတနြးမ ာြး ျဖညဆညြးေပြးႏ ငရန က ယအာြးက ယက ြး အဖ ြ႕မ ာြး (သ ႔) အလာြးတ အဖ ြ႕မ ာြး ဖ ြ႕စညြးေပြးရန စဥြးစာြးသြးသပသငပါသည။

၁၁။ ေရ႕ေျပြးခ ဥြးကပေဆာငရ ကရာတ င ေစာငၾကညအကြျဖတမႈ အပ ငြး၌ စမက နြး ရလာဒမ ာြးမာ အမ ြးသမြးႏင အမ ြးသာြးမ ာြးအတ က တနြးတ သကေရာကမႈ ရ မရ က ပါ ထညသ ငြး၍ အခ ကအလကေကာကယကာ ေလလာရန လ အပပါသည။

၅-၂ အျခာြးမဝါဒႏင ဥပေဒျပျပငေျပာငြးလြေရြးအတ က အၾကျပခ ကမ ာြး ၁။ ေျမယာဆ ငရာ ဥပေဒမ ာြးအာြးလြးတ င အမ ြးသမြးမ ာြး ေျမယာအခ ငအေရြး တနြးတရရ ရန ျပဌာနြးခ ကမ ာြး ရငြးလငြးစ ာ ပါဝငသငပါသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ ေျမအသြးခ မႈ မဝါဒတ င ထ ကြသ ႔ျပဌာနြးခ ကမ ာြးပါဝငေသာလညြး ၂၀၁၂ခႏစ လယေျမဥပေဒ အပါအဝင ယခငက ျပဌာနြးခြေသာ ဥပေဒမ ာြးတ ငမ ထ ကြသ ႔ ျပဌာနြးခ ကမ ာြး ပါဝငျခငြး မရ ပါ။ ထ ႔ေၾကာင ေျမယာက စမအပခ ပသ တာဝနခ (DoALMS မ အရာရ မ ာြးႏင ေက ြးရ ာလႀကြးမ ာြး အပါအဝင) အၾကာြး နာြးလညမႈ ရပေထ ြးျခငြးမ ာြး ျဖစေစၿပြး က ာြး၊မ တနြးတညမ မႈ အေျခခဥပေဒသမ ာြးက လညြး ေကာငြးစ ာေဖာေဆာငႏ ငျခငြး မရ ပါ။

၂။ စ ကပ ြးေျမက ပြးတ ြမတပတငခ ငအာြး ခ ငျပရန ၂၀၁၂ခႏစ လယယာေျမ ဥပေဒအာြး ေျပာငြးလြသငၿပြး ဥပေဒအတ ငြး ေဖာေဆာငႏ ငျခငြး ရ မရ ထ ေရာကစ ာ ေစာငၾကညသည စနစေပၚေပါကရနလညြး တ ကတ နြး ႏႈ ြးေဆာသင ပါသည။

၃။ အမ ြးသမြးမ ာြး၏ ေျမယာဆ ငရာအခ ငအေရြးက ဥပေဒအရ သတမတေပြးထာြးသညႏင လကေတ ႕တ င ရရ ခစာြးခ င အေနအထာြးက ျပညစစ ာ အခ ကအလကေကာကယသငပါသည။ ထ အခ ကအလကမ ာြးက အသြးခ ၍ အမ ြးသမြး အ မေထာငဦြးစြးမ ာ၏ ေျမယာရရ ပ ငခ ငႏင ေျမယာအသြးခ မႈဆ ငရာ ထ ခ ကနစနာမႈမ ာြးက ေဖာထတကာ အမ ြးသမြးမ ာြး က ပပ ြးေပြးမည ဥပေဒႏင စညြးမ ဥြးမ ာြး သတမတရန အၾကျပသငပါသည။

18 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

၄။ ဥပေဒမ ာြးက ျပငဆငေျပာငြးလြ၍ အမ ြးသာြး ေျမအသြးခ မႈ မဝါဒ (အထြးသျဖင အပ ဒ ၇၅) တ ငေဖာျပထာြးသညအတ ငြး အမ ြးသမြးမ ာြး၏ ေျမယာပ ငဆ ငခ ငႏင စမခန႔ခ ြပ ငခ ငမ ာြးက ေဖာေဆာငေပြးႏ ငရန ေျမယာစမအပခ ပမႈႏင စမခန႔ခ ြမႈဆ ငရာ ရငြးလငြး၍ ရပရ ာလထ လကလမြးမေသာ နညြးစနစမ ာြးက ဖနတြးသင ပါသည။

၅။ အ မေထာငစအတ ငြး လငေယာက ာြး/အမ ြးသာြး မ သာြးစဝငမ ာြး ေရႊ႕ေျပာငြးထ ကခ ာသ ာြးျခငြး၊ လငမယာြးက ာရငြးျခငြး ႏင ခ ြ၍ေနျခငြး စသညအေျခအေနမ ာြးေၾကာင အမ ြးသမြးမ ာြး၏ ထ ခ ကနစနာမႈမ ာြးက အထြးထညသ ငြးစဥြးစာြး၍ ေျမယာ အေမ ဆကချခငြး၊ ငာြးရမြးျခငြးႏင ေရာငြးခ ျခငြးဆ ငရာ စညြးမ ဥြးစညြးကမြး၊ လမြးၫႊနမႈမ ာြးက ရငြးလငြးစ ာ ခ မတသငပါသည။

၆။ ေျမယာဆ ငရာ ဆြးျဖတခ ကခ မတေရြး အဖ ြ႕မ ာြးအပါအဝင ေျမယာဆ ငရာ ဥပေဒမ ာြး၊ မဝါဒမ ာြး၊ အစအစဥမ ာြး၊ ဥပေဒ ေရြးရာ အကအညမ ာြး၊ မတပတငေဆာငရ ကေပြးမႈမ ာြး စသညတ ႔အာြးလြးတ င ေက ြးလကေဒသေန အမ ြးသမြးမ ာြး ပါဝငေဆာငရ ကခ င ရ ေစသငပါသည။ နညြးလမြးတစခမာ ေက ြးရ ာအဆငႏင အထကအဆငမ ာြးတ င ဖ ြ႕စညြးသည ေကာမတမ ာြး အာြးလြးတ င အမ ြးသမြးမ ာြး မျဖစမေနပါဝငရမည အေရအတ က တစခ သတမတျခငြးျဖစၿပြး ထ သ ႔ ပါဝင ေစျခငြးျဖင ရပရ ာအတ ငြးမ အမ ြးသာြးမ ာြး၏ ေထာကခမႈက လညြး ရရ လာႏ ငပါသည။

19 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

က မြးက ြးစာရငြး

Government of Myanmar, Ministry of Immigration and Population. (2015). The 2014 Myanmar population and housing census. Available from Myanmar Information Management Unit at http://www.themimu.info/census-data.

Jhaveri, N., & Thomas, N. (2016). Land Use and Tenure Assessment of Let Maung Kway Village Tract, Nyaung Shwe Township. Washington, DC: USAID Tenure and Global Climate Change Program.

[UNDP] United Nations Development Programme. (2011). The integrated household living conditions survey in Myanmar (2009-2010) – Poverty profile. Yangon: UNDP.

Wang, C., & Myint, S.W. (2016). ”Environmental Concerns of Deforestation in Myanmar 2001-2010.” Remote Sensing. Basel, Switzerland: MDPI.com.

Woods, K. (2015). Commercial agriculture expansion in Myanmar: Links to deforestation, conversion timber, and land conflicts. Washington, DC: Forest Trends.

20 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ေနာကဆကတ ြ ၁ - ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငဆ ငရာ က ာြး-မ ရႈေထာငမ ာြး အာြး ရပရ ာအဆင ေလလာသြးသပျခငြး - က ငြးဆငြးေမြးျမနြးသမ ာြးအတ က လမြးညႊနေမြးခ နြးမ ာြး

အမ ြးသမြးမ ာြးႏင ရညညႊနြးအပစလ က ေဆ ြးေႏ ြးျခငြး

ေခါငြးစဥ ျဖစႏ ငသည ေမြးခ နြးမ ာြး ေျမႏင ေျမအသြးခ မႈအမ ြးအစာြး မ ာြး

ေက ြးရ ာအတ ငြး မညသည လႈပရာြးမႈမ ာြးတ င အမ ြးသမြးမ ာြး ပါဝငသလြ? ဤေက ြးရ ာအတ ငြး မညသည ေျမအမ ြးအစာြးမ ာြး ရ ပါသလြ? ထ ေျမအမ ြးအစာြး တစခစက မညသ ႔ အသြးျပပါသနညြး/ ေျမအမ ြးအစာြး တစခစက ဘယအတ ကအသြးျပပါသလြ? အမ ြးသမြးမ ာြး ပါဝငခ ငမရ သည လႈပရာြးမႈမ ာြး/ေျမမ ာြး ရ ပါသလာြး? ရ ပါက ဘာေၾကာင ထ ကြသ ႔ ျဖစရသလြ? ထ လႈပရာြးမႈမ ာြးတ င ပါဝငခ ငမရရန (သ ႔) ထ ေျမက အသြးခ ခ င မရရန မညသညအရာက အတာြးအဆြး ျဖစေနပါသလြ? အမ ြးသမြးမ ာြး အတတက လပေဆာငၾကသည (သ ႔) အျပနအလန ေဆာငရ ကေပြးသည လႈပရာြးမႈမ ာြး ရ ပါသလာြး? အမ ြးသမြးမ ာြး အပစလ က စ ကပ ြးလပက ငၾကပါသလာြး ? သ ႔မဟတ အမ ြးသမြးမ ာြး ေတာထ ကပစၥညြးမ ာြး အတတက ထတယၾကပါသလာြး? သ ႔မဟတ အမ ြးသမြးမ ာြး အျပနအလန အေပြးအယသေဘာျဖင တစဦြးလယတ င တစဦြး ကညလပက ငျခငြး ရ ပါသလာြး?

အမ ြးသမြး ဦြးေဆာငသည အ မေထာငစမ ာြး

ဤရ ာတ င အမ ြးသမြး ဦြးစြးသည အ မေထာငစအမ ာြးအျပာြး ရ ပါသလာြး? မညမ ရ ပါသလြ? ရ ပါက ထ အမ ြးသမြးမ ာြး မညကြသ ႔ အ မေထာငဦြးစြးမ ာြး ျဖစလာပါသလြ? (ဆ လ သညမာ ၎တ ႔သည အ မေထာငမရ သ အပ မ ာာြးလာြး၊ ခငပ နြးက အေဝြးတ င သ ာြးေရာက အလပလပက ငေနျခငြးမ ာြး၊ ခငပ နြးက စ န႔ပစသ ာြးျခငြးလာြး၊ ခငပ နြး ေသဆြး သ ာျခငြးလာြး)

ေျမယာလကဝယရ ျခငြးႏင အေထာကအထာြး စာရ ကစာတမြး

ဤရ ာရ လမ ာြးစသည ေျမပ ငဆ ငၾကပါသလာြး? မ သာြးစအနညြးငယလာြး၊ မ သာြးစ အခ ႕လာြး၊ မ သာြးစ အမ ာြးအျပာြးလာြး? အမ ြးသမြးမ ာြး ေျမပ ငဆ ငၾကပါသလာြး? ပ ငဆ ငပါက ပ ငဆ ငသအေရအတ ကမ ာြးသလာြး ? မမ ာြးပါက ဘာေၾကာငလြ? ပ ငဆ ငမႈ အေထာကအထာြး စာရ ကစာတမြးမ ာြးက မညသ႔အမညျဖင ရရ ထာြးပါသလြ? အ မေထာငဦြးစြး၊ ခငပ နြး၊ အရ ယေရာကၿပြးသတစဦြးဦြး၊ ခငပ နြးႏင ဇနြး၊အသကအႀကြးဆြးသ ၊ စသျဖင အေထာကအထာြးစာရ ကတ င မ မ နာမညေပါကေသာ အမ ြးသမြး (သ ႔) အမ ြးသာြးႏင ပြးတ ြ အမညေပါကေသာ အမ ြးသမြးမ ာြးက သ ပါသလာြး? မညမ ေလာက ရ သလြ စစမြးပါ (အနညြးငယ၊ အခ ႕၊ အမ ာြးအျပာြး၊ ေျမာကမ ာြးစ ာ၊ အမ ာြးဆြး ၊ အမ ြးသမြး အ မေထာငဦြးစြးမ ာြး အမ ာြးစလာြး (သ ႔) မညသ ႔ေသာ အမ ြးသမြးမ ြးလြ)

21 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

LUC အေၾကာငြး ျမငဖြး၊ ၾကာြးဖြးပါသလာြး? LUC အေၾကာငြးသ သည ဆ ပါက,

LUC ဆ တာဘာလြ? ဤရ ာတ င LUC ရ သည အ မေထာငစ တစစစ ရ ပါသလာြး? ဘယအခ နတနြးက ရရ ခြပါသလြ? မညသ ႔ ရရ ခြၾကပါသလြ? ေျမယာ မတပတငျခငြး က စၥရပအေပၚ သတ ႔မညမ နာြးလညေၾကာငြး သ ရ ေအာင လပပါ။

LUC မ ာြးသည အေရြးႀကြး/အကအညရသညဟ ထငပါသလာြး? LUC ရ ျခငြး“ အက ြးေက ြးဇြးက ဘာပါလြ?

အမ ြးသမြး တစဦြး၏ အမညေပါကသည LUC က ျမငဖြး၊ ၾကာြးဖြးပါသလာြး? မညမ ေလာက ရ သလြ စစမြးပါ (အနညြးငယ၊ အခ ႕၊ အမ ာြးအျပာြး၊ ေျမာကျမာြးစ ာ၊ အမ ာြးဆြး၊ အမ ြးသမြး အ မေထာငဦြးစြးမ ာြး အမ ာြးစလာြး (သ ႔) မညသ ႔ေသာ အမ ြးသမြး မ ြးလြ)

LUC တ ငအမ ြးသမြး အမည ေပါကျခငြးေၾကာင အမ ြးသမြးမ ာြးအ တ က ထြးျခာြးမႈ ရ ပါသလာြး?

က ယပ ငအမညေပါကျခငြး ေၾကာင အမ ြးသမြးမ ာြး ေျမယာႏင စပလ ဥြးသည ဆြးျဖတခ ကခ ေရြး၊ အသြး ျပႏ ငစ မြး၊ ငာြးရမြးႏ ငစ မြး၊ ေပါငႏႏ ငစ မြး (သ ႔) ေရာငြးခ ႏ ငစ မြး အေပၚ သကေရာကမႈ ရ -မရ က ၽႏပတ ႔ စြးစမြးေလလာေနပါသည။

အမ ြးသမြးမ ာြး ေျမရရ ႏ ငမည နညြးလမြးမ ာြး

ေျမယာပ ငဆ ငသည အ မေထာငစမ ာြးသည ပမနအာြးျဖင ေျမက မညသ ႔ ရရ ခြပါသလြ? မ သာြးစခ ငြး အေမ ဆကချခငြး၊ အစ ြးရ ခ ငျပျခငြး၊ ဝယယျခငြး စသညနညြးျဖင အမ ြးသမြးမ ာြး မညကြသ ႔ ေျမပ ငရင ျဖစလာသလြ? မ မ ေမ ြးဖ ာြးခြသညမ သာြးစမ အေမ ဆကခရရ ျခငြး-

အမ ြးသမြးမ ာြးသည ေမ ြးဖ ာြးႀကြးျပငြးခြ သည မ သာြးစ ထမေျမအေမ ဆကခႏ ငသလာြး? မညမ မ ာြးျပာြးပါသလြ? ျဖစစဥက ေျပာျပပါ။

အမ ြးသမြး မ ာြးသည အက မ ာြး၊ ေမာငမ ာြးႏင ေျမပမာဏ တနြးတရရ ပါသလာြး? အမ ြးသမြးမ ာြး အ မေထာငရ ျခငြး-မရ ျခငြးႏင သကဆ ငပါသလာြး? လပက ကငယ အ မေထာငစမ ာြး အေနျဖင သာြးသမြးမ ာြးပါက ေျမက မညသ ႔

ေဝျခမြးပါသလြ? ဥပမာ အ မေထာငစတ င ေျမက ကအငယေလြးသာ ရ ၿပြး သာြးသမြး ေလြးေယာကရ ပါက မညသ႔က ဦြးစာြးေပြးမလြ?

ဤရ ာတ င အမ ြးသမြးမ ာြး မညသညအသကအရ ယတ င အ မေထာငက ေလရ ပါသလြ? သတ ႔သမြးမ သာြးစက သတ ြးသာြးမ သာြးစအာြး တငေတာငြးရျခငြး (သ ႔) သတ ႔သာြး မ သာြးစ ထမ တစစတစရာ ရရ ျခငြး ရ ပါသလာြး? ထ သ ႔ အလြအထပျပလပ ရာတ င ေျမယာပါပါသလာြး?

ရ ာတ ငေျမပ ငရ သသည အမ ြးသမြးသည လကထပၿပြးရ ာမ ထ ကခ ာ သ ာြးလ င က နခြေသာေျမသည မညသ ႔ ျဖစမလြ?

ခငပ နြးထမ အေမ ရရ ျခငြး အမ ြးသမြးမ ာြးသည မ မ တ ႔၏ ခငပ နြးထမ ေျမယာအေမ ဆကခခ င ရ ပါသလာြး?

မညမ ျဖစေလျဖစထရ ပါသလြ? တရာြးဝငလကထပထာြးရန အေရြးႀကြးပါသလာြး? ခငပ နြးတ င ဇနြးတစဦြးထကပ ရ ပါက ျပနာရ ပါသလာြး?

အစ ြးရ ခ ငျပျခငြးေၾကာင ေျမရရ ျခငြး အမ ြးသမြးမ ာြးသည အစ ြးရထမ တ ကရ ကခ ငျပခ ကျဖင ေျမရရ ႏ ငပါသလာြး?

မညမ ျဖစေလျဖစထ ရ ပါသလြ? အစ ြးရထမခ ငျပခ ကက ပ မ ရရ ႏ ငသည အမ ြးသမြး ပစမ ြး ရ ပါသလာြး? အစ ြးရ၏ ခ ငျပခ ကမရႏ ငသည အမ ြးသမြးမ ာြး ရ ပါသလာြး?

ဝယယျခငြးျဖင ေျမရရ ျခငြး

22 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

အမ ြးသမြးမ ာြး ေျမဝယခ ငရ ပါသလာြး? ထ သ ႔ ဝယယမႈ မညမ ေပါမ ာြးပါသလြ? ေျမယာ ရယအသြးျပခ င အ မေထာငစမ ာြး ေျမငာြးရမြးခ င ရ ပါသလာြး? သြးစာြးလပက ငခ င ရ ပါသလာြး? ေျမငာြး လပက ငခ င

ရ ပါသလာြး? အမ ြးသမြးမ ာြး ေျမငာြးရမြးခ ငရ ပါသလာြး? သြးစာြးလပက ငခ ငရ ပါသလာြး? ေျမငာြး လပက ငခ င ရ ပါသလာြး? ေျမငာြးရမြးခ င ရ သညဆ ပါက

ငာြးရမြးမႈ မညမ ေပါမ ာြးပါသလြ? ေယဘယ အာြးျဖငႏင အမ ြးသမြးမ ာြး ငာြးရမြးျခငြး ငာြးရမြးသညေျမတ င မညသ ႔ လပက ငေလရ ပါသလြ? ေျမအငာြးခ ထာြးမႈသည ရာသအလ ကလာြး၊ ႏစအလ ကလာြး၊ ေရရညလာြး? ထြးစအာြးျဖင စာခ ပစာတမြးျဖင ငာြးရမြးျခငြးလာြး၊ ႏႈတကတ ျဖင ငာြးရမြးျခငြးလာြး? ေျမအငာြးခ ထာြးမႈႏင ဆကႏ ယ၍ အျငငြးပ ာြးမႈျဖစပ ာြးပါက မညသ ႔ ျဖစႏ ငပါသလြ?

ျဖစေလျဖစထရ ပါသလာြး? ပမနအာြးျဖင အျငငြးပ ာြးမႈမ ာြးက မညသ ႔ ေျဖရငြးပါသလြ? ေျမငာြးရမြးရာတ င အမ ြးသမြးမ ာြးတ ငေရာ တနြးတ ေရ ြးခ ယစရာ/အခ င အေရြးမ ာြး

ရ ပါသလာြး? သြးစာြးလပက ငခ င ရ သညဆ ပါက

သြးစာြးလပက ငမႈ မညမ ေပါမ ာြးပါသလြ? ေယဘယ အာြးျဖင အမ ြးသမြးမ ာြး လပက ငျခငြး

ငာြးရမြးသညေျမတ င မညသ ႔ လပက ငေလရ ပါသလြ? ပမနအာြးျဖင သြးစာြးခ ထာြးရာတ င မညသည သေဘာတညခ ကမ ာြး ပါဝငပါသလြ? မညသက မညသညအရာက ျဖညဆညြးသည၊ မညသ ႔ မ ေဝရန ေမ ာမနြးသည၊ သြးႏ

မေအာငျမငပါက မညသ ႔ေဆာငရ ကသည စသညတ ႔က ရငြးျပေပြးပါ။ သြးစာြးခ ထာြးျခငြးႏင ပတသက၍ အျငငြးပ ာြးမႈ ျဖစပ ာြးပါက မညသ ႔ေဆာင ရ ကပါသလြ?

မညမ ျဖစေလျဖစထ ရ ပါသလြ? အျငငြးပ ာြးမႈ မ ာြးက ပမနအာြးျဖင မညသ ႔ ေျဖရငြးပါသလြ?

အမ ြးသမြးမ ာြးတ ငေရာ တနြးတ ေရ ြးခ ယစရာ/အခ င အေရြးမ ာြး ရ ပါသလာြး ေျမပ ငဆ ငခ င အာမခခ က အမ ြးသမြးမ ာြး လယမာြးက ာရငြးျပတစြသည အခါ၊ ခ ြေနသညအခါ (သ ႔) စ န႔ပစခရသညအခါတ င

သမ၏ ေျမယာ အသြးခ ခ င ျဖစသ ာြးမညလြ? သမ၏ သာြးသမြးမ ာြးအတ က မညသ ႔ ျဖစမညလြ? ဥပမာျဖစစဥ ၁။ ဦြး (က) သညသ႔ဇနြးအာြး စ န႔ပစလ ကပါသည။ ဇနြးသည၏ ေျမယာအသြးခ ခ င မညသ ႔ ျဖစသ ာြးမညလြ? သာြးသမြးမ ာြးအတ က မညသ ႔ျဖစသ ာြးမညလြ? အမ ြးသမြးတစဦြး၏ ခငပ နြးသည ေနာကအ မေထာငျပလ ကသည အခါ သမ၏ ေျမအသြးခ ခ င မညသ ႔ ျဖစသ ာြးမညလြ? သမ၏ သာြးသမြးမ ာြးအတ က မညသ ႔ ျဖစသ ာြးမညလြ? ဥပမာျဖစစဥ ၂။ ဦြး (က) တ ငဇနြး တစဦြး ရ ၿပြး ေနာကထပ မ နြးမတစဦြး ထပယ လ ကသည။ သ၏ ဇနြး နပါတ ၁ ႏင ဇနြး နပါတ ၂ တ ႔၏ ေျမအသြးခ ခ ငအေပၚ မညသ ႔ သကေရာကမညလြ? ဇနြး နပါတ ၂ ၏ သာြးသမြးမ ာြးသညလညြး ေျမယာ ဆကခခ င တနြးတရရ မညလာြး? ရငြးျပပါ။ အမ ြးသမြး၏ ခငပ နြးသည အေဝြးသ ႔ေရာကေနသညအခါ သမ၏ ေျမအသြးခ ခ င မညသ ႔ ျဖစသ ာြးမညနညြး။ ဥပမာ ျဖစစဥ ၃။ ဦြး (က) သညအေဝြးတ င သ ာြးေရာက အလပလပက ငေနသည။ ေျမက မညသက ထ နြးခ ပက ငတ ယ မညနညြး? ရငြးျပပါ။ အမ ြးသမြးတစဦြးသည မညသည အေျခအေနတ င သမ၏ အ မေထာငစပ င ေျမက အသြးခ ခ င ဆြး႐ႈြးရႏ ငပါသလြ? ဤရ ာမ အမ ြးသမြးမ ာြးအတ က ဤအခ ကမာ စ ြးရ မစရာ တစခ ျဖစပါသလာြး? မ သာြးစ တစစလြး လကရ အသြးျပေနသည ေျမက ဆြး႐ႈြးရသည အေျခအေနမ ြးရ ပါသလာြး? ရငြးျပေပြးပါ။ ဤအေျခအေနေၾကာင ထ ခ ကခစာြးရႏ ငေျခ အမ ာြးဆြးရ သည အ မေထာငစမ ာြးက ေဖာျပပါ။? ဤရ ာရ အ မေထာငစမ ာြး ယငြးအတ က စ ြးရ မေနရပါသလာြး?

23 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ဆြးျဖတခ ကခ ရာတ င ပါဝငျခငြး

ဤရ ာတ င အမ ြးသာြးတစဦြးက ေျမက ေရာငြးခ ၊ ေပါငႏလ ၿပြး သ၏ ဇနြးက သေဘာမတပါက မညသ ႔ ျဖစမညလြ? ဇနြး၏ ခ ငျပခ ကမပါဘြ ေရာငြးခ ၊ ေပါငႏႏ ငပါသလာြး? အကယ၍ အမ ြးသမြးက ေျမက ေရာငြးခ ၊ ေပါငႏလ ၿပြး ခငပ နြးက သေဘာမတလ င မညသ ႔ ျဖစမညလြ? ခငပ နြးရြ႕ ခ ငျပခ ကမပါဘြ သမအေနႏင ေပါငႏ၊ ေရာငြးခ ခ င ရ ပါသလာြး? အကယ၍ အမ ြးသာြး တစဦြးသည အျခာြးအရပတ င သြးလခန႔ သ ာြးေရာက အလပ လပက ငေနစဥ သ၏ ဇနြးတ င အေရြးတႀကြး ေင လ အပပါက မညသ ႔ ျဖစမညလြ? ေျမက ေပါငႏ၊ ေရာငြးခ ရန သမတ င ဆြးျဖတပ ငခ င ရ ပါသလာြး? ခငပ နြးအာြး ဦြးစ ာေမြးရန လ ပါသလာြး? အျခာြး အမ ြးသာြးေဆ မ ြး (ေယာကၡမ၊ ဖခင၊ အစက စသျဖင) အာြးေမြးရနလ ပါသလာြး ? အမ ြးသမြးသည ခငပ နြးအာြး မတ ငပငဘြ ေျမက ေပါငႏလ ကမညဆ လ င မညသ ႔ ျဖစမညဟ ထငပါသလြ? အကယ၍ ဇနြးသညက အေဝြးတ င အလပလပက ငေနစဥ (သ ႔) ေဆ မ ြးမ ာြးထ သ ာြးေရာက လညပတေနခ တ င ခငပ နြးက ေင လ ၍ ဇနြးသည၏ သေဘာတညမႈ မပါဘြ ေျမက ေပါငႏ၊ ငာြးရမြးႏ ငပါသလာြး? အကယ၍ ေျမက ေရာငြးခ မညဆ လ ငေရာ မညသ ႔ ျဖစမညလြ? အမ ြးသာြးမ ာြးသည ယငြးတ ႔၏ ဇနြးမ ာြးႏင ေျမက စၥ တ ငပငေလ ရ ပါသ လာြး?- ဥပမာ ဘာပငစ က မည၊ ေျမၾသဇာ မညမ ထညမည၊ မညသည အခ နစ ကမည၊ အလပ သမာြး မညမ ငာြးမည စသျဖင

ေျမ စမခန႔ခ ြျခငြး ဤရ ာတ င ေျမယာက စၥႏင စပလ ဥြး၍ မညသက တာဝနရ ပဂၢ လ၊ အႀကြးအကြ ျဖစပါသလြ? မညသလြ? ဘယမာေနသလြ? မညသည တာဝနယထာြးသလြ? ရငြးပါေပြးပါ။ အမ ြးသမြးမ ာြးသည ထ သမ ာြးႏင ဆကသ ယေဆာငရ ကမႈ ရ ပါသလာြး? မရ ပါက အဘယေၾကာငလြ? အမ ြးသမြး တစဦြးအာြး ေက ြးရ ာေခါငြးေဆာင (သ ႔) အစ ြးရ အရာရ အျဖစ သငျမငဖြးပါသလာြး? အမ ြးသမြးမ ာြး ေခါငြးေဆာငေနရာတ င ပ မ ပါဝငလာမည အေရြးက သငမညသ ႔ ထငျမငယဆပါသလြ? အမ ြးသမြးတစဦြး ေခါငြးေဆာငအျဖစ ေနရာယျခငြး က သငမညသ ႔ ျမငပါသလြ? ေက ြးရ ာမာ ေခါငြးေဆာင ရ ပါသလာြး (ေက ြးရ ာအပစ အပခ ပေရြးမ ြး)? သ/သမ မညသပါလြ? ေက ြးရ ာအပစ ဖ ႕ၿဖ ြးတ ြးတကေရြး အေထာကအကျပေကာမတတ င မညသ ပါဝငသညက သငသ ပါသလာြး? သတ ႔ မညသည တာဝန ယထာြးသလြ? ေက ြးရ ာအပစ လယယာေျမ စမခန႔ခ ေျရြး ေကာမတတ င မညသ ပါဝငသညက သငသ ပါသလာြး? သတ ႔ မညသည တာဝန ယထာြးသလြ? ေက ြးရ ာအပစလယယာေျမ စမခန႔ခ ြေရြး ေကာမတတ င အမ ြးသမြး မ ာြး ပါဝငပါသလာြး? ပါဝငပါက ဘယႏစဦြးရ ပါသလြ? အမ ြးသမြးမ ာြး ပါဝငပါက ထ ေကာမတတ င မညသည တာဝနထမြးေဆာငပါသလြ? ပါဝငျခငြးမရ ပါက အမ ြးသမြးမ ာြး ထ ေကာမတတ င ပါဝငခ င မရေအာင မညသည အရာမ ာြးက အဓ က တာြးဆြးထာြးပါသလြ? ေျမယာေကာမတမ ာြးတ င အမ ြးသမြးမ ာြး ပ မ ပါဝငသငပါသလာြး? ဘာေၾကာငလြ?

ေျမယာအျငငြးပ ာြးမႈမ ာြး ဤရ ာတ င ေျမယာႏငပတသက၍ မညသ ႔ေသာ အျငငြးပ ာြးမႈမ ာြး ျဖစတတပါသလြ? ေျမယာအျငငြးပ ာြးမႈ ျဖစပ ာြးပါက ရ ာသရ ာသာြးမ ာြး မညသ႔ထတ င ျပနာ ေျဖရငြး ေပြးရန တ ငၾကာြးႏ ငပါသလြ? တ ငၾကာြးရမည လပဂၢ လ (သ ႔) ေကာမတ တစရပရ ပါက ေက ြးဇြးျပ၍ ေဖာျပပါ။ သတ ႔က မညသ ႔ ေခၚပါသလြ? အျငငြးပ ာြးမႈ ေျဖရငြးပက ရ ာသရ ာသာြးမ ာြး ယၾကည လကခပါသလာြး? ေျဖရငြးပက ရ ာသရ ာသာြးမ ာြး ေက နပမႈ မရ ပါက တရာြးရြးသ ႔ တငျပခ ငရ ပါသလာြး ? မရ ပါက အဘယေၾကာငလြ? ကနက စရ တ၊ ၾကာျမငခ န စသျဖင ေမြးျမနြးပါ။ ရပရ ာ အျငငြးပ ာြးမႈ ေျဖရငြးေရြး အဖ ြ႕မာ အမ ြးသမြးမ ာြး ပါဝငပါသလာြး? အမ ြးသမြးမ ာြး အေပၚ သကေရာကမႈရ ႏ ငမည ေျမအျငငြးပ ာြးမႈေတ က ဘယလ မ ြးလြ?

24 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

အမ ြးသမြးမ ာြးသည အျငငြးပ ာြးမႈတစခတ င ပါဝငပါက ရပရ ာတာဝနရ ပဂၢ လ/ေကာမတထ က ယတ င သ ာြးေရာက တ ငၾကာြးပါသလာြး ? မသ ာြးေရာကပါက ဘာေၾကာင? အမ ြးသမြးမ ာြး တရာြးရြးမ ာြးသ ႔ေရာ တကေရာက တ ငၾကာြးႏ ငပါသလာြး? လငမယာြးၾကာြး (သ ႔) ညအစက ၊ ေမာငႏမၾကာြး မ သာြးစတ ငြး အျငငြးပ ာြးမႈမ ာြးက မညသ ႔ ေျဖရငြးၾက ပါ သလြ? (ဥပမာ - ခငပ နြးက ဇနြးအာြး ပစသ ာြးျခငြး၊ ဇနြးအာြး ေျမယာ အသြးခ ခ င မျပျခငြး၊ အျခာြး ဥပမာမ ာြး) အမ ြးသမြး ဦြးေဆာငသည မ သာြးစတ င ေျမက စၥ ျပနာ ျဖစပ ာြးလ င (သ ႔) ေျမပ င ဆ ငမႈ စာရ ကစာတမြးမ ာြးအတ က အကအည လ အပလ င မညသည ေနရာမ အကအည ရယမညလြ? သမအေနႏင တာဝနရ သ ထ တ ကရ က သ ာြးမညလာြး? မဟတပါက သမက ယစာြး မညသက ၾကာြးခ ေဆာငရ ကေပြးမညလြ? အမ ြးသာြး ေဆ မ ြးမ ာြးလာြး? အျခာြးသမ ာြး လာြး?

အမ ြးသမြးမ ာြး ဝနေဆာငမႈ ရႏ ငျခငြး

ရ ာသရ ာသာြးမ ာြး ေင ေခ ြးရန လ အပပါက မညသ ႔ လပၾကပါသလြ? မညသ႔ထက ေင ေခ ြးႏ ငပါသလြ? ဘဏ (သ ႔) အေသြးစာြး ေင ေခ ြးအဖ ြ႕အစညြးမ ာြး ရ ပါသလာြး? က ယအာြးက ယက ြး အဖ ြ႕မ ာြး ကြသ ႔ တစဦြးႏင တစဦြး အကအညေပြးရန အဖ ြ႕လ က အစအစဥမ ာြး ရ ပါသလာြး? သ ႔မဟတ မ တေဆ မ ာြးႏင ေဆ မ ြးမ ာြးထမ ေင ေခ ြးယပါသလာြး? ထ ေခ ြးေင မ ာြးသည အေရြးေပၚ အေျခအေနအတ ကလာြး (သ ႔) အ မေဆာကရန၊ လပငနြးမ ာြး ခ ြ႕ထ ငရနအတ ကေရာ ေခ ြးငာြးႏ ငပါသလာြး? အမ ြးသမြးမ ာြးေရာ တနြးတ ေင ေခ ြးယႏ ငပါလာြး? ဆ လ သညမာ ဘဏမ ာြး (သ ႔) အေသြးစာြး ေင ေခ ြးလပငနြးမ ာြး ရ ပါက အမ ြးသမြးမ ာြး ေခ ြးယႏ ငပါသလာြး? အမ ြးသမြးမ ာြး က ယအာြးက ယက ြး အဖ ြ႕မ ာြးအေပၚ မခ ၾကပါသလာြး? အမ ြးသမြးမ ာြးသည မညသ ႔မညပ ေင ေၾကြးစေဆာငြးၾကပါသလြ? စ ကပ ြးေရြးတ ြးခ ြ႕ပညာေပြးျခငြး ရ ပါသလာြး ? အစ ြးရ သ ႔မဟတ အစ ြးရမဟတသည အဖ ြ႕အစညြး NGO မ ာြးက သငတနြးမ ာြး ေပြးပါသလာြး? မညသ ႔ ေသာ သငတနြးအမ ြးအစာြးမ ာြးပါလြ? မညသ႔အတ ကပါလြ? ၎တ ႔သည ေျမၾသဇာ၊ မ ြးေစ၊ ပ ြးပင၊ တ ရစာၦနသာြးေပါက စသညတ ႔ ေထာကပေပြး ပါသလာြး? မညသညအရာမ ာြး ေထာကပပါသလြ? မညသမ ာြးအာြး ေထာကပေပြးပါ သလြ? အမ ြးသမြးမ ာြးေရာ သငတနြးတကေရာကခ င ရပါသလာြး? ထ သငတနြးမ ာြးသည အမ ြးသာြးမ ာြးႏင မတက ြျပာြးပါသလာြး? အမ ြးသမြးမ ာြးအာြး မညသညအရာမ ာြး သငၾကာြးပ ႔ခ ေပြးပါသလြ? အမ ြးသမြးမ ာြးသညလညြး ဓာတေျမၾသဇာမ ာြး၊ မ ြးေစ၊ ပ ြးပင၊ တ ရစာၦနသာြးေပါက စသညတ ႔ ရရ ပါသလာြး? ၎တ ႔ရရ ေသာအရာမ ာြးသည အမ ြးသာြးမ ာြးႏင က ြျပာြးပါ သလာြး? ေက ြးဇြးျပ၍ ရငြးျပပါ။ ထ ခ ကအလ ယဆြးေသာ သမ ာြးအာြး အစ ြးရသည မညသညအကအညမ ြးေပြးပါသနညြး။ ေက ြးဇြးျပ၍ ရငြးျပပါ။ ဥပမာ အစာြးအစာ၊ အလပအက င၊ ေင သာြး၊ အစ ြးရေင ျဖငစ က၀ယထာြးသညအစာြးအစာ၊ မဆ ြးမႏငမသနစ မြးသမ ာြးအတ က ပငစင၊ အာြးနညြးခ ကရ ေသာကေလြးမ ာြးအတ က ေက ာငြး၊ အမ ြးသမြးမ ာြးအတ က က နြးမာေရြး ၀နေဆာငမႈ။ LUC ျဖငေလ ာကထာြးရနလ အပသည ၀နေဆာငမႈမ ာြး ရ ပါသလာြး။ ဥပမာ တ ြးခ ြ႕ပညာေပြး၀နေဆာငမႈမ ာြး၊ ေခ ြးေင ၊ မတပတငကဒ သ ႔မဟတ ေနရပလ ပစာအေထာကအထာြး စသညတ ႔ရရ ရန၊ ကေလြးမ ာြးေက ာငြးအပရန စသညျဖင-

လယယာမြျဖစမႈ

မညသညေျမမ ပ ငဆ ငျခငြးမရ ေသာအ မေထာငစမ ာြး ရ ပါသလာြး? ထ ေျမမြယာမြျဖစမႈသည သြးျခာြးအပစတစစတ ငသာ ျဖစေလရ ေသာ ျပနာတစရပျဖစပါသလာြး? ထ သတ ႔ မညကြသ ႔ ေျမမြယာမြမ ာြး ျဖစလာၾကပါသလြ? မညသ ႔ျဖစပ ကခြပါသလြ?

25 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

ထ ေျမမြယာမြမ ာြးမာ တစစတစရာ ပေရာဂ ေၾကာင ေျမဆြး႐ႈြးသ ာြးျခငြးလာြး? (ဥပမာ ဤရ ာတ င ထ သတ ႔ပ ငဆ ငေသာေျမက သ မြးဆညြးခရျခငြး)

မညသ ႔ျဖစပ ကခြသညက ရငြးျပပါ။ ( ေျမမြျဖစေစသည သေဘာသဘာ၀က သ ေအာငလပပါ- ပဋ ပကၡေၾကာငလာြး ၊ ေျမသ မြးခရမႈေၾကာငလာြး၊ သဘာ၀ေ ဘြးဒဏေၾကာငလာြး၊ ေၾက ြးႏင အသ မြးခရျခငြးလာြး၊ အေပါငဆြးျခငြး လာြး၊ မ သာြးစ အျငငြးပ ာြးမႈေၾကာငလာြး ၊ သြးႏမေအာငျမငမႈေၾကာငလာြး)

ထ ေျမယာမ ာြးအတ က ေလ ာေၾကြးတစစတစရာ ရရ ခြပါသလာြး? ထ ေျမယာမ ာြး ျပနလညရရ ရန သတ ႔ ႀက ြးပမြးေနၾကပါသလာြး? ထ ေျမယာမ ာြး

ျပနလညရရ ရနမညသည လပငနြးစဥမ ာြး လပရမညနညြး? အကယ၍ ထ ေျမမြယာမြမ ာြးသည ဤရ ာမ မဟတပါက -

သတ ႔ ေနရပမ အတငြးအၾကပ ႏငထတခရ၍ ဤရ ာသ ႔ေရာကရ လာ ၾကျခငြးလာြး? ထ သ ႔ျဖစခြပါက မညသညအခ နက၊ မညသညေနရာတ င ျဖစပ ကခြပါသလြ? ထ သတ ႔ မညကြသ ႔ ေျမယာမ ာြး စ န႔လႊတခြရပါသလြ?

စ နေခၚမႈမ ာြး ဤရ ာရ သမ ာြး ရငဆ ငေနရသည အႀကြးမာြးဆြး စ နေခၚမႈမ ာြးက ဘာပါလြ။ ဤရ ာရ အမ ြးသမြးမ ာြး ရငဆ ငေနရသည အႀကြးမာြးဆြး စ နေခၚမႈမ ာြးက ဘာပါလြ။

အမ ြးသာြးမ ာြး၊ အျခာြးေသာ အဓ ကသတငြးေပြးသမ ာြး ႏင ေနာကဆကတ ြ ေဆ ြးေႏ ြးမႈမ ာြး -

ေမြးခ နြးမ ာြး

ထ ေဒသတ င စြးပ ာြးေရြးအရ စ နေခၚမႈမ ာြးက အဘယနညြး။ ေက ြးရ ာတ ငြးမညသည ေျမအမ ြးအစာြးမ ာြးရ သနညြး။ ဥပမာ- စ ကပ ြးေျမ၊ ဥယ ာဥၿခေျမ၊ သစေတာ (ထငြးေတာ၊ ေတာငယာ၊ စ ကပ ြးေျမ)၊ ေက ြးရ ာဘပ ငသစေတာ၊ လပငနြးေျမ၊ စ ကခငြး (ေရာဘာ) မညသက မညသညေျမက ပ ငဆ ငပါသနညြး။ ထ သပ ငဆ ငေၾကာငြးက အမ ာြးက မညသ ႔နာြးလညထာြးပါသနညြး။ ယငြးက မညသညအတ ငြးအတာအထ မတတမြးတငထာြးပါသနညြး။ မညသည အေထာကအထာြးမ ြးျဖစပါသနညြး။ လပက ကငယ၊ လပက ကအလတႏင လပက ကႀကြးမ ာြးက ထ သတ ႔ မညသ ႔ပ ငြးျခာြးၾကသနညြး။ ရ ာသာြးမ ာြးသည ေျမယာႏင သကဆ ငသည အခ နမ ာြးက ေပြးေဆာငၾကပါသလာြး (သ ႔မဟတ စ ကပ ြးေရြးအခ နမ ာြး)။ ထ သတ ႔ မညသညအပငစ ကရမညက မညသက ဆြးျဖတေပြးပါသနညြး။ ယငြးအာဏာ မညသ ႔သက၀ငပါသနညြး။ ေရႊ႕ေျပာငြးသ ာြးလာမႈေၾကာင ထ ေဒသက ထ ခ ကနစနာမႈ ရ ပါသလာြး။ ေနရပစ န႔ခ ါရျခငြးေၾကာငလာြး။ ဤေဒသတ င အမ ြးသာြးေျမအသြးခ မႈ မ၀ါဒ လပငနြးစဥမ ာြးက မညသ ႔ရငြးျပထာြးပါသနညြး။ ထ လပငနြးစဥမ ာြးက အမ ာြးက မညသညအတ ငြးအတာအထ ပါ၀ငေဆာငရ ကၾကပါသနညြး။ တ ရစာၦနေမ ြးျမေရြး၊ သြးႏစ ကပ ြးေရြး စသညျဖင အလပမ ာြးက က ာြး-မ တာ၀နခ ြျခာြးထာြးပါသလာြး။ ေက ြးဇြးျပ၍ ရငြးျပပါ။ ဤေက ြးရ ာရ အ မေထာငစမ ာြး၏ အဓ က စြးပ ာြးေရြးေဆာငရ ကခ ကမ ာြးကာြး အဘယနညြး။ က ယပ ငစ ကပ ြးေရြး၊ လယယာလပသာြး၊ အျခာြးလကခစာြးလပသာြး (အမ ြးအစာြးမ ာြး)၊ တ ၇စာၦနေမ ြးျမေရြး၊ ရာသလ က စ ကပ ြးေရြးလပငနြးအတ က ေရႊ႕ေျပာငြးသ ာြးလာြးျခငြး၊ အျခာြးလပငနြးမ ာြးအတ က ေရႊ႕ေျပာငြးသ ာြးလာျခငြး၊ ၀ါြးလကမႈထညမ ာြး၊ အျခာြးမညသည ရ ြးရာအလပအက ငမဆ ၊ အေသြးစာြး လပငနြးမ ာြး စသညျဖင။ အမ ြးသာြးမ ာြး လပက ငလ ေသာအရာမ ာြးႏင အမ ြးသမြးမ ာြး လပက ငလ သညအရာမ ာြး မညသ ႔က ာျခာြးပါသနညြး။ မညသညေျမမ ပ ငဆ ငျခငြးမရ ေသာအ မေထာငစမ ာြး ရ ပါသလာြး။ ထ ေျမမြယာမြျဖစမႈသည သြးျခာြးအပစတစစအေပၚ ထ ခ ကနစနာမႈရ ေစသည ျပနာတစရပျဖစပါသလာြး။ ထ သမ ာြး မညကြသ ႔ ေျမမြယာမြမ ာြးျဖစလာၾကသနညြး။ မညသညက စၥျဖစပ ာြးခြသနညြး။

26 ေညာငေရႊၿမ ႕နယ၊ လကေမာငေက ြး ေက ြးရ ာအပစရ ေျမအသြးခ ခ ငႏင ပ ငဆ ငခ ငအေပၚ က ာြး-မ႐ႈေထာင က ြျပာြးျခငြးအာြး ေလလာသြးသပျခငြး

အေမရ ကနျပညေထာငစ ႏ ငငတကာဖ ႔ၿဖ ြးေရြးေအဂ ငစ ၁၃၀၀၊ ပငဆယေဗြးနြးယာြး ရ ပသာ၊ အေနာကေျမာကပ ငြး

၀ါရငတန ဒစ၊ ၂၀၅၂၃ ဖနြး- (၂၀၂) ၇၁၂-၀၀၀၀ ဖကစ- (၂၀၂) ၂၁၆-၃၅၂၄

www.usaid.gov