1

ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈမားက လကလမးမ ရယရာတြင ၾကေတြ႕ႏငေသာ အဟန႔အတားမားက ေဖာထတ ေဆြးေႏြးျခငး(ဘာသာျပန ပထမ မၾကမး)

CollectiveVoices (စစညးထားေသာ အသမား)

2

3

ေကးဇးတငလႊာ 5

အတေကာက စာလးမား 6

အမာစကား 7

၁။ နဒါနး 8

၁.၁။ Collective Voices - ရပရြာလထ၏ ကနးမာေရး အေတြ႕အၾကမားက နားလညေအာင ေဆာင႐ြကျခငး 10

၁.၂။ နညးလမးမား 10

၁.၃။ ကန႔သတခကမား 13

၂။ အစရငခစာ၏ ရည႐ြယခကႏင႔ ပေဖာျပခက 16

၃။ ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈ ေပးျခငးႏင႔ စပလဥးေသာ သေဘာထား အျမငမား 18

၃.၁။ အေျခခ အေဆာကအဥ၊ ေဝးလေခါငသမႈႏင မတသနရာသ 20

၃.၂။ ကနးမာေရး က႑အတြက လ႔စြမးအား အရငးအျမစ 22

၃.၃။ တရားဝင ခြင႔ျပထားသည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ ေပးသမားႏင႔ အရပဘကမ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ ေပးသမားအၾကား ကြာဟခကမား

25

၃.၄။ ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈ၏ အရညအေသြးႏင႔ကနးမာေရး ဝနထမးမားဧ။ ခယခက သေဘာထားမား အေပၚ ထား႐ေသာ အျမငမား

26

၃.၅။ ယၾကညမႈ 28

၃.၆။ ဆကသြယေရးႏင ညႏႈငး ေဆာငရြကေရး 29

၃.၇။ အႏစခပ 33

၄။ ကနးမာေရးအေပၚ သကေရာကေသာ လမႈေရး အခကအလကမား 34

၄.၁။ လမႈစးပြားေရး 35

၄.၁.၁။ ဆငးရမြေတမႈ 35

၄.၁.၂။ အပေဆာငး ကနကစရတမား 36

၄.၁.၃။ ေငြေၾကးယဖတျခငး၏ အကးသကေရာကမႈ 38

၄.၁.၄။ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ခယရာတြင ေႏာင႔ေႏးေစျခငးမား 38

၄.၂။ သတငးအခကအလကမား ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးႏင ကနးမာေရးဗဟသတ 39

၄.၂.၁။ သတငးအခကအလက လစဟာမႈမား 40

၄.၂.၂။ ကနးမာေရး ဗဟသတ မျပညစမႈ 41

၄.၂.၃။ ကနးမာေရး ဗဟသတ မေဝမႈက ကန႔သတထားေသာ လမႈေရးစႏႈနးမား 42

၄.၃။ ဓေလ႔ထးစမားႏင ဘာသာစကား 44

၄.၃.၁။ ဓေလထးစမား 45

၄.၃.၂။ ဘာသာစကား 47

၄.၄။ အားလး တနးတပါဝငႏငေရး 48

၄.၄.၁။ စတဒဏရာႏင ခြျခားဆကဆမႈမား 49

၄.၄.၂။ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ ႏင ေ႐ြ႕လားသြားလာမႈမား 51

၄.၅။ ကား/မေရးရာ 53

၄.၅.၁။ လပေဆာငႏငစြမး ျမင႔တငေပးျခငး 53

၄.၅.၂။ လမႈေရးစႏႈနးမား 56

၄.၅.၃။ အလပဝနထပဝနပး 59

၄.၅.၄။ ကား/မေရးရာစထားမႈမား 61

၄.၆။ အႏစခပ 62

၅။ နဂးခပႏင ေ႐႕ဆကေဆာင႐ြကရမည အဆငမား 64

ရညညႊနးကးကားခကမား 66

မာတက

ာမာတကာ

4““ကၽြနမရ႕ ကေလးေတြ အားလးနးပါးက ႐ြာမာရတ လကသညန႔ ေမြးခတာပါ။ ကေလး ႏစေယာကကေတာ ဘယသ႕ အကအညမ မပါဘေမြးခရတာ။ အဒတနးက ကၽြနမေယာကားကလညး ခရးသြားေနတယေလ။ ကေလး(၁၀)ေယာကထမာ ၅ေယာကပ အသက႐ငကနခ႔တယ။ ၅ ေယာကက ဝမးပကဝမးေလာေရာဂါ၊ ဝမးကကေရာဂါန႔ ငကဖားေရာဂါေတြန႔ ဆးသြားၾကတယ။ သတ႔က ကၽြနမတ႔ တတႏငသေလာက ၾကးစားကေပမယ အသကမကယႏငခပါဘး။ အဒအခနတနးက ကနးမာေရး လပသားေရာ သားဖြားဆရာမေရာ မရဘးေလ။”

အ႐ဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးကခငးျပညနယရ မခငတစဥးႏင

ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး

ခငးျပညနယ ေတာငပငးတြငျပလပေသာ ကနးမာေရးရာ အဟန႔အတားမားဆငရာ ရပ႐ြာလထစညးေဝးပြတြင မဘမားက ေဆြးေႏြးေနစဥ ေဆာ႔ကစားေနေသာ ကေလးငယမား ဓာတပ - အ႐ဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငး

5

ေကးဇးတ

ငလႊာ

3MDG သည Collective Voices မတဖက အဖြ႕အစညးမား ျဖစၾကသည အ႐ဏဥး လမႈဖြ႕ျဖးေရး အသငး၊ လငးလက အနာဂတ၊ ဒါန-ေ႐႕ေဆာငျမနမာ၊ လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ျဖးေရးအဖြ႕၊ လမႈ ဖြ႕ျဖးေရးႏင႔ စြမးရည ျမင႔တငေရးအသငးႏင႔ ဖနတးအမ အဖြ႕တ႔အား လႈကလစြာ ေကးဇးတင႐ပါသည။ ၄ငး အဖြ႕အစညးမားသည မမတ႔၏ မတဖက ရပ႐ြာအေျချပအဖြ႕အစညး အသးသးႏင႔ ညႏႈငးေဆြးေႏြးကာ ရပ႐ြာလထ၏ ကနးမာေရး အေတြ႕အၾကမားႏင႔ ပကသကေသာ ျပးျပညစသည သတငးအခကအလကမားက ေဖာထတ တငျပခ႔သညက ေကးဇးတင႐ပါသည။အဆပါ အဖြ႕အစညးမားသည ရပရြာထမ ဆငးရျပးထခကလြယ သညသမားက စြမးေဆာငရညျမငတက ေစရန၊ သတငးအခကအလကမား ေကာငးစြာသရရန၊ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈအတြက ဆးျဖတခကခ ႏငရနႏင အစအစဥဆြရာတြငပါဝငႏငရနတ႔အတြက အငတကအားတက ေဆာင႐ြကခၾကျပး Collective Voices စမခက၏ ရည႐ြယခကက ကယစားျပ ေဖာေဆာငႏငၾကေသာ အဖြ႕မား ျဖစၾကပါသည။ 3MDG သည ရပရြာအေျချပ အဖြ႕အစညးမား ျဖစၾကသည ေခၚႏးစမေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးေရးအဖြ႔၊ ခးေျမ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအသငး၊ မတပအမးသမးအဖြ႔၊ လ၀မြန၊ ရာမည ပရဟတေဖာငေဒးရငး၊ ႏးပေဒါ ပညာသငေထာကပေရးအဖြ႕၊ လမေစာငေ႐ာကေရး ေစတနာဝနထမးအဖြ႔၊ ဖြ႕ၿဖးေရးပါရမ၊ ဧရာဝတလမႈဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕၊ ေမတာလပငနးအဖြ႔၊ စမးလနးေျမ လမႈဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႔၊ ခငးလငယမားအဖြ႔၊ လမးျပၾကယစင၊ အလငးေရာင၊ ေပါငးကး၊ လမးျပၾကယ၊ Triangle၊ သကတေရာင အဖြ႕တ႔ကလညး လႈကလစြာ ေကးဇးတငရပါသည။ ၄ငးတ႔၏ ေဒသတြငး ကၽြမးကင ပငႏငမႈတ႔ေၾကာင Collective Voices စမခကသည ရပရြာတြငးရ ဆငးရျပးထခက လြယသတ႔၏ အသမား၊ အေတြ႕အၾကမားႏင သဘာဝမားက ေကာငးစြာ ေဖာထတႏငခပါသည။ တစခါတစရတြင ၄ငးတ႔သည အလြနတရာ ေဝးလေခါငသျပး ေရာကရရနခကခသည ေဒသမားမ လထ၏အသက ၾကားႏငရန အၾသဖြယ ေကာငးေလာကေအာင ႐ညလားသည ခရးမားကလညးသြားခၾကရပါသည။ အေရးအၾကးဆးမာ 3MDG သညကနးမာေရးႏင ပတသကသည ခယခကမား အေတြ႕အၾကမားက အခနေပးျပး မေဝေပးခၾကေသာ အမးသား၊

အမးသမးမားအားလးကလညး ေကးဇးတငလပါသည။ ထသ႔မေ၀ေပးျခငးမရခပါက ယခ အစရငခစာ ထြကရလာရနမာ မညသ႔မမျဖစႏငပါ။ 3MDG သည ကနးမာေရးႏင အားကစားဝနၾကးဌာန ျပညေထာငစဝနၾကးႏင ဝနထမးမားအားလညး အလြန ေကးဇးတင အသအမတျပပါသည။ ကၽြႏပတ႔သည လထ၏ စကားသမားက အဓကထားေဖၚျပထားေသာ ဤအစရငခစာက ကနးမာေရးႏင အားကစားဝနၾကး ဌာနအား မေဝရမညက ေကနပမျပး အစရငခစာသည ဝနၾကးဌာန၏ လက႐တြင အဓကထားလပေဆာငေနေသာ ရပရြာလထက ဥးတညထားေသာ တ႔ျပနမႈျမနဆနသည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ စမကနး ေရးဆြျခငးႏင တသားတညးျဖစ မညဟလညး ေမာလငပါသည။ အထးသျဖင ေကးဇးတငလသညမာ Collective Voices စမခက၏ ရညရြယခကအတငး စတအားထကသနစြာ ပးေပါငး ပါဝငေပးခေသာ စမခကနယေျမမား႐ ျမ႕နယကနးမာေရး ဝနထမးမားျဖစပါသည။ ထ႔ျပင 3MDG အဖြ႕မ ဝနထမးမားကလညး ေကးဇးတငလပါသည။ အထးသျဖင႔ စမခက စမခန႔ခြေရးယနစႏင Collective Voices စမခက ကာလတေလာက စမခက ဖြ႕ျဖးတးတကေရးအတြက တနဖးရေသာ ေဝဖနခကမားႏင ပပးမႈမားေပးခသ တစေယာကခငးစက ေကးဇးတငပါသည။ အထးသျဖင႔ ဤအစရငခစာက စစညးျပစေပးခေသာ Jessica Hyne အား အထးေကးဇးတင႐ပါသည။ ေနာကဆးအေနႏင 3MDG သည ျမနမာႏငင၏ အဆငးရဆးႏင ထခကလြယဆးေသာသမား၏ ကနးမာေရး အဆငအတနးတးတကေကာငးမြနေစရန ေဆာငရြကရာတြင ကညပပးေပးခၾကေသာ အလရငမား ျဖစၾကသည - ၾသစေၾတးလ၊ ဒနးမတ၊ ဥေရာပသမဂၢ၊ ဆြဒင၊ ဆြစဇာလန၊ ျဗတနႏင အေမရကနျပညေထာငစ တ႔အား အထးပင အသအမတျပ ေကးဇးတငပါသည။ ဤအစရငခစာသည Collective Voices စမခက၏ မတဖက အဖြ႕အစညး (၆) ဖြ႕တ႔မ တငျပေသာ စမခက၏ ပထမအဆင ေတြ႕ရခကအေသးစတ အစရငခစာမားအေပၚ အေျခခထားျခငးျဖစသည။ ယခ အစရငခစာတြင ေဖၚျပထားေသာ ထငျမင ယဆခကမားသည 3MDG က ကညေထာကပေပးထားသည အလရငမား၏ ထငျမငယဆခကမားမဟတေၾကာငး သေစအပပါသည။

ေကးဇးတငလႊာ

6

အတ

ေကာက

စာလးမား

3MDG - ေထာငစႏစဖြ႕ျဖးတးတကေရး ရညမနးခကသးမးရနပေငြအဖြ႕AMW - အရနသားဖြားART - ေအအာရတကထးARROW - အမးသမးမားအတြက အာရပစဖတ အရငးအျမစႏင သေတသနစငတာAYO-SDA - အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးBF - လငးလကအနာဂတBHS - အေျခခကနးမာေရးလပသားCAD - လထအကးေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕CBO - ရပရြာအေျချပအဖြ႕အစညးCDDCET - လမႈဖြ႕ၿဖးေရးႏင စြမးရညျမႇငတငေရးအသငးCOM - ဒါနေ႐႕ေဆာငျမနမာCSO - ေဒသခလမႈအဖြ႕အစညးGEN - ကားမေရးရာတနးတညမေရးကြနယကGDP - စစေပါငးျပညတြငးထတကနတနဖးGP - အေထြေထြေရာဂါကဆရာဝနHIV - ခခအားကဆငးမႈေရာဂါပးIDP - ပဋပကၡေဒသမားမ ဒကၡသညမားINGO - ႏငငတကာ အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးKAP - ဗဟသတ၊ ခယခကသေဘာထားႏင အေလအထLGBT - လငတႏစသကသမားMDG - ေထာငစႏစဖြ႕ျဖးတးတကေရးရညမနးခကMSM - အမးသားမားႏင လငဆကဆသ အမးသားNGO - အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးNSA - ျပညေထာငစဗဟအစးရမဟတေသာ အစးရPDSG - ျငမးခမးေရးပပးမႈအလရငမားအသငးPLHIV - HIV ပးႏင အသကရငေနထငသPMCT - မခငမကေလးသ႔ အပခအငဗပးကးစကမႈက ကာကြယျခငးPTE - ဖနတးအမRMNCH - မးဆကပြား၊ မခင၊ ေမြးကငးစႏင ကေလးကနးမာေရးSTI - လငမတစဆငကးစကတတေသာေရာဂါမားTB - တဘေရာဂါUNDP - ကလသမဂၢဖြ႕ျဖးတးတကေရးအစအစဥVHC - ေကးရြာကနးမာေရးေကာမတWHO - ကမၻာကနးမာေရးအဖြ႕

အတေကာကစာလးမား

7

အမာစက

ား

Collective Voices - ရပ႐ြာလထ၏ ကနးမာေရးအေတြ႕အၾကမားက နားလညေအာင ေဆာင႐ြကျခငး စမခကသည ကနးမာေရးႏင႔ အားကစားဝနၾကးဌာန၊ ေထာငစႏစ ဖြ႕ျဖးတးတကေရး ရညမနးခကသးမးရနပေငြအဖြ႕၊ ေဒသခအဖြ႕အစညးမားႏင ျမနမာျပညသတ႔၏ ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈမ ထြကေပၚလာေသာ စမခကတစချဖစပါသည။ ဤအစရငခစာသည ၂၀၁၅ ခႏစ ဒတယပငး ကာလအတြငး အဆပါ မတဖက အဖြ႕အစညးမားဧ။ ပးေပါငးေဆာင႐ြကျခငးမ ထြကေပၚလာေသာ ရလဒတစချဖစပါသည။ ၄ငးသည ႏငငအတြငး႐ ေနရာေဒသအႏ႔အျပားမ ျပညသတစဥးခငးႏင႔ ရပ႐ြာလထ အမား၏ အေတြ႕အၾကမားက ထငဟပေသာ အသမားက ကယစားျပထားျခငး ျဖစပါသည။

ဤအစရငခစာသည ျမနမာျပညသမား၏ ကယေရာစတပါကနးမာေရးက တးတက ေကာငးမြနေအာင စဥဆကမျပတ ေဆာင႐ြကေနသည လပငနးမားအတြကလညး ထငရားေသာ အေထာကအပ ျဖစလာႏငဖြယ ႐သည။ ဤအစရငခစာသည ၂၀၁၅ ခႏစ၏ ၆လတာ အတြငး ျမနမာႏငင၏ တငးေဒသၾကးႏငျပညနယ (၆) ခတ႔တြင 3MDG ရနပေငြအဖြ႕၏ Collective Voices မတဖကအဖြ႕အစညးမားမ ကငးပျပလပခေသာ ရပ႐ြာလထဥးေဆာငသည တငပငေဆြးေႏြးပြ (၅၀၀) ေကာတ႔မ ရရေသာ သတငးအခကအလကမားက စစညးတငျပထားျခငး ျဖစသည။

ဤအစရငခစာသည ျမနမာႏငငတနတလား ကနးမာေရးဆငရာ အေတြ႕အၾကမားက စတဝငစားျပး နားလညသေဘာေပါကလသမားအတြက မျဖစမေနဖတသငေသာ အစရငခစာျဖစပါသည။ ခငမာေသာ သးသပခကမားအရ ဤအစရငခစာသည ျမနမာႏငင႐ ျပညသလထမား ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈက မညသ႔ခယသည၊ ကယေရာစတပါ ကနးမာျခငး ဆသညက မညသ႕နားလညသည၊ အားလးအတြက ကနးမာေရးက အမနတကယ လကေတြ႕ အေကာငအထညေဖာလလင ရပရြာလထအတြငးႏင ကနးမာေရးက႑တ႔တြင မညသညအေျပာငးအလမား ျပလပရမညက ထငဟပျပထားျခငးလညး ျဖစပါသည။

ပမေကာငးမြနေသာကနးမာေရးႏင ကနးမာေရးအတြကအခြငအေရးတ႔က စေပါငးၾကးပမး အားထတမႈျဖင႔သာ ရ႐နငမညျဖစသည။ ထသ႔ ရ႐ရနမာ ကနးမာေရးအေပၚ သကေရာကမႈ ႐ႏငေသာ လမႈေရး အေျခခအေၾကာငးအခကမားႏင႔အတ ျပညသလထ လကသင႔ခႏငျပး ကနကစရတ တတႏငေသာ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈမားက ေနရာအႏ႕ ေသခာစြာ ရ႐ေစရန ေဖာထတေျဖ႐ငးရမည ျဖစပါသည။ ဤအစရငခစာတြင လနာတစဥးခငးႏင ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသတ႔ အၾကား႐ ခတဆကမႈ မားက ေတြ႕ျမငႏငပါသည။ ဤအစရငခစာသည ပမေကာငးမြနေသာ ကနးမာေရးရလဒမားအျပင ျမနမာႏငင႐ အမားျပညသဆငရာ အဖြ႕အစညးမားအေပၚတြင ထားရေသာ လကရယၾကညမႈအဆငထက ပမေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကေပးႏငမည အခြငအေရးတစရပလညးျဖစပါသည။

ေဒါကတာ ေပါလဆနဒါရနပေငြညႊနၾကားေရးမး

အမာစကား

8

၁နဒါနးေထာငစႏစဖြ႕ျဖးတးတကေရး ရညမနးခကသးမး ရနပေငြအဖြ႕က ျမနမာႏငငရ ထခကလြယဆး ေသာသမား၏ အေျခခ ကနးမာေရးလအပခကမားက ကညေျဖ႐ငးေပးႏငရန ၂၀၁၂ ခႏစတြင စတင တညေထာငခပါသည။ ျမနမာႏငငအႏ႔တြင မခငႏင ကေလးေသႏႈနးမားမာ ျမငမားလကရျပး ေသဆးမႈအမားစမာ ကာကြယႏငေသာ အေၾကာငးရငးမားေၾကာငျဖစသည။ ထ႔ျပင ျပညသမားအၾကား ေသဆးမႈႏင နာမကနးျဖစမႈတ႔က အမားဆး ျဖစေစေသာ ေရာဂါမားမာ တဘေရာဂါ၊ ငကဖားေရာဂါႏင အတခအငဗ/ေအ႔ဒစတ႔ ျဖစၾကသည။ ေကးလကႏင သြားလာရခကခေသာေဒသ မားတြင ေနထငသည ထခကလြယဆးေသာ သမားအၾကားတြင ကနးမာေရး အဆငအတနးမညမမႈႏင ေငြေၾကးအားျဖင တတႏငသည အရညအေသြးျပညဝေသာ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈက လကလမးမႏငသည အေျခအေနမညမမႈမားက ထငရားစြာေတြ႕႐ရပါသည။ ကနးမာေရးစနစ၏ စနေခၚမႈမားေၾကာင႔ အစးရက႑ဧ။ အေျခခ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈ ေပးႏငစြမးသည ေလာ႔ပါးလက ႐ပါသည။

အလရငအဖြ႕(၇) ဖြ႕ျဖစေသာ ၾသစေၾတးလ၊ ဒနးမတ၊ ဥေရာပသမဂၢ၊ ဆြဒင၊ ဆြစဇာလန၊ ျဗတနႏင အေမရကန ျပညေထာငစတ႔မ ရနပေငြ ပးေပါငးပါဝင ေထာကပေပးျခငးအားျဖင 3MDG သည လ႔အခြငအေရး အေျချပေသာ ခဥးကပနညးမားမတစဆင ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားက လကလမးမရယရာတြင အကန႔အသတျဖစေစေသာ အဟန႔အတားမားက ကငတြယေျဖရငးရန ရညရြယေဆာင႐ြကလက႐ပါသည။ ဤခဥးကပမႈက 3MDG စတငသည အခနကတညးက ဥးတည ေဆာင႐ြကခ႔ျပးလ႔အခြငအေရးအေျခခ ခဥးကပနညးမားမတစဆင

9

၁ႏငငေတာ၏ ကနးမာေရးႏငသကဆငေသာ ေထာငစႏစရညမနးခကမားက ျပညမေစရန ၾကးပမးမႈက အေထာကအပေပးႏငသည ျပးျပညစေသာ ရညမနးခကက ေဖာထတလက႐ပါသည။ ဤသညမာ ခြျခားႏမခ ဆကဆမႈမရျခငး၊ သာတညမမႈရျခငး၊ အားလးပါဝငေစျခငး၊ ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးႏင တာဝနယမႈ/တာဝနခမႈစေသာ အေျခခမမားက ထငဟပျပျခငးျဖစျပး အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားႏင ရပ႐ြာလထ ဖြ႕စညးမႈမားအား စြမးေဆာငရည ျမင႔တငေပးျခငးမတစဆင တာဝနယမႈ/ တာဝနခမႈႏင ဆႏၵအသမားေဖာထတႏငျခငးက ဥးစားေပးထားျခငး ျဖစသည။1 3MDG ၏ လ႔အခြငအေရး အေျခခခဥးကပနညးမား၏ အေျခခအတျမစသည တာဝနခယမႈ၊ မတမႈ၊ အားလးပါဝငေစမႈ ႏင မမေၾကာင ျပနာမျဖစေစျခငးစေသာ အေျခခမ (၄)ရပျဖစျပး ကနးမာေရးက႑တြင လအပလက႐ေသာ ေကာငးမြနေသာ အေျပာငးအလမားက ျမင႔တငေပးပါသည။

သကၡာျပညဝေသာ ဘဝက ေနထငႏငရန ရရႏငေသာ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ အျမငဆးအဆငက လတငး ခစားရရခြငရပါသည။2 လ႔အခြငအေရးအေျခခ ခဥးကပနညးမားသည ရပရြာ၏လအပခကထက ေကာလြန၍ ေမာျမငထားေသာနညးမားျဖစကာ လ႔အခြငအေရးအေျခခမက ဗဟျပထားပါသည။ ထ႔ျပင ျပညသလထဧ။ ဘဝမားက သကေရာကမႈ႐ေသာ အရငးအျမစမားႏင႔ အဖြ႕အစညးမားႏင႔ ပတသက၍ ဆးျဖတခက ခမတရာတြင ျပညသလထ ကယတင ဒမကေရစနညးလမးအရ ပါဝငေစေသာ မေဘာငတစခက သတမတေပးထားပါသည။3

၄ငးမေဘာငသည စြမးေဆာငရညႏင႔ အသအျမင တးျမင႔ေစရန စြမးေဆာငရည ျမင႔တငေပးျခငးႏင႔ အသပညာေပးျခငးတ႔က ဥးတညေဆာင႐ြကေနပါသည။ ထ႔ျပင လမႈ အသငးအဝငး အတြငးမ ေဘးဖယခထားရသမားအထ အကးခစားခြင႔ အရငးအျမစမား အညအမ ေရာက႐ေစေရး အားေပးတကတြနးကာ အကးခစားခြင႔ ႐သမားက လမႈေရးရာ အသြငေျပာငးျခငး ျဖစစဥတြင ပါဝငေစလက ပးေပါငးပါဝငမႈ၊ တာဝနယမႈ/တာဝနခမႈႏင႔ ႏငငသား ျဖစမႈတ႔အၾကား ဆကစပမႈေပးလက ႐ပါသည။ထ႔ျပင၊ လ႔အခြငအေရးအေျခခ ခဥးကပနညးမားသည တစဖကတြင အစးရ အဖြ႕အစညးမားက အားေကာငးေစျခငးႏင တစဖကတြင အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမား၏ စြမးေဆာငရညက ျမင႔တငေပးျခငးဟေသာ ႏစဖကမတသည နညးလမးကလညး အေထာကအကျပပါသည။4

ကနးမာေရးဆငရာ လ႔အခြငအေရးက ကနးမာေရးဆငရာ မဝါဒမားခမတျခငး၊ ကနးမာေရး စမကနးမား အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငးႏင တကေသာ ဥပေဒဆငရာ တငးတာႏငသညကရယာမားအား သငေလာေအာငျပငဆငျခငး စသည မားစြာေသာ လကဖကညသည နညးလမးမားျဖင ရ႐ေစႏငပါသည။5

3MDG သည အစးရ၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားႏင ရပရြာအေျချပအဖြ႕အစညးမား စသည အေရးပါေသာ အဓက ပတသကဆကႏြယေနသမားက အရငးအျမစမားႏင႔ နညးလမးမားက ပ႔ပးေပးကာေကာငးမြနေသာ ကနးမာေရး မဝါဒမား ကင႔သးႏငရနႏင႔ တာဝနယမႈရေသာ၊ မတေသာ၊ အားလးပါဝငႏငေသာ နညးလမးျဖင ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမား ေပးႏငေစရန ၾကးပမးလက႐ပါသည။

အထးသျဖင႔ ထခကလြယဆးေသာသမားအတြက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက ညမစြာ လကလမးမေစျခငး၊ ရပ႐ြာလထမားက ကနးမာေရး စမကနးမား ေရးဆြျခငး၊ ဆးျဖတခက ခမတျခငးႏင႔ အေကာငအထညေဖာျခငးတ႔တြင ပါဝငေစရန တကတြနးျခငးႏင႔ လမႈ အသငးအဝငးအတြငးမ ေဘးဖယခထားရသမားဧ။ အသမားက ပါဝငေစျခငးတ႔က ေဆာင႐ြကလက႐ပါသည။ ဆကလက၍ ေလလာသငယမႈ၊ အေထာကအထားႏင ဗဟသတတ႔က ရရေစရနႏင အထးသျဖင ကားမက႑ကအေျခခေသာ မညမမႈမားက ကငတြယေျဖရငးႏငေစရန အငတကအားတက လပေဆာငခပါသည။

ဥးတညခကမားႏင ကကညျပး ရပ႐ြာလထဧ။ အသမား၊ ေလလာသငယမႈမားႏင အေထာကအထားတ႔က ျမင႔တငေပး ႏငေသာ ဤအစရငခစာသည ျမနမာႏငငတြငးရ ရပရြာလထ၏ ကနးမာေရးအေတြ႕အၾကမားက ေဖာထတႏငျပး ပမနားလညလာေစရန ရညရြယပါသည။ အစရငခစာေၾကာင ျပညသလထက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈတြင ပါဝငခြငရသည (သ႔) မရသညခစားခကမား ခစားရေစမည နညးလမးမား ေတြ႕ရလာပါသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား ခယရာတြင ေတြ႕ၾကရႏငသညဟ ယဆထားေသာ စနေခၚမႈမား၊ ကနးမာေရးဆငရာ စမကနးေရးဆြျခငးႏင ဆးျဖတခကခမတျခငးတ႔တြင မညသညအေနအထားအထ ပါဝငႏငသညက ေတြ႕ျမငလာေစမည နညးလမးမားလညး ေတြ႕ရလာပါသည။ အစရငခစာက အပငး (၂) ပငးခြ၍ ေလလာႏငပါ သည။ ပထမပငးမာ ျမနမာျပညသမား ကနးမာေရးစနစက အသးျပရာတြင ေတြ႕ၾကရသညအေၾကာငးမားက ေျပာျပသညအပငးျဖစသည။ ဤအပငးသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက လကခရရေသာသတ႔၏ အေတြ႕အၾကမားႏင ထငျမငယဆခကမားသာ ျဖစပါသည။ ဒတယပငးသည ျမနမာႏငငတြင လအမားကငလညေနထငရာ၌ တညရေနေသာ ကယျပန႔သည လမႈေရးအေျခအေနမားႏင ထအေျခအေနမားသည ကနးမာေရးႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား အေပၚတြင ၄ငတ႔၏ အျမငမားႏင အေတြ႕အႀကမားက မညကသ႔ လႊမးမးလကရသညက ေဖာျပထားပါသည။

1. (The Three Millennium Development Goal Fund (3MDG) 2012). 2. (United Nations Economic and Social Council (ECOSOC) 2000). 3. (Cornwall and Nyamu-Musembi 2004). 4. Ibid. 5. (ECOSOC 2000)

၁.၁။ Collective Voices - ရပ႐ြာလထ၏ ကနးမာေရး အေတြ႕အၾကမားက နားလညေအာင ေဆာင႐ြကျခငး

ကယျပန႔၍ တကၾကြေသာ လထပါဝငေဆာင႐ြကမႈက အားေပးႏငသည ဝနးကင တစခဖနတးေပးျခငးျဖင အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားသည လထက ဗဟျပေသာ ကနးမာေရးက ျမငတငေပးႏငေၾကာငး 3MDG က သ႐နားလညထားပါသည။ ထ႔ျပင ေဒသခအရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမားသည ျမနမာႏငင၏ ဆငးရမႈႏင ေဘးဖယထားျခငးခရမႈမားအား ေလာပါးသကသာေစရန အစြမးကနၾကးပမးမညသမား ျဖစၾကပါသည။6

၂၀၁၅ ခႏစ မတလတြင 3MDG ရနပေငြအဖြ႕သည အသစတထြငဆနးသစေသာ ေဆာင႐ြကခကတစခက စတငလပေဆာငခ႔ပါသည။ ၎မာ ျမနမာႏငငတြင ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈက လကလမးမမေအာင ဟန႔တားထားေသာ လမႈအတားအဆးမားက ရပရြာလထကယတင၏ ႐ႈ႕ေထာငမ ေဖာထတရနအတြက ေဒသခ အရပဘက လမႈ အဖြ႕အစညးမားက ကနဥး ရနပေငြ အေမရကနေဒၚလာ ၅၀,၀၀၀ စ ပပးေပးျခငး ျဖစသည။

“Collective Voices - ရပရြာလထ၏ ကနးမာေရး အေတြ႕အၾကမားက နားလညေအာင ေဆာင႐ြကျခငး” စမခကက မတဖကျဖစေသာ ေဒသခ ဥးေဆာငအဖြ႕(၆)ဖြ႕ႏင စတငချပး ၎တ႔မတစဖန အကးတ ပးေပါငးေဆာငရြကရန သေဘာတညခကျဖင လထ အေျချပ အဖြ႕အစညး (CBOs) ၁၉ ခႏင ဆကလကလကတြခၾကပါသည။ (စာမကႏာ ၁၁ ရ ေျမပကၾကညပါရန) ထအဖြ႕အစညး (၆) ဖြ႕သည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက လကလမးမ ရယရာတြင ဟန႔တားထားသည လမႈေရးဆငရာ အဟန႔ အတားမားက ပမ ေကာငးမြနစြာနားလညႏငရနႏင သတငး အခကအလကမားရရရန တငးေဒသၾကး/ျပညနယ (၆)ခတြင ရပ႐ြာတြငး ေဆြးေႏြးတငပငပြမား ျပလပခၾကပါသည။ ထအဖြ႕(၆) ဖြ႕မာ -

၁။ အ႐ဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငး

၂။ လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕

၃။ လငးလကအနာဂတ

၄။ လမႈဖြ႕ၿဖးေရးႏင စြမးရညျမငတငေရးအသငး

၅။ ဖနတးအမ

၆။ ဒါန - ေ႐႕ေဆာငျမနမာ

ပထမ (၆) လတြင အ႐ဏဥး လမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးႏင လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕တ႔သည ခငးျပညနယ (ေတာငပငးႏင ေျမာကပငးေဒသအသးသး)ရ ကနးမာေရးရာ လမႈအတားအဆးမားက ေဖာထတ အေျဖရာခ႔ျပး ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားႏင ကနးမာေရး သတငးအခကအလကမားက လကလမးမမႈရယရာတြင ဟန႔တားလက႐သည ဓေလ႔ထးစမားႏင ဘာသာစကား ကြျပားမႈ၊ ေဝးလေခါငသေသာ ေကး႐ြာမားရ ကားမေရးရာႏင ကနးမာေရးဆငရာ ဗဟသတ၊ အမအကငမားႏင ခယခကမား

စသညတ႔ႏင သကဆငေသာ သတငးအခကအလကမားကလညး ရာေဖြေဖာထတခၾကပါသည။

ထ႔အတ လငးလကအနာဂတအဖြ႕သည မြနျပညနယတြင ဓေလ႕ထးစ၊ ယၾကညမႈႏင ေဒသခ ဘာသာစကား ကြျပားမႈမားအပါအဝင ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈ ခယျခငး အေလအထတ႔က ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားအား လကလမးမမႈက မညသ႔ထခကေစသညက ပမနားလညေစရန ေဆာင႐ြကခပါသည။ လငးလကအနာဂတအဖြ႕သည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ ေပးသမားဘကမ အျမငမား၊ ယဆခကမားက နားလညေစရနႏင ရပ႐ြာလထႏင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ ေပးသတ႔ၾကား အျပနအလန နားလညမႈရ႐ေစရနလညး ရည႐ြယေဆာင႐ြကခပါသည။ ထနညးတ မြနျပညနယတြင လပငနးမား ေဆာင႐ြကလက႐ေသာ လမႈဖြ႕ၿဖးေရးႏင စြမးရညျမငတငေရးအသငးသည ရပ႐ြာလထ၏ လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြား ကနးမာေရးႏင ပတသကေသာ ဗဟသတမားကလညးေကာငး သားဆကျခားနညးလမးမားက မညမအထ အသးျပၾကသညကလညးေကာငး ႐ာေဖြ ေဖာထတခ႔ပါသည။

ထ႔အတ ဒါန- ေ႐႕ေဆာငျမနမာႏင ဖနတးအမအဖြ႕တ႔သည မနးကေလးငယမားႏင အမးသမးမား၏ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားက လကလမးမမႈ အေျခအေနက ဥးတည ေဖာထတခၾကပါသည။ ဒါန - ေ႐႕ေဆာငျမနမာ၏ ရညရြယခကမာ မေကြးႏင ဧရာဝတ တငးေဒသၾကးတ႔႐ အမးသမးမားႏင မနးကေလးငယမား၏ ကနးမာေရး လကလမးမမႈႏင႔ မသားစအဆငႏင ရပ႐ြာအဆငတ႔တြင ကနးမာေရးႏင ပတသကေသာ ဆးျဖတပငခြငမညမရသညက ေလလာရနျဖစသည။

ထ႔အတပင ဖနတးအမအဖြ႕သည ရနကနႏင႔ ဧရာဝတ တငးေဒသၾကး၊ ရမးျပညနယတ႔ရ လမႈ အသငးအဝငးတြင ေနာကေရာကေနေသာ အမးသမးမား (ဆငးရေသာ အမးသမးမား၊ HIV ေရာဂါပး ကးစကခထားရေသာ အမးသမးမား၊ လငတ ႏစသကသ အမးသမးမားႏင လငေျပာငးထားသမား) အတြက ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမား လကလမးမ ရယႏငမႈက တးတက ေကာငးမြနေစမည နညးလမးမားက ႐ာေဖြေဖာထတခသည။ ထသ႔ေဆာင႐ြကႏငရန အဖြ႕အစညး ႏစခလးသည ရပရြာတြငးရ ကားမေရးရာႏင ကနးမာေရး ဗဟသတမား၊ အမအကငမားႏင႔ခယခကမားတ႔၏ ဆကႏြယမႈတ႔က ေကာငးစြာ နားလညသေဘာေပါကထားရန လအပပါသည။ သ႔မသာ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားဆသ႔ လကလမးမႏငမႈအတြက အဟန႔အတားျဖစသည လမႈေရးအခကအလကမားက ေကာငးမြနလာေအာင ေဆာင႐ြကႏငမည နညးလမးမားရရမည ျဖစသည။ ၁.၂။ နညးလမးမား

အဆငႏစဆငရေသာ ဤစမခက၏ ပထမအဆငသည မားေသာအားျဖင ျမနမာႏငင အႏ႔အျပား (အထးသျဖင႔) ေကးရြာအဆငတြင ျပလပခေသာ ေကးရြာစညးေဝးပြမားမ ေပၚထြကလာသည ျပညသလထ၏ အသမားက

6. (Local Resource Centre 2015)

10

11

ခငးျပညနယ ႐မးျပညနယ

မြနျပညနယ

ရနကန တငးေဒသၾကး

မေကြးတငးေဒသၾကး

ဧရာဝတ တငးေဒသၾကး

AYO-SDA Matupi Women’s Organization ‘K’ Cho Land Development Association KRDO CAD Chin Youth Organisation Love in Action Green Land Social Development Organisation

BRIGHT FUTURE La Wee Mon Rainmanya Charity Foundation Hnee Padaw Education Support Group CDDCET Lanpyakye Ah Lin Yaung Paung-Kue Lanpyakyesin

PHAN TEE EAIN Colors Rainbow

COM Social Care Volunteer Group

COM Ayeyarwady Social Development Organisation Development Parami PHAN TEE EAIN Rainbow Women’s Organisation

PHAN TEE EAIN Colors Rainbow Rainbow Women’s Organisation Triangle Women Support Group

AYO-SDA: Ar Yone Oo Social Development Association CAD: Community Agency for Rural Development CDDCET: Community Driven Development and Capacity Enhancement Team COM: Charity-Oriented Myanmar KRDO: Khawnuthung Rural Development Organization

COLLECTIVE VOICES စမခက

ေဆာင႐ြကေနသည ေဒသမားႏင႔ လထအေျချပ အဖြ႕အစညးမား

7. (Thomas 2008). 8. [http://www.3mdg.org/en/what-we-do/health-systems-strengthening]

ဥးတညထားျခငးျဖစသည။ ဥးေဆာငအဖြ႕ (၆) ဖြ႕သည စမခကအတြက လအပေသာ ၾကးၾကပကြပကမႈ၊ ညႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားႏင နညးပညာ အေထာကအပ တ႔က ပပးေပးကာ ၄ငးတ႔၏ မတဖကျဖစေသာ ရပ႐ြာအေျချပ အဖြ႕အစညးမားမ ျပညသလထပါဝငေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမား အပါအဝင လပငနး အေကာငအထည ေဖာျခငး အပငးမားက တာဝနယ ေဆာငရြကခၾကပါသည။ ဤပစသည စမခကက အေကာငအထညေဖာ ေဆာင႐ြက ရာတြင ဥးတည ေကး႐ြာမားတြင (သ႔) အနးအနားတြင ေနထငသည ရပ႐ြာလထမားအား ပါဝငေဆာင႐ြကေစႏငခ႔ျပး ေဆြးေႏြးမႈမားအားလညး ယဥေကးမႈထးစအတငး ေဒသခဘာသာစကားကသး၍ ျပလပႏငသည။

ထေဆြးေႏြးပြမားတြင Collective Voices စမခက အဖြ႕ဝင မားသည ကားမတနးတညမမႈ၊ အားလး ပါဝငေစမႈ၊ တငးရငးသားျဖစမႈ၊ ဘာသာစကား ကြျပားမႈ၊ ဆငးရမြေတမႈ၊ ပညာေရးႏင သတငးအခကအလကမား ႏင ကနးမာေရး စမကနးေရးဆြရာတြင ဆးျဖတခကခ ပငခြငရျခငးတ႔ႏင သကဆငေသာ ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈ ခယသည အေလအထမားက ေဖာထတအေျဖ႐ာခၾကပါသည။ တစခနတညးမာပင အဖြ႕အစညးမားသည စမခက စညးေဝးပြမားတြင ျပညနယအဆငႏင ျမ႕နယအဆင ကနးမာေရးဥးစးဌာနမားက ပါဝငေစျခငး၊ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈမား ေဆာင႐ြကေပးရာတြင ေတြ႕ရရေသာ အခကအခမားက အတတကြ ေဆြးေႏြးေစျခငးႏငကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမား၏ အရညအေသြး၊ လကလမးမမႈႏင အသးျပမႈတ႔က တးတကေကာငးမြနေစရန အတတကြ စဥးစားေျဖရငးေစျခငး စသညတ႔ျဖင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ ေပးသမားႏင ရပရြာလထအၾကား ဆကဆေရးက အားေကာငးလာေစရန လပေဆာငခ႔ၾကပါသည။

အဆပါ အဖြ႕အစညးမားသည ရပရြာစညးေဝးပြမားတြင သစေစ(၁၀)ေစနညးလမး၊ ဗငးန(သ႔) ခာပါတပကားခပ၊ လမႈေရးအေျချပေျမပဆြျခငး၊ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားျပ ေျမပႏင ျပနာသစပင စေသာ အားလးပါဝင ေလလာ သငယေဆာငရြကျခငးနညးလမးမားက အသးျပခ႔ၾကပါသည။ အခ႕ေသာ အဖြ႕အစညးမား သည ရပရြာလထႏင တစဥးခငး ေတြ႕ဆေမးျမနးကာ ၄ငးတ႔၏ ကနးမာေရးႏငပတသကေသာ ကယပင အေတြ႕အၾကမားႏင ၾကေတြ႕ေနရေသာ အခက အခမားက ေဖာထတေဆြးေႏြးခ႔ၾကပါသည။ 3MDG သည စမခကပါ အဖြ႕အစညးမားက အားလးပါဝငေလလာသငယေဆာငရြကျခငး (PLA) နညးလမးမားအေၾကာငး သငတနးမားေပးျပး အသးျပျဖစေအာင တကတြနးခသည။ အားလးပါဝငေလလာသငယေဆာငရြကျခငး (PLA) နညးလမးမားသည -

• လမႈဘဝက ပေဖာေပးေသာ အခကအလကမားအေပၚ ရပရြာ၏ တကၾကြစြာ ပးေပါငးပါဝငျခငး

• အသကအရြယမေရြး၊ ကားမ မေရြး၊ ဘာသာမေရြး၊ စာတတေျမာကျခငးရ/မရ မညသမဆ ပးေပါငး ပါဝငႏငေသာ နညးလမးမားက အသးျပထားျခငး

• ေဒသ၏ အေျခအေနမားအေပၚအေျခခကာ စစညးဆနးစစျခငးျဖင ေလလာသငယသည နညးလမးမား အသးျပ၍ ဥးစားေပးျပနာမားက ေဖာထတႏငရန လထအားစြမးေဆာငႏငေစျခငး

• ထြကေပၚလာေသာအရာမားအေပၚ ရပရြာလထ ကယတငမ အေရးယေဆာငရြကႏငရန အေထာကအကအျဖစ ပပးေပးျခငး

• လကေတြ႕ကေသာ ေျဖရငးနညးလမးမား ေဖာထတျခငး စေသာ အခကမားက ဥးတညထားသည။7

ပထမအဆငတြင ျပလပေသာ တငပငေဆြးေႏြးပြမားအေပၚ အေျခခ၍ Collective Voices မတဖက အဖြ႕အစညးမားသည အဓက ေတြ႕ရခကမားက ပေဖာထားသည အႏစခပ အစရငခစာတစေစာင ျပစခသည။ ထေတြ႕ရခကမား အေပၚအေျခခ၍ ဒတယအဆငတြင ေဆာငရြကမည လပငနးစဥမားျဖစေသာ သကဆငရာ စမခကဝငရပ႐ြာ မားမ ထတေဖာေျပာဆထားသည အေရးအၾကးဆး ကနးမာေရးဆငရာ အဟန႔အတားမားက ကငတြယ ေျဖရငးရန အစအစဥမား ေရးဆြခ႔ပါသည။စမခကမားက လကရအခနတြင အေကာငအထညေဖာလကရျပး ၂၀၁၇ ခႏစ ဒဇငဘာလအထ ဆကလကေဆာငရြက သြားမညျဖစသည။ Collective Voices စမခက၏ ဒတယအဆငႏင သကဆငေသာ သတငးအခကအလက မားက 3MDG ဧ။ website တြင ဖတ႐ႈေလ႔လာႏငပါသည။8

Collective Voices စမခကျဖင႔ ကနးမာေရးဆငရာ မညမမႈမားက နညးလမးႏစသြယက အသးျပ၍ ေျပာငးလရန ရည႐ြယထားသည။ ဥးစြာပထမအေနျဖင႔ ထခကလြယဆးေသာသမား၊ တစနညးအားျဖင ကနးမာေရးဆငရာ စမကနးေရးဆြျခငးႏင ဆးျဖတခက ခမတျခငး လပငနးစဥမားတြင လမႈ အသငးအဝငးမ ေဘးဖယခထားရသမားအား လပေဆာငႏငစြမးျမင႔တငျခငးျဖင ၄ငးတ႔၏ ကနးမာေရး လအပခကမားက ေဖာထတႏငျပး ထကနးမာေရး လအပခကမားက ေျဖရငးႏငရန အရငးအျမစမား ရရေစႏငမညျဖစသည။

12

မြနျပညနယတြင ရပ႐ာလထမ ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈမား

႐ာေဖြရာတြင ကနက စရတမား႐ေၾကာငး ေျပာၾကားေနစဥ

ဓာတပ - လငးလကအနာဂတ

ဒတယအေနျဖင႔ Collective Voices စမခကသည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသမားႏင ဝနေဆာငမႈခယသမားအား ခတဆကေပးျခငးျဖင ဆကသြယရနႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရန လမးေၾကာငးမား ေဖာေဆာငေပးျပး ပြငပြငလငးလငး ေဆြးေႏြးႏငေသာ အေနအထားက ပပးေပးႏငသညအျပင ပမျမငမားေသာ ယၾကညမႈ၊ တာဝနခမႈ/တာဝနယမႈႏင အားလး ပါဝငႏငေသာ အခြငအလမးမား ရရလာေစပါသည။

3MDG ၏ စမခကသည ေဒသအေျခအေနမားႏင ကကညေအာင ျပျပငေျပာငးလႏငေသာေၾကာင အဖြ႕အစညးမား အေနႏင ၎တ႔ဧ။ ေဒသဆငရာ ဘာသာ စကားႏင႔ ေတြးေခၚယဆခကမား သး၍ အဟန႔အတား မားက ရာေဖြေဖာထတႏငစြမး ရပါသည။ ယငးစမခကသည ကနဥးတညးက နညးလမးမား သတမတထားျခငးမ႐ (သ႔) တစခတညးႏင႔ အားလးက ေျဖ႐ငးႏငမည နညးလမးမားလညး သတမတထားျခငး မ႐ပါ။ ေအာကေျခအဆင႔မ စတင၍ ေလ႔လာျပး အဓက အဟန႔အတားမားႏင႔ ေဒသႏင႔ ကကညေသာ ေျဖ႐ငးႏငမည နညးလမးမားက ေဖာထတရန အားေပးသည။လကေတြ႕ကကဆရလင၊ Collective Voices မတဖကအဖြ႕အစညးမားသည မတကြျပားေသာ ဥးတညရပရြာ လထမား၏ ေနာကခအေျခအေနမားႏင ကကညေသာ စမခကမားက လပေဆာငေနၾကသညဟ ဆႏငပါသည။

ပထဝဝငအေနအထားႏင ဥးတညရပရြာလထမညမပင ကြာျခားမႈရေစေသာလညး အဖြ႕အစညးမား၏ ေတြ႕ရ ခကမားတြင တညေသာအခကမားအျဖစ - ဘာသာစကား အခကအခမား၊ ပညာေရးအဆင႔ႏင႔ ကနးမာေရး ဗဟသတ နမ႔ပါးမႈမား၊ အမးသမးမား၏ ကနးမာေရးႏင သားဆကျခားျခငးတြင ဆးျဖတပငခြင နညးပါးျခငး၊ ရပ႐ြာလထမ ၄ငးတ႔ ေနထငရာေဒသ႐ အရပဘကမ ကနးမာေရးေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမားအေပၚ အားကး အားထားျပေနရျခငး စသည အခကမားစြာတ႔က ေတြ႕ရသည။ ၎အခကမားသည ျမနမာႏငင႐ ျပညသမားအတြက နမပါးေသာကနးမာေရး အေျခအေနက ျဖစေပၚေစပါသည။ မားစြာေသာ ေတြ႕ရခကတ႔သည အသစလညးမဟတ အၾသဖြယရာလညး မေကာငးလပါ။ ထေတြ႕ရခကမားမာ လထအေျချပအဖြ႕အစညးမားမတစဆင ရပရြာလထကယတငမ ေတြ႕႐ေဖာထတထား ျခငးျဖစေၾကာငး သတျပရေပမည။ အေရးအၾကးဆးမာ Collective Voices စမခက႐ အဖြ႕အစညးမားသည ကနးမာေရးဆငရာ အဟန႔အတားမားက ေလ႔လာခြင႔ရသညအတြက စနေခၚမႈမားအား ကငတြယ ေျဖ႐ငးရာတြင ၄ငးတ႔ ပါဝငေဆာင႐ြကႏငမည အခနးက႑မားက သျမငနားလညခ႔ၾကပါသည။

၁.၃။ ကန႔သတခကမား

ဤအစရငခစာတစခလးတြင ေဖာျပထားသည ေတြ႕႐ခကမားသည (သေတသန/ ပညာရငအဖြ႕အစညးမား မဟတေသာ) ေဒသခ အရပဘက အဖြ႕အစညးငယမားမ ဥးေဆာင၍ ျမနမာႏငငအတြငး ေရြးခယထားေသာ ျမ႕နယမားႏင ေကးရြာမားတြင ျပလပခသည ရပရြာ ေဆြးေႏြးပြမားအေပၚ အေျခခထားျခငး ျဖစေၾကာငး သ႐ရန

လအပပါသည။ ထ႔ေၾကာင ယငးအေျဖရလဒမားသည ရပ႐ြာေဆြးေႏြးပြမားႏင႔ ေတြ႕ဆေမးျမနးပြမားသ႔ တကေရာကၾကသမားဧ။ အသမားသာ ပါဝငျပး ရပ႐ြာအေျချပ အဖြ႕အစညးမား႐ ပ႔ပးကညသမားမ အဓပၸါယေကာကယ မတတမးတငထားျခငး ျဖစေသာေၾကာင႔ စကားစမားျဖင႔ ေဖာျပထားေသာ အေျဖရလဒမားႏင႔ ေဆြးေႏြးခကမားသည အကန႔အသတမား႐ပါသည။

ျမနမာႏငင၏ လမႈႏငငေရးအေျခအေနမားသည လငျမနစြာတးတကေျပာငးလေနေသာေၾကာင ယခအစရငခစာတြင ထငဟပျပထားေသာ ရပ႐ြာလထ၏အသမားသည ၂၀၁၅ခႏစ ဧျပလမ ေအာကတဘာလအတြငး ေကာကယထားျခငးျဖစျပး စမခကဝင ေဒသမားမ လတစဥးခငးစ၏ အခနတစခတြင ျဖစေပၚေသာ ကယပငခယခကသေဘာထား မားသာျဖစေၾကာငး မတသားထားသငသည။ ျမနမာတစႏငငလးႏင႔ သကဆငရာ တငးေဒသၾကး/ျပညနယမား႐ ျပညသမားအားလးက ကယစားျပရနမရည႐ြယပါ။

အထကပါ ကန႔သတခကမားရေသာလညး ရလဒအေျဖမားသည ျမနမာႏငငတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက လကလမးမႏငမႈက ဆနးစစရာ၌ ရပရြာလထ၏ ကြျပားျခားနားေသာ အသမားႏင ကယတငေတြ႕ၾက ခစားခရေသာ အခကမားျဖစသညအတြက အေရးပါေသာ မတတမးအျဖစ ယဆႏငသည။ လထအသမားသည တငးျပည၏ေနရာအႏ႔အျပား႐ ထခကလြယသမား၏ ခယခက၊ စတဓာတခြနအား၊ သေဘာထားအျမငမား၊ အမအကငမားႏင အေတြ႕အၾကမားက ထထဝငဝငေဖာျပႏငျပး ယေန႔ခနထ ျမနမာႏငငတြင ထရႈေထာငႏငအျမငမားက ေကာငးစြာ

13

မြနျပညနယတြင လငးလကအနာဂတမ ျပလပေသာ စညးေဝးပြသ႔ တကေရာကလာသတစဥး

“ကြနေတာ႔သားေလးက ေဆးကဖ႔ ရြာထက ပကဆခမးသာတ သတစေယာကဆကေနႏစဆယတးန႔ ေငြေခးခရတယ။ အခ သ ေနျပနေကာငးလာတ အခါကေတာ ကြနေတာတ႔ ပကဆျပနမဆပႏငတ အတြကေၾကာင ကြနေတာတ႔ ပငတ အမေသးေသးေလးက အေၾကြးန႔႔ အသမးခခ႔ရတယ။”“

14

ဧရာဝတတငးေဒသၾကးမ မနးမငယေလးမားသည ဖခငမာ မသားစ၏ အမေထာငဥးစးျဖစျပး ဆရာဝနႏင မညသညအခနတြငျပရမညက ဖခငမသာဆးျဖတေလရသညဟ ေျပာၾကားသည။ ဓာတပ - အ႐ဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငး

9. (World Health Organization (WHO) 1946)

နားလညျခငးမရေသးသကသ႔ မတတမးတငထားျခငးလညး မရေသးပါ။

ကနးမာေရးဆသညမာ “အနာေရာဂါ ကငး႐ငးျခငး၊ မသနစြမးျဖစမႈ ကငးရငးျခငး သာမက ကာယသခ၊ စတသခ၊ လမႈေရးသခႏင တစလးတစဝတညး ျပညစျခငးက ဆလသည”9ဟ သတမတထားလင ကနးမာေရးအကး ရလဒမား တးတကေကာငးမြနေစလလင Collective Voices စမခကမ ေဖာထတထားသည သကဝင လႈပရားအေတြ႕အၾကမားကလညး ထညသြငးစဥးစားရနလအပသည။ ရပ႐ြာလထ၏

ကနးမာေရးႏင႔ ပတသကသည အေတြးမား၊ ခစားခကမားအား နားမလညလင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈက လကလမးမေအာင ေဆာင႐ြကျခငး/ပကကြကျခငး အေၾကာငးရငးမားက နားမလညလင ျမနမာႏငငတြင ကနးမာေရး အေျခအေနနမပါးမႈကျဖစေစသည အဓကအခကမားက ေျဖရငးႏငမည ထေရာကျပး သငေတာေသာလပငနးစဥမား ခမတေဆာငရြကရန ခကခမညျဖစသည။

15

The 3MDG Fund was established in 2012 to address the basic health needs of the most vulnerable people in Myanmar. Across Myanmar, levels of maternal and child mortality are high, and most deaths are from preventable causes. Among specific dis-eases, the leading causes of death and illness are tuberculosis (TB), malaria and HIV/AIDS. There are significant inequalities in health status and in access to affordable, quality healthcare, especially in rural and hard-to-reach areas and among the most vulnerable populations. Health system challenges undermine the capacity of the public sector to deliver basic healthcare.

16

၂ အစရငခစာ၏ ရညရြယခကႏင႔ ပေဖာျပခက

ဤအစရငခစာ၏ ရည႐ြယခကမာ ျမနမာႏငငတြင ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈမားက လကလမးမရန ၾကးပမးရာ၌ ေတြ႕ၾကရသည မတကြျပားေသာ အေတြ႕အၾကမားႏင လအပခကမားက ေဖာထတမတတမးတငရန ျဖစသည။ ျမနမာျပညသလထအတြက ပမေကာငးမြနေသာ ကနးမာေရးအကးရလဒမား ရ႐ရန သငေတာသည ေျဖ႐ငးခကမား လပေဆာငရာတြင အေျခခအေနျဖင႔ အသးျပရနလညးျဖစပါသည။

ပထမအဆင႔အျဖစ ေဆာင႐ြကသည ရပ႐ြာေဆြးေႏြးတငပငပြမား ျပးဆးသညေနာကတြင Collective Voices စမခကမ အဖြ႕အစညးမားသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက လကလမးမ ရယရာတြင ရပ႐ြာလထမ ေတြ႕ၾကခ႔ရသည အဓက အဟန႔အတားမားအား စစညး၍ အႏစခပ အစရငခစာမားအျဖစ တငျပခၾကသည။ ယခ အစရငခစာသည အဆပါ အႏစခပ အစရငခစာမားအား တစခတညးျဖစေအာင စစညး၍ မတဖကအဖြ႕အစညးမားအၾကား ေတြ႕ရေသာ ကယျပန႔သညအေၾကာငးအရာမားႏင နယပယမားက အထးဥးစားေပးေဖာျပျခငး ျဖစသည။ ဤအစရငခစာတြင အဖြ႕အစညးမားႏင ရပရြာလထ၏ အသမားက ေရ႕တနးတြင ဥးစားေပးေဖာျပထားျပး ျမနမာႏငင၏ ကနးမာေရး၊ ကားမေရးရာ၊ ယဥေကးမႈႏင ပဋပကၡမား စသည ပမကယျပန႔ေသာ အေၾကာငးအရာမားႏင သကဆငသည စာေပမားကလညး ထညသြငးေဖာျပထားပါသည။

ဤအစရငခစာတြင ဆငးရႏြမးပါး၍ ထခကလြယသမား၏ အသမားက အေလးေပးေဖာျပထားျပး

17

အစရငခစာ၏ ရညရြယခကႏင႔ ပေဖာျပခက

၄ငးတ႔၏ အျမငမားႏင အေတြ႕အၾကမားက ထထဝငဝငေဖာျပထားသည။ ဤအစရငခစာသည ျမနမာႏငငအတြငး႐ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက လကလမးမ ရယႏငေရးအတြက ပမ တးတက ေကာငးမြနေစရန ၾကးပမးေနၾကသည မညသမဆ/မညသ႔အတြကမဆ မျငမးစရာတစခအေနျဖင အသးခႏငရန ရည႐ြယပါသည။ အေၾကာငးမာ ျမနမာႏငငတြင သတငးအခကအလကမား ရ႐ႏငမႈမာ လကရတြင အကန႔အသတမားရေနေသာေၾကာင ျဖစသည။

အစရငခစာက ေအာကပါလပငနးမားတြငလညး အသးျပႏငပါသည။

• ျပညနယ/တငးေဒသၾကးအဆငႏင ႏငငေတာအဆင တ႔တြင ပမေကာငးမြနျပး အားလးပါဝငေသာ ကနးမာေရး မဝါဒမား ခမတရနအတြက သတငးအခကအလကမား ပ႔ပးေပးျခငး

• ကနးမာေရး စမကနး ေရးဆြရာတြင ပးေပါငး ေဆာင႐ြကျခငးႏင႔ နညးလမးအသစမားအသးျပျပး ကနးမာေရးအေပၚ သကေရာကေသာ လမႈေရး အခကအလကမားက ပမ ထေရာကစြာ ထညသြငးစဥးစားေပးႏငျခငး

• (၁) ယခကသ႔ ရပ႐ြာလထႏင လကတြလပေဆာငျခငးက ကယကယျပန႔ျပန႔ အဆင႔ျမင႔တင ေဆာင႐ြကရနႏင (၂) ေဖာထတ ေတြ႕႐ထားေသာ အဟန႔အတားမားအား ကငတြယေျဖ႐ငးရနတ႔အတြက အစးရ (သ႔) ႏငငတကာ အလ႐ငမားက ရနပေငြ တးျမင႔ခထားေပးရန အသေပး ေဆြးေႏြးတငျပျခငး

• အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမားက ကနးမာေရးစနစ အတြငး အဓကကေသာ အခနးက႑မ ပါဝငလာေစေရး အတြက ရငးႏးျမပႏ ပ႔ပးေပးရာတြင အေထာကအထား အေျခခသည ေငြကနရကးနပေသာ ပ႔ပးမႈ ပစ အျဖစ အသးျပရန

ဤအစရငခစာက အဓကႏစပငးခြ၍ ေလလာႏငသည။ ပထမပငးတြင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ေပးျခငးႏင႔ စပလဥးေသာ ရပ႐ြာလထဧ။ သေဘာထားအျမငမား ျဖစသည ကနးမာေရးဆငရာ အေျခခအေဆာကအဥ၊ ကနးမာေရး က႑အတြက လ႔စြမးအား အရငးအျမစ၊ ဝနေဆာငမႈမားက ရ႐နငေသာ အခနႏင႔ ကနးမာေရး ဝနထမးမားဧ။ ခယခက သေဘာထားမားအေပၚ ထား႐ေသာ အျမငမားတ႔က ေဖာျပထားပါသည။ အကန႔အသတျဖင႔ ႐ေနသည ကနးမာေရးဆငရာ အေျခခ အေဆာကအဥႏင႔ ဝနထမးအငအားႏင႔ လမးပနးဆကသြယေရး ခကချခငးတ႔ေၾကာင႔ ရပ႐ြာလထမ

အရပဘကမ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမား အေပၚ ပမ အားကးမခလာရျပး ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈ ခယရာတြင ေႏာင႔ေႏးေစႏငသည အေၾကာငးရငးမားကလညး ယခအပငးတြင ေဆြးေႏြးထားပါသည။

ဒတယပငးသည ကနးမာေရးအေပၚသကေရာကမႈ ႐ႏငေသာ လမႈေရး အေျခခအေၾကာငးအခကမားက ရပ႐ြာလထဧ။ အျမငႏင ေျပာၾကားခကမားအတငး ေဖာထတထားသည။ အဆပါ အခကအလကမားသည တစခႏငတစခ အျပနအလနမချပး ခတဆက ေနၾကေသာလညး ယခအစရငခစာတြင ေဆြးေႏြး သးသပႏငရန Collective Voices အဖြ႕အစညးမားမ ေဖာထတထားသည အဓက အဟန႔အတားမားက ထငဟပေစသည အခနးက႑ (၅) ခခြကာ ေဖၚျပထားသည။

ပထမအခနးတြင လမႈ စးပြားေရးဆငရာ အဟန႔အတားမား ျဖစသည ဆငးရမြေတမႈ၊ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားအတြက အပေဆာငး ကနကစရတႏင ေငြေၾကးယဖတျခငး၏ မသားစဝငမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈစသည အခကမားက တငျပထားျပး၎အခကမား အားလးသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈခယရာတြင ေႏာင႔ေႏးေစႏငပါသည။ ကနးမာေရး သတငး အခကအလကမား ရ႐မႈႏင ဗဟသတျပညစမႈ နညးပါးျခငးတ႔ေၾကာင လထသည လပေဆာငႏငစြမးႏင ကနးမာေရးဆငရာ ဆးျဖတခကမားက ခမတႏငစြမးတ႔နညးသြားကာ အထကေဖာျပပါအခကမားက ပ၍ ဆးရြားသြားေစ ပါသည။ ထအေၾကာငးအရာမားက ဒတယအခနးတြင အေသးစတေဖၚျပထားပါသည။ ေနာကဆး အခနး (၃) ခနးတြင ယဥေကးမႈႏင ရးရာဓေလမား၊ ဘာသာစကား၊ စတဒဏရာႏင ခြျခားဆကဆမႈမားႏင႔ ကားမစႏႈနးမားက လထအားလး အတပါဝငျခငးက ဟန႔တားထားကာ ျပညသလထ၏ ကနးမာေရး အဆငအတနးႏင အကးရလဒမားအေပၚ ၾကးစြာဂယကရကခတႏငေၾကာငး ရငးလငး ေဖာျပထားသည။

18

၃ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ေပးျခငးႏင႔ စပလဥးေသာ သေဘာထား အျမငမားကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈ ေပးျခငးက ကနးမာေရးစနစ အတြငးရ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသမားႏင လနာမားအၾကား အျပနအလနဆကဆေရးျဖင ပေဖာၾကရသည။ တစဥးခငးစတြငလညး မမတ႔ကယတင၏ တနဖး၊ ယၾကညမႈ၊ ခယခက၊ အေတြ႕အၾကႏင သမငးေၾကာငး စသညတ႔လညး ရၾကသည။

Sheikh, Ranson ႏင႔ Gilson တ႔က “ကနးမာေရးစနစဟသညမာ လသားစနစမားသာ ျဖစသည။ ႏလးသားတြငးမ ခစားမႈမာ ကယတငေတြ႕ၾကရေသာ အရာမားျဖစျပး လနာႏင ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသတ႔အၾကား ဆကဆေရးမာ တစခါတစရတြင ခငခငမာမာ မ႐လဘ အျငငးပြားမႈမား ႐ေသာလညး လသားဆနမႈႏင ၾကငနာမႈတ႔ အျမပါဝငေနတတသည”ဟ ႐ငးျပၾကခၾကသည။10

ျမနမာႏငငတြင ကနးမာေရးေစာင႔ေ႐ာကမႈမားက ႏငငဧ။ ေနရာအႏ႕အျပားတြင မတညေသာ ပစအမးအမးႏင ဝနေဆာင ေပးေနသညက ေတြ႕ရသည။ မတညဘရႈပေထြးျပး ေဝးလေခါငသေသာ ေနရာမားရ ေနာကခအခကအလကမား ကြျပားျခားနားသည လမးေပါငးစအတြက ဝနေဆာငမႈ မားသည ပစအမးမးျဖစေပၚေနသည။

19

ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ေပးျခငးႏင႔ စပလဥးေသာ သေဘာထား အျမငမား

တရားဝင ခြင႔ျပထားသည ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမားႏင႔ အရပဘကမ ကနးမာေရးေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမား အၾကားႏင႔ ကနးမာေရးက႑တြင အေရးပါသည ပတသကဆကႏြယေနသမား အားလးအၾကားရ ဆကဆေရးႏင ပးေပါငးေဆာင႐ြကေရးတြင စနေခၚမႈမားရေနေၾကာငးလညး သတျပမၾကပါသည။ ၎ျပနာမားက အစရငခစာ၏ ယခအပငးတြင အေသးစတ ဆကလကေဆြးေႏြးသြားမညျဖစသည။

ယခအစရငခစာသည ရပရြာလထ၏ ခယခက သေဘာထားမားက မးေမာငးထးျပသညအျပင ကနးမာေရးဝန ေဆာငမႈမားက လထ၏ လအပခကႏင အကကညဆးျဖစေအာင လပငနး လညပတေဆာင႐ြကရာ ပတဝနးကငႏင ျမနမာႏငငရ ဝနေဆာငမႈေပးသမား ေတြ႕ၾကရေသာ အခကအခမားက တငျပရာ တ႔တြင မညသညျပျပင ေျပာငးလမႈမား ျပလပႏငမညက ေတြးေတာႏငသည အခြငအလမးကလညး ေပးပါသည။ထ႔ျပင လထ၏ ကြျပားျခားနားေသာ ကနးမာေရး လအပခကမားက ထေရာကစြာ ျဖညဆညးေပး ႏငရနအတြက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမား လအပသည အရငးအျမစအမးအစားမား၊ ၄ငးတ႔ဧ။ စြမးေဆာငႏငမႈႏင စြမးေဆာငရည ျမင႔တငေပးမႈမားက အစျပ စဥးစားႏငမည စမတတစခလညး ျဖစပါသည။

10. (Sheikh, Ranson and Gilson 2014)

ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈမားသည အေျခခအားျဖင ျပညသလထ၏ လအပခကႏင ကကညရနျဖစေသာလညး တစခါတစရတြင စနေခၚမႈမားႏင ကန႔သတခက မားစြာရေနေသာေၾကာင ရညမနးခကကျပညေျမာကေစရန ခကခမႈမား ရေနသည။

တငးေဒသၾကးႏင႔ျပညနယ(၆)ခတြင Collective Voices မတဖကအဖြ႕အစညးမားမ ျပလပကငးပခေသာ ရပ႐ြာလထႏင တငပငေဆြးေႏြးပြမားတြင လထသည အရညအေသြးျပညမေသာ ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈက လကလမးမရယရာတြင ဟန႔တား ထားသည အတားအဆးမားက သတျပမလာသည။ အေတြ႕ရမားသည ျပနာမားမာ - အထးသျဖင ေဝးလေခါငသျပး သြားလာရခကခေသာ ေဒသမားႏင ပဋပကၡမား ျဖစပြားေနေသာ ေဒသမားတြင ကနးမာေရးဆငရာ အေျခခအေဆာကအဥႏင ဝနထမး အငအားမရျခငး (သ႔) အကန႔အသတရျခငး၊ အခ႕ေဒသမားတြင ဆကသြယေရးဆငရာ အေျခခအေဆာကအဥ မျပညစမႈေၾကာင ရပ႐ြာလထမ ကနးမာေရးသတငးအခကအလကမား၊ ပညာေရးႏင အျခားဝနေဆာငမႈမား မရ႐ႏငျခငး၊ လမးခရးၾကမးတမးျပး ရာသဥတျပငးထနေသာေၾကာင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမား အေနႏင သြားလာရခကခေသာ ေဒသမားရ ျပညသမားအား ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈက အနညးအကဥးသာေပးႏငျခငး စသညတ႔ ျဖစၾကပါသည။ ေဖာျပပါ စနေခၚမႈမားသည သြားလာရခကခေသာ ေဒသတငးတြငေတြ႕ၾကရသည ျဖစရာ ခရးေဝးသ႔ လမးမေလာကႏင၊ ဆငကယ မစးႏငေသာ အသကၾကးသမားႏင ကယလကအဂၤါ မသနစြမးသမားအဖ႔ အဓက ျပနာမားျဖစေလသည။

ရပရြာလထသည အရပဘကမ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမားအေပၚ အားကးေနရသည အေၾကာငးရငးမား၊ ကနးမာေရးဌာနမားတြင ၎တ႔ရ႐ေသာ ဝနေဆာငမႈမား၏ အရညအေသြးမားႏင ကနးမာေရး ဝနထမးမားဧ။ ခယခက သေဘာထားမားအေပၚ ၄ငးတ႔၏ အျမငမားကလညး ေဆြးေႏြးခၾကသည။ အမားစမ ၎တ႔ႏင ကနးမာေရးဝနထမးမားအၾကား ဆကဆေရးက အေသးစတေဆြးေႏြးခ႔ၾကျပး ၎တ႔အေနႏင ႏစဥးႏစဖကၾကား ယၾကညမႈ ပမအားေကာငးလာေစရန လပေဆာငသငသညဟ ခစားေနၾကရသညဟ ဆပါသည။ ထ႔ျပင ကနးမာေရးစနစ၏ အဆငမားစြာ ျဖစသည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသမားႏင႔ ျပညသလထအၾကား၊

၃.၁။ အေျခခ အေဆာကအဥ၊ ေဝးလေခါငသမႈႏင မတသနရာသ

၆ကလမတာသာ လမးအျဖစ႐ျခငး၊ လမးမား၏ ၇၅ ရာခငႏႈနးမာ ရာသမေ႐ြး သြားေရာကႏငေသာ လမးမား မဟတျခငး၊15

အရညအေသြးျပညဝေသာ အေျခခအေဆာကအဥမ႐ျခငးမားသည ျမနမာလမးမားအတြက ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈမားသ႔ လကလမးမမေအာင အဓကတားဆးထားသည အရာမား ျဖစသည။16 ထအတားအဆးမားသည နယစပေဒသမားႏင ပဋပကၡမား ျဖစေပၚေနေသာေဒသမားတြင ၾကးစြာေသာ စနေခၚမႈက ျဖစေစသည။ Collective Voices မတဖကအဖြ႕မားသည စစြတေသာ မတသနရာသတြင အဆကအသြယျပတေတာကမႈ ျမငမားေနေသာ သြားလာရခကခသညေကး႐ြာမားအေပၚ အထးဂရျပၾကသည။ ခငးျပညနယ႐ မတဖကအဖြ႕အစညး တစချဖစသည လထအကးေဆာငေကးလကဖြ႕ျဖးေရးအဖြ႕မ ေဖာျပသညမာ -

“လငမႈဆငရာန႔ မးဆကပြားကနးမာေရးေတြန႔ ပတသကျပး ဘယလလပရမလဆတာ

ကၽြနမတ႔သပါတယ။ ဒါေပမယ ကၽြနမတ႔က ေဆး႐၊ ေဆးခနးေတြ ေကးလကကနးမာေရးဌာနေတြန႔

အလမးေဝးေတာ႔ သားဆကျခားဖ႔ အတြကလညး လအပတ ပစၥညးေတြန႔ ေဆးဝါးေတြမရႏငဘး။”

ရပ႐ြာစညးေဝးပြ တကေရာကလာသတစဥး၊ ခငးျပညနယ11

ပဏာမ ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈမားသည ျပညသလထ ေနထငသညေနရာႏင နးႏငသမအနးဆး ေနရာမားတြင ရ႐သငပါသည။12 သ႔ေသာ ျမနမာႏငငတြင ကနးမာေရးအတြက ဘ႑ာေငြသးစြမႈ နညးေနျပး သမငးေၾကာငး တေလာက တတယအဆင႔ ေဆး႐ၾကးမား (ျပညနယ/တငးေဒသၾကးအဆင႔ ေဆး႐ၾကး၊ သငၾကားေရး ေဆး႐ၾကး၊ အထးကေဆး႐ၾကးမား) တြငသာ ဥးစားေပးရငးႏးျမပႏ တတေသာေၾကာင သြားလာရခကခေသာေဒသမားတြင အေျခခ ကနးမာေရးဌာနမားႏင ဝနထမးမား မလေလာကမႈတ႔ ျဖစေပၚေနပါသည။13 ေဝးလခကခေသာ ေဒသမားစြာ႐သည ျပညနယႏင႔ တငးေဒသၾကးအခ႕တြင ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈ ပမလအပေနေသာလညး အေျခခ ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈလပငနးမား၏ လႊမးျခႏငမႈသည အျခားေနရာမားႏငစာလင နမ႔ကလက႐သည။14

ကနးမာေရးဆငရာ အေျခခ အေဆာကအဥႏင ဝနထမး အငအား မလေလာကမႈျပနာက CollectiveVoices စမခကဝင တငးေဒသၾကး/ျပညနယ (၆) ခလးတြင ေတြ႕ရသည။ ဤျပနာသည ခငးျပညနယႏင ဧရာဝတတငးေဒသၾကးအတြငး႐ ေဝးလေခါငသသည ေကး႐ြာမားတြင ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈခယရာ၌ မလႊ မေ႐ာငသာေတြ႕ရမည ေယဘယ အတားအဆးတစခအေနႏငသာ ခယထားၾကသည။ အၾသဖြယရာမေကာငးလစြာပင ေတြ႕႐ရေသာ အဓကအတားအဆးမားမာ ကနးမာေရးဌာနမားႏင ရပ႐ြာတ႔အၾကား ေဝးလသည ခရးလမး၊ ကနးမာေရး ဌာနမားသ႔ သြားေရာကႏငရန လမးပနးဆကသြယေရးႏင႔ ပ႔ေဆာငေရးယာဥမားနညးပါးျခငးႏင ေဝးလေခါငသေသာ ေဒသမားတြင ကနးမာေရးဝနထမးမား နညးပါးျခငးႏင ဆကစပသညအရာမားျဖစေနသည။

လမးမားမေကာငးျခငးႏင ခရးေဝးျခငးတ႔သည ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈက ေပးသႏငယသအၾကား အဓက ျပနာတစရပျဖစ သညဟ ေဝးလေခါငသေသာ ေကးလကေဒသမားတြင လပငနးမားေဆာင႐ြကေနသည Collective Voices မတဖကအဖြ႕မားမ ေဖာျပသည။ ႏငငသားအမားစသည ေကးလကေဒသတြင ေနထငၾကျပး ၁၀၀ စတရနးကလမတာတြင

ဤအေျခအေနက ထပဆငခငမာေစသညမာ UNDP မ ခငးျပညနယတြင ျပလပေသာ ေဒသတြငး ေကာငးမြနေသာ အပခပမႈ အေျချပေျမပေရးဆြျခငးမ ေတြ႕႐ခကျဖစသည “ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစေပၚေနေသာ ဆငးရႏြမးပါးမႈ၊ လေနသပသညးဆနညးမႈ၊ ခကခေသာ ေတာငတနးအေနအထားႏင ဖြ႕ျဖးမႈမ႐ေသာ အေျခခ အေဆာကအဥတ႔သည ဖြ႕ျဖးတးတကေရးအတြက ဆး႐ြားေသာ အတားအဆးမားျဖစေနသည။”18 ထ႔ျပင လြနခေသာသးႏစအတြငးက တးတကမႈ အနညးငယေတြ႕ျမငရေသာလညး ကနးမာေရးႏင ပညာေရးက႑တ႔တြင ဝနထမးမားမ႐ျခငး၊ ႐သည ဝနထမးမားမာလညး အရညအေသြး ျဖညဆညးရနလအပေနျခငးတ႔အျပင ျပညစေသာအေျခခအေဆာကအဥ၊ ပစၥညးကရယာမားႏင အေထာကအပမားမ႐ျခငးတ႔က လအပခကမားအျဖစ ေတြ႕ျမငေနရဆျဖစသည။

ပဏာမ ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈဌာနမားႏင အေျခခ ကနးမာေရးဝနထမးမား တးခ႕ႏငရန ေထာကပရမညအစား တတယအဆင ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈ အေျခခ အေဆာကအဥမား(tertiary healthcare infrastructure) က တညေဆာကျခငးႏင တးတကေအာင ျပလပေနျခငးမားသည ေဝးလေခါငသေသာေဒသမား႐ လထအတြက ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈက လကလမးမႏငရန ပ၍ ခကခေစသညအျပင တတယအဆင ကနးမာေရး

“ “အခြငအေရးမရ႐ာတ လထက ပေကာငးတ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေတြ ေပးႏငဖ႔အတြက

ပေကာငးတ လမးပနးဆကသြယေရးရေနဖ႔ အထးဂရစကျပး စဥးစားရပါမယ။

ရြာေတာေတာမားမားမာရတ ေမာေတာဆငကယ သြားလမးေတြဟာ ရြာသရြာသားေတြကယတင

ေဖါကထားရတာပါ။ ဒါေပမယဒလမးေတြက မးရာသမာဆရင ေျမျပတာန႔ လမးေခာတာ

ေတြေၾကာင သးလ႔မရတာ မားပါတယ။” လထအကးေဆာငေကးလကဖြ႕ျဖးေရးအဖြ႕မ ျပလပေသာ

ရပရြာစညးေဝးပြ၊ ခငးျပညနယ17“ 11. (Ar Yone Oo Social Development Association (AYO-SDA) 2015). 12. (WHO[3] 2015). 13. Ibid. 14. (WHO[1] 2015). 15 (KPMG 2013). 16. (Raitzer, Wong and Samson 2015). 17. (AYO-SDA 2015). 18. (UNDP[2] 2015). 19. (WHO[1] 2015)

20

““Collective Voices စမခကေကး႐ြာေတြ အကနလးနးပါးမာ သတ႔႐ြာအတြကရယလ႔ အေျခခကနးမာေရးဝနထမးေတြ မရၾကပါဘး။ ဒါေပမယ အနးအနား႐ြာေတြက သားဖြားဆရာမေတြဆက ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈေတြက အတငးအတာတစခထေတာ ရၾကပါတယ။ တစ႐ြာကဆရင သြားလာရခကခတ႐ြာပါ။ အဒ႐ြာကလေတြဆရင အနးအနား႐ြာေတြက သားဖြားဆရာမေတြဆကေတာင ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈေတြက သပမရၾကပါဘး။”

ဒါန-ေ႐႕ေဆာငျမနမာ၏ ရပ႐ြာစညးေဝးပြမ ေတြ႕႐ခကမားဧရာဝတတငးေဒသၾကး

21

ျမနမာႏငင႐ေကး႐ြာမားတြင လမးခရးမာ ခကချပး ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈမားမ ျဖတေတာကထားသည။ဓာတပ - ဒါန-ေ႐႕ေဆာငျမနမာ

ေဆး႐ၾကးမားတြငလညး သာမန နာမကနးမႈမားျဖင ပ၍ဝနပေစသည။ တကနယေဆး႐မားသညလညး သငေတာေသာပစၥညးကရယာမား၊ အေထာကအပမားႏင ဝနထမးမားမ႐ျခငးတ႔ေၾကာင တစခါတစရတြင အရညအေသြးမျပညဝေသာ ဝနေဆာငမႈမားသာေပးႏငျပး လပေဆာငခကမား နမကေနၾကရသည။19

ထအခကမားသည ျပညနယႏင႔ တငးေဒသၾကးမားအၾကား ကနးမာေရးအကးရလဒမားတြင မတမႈမ႐ျခငးက ျဖစေပၚေစသည သာမက လမႈစးပြားေရး မညမမႈမားကပါ အျမစတြယေစသည။ အေၾကာငးမာ ေကးလကေဒသေန ဆငးရႏြမးပါးသမားသည ေပာကေစဆရာမား၊ အရပဘကမ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမားႏင ေဆးဆငမားစေသာ ပဂၢလကဝနေဆာငမႈ ေပးသမားအား ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈ လအပခကမားအတြက ပ၍မခအားထားၾကေသာေၾကာငျဖစသည။

ေဒသမားတြင (ဥပမာ -မြနျပညနယႏင ခငးျပညနယ) ရပ႐ြာလထ၏ ကနးမာေရး လအပခကမားႏင အျဖစမားေသာေရာဂါမားက ကငတြယေျဖ႐ငးႏငရန သငတနးမားတကထားသည ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈ ေပးသမားမ႐ဟ ရပ႐ြာလထမ ေဖာျပၾကသည။ ဥပမာ - မြနျပညနယတြင ျပလပသည ရပ႐ြာစညးေဝးပြမားမ မးဆကပြားကနးမာေရး၊မခင၊ ေမြးကငးစကေလးႏင ကေလးကနးမာေရး၊ ကးစကတတေသာ ေရာဂါမား၊

၃.၂။ ကနးမာေရး က႑အတြက လ႔စြမးအား အရငးအျမစ

ရပ႐ြာလထႏင တငပငေဆြးေႏြးပြမားမ ေတြ႕႐ခကမားက လအပသညအခနတြင သငေတာေသာ ကနးမာေရး ဝနထမးမား အဆငသငမ႐ျခငးက ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈခယရာတြင အခကအခမားက ျဖစေပၚေစသညဟ Collective Voices အဖြ႕အစညးမားက ထတေဖာေျပာၾကားသည။ ျမနမာႏငငတြင ျပညသ႔ကနးမာေရးဝနထမးမားသည လပခလစာနညးပါးေသာေၾကာင စတအားထကသနမႈ ေလာ႔နညးျခငး ျဖစေပၚေစႏငပါသည။ ထအခကအျပင ေဝးလေခါငသျပး ပဋပကၡမားျဖစပြားသည ေဒသမားတြင မၾကာခဏ ဝနထမးေျပာငးေ႐ႊ႕မႈမားျခငး၊ လစလပေနရာ မားတြင ၀နထမးမား ျပနလည မခန႔ထားႏငျခငးတ႔ေၾကာင႔ ကနးမာေရးဌာနမားအေနျဖငလညး ဝနေဆာငမႈမားအား ေဆာင႐ြကေပးရာတြင မလေလာကျခငးကျဖစေပၚေစ ပါသည။21 ထအေျခအေနမားေၾကာင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ ေပးသမားထမ ၀နေဆာငမႈႏင ပတသက၍ လေလာကေသာ တ႔ျပနမႈ မ႐သညအျပင အရညအေသြးမျပညဝေသာ ဝနေဆာငမႈမားသာ ရ႐လမမညဟ ျပညသလထမ ထငျမငယဆသြားႏငသည။ ထအေၾကာငးက အစရငခစာ၏ ေနာကပငးတြင ဆကလက ေဆြးေႏြးမညျဖစသည။

ခငးျပညနယတြင တာဝနခထားခရပါက အျခားေဒသမားထက ပမ႐နးကနရသညအျပင ဝနထမးအားပပးေပးမည ႐ပဝတအေျခခအေဆာကအဥလညး မ႐ေသာေၾကာင သားဖြားဆရာမႏင အရနသားဖြားဆရာမမားထမ ေစာငေ႐ာကမႈခယရ႐ႏငရန ခကခေၾကာငး Collective Voices မတဖကအဖြ႕အစညးမားျဖစေသာ လထ အကးေဆာငေကးလကဖြ႕ျဖးေရးအဖြ႕ႏင အ႐ဏဥး လမႈဖြ႕ျဖးေရးအသငးတ႔မ သ႐ရပါသည။

ထ႔အတ မြနျပညနယတြငျပလပေသာ ရပ႐ြာစညးေဝးပြ မားတြင ဘးလငးျမ႕နယ၏ ေကး႐ြာအခ႕တြင ေကးလကကနးမာေရးဌာနခြမား မ႐ေၾကာငး၊ အရနသားဖြား ေနရာမားလစလပေနေၾကာငးႏင ကနးမာေရးဝနထမးမ ႏစလေကာမတစခါသာလင ႐ြာသ႔ေရာကလာေၾကာငး လထမရငးျပၾကသည။ ႐ြာသားမားသည သားဖြားဆရာမရ႐ရနႏင ေကး႐ြာတငးတြင ေကးလကကနးမာေရးဌာနခြတစခစ ရ႐ရန စတအားထကသနေနၾကသည။ သားဖြားဆရာမ အေနျဖင ကနးမာေရး ဌာနခြနယေျမ႐ ေကး႐ြာမားက ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားေပးရန ေစတနာဝနထမးမားထမ အကအညမား ရ႐ေနပါသည။ မးရာသတြင လမးအေျခအေနသည ကယဝနေဆာငမားက ကယဝနေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးရနႏင ကနးမာေရးသတငး အခကအလကမားေပးရန အဟန႔အတား ျဖစေနပါသည။ Collective Voices စမခက၏ ရပ႐ြာလထမားမာ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားသည တစခါတစရတြင သတ႔၏ လအပခကႏင မကကညဟ ထငျမငၾကသည။ အထးသျဖင တငးရငးသားလနညးစမား ေနထငေသာေဒသမား (သ႔) ေဝးလေခါငသေသာ

20. (WHO[1] 2015). 21. (WHO[1] 2015). 22. (AYO-SDA 2015).

“႐ြာအမားစက သားဖြားဆရာမေတြ၊ ကနးမာေရးလပသားေတြန႔ ေတာေတာေဝးတေနရာမာ

႐ေနျပးေတာ သားဖြားဆရာမန႕ ကနးမာေရးလပသားေတြကလညး

ျမ႕ေပၚမာပေနၾကတာေလ။ ေတာေတာမားမားက ႐ြာထမာလာမေနခငၾကဘး။ သတ႔ေနဖ႔

အမရယလ႔သးသန႔လညးမ႐သလ မခငေတြန႔ လနာေတြၾကညဖ႔ လညး ေဆးခနးမ႐ဘး။”

ရပ႐ြာစညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခကမား၊ ခငးျပညနယ22“22

ရပ႐ြာအမားစတြင ကနးမာေရးလပသားအငအား မလေလာကမႈမား႐ေနေသာေၾကာင 3MDG မ ထအၾကားအလပက

ျဖညဆညးေပးႏငရန သားဖြားသငတနးမား ပပးေပးသည။ဓာတပ - 3MDG

23. (Bright Future (BF) 2015). 24. (AYO-SDA 2015). 25. (WHO[1] 2015). 26. (WHO[3] 2015). 27. Ibid. 28. (Phan Tee Eain (PTE) 2015). 29. (BF 2015)

မကးစကႏငေသာ ေရာဂါမားႏင႔ ေဒသတြငးေတြ႕ရတတသည ေရာဂါမားအတြက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမား လအပလက႐ေၾကာငး ေထာကျပၾကသည။23 “အစးရက သငတနးေပးၿပးေတာ လစာေပးခန႔ထားတ သားဖြားဆရာမ (ဒါမမဟတ) အရနသားဖြားဆရာမေတြ ေကး႐ြာတငးမာ အေရးေပၚ လအပေနတယ”ဟ ခငးျပညနယ႐ ရပ႐ြာလထမားမ ထပတလလေျပာဆခၾကသည။”24

အမားျပညသဆငရာ ကနးမာေရးက႑အတြက ရငးႏးျမပႏမႈ နညးေနျခငးသည ရပ႐ြာမားတြင ရယအသးျပႏငေသာ ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈအရညအေသြး ေလာနညးျခငးက ျဖစေပၚေစပါသည။25 မၾကာေသးေသာႏစမားအတြငး အမားျပညသဆငရာ ကနးမာေရးက႑အတြက လာထားေသာ ဘ႑ာေငြသးစြမႈသည စစေပါငးျပညတြငးထတကန တနဖးႏင႔ အခးညစြာ သသသာသာ ျမငတကလာသည။ သ႔ေသာလညး နဂမလကတညးက အနညးငယသာရ႐ေသာ ဘ႑ာေငြအေပၚ အေျခခ၍ စတငသညျဖစရာ ျခငၾကညလင ရငးႏးျမပႏမႈအဆငမာ နညးေနေသးသည။26 ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ အေျခခအေဆာကအဥ အားနညးျခငး (သ႔) လးဝမ႐ျခငးက မသားစ

အမားအျပားသ႔ ေရာက႐ႏငမည ဝနေဆာငမႈအရညအေသြးက ထခကေစႏငပါသည။27 အေရးပါေသာေဆးဝါးမားႏင ေဆးပစၥညး ပပးမႈမား မလေလာကျခငးႏင ယၾကညစတခရမႈ အားနညးျခငး၊ ပပးေသာလညး လေလာကေသာအေရအတြက မရ႐ျခငးႏင ျဖန႔ျဖးမႈအပငးတြင အားနညးျခငးတ႔အျပင ဝနထမးမား မၾကာခဏ ေျပာငးေရႊ႕ျခငးတ႔ကလညး ဝနေဆာငမႈအရညအေသြးက ထပမထခကႏငပါသည။

“HIV ပးန႔ အသက႐ငေနထငရတ ကြနမသား အတြက သတငးအခကအလက

တစခ႕ရေအာင ၾကးစားခပါတယ။ သက အသက၄ႏစပရေသးတယ။ ကေလးေတြ

အတြက တကတ ႏစသမေဆြးေႏြး ေပးတာမးလညးမရဘး။ ဆရာဝနေတြကလညး

ဘာလပသငတယ ဘယလလပသငတယ ဆတာ ရငးရငးလငးလငး မရငးျပဘး။”

အသက ၅၀ အရြယရ HIV ပးႏင အသကရငေနထငသ အမးသမး28

23

ရပ႐ြာအမားစတြင ကနးမာေရးလပသားအငအား မလေလာကမႈမား႐ေနေသာေၾကာင 3MDG မ ထအၾကားအလပက

ျဖညဆညးေပးႏငရန သားဖြားသငတနးမား ပပးေပးသည။ဓာတပ - 3MDG

ထအခကသည ကနးမာေရးဆငရာ အထးသးသန႔ လအပခကမား႐သည ရပ႐ြာလထမားတြင ပမ ေတြ႕ႀကခစားရေလ႐သည။ အထးျပဝနေဆာငမႈမား မရ႐ျခငးႏင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈႏငပတသက၍ အဆငမေျပေသာ အေတြ႕အၾကမားပါတြဖကလကသည အခါ ကနးမာေရးဆငရာ အႏရာယမားတြင အလြန ထခကလြယသညသမားႏင ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈခယျခငး အေလအထအားနညးေသာ သမားတြင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက အသးျပရာ၌ ၾကးမားေသာ အတားအဆးျဖစေစေၾကာငး ဖနတးအမမ ေအာကေဖာျပပါ ကးကားခကျဖင မတတမးတငခသည။

အလားတစြာ၊ မြနျပညနယ၌၊ သကၾကးရြယအမားတြင အထးကနးမာေရးလအပခကမား ႐ေနသညက ရပ႐ြာလထမ သ႐ထားျပး ထလအပခကမားအား ျဖညဆညးေပးျခငးမ႐ဟ ရပ႐ြာလထမ ေျပာၾကားေၾကာငးက လငးလကအနာဂတအဖြ႕မ မတတမးတငခသည။ “မသနစြမးသေတြန႔ သကၾကးရြယအေတြ႐တ အမေတြအထ လာၿပး ၾကညရႈ ေစာငေ႐ာကေပးမယ ေစတနာဝနထမးအဖြ႕မး႐ရင မသနစြမးသေတြန႕ သကၾကးရြယအေတြ ပစပယခရမာ မဟတဘး”ဟ ႐ြာ႐အသကၾကးသတစဥးမ ရငးျပခသည။29

ျမ႕နယတစခတြင ဆနးစစမႈျပလပခေသာ ေကး႐ြာမား၌ အေျခခကနးမာေရး၀နထမးမား မ႐ျခငးေၾကာင ေကး႐ြာအမားစသည တတယအဆင႔ ေဆး႐ၾကးမား (ျပညနယ/တငးေဒသၾကးအဆင႔ ေဆး႐ၾကး၊ သငၾကားေရး ေဆး႐ၾကး၊ အထးက ေဆး႐ၾကးမား) အေပၚ အားထားေနၾကရသညက ဒါန-ေရ႕ေဆာင ျမနမာအဖြ႕မ ေတြ႕႐ခရသည။ အခ႕ေသာေကး႐ြာမားအတြက အေထြေထြေရာဂါကေဆး႐သည သာမာနနာမကနးျဖစမႈ မားကပါ ဝနေဆာငမႈေပးသညေနရာအျဖစ ေဆာင႐ြက ေနရသည။ သ႔ရာတြင အေရးေပၚကနးမာေရးကစၥရပမား (သ႔) အထးကသရမည ကစၥရပမားအတြက ႐ြာသ႐ြာသားမားသည ပဂၢလကကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားအား အသးျပရန အားသာသညက ၾကညျခငးအားျဖင ထကစၥရပမားအတြက အေထြေထြေရာဂါကေဆး႐သည အားကးေလာကဖြယမဟတဟ ထငျမငေနၾကေၾကာငး ေတြ႕႐ခသည။

“

“သငတနးတကေရာကလာသမားမ Collective Voices စမခကသည 3MDG ၏ အားလးအတြက ကနးမာေရးရညမနးခက ေခါငးစဥေအာကတြင မညသ႔ အဝငခြငကျဖစသညက ေလ႔လာေနပဓာတပ - 3MDG

ထကသ႔ေသာ အျဖစအပကမးက အျခားခရငမား တြငလညး ေတြ႕ရသည။ မြနျပညနယ႐ရပ႐ြာလထသည ၎တ႔ေဒသတြင ကနးမာေရး အေျခခအေဆာကအဥႏင လ႔စြမးအားအရငးအျမစ နညးပါးျခငးသည ကနးမာေရး လကလမးမမႈကသာမက ကနမာေရးေစာငေ႐ာကမႈ အရညအေသြးကပါ ထခကေစသညဟ ယဆၾကသည။

“တခ႕ ေဝးလေခါငသတ ကနးမာေရးဌာနေတြမာဆရင လာထားတ

အလပေနရာေတြ အကနလးခန႔ထားႏငေသးတာ မဟတဘး။ အဒဌာနမာရေနတ ဝနထမးေတြက

လစလပေနရာက ဝနထမးေတြလပရမယ အလပတာဝနေတြကပါ ထပတးၿပးလပေနရေတာ

တစခါတစေလ အလပဝနပေနၾကတယ။” မြနျပညနယတြင ျပလပခေသာ

ရပရြာလထစညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခက30“အထးသျဖင ေကးလကေဒသႏင ပဋပကၡမားျဖစပြားေနေသာ ေဒသမားတြင ေကးလကကနးမာေရးဌာနခြမား၌ လေလာကေသာ ေစာငေ႐ာကမႈေပးႏငရန အရငးအျမစမား မ႐ေသာေၾကာင ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈ၏ အရညအေသြးအား ထခကႏငပါသည။ တတယအဆငအေျခခ ကနးမာေရးအေဆာကအဥမားက ပဏာမ ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈဌာနမားထက ဥးစားေပးေနျခငးသည ျပညသ႔ကနးမာေရး အရငးအျမစမားက ထေရာကစြာ ေနရာခထားႏငမႈ မ႐ျခငးက ျဖစေပၚေစသည။31 Collective Voices မတဖကအဖြ႕အစညးမား၏ ေဖာထတ ေတြ႕႐ခကမားအရ အထကေဖာျပပါနညးလမးသည ရားပါးေသာ/မလေလာကေသာ ဝနေဆာငမႈမား ဥးတညသြားေစၿပး ၀နေဆာငမႈေပးသမားအားလညး လြယလငတကဝနပေစပါသည။ ပဏာမ ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈက ပ၍အေလးေပးေဆာင႐ြကျခငးျဖင အေျခခကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက ပမကယျပန႕စြာ ျဖန႔ကကထားႏငျပး ကနးမာေရးဌာနႀကးမားအေပၚတြင ဝနပေနျခငးအခ႕က ေျဖေလာေပးႏငကာ သာတညမ ကနးမာေရး လႊမးျခမႈ ေမာမနးခက ျပညမရန ပပးေပးႏငပါသည။

၃.၃။ တရားဝင ခြင႔ျပထားသည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ ေပးသမားႏင႔ အရပဘကမ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ ေပးသမားအၾကား ကြာဟခကမား

ျမနမာျပညသ အမားအျပား အထးသျဖင ေဝးလေခါငသျပး သြားလာရခကခေသာေဒသတြင ေနထငၾကသမားသည ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈ လအပခကမားအတြက အရပဘကမ ဝနေဆာငမႈေပးသမား၊ အရပလကသညမားႏင ေပာကေစဆရာမားအေပၚ အားကးအားထားျပၾကသည။32 မြနျပညနယႏင ခငးျပညနယတ႔တြင အရပဘကမ ဝနေဆာငမႈေပးသမားသည ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈ သတငးအခကအလကမား၊ အၾကဉာဏမားႏင

30. (BF 2015). 31. (WHO[1] 2015). 32. (WHO[2] 2015). 33. Ibid. 34. (AYO-SDA 2015). 35. (BF 2015). 36. (Community Agency for Rural Development (CAD) 2016). 37. (United Nations Population Fund (UNFPA) 2016).

ကသမႈတ႔အတြက အဓက အားထားျခငး ခရသမား ျဖစၾကသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ အရပဘကမ ဝနေဆာငမႈေပးသမားသည လနာမားအတြက အရညအေသြးျပညဝေသာ ဝနေဆာငမႈမား ေပးႏငျခငး မ႐ဟ Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေဖာထတေတြ႕႐ခသည။ ဤအခကသည လက႐တြင ျဖစေပၚေနေသာ ကနးမာေရးဆငရာ တနးတညမမႈ မ႐ျခငးက ပ၍ျဖစေပၚေစသည။ ဆငးရႏြမးပါးသမားသည အရပဘကမ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားအတြက မမအတထမ စကထတသးစြရႏငေျခ ပမားလာျပး ၄ငးတ႔ထမ အရညအေသြး မျပည၀ေသာ ဝနေဆာငမႈမားသာ ရႏငေျခ႐သည။33

ဤအခကမာ ခငးျပညနယတြင အရပဘကက႑မ ဝနေဆာငမႈေပးသမား အေနျဖင သငေလာေသာ သငတနးမားႏင လေလာကေသာ သန႔ရငးသည ေဆးပစၥညးမား မရ႐ျခငး၏ ရလဒမားျဖစသညဟ ယဆၾကသည။ “အမးသမးေတြက အမမာ အရပလကသည ေတြန႔ မးဖြားၾကတာမားတယ။ အရပလကသညေတြက တစခါတစေလဆ ဝါးဓါးန႕ ႐းရာ တငးရငးေဆးဝါးေတြပ သးတယ။ လကကလညး ေသခာ မေဆးၾကဘး၊ လကအတလညး မဝတၾကဘး။” ဟ အ႐ဏဥး လမႈဖြ႕ျဖးေရးအသငးမ ရငးျပသည။34 ထ႔အတပင၊ လငးလကအနာဂတအဖြ႕မလညး -

“ေခြး႐းျပနေရာဂါျဖစျပဆရင လနာက ဘနးၾကးေကာငးက ေခၚသြားၾကတယ။

ဘနးၾကးေတြက လနာက ဘရားက ကေပးျပးေတာ ပရတရြတေပးတယ။ ဒါေပမယ ေနာကဆးေတာ

လနာေသတာပါပ။ အဒလ အျဖစအပက ေတြအမားၾကးပ။ လနာေတြက ေခြး႐းျပနေရာဂါက

ေကာငးေကာငးေတာင ကသမခလကရဘ ဆးသြားၾကရတာ။”

မြနျပညနယတြင ျပလပခေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခက35

ကနးမာေရးဗဟသတနညးပါးျခငး ႏင တရားဝင ေဆးကသခြင႔ မ႐ေသာ အေျခအေနမားေၾကာင အရပဘကမ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ ေပးသမားသည ျပစဒဏကခရမညက စးသညအတြက အေရးေပၚ ကနးမာေရးအေျခအေနမားက ရာေဖြေတြ႕႐သညအခါ လႊေျပာငးညႊနးေပးပ႔လသညဆႏၵ မ႐ၾကေပ။36 ထ႔ေၾကာင ေနာကဆကတြ ကနးမာေရးအႏရာယမား႐ႏငသည မးဖြားျခငး၊ ကယဝနပကကျခငး၊ မးမဖြားမ အႏရာယ႐ေသာ လကၡဏာမားေပၚေပါကျခငး စသညတ႔ေၾကာင႔ ျမနမာႏငငတြင မခငေသႏႈနးမား ျမငမားေနရသည။37

3MDG ၏ မတဖကျဖစေသာ လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ျဖးေရးအဖြ႕မ ခငးျပညနယတြင ျမ႕နယ ကနးမာေရးဝနထမးမားႏင အရပဘကမ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမားအၾကား ကနးမာေရးဆငရာ သတငး

25

“

အခကအလကမားမေဝေပးႏငေသာ လမးေၾကာငးမားပြငရနႏင ခကခရႈပေထြးသညလနာမားက လႊေျပာငး ညႊနးပ႔ႏငရန ႏစဥးၾကား ဆကဆေရးျမငတငေပးရနတ႔အတြက အလပ႐ ေဆြးေႏြးပြတစခ ဥးေဆာငကငးပသည အခနမစ၍ အေျပာငးအလမားျဖစေပၚေနသညဟယဆႏငသည။38

ထ႔ျပင အခ႕ကစၥရပမားတြင အရပလကသညမားႏင အရပဘကမ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမားအား ကနးမာေရးဝနထမးမားထက ပ၍ ႏစသကအားထားေနၾကျခငးမာ ၎တ႔ႏင ရပ႐ြာလထအၾကား႐ နးကပေသာဆကဆေရးေၾကာင ျဖစသည။ ရနကနျမ႕ဆငေျခဖးရပကြကမားတြင ျပလပခေသာ မးဆကပြားကနးမာေရးႏင ပတသကသည လအပခက မားက ဆနးစစေလလာျခငးတြင39 ကနးမာေရး ဝနထမးမားႏင နးကပစြာ႐ေသာလညး အမားစမာ အရပ လကသညမားက ပ၍သေဘာကေနၾကေၾကာငး ေတြ႕႐ခရသည။ အရပလကသညမားသည အႏရာယ႐ေသာ ကယဝနဖကချခငးအတြက အဓကဝနေဆာငမႈေပးသမား ျဖစေနျပး ကယဝနဖကျခငးအတြက ဝနေဆာငမႈမားကလညး ရယမႈျမငမားေနသညက ေတြ႕ရသည။40 အလားတပင ကနးမာေရးဌာနတြင ကယဝနပကျပးေနာက ေစာငေ႐ာကမႈေပးသည ဝနေဆာငမႈမား႐ေနေသာလညး အမးသမးမားမ ၎ဝနေဆာငမႈမားအေၾကာငး မသျခငး (သ႔) ကနးမာေရးဝနထမးမားထမ တရားဥပေဒအတငး အေရး ယမညက စးရြ႕ၾကျခငးမား ေတြ႕ရသည။41 Collective Voices မတဖကအဖြ႕မားသည အရပဘကမ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမား၏ အသပညာဗဟသတတြင လအပခကမားေတြ႕ရသညအခါ လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕သည ခငးျပညနယတြင အဟန႔အတားမားထမ တစခအျဖစ အရပဘကမ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမားႏင တရားဝင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ က႑မားအၾကား သးသန႔ျခားနားခကမားက ေဖာထတခသည။ “အရပဘကမ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမားသည ကနးမာေရးႏင ေဆး ပညာသငတနးမားက တကေရာကခြငမရႏငပါ။ ထ႔ျပင တရားဝင ကနးမာေရးစနစႏင႔ အတတပညာမားႏင႔ ပတသကေသာ သတငးအခကအလကမား လမးညႊနခကမားကလညး အရပဘကမ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ ေပးသမားထ ေဝမေလ႔မ႐ပါ။” ဟလညး ရငးျပခသည။42 အရပဘကမ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမားထမ အရညအေသြး ျပညမေသာ ဝနေဆာငမႈမားမရ႐ေၾကာငးက ရပ႐ြာလထမလညး အတငးအတာတစခအထ သတထားမပါသည။ ေဝးလေခါငသျပး သြားလာရခကခေသာ ေဒသမားတြင

38. (3MDG 2016)[1]. 39. (Sheehy, et al. 2015). 40. Ibid.41. Sheehy, et al. 2015). 42. (CAD 2015). 43. Ibid.

ျပညသလထမ အရပဘကမ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသ မားအား လြနကစြာ အားထားေနျခငးေၾကာင ကနးမာေရး ဌာနသ႔ အေရာကေနာကကကာ လအမားသည မနကနသငေတာသည အခနတြင ၄ငးတ႔လအပသည ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈက မရ႐ေတာေပ။ ကနးမာေရး ေစာငေ႐ာကမႈရရန ဆကလကလႊေျပာငးညႊနးပ႔ရမည လနာအား ေကာငးစြာ နားလညေဖာထတတတရန အရပဘကမ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသမားအား ပပးေပးပါက ကနးမာေရးအကးရလဒမားတြင အလြနအေရးၾကးသည ျခားနားခကကရ႐မည။ ၎ျခားနားခကသည တစခါတစရတြင ေသျခငးႏင ရငျခငးအၾကား ကြာျခားခကပင ျဖစေပၚေစႏငသည။ ၃.၄။ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈ၏ အရညအေသြးႏင႔ကနးမာေရး ဝနထမးမားဧ။ ခယခက သေဘာထားမား အေပၚထား႐ေသာ အျမငမား

ရႏငေသာကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားႏင ရပ႐ြာလထ၏ လအပခကအၾကား အမနတကယ (သ႔) စတ အသျဖင ခစားရေသာ ကြာျခားမႈမား၊ အမနတကယ (သ႔) စတအသျဖငခစားရေသာ အရညအေသြးမေကာငး သည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားႏင လထ၏တ႔ျပနမႈမားက အမနတကယ (သ႔) စတအသျဖငခစားရေသာ လစလရႈျခငး တ႔သည ရပ႐ြာလထခစားရေသာ အေတြ႕အၾကမားႏင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက အသးျပ ျခငးတ႔အေပၚ သကေရာကမႈ႐သည။ Collective Voices စမခက၏ အဓကရညရြယခကတစခမာ လထမ ၎တ႔၏ ကနးမာေရးလအပခကမားက ေဖာထတေျပာၾကားႏငျပး တ႔ျပနမႈမားရႏငမည ကြနယက တစခ ေပၚေပါကလာေစရနျဖစသည။ ၎ကြနယကမ တစဆင လထသည ကနးမာေရးျပနာမားႏငပတသက၍ အေျဖရာႏငျပး အရညအေသြးေကာငးေသာ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားက လကလမးမႏငရန မမကယက ယၾကညမႈႏင သတငးအခကအလကမားလညး ပမရ႐ႏငမညျဖစသည။ လက႐အခနတြင Collective Voices စမခက၏ မတဖက အဖြ႕မားသည ထကြနယကမားသည အနညးအကဥးသာ႐ျပး (သ႔) လးဝေပၚေပါကျခငးမ႐သညအတြက လထ၏ကနးမာေရးလအပခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငမည ဝနေဆာငမႈမားက အတငးအတာတစခအထ ကန႔သတထားသကသ႔ ျဖစသည။

Collective Voices စမခက၏ မတဖကျဖစေသာ ဒါန-ေ႐႕ေဆာငျမနမာ သည စမခက၏အဆင(၁)တြင ဧရာဝတႏင မေကြးတငးေဒသၾကးတ႔႐ ကနးမာေရးဌာနမားတြင ဝနေဆာငမႈ မား၏ အရညအေသြး ပတသက၍ အဓကထားလပေဆာငချပး အျခားမတဖကအဖြ႕အစညးမားထက ယခေခါငးစဥအေၾကာငး ပ၍အေသးစတ ေဖာထတႏငခသည။ ေတြ႕႐ခကမားသည ကနးမာေရးဌာနမားတြင ရပ႐ြာလထမ ေကာငးမြနေသာ ဝနေဆာငမႈ ရ/မရ၊ ေငြေၾကးတတႏငျခငး ႐/မ႐၊ ဝနေဆာငမႈမားက အခနႏငတေျပးညရ/မရ၊ ဝနထမးမား၏ ဆကဆေရးစသညတ႔ေပၚ အေျခခကာ မညသ႔ခစားၾကရသညက ကနစြာ ရငးျပႏငခသည။ မေကြးတငးေဒသၾကးတြင စညးေဝးပြတကေရာကလာသမားႏင ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈလကလမးမျခငးက ေျမပေရးဆြျခငး၊ ေဆြးေႏြးျခငးမားျပလပခရာမ

“ေဆးထးဆရာေတြက အစးရ အသအမတျပထားတ႔ သငတနးေတြ

တကထားတသေတြ မဟတမနး ကြနမတ႔လညး သပါတယ။ ဒါေပမယ ကၽြနမတ႔မာ ဆရာဝနဆ

ေရာကေအာငသြားဖ႔ တျခားနညးလမးလညး မရဘး။ ေနမေကာငးျဖစတငး ေဈးၾကးေပးျပး

ေဆးထးရတယ။”

ခငးျပညနယမ အမးသမးတစဥး43“26

ဆငးရႏြမးပါးသမားသည ေဆးခနးတစခခငးစမ ရ႐ေသာ ဝနေဆာငမႈအရည အေသြးမားႏင ပတသက၍ တညသည အျမငမား႐ၾကေသာလညး ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈက လကလမးမ ၾကသညအခါတြင ကြျပားျခားနားမႈမား႐ေနေၾကာငး ဒါန-ေ႐႕ေဆာငျမနမာမ ေတြ႕႐ရသည။ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမား၏ ဆကဆေရးႏင တ႔ျပနသညအေနအထားတ႔သည ရပ႐ြာလထ၏ ကနးမာ ေရးေစာငေ႐ာကမႈက လကလမးမသညပစအား အဓကခပကငသညအရာျဖစေၾကာငး ဒါန-ေ႐႕ေဆာငျမနမာမ ေတြ႕႐ခရသည။ ဧရာဝတတငးေဒသၾကး႐ ျမ႕နယတစခတြင အျခားေဆး႐မားထက ဝနေဆာငမႈစရတၾကးမားေသာ ေဆး႐တစ႐က လထမ ပ၍အားထားေနၾကသညမာ ၎ေဆး႐မဝနေဆာငမႈမားသည ပ၍စတခရပေပၚ ေသာေၾကာငျဖစေၾကာငးလညး ေတြ႕ခရသည။ စစတမးေကာကယခေသာ ေကး႐ြာ(၁၀)႐ြာထမ (၂)႐ြာ (အထကေဖာျပပါေဆး႐သ႔ လာေရာကရန အခကခဆးေနရာမ ၂႐ြာ) သာလင အျဖစမားေသာေရာဂါမား အတြက အျခားေဆး႐မားက အသးျပေၾကာငးေတြ႕ရသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ၊ ထ(၂)႐ြာမ ႐ြာသ႐ြာသားမားကလညး ျပငးထနေသာေရာဂါ မား ျဖစပြားလာလင အထကေဖာျပပါ ကနကစရတၾကးမားသည ေဆး႐ကသာ ေရြးခယၾကသည။ ဤသညက ၾကညျခငးအားျဖင၊ ျမနမာျပညသမားသည ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈခယရန ေရြးခယသညအခါ ဝနေဆာငမႈ အရညအေသြး (တ႔ျပနဆကဆသညအေနအထားအပါအဝင)၊ ရႏငေသာ ဝနေဆာငမႈမားႏင ဝနေဆာငမႈ၏ မနကနသငေတာမႈတ႔က ထညသြငးစဥးစားၾကေၾကာငး ေတြ႕႐ရသည။

“ဆငးရျပး ထခကလြယတသေတြက အေရးေပၚျဖစလာရင အေထြေထြေရာဂါကေဆးရ၊ ဒါမမဟတ ဒတယအဆင႔

ေဆးရက သြားၾကတယ။ ရြာသားေတြက ဒတယေဆးရက နညးနညးပျပး လကလမးမတယလ႔ထငေပမယ

တ႔ျပနဆကဆတေနရာန႔ အၾကေပးတာကလကခတအပငးေတြမာေတာ အားနညးေနတယလ႔ထငတယ။”

“တတႏငတလေတြကေတာ ပဂၢလကေဆး႐ေတြပ သြားၾကတယ။ အခနကနသကသာျပး ပလညး

စတခရတယေလ။” မေကြးတငးေဒသၾကးတြင ကနးမာေရးေစာငေ႐ာကမႈ

ခယသညအေလအထက ေလ႔လာၾကညျခငး44

“ဆငးရတ႐ြာသားေတြက မကစေဆးခနးတစခက သြားၾကျပး ပတတႏငတသေတြကေတာ ပေကာငးတ

ေဆးခနးက သြားၾကတယ”ဧရာဝတတငးေဒသၾကးတြင ျပလပခေသာ

ရပ႐ြာစညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခက45“အေတြ႕ရမားသည ကစၥမားမာ ကနးမာေရးဝနထမးမားသည ၄ငးတ႔ဧ။ ကနးမာေရးဆငရာ စးရမပပနမႈမားႏင႔ ေမးခြနးမားက အေသးစတ ေဆြးေႏြးေျဖၾကားေပးျခငးမ႐ဟ ရပ႐ြာလထက ထငျမငယဆလက႐ပါသည။ ဒါန-ေရ႕ေဆာငျမနမာမ ဧရာဝတတငးေဒသၾကးျမ႕နယ တစခတြင ျပလပေသာ ေလ႔လာခကတြင ေကးရြာ(၂)ရြာ၌ တရားဝငေဆးကခြငရေသာသမား အၾကား ေရြးခယမႈျပလပေစရာ ႐ြာသ႐ြာသားမားသည အခနယျပး လနာမားႏင ကနးမာေရးျပနာမားအေၾကာငးေဆြးေႏြးေပးေသာ၊ ဝနေဆာငမႈ ေပးရာတြင တ႔ျပနဆကဆေရးေကာငးမြနေသာသကသာ အမားစမ အားထားၾကေၾကာငးေတြ႕ရသည။ ဖနတးအမ၏ အေျခအေနက သးသပေလလာျခငးတြငလညး ဆငတသညအေျဖက ရရသည။ သေတသနေတြ႕ရခကမားအရ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ အသးျပသမားမ ဝနေဆာငမႈေပးသမား၏ ခယခက သေဘာထားက ေကာငးစြာနားလညသေဘာေပါကျခငးမရလင ထဝနေဆာငမႈက အသးျပႏငေခနညးသည။48

မားေသာအားျဖင ရပရြာလထသည တရားဝင ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈေပးသ ကနးမာေရးဝနထမးမားႏင ဆကဆေရးအားနညးျခငး (သ႔) လးဝအလဥး မဆကဆျခငးတ႔သာ ေတြ႕ရတတသည။ အထးသျဖင၊ ကနးမာေရးဝနထမးမားႏင အလမးေဝး သညေနရာမားတြင ေနထငသမားတြင ပ၍ေတြ႕ရသည။ Collective Voices လပငနးစဥတစခ႕မာ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ ေပးသႏင အသးျပသတ႔အား အတတကြေတြ႕ဆေစျပး တစဥးအေပၚတစဥး ခယခက သေဘာထားမား တးတကေကာငးမြနလာေစျပး ေကာငးမြနေသာ ဆကဆေရးက တညေဆာကႏငေစရန ျဖစသည။

“စညးေဝးပြလာတသေတြက ေဆး႐တစ႐မာမခငမကေလးသ႔အပခအငဗပး ကးစကမႈက

ကာကြယျခငးဆတ ဝနေဆာငမႈေတြ မေကာငးဘး။ လနာေတြကလညး ေကာငးေကာငးမရငးျပဘးလ႔

ေျပာၾကတယ။”HIV ပးႏင အသကရငေနထငသမားႏင

စညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခက46

“ရြာသားေတြ ေျပာျပခကအရကေတာ ျမ႕နယတစခမာဆရင အေရးေပၚန႔ အထးကသရတ ေရာဂါေတြ အတြက

ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေတြက သပမေကာငးဘးတ။”ဧရာဝတတငးေဒသၾကးတြင ျပလပခေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခက

“အစပငးတနးကေတာ ကၽြနေတာအတြက ႏစသမေဆြးေႏြးအၾကေပးတာေတြ

လပေပးပါတယ။ ခေတာ ကၽြနေတာက လနာေဟာငးျဖစသြားျပဆေတာ

ႏစသမေဆြးေႏြးတာလညး ေသခာမလပေတာပါဘး။ ကၽြနေတာတစခခသခငတာရရင

ဆရာဝနေတြက ေမးရတယ။ ဒါေပမယ သတ႔ကလညး အလပမားေနေတာ ကၽြနေတာက

ေသခာဂရမစကႏငပါဘး။”

အသက ၃၃ႏစရ HIV ပးႏင အသကရငေနထငသ အမးသား47

44. (Charity-Oriented Myanmar (COM) 2015). 45. Ibid. 46. (PTE 2015). 47. Ibid. 48. (Asuquo and Duke 2000).

27

ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက ပစေရးဆြျခငး ႏင ဝနေဆာငမႈေပးျခငးတ႔က ေရာဂါမား (သ႔) ဆရာဝန၏ အဆငေျပေစမႈတ႔အေပၚ အေျခချခငးထက လထက ဥးစားေပး၍ ေရးဆြျခငးက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားအေပၚ လထ၏စတဝငစားမႈမား တးတကလာေစ ႏငပါလမမည။ ကနးမာေရးဝနထမးမားႏင ဆကဆရသညအေတြ႕အၾကမား မေကာငးသညအခါ ေနာကဆကတြအေနႏင ယၾကညမႈ ယယြငးလာပါမည။ ယယြငးလာေသာယၾကညမႈသည သငတငမနကနေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက အခနမခယႏငရန ပတပငတားဆးသညအရာ ျဖစလာပါသည။ အမနတကယ (သ႔) စတခစားသျဖင ခြျခားဆကဆမႈက ခရသညအခနႏင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ ေပးသမား၏ ရငးႏးႏစလဖြယမရသည ဆကဆေရးက ရရသညအခနမားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ခယသႏင ဝနေဆာငသတ႔အၾကား ဆကဆေရးႏင ယၾကညမႈတ႔ ထခကသညအခနမားျဖစသည။

အထးသျဖင ထအခကသည မးႏြယစတငးမာမႈမားသည ဗဟအစးရႏင ရပရြာလထတ႔အၾကား ဆကဆေရး တညေဆာကရသည ပဋပကၡမားျဖစပြားသည ေဒသမားတြင အထးမနကနျပး အဓကအခကျဖစလာသည။ တငးရငးသားမား၏ လအပခကႏင ျပနာမားက ျပနလညသးသပသညအခါ၊ ျငမးခမးေရးပပးမႈအလရငမားအသငးမ ေဖာျပသညမာ တငးရငးသားမားအေနႏင ၎တ႔၏ ႏငငေတာႏင ေဒသတြငး ႏငငေရးရာမားတြင ဝငေရာကမစြကဖကႏငျခငး၊ လမႈေရးႏင စးပြားေရး ဖြ႕ျဖး တးတကမႈ မရျခငး၊ ကနးမာေရးႏင ပညာေရးဝနေဆာငမႈမားအား လကလမးမမျခငးႏင ယဥေကးမႈႏင ဘာသာစကား အပါအဝင အျခားလ႔အခြငအေရးမား မရရျခငးတ႔ေၾကာင ဗဟမ ေဘးဖယထားျပး ခြျခား ဆကဆျခငးခရသညဆသည ခစားခကမားရေၾကာငး ေဖၚျပထားပါသည။59

“မြနမးႏြယစတပဖြ႕န႔ အစးရစစတပၾကားက ႏစေတြအရမးၾကာတအထ သမငးဝငပဋပကၡေတြ

ျဖစခတာေၾကာင ေဒသခရပ႐ြာလထက အခခနထ အစးရကနးမာေရးစနစ (အေျခခကနးမာေရးလပသားေတြ

အပါအဝင)က လြယလြယန႔ မယၾကညႏငၾကေသးဘး။ ဒါေၾကာင အထးသျဖင ေဝးတေနရာမာေနၾကတ

တငးရငးသား မးႏြယစငယေလးေတြဆရင သတ႔ရ႕ ႐းရာေဆးဆရာေတြကပ

ပႏစသကၾကတာေတြ႕ရတယ။”မြနျပညနယတြင ဝနေဆာငမႈေပးသမား စညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခကမား58

49. (United Nations Development Programme (UNDP) [1]. 50. (UNDP[1] 2015). 51. (AYO-SDA 2015). 52. (WHO[1] 2015). 53. (Tin, Thaw, et al. 2007). 54. (Ministry of Health 2012). 55. (Tin, Lwin, et al. 2010). 56. (Ministry of Health 2012). 57. (Tin, Lwin, et al. 2010). 58. (BF 2015). 59. Peace Donor Support Group (PDSG)

28

လငးလကအနာဂတမ ကယစားလယမားႏင ရပရြာလထတ႔ ခတဆက ေဆာငရြကစဥ။

ဓာတပ - လငးလက အနာဂတ

UNDP ၏ ေဒသတြငးေကာငးမြနေသာအပခပမႈအေျချပေျမပေရးဆြျခငး အစရငခစာမ ေဖၚျပသညမာ ဝနေဆာငမႈအရညအေသြးအေပၚအျမငက အဓကခပကငထားေသာ အခကမာ ကနးမာေရးဝနထမး၏ ဆကဆေရးပငျဖစသညဟ ေဖၚျပထားသည။ အမနတကယပင၊ ျမနမာႏငငတစဝမးရ စစတမးတြငပါဝငေျဖဆ သတ႔၏ ၅၀% ေကာမာ လြနခေသာ (၃)ႏစေကာအခနအတြငး ၎တ႔၏ တငးေဒသၾကးျပညနယမားရ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမား၏ အရညအေသြးမား ကဆငးသြားသညဟ ခစားၾကရျပး ထသ႔ ခစားရျခငးမာ လညး ကနးမာေရးဝနထမးမား၏ ဆကဆေရးပမဆးရြားလာျခငးေၾကာင အဓကျဖစသညဟ ေျပာသည။ ထအဆျပခကက ခငးျပညနယရ စညးေဝးပြတကေရာကသတစဥးမလညး ထပဆငေျပာဆထားသညမာ - “ကနးမာေရးဝနထမးေတြက အပေဆာငးေဆးဖးေတြန႔ ပစၥညးဖးမတကႏငတ ရြာသေတြန႔ မသားစေတြက ဆရင ေကာငးေကာငးမြနမြန မဆကဆခငၾကဘး” ဟ၍ျဖစသည။

တစခနတညးမာပင၊ ျပညသ႔ကနးမာေရးစနစ၏ UNDP ၏ ေဒသတြငး ေကာငးမြနေသာအပခပမႈအေျချပ ေျမပေရးဆြျခငး အစရငခစာမ ေဖၚျပသညမာ ဝနေဆာငမႈ အရညအေသြးအေပၚအျမငက အဓကခပကငထားေသာ အခကမာ ကနးမာေရးဝနထမး၏ ဆကဆေရးပငျဖစသညဟ ေဖၚျပထားသည။49 အမနတကယပင၊ ျမနမာႏငငတစဝမးရ စစတမးတြငပါဝငေျဖဆ သတ႔၏ ၅၀% ေကာမာ လြနခေသာ (၃)ႏစေကာအခနအတြငး ၎တ႔၏ တငးေဒသၾကးျပညနယမားရ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမား၏ အရညအေသြးမား ကဆငးသြားသညဟ ခစားၾကရျပး ထသ႔ ခစားရျခငးမာ လညး ကနးမာေရးဝနထမးမား၏ ဆကဆေရးပမဆးရြားလာျခငးေၾကာင အဓကျဖစသညဟ ေျပာသည။50 ထအဆျပခကက ခငးျပညနယရ စညးေဝးပြတကေရာကသတစဥးမလညး ထပဆငေျပာဆထားသညမာ “ကနးမာေရးဝနထမးေတြက အပေဆာငးေဆးဖးေတြန႔ ပစၥညးဖးမတကႏငတ အမးသမးေတြန႔ မသားစေတြက ဆရင ေကာငးေကာငးမြနမြန မဆကဆခငၾကဘး” ဟ၍ျဖစသည။51

နညးပါးေသာလစာေငြသည ကနးမာေရးဝနထမးမား၏ အရညအေသြးေကာငးေသာ ဝနေဆာငမႈေပးလသည စတအားထကသနမႈက ထခကေစျပး သြားလာရခကခ

အလားတပင၊ လငးလကအနာဂတမလညး ၎တ႔ လပငနးေဆာင႐ြကရာ မြနျပညနယရ ေကးရြာမားတြင ရပရြာလထႏင ကနးမာေရးစနစအၾကား ဆကဆေရးသည အတားအဆးတစခသဖြယ ျဖစေနေၾကာငး ေဖာျပသည။ ယခကသ႔ ယၾကညမႈနညးေနျခငးသည အတတကာလမားမ အစးရႏင ျပညသလထအၾကား တငးမာခေသာ ဆကဆေရး၏ ၾကြငးကနေသာေၾကာကရြ႕မႈမားလညး ျဖစႏငသည။ ထကသ႔ အစးရမ အျပညအဝအပခပမႈ မရေသာ ေဒသမားတြင၊ ျပညသလထ၏ အပခပေရးပငးဆငရာလပငနးမားက အစးရမ ပမခပကငႏငရန ၾကးပမးချခငးသည ယၾကညမႈနညးျခငး၏ မလရငးျမစျဖစႏငသည။60

ရပရြာလထ၏ယၾကညမႈနညးျခငးေၾကာင လနာမားသည ရးရာေဆးဆရာမားႏင အျခားအရပဘက ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသမားကသာ ဥးစားေပးေရြးခယၾကျပး ဆရာဝနႏင ျပသရန အခနၾကာၾကာဆြေလရၾကသညဟ လငးလကအနာဂတမ ေဖၚျပသည။

ခငးျပညနယတြင အ႐ဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးမ ေတြ႕႐ခကမာ ရပရြာလထသည ႏစေပါငးမားစြာၾကာေအာင ရပရြာႏင နးကပစြာဆကဆလာခသည အရပဘက ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသက ေကာလြန၍ ကနးမာေရးဝနထမးအသစ တစေယာကအား ယၾကညရန တြန႔ဆတေနၾကသညက ေတြ႕ရသည။ သားဖြားဆရာမမ ရပရြာလထသည ကယဝနေဆာငမား မးမဖြားမပမနကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ခယရနႏင ကၽြမးကငသႏင မးဖြားရန စသည သမ၏ ကနးမာေရးသတငးစကားမားက မလကနာၾကေၾကာငး အစရငခသည။ အခ႕ေဆြးေႏြးပြမားတြင သားဖြားဆရာမသည အလြနငယျပး ၎တ႔အေနႏင ရြာရအရပလကသညသာလင ပ၍ေကာငးသညဟ ထငျမငေၾကာငး ရပရြာလထမလညး အစရငခသည။61

လငးလကအနာဂတမ (Collective Voices စမခက ေဆာငရြကေနစဥ ကာလအတြငး) ျပညေထာငစ အစးရမဟတသညဘကမ (Non-State Actors) ကနးမာေရးဝနထမးမားႏင ဆကဆရသညအခါမားတြင အခကအခ မားေတြ႕ရသညဟ ေဖၚျပသည။ Non-State Actor ကနးမာေရးဝနထမးမားႏင ေတြ႕ဆလလင ခြငျပခကမားေတာငးခရေသာလညး အဆးတြင ရပရြာလထအတြက ေကာငးစြာလပေဆာငေပးႏငချပး Non-State Actor ဘကမ အၾကးတနးတာဝန႐သမားႏင မားစြာ ညႏႈငးခရသညဟ လငးလကအနာဂတမ ေဖၚျပသည။62

ပဋပကၡျဖစပြားေသာေဒသမား၊ အထးသျဖင Non-State Actor ဘကမအပခပသည ေဒသမားတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမျခငးသည သာမာနထကပနညးသည။63 ၎ေဒသမားတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား ဝနေဆာငေပးႏငရနအတြက ႏငငတကာအစးရမဟတေသာအဖြ႕မားသည ျပညေထာငစအစးရထမ ခြငျပခကရယရျပး ထသ႔ခြငျပခကရယျခငးသည အစးရႏင ပဋပကၡျဖစေနေသာ ရပရြာမားတြင ႏငငတကာအစးရမဟတေသာအဖြ႕မား၏ လြတလပစြာရပတညသည အေနအထားက ထခက

ေစသည။ ထ႔ေၾကာင Collective Voices မတဖကအဖြ႕မားကသ႔ ေဒသခ ရပရြာအေျချပအဖြ႕အစညးမားရေနျခငးက အဓက ပတသကဆကႏြယေနသအမးမးႏင ဆကသြယရန ပ၍ ေကာငးမြနေသာလညး အမရငရပရြာႏင အစးရအာဏာပငမားႏင ယၾကညမႈတညေဆာကရာတြင စနေခၚမႈမား ေတြ႕ၾကေနရဆျဖစ သည။ အာဏာပငမား၊ ႏငငတကာအစးရမဟတေသာအဖြ႕မား၊ ရပရြာအေျချပအဖြ႕အစညးမားႏင ရပရြာလထအၾကား ရႈပေထြးသညဆကဆေရးသည ေဒသချပညသလထက အရညအေသြးျမငကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားမ ေဝးကြာေအာငဆကလက တြနးပ႔သကသ႔ ျဖစေနေပသည။

စမခကပစခမတျခငးႏင လပငနးေဆာငရြကျခငး မျပလပမ ပဋပကၡျဖစပြားေသာေဒသမားရ ပဋပကၡတြင အဓကပတသကဆကႏြယေနသ အားလးႏင ကနစြာ တငပငေဆြးေႏြးျပး ခဥးကပထားျခငးသည 3MDG ၏ ပဋပကၡကကငတြယေျဖရငးသည မဟာဗဟာတြင အဓကကေသာ နညးလမးျဖစသည။64 ဆလသညမာ သကဆငရာအစးရအဖြ႕မား၊ ဆန႔ကငဘကလကနကကငအဖြ႕မား (အထးသျဖင၎ေဒသမား အတြငးရ ကနးမာေရးဌာနမား)၊ အျခားကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသမားႏင အရပဘကအဖြ႕အစညးမားမ ကယစားလယမားႏင မညသညလပငနးေဆာငရြကခကမား မညသညေနရာတြင မညသညပစျဖင ေဆာငရြကလင အေကာငးဆးျဖစမညဟ တငပငေဆြးေႏြးျခငးျဖစသည။ အဓကပတသကဆကႏြယေနသမားႏင ပမနညႏႈငး ေဆြးေႏြးျခငးမာမ စမခကကာလတစေလာက အျမမျပတလပေဆာငေနမညအရာ ျဖစသည။ အစးရႏင အစးရမဟတေသာ အဖြ႕မားအၾကား ကနးမာေရးဆငရာလပငနးစဥမား ပးေပါငးေဆာငရြကရန ပပးကည သညစမကနးတြင ကနးမာေရးဆငရာပပးမႈမား၏ တးတကမႈမားအား အခနႏငတေျပးည နားလညမႈရရန မေဝရနႏင ယၾကညမႈရရနပပးေပးျခငးသည အေရးၾကးေသာ လပေဆာငခကျဖစသည။

၃.၆။ ဆကသြယေရးႏင ညႏႈငးေဆာငရြကေရး

အေျခခကနးမာေရးေဆာငရြကမႈဆငရာ ကန႔သတခကမား၏ အဓက ေနာကဆကတြျပနာမာ ျပညသ႔ကနးမာေရး စနစ၏ ရပရြာလထလအပခကမားက တ႔ျပနႏငစြမး ႏင လထ၏အသက နားေထာငစြမး အေပၚ သကေရာကမႈ ျဖစေစသည။ ေကးရြာကနးမာေရးေကာမတမား (VHCs) အားေကာငးေစရန ႏင ဖြ႕စညးတညေထာငရန တြနးအားရေနေသာလညး ၎တ႔၏ လပငနးမားက ဆကလကလပေဆာငေစရန (သ႔) လႈပရားတကၾကြေနေအာင ျပလပရန ခယဥးသည။ မြနျပညနယရ လငးလကအနာဂတမ ေတြ႕ရသညမာ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားသည ရပရြာ၏လအပခကမားႏင ကကညေအာင မတန႔ျပနႏငျခငးမာ ကနးမာေရးစမကနး ေရးဆြရာတြင ေကးရြာအဆငမ ပါဝငမႈမရျခငးႏင ရပရြာလထမ တန႔ျပနမႈစနစယႏရားမားသ႔ လကလမးမမျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစသည။

ေကးရြာကနးမာေရးေကာမတမား ဖြ႕စညး တညေထာင ျပးသည အခါတြငလညး ေကးရြာအဆငႏင ျမ႕နယ အဆင ကနးမာေရးေကာမတမားအၾကား ဆကသြယညႏႈငးႏငရန

60. Ibid. 61. (AYO-SDA 2015). 62. (BF 2015). 63. (PDSG 2013). 64. (3MDG 2015).

29

30““ကနးမာေရးဝနထမးေတြက ရႏငတကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေတြအေၾကာငး ရပ႐ြာက ေသေသခာခာ မေျပာ ျပဘး။ ရပ႐ြာကလညး ကနးမာေရးဝနထမးဆက သတငးအခကအလကအျပညအစရဖ႔ ေမာလငတယ။”

အ႐ဏဥး၏ ရပ႐ြာစညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခက၊ ခငးျပညနယ။

ခငးျပညနယရစညးေဝးပြမားတြင၊ ရပရြာလထမ လငစငရဝနေဆာင သမားထက အရပဘက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားက ပ၍သေဘာကေၾကာငး ေျပာၾကားသည။ ဓာတပ - အ႐ဏဥး လမႈဖြ႕ျဖးေရးအသငး

လမးေၾကာငး တညေဆာကရသညမာလညး စနေခၚမႈပင ျဖစသညအတြကေၾကာင ရလဒအေနႏင အားနညးေသာ ညႏႈငးေဆာငရြကျခငးႏင လေလာကမႈမရေသာ တန႔ျပနေဆာငရြကေပးျခငးမား ျဖစလာပါသည။ ဒါန-ေရ႕ေဆာငျမနမာ၏ Collective Voices စမခက ပထမအဆင အႏစခပအစရငခစာတြင ေကးရြာအဆင၌ အစးရက႑ႏင ေဒသခလထအၾကား ညႏႈငးေဆာငရြကျခငးတြင အားနညးမႈရျပး ျမ႕နယအဆငတြင အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားႏင အစးရက႑အၾကား ခတဆကမႈ အားနညးေနေၾကာငး မတတမးတငခသည။ အစညးအေဝး အနညးငယသာျပလပျခငး (သ႔) လးဝမျပလပ ျခငး (သ႔) ဖလယျခငးတ႔ မရေသာေၾကာင ၎တ႔အၾကား ကနးမာေရးဗဟသတမားႏင သတငးအခကအလကမား မေဝရန အတားအဆးျဖစေနျပး ခတဆကမႈလညး အားနညးေနျခငးျဖစသည။66 ဒါန-ေရ႕ေဆာင ျမနမာ၏ အဓကေတြ႕ရခက(၄)ခထမ တစချဖစေသာ အထကပါအခကသည ကနးမာေရးအတြက အဟန႔အတား မညသ႔ျဖစေစသညက ေဖာျပေနသည။

“ကနးမာေရးစမကနး ေရးဆြတအဆငေတြမာ ရပ႐ြာကပးေပါငးပါဝငတာ မရပါဘး။ ျပးေတာ၊

ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသအခငးခငး (အစးရကနးမာေရးဝနထမး၊ NGO ဝနထမး၊

ပဂၢလကဆရာဝနေတြ၊ စစဘက ဆငရာ ကနးမာေရးဝနထမးေတြန႔ ျပညေထာငစ အစးရမဟတတဘကက (NON-STATE

ACTORS) ကနးမာေရးလပသားေတြလညး ညႏႈငးေဆာငရြကတာ အားနညးတယ။”

မြနျပညနယတြင ျပလပခေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခကမား65

“ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေတြ ေပးတ႔ေနရာမာ ေကးရြာကနးမာေရးေကာမတကေနတဆင ရပရြာလထန႔ ပျပးထေတြ႕ဆကဆတာမားလာေအာငန႔ ေကးရြာေတြမာ

ကနးမာေရး ျမငတငျခငးလပငနးေတြ လပတ႔အခါ ရပ႐ြာလထပးေပါငးပါဝငဖ႔ မျဖစမေနလအပပါတယ။”

ခငးျပညနယတြင ျပလပခေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခကမား67

65. (BF 2015) 66. (3MDG 2016)[2] . 67. (AYO-SDA 2015) 68. (BF 2015). 69. (CAD 2015). 70. Ibid.

31

ခငးျပညနယရစညးေဝးပြမားတြင၊ ရပရြာလထမ လငစငရဝနေဆာင သမားထက အရပဘက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားက ပ၍သေဘာကေၾကာငး ေျပာၾကားသည။ ဓာတပ - အ႐ဏဥး လမႈဖြ႕ျဖးေရးအသငး

ဝနေဆာငမႈမားေပးရာတြင ရပရြာလထထမ အျပညအဝ ပးေပါငးပါဝငမႈမ႐ျခငးႏင႔ ကညမႈမား မ႐႐ျခငးသညလညးေနာကထပ အဟန႔အတားတစခ ျဖစသညဟ လငးလကအနာဂတမ ေတြ႕႐ခ႔သည။68

ခငးျပညနယတြင မားေသာအားျဖင႔ ရပရြာလထအတြငး၌ အရပဘက ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသမားသာ ႐တတသည။ တရားဝငခြင႔ျပထားသည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈက႑ႏင႔ အရပဘက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈက႑အၾကား ဆကသြယေရးႏင ညႏႈငးေဆာငရြကေရး အားနညးေနေၾကာငး လထအကး ေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ ေဖာထတေတြ႕႐ခ႔သည။ အရပဘက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသတ႔သည သငတနးမားရ ထားေလမရေသာလညး ရပရြာလထႏင ခတဆကျခငးအားေကာငးျပး လနာမားမ ယၾကညကးစားမႈလညး ရရထားသည။ အရပဘက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားသည လနာမားအတြက ၎တ႔ေပးႏငေသာ ဝနေဆာငမႈမား အရညအေသြးေကာငးလာေစရန ကနးမာေရးဆငရာသတငးအခကအလကမားႏင သငတနးမားရရရနလညး လလားေတာငတေနၾကေၾကာငး လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ ေတြ႕ရခရသည။69

ခငးျပညနယတြင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသႏင ရပ႐ြာလထအၾကား အဆကအသြယျပတေတာကေန ျခငးေၾကာင ကနးမာေရးျမငတငရာတြင အားနညးမႈမား ျဖစေပၚေၾကာငး အ႐ဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးမ မတတမးတငခသည။

“ကြနေတာ ဘယတနးကမ ကနးမာေရး၊ ေဆးပညာ သငတနးေတြမတတဖးဘး။ ဗမာလ ေရးထားတ

ေရးဥးျပစျခငးစာအပေလးပ ဖတဖးတယ။ ဘဝတေလာကလးလညး ကနးမာေရးဝနထမးေတြန႔ ခတဆကေဆာငရြကတာ မရခဖးဘး။ ကြနေတာတ႔ အားလး တစဥးခငးစပ အလပလပတယ။ ဒါေၾကာင

ကြနေတာတ႔ဆမာ ေခတေပၚေဆးကနညးေတြ အေၾကာငးလညး မသဘး။ ကနးမာေရးသတငး

အခကအလကေတြလညး မသဘး။”

ခငးျပညနယ႐ အရပဘက ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသတစဥး

အေရးၾကးသညမာ ဆကသြယေရးႏင ညႏႈငးေဆာငရြကေရး အားနညးျခငးေၾကာင႔ တစဖကတြင ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသမားအေပၚ၌ သကေရာကမႈရေစျပး ဝနေဆာငမႈ၏အရညအေသြးႏင ဝနထမး၏ စတအားထကသနမႈကလညး ေလာ႔နညးေစပါသည။ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ ေပးသမားအေနျဖင႔

တရားဝငခြင႔ျပထားသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈက႑ႏင႔ အရပဘက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈက႑အၾကား ဆကသြယေရးက တညေဆာကျပး လကရတြင ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားေပးေနေသာ အရပဘက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈက႑မသမားအား စြမးေဆာငရညျမSငတငေပးျခငးသည အထးသျဖင ကနးမာေရးဝနထမးမား နညးပါးေသာ ေဒသမားတြင အေျခခကနးမာေရးႏင ေရးဥးသနာျပစ ျခငးဝနေဆာငမႈမားက ပမလပေဆာငႏငရန နညးလမးေကာငး တစချဖစႏငသည။70

32

3MDG မ ကားမေရးရာတနးတညမေရးကြနယကမ ျပလပကငးပသည ၁၆ရကတာလႈပရားမႈ အခမးအနားတြင ျပပြအခနးငယခငးကငးျပသစဥ ဓာတပ - 3MDG

၃.၇။ အႏစခပ

ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးႏင အသးျပျခငးတ႔တြင ဆကဆေရး ေကာငးမြနေျပျပစျခငးသည အဓက အေရးပါေသာအခကျဖစသည။ ကနးမာေရးဝနေဆာငေပးသႏင ခယသတ႔အၾကားရ ကယပငအေတြ႕အၾကမားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၏အရညအေသြးႏင ရပရြာလထ၏ပပးမႈတ႔အေပၚ ထားရသည ခယခကအျမငမားအေပၚ သကေရာကမႈ႐ေစေသည။ ကနးမာေရးစနစသည တစခါတစရတြင ဆကသြယသြားလာရနခကခသညေဒသမားရ တငးရငးသားလမးေပါငးစ၏ လအပခကမားက အရငးအျမစအကန႔အသတမားၾကားမ ျဖညဆညးေပးႏငရနအတြက စနေခၚမႈမားက ရငဆငေနရသည။ ကစၥရပမားစြာအနကမ ဝနထမမား မၾကာခဏေျပာငးလျခငးျခငးသည ရပရြာလထႏင အထးသျဖင သြားလာရခကခေသာေဒသမားရ လထႏင ယၾကညေလာကဖြယေကာငးေသာ ဆကဆေရးက တညေဆာကရန အကန႔အသတျဖစလက႐သည။

ဤကစၥရပေၾကာင႔ ရပရြာလထသည ကနးမာေရးလပသားမားႏင တရားဝငခြင႔ျပထားေသာကနးမာေရးဝနေဆာငမႈစနစအေပၚ ခယခကအျမငမားက ေျပာငးလလာကာ အရပဘကကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားႏင႔သာ တငပငေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပလာၾကေၾကာငး Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားက ေတြ႕ရခၾကသည။ ထ႔ေၾကာင႔ ဆငးရႏြမးပါးျပး ထခကလြယသမားသည အရညအေသြးမျပညဝေသာ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈမားကသာ လကခရယျခငး (သ႔) ေစာင႔ေ႐ာကမႈ မခယျခငးက႔သ႔ေသာ အႏရာယရသည ေရြးခယမႈကသာ ျပလပေနၾကျပး တရားဝငခြင႔ျပထားသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပး သမားထသ႔ သြားေရာကျပသရန ေႏာင႔ေႏးျခငး (သ႔) မသြားေရာကျခငးမား ႐ႏငသည။ ၊ ကနးမာေရးလပသားမား၊ ရပရြာလထႏင အရပဘက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသတ႔အၾကား ဆကဆေရး အားေကာငးလာေစရန လပေဆာငျခငးသည ျမနမာႏငငတြင အားလးအတြက ပမေကာငးမြနသည ကနးမာေရးရ႐ရနေဆာင႐ြကရာ၌ အေရးၾကးေသာ အခနးက႑မ ပါဝငေနပါသည။

33

3MDG မ ကားမေရးရာတနးတညမေရးကြနယကမ ျပလပကငးပသည ၁၆ရကတာလႈပရားမႈ အခမးအနားတြင ျပပြအခနးငယခငးကငးျပသစဥ ဓာတပ - 3MDG

၄ကနးမာေရးအေပၚ သကေရာကေသာ လမႈေရး အခကအလကမား

“လမႈအဖြ႕အစညးဖြ႕စညးရာတြင မတမႈမ႐ျခငးသည ရငသနဖြ႕ျဖးေသာဘဝက ဥးေဆာငရနႏင႔ ေကာငးမြနေသာကနးမာေရးက ခစားေကနပႏငရနအတြက လြတလပခြငသည လမႈအဖြ႕အစညးတစခအတြငး (သ႔) လမႈအဖြ႕အစညးမားအၾကားတြင မညမစြာ ျဖန႔ကကထားျခငးကဆလသည။”71

ကနးမာေရးသည အရာအားလးႏငသကဆငျပး လတစဥးခငးစ (သ႔) ရပရြာလထအလက ေတြ႕ၾကရေသာ လမႈေရး၊ ႏငငေရး၊ ယဥေကးမႈႏင စးပြားေရးတ႔အေပၚတြင သကေရာကမႈရျပး ၎တ႔မလညး ကနးမာေရးအေပၚတြင သကေရာကမႈရသည။ ထ႔ေၾကာင ကနးမာေရးအား ကယျပန႔ေသာ လမႈေရးဆငရာ တရားမတမႈေဘာငထမ လမႈေရးျဖစစဥတစခအေနႏင ခဥးကပျခငးသည ပ၍အသးတညသည။ ကမၻာကနးမာေရးအဖြ႕ၾကးမ ကနးမာေရးအေပၚသကေရာကေသာ လမႈေရးအခကအလကမားက “လတ႔ ေမြးဖြားျခငး၊ ၾကးျပငးျခငး၊ ႐ငသနျခငး၊ အလပလပကငျခငးႏင႔ အမငးလာျခငး အေျခအေနမားဟ” အဓပၸါယဖြငဆထားသည။72

ဆငးရႏြမးပါးျပး မတညသည ရငသနေနထငမႈအေျခအေနမားသည လတနးစားအခ႕အတြက ကနးမာေရး

34

ျမနမာႏငင၏ ဆငးရမြေတမႈအျမင႔ဆးျဖစသည ခငးျပညနယတြင ေဆာငရြကေနၾကေသာ Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားျဖစသည လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕ႏင အ႐ဏဥးလမႈဖြ႕ျဖးေရးအသငးတ႔သည ၎တ႔၏ ရပရြာမားတြင စးပြားေရးျပနာမားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ခယရာ၌ အဓက အဟန႔အတား မားျဖစေၾကာငး ေတြ႕ရသည။

ခငးျပညနယေတာငပငးရ ရြာတစရြာမ အမးသမးတစဥးသည ကယဝနအၾကမေရမားစြာ ေဆာငခရျပး တစၾကမတြင ၄ငး၏ကေလးေလးလအရြယ အေရာကတြငထပမကယဝနရေနေၾကာငး သတထားမသည။ သမသည ကယဝနအၾကမမားစြာ ေဆာငခရျပး မၾကာခဏမးဖြားခရေသာေၾကာင အလြနအားနညးေန ျပး အခ႕အခနမားတြင မးဖြားျပးေနာကတြင သတလစေမေျမာသြားခဖးသည။ သမက ဆငးရေသာေၾကာင ကယဝနေဆာငစဥႏင မးဖြားေနစဥ အာဟာရျဖစေသာ အစားအစာမားက မတတႏငေသာေၾကာင ကယဝနေဆာငစဥႏင မးဖြားေနစဥအခနအတြငး အားနညးျပး ကနးမာေရး အတြက အႏရာယျဖစေစသညဟ ေျပာသည။ လထမ ကနးမာေရးေဆြးေႏြးမႈကနကစရတမတတႏငျခငး၊ ေဆးဖးဝါးခမတတႏငျခငးအျပင ခရးေဝးသြားရသျဖင အခနကနျခငး၊ ခရးစရတ၊ ျမ႕ေပၚကနးမာေရးဌာနသ႔ ေနမေကာငးသညလနာအား အေဖာလကေပးရသ မသားစဝငအတြက ေနစရတ စသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈႏင ဆကႏြယေနသည အျခားအပေဆာငးကနကစရတမားသည အဓကလမႈစးပြားေရး အတားအဆးမားအျဖစ အျမစတြယေနသညက Collective Voices ၏ မတဖက အဖြ႕မားမ ေတြ႕ရရသည။

၄.၁.၁။ ဆငးရမြေတမႈ

ဆငးရႏြမးပါးမႈသည ကနးမာေရးက ခ႕တေစျပး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမေစရာတြင အတားအဆးျဖစေစသည။ ဆငးရႏြမးပါးမႈမ အစျပ၍ အျမစတြယေနေသာ လမႈစးပြားေရးအတားအဆးမးစ သည လတစဥး၏ ကနးမာေရးႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားရယလအားက အေႏာငအယကေပးႏင သည။ အစားအစာရားပါးျခငးႏင အာဟာရဓါတမျပညဝျခငး တ႔ေၾကာင႔ ကယအေလးခနမျပညေသာကေလးမား ေမြးလာႏငပါသည။76 ပညာေရးမျပညစျခငးကေစာစးစြာ အမေထာငကေစႏငျပး အႏရာယရေသာကယဝနႏင မးဖြားျခငးတ႔က ျဖစေစႏငသည။ ထ႔ျပင စာမတတျခငး ေၾကာင ကနးမာေရးဗဟသတနညးပါးျပး မညသည အတြကေၾကာင ကနးမာေရးခ႕တရသည၊

71. (Commission on Social Determinants of Health 2008) . 72. (WHO 2016). 73. Ibid. 74. (Commission on Social Determinants of Health 2008). 75. (WHO[1] 2015). 76. (WHO[2] 2015).

35

ခ႕တေစျပး ကနးမာေရးအကးရလဒ ကြာျခားမႈမားသည လမႈေရးအားနညးခကမား၏အဆငေပၚမတည၍ ျခားနားသြားသည။ ကနးမာေရးႏငသကဆငသည လမႈေရးရာ အခကအလကမားကနားလညရန လမႈေရး နယပယအတြငး ကနးမာေရးသည မညသ႔မတစြာ ျဖန႔ၾကကထားသညအေၾကာငးႏင မတညသည ကနးမာေရးအေျခအေနမားႏင အကးရလဒမား၏ အေၾကာငးရငးမားက ေလလာရနလအပသည။ ကနးမာေရးဆငရာ ထခကခရမႈ အေတြ႕အၾကမားအား လမႈေရးဆငရာ မဝါဒမားႏင႔ စမကနးမား၊ မမတသည စးပြားေရးဆငရာ အစအစဥမားႏင႔ ႏငငေရးရာ အေျခအေနမားေၾကာင႔ မညမစြာ ေတြ႕ၾကေနၾကရသည။ ထ႔ေၾကာင႔ ရပ႐ြာလထမားအား ကနးမာေရး ခ႕တ႔ေစျပး ထခကလြယေသာ အေျခအေနမားသ႔ ကေရာကေစသည။73 ပမတကစြာဆရလင၊ “ကားမေရးရာ၊ ပညာေရး၊ အလပအကင၊ ဝငေငြ၊ တငးရငးသားမားႏင ေနထငရာ ေနရာတ႔သည လတ႔၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက လကလမးမႏငမႈ၊ အေတြ႕အၾကမားႏင အကးရရ မႈစသညအခကမားႏင နးကပစြာ ခတဆကေနသည။”74

Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားသည လထ၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမ ျခငးႏင ေကာငးေသာကနးမာေရးအကးရလဒမားရရမႈက ေႏာငေႏးေစသည ကနးမာေရးႏငသကဆငေသာ လမႈေရးအခကအလကမားက ေဖၚထတခၾကသည။ လထမလညး ကနးမာေရးဆငရာသတငးအခကအလကႏင ဗဟသတမားမရရျခငး၊ဓေလ႔ထးစ မားႏင ဘာသာစကား၊ စတဒဏရာႏင ခြျခားႏမခဆကဆျခငးႏင ကားမေရးရာစထားမႈတ႔အျပင ဆငးရႏြမးပါးျခငးအပါအဝင လမႈစးပြားေရးအတားအဆး မားက တငျပခၾကသည။ အစရငခစာ၏ ယခအပငးတြင ၎ျပနာမားက အေသးစတရငးလငးတငျပ မညျဖစျပး Collective Voicesစမခက၏ တငးေဒသၾကးျပညနယ (၆) ခတြင ပါဝငခၾကေသာ ရပရြာ လထ၏ အသမားႏင သေဘာထားအျမငမားကလညး အဓကထားေဖာျပထားပါသည။

၄.၁။ လမႈစးပြားေရး

လမႈစးပြားေရးအတားအဆးမား၊ အထးသျဖင ဆငးရႏြမးပါးျခငးသည ကနးမာေရးေစာငေရာကျခငးက လကလမးမႏငမႈအား နညးလမးမးစျဖင ကန႔သတ ထားသညက Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေတြ႕ရခရသည။ ျပညသ႔ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမား ေကာငးစြာမရရေသာေၾကာင မသားစ အမားအျပားသည ေစးၾကးျပး အရညအေသြးမေကာငးသည အျမတထတတတေသာ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားကသာ အားကးေနၾကရသည။75

မညသညအခန မညသညေနရာတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယရမညက လညး ေကာငးစြာနားလညႏငမည မဟတေပ။

ျမနမာႏငငသည ျပျပငေျပာငးလမႈသ႔ ဥးတညေနေသာ ႏငငျဖစသည။ လြနခေသာငါးႏစက ႏငငသည ျမငမားေသာ စစေပါငးျပညတြငးထတကနတနဖး ရရချပး ပမးမတနဖး ၇.၄% ျဖစသည။ တငးၾကပမႈ ပမ ေလာနညးလာေသာ ကနသြယေရးမဝါဒမားႏငအည စးပြားေရးအခြငအလမးမားလညး ပ၍ေပၚေပါကလာခ သည။77 သ႔ေသာ ျမနမာႏငငလဥးေရ၏ ၂၆%သည ဆငးရႏြမးပါးမႈ မဥးေၾကာငးေအာကတြင ရေနဆ ျဖစသည။ ထ႔ျပင ဆငးရႏြမးပါးမႈႏႈနးသည ကနးမာေရးအေျခခအေဆာကအဥမား အားနညးေသာ ေဝးလေခါငသသည သြားလာရခကခေသာေဒသမားတြင ႏစဆပမျမင႔မားေနသည။ တငးရငးသားမားႏင ပဋပကၡျဖစပြားေနသညေဒသမားတြင ဘာသာ စကား အခကအခ (သ႔) ပဋပကၡမားေၾကာင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမမျဖစေနသညအျပင ဆငးရႏြမးပါးမႈႏႈနးမာလညး ပ၍ျမငမားေနသည။ (မမ) အတထမ စကထတသးစြရျခငး (လထအေနႏင ကယပငေငြက သးရျခငး)သည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားအား ရယအသးျပျခငးအတြက ေငြေပးေခရာတြင အဓကနညးလမးျဖစသည။ ထသ႔ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအတြက ကနကစရတမား ေပးေခရေသာေၾကာင အမေထာငစမားအေနျဖင စရတမားစြာ ကနကႏငဖြယရေသာ အေျခအေနႏင ႀကေတြ႕ႏငဖြယရသည။ ေမာလငမထားေသာ ကနးမာေရး ကနကစရတမားသည ျမနမာႏငငတြင မသားစတစစ၏ ဝငေငြက ကငလႈပႏငေသာ အဓက အခကျဖစသညက ကမၻာဘဏမ သတထားမခသည။79 ဆလသညမာ ေမာလငမထားေသာ ကနးမာေရး ကနကစရတမားသည ဆငးရႏြမးပါးမႈမဥးေၾကာငး၏ အထကတြငကပလကရေသာ အသကရငရနးကနေနရသည

“တစခါတစေလမာ ကနးမာေရးဝနထမးန႔ ရြာသရြာသားေတြၾကားမာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေတြန႔ ပတသကျပး အျငငးပြားတာေတြရတယ။

ရြာသားေတြက အရမးဆငးရျပး ကနးမာေရးဝနထမးေတြေရာငးတ ေဆးေတြကဝယဖ႔ မတတႏငၾကဘး။ ကနးမာေရးဝနထမးေတြက

အစးရဆကရတေဆးေတြကေတာ အလကားေပးပါတယ။ ဒါေပမယ သတ႔မာ သငေတာတေဈးန႔ေရာငးဖ႔ တျခားအေရးၾကးေဆးေတြလ ပါလာ တတတယ။ လနာေတာေတာမားမားကေတာ ေဆးေတြက

လကငငးေငြရငးတာထက အေၾကြးန႔ဝယတာ မားပါတယ။”

ခငးျပညနယတြငျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေလလာေတြ႕ရခကမား82

မသားစမားအား ဆငးရႏြမးပါးမႈမဥးေၾကာငး ေအာကသ႔ ကေရာကသြားေစသည အဓကအခကျဖစသည။ ဆငးရႏြမးပါးမႈမဥးေၾကာငး ေအာကတြင ရႏငျပးေသာ မသားစမားမာမ မရပတညႏငေတာဘ ရပရြာ၊မသားစမား၊ အလရငအဖြ႕မားႏင မလေလာကေသာ လမႈကာကြယေရး လပငနးမားမ အေထာကအပမားက မခအားထားၾကရျပး ၎ေထာကပမႈမားမရပါက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လးလး လကလႊတလကရေလသည။

အစးရကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားသည စရတမေပး ကနးမာေရးစနစျဖင ဆငးရႏြမးပါးသမားအား ကသမႈမားက အခမေပးရနျဖစေသာလညး လကေတြ႕တြင အျမတမး အခမမေပးႏငေပ။80 ခငးျပညနယတြင ၂၀၁၃ အကနပငးႏင ၂၀၁၄ အေစာပငးတြငျပလပေသာ သေတသန ေတြ႕ရခက မားအရ လနာမား၏ ၈၂%သည ပမနျပသေနက ကနးမာေရးဌာနတြင ေဆးကသမႈမားအတြက တစခါတစရ (သ႔) အျမတမး မမတ႔အတထမ စကထတသးစြခၾကရျပး မားေသာအားျဖင ထကနကစရတမားအား မညသညအတြကေၾကာင ေပးေဆာငရနလအပသညက ရငးျပချခငး မရေၾကာငး UNDP မ ေတြ႕ရခရပါသည။81

၄.၁.၂။ အပေဆာငးကနကစရတမား

ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားႏင ေဆးဝါးမားအတြက တကရကကနကစရတမားအျပင၊ ကနးမာေရးေစာင ေရာကမႈ ခယသမားအတြက အခနတအတြငး ေငြေၾကး ဆငရာ ဖအားမား သကေရာကေစသည အေၾကာငးမာ ဆးရႈးသြားေသာအခနမား၊ ခရးစရတမားႏင အလပပကရ ေသာေၾကာင ျဖစေပၚလာသည အပေဆာငး ကနကစရတ မားေၾကာငျဖစေၾကာငး Collective Voices ၏ မတဖက အဖြ႕မားမ ေတြ႕ရသည။

အခနခငးျပညနယကသ႔ ေဝးလေခါငသေသာေဒသမားတြင ေနထငသညသမားအတြက ကနးမာ ေရးဌာနသ႔ေရာကရရန (သ႔) ကနးမာေရးဆငရာ သတငးအခကအလကမားရရရန

77. (Asian Development Bank 2016) 78. (WHO[4] 2015). 79. (World Bank Group 2014) 80. (WHO[4] 2015). 81. (UNDP[2] 2015). 82. (AYO-SDA 2015). “36

“ေစာငရတအခနက ကၽြနမတ႔အတြက အတားအဆးတစခပါပ။ ေဆးရ၊ေဆးခနးက

မနက၇နာရထက သြားရတယ။ ဆရာဝနေတြက ၈နာရခြ ၉နာရေလာကမ ေရာကတယ။

ျပးရငဆရာဝနေတြကေစာငရတယ။ ေနာကဆး အကနလးျပးစးတအခနကေတာ ေန႔လည ၁၂နာရခြ ၁နာရေလာကျဖစေနျပ။

ျပးမ အမျပနဆ ေတာ အဒတစေန႔လး ဘာအလပမမလပရေတာဘး။”

အသက ၄၂ အရြယရ HIV ပးႏင အသကရငေနထငသ အမးသမး83

“ကြနေတာအတြက အဓကအတားအဆးက ခရးသြားရတာပါပ။ ေအအာရတကထးရဖ႔ ရနကနက

လတငးသြားရတယ။ ခရးစရတက တစခါသြားရင ပမန ၃၀၀၀၀ ေလာကကနတယ။ အခနလညးကနတယ။ ကြနေတာသငယခငးအမမာ တစည၊ႏစညေလာက

အပရတယ။ ေအအာရတကထးရဖ႔ ခရးသြားေနတရက ေတြမာ အလပလပကရတယ။”

အသက ၅၀ အရြယရ HIV ပးႏင

အသကရငေနထငသ အမးသား85

ၾကာျမငေသာ အခနသည အဓကအဟန႔အတား ျဖစေနသည။ ခငးျပညနယရ Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕ႏစဖြ႕ (အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငး ႏင လထအကးေဆာငေကးလက ဖြ႕ျဖးေရးအဖြ႕)တ႔က ကနးမာေရးဌာနသ႔ေရာကရရန ၾကာခနသည ရပရြာလထက ပတပငတားဆးထားေသာအရာ ျဖစေၾကာငး မတတမးတငထားသည။ ရြာသရြာသားအမားစ၏ အသကေမြးဝမးေၾကာငးအလပမားသည ေတာငယာ လပငနးမားျဖစၿပး ေကးရြာမ မနစ (၉၀) ခန႔ကြာေဝးသည ေနရာမားတြငလပငနးခြင၀ငရေၾကာငးက အ႐ဏဥး လမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးမ မတတမးတငထားသည။

ထ႔အတ၊ ေဆးရ (သ႔) ကနးမာေရးဌာနတြင

ေထာကပေပးျခငးသည ဤအတားအဆးကေျဖရငးႏငမည နညးလမးတစခအျဖစ ထညသြငးစဥးစားသငသညဟ ေျပာသည။ ခရးစရတမားသည ေဝးလေခါငသေသာေဒသမားတြင ကနးမာေရး ဝနထမးမားနညးပါးျခငး၏ အေၾကာငးရငး တစခလညးျဖစသည။87 ေဝးလေခါငသေသာေဒသမားတြင ေနထငျခငးျဖင ရရေသာ သကသာေခာငခေရးစရတမားသည အပေဆာငးကနကရေသာ ခရးစရတမားက မကာမေသာ ေၾကာင ကနးမာေရးဝနထမးမားသညလညး ျမ႕ၾကးမားတြငသာ ေနထငလၾကသည။ ထအခက သည ေဝးလေခါငသျပး သြားလာရခကခေသာေဒသမားတြင ေနထငၾကသည ျပညသလထအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမမေစသည ထပဆငအတားအဆး ျဖစေနသည။

အလပမြနျပညနယတြင ကနးမာေရးဝနထမးမားမ ကနးမာေရးပညာေပးသညအခနမားသည လပငနးခြငဆငးသည အခနမားအတြငး ျဖစေနေၾကာငး လငးလကအနာဂတမ ေတြ႕ရသည။ “အလပသမားေတြ အလပ ရႈပတ ေန႔လညအလပခနေတြမာ အေျခခကနးမာေရးလပသားေတြ ေရာကလာေလရေတာ သတ႔ရ႕ ကြငးဆငးကနးမာေရး လပငနးအခနေတြက ရာဘာျခအလပသမားေတြ တကေရာကဖ႔ အခကအခ ရတယ။” ဆငးရႏြမးပါးျပးထ

ေစာငရေသာအခနမာလညး ရညၾကာသည။သငေတာေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားသည အနးအနားတြင ရေသာလညး တစခါတစရတြင သြားေရာကရနအခနမားစြာ ၾကာသညဟ ဖနတးအမ၏မတဖကျဖစေသာ ရပရြာအေျချပ အဖြ႕တစခ ျဖစသည သကတေရာငမ ေဖၚျပထားသည။

ခရးသြားရျခငးႏင သယယပ႔ေဆာငေရး

ျမနမာႏငငတြင သယယပ႔ေဆာငေရးစရတသည အဆမတန ၾကးျမငသည။ ယာဥကားမား သြားလာႏငမႈနညးျခငး၊ လမးမားကဥးျခငးႏင ေႏးေကြး၍ အခနၾကာျမငစြာ သြားလာရျခငးတ႔အျပင အနညးအကဥးသာရေသာ သြားလာေရးယာဥမားအား အလအယကသးစြလအား ျမငတကျခငးေၾကာင သယယပ႔ေဆာငေရးေဈးကြက တနဖးမား ျမငမားလာသည။84 ထအခကသည ေဒသတစခ၏ အခကအခာကေသာေနရာ ႏင ေဝးေသာေနရာ မားတြင ေနထငေလရသည ဆငးရႏြမးပါးျပး ထခကလြယသ မားအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမ ရယရာတြင အသးျပရမည သယယပ႔ေဆာငေရးစရတမာ ပမျမငမားမညျဖစၿပး ဝနထတဝနပး ပ၍ျဖစေစပါသည။

လမႈဖလေရးဝနၾကးဌာနမလညး86 ခရးစရတမားသည ျမနမာႏငငတြင ကနးမာေရးေစာင ေရာကမႈက လကလမးမႏငရန အဆးအတားျဖစေစသညဟ အသအမတျပသည။ ထ႔ေၾကာင၊ ယငးခရးစရတမားက

83. (PTE 2015). 84. (Raitzer, Wong and Samson 2015). 85. (PTE 2015). 86. (Ministry of Social Welfare, Relief and Resettlement 2014). 87. WHO 2014. 88. (BF 2015). 89. Community Driven Development and Capacity Enhance-ment Team (CDDCET) 2015) . “ 37

ခကလြယေသာ စကပးေရးအလပသမားမားအတြက လပခေငြျဖတ ေတာကခ၍ ကနးမာေရးပညာေပးအခနမား နားေထာငေနရနမာ မျဖစႏငသညအခကျဖစသည။88 ဤအတားအဆးအား ကားမေရးရာရႈေထာငမလညး သးသပႏငၿပး အမးသမးမားႏင ကေလးမားအေပၚ သကေရာကမႈရသည။ မြနျပညနယတြင၊ ကယဝနေဆာင အမးသမးမားသည ကယဝနေဆာငေနစဥ အေတာအတြငး လညး အလပလပၾကရသညက လမႈဖြ႕ၿဖးေရးႏင စြမးရညျမငတငေရးအသငးမ ေတြ႕ရရသည။

“အမးသမးေတြအတြက ကယဝနေဆာငေနတ အထလညး အလပက ဝနထတဝနပးျဖစေနတယ။

ကယဝနေဆာငအမးသမးေတြဟာ မးဖြားခါနးအခနထ ေခါငမးမးဖ႔ ထနးလကခးရတအလပေတြလမး

ခြနအားသး ပငပနးတအလပေတြလညးလပၾကရတယ။

မြနျပညနယတြငျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား89

မားေၾကာင ထခကလြယမႈရေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ ထကသ႔အေျခအေနမားတြင စားဝတေနေရးက ေျဖရငးျပးေနာက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၏ ကနကစရတမားသည မသားစဝငေငြ၏ ၄၀% ေကာ ေနျပး ထကနကစရတမားက ေပးေနရျခငးေၾကာင မသားစသည ဆငးရသညထက ဆငးရ၊ ႏြမးပါးသညထက ႏြမးပါးလာပါေတာသည။94 ထအေျခအေနသည မၾကာခဏကသမႈခယရျပး ေဆးဖးအကနအကမားေသာ နာတာရညေရာဂါသည မားအတြက အဓက ျပနာျဖစပါသည။

ဥပမာ - HIV ပးရေနေသာ မခငမားသည ကေလးအား မခငႏ႔တကျခငးထက ႏ႔မႈနဗးမားတကျခငးသည လြနစြာကနကစရတမားျပး မမတ႔၏ကေလးမားထသ႔ HIV ပးကးစကျပန႔ပြားေစရန ျဖစႏငေခပမားေၾကာငး Collective Voices၏ မတဖကအဖြ႕ျဖစျပး HIV ပးႏင အသကရငေနထငသမားႏင အလပလပေန ေသာ ဖနတးအမမ မတတမးတငခပါသည။95

ထ႔ျပင HIV ပးႏင အသကရငေနထငေသာ မသားစမားမ ကေလးမားသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ကနကစရတမားအတြက မဘမားကကရန ေကာငးမ ထြကေလရၾကရာ အသကေမြးဝမးေၾကာငးႏငမႈ စြမးအားမားက လကေလာလကရေသာေၾကာင ဆငးရႏြမးပါးမႈသသရာ (ႏင ေနာကဆကတြကနးမာေရး အကးရလဒမားမေကာငးျခငး) မာ ပ၍ပင ဆးရြားလာေၾကာငးလညး ေတြ႕ရခရသည။96

ေနာကဆးအေနႏင၊ ေဝးလေခါငသေသာေဒသမားတြင၊ ကနးမာေရးဌာနမားသ႔ေရာကရရန မမတ႔၏ ေကးရြာ အျပငသ႔ေရာကခနတြငလညး ေနမေကာငးသညလနာအား ျမ႕ေပၚရေဆးရသ႔ အေဖၚလကပါေပးရေသာ မသားစဝငအတြက ေနထငစရတစေသာ အျခားေသာအတားအဆးမားက လထအေနႏင ထပမေတြ႕ၾကၾကရ သည။

၄.၁.၄။ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ ခယရာတြင ေႏာင႔ေႏးေစျခငးမား

Collective Voices မ ေဆာငရြကခေသာ ေဒသအေျခအေနက သးသပဆနးစစျခငးတြင ဆငးရႏြမးပါးေသာ ရပရြာလထမားသည ကယတင (သ႔) ၎တ႔ဂရစကသတစဥးဥး ေနထငမေကာငးျဖစသညအခါ သငေတာေသာကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈကခယရန ေႏာငေႏးေလရၾကေၾကာငး ေဖၚျပထားသည။ ေဆးခနး (သ႔) ေဆးရသ႔ျပသရာတြင ကနကေသာစရတဆသညမာ ရပရြာလထမ သားဖြားဆရာမ (သ႔) သငတနးမတကထားေသာအရပဘကေဆးဆရာမား ႏင ျပသထားျပး (သ႔) ေဆးျမးတႏငကသထားျပး လကေလာကာ ေနာကဆးအေနႏင လာေရာကကသျခငးေၾကာငသာ ကနကေသာစရတမား ျဖစတတသည။ေစာငေရာကမႈ ခယရာတြင ေႏာငေႏးျခငးသည အေၾကာငး ရငးအမးမးေၾကာင ျဖစႏငသည (ေနာကပငး

“ကၽြနေတာ HIV ေရာဂါပးရေတာ ကၽြနေတာမနးမက လပငနးက ဆကဥးစးတယ။ ကၽြနေတာကေတာ ေဆးရ

သြား၊ ေအအာရတေဆးယျပး ကယကကယပဂရစကရတယ။ မသားစဝငေငြေလာလာျပးေတာ ကေလး တစေယာကက

ကၽြနေတာမနးမက ဆငမာအလပကလပဖ႔ ေကာငးထြကလက ရတယ။ ဒါေတြဟာလညး ကၽြနေတာအတြကေတာ

အတားအဆးေတြပ။ စးပြားေရးဝနထတဝနပးအေနန႔ေပါေလ။” အသက ၃၃ႏစ အရြယရ HIV ပးႏင

အသကရငေနထငသ အမးသားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး91

ထ႔ျပင အထးသျဖင ေကးလကေဒသမားတြင ေကာငးေနသညႏႈနး နမသညအတြကေၾကာင မသားစအမားအျပားသည လတတေလာမသားစဝငေငြ တးပြားရန မမတ႔သားသမးမား၏ ဝငေငြရာေဖြႏငသည စြမးရညက အသးခၾကရသည။90 ၎ေတြ႕ရခကမားေၾကာင မသားစမား တြင ဆငးရႏြမးပါးျခငးသည အဓက ေျဖရငးရသည ျပနာျဖစျပး ကနးမာေရးျပနာမားက ေျဖရငးျခငးသည ဒတယေနရာတြငသာရသည (သ႔) လးဝေနရာမရေပ။ ျမနမာႏငငရ ဆငးရႏြမးပါးေသာ ရပရြာလထအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအား သာတညမစြာ လကလမးမရယႏငေစရနမာ ၎တ႔၏ ဝငေငြက ထခကမႈအနညးဆးျဖစေစေသာ နညးလမးျဖင ၀နေဆာငမႈမားေပးႏငမည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးသမား၏ စြမးရညအေပၚတြငသာ တညမေနမညျဖစသည။

၄.၁.၃။ ေငြေၾကးယဖတျခငး၏ အကးသကေရာကမႈ

ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားအတြက ကပတညးေသာ မသားစဝငေငြသည အေရးေပၚအေျခအေနမားတြင ဝနေဆာငခမားႏင ေဆးဖးမားေပးရန မလေလာကသညအခါ ေငြေၾကးယဖတျခငး၏ သကေရာကမႈသည အျခား မသားစ၀ငမားအေပၚ ကေရာကလကရေၾကာငး Collective Vocies ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေတြ႕ရခရသည။ မသားစအရြယအစားၾကးမားျပး ဆငးရႏြမးပါးသမားေသာေၾကာင ေဆးဝါးမား အမားအျပား ဝယရလင စရတမတတႏငျခငးအျပင ထးစမာ အေရးေပၚ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ ခရးစရတ၊ ေဆးဖးဝါးခႏင အာဟာရတ႔ အတြက ေငြပေငြလမရျခငးတ႔က ခငးျပညနယတြင ေတြ႕ရေၾကာငး လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ၿဖးေရအဖြ႕မ မတတမးတငထားသည။92

Collective Voices ၏ ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးမားႏင အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငးမားတြင မြနျပညနယရလထမ ရငးျပသညမာ ၎တ႔သည တစခါတစရတြင အလပရငထမ ပကဆေခးရျခငး (သ႔)ေဈးဆငေသးအတြက အတးႏႈနး ျမငမားစြာႏင ေငြေခးျပး ပငဆငသမအား အေပါငေပးရျခငး စသညအေၾကာငးမားက ရငးျပသည။93 ထအခကကၾကညျခငးအားျဖင၊ ဤရပရြာလထထတြင ဆငရႏြမးပါးသမားသည အလြန ျမငမားေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ

90. (Ministry of National Planning and Economic Development & UNICEF 2012) 91. (PTE 2015). 92. (CAD 2015). 93. (BF 2015). 94. (Xu, et al. 2003). 95. (PTE 2015). 96. Ibid. 97. (CAD 2015)

38

“စညးေဝးပြတကလာတ လအမားစဟာ ျမ႕ေပၚေဆးရေတြကသြားတအခါ

သငေတာတယာဥကားန႔ ကယ တတႏငတ တညးခစရာေနရာက ရာေဖြဖ႔အတြက

အခကေတြ႕ၾကတယ။ အဒအစား သတ႔ဟာ လငစငမ ကနးမာေရးဝနေဆာငေပးတသေတြဆကပ

သြားၾကေတာတယ။” ခငးျပညနယ လထစညးေဝးပြမ ေတြ႕႐ခက

“ကၽြနေတာတ႔ ပမနဆ ကနစဆငသြားျပး အဖားေပာကေဆးတ႔ အေရာငကေဆးတ႔ ဝယေသာကလကတာပ။

ေဈးသညေတြက ေဆးေတြစပထားေလရတယ။ အဒါက ဆရာဝနေတြ၊ ကနးမာေရးဝနထမးေတြဆ သြားျပရ တာထက

အမားၾကးေဈးသကသာတယ။ ကၽြနေတာတ႔ေတာ ကနစဆငက စပေဆးေတြန႔ မသကသာမပ ေဆးခနးသြားလကတယ။”

မြနျပညနယမ ရပရြာစညးေဝးပြ တကေရာကသတစဥး

အခနးမားတြင ဆကလကေဆြးေႏြးသြားပါမည)။ ရပရြာလထ အမားစအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမရန ၾကးပမးရာတြင ေတြ႕ၾကရေသာ ေငြေၾကး အခကအခမားမာ အဓကအားျဖင ဆရာဝနမား၏ တငပင ကသမႈစရတႏင ေဆးဝယရေသာစရတတ႔ ျဖစၾကသည။

ထနတလနတြင စညးေဝးပြတကေရာကသ၏ ၉၄% ႏင ဟားခါးတြင တကေရာကသ၏ ၅၉%တ႔မ တစခါ တစရတြင ကနကစရတမားေၾကာင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယရန ေႏာငေႏးရသညဟ ေျပာၾကားၾကသည။98 အကယ၍၊ လနာသည ေရရညေဆးကသရမညဆပါကမသားစ အမားအျပားအတြက ထအခကသည မနကနေနသည။ Collective Voices စမခကမ ေဖာထတေတြ႕ရခေသာ ၎အခကအလကမားက စာေပစာတမးမားမ ေတြ႔ရခကမားႏငလညး ကးကားတငျပထားပါသည။ သေတသနတစခေတြ႕ရခကအရ99 ေကးလကေဒသမားတြင အပထနးသတ႔သည မမတ႔၏ကေလးမား ငကဖားေရာဂါ လကၡဏာမားေပၚေပါကလာသညတင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈခယရန ေႏာငေႏးေနသညမာ ကနကစရတ အဟန႔အတားမားေၾကာငျဖစသည။100 အျခားသေတသနမတစခေတြ႕ရခကအရ တဘေရာဂါ လကၡဏာမားျဖစေပၚလာသည လနာမားသည ေနာကဆးတြင အေထြေထြေရာဂါကဆရာဝနႏင မျပသမ မားစြာေသာကသနညးမားျဖင စမးသပကသခသည ထးစရေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယရနေႏာငေႏးျခငးေၾကာင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလအပခကမား ပၾကးမား လာျပး ကနးမာေရးအကးရလဒမားလညး ပ၍ဆးရြားလာရာမ အဆးတြင လနာအေပၚတြငသာမက ကနးမာ ေရးစနစအတြကပါ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈကနကစရတမား တကရကျဖစေစ၊ သြယဝက၍ျဖစေစ တးျမငလာပါသည။102

98. (CAD 2015). 99. (Thandar, et al. 2015). 100.(Saw, et al. 2009). 101. (BF 2015). 102. (Kraft, et al. 2009).

39

ေဒသခရပရြာအေျချပအဖြ႕မ ဝနထမးတစဥး မြနျပညနယမ အမးသမးတစဥးႏင တစဥးခငးေတြ႕ဆေမးျမနးေနစဥဓာတပ - လမႈဖြ႕ၿဖးေရးႏင စြမးရညျမႇငတငေရးအသငး

ခငးျပညနယရ လမးေဘးရပနားစခနးတစခဓာတပ - အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငး

လထအကးေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ ရငးျပသညမာ

၄.၂။ သတငးအခကအလကမား ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးႏင ကနးမာေရး ဗဟသတ

Collective Voices ၏ စမခကရပရြာမားတြင ကနးမာေရး အကးရလဒမားအေပၚ အဓကလႊမးမးသည အရာတစခမာ ရပရြာလထသည မမတ႔ လကလမးမရယႏငသည ကနးမာေရး ၀နေဆာငမႈမားအေၾကာငး သတငး အခကအလကမား မရရျခငး ႏင ကနးမာေသာလေနမႈဘဝက ေနထငရနအတြက သငေတာသညကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားအေၾကာငး ဗဟသတမရျခငးတ႔

ျပညသ႔ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသမားအား ရပရြာမ ပါ၀ငကညမႈမားႏင သကဆငေသာ ရပရြာလထ၏ အျမငမားက ထပမ သကေရာကမႈ ရေစပါသည။

ထ႔အတပင၊ လနာမားသည တရားဝင ကနးမာေရး က႑မားမ ဝနေဆာငမႈမားရရေသာလညး တစခါတစရတြင ၎တ႔ရရေသာကသမႈသည မညသည အတြကေၾကာငရရသညက အသေပးျခငးမခရေပ။ ယခကသ႔၊ သတငးအခကအလကမား နညးပါးမႈသည လနာမ မမ၏ ကနးမာေရးအကးရလဒမားက ကယတငစမႏငစြမးႏင အနာဂတတြင သငေတာ မနကနေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ခယျခငး အေလအထမားႏင ပတသက၍ နားလညႏငစြမးတ႔အေပၚ သကေရာကမႈရသည။107

အခ႕ေသာ လနာမားသည အခြငအေရးယဝငေရာကသည ေရာဂါမားအတြက ကသမႈခယေနေသလညး ၎တ႔၏ အႏရာယႏင ကသမႈမားအေၾကာငး ေကာငးစြာ မသနားမလညၾကသညက Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕ျဖစျပး HIV ပးႏင အသကရငေနထငသမားႏင အလပလပေနေသာ ဖနတးအမမ ေတြ႕ရ ခပါသည။

“ဝနေဆာငမႈေပးတသေတြက ျမ႕နယေဆးရန႔ တျခားကနးမာေရးဌာနေတြမာ လထမသေသးတ အလကား

ရႏငတ ဝနေဆာငမႈေတြအေၾကာငး၊ အထးသျဖင မခငန႔ကေလး ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေတြအေၾကာငး

ရငးျပရတယ။” မြနျပညနယတြငျပလပေသာ ဝနေဆာငမႈေပးသမား၏

စညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခကမား106

“ေဆးရကေတာကၽြနေတာက ေအအာရတေဆးေတြေရာ တျခားေဆးေတြပါ အမားၾကးေပးတယ။ ဒါေပမယ

ဒါေတြကဘာအတြကလညးဆတာ ကၽြနေတာလညး မသဘး”အသက ၅၀ႏစ အရြယရ HIV ပးႏင အသကရငေနထငသ

အမးသားမ ေဝဖနခက108

103. (Htwe 2016). 104. (BF 2015). 105. Ibid. 106. Ibid. 107. (PTE 2015). 108. Ibid. 109. (WHO[2] 2015). 110. (Htwe 2016).

40

“Collective Voices စမခကဟာ ရပရြာလထရ႕ ကနးမာေရးဆငရာလ႕အခြငအေရးေတြန႔ ကနးမာ ေရးျပနာေတြမာ

လထရ႕ခစားပငခြငေတြက ပညာေပးႏငဖ႔ ဆကျပးရသငတယ။ ေနာကျပး ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေတြရ႕ အဆငတငးမာရတ

ျပညစတကနးမာေရးဝနေဆာငမႈအစအစဥေတြကလညး ေျပာျပ သငတယ။”

မြနျပညနယတြငျပလပေသာ ဝနေဆာငမႈေပးသမားန႔ ရပရြာလထေတြ႕ဆပြမ

အၾကျပခကမား104

၄.၂.၁။ သတငးအခကအလက လစဟာမႈမား

တရားဝငခြငျပထားသည ကနးမာေရးက႑မ ထတျပနေသာ သတငးအခကအလကမားႏင ရပရြာလထမရရေသာ သတငးအခကအလကမားအၾကား ဆကစပမႈမရေၾကာငး မြနျပညနယတြင ေရႊ႕ေျပာငးအပစမား၊ တငးရငးသားမားအား ဥးတည၍ စမခကေဆာငရြကေနေသာ Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕ျဖစသည လငးလကအနာဂတအဖြ႕မ ေတြ႕ရခရသည။ အတအကဆရလင ရပရြာလထသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက မညသညအခနတြင မညသ႔ရရႏငေၾကာငး မသၾကေပ။ “အခ႕ေကးရြာမားသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပး သတ႔၏ ပမနကြငးဆငးဝနေဆာငမႈေပးမညအစအစဥမားတြင မညသညရြာသ႔ လာေရာကမည စသညက မသရၾကပါ”ဟ လငးလကအနာဂတမ ရငးျပသည။105

ထ႔ျပင၊ ဝနေဆာငမႈအမားအျပားႏင ေဆးဝါးမားမာ အလကားရရေသာလညး မြနျပညနယရလထမာ သတငး အမားမားရရေသာေၾကာင ကနကစရတျမငမားမႈက စးရမကာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက ေရာငရား ေနၾကသည။ ၎ထငျမငယဆခကက ရပရြာထတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးသမားမ အတညျပေပးရသည။ ထကသ႔ သတငးအခကအလက လစဟာမႈမားသည အစရငခစာ၏ ပထမပငးတြင တငျပခသညအတငး၊ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမား၏ အရညအေသြးႏင

ျဖစပါသည။ ရပရြာထတြင အမးသမးမား၊ တငးရငးသားမားႏင မသနစြမးသမားမကန လထအားလးအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား လကလမးမေစရန ကညေပး သညအေနႏင သတငး အခကအလကမား ပပးေပးျခငးသည Collective Voices စမခက ႏင ကယကယျပန႔ျပန႔ဆရလင 3MDG ၏ အားလးအတြက ကနးမာေရးစမကနးတြင အေရးပါသည အစတအပငး ျဖစသည။

အစးရသစသည တ႔ျပနမႈပေကာငးေသာ ကနးမာေရးစနစတစခတညေဆာကရာတြင ရပရြာလထ၏ အသမား က ရာေဖြထညသြငးရန ကတကဝတျပထားခနတြင103 တညေဆာကျခငးအဆငမား၌ မညသ႔ပါဝငရမညက သတငးအခကအလကမား မရရလငေသာလညးေကာငး၊ သတငးအခကအလကမား ရရရန မညသ႔လပေဆာငရမညက မသရလငေသာလညးေကာငး ဆငးရႏြမးပါးျပး ထခကလြယေသာ အျခားအပစမားသည မရညရြယဘ ပ၍ေဘးဖယထားျခငး ခရေသာအျဖစသ႔ ေရာကသြားႏငသည။

ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသႏင ဆငးရႏြမးပါးျပး ထခကလြယေသာလထအၾကား အၾကျပျခငးစနစမရျခငး ေၾကာင ကနးမာေရးႏငဖြ႕ျဖးေရးတြင မညမမႈမား ပမမားလာျပး လထႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးသ တ႔အၾကားရ ယၾကညမႈကလညး တကစားလာသည။109 ထအခကက ကနးမာေရးႏငအားကစားဝနၾကးဌာနမ လညး အသအမတျပသည။ လကေတြ႕ႏငအမနတကယနးစပေသာ တာဝနယမႈ/တာဝနခမႈျပညဝျပး လကတြ ညႏႈငး လပေဆာင ႏငေသာ ကနးမာေရးစနစအျဖစ အေကာငအထညေဖာရနႏင ထစနစသည အျပသေဘာ ေဆာငသည လထ၏ေဝဖနအၾကျပခကမားက စတအားထကသနစြာလကချပး သာတညမ ကနးမာေရး လႊမးျခမႈမဟာဗဟာအတြက အဓက မတေကာက အျဖစ အသးျပရန ဝနၾကးဌာနသည အစအစဥသစမား ေရးဆြေနပါသည။110

“ဒျမ႕နယေတြမာ ေရန႔ပတသကတေရာဂါေတြျဖစတ ဝမးပကဝမးေလာ၊ ေသြးလြနတပေကြးန႔ အေရျပား ေရာဂါေတြ

ေႏြရာသန႔ မးရာသမာ အျဖစမားတယ။ ဒေရာဂါေတြက သန႔ရငးေရး၊ လတစေယာကရ႕ အမ အကငတ႔န႔

သကဆငေနျပး လေတြရ႕ တစကယရညသန႔ရငးေရးအမအကငေတြ ပျပးေကာငးလာေအာင၊ ေရာဂါဘယလျပန႔ပြားတာလ

ဆတာေတြက ပျပးနားလညေအာင လပဖ႔လအပေနတယ။” ဧရာဝတႏင မေကြးတငးေဒသမားတြင ျပလပေသာ PRA

ေလကငခနးမားမ ေတြ႕ရခကမား111

၄.၂.၂။ ကနးမာေရး ဗဟသတ မျပညစမႈ

ကနးမာေရးဆငရာစာတတေျမာကမႈဟဆသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားဆငရာ သတငးအခကအလကမားက စစညး၊ ဖတရႈကာ နားလညအသးခႏငစြမးသည လတစဥး၏ အရညအခငးသည အသက၊ လမး၊ ပညာအရညအခငး၊ ဝငေငြ (သ႔) အလပအကငအေျခအေနတ႔ထက ကနးမာေရး အကးရလဒမားက တြကခကႏငသည ပမေကာငးမြနေသာ အခကပငျဖစသညဟသေတသနမားမ အၾကျပၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ထခကလြယေသာလထအတြက ကနးမာေရး ဆငရာစာတတေျမာကမႈက ျမငတင ျခငးသညသာ တးတကေကာငးမြနေသာ ကနးမာေရးအကးရလဒမားရရရန အသကေသြးေၾကာျဖစသည။112

111.(COM 2015) 112. (Oo, Soe and Lwin 2015). 113. (AYO-SDA 2015)

41

မြနျပညနယတြင ရပရြာလထစညးေဝးျပး ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမား လကလမးမရာတြင ေတြ႕ၾကရေသာ အခကအခမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးျခငး

ဓာတပ - လမႈဖြ႕ၿဖးေရးႏင စြမးရညျမႇငတငေရးအသငး

ကနးမာေရးသတငးအခကအလကမားအား လကလမးမရန ၾကးပမးၾကသညမာ အလြနရားပါးသညဟ Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေတြ႕ရရသည။ ထအခကက ေကးလကေဒသမားတြင မားျပားစြာေတြ႕ရျပး ျမ႕ေပၚရ ထခကလြယေသာလအပစမားတြငလညး ေတြ႕ရသည။ ဥပမာ - ဖနတးအမ၏ စမခကရပရြာမ လအမားသည ကနးမာေရးေဆြးေႏြးပြ (သ႔) ကနးမာေရးပညာေပးေဟာေျပာပြမားသ႔ တစခါမ မတကေရာကဖးသညက မားျပားေၾကာငး ဖနတးအမမ ေတြ႕ရရသည။

ခငးျပညနယတြင Collective Voices ၏ စမခကရပရြာ အမားအျပားသည သြားလာရခကခေသာ ေနရာေဒသမားတြင တညရၿပး ထေဒသမားတြင ကနးမာေရးဗဟသတမားသ႔ လကလမးမျခငးသည ကနးမာေရးအကးရလဒမားႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ခယသညအေလအထမား တးတကေကာငးမြနလာေစရနအတြက အဓက အဟန႔အတားမားထမ တစချဖစေနသည။ ရပရြာ လထသည ေကာငးစြာအလပလပေဆာငမည ေကးရြာ ကနးမာေရးေကာမတအား ဖြ႕စညးတညေထာငရန စတအားထကသနေနၾကျပး ကနးမာေရးႏငသကဆငသည သငတနးမားလညးရရ ရန ဆႏၵရၾကသညဟ အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးမ ရငးျပသည။113

ထအခကသည လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရးႏင

114. (United Nations International Children’s Emergency Fund (UNICEF) 2013). 115. (COM 2015).116. (Min and Hongsranagon 2014). 117. (Lorga, et al. 2013).118. (Oo, Soe and Lwin 2015). 119. (CAD 2015). 120. (BF 2015).121. Gender Equality Network (GEN) 2015). 122. (CAD 2015). 123. Ibid. 124. (GEN 2015).

42

ပတသကလာသညအခါ အဓကေတာငးဆခက ျဖစသည။ ႏငငေတာအဆင ေကာငးသငခနးစာမားတြင ေကာငးသေကာငးသားမားအတြက လငမႈဆငရာ အေျခခ ဗဟသတမား ထညသြငးထားေသာလညး ၎သည အလယတနးေကာငးမားတြငသာ သငၾကားေပး ျပး ျမနမာလငယလရြယအမားအျပား(၄၁%) မာ ၎ သငခနးစာမားက လကလမးမမၾကေခ။114 လငယလရြယ မားသည လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရးႏင ပတသကသည ဗဟသတမားက သငယခငးမားႏင မသားစဝငမားထမ ရရေလရျပး တစခါတစရတြင မတကမမနကနေသာ ဗဟသတမားသာ ရရသည။ ဧရာဝတတငးေဒသၾကးရ လပြတာျမ႕နယ (ဒါနေ႐႕ေဆာငျမနမာ၏ စမခကေဒသမားမတစခ)တြင ျပလပ ေသာ သေတသနတစခမ ပါဝငေျဖဆသမား၏ (၃၀.၄%)သည သန႔ရငးေရးႏင ပတသကေသာ ဗဟသတ နညးပါးေၾကာငးေတြ႕ရသညဟ ေဖၚျပထားသည။116 အျခားသေတသနတစခမ ထပမေတြ႕ရသညမာ ျမနမာႏင ထငးနယစပေဒသရ ကရငတငးရငးသားမားတြင အစားအစာသန႔ရငးေရး၊ ကးစကေရာဂါ မားႏင မကးစကတတေသာေရာဂါမားႏင ပတသကေသာ ကနးမာေရးစာတတေျမာကမႈႏင ေရာဂါကာကြယေရး အမအကငမား နမပါးၾကေၾကာငး ေတြ႕ရရသညဟ ေဖၚျပထားပါသည။117

၄.၂.၃။ ကနးမာေရး ဗဟသတ မေဝမႈက ကန႔သတထားေသာ လမႈေရးစႏႈနးမား

မသားစႏင ရပရြာတြငး ေဆြးေႏြးေလရသည ကနးမာေရး ျပနာမားႏင သကဆငသည လမႈေရးစႏႈနးမားသည ဗဟသတမေဝမႈက ကန႔သတထားေလရသည။ အထးသျဖင လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရး ႏင ပတသကလာသညအခါ ကန႔သတမႈမားျပားသည။ ျမနမာျပညသမားအၾကား လငႏင ဖမဆငရာကစၥရပ မားသည မေျပာအပသညအရာမားအျဖစ သတမတထားသည။121

လထအကးေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ “မသားစမားတြင လငမႈဆငရာကနးမာေရးက ေဆြးေႏြးသည အေလအကငမရေပ။ လအနညးစသာလင ၎တ႔၏ လငမႈဆငရာကနးမာေရးက လကတြေဖာႏင ေဆြးေႏြး ၾကသည။” ဟ၍ ရငးျပသည။122 ဤကသ႔ လငပငးဆငရာအမအကငမားႏင အေလအထမားအေပၚ ႏႈတဆတ ေနမႈသည ျမနမာျပညသအမားစအေနႏင လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရးအေၾကာငး ေဆြးေႏြးရန မသကမသာ ျဖစေစသည။ ထအခကသည Collective Voices ၏ ဆနးစစသးသပခကမားတြင အဓကအေၾကာငးအရာျဖစျပး လငမႈဆငရာကနးမာေရးလ႔အခြငအေရး၊ မးဆကပြား ကနးမာေရးႏင သားဆကျခားျခငးစေသာ အေၾကာငးအရာ မားက ကငတြယေျဖရငးရန ဗဟသတႏင စြမးအားမရပါဟ ေဖာျပထားပါသည။

ထ႔ျပင မးဆကပြားကနးမာေရးဆငရာ ေရြးခယမႈႏင ပတသကလာသညအခါတြင မသားစ အသငးအဝငး တြငး ၾကးစးထားသည အခြငအာဏာႏင ခပကငမႈ စႏႈနးမားရေနသညက Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေတြ႕ရသည။ ထစႏႈနးမားသည သားဆကျခား နညးလမးမားသးျခငးႏင ေမြးဖြားမည ကေလးအေရအတြက၊ ျခားထားမညႏစ စသညတ႔အေပၚ အမးသမးမား၏ဗဟသတႏင ဆးျဖတပငခြင အခြင အေရးတ႔က ကန႔သတလကပစလကသည။ ဥပမာ ဒါန-ေရ႕ေဆာငျမနမာ၏ စစတမးေကာကယမႈတြင ပါဝငခသည ရပရြာလထမ အမတြင ကနးမာေရးႏငသကဆငသညဆးျဖတခကမားက ခသမာ အမးသား မားျဖစေၾကာငး ေျပာျပခသည။ ထအခကက ဖနတးအမမေတြ႕ရခကမားျဖစသည - “မသားစဝငမား၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏင သကဆငေသာဆးျဖတခကမားက ခမတသမားမာ ဖခငမားျဖစၾကသညဟ စညးေဝးပြတကေရာကလာေသာ အမးသမးမားက ေျပာျပသည” ဟသညအခကက ထပဆငေထာကခထား သည။ ခငးျပညနယရ မတဖကအဖြ႕မားျဖစေသာ အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးႏင လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕တ႔၏ ဆနးစစေလလာခကမားမလညး ထအခကက ထပခါထပခါ တငျပထားၾကသည။

မၾကာေသးမက ကားမေရးရာတနးတညမေရးကြနယကမ124 ျပလပခေသာ ျမနမာႏငငအတြငးရ ယဥေကးမႈ စႏႈနးမား၊ လမႈေရးအေလအထမားႏင ကားမေရးရာတနးတညမမႈတ႔ႏင ပတသကသည

“ခငးေကးရြာသရြာသားေတြက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသေတြဆမသြားခင သတ႔ကယပင ဒါမမဟတ မသားစကနးမာေရးျပနာေတြက မတေဆြေတြန႕ တငပငေလရၾကတယ။ ေဆးရဆတာက ေနာကဆး

အေနန႔သာ သြားၾကတာ။” ခငးျပညနယတြငျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမ

ေလလာေတြ႕ရခကမား115

အေရးၾကးသညမာ ကနးမာေရးစာတတေျမာကမႈအဆင နမပါးမႈသည အႏရာယရေသာ ကနးမာေရးအမအကင မားႏင ဆကစပေနသည။118 Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားသည ကနးမာေရးဆငရာ စာတတေျမာကမႈ အဆငနမပါးျခငးႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ခယရာတြင ေႏာငေႏးျခငးစႏႈနးမားအၾကား ဆကစပမႈက ရာေဖြေတြ႕ရချပး ၎သည မေကာငးေသာ ကနးမာေရးရလဒမား ျဖစေပၚေစေၾကာငးလညး ေတြ႕ရခသည။ ဥပမာ - လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕၏ ေတြ႕ရခကအရ “ရြာသရြာသားမားသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားထမသြားမ သတ႔ကယပင (သ႔) မသားစ ကနးမာေရးျပနာမားအား မတေဆြမားႏင တငပငေလရၾကပါသည။ ၎သည ရပရြာတြငး ကနးမာေရး အသပညာနညးပါးမႈႏင ဆကစပ ေနပါသည။”119 အလားတစြာပင၊ လငးလကအနာဂတမ “ေတြ႕ဆေမးျမနးခသည ရပရြာမားတြင ေရာဂါကာကြယ ေရး ဗဟသတမား အေတာပငနညးပါးျပး ေဝဒနာဆးရြားလာမသာ ကသမႈခယသည အေလအထရသည” ဟ၍ မတတမးတငထားသည။120

သေတသနမလညး အထကပါေတြ႕ရခကမားက ေထာကခထားသည။ သေတသနမ မသားစမား၏ သားဆကျခား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ (Family Planning) ႏင ပတသကလာလင အမးသားမားသည အဓကဆးျဖတေပးသမား ျဖစၾကျပး၊ တစခါတစရတြင ပပန ေၾကာငၾကကာ တစခါတစရတြင သားဆကျခား နညးလမးမား အသးျပသညက အျပငးအထန ကန႔ကြကၾကသညဟ ေဖၚျပထားသည။

ျမနမာႏငငတြင လငႏင ဖမဆငရာကစၥရပမားအေၾကာငး ပြငလငးစြာေဆြးေႏြး ျခငးႏင သတငးအခကအလကမေဝျခငးတ႔က လမႈေရးအရ မေျပာအပသညအရာမားအျဖစ သတမတထား ျခငးက လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရးတ႔တြင သတငးအခကအလကမားယြငးျခငးႏင ကြာျခားျခငး တ႔က ျဖစေပၚေစသည။ လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရးဗဟသတ ေကာငးစြာရသမားပငလင ရးရာ ယၾကညမႈမားက လကခထားဆျဖစေၾကာငး ဖနတးအမမ ေတြ႕ရရသည။ ဥပမာ - အမးသမးႏင မနးမငယ မားအပစတြင ပါဝငေဆြးေႏြးသ တစေယာကမ “အေမက အပေဖၚဝငခနမာ ရာသလာတာက ဘယလစမရ မယ၊ ဘာစားျပး ဘာမစားရဘး ဆတာေတြ ေျပာျပတ ကၽြနမရ႕အတငပငခပ။ အေမက ကၽြနမရာသလာတ ရကက မတထားဖ႔ရယ ရာသလာေနတနး ေခါငးမေလာရဘးဆတာေတြ ေျပာျပတယ။”125

ဘးလငးျမ႕နယတြင၊ ရြာသရြာသားမားသည မသားစအတြငးတြငပင လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာ ေရးအေၾကာငး ပြငလငးစြာေျပာျခငး၊ သတငးမေဝျခငးမားမရေၾကာငး လမႈဖြ႕ၿဖးေရးႏင

စြမးရညျမႇငတငေရး အသငးမ ေတြ႕ရခသည။

ခငးျပညနယတြင၊ လထအကးေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ တညေသာအခကမား ေတြ႕ရချပး ထနတလနရ ရပရြာလထသည ဟားခါးႏငယဥလင လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရးအေၾကာငး ေဆြးေႏြးေလမရေၾကာငးႏင ထကသ႔ လမႈအေလအထသည ခငမာစြာအျမစတြယေနျပး ေဝးလေခါငသေသာ ေဒသ မားတြင ကယျပန႔စြာလကခထားေၾကာငး ေတြ႕ရခရသည။ လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရး အေၾကာငး လမႈေရးအရ မေျပာရနတားျမစထားျခငးသည ဗဟသတ ကြာဟခကမားက ျဖစေစသညသာမက ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈခယျခငး အေလအထကပါ သကေရာကမႈရလာသည။

“လငအဂၤါေတြရ႕ အလပလပပေတြ၊ အပေဖၚဝငစန႔ မးဆကပြား အဂၤါေတြရ႕အေၾကာငးက နားလညထားတာ ေတြက ယဥေကးမႈဓေလအရ မသားစန႔ ေမာငႏမေတြန႔

ေဆြးေႏြးလ႔မရဘး။”

ဘးလငးျမ႕နယတြငျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား

125. (PTE 2015). 126. (CDDCET 2015). 127. (CAD 2015). 128. (GEN 2015).

43

ခငးျပညနယမ အမးသမး မားသည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသႏင မးဆကပြားကနးမာေရး ျပနာမား အေၾကာငး ေဆြးေႏြးရန တြန႔ဆတေနၾကသညဟ လထ အကးေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ ေတြ႕ရရသည။ “ကၽြနမတ႔ ေဒသ (ေကးရြာ ၁၂ ရြာ) မာ အမးသမးေဆးထးဆရာမ ဒါမမဟတ ဆရာဝနေတြ မရၾကဘးေလ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမ တ႔အမးသမးေတြေနမေကာငးတအခါ အမးသားေဆးထးဆရာေတြဆပ သြားၾကရတယ။ ဒါေပမယ ကၽြနမတ႔ ေနထငမေကာငးတာေတြက သတ႔က ပြငပြငလငးလငးမေျပာရပါဘး”ဟ ေျပာၾကသည။127

ကားမေရးရာတနးတညမေရးကြနယက၏ တားျမစထားသည အရာမား၏ အခနးက႑က ေလလာေသာ သေတသနမ အထကပါေတြ႕ရခကမားက ေထာကပေပးသည။ အမးသားေရာ အမးသမးပါ အျခားသမားႏင ေဝမရန အဆငေျပေသာ ကနးမာေရးအေျခအေနမားတြငပင လမႈေရးစႏႈနးမား ေဖါကဖကသကသ႔ျဖစျခငး မမတ႔၏ဂဏသကၡာ ထခကသြားမညက စးရမစတတ႔ျဖင ကန႔သတထနးခပထားၾကရေၾကာငးလညး ေတြ႕ရခ ၾကရသည။128 ဖနတးအမမ ဥးေဆာငေသာ အမးသမးမားႏင မနးမငယမား၏ ေဆြးေႏြးပြတြင ကနးမာေရး သတငးအခကအလကမား မေဝမႈႏငပတသက၍ ဓေလထးစ၊ ရးရာယဥေကးမႈတနဖးမားႏင ေခတမေသာ အေတြးအေခၚမားၾကား အားျပငမႈမားျမငတကလာသညက ေတြ႕ရသည။

လမႈေရးစႏႈနးမားႏင ေမာလငခကမားအရ အမးသမးမားသည မသားစတြငး ျပစေစာငေရာကသအျဖစရေန ရသညအတြကေၾကာင ကနးမာေရးသတငးအခကအလကမားႏင ပညာေပးျခငးမားက မားစြာထေတြ႕ခြင မရ ရေပ။ စာမတတျခငးႏင

ရပရြာတြငး ကြငးဆငးလပငနးမားတြင ဖနတးအမမ တားျမစထားေသာအရာမားသည လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြား

ကနးမာေရး တ႔အေပၚတြင သကေရာကမႈရေၾကာငး ေတြ႕ခရသည။ဓာတပ - ဖနတးအမ

မခငဘဝ၊ ကေလးျပစေစာငေရာကျခငး တ႔တြင ကနးမာေရး ဗဟသတမရျခငးသည အမးသမးထတြငး အေတြ႕ရမားေၾကာငး အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးမ မတတမးတငထားသည။ အမးသမးမားသည အမေထာငတာဝနမားႏင မအားလပ ေသာေၾကာင ကနးမာေရးသငတနးမားႏင ရပရြာစညးေဝးပြမားက တကေရာကႏငျခငး မရေပ။

“စညးေဝးပြေတြက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေတြဆ လေတြအေရာကနညးရတ အေၾကာငးရငးေတြ ရာေဖြတ

အခါ အမားစက ယဥေကးမႈစႏႈနးေတြန႔ အယသးတာေတြ၊ ၾကားဖးနားဝေတြန႔ ကနးမာေရးျမငတငေရးမာ

ဘာသာစကားအခကအခေတြေၾကာင ျဖစၾကတာမားတယ။”မြနျပညနယတြငျပလပေသာ ဝနေဆာငမႈေပးသမား၏

စညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခကမား131

129. (PTE 2015). 130. (AYO-SDA 2015). 131. (BF 2015). 132. (Myanmar Centre for Responsible Business (MCRB) 2014). 133. (Ethnologue: Languages of the World 2016). 134. (Smith 2005).

ဘာသာစကားအမးေပါငး ၁၀၀ ေကာ အသးျပသည။133

တငးရငးသားမားသည တငးျပည၏အရငးအျမစမား ေပါမားေသာ နယစပေဒသမားတြင ေနထငၾကျပး တစခါတစရတြင သြားလာရခကခေသာ ေဒသမားတြင ေနထငတတၾကသည။ ဆလသညမာ လနညး စျဖစေသာ တငးရငးသားမားသည အရညအေသြးျပည၀သည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားသ႔ လကလမးမႏငမႈ နညးပါးသည။ နယစပေဒသရ နယေျမအားလးသည ပဋပကၡျဖစပြားလကရေသာ ေနရာမားျဖစျပး အခ႕ေနရာမားသည ကမၻာေပၚတြင အရညၾကာဆး တကပြမားျဖစၾကသည။134

တငးရငးေဆးပညာအား ႏငငေတာအစးရမ ပပးေပးျပး ကာကြယထနးသမးထားေသာလညး အျခားေသာ အယသးသည အေလအကငမားအား ေတြ႕ျမငေနရဆျဖစသည။ ယခေတြ႕ရခကသည လနညးစျဖစေသာ တငးရငးသားမားေနထငျပး

44

ျမနမာႏငငတဝနးတြင ႐းရာဓေလ႔ထးစႏင႔ အယသးမႈမားမာ ကနးမာေရး ေစာင႔ေ႐ာကမႈခယျခငးက လႊမးမးလက႐သညဟ Collective Voices မတဖကအဖြ႕အစညးမားက ေတြ႕႐ခ႔သည။ဓာတပ - ဖနတးအမ

ထ႔ျပင ေကးရြာကနးမာေရးေကာမတႏင ေကးရြာကနးမာေရး လႈပရားမႈမားတြင အမးသမးမား ပါဝငသညႏႈနးမာ လြနစြာနညးေနျပး တးတကလာေစရန ျပလပသငသည။130 ၎ေတြ႕ရခကမားသည ဗဟသတႏင ခယခကသေဘာထားတ႔က အမအကငေျပာငးလရန အေထာကအက ျပေသာလညး လကေတြ႕တြင နကရႈငးစြာအျမစတြယေနေသာ ယဥေကးမႈ ယၾကညခကမားအား ရကခးရန မလြယကေၾကာငး ေထာကခၾကသည။ လငဆငရာႏင ဖမကစၥတ႔အေၾကာငး ေဆြးေႏြးျခငးက တားျမစထား ျခငးသည ရပရြာတြငး အမးသမးမား၏ အခနးက႑အေပၚ ထားရသည တနဖးမားႏင လမႈေရးစႏႈနးမား ေၾကာင ေပၚေပါကလာျခငးျဖစသည။ ထအခကမားႏင ၎တ႔၏ အမးသမးမား၏ ကနးမာေရးရလဒမား အေပၚသကေရာကမႈမားက အစရငခစာ၏ ေနာကပငးတြင ဆကလကေလလာပါမည။၄.၃။ ဓေလထးစႏင ဘာသာစကား

ျမနမာႏငင၏ ၅၁သနးေသာ ျပညသလထသည အာရ၏ မဟာဗဟာလမးဆ (the strategic crossroads of Asia)တြင ကယစားျပပဂၢလမာ ျဖစၾကသည။ ျမနမာ ႏငငတြင တငးရငးသားလမးစမား ေပါမားမႈႏင ဘာသာစကား ကြျပားမႈတ႔က ေဒသတြငးေပၚလြငေနမႈႏင ယဥေကးမႈရးရာေပါငးစတ႔ ထငရားေသာေရာစပမႈက ေဖၚျပသည။ ျမနမာႏငငသည ကမၻာတြငတငးရငးသား လမးစမား ေပါမားသည ႏငငမားတြင တစခအပါအဝင ျဖစသည။ လမးစေပါငး (၁၃၅)စေကာရ၍ လမးစမားသည ျပညသတစရပလး၏ (၃၀-၄၀%)ခန႔ ျဖစျပး ျဖစျပး132

“အမးသမးေတြန႔ မနးကေလးတငးက အမးသမးမးဆကပြားကနးမာေရးျပနာေတြန႔ မးယပေရာဂါ ျပနာေတြက အျမရငဆငေနၾကရတာေၾကာင

ရကမေနဘ ရငဆငဖ႔လတယလ႔ ေျပာၾကတယ။ ဒါေပမယ တစေယာကမေတာ သားအမေခါငးကငဆာအတြက မစစေဆးၾကညဖးဘး။ ဒါဟာ စစေဆးၾကညလ႔ရျပး

စစေဆးသငမနးလသေပမယ အရငက မလပခဖးဘး။” ရနကနတြငျပလပေသာ အမးသမးမားႏင မနးမငယမား၏

ေဆြးေႏြးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား129

135. (Bodeker, et al. 2005). 136. (PTE 2015) .137. (AYO-SDA 2015). 138. (Bodeker, et al. 2005). 139. (BF 2015)

“တခ႕သေတြက ေဆး႐က လတစလရ႕ ပထမဆးရကတ႔ ေနာကဆးရကတ႔ ဒါမမဟတ တနလၤာေန႔တ႔ဆရင ႐းရာအယေတြေၾကာင႔ မသြားဘး။ အဒေန႔ေတြမာ

သြားလကရင မေကာငးတာေတြ ျဖစမယလ႔ ယၾကညၾကတယ။137

ပဋပကၡျဖစပြားလကရေသာ ေဒသျဖစသည မြနျပညနယတြင လပငနးေဆာငရြကေနေသာ Collective Voices ၏ မတဖက လငးလကအနာဂတမ ေတြ႕ရရေသာ ထးျခားသညအခကျဖစသည။

၄.၃.၁။ ဓေလ႔ထးစမား

အယသးမႈမား ႏင ထးတမးစဥလာမားသည ဓေလထးစမားႏင ၎တ႔အား နားလညလကချခငးတ႔၏ အေရးပါေသာ အစတအပငးျဖစသည။။ ထငးႏငငနယစပရ ျမနမာဒကၡသညမားအၾကားတြင ဓေလထးစမားသည ကနးမာေရးေစာင ေရာကမႈခယသညအေလအထႏင မညသ႔ ေရာယကေနသညက Bodeker ႏင အဖြ႕မ ေလလာၾကညေသာ အခါ “ရးရာႏင ဝဥာဥဆငရာ ယၾကညမႈမား၊ အေလအထမားသည ဓေလထးစ၊ ေကးရြာလမႈေရးစနစႏင လနာမား၏ ေရာဂါအေပၚတြင ရႈျမငမႈတ႔တြင နကရႈငးစြာအျမစတြယေနေၾကာငး ေတြ႕ရသည။”135

Collective Voices ၏ ရပရြာတငပငေဆြးေႏြးပြမားမ ထြကေပၚလာေသာ အေၾကာငးအခကတစရပမာ ရပရြာ၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယသည အေလအထက ဓေလထးစမားႏင ရးရာစႏႈနးမားမ ဥးေဆာငလမး ညႊနေနသညဟ၍ျဖစသည။ တရား၀ငခြငျပထားသည ကနးမာေရးက႑သ႔ လကလမးမေရာကရႏငမႈ အကန႔အသတရေသာ (သ႔) လးဝမရေသာ ေဒသမား၌ ရးရာဓေလသးေဆးမားအား အားကးေနရခနတြင အယသးမႈမားကလညး ကယျပန႕စြာေနရာယထားသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ခယရာတြင ဓေလထးစမားက မညသ႔ဝငေရာကစြကဖကေလရသညက ေဒသတငးရ Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေတြ႕ရရသည။ ဥပမာ - ရနကနျမ႕ရ အမးသမးမားႏင မနးမငယမား၊ HIV ပးႏင အသကရငေနထငသမား၊ မနးကေလးခငးစတဝငစားသမားႏင လငေျပာငးလထားသမားသည ရးရာဓေလသးေဆးမားႏင အႏရာယျဖစေစေသာ လမႈေရးစႏႈနးမား၏ စြကဖကမႈကခရေလရသည။136

Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ၎တ႔၏ စမခကရပရြာမားတြင ရးရာဓေလသးေဆးမားႏင အယသးမႈမားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမျခငးတြင စြကဖကျခငးရေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။ အရပဘကကနးမာေရးက႑မ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးသေပါမားေသာ တငးရငးသားေဒသမားျဖစသည ခငးႏင မြနျပညနယတ႔တြင ရးရာထးတမးမားႏင အယသးမႈမားက အရပဘကမ ၀နေဆာငမႈေပးသမား ႏင ရးရာနတေဆးဆရာမား၏ (ဤစာမကႏာရ ေလးေထာငကြကကၾကညပါ။) အႏရာယရေသာ

အယသးေသာယၾကညမႈမားသည ေဝးလေခါငသေသာေဒသရ ရပရြာလထက ယဥေကးမႈအရလကခႏငေသာ ခရးသြားလာႏငသညရကမားက ကန႔သတျခငးအားျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားႏင ပ၍ေဝးကြာေအာင ဖနတးသကသ႔ျဖစေနသညက လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ ေတြ႕ရရသည။

အခ႕အေျခအေနမားတြင၊ တရားဝင ခြင႔ျပထားသည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ မားသည တတႏငေသာေဈးႏႈနးျဖင လကတကမးတြင ရေနေသာအခါ၌ ရပရြာလထသည ၎တ႔ထမ ရရေသာ ကထးအျပင ေရးရးရာေဆး (သ႔)

“ေျမြကကခရတဒဏရာက ဆနေတြေထာငးျပး အေပးတယ။ ျပးေတာ အနးဆးကနးမာေရးဌာနက မပ႔ခင ငရတသးဖတေတြ ငရတသးမႈန႔ေတြလညး အရငေကၽြးေသးတယ။”

ဝနေဆာငမႈေပးသမား၏ စညးေဝးပြသ႔တကေရာကသ အေျခခကနးမာေရးလပသားတစဥး“

“တစခ႕မသားစေတြက လမးေဘးေဆးဆငေတြန႔ တငးရငးေဆးေတြက ပထမဆးကသမႈအေနန႔ အားကးၾကတယ။ သတ႔က ေတာရ ဖားနာတာေလာကက ကြမးရြကျပတန႔ ေဆးဓါတဆားကသးျပး ကၾကတယ။ တစခါမာေတာ ၁၄ႏစအရြယကေလးမေလးေကာက သတလစ ေမေျမာသြားေလာကေအာငရကျပး မေကာငးဆးဝါး ႏငတယဆတ နတေဆးဆရာေတြလညး ရတယ။”

“မကစနတာအတြကဆရင ရးရာေဆးဆရာကေပးတ ဘာမနးမသအႏရာယမားတ အမႈန႔ေတြက မကစထ ထညၾကတာပ။ အဒေဆးေတြက မတပတငထားတာလညး မဟတဘး။ အေျဖကေတာ လနာမာ အျမငအာရ ဆးရႈးမလျဖစသြားျပး ေနာကဆးေတာ မကစအထးကဆပ႔လကရတာပ။”

“ေရးတနးထက အေလအထေတြက ခထရပရြာေတြမာ သးၾကတနးပ။ မးတြငးထမာ ဆႏြငးလမးျပး အတပ ထငတာမးေပါ။”

45

“ဝကရးျပနတာရ႕ ေဒသကထးက ဆားေတြတစဇြနးအျပည တကလကတာပ ျဖစပါတယ။”

46 ““ကနးမာေရးန႔သကဆငတ လမႈေရးရာအခကအလကေတြဟာလညး ရးရာအယသးမႈေတြ၊ ရးရာနတ အေလ အထေတြန႔ ဖားနာမႈေတြအတြက ကသေပးတ ဘာသာေရးကထးေတြန႔ မားေသာအားျဖင ဆကစပေနတာပါပ။”

မြနျပညနယတြင လငးလကအနာဂတမ ျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ

ေတြ႕ရခကမား

မြနျပညနယတြင ရပရြာစညးေဝးပြမားမ အႏရာယမားျပး အယသးေသာ ကနးမာေရးအေလအထမားစြာက ေဖၚထတႏငခသည။ဓာတပ - လငးလကအနာဂတ

“တခ႕စညးေဝးပြတကလာတသေတြကေတာ HIV ကထးအတြက တငးရငးေဆးန႔ အေနာကတငးေဆးက

အတတြေသာကၾကတယလ႔ ေျပာၾကတယ။”HIV ပးႏင အသကရငေနထငသမားပါဝငေသာ

ရပရြာစညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခကမား142

ကထးမားျဖင တြဖကေလရေၾကာငး သေတသနေတြ႕ရခကအခ႕မ ဆထားသည။138 မြနျပညနယတြင ရပရြာ စညးေဝးပြတစခ၌ မခငတစဥးမ “ကၽြနမကေတာ ကၽြနမသား မကလးနလာျပဆရင သ႔ရ႕မကလးထက ကငငယေရ တစစကႏစစကေလာက ခပလကတာပ။” ဟ ေျပာၾကားခသည။139

လငးလကအနာဂတမ ရးရာ (သ႔) ရပရြာသး ေရာဂါကထးမားႏင စပလဥးေသာ အျဖစအပကဇာတလမးမးစက စစညးထားသည။ Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မား အားလးအနကတြင ရပရြာလထမ ေတြ႕ႀကရေသာ ကနးမာေရးဆငရာ အဟန႔အတားမားအေပၚ အယသးမႈႏင ရးရာယၾကညမႈတ႔မ လႊမးမးထားေၾကာငးက မြနျပညနယရ ရပရြာလထ၏ ေျပာၾကားခကမားမ ေတြ႕ရခသည။ မြနျပညနယတြင ရးရာေရာဂါကထးမားဆသညမာ တစခါတစရတြင အမတြငးအေျချပ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၏ တစစတတစေဒသျဖစျပး ၎တ႔သည တရား၀ငခြငျပထားသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ ေပးသမားထသ႔ မသြားေရာကမ ကနးမာေရးခ႕တမႈက ပထမဆး ခခကာကြယေပးသညအရာျဖစေၾကာငး လငးလကအနာဂတမ

ေတြ႕ရခပါသည။ ရပရြာစညးေဝးပြတကေရာကလာသတစဥးမ “ကၽြနမကေတာ အမမာပ ေဆးၿမးတေတြန႔ ကယဟာကယ ကဖ႔ၾကးစားၾကညပါတယ။ အမမာဆရင မသားစအတြက ကၽြနမကဆရာဝနပ။ အဖားမေပာကဘး ေရာဂါ မသကသာဘးဆမပ ရးရာေဆးဆရာဆသြားလကတယ။”ဟ ေျပာျပသည။140

တငးရငးေဆးကသနညးမားမာ ျမနမာႏငငတြင ဥပေဒျပဌာနးထားျပး စညးမဥးစညးကမးမားလညး ခမတ ထားသညအျပင ျမ႕ၾကးမားတြငလညး တငးရငးေဆးရအမားအျပား တညရသည။141 သ႔ေသာ၊ အမားအားျဖင၊ Collective Voices ၏ ရပရြာလထမ အစရငခစာမားတြင ရညညႊနးထညသြငးသည အရပလကသညမား၊ ေဆးထးဆရာမား ႏင နတေဆးဆရာမားမာ တရား၀ငခြငျပခက ရထားေသာသမား မဟတသကသ႔ ကနးမာေရးသငတနးလညး မတကထားသမား ျဖစၾကသည။

ေဆးေလာကအတြငး တရားဝငျဖစေအာငျပလပျခငး အားနညးေသာေၾကာင အရပဘကမ ကနးမာေရး၀နေဆာငမႈေပးသည က႑သည ရပရြာလထထတြင အဓက ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသအျဖစ ရပတညေနေသာလညး တစခါတစရတြင ကနးမာေရးမဝါဒအတြငး ပါဝငျခငးမရဘ တရား၀ငခြငျပထားေသာ ၀နေဆာငမႈေပးသမားဘကမ ၎တ႔အတြက တာဝနရသတ႔ႏငလညး ဆကသြယေဆာငရြကေပးမႈမား မရေၾကာငး လထအကးေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ မတတမးတငထားသည။ Collective Voices စမခက၏ ဒတယအဆငတြင လထအကးေဆာင ေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ ခငးျပညနယရ တရားဝင ခြင႔ျပထားသည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသမား ႏင႔ အရပဘကမ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈေပးသမားအၾကား ကြနယကသဖြယ ခတဆကေဆာငရြကရန လပေဆာငမညျဖစသည။143

၄.၃.၂။ ဘာသာစကား

ျမနမာႏငငရ ျပညသမားသည ဘာသာစကားမားအရ မတကြျပားျခားနားေနၾကသည။ ျမနမာႏငငတြင ဘာသာစကားအမးေပါငး ၁၀၀ ေကာ သးစြလကရသည။144 ဘာသာစကားအရ လနညးစျဖစေသာသမားသည ႏငင၏ တငးရငးသားမးႏြယစမား ေနထငသညေဒသမားတြင ေနထငျခငးမရၾကဘ ၎တ႔၏ ေရာဂါလကၡ ဏာမား၊ ေရာဂါျဖစစဥႏင ကနးမာေရးေမးခြနးမားက ကနးမာေရးဝနထမးမားသ႔ ဆကသြယေမးျမနးေျပာ ၾကားႏငျခငးမရေသာေၾကာင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ခယရန အပေဆာငးအတားအဆးမားကပါ ေတြ႕ ၾကၾကရသည။

လနညးစသာရေသာ တငးရငးသားမးႏြယစမားရေသာ ေဒသမားတြင ကနးမာေရးဝနထမးမ ေျပာေသာ စကားႏင လထမအသးျပေသာ ဘာသာစကားတ႔ ကကညမႈမရသညက

140. (BF 2015). 141. (WHO 2012). 142. (PTE 2015). 143. (CAD 2015) . 144. (Ethnologue: Languages of the World 2016), 145. (BF 2015). 146. (UNDP[1] 2015). 147. (BF 2015). 148. (AYO-SDA 2015). 149. Ibid.

Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေတြ႕ရသည။ ျမနမာႏငငရ ကနးမာေရးလပသားတ႔သည အနမဆးအေနႏင အထက တနးေအာငျမငျပးရနလသည။ မြနျပညနယရ အရြယေရာကျပးသမား၏ ၁၆.၆%ႏင ခငးျပညနယတြင ၁၉.၆% သာ (ရနကနခရငတြင ၃၇.၅%) အထကတနးေအာငျမငျပးၾကသည။146 ေကးလကႏင ျမ႕ျပ၏ ပညာေရးကြာဟခကသည ဘာသာစကားမားေကာငးစြာတတကၽြမးျပး အရညအခငးရကာ သငေတာသည ကနးမာေရးလပသားမား ရရႏငရန အခကအခရေနသည။ ထ႔အတပင၊ ဘာသာစကားကြျပားမႈမားသည ေဒသရလနာမားသည ၎တ႔၏ကနးမာေရးလပသားမားထမ အသးမားသညဘာသာစကားက သငယႏင သည အခြငအလမးလညး နညးသြားသည။

Collective Voices၏ ခငးျပညနယရ မတဖကအဖြ႕ျဖစေသာ

အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးႏင မြနျပညနယရ မတဖကအဖြ႕ျဖစေသာ လငးလကအနာဂတတ႔မ ရပရြာလထအတြက ဘာသာစကားအတားအဆး သည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားက အသးျပရန ခကခေစျပး အစးရကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားႏင ခတဆကမရန အဟန႔အတားျဖစေစေၾကာငး ေဖၚျပခသည။ အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးမ “ေကးရြာမားမ လထသည ျမ႕ၾကးမားမ ျပညသလထႏင ဆကသြယရာတြင အခကအခရသည။148 လနညးစသည ကြျပားေသာ ဘာသာစကားက သးသျဖင ျမ႕ငယမားသ႔ပင ဆကသြယရန ခကခသည။” ဟ ရငးျပသည။ ထ႔ျပင၊ “ေယဘယအားျဖင ေဆးရမဝနေဆာငမႈမားက အသးျပရာတြင အထးသျဖင ခငးအမးသမးမားသည ဘာသာစကားႏင အျခားအခကအခမားက ရငဆငၾကရသည။”149

ဘာသာစကားကြာျခားေသာ တငးရညးသားမားအတြက ရပရြာထတြင ကနးမာေရးသတငးအခက အလကမားႏင ကနးမာေရးပညာေပးတ႔က ရရႏငသညပမာဏက ဘာသာစကားအခကအခက ကန႔သတ ထားေၾကာငး Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားက ေတြ႕ရခသည။ ခငးျပညနယတြင ျမနမာစကားေျပာဆႏငမႈဟသည ျမနမာစာတတေျမာကျခငးက ဆလသညမဟတေပ။ လငဘာသာစကား (ခငးျပညနယတြင အသးမားေသာ ဘာသာစကား) တြင လကတင စာလးမား သးျပး ျမနမာ ဘာသာစကားတြင ျမနမာစာလး မားသာသးသည။ ထ႔ေၾကာင၊ “ေကးရြာလထအတြက ကနးမာေရးသတငး

47

မြနျပညနယတြင ရပရြာစညးေဝးပြမားမ အႏရာယမားျပး အယသးေသာ ကနးမာေရးအေလအထမားစြာက ေဖၚထတႏငခသည။ဓာတပ - လငးလကအနာဂတ

“ပစတာ၊ လကကမးစာေစာငန႔ ေၾကျငာဘတေတြမာ ေရးထားတ ကနးမာေရးသတငးအခကအလကေတြက

ျမနမာဘာသာန႔ဆေတာ ကၽြနေတာတ႔က နားလညျပးလကနာဖ႔ ခကခတယ။ ဒါေၾကာင မြနလေျပာတတတ ကနးမာေရးဝနထမးကပ

ကၽြနေတာတ႔လခငတယ။” မြနျပညနယတြင ျပလပေသာ

ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား147

အခကအလကမားႏင ေရာဂါကာကြယေရးႏင ပတသကသညသတငးစကားမားက လကလမးမရနအတြက ဘာသာစကားႏင စာတတေျမာကမႈက အေရးပါေလသည။”150

ျမနမာႏငင၏ တငးရငးသားမးႏြယစမားသည ယဥေကးမႈႏင အမးသားလကၡဏာမားက ေဖၚထတျပသရာႏင မးႏြယစဘာသာ စကားသးရာတ႔တြင ဗဟအစးရႏင အဆငမေျပခဖးေသာ သမငးေၾကာငးရသည။151 ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈသတငးအခကအလက မားႏင ကနးမာေရးဗဟသတတ႔က လကလမးမႏငရနတြင ဘာသာစကားကြာျခားမႈသည အဓကအခကျဖစေနရာ ၎အခကသည ျမနမာႏငင၏ လမားစႏင လနညးစ တ႔အၾကားရ လမႈေရးမညမမႈက ပ၍အားေကာငးနကရႈငးလာေစျပး တငးရငးသားမးႏြယစမားႏင အစးရ၏ ဝနေဆာငမႈမားၾကား ယၾကညမႈမား ယတေလာလာေစသည။

မြနျပညနယတြင၊ ဘာသာစကားအတားအဆးေၾကာင ေပၚထြကလာသည နားလညမႈလြျခငးမားမစ၍ ပဋပကၡ မားအထျဖစလာႏငေၾကာငး၊ ထမတဆင လငစငရကနးမာေရးဝနေဆာငသမားအေပၚ အထငအျမငမားမႈ မား ျဖစေပၚလာႏငကာ ရပရြာႏင ကနးမာေရးစနစအၾကား ယၾကညမႈအေပၚ သကေရာကေစေၾကာငး လငးလက အနာဂတမ ေတြ႕ရခသည။ (ယၾကညမႈအေၾကာငး ေရ႕ပငးအခနးမားတြင ေဆြးေႏြးချပးျဖစသည။)

မြနျပညနယရ ကနးမာေရးဝနထမးႏင ရပရြာလထအၾကား ဘာသာစကားအခကအခက ျမနမာစကားေျပာႏင သည ၾကားလ (သ႔) စကားျပနတစေယာကက သးျခငးျဖင တစခါတစရေျဖရငးႏငသည။ ထအခကသည လနာမားအတြက အပေဆာငးကနကစရတမား ေပၚေပါကလာသညသာမက ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားႏင လညး ပ၍ေဝးကြာသြားေစျပး အငအားမညမသည ဆကဆေရးက ပ၍ဆးသြားေစသည။ဂလနးမာတနကဇမ152 ဘာသာစကားအတားအဆးမားေၾကာင ေရာဂါကမမကယတငစမခန႔ခြႏငသည လနာ၏ အရညအခငးက ပတဆ႔တားဆးသကသ႔ ျဖစသြားျပး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယရန ၾကးပမးအားထတမႈ ကလညး ပတပငလကသကသ႔ ျဖစသညဟ ေျပာပါသည။ မာတနကဇမ ခတဆကျပေသာ ေရာဂါက မမကယတင စမခန႔ခြႏငသည လနာ၏အရညအခငးႏင သငေတာေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ခယျခငး အေလအထတ႔ ေပာကဆးသြားျခငးသည လနာႏင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈစနစအၾကာ ဝဝါဒကြျပားမႈမား ျဖစေပၚလာေစပါသည။

၄.၄။ အားလး တနးတပါဝငႏငေရး

Collective Voices စမခကသည ရပရြာထရ ဆငးရႏြမးပါးျပး ထခကလြယေသာသမား၏အသမားက ရာေဖြေဖၚထတရနႏင ၎တ႔၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယျခငး အေလအထႏင အေတြ႕အၾကမားက ေဖၚထတရနျဖစျပး ထအခကမားက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈစနစ တးတကေကာငးမြနရန

ျပျပငေရးတြင အသးျပရနျဖစသည။

ကစၥရပတငးတြင Collective Voices၏ မတဖကအဖြ႕မား၊ ၎တ႔ လကတြလပေဆာငေနေသာ ရပရြာ အေျချပ အဖြ႕မားႏင ရပရြာလထတ႔မ ရပရြာထတြင မညသတ႔သည ထခကလြယျပး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ ကနးမာေရး ဗဟသတႏင သတငးအခကအလကတ႔မ လမႈေရးအရ ဖယထတထားျခငးခရဖြယရသညသမားက ေသခာစြာရာေဖြေဖၚထတခသည။

ရပရြာတစခခငးတြင အခ႕ေသာအပစမားသည အျခားသမားထက ကနးမာေသာဘဝတြင ေနထငႏငရနႏင သငေတာသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ခယရာတြင အခကအခမား ပမေတြ႕ၾကၾကရသညကလညး ေတြ႕ရခရသည။ ထအရာသည အခ႕ေသာအပစမားအတြက ခြျခားဆကဆခရျခငးျဖစသကသ႔ ၎တ႔ႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကသတ႔အၾကားရ ယၾကညမႈက ေလာခလကသကသ႔ျဖစကာ ထအပစမား၏ လႈပရား သြားလာမႈရျခငး မရျခငးကလညး လကလမးမေစမႈအေပၚ

“တတယအဆငေဆးရၾကး (ျပညနယ/တငးေဒသၾကးအဆင႔ေဆး႐ၾကး၊

သငၾကားေရး ေဆး႐ၾကး၊ အထးက ေဆး႐ၾကးမား) ေတြမာ

ကနးမာေရးဝနထမးေတြန႔ ေျပာဆ ဆကဆရတာ ခကခတာေၾကာင

လထက ၾကားပြစားတစေယာကငားျပး သတ႔ကယစားေျပာဆခငးရတာ

ထးစလျဖစေနပါတယ။ အဆးဆးကေတာ အေရးေပၚ

အေျခအေနေတြမာ သတ႔အေနန႔ ဘာလပရမနးမသဘ

ၾကားပြစားရ႕ ဆးျဖတခကက လကနာရေတာ ပကဆလပကနျပး

ကယကကယစြမးအားမရသလ ခစားရတယ။”

မြနျပညနယ စညးေဝးပြတစခမ ေတြ႕႐ခက153

150. (AYO-SDA 2015). 151. (Joliffe 2014). 152. (Martínez 2010). 153. (BF 2015).

48

154. (BF 2015).155. (PTE 2015). 156. (PTE 2015). 157. Ibid.

49

ရပရြာပြတစခတြင လငးလကအနာဂတမ စစဥထားေသာ ပညာေပး ကနးမာ ေရးေစာငေရာကမႈ

သရပေဖၚတငဆငျခငးဓါတပ - လငးလကအနာဂတ

သကေရာကေစသည။

ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမရန ခကခေနသည ကြျပားျခားနားသညသမားထသ႔ ေရာကရရနႏင သတ႔၏အသမားက ၾကားရေစရန ထပတလလၾကးပမးျခငးသည ျမနမာႏငငတြငျဖစေပၚေနေသာ ကနးမာ ေရးဆငရာ မညမမႈမားက ကငတြယေျဖရငးရနအတြက အေရးၾကးသညအခကျဖစသည။ ထ႔ျပင၊ ကနးမာ ေရးလကလမးမေစမႈအေပၚ သကေရာကေနသည အေျခအေနမားကလညး နားလညထားျခငးျဖင ပမ ထေရာကစြာလပေဆာငႏငမည။ လတစဥးအတြက ကနးမာေရးစနစႏင အျခားကစၥရပမားမ ေဘးဖယျခငးခ ထားရျခငးသည အေတြ႕ရမားေသာအရာျဖစသည။ အထကပါ လပငနးမားသည ေရရညတညတေသာ၊ လထက ဗဟျပရန ညSႏႈငးေဆာငရြကထားေသာ ဖြ႕ျဖးမႈ၏ တစစတတစေဒသျဖစသည ကယျပန႔ေသာလမႈ ေရးရာအေျခအေနမားက နားလညႏငပါေစမည။

၄.၄.၁။ စတဒဏရာႏင ခြျခားဆကဆမႈမား

စေပါငးအငအားအသစမားသေတသနက HIV ပးႏင အသကရငေနထငရသမား၊ မနးကေလးခငးစတဝငစား သမား၊ လငေျပာငးလထားသမား၊ အမးသမးမားႏင မနးမငယေလးမားႏင ျပလပခေသာ ဖနတးအမမ စတဒဏရာႏင ခြျခားဆကဆမႈမားသည လအမားအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမမေစ သည အဓကအခကျဖစေၾကာငး ေတြ႕ရခသည။

ခြျခားဆကဆျခငးႏင ပတသကသညျပနာမာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက ညမစြာလကလမးမႏငမႈ က တျဖညးျဖညးခငး တကစားလာသည ကယျပန႔ေသာလမႈေရးရာအေျခအေနမားပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ကနးမာေရးတစခတညးတြငသာမက ဖြ႕ျဖးတးတကေရးလပငနးတငးတြင အားလးပါဝငႏငမႈႏင တနးတညမ မႈတ႔က ေသခာစြာအာရစကရမည။

ကားမ/လငမႈဆငရာအရ လနညးစျဖစေသာ အပစအတြက စတဒဏရာႏင ခြျခားဆကဆမႈမားေၾကာင ၎တ႔၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက လကလမးမႏငသည အရညအခငးသည တကရကျဖစေစ သြယဝက၍ျဖစေစ ထခကခရေလသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ခယသညအဆငမားတြင အခ႕ေသာ သမားသည ခြျခားဆကဆခရဖးသည အေတြ႕အၾကမားရသည။ HIV ပးႏင အသကရင ေနထငသမားႏင ကားမ/လငမႈဆငရာအရ လနညးစျဖစေသာ အပစသည ဆရာဝနႏငသနာျပမားထမ အျခားလနာမားႏင မတညေသာ ဆကဆေရးက ရရသည။ HIV ပးႏင အသကရငေနထငသ အမးသမးတစဥးမ “ကၽြနမ ကယဝနန႔တနးက ဗကနာလ႔ေဆးရေရာကသြားတအခါ ေဆးရ ဝနထမးေတြ၊ အထးသျဖငသနာျပေတြက ကၽြနမက တျခားလနာေတြန႔ မေရာဘ သတသတေနခငးတယ။ ဂရလညးသပမစကဘး။ လကအတေတြ အမားၾကးစြတထားျပး အရမးသတထားေနၾကတယ။ ကသမႈ ေပးတအခါမာလညး ေကာငးေကာငးမဆကဆ ဘး။ ကၽြနမအလ ဆကဆခရေတာ စတမေကာငးဘး။” ဟ ရငးျပသည။156

စတဒဏရာႏင ခြျခားဆကဆမႈမားသည HIV ပးႏင အသကရငေနထငသမား၊ မနးကေလးခငးစတဝငစားသမားႏင လငေျပာငးလထားသမား၏ ကနးမာေရးအကးရလဒမားက သြယဝကေသာနညးျဖင ထခကေစပါ သည။ ရပရြာႏင မသားစဝငမား၏ ေဝဖနမႈမားႏင ေဘးဖယထားတတသည အမအကငမားေၾကာင ၎တ႔၏ ဝငေငြရာေဖြႏငသည

“HIV ပးန႔ အသကရငေနထငရသေတြ၊ မနးကေလးခငးစတဝငစားသေတြန႔ လငေျပာငးလထားသေတြရ႕ ေျပာျပခကအရ

ကနးမာေရးအတြက အဓကလမႈေရးအတားအဆးက မသားစဝငေတြန႔ လမႈပတဝနးကငက ခြျခားဆကဆတာက

ခရလ႔ပျဖစပါတယ။” HIV ပးႏင အသကရငေနထငသမား၊

မနးကေလးခငး စတဝငစားသမားႏင လငေျပာငးလထားသမား၊ ပါဝငေသာ

ရပရြာစညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခကမား155

50““ထခကလြယတသ(မဆးမေတြန႔ မသနစြမးသေတြ) ေတာေတာမားမားဟာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေတြ က လကလမးမမၾကဘး။ အရညအေသြးေကာငးတ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရရႏငဖ႔ သတ႔က ပျပးအာရ စကသငတယ။”

မြနျပညနယတြင ျပလပေသာ လငးလကအနာဂတ၏

ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား

“မြနန႔ တျခားတငးရငးသားမးႏြယစေတြရ႕ ပဋပကၡ ေနာကဆကတြျပနာေတြ၊ ယဥေကးမႈအတားအဆး

ေတြန႔ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယတအေလအထေတြက အေျခခကနးမာေရးဝနထမးအသစေတြ ပျပး နားလညလာေအာင လပငနးစဥအသစေတြ

ဖနတးထားပါတယ။”154 ဓါတပ - လငးလကအနာဂတ

စေပါငးအငအားအသစမား၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ရပရြာႏင ခတဆကကာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားမ ေဘးဖယထားျခငးခရႏငဖြယရေသာ ထခကလြယသညသမားအား ရာေဖြ ေဖၚထတျခငး ဓာတပ - လငးလကအနာဂတ

“မနးကေလးခငးစတဝငစားသ ေတြန႔ လငေျပာငးလထားသေတြရ႕ ကနးမာေရး

ေစာငေရာကမႈက လကလမးမ ႏငဖ႔ အဓက အတားအဆးက သတ႔ရ႕ လငစတတမးညြတမႈန႔ သကဆငတ အမအကငေတြပ ျဖစပါတယ။ လငမတစဆငကးစကတတတေရာဂါေတြ စမးသပဖ႔န႔

ကသဖ႔၊ ဒါမမဟတ HIV စစေဆးဖ႔န႔ ႏစသမ ေဆြးေႏြးဖ႔၊ ဒါမမဟတ တျခားကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေတြအတြက ေဆးခနးကသြားရတအခါမာ သတ႔ရ႕

အႏရာယမားတ အမအကငေတြေၾကာင သတ႔မာ ဒေရာဂါေတြရေနျပးသားလ႔ ထငၾကတာခရတယ။”

မနးကေလးခငးစတဝငစားသမားႏင လငေျပာငးလထားသမား၊ ပါဝငေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမ ေတြ႕ရခကမား157

158. Ibid. 159. (Mustanski, Garofolo and Emerson 2010). 160. (Collins, et al. 2006). 161. (The People Living with HIV Stigma Index 2010). 162. (PTE 2015). 163. (Paing 2016). 164. (The Asia-Pacific Resource & Research Centre for Women (ARROW) 2016). 165. Ibid.

“သတ႔ဟာ HIV ပးရေနျပလ႔ သသခငးပ စတမေကာငးျဖစျပး စတဓါတကသြားၾကတယ။ တစေယာကဆရင

HIVပးရေနျပလ႔ သသရျခငးပ ကယကကယသတေသဖ႔ ၾကးစားတယ။”

HIV ပးႏင အသကရငေနထငသမား ပါဝငေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမ ေလလာေတြ႕ရခကမား

နယစပေဒသမားရ ေဆးခနးမားသ႔ သြားေရာကျပသႏငရန ထငးနယစပ (သ႔) တရတ နယစပတ႔က ျဖတေကာၾကရသည။ ထသ႔သြားလာရေသာေၾကာင ထလစ သည ဘာသာစကားအခကအခ၊ မားယြငးျပး ေဈးၾကးေသာကသမႈမားႏင ေတြ႕ၾကရသညသာမက ဖမးဆးခရျခငးႏင ျခမးေျခာကေငြညစချခငး စသည အႏရာယမားႏင ေတြ႕ၾကၾကရသည။165

အျခားထခကလြယေသာအပစမားျဖစသည သကၾကး ရြယအမားႏင မသနစြမးသမားအတြက လႈပရားသြား လာမႈမရျခငးကလညး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမမႏငေစသည အေၾကာငးရငး (အထးသျဖင ခရးေဝးသြားလာရသညအခါမားတြင) ျဖစလာသည။ HelpAge International မ ျမနမာသကၾကးရြယအမား ၏ ၅၀%ေကာသည သြားလာရခကခေသာ အတားအဆးႏင

51

စေပါငးအငအားအသစမား၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ရပရြာႏင ခတဆကကာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားမ ေဘးဖယထားျခငးခရႏငဖြယရေသာ ထခကလြယသညသမားအား ရာေဖြ ေဖၚထတျခငး ဓာတပ - လငးလကအနာဂတ

အရညအေသြးမား ကဆငးလာသညအခါ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားအား ေငြေၾကး အရ မတတႏငေတာေပ။ HIV ပးႏင အသကရငေနထငရသအမးသမးတစဥးမ “ကၽြနမေဈးမာ ဝကသား ေရာငးပါတယ။ လေတြက ကၽြနမမာHIV ပးရမနး သသြားၾကတအခါ ကၽြနမဆက ဘာမမဝယဖ႔ ဝယမရင ကၽြနမဆကHIV ပးကးခရလမမယဆျပး ေျပာၾကတယ။ ကၽြနမအရမးစတဓါတကတယ။” ဟ ေျပာျပသည။158

လမႈအဖြ႕အစညး၊ မသားစမားႏင ကနးမာေရး ဝနထမးမားထမ ရရေသာ ခြျခားႏမခဆကဆျခငးမား၏ လမႈေရးသကေရာကမႈမားသည ေဘးလမားသ႔ပါ သကေရာကေစသည။ HIV ပးႏင အသကရင ေနထငသမားႏင လငတျခငး ႏစသကသမားတြင အျခားသမားထကပ၍ စတကနးမာေရးအေျခအေန (အထးသျဖင စတဓါတကျခငး) ထခကေစႏငသည။159,160 ျမနမာႏငငတြင၊ HIV ပးႏင အသကရငေနထငသမားတြင မမကယကခြျခား ႏမခေနျခငးက ပ၍ ျမငမားသည။ ၇၅-၈၅% ေကာေသာ HIV ပးႏင အသကရငေနထငသမားသည HIVပး ရေနျခငးေၾကာင မမကယက သမငယေနျပး ၂၁-၂၆%မာ မမကယကအဆးစရငလသည ဆႏၵမားရေနသည က ေတြ႕ရရသည။161

ျမနမာႏငငတြင စတကနးမာေရးကစၥရပမားသည မၾကာခဏလစလရႈထားခရေသာ နယပယျဖစေသာလညး မခငလေသာ သကေသအေထာကအထားမားအရ စတကနးမာေရးကစၥရပမားသညလညး ခြျခားႏမခ ဆကဆခရသညအခါ သငေတာေသာကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမရာတြင သကေရာကမႈမား ရလာသည။163 ဤအခကသည ပဋပကၡျဖစပြားေသာေဒသတြင ေနထငသညသမား၊ မးယစေဆးသးစြသမား၊ လငလပသားမား၊ ပဋပကၡေဒသမ ဒကၡသညမား၊ စစမႈထမးေဟာငးမားႏင အသကအရြယၾကးရငသမား အတြကလညး ထညသြငးစဥးစားသငသည အခကျဖစသည။

ႏင လမႈေရးဘဝတ႔မ ကငးကြာသြားေစေၾကာငး Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ သတထား မသည။ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားမ လကလမးမမႏငသည ပဋပကၡေဒသမ ဒကၡသညမား၏ ခလႈရာေဒသ မား ဖနတးျခငးျဖငလညးေကာငး (သ႔) အခ႕ အခနမားတြင သြားလာရနမလျခေသာ အေနအထားက ဖနတး ျခငးျဖငလညးေကာငး၊ ရပရြာထတြင သြားလာလႈပရားမႈက ကန႔သတထားလကျခငးအားျဖင လထ၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမႏငျခငးႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယသညအေလအထက တကရက ထခကေစသည။ ထ႔ျပင၊ အစးရမ ပဋပကၡျဖစပြားေသာေဒသမားတြင လပငနးေဆာငရြကရန မလျခဟ ယဆ ထားသညအေျခအေနမားတြင အႏရာယကေရာကလြယေသာလထအတြက အစးရႏင ႏငငတကာအစးရ မဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား၏ ပပးမႈမားမလညး လကလမးမမျဖစေနသည။

ျမနမာႏငငနယစပေဒသမားတြင ေနထငၾကသည ပဋပကၡေဒသမဒကၡသညမားႏင ေနစရာအတညတကမရ သညသမားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမရာႏင လႈပရားသြားလာမႈအေပၚ အပေဆာငး အကန႔အသတမားႏင ေတြ႕ၾကၾကရသည။164 ရခငျပညနယတြင၊ မစလငလမးမားသည ၎တ႔၏ လႈပရားသြား လာမႈႏငပတသက၍ ျပစဒဏသတမတႏငသည ကန႔သတမႈမားႏင ေတြ႕ၾကၾကရျပး ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈက လကလမးမရာတြင မေကာငးေသာ သကေရာကမႈမား ျဖစေပၚေစသည။ ျမနမာ-ထငး နယစပရ ပဋ ပကၡေဒသမဒကၡသညမားေနထငရာ စခနးမားတြင၊ လအမားစသည အစးရ၏ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမမၾကဘ

၄.၄.၂။ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ ႏင ေ႐ြ႕လားသြားလာမႈမား

ရပရြာလထမ လႈပရားသြားလာေနမႈမားသည ေယဘယအားျဖင ၎တ႔အား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား

ေတြ႕ၾကရျပး ၂၀%ေကာမာ ကယလကမလႈပ ရားႏငေသာ ၾကးမားသညကန႔သတခကမား ေတြ႕ၾကေနရသညဟ ေဖၚျပထားသည။166

Collective Voices ၏ မတဖက ျဖစသည ဒါန-ေရ႕ေဆာငျမနမာအဖြ႕မ ဧရာဝတတငးေဒသၾကးအတြငးရ မသားစဆကဆေရးမားအေၾကာငး ဆနးစစ ေလလာ ၾကညေသာအခါ အဘးအဘြားမားသည သားသမးမားႏင နးကပသည ဆကဆေရး မရသကသ႔ ေျမးမားႏငလညး အေဝးမသာ ဆကဆေနၾကသညက ေတြ႕ရသည။ ျမနမာႏငငတြင သကရြယၾကးရငသမားအေပၚ ဂရစက ေစာငေရာကတတသည အေလအထ ရေသာလညး မသားစမးဆကတစခႏငတစခအၾကား ေဝးကြာသညဆကဆေရးႏင ေျပာငးလလာသညလမႈေရးအခကအလက မားေၾကာင ငယရြယေသာ မးဆကမားသညဇာတ ေကးရြာ(သ႔) ျမ႕နယမားမ ထြကခြာ၍စးပြားေရး အခြငအလမးမားရာေဖြၾကရန တြနးအားေပး သကသ႔ျဖစေနသည။ ထ႔ေၾကာင၊ ျမနမာႏငင၏ သကရြယၾကး ရငသမားသည ကနးမာေရးအတြက ပ၍ၾကးမားေသာ လမႈေရးရာအတားအဆးမားက ရငဆငၾကရသည။

အျပနအလနအားျဖင၊ အခ႕က႑မားတြင

166. (HelpAge International 2013). 167. (COM 2015). 168. (BF 2015).

ျမနမာျပညသလထ၏ ေရြ႕လားသြားလာမႈမာ အလြနမားသည။ ထအခကသည ကနးမာေရး အတြက မားစြာေသာ လမႈေရးဆငရာ အဟန႔အတားမားက ျဖစေပၚလာေစပါသည။ အထးသျဖင၊ ေရႊ႕ေျပာငးလပသား မားႏင လငလပသားမားသည ေရာဂါ (သ႔) ထခက ဒဏရာရႏငေျခ ျမငမားျပး ပမနကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားက႔ အလြယတက မရယႏငသမားလညး ျဖစၾကသည။ ရာသဥတေပၚမတည၍ ေဒသခမားမ အျခား ေနရာမားသ႔ အလပအကင အခြငအလမးမားအတြက ေျပာငးေရႊ႕တတၾကသည ေဒသမားတြင အခနမတက ဆငမႈေၾကာင အေျခခ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားႏင ကနးမာေရး ပညာေပးျခငးတ႔သည ေရႊ႕ေျပာငး လပသားမား ထသ႔ မေရာကရႏငေပ။ ဤအခကသည ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားအတြက ကနးမာေရး ဆငရာ အဓက အဟန႔အတားျဖစေနေၾကာငး လငးလကအနာဂတမ ေတြ႕ရရသည။

“ဒစမခကရ႕ အကးခစားခြငရတ မနးကေလး ၁၀၀%ဟာ

မသားစကနးမာေရး ဒါမမဟတ ကယတငရ႕

ကနးမာေရးန႔ပတသကတ ဆးျဖတခကခမတတအခါမာ

လးဝပါဝငပတသကခြငမရတာ။”

မြနျပညနယ စညးေဝးပြမ ေတြ႕႐ခက167

52

Collective Voices ၏ရပရြာမားတြင ကားမက႑သည ကနးမာေရး ဗဟသတႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယသညအေလအထအေပၚ သကေရာကမႈရသည။ ဓာတပ - ဒါန-ေ႐႕ေဆာငျမနမာ

“အစညးအေဝးေတြမာ အေျခခကနးမာေရးလပသားေတြရ႕ ကြငးဆငးအစအစဥေတြက ေရႊ႕ေျပာငးလပသား

ေတြအေပၚ ပျပးလႊမးျခမေအာင ျပနျပျပငေစခငတ အခကအလကေတြလညး ေပၚထြကလာပါတယ။”

မြနျပညနယတြင ျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား168

ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားႏင လငလပသားမားသည ၎တ႔၏ တရားမဝငအလပအကငႏင အေထာကအထား မရေသာ အေျခအေန မားေၾကာင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားရာေဖြရာတြင အပေဆာငးအတားအဆးမား ေတြ႕ၾကရသည။ သငေတာေသာ သကေသခမတတမးမားမရျခငးႏင လဝငမႈၾကးၾကပေရး အေထာကအထား မား မရေသာေၾကာင ျမနမာႏငင၏ အတြငးႏင အျပငႏစဘကလးရ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားမ လစလရႈထားျခငးခရသည။169

၄.၅။ ကား/မေရးရာ

၂၀၁၄ ခႏစတြင၊ ျမနမာႏငငမ ကားမေရးရာတနးတညမေရး ကြနယကသည ျမနမာႏငင၏ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈစႏႈနးမားႏင အမးသား၊ အမးသမးတ႔ႏင မသားစဘဝ၊ အလပ၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရးတ႔ ဆကစပမႈအေပၚ ၎တ႔၏ သကေရာကမႈမားက အေသးစတေဖၚျပထားသည အစရငခစာတစေစာင ထတျပနခသည။ စကားလးမားျဖငေဖာျပေသာ သေတသန နညးလမးမားျဖစသည အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး၊ အေသးစတေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး၊ ရပရြာေမးခြနးလႊာမားႏင မဒယာမားကဆနးစစျခငးစသည နညးလမးမား အသးျပ၍ ျမနမာႏငင၏ ျပညနယ (၇)ခႏင တငးေဒသၾကး (၄)ခတ႔တြင အမးသား၊ အမးသမး ၅၄၃ဥးတ႔ ထမ သတငးအခကအလကမား ေကာကခဆနးစစခသည။171

ယဥေကးမႈတနဖးမား ေျပာငးလလာျပး ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမား၏ တနးတညမစြာ အခြငအေရးရရမႈမာ တျဖညးျဖညးခငး တးတကေျပာငးလလာေသာလညး အမးသား၊ အမးသမးမား၏ တနဖးႏင အခနးက႑ တ႔အေပၚ လမႈေရးႏငယဥေကးမႈစႏႈနးမားမ လႊမးမးထားဆျဖစျပး ထစႏႈနးမားသည ဘဝ၏အခြငအလမးမား အေပၚ ပစအမးမးႏင သကေရာကမႈရေၾကာငး ယခသေတသနမ ေဖၚျပထားသည။172 ထအေၾကာငးက လပသားပါဝငမႈႏင ႏငငေရးညႊနးကနးမားတြင ေဖၚျပထားျပး အမးသမးမားသည အလပလပသညႏႈနး နညးေၾကာငး၊ ႏငငေရးအရ အာဏာရသည ေနရာမားရေလမရသညအျပင လပခမရရသည အမတြငး ေစာငေရာကမႈအလပမားသာ အဓကလပရေလရေၾကာငး ေဖၚျပထားသည။173

ကားမေရးရာတနးတညမေရးကြနယကမ အေသးစတေဖၚျပထားေသာ အခကမားသည စေပါငးအငအား အသစမား၏ မတဖကအဖြ႕မား၏ ေတြ႕ရခကမားႏင ထပတကျပး ျမနမာႏငငတြင ကားမက႑သည ကနးမာေရးႏင သကဆငသညလမႈေရးရာအခကတစချဖစသညဟ ေဖၚျပထားသည။ အမးသမးမားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ စးပြားေရးအခြငအလမးမားႏင ႏငငေရးတနးတညမမႈရရရန၊ ညမသည အခြငအေရးရသည မနေသာလညး တငးကပစြာ ျပဌာနးထားေသာ လမႈေရးရာဥပေဒသမားက အမးသမးမား၏ လပငနးမားႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ခယသည အေလအထမားက အကန႔အသတျဖစေစသည။ လကေတြ႕တြင၊ ယခအစရငခစာ၌ တငျပေဆြးေႏြးထားေသာ

169. (ARROW 2016). 170. (GEN 2015) .171. Ibid. 172. Ibid. 173. (Gender Concerns International 2016).

လမႈေရးဆငရာ အဟန႔အတားမားအားလးသည အမးသမးမားႏင လမႈအသငးအဝနးတြင ကား/မ ကြျပားစြာ မခယထားေသာ သမားအတြက ပ၍ ျပငးထနေနသည။

Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မား၏ အဆအရ၊ အမးသမးမားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ႏင သတငးအခကအလကမားက လကလမးမရယရာတြင အခကအခမားစြာ ႀကေတြ႕ရသည။ စးပြားေရးအရ မခေနရျခငး၊ ပညာေရးအဆငနမေနျခငး၊ ေရြ႕လားသြားလာမႈ ခပထနးခရျခငးႏင သငေတာေသာ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသ မရျခငး စသညတ႔ ေတြ႕ႀကၾကရသည။ ထ႔ျပင၊ အမးသမးမားကသာ သးသန႔တစဖကေစာငးနငး ထခကေစေသာ ကနးမာေရးအခငးအရာမားျဖစသည လငပငးဆငရာ ေစာကားေႏာငယကမႈ၊ အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင မလခငေသာကယဝနစသည အေၾကာငးအရာမားေၾကာင အမးသမးမားအေနျဖင စတဒဏရာရၾကသည။

Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားသည အမးသမးစြမးေဆာငရညျမငတငေပးျခငးႏင သက ဆငသညျပနာမား၊ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈစႏႈနးမားႏင ႏစဆ/သးဆဝနပေစသည အလပမားအား အမးသမးမားအတြက ကနးမာေရးလကလမးမေစႏငမႈက ပမဟန႔တားထားသည အရာမားအျဖစ ေဖၚျပထား သည။ ဖနတးအမမလညး လငေျပာငးလထားသမားႏင လမႈအသငးအဝနးတြင ကားမမကြျပားေသာသမား၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လကလမးမေစရာတြင ၎တ႔ေတြ႕ၾကရေသာ သးသန႔အတားအဆးမားက ေဖၚျပ ထားသည။ လကေတြ႕တြင၊ ထအခကမားသည အျပနအလနအားျဖင သးသန႔ျဖစေနၾကသည မဟတဘ တစခႏငတစခအေပၚ သကေရာကမႈရျပး မခမႈလညး ရေနသည။ သ႔ေသာ၊ ဆနးစစရာတြင လြယကေစရန အတြက၊ အခကမားက ေအာကတြငေဖၚျပထားသည မေဘာငအတငး ေဆြးေႏြးပါမည။၄.၅.၁။ လပေဆာငႏငစြမး ျမႇငတငေပးျခငး

Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ က လကလမးမမျဖစေစေသာ လမႈေရးအဟန႔အတားမာ ၎တ႔၏ ကနးမာေရးႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ခယျခငး အေလအထတ႔က ပပးကညေပးမည ကယစားလယ မရျခငးျဖစသည။ အထးသျဖင၊ မးဆကပြားကနးမာေရးႏင ပတသက လာလင အမးသမးမားသည လမႈေရးသာမက အမေထာငေရးဖအားမားကပါ ခစားၾကရျပး ၎တ႔၏ အမအကင၊ ေရြးခယမႈတ႔က ကန႔သတထားေၾကာငး စေပါငးအငအားအသစမား၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေတြ႔ရရသည။ ထသ႔ျဖစရျခငးမာ လမႈပတဝနးကငမ အမးသမးမားအေပၚထားရသည စအျဖစသတမတထားေသာ လမႈေရးတနဖးမားႏင အမးသမးမား၏ စးပြားေရးအရ ကယပငရပတညႏငမႈမရျခငးတ႔ေပၚမတည၍ အမးအစားမား ခြျခားႏငသည မားစြာေသာ အခကမားေၾကာငျဖစသည။

53

ခငးျပညနယေျမာကပငးမ အမးသမးမား ကနးမာ ေရးေစာငေရာကမႈခယရာတြင ၎တ႔ ေတြ႕ၾကရသည အတားအဆးမားအား ေဆြးေႏြးေနစဥဓါတပ - လထအကးေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕

အမးသမးမား၏ လမႈေရးတနဖးထားမႈ

ကားမေရးရာတနးတညမေရးကြနယက၏ သေတသနမ ေဖၚျပခကမားအရ ျမနမာအမးသမးမား သည မားေသာအားျဖင ခငပြနးသည၊ မးဆကပြားတာဝနမ စသညတ႔ျဖင ဆကစပ၍သာ တနဖးထားျခငးခရေလရေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ ျမနမာတစႏငငလးရ ရပရြာမားတြင လငေယာကၤားမရေသာ အမးသမးသည မျပညစ (သ႔) ျပစခကရသညဟ အဓပၸါယရေသာ စကားပမာ ထးစလပငျဖစေနေၾကာငး ေတြ႕ရသည။175

ခငးျပညနယေတာငပငးတြင ေဆာငရြကေနေသာ Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕တစဖြ႕မ အမးသမးတစဥး၏ လမႈေရးရာတနဖးအေပၚ ခယခကသေဘာထားသည ကေလးမားစြာေမြးရမညဟေသာ လမႈေရးႏငအမေထာငေရး ဖအားမားအျဖစ ဥးစြာရႈျမငေလရသညက ေတြ႕ရခရသည။ အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရး အသငးသည ၎တ႔၏ေဒသမားတြင အမးသမးမားခစားေနရသည မးဆကပြားဝနထတဝနပးအား အဓက ထား၍ေလလာချပး လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြား ကနးမာေရးႏင သကဆငသည အမးသမးမား၏ အေတြ႕ အၾကမားက စစညးကာ မတတမးတငခၾကသည။ ခငးအမးသမးမားသည ကေလးမားစြာေမြးရန အလြန ၾကးမားေသာဖအားအား ခစားၾကရျပး အမားစမာ သငတနးဆငးေမြးဖြားေပးသမားမပါသညတင အျခားအႏရာယရေသာ ကနးမာေရးအေျခအေနမားရေသာလညး မခင အသကၾကးသညအထ ေမြးဖြားၾကရသညက ေတြ႕ျမငရသည။

အျခားအမးသမးတစဥးမလညး “ကၽြနမ ကယဝန၁၄ခါ ေဆာငရေပမယ ကေလး၈ေယာကပ အဖတတငတယ။ ကၽြနမကေလးထပမလခငေတာေပမယ ကၽြနမ ေယာကားကလခငတယ။” ဟ ေျပာျပသည။176

အမးသမးမားအား မးဆကပြားႏငသည အရာတစခအျဖစ သေဘာထားျခငးသည ၎တ႔အတြက ကနးမာေရး လအပခကမား ေဘာငကဥးေစရသာမက အမးသားမား၏ မးဆကပြားႏင လငမႈဆငရာကနးမာေရး လအပခကမားကလညး ေကာငးစြာမျမငႏငေတာေပ။ ခငးျပညနယမ အမးသမးတစဥးမ “ကၽြနမတကယ ကေလးလခငပါတယ။ ဒါေပမယ မရႏငေတာဘး။ ဒါေၾကာင ကၽြနမက ပတဝနးကငက အထငေသးၾကျပး ေတာ ကၽြနမေယာကၤားကေတာင သားေယာကားေလးမးဆကေတြရႏငဖ႔ ေနာကအမေထာင ထပျပဖ႔ ဝငးတကတြနးၾကတယ။ တကယေတာ ဒါကၽြနမအမားမဟတဘး။ ကၽြနမကနးမာေရးေကာငးတယ။ ကၽြနမ ေယာကၤားက ကနးမာေရးမေကာငးဘ အျမအားနညးေနတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမတ႔ကေလးမရႏငတာလ႔ ထငတယ။”178

လမႈေရးစႏႈနးမားတြင အဆးမာ အပစငဘဝက တနဖးထားရနျဖစေသာလညး လကေတြ႕တြင လငယလရြယ မားၾကား၌ လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမား ရေနသည။ ထအခကသည အမးသား၊ အမးသမး ငယငယရြယရြယမား၏ ကနးမာေရးေစာင ေရာကမႈခယသည အေလအထက ထခကေစသည။

“ကၽြနမေယာကၤားက ကေလးလခငတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမတ႔ တားေဆးေတြမသးဘး။

ကၽြနမတ႔ ကေလး ျခားခငရင တျခားရြာမာရတ အႏပသညဆသြားလကတယ။ သမ ကယဝနမရေအာင

သားဥျပြနက ဘယလ ပတရမယဆတာ သတယ။ ဒါေပမယ၊ ကၽြနမ သပမလပပါဘး။ တျခားလေတြက

ကၽြနမက ေဝဖနျပး အထငေသးမာေၾကာကတယ။ အမေထာငသညအားလးက ကေလးက

ရႏငသေလာက ေမြးခငၾကေတာ ကၽြနမကပ ကေလးျခားေအာငလပေနရတာ ေၾကာကတယ။”ကေလး (၁၀) ေယာကရေသာ အေမ၊ ခငးျပညနယ177

174. (GEN 2015). 175. Ibid. 176. (AYO-SDA 2015). 177. Ibid. 178. Ibid. 179. (PTE 2015).

သ႔ေသာ၊ အမးသမးမားအတြက အပစငဘဝက ထနးသမးရနႏင ကးႏြရမညစႏႈနးမားက ထနးသမးထား သည ႏစဆတးတငးကပေသာ လမႈေရးစႏႈနးမားေၾကာင အမးသမးမားအေပၚ ထခကမႈမာ ပ၍ထငရားသည။

စးပြားေရးအရ မခေနရျခငး

အမတြငးအလပတာဝနမားခြေဝမႈသညလညး ျမနမာႏငငတြင ကနးမာေရးႏငသကဆငသည ဆးျဖတခက မားခမတရာတြင အဓကအခကတစချဖစေၾကာငး Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေဖၚျပ သည။ အမးသားမားသည ျမနမာမသားစမားတြင ဝငေငြရာေဖြရနႏင အလပလပရန တာဝနရျပး အမးသမး မားမာ အမအလပလပရနႏင မးဆကပြားရန တာဝနရၾကသည။ ထကားမက႑မားသည အမေထာငစတြငး ခငမာစြာအျမစတြယေနေသာအရာမား ျဖစသည။ ဒါန-ေရ႕ေဆာငျမနမာသည ဧရာဝတတငး ေဒသၾကးအတြငး ရပရြာလထႏင ကားမက႑မားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးပြမားျပလပခရာ အမးသမးတစဥးမ “အမးသားေတြက ဘာလပရမယ အမးသမးေတြက ဘာလပရမယဆတာ သတမတျပးသားပါ။ အဒါလတငးသျပးသားျဖစျပး လကနာၾကတယ။” ဟ ေျပာသည။ အျခားအမးသမးတစဥးမ “ကၽြနမေယာကၤားက အမအတြကေငြရာရတယ ေလ။ အေတာ ကၽြနမက အမအလပန႔ ခကျပတတာမမလပရင တျခားဘာမလပစရာမရေတာဘးေလ။”180

အမးသမးမား ျပငပအလပမားလပျခငးသညလညး အေတြ႕ရမားေသာလညး အမးသားမားအား အမေထာင ဝငေငြရာေဖြသ အမေထာငဥးစးအျဖစ သတမတထားေလရသည။ ထ႔ေၾကာင မညသညအခနတြင ကနးမာ ေရးေစာငေရာကမႈခယရမညက အမးသားမားက

55

“စညးေဝးပြတကေရာကလာတသအမားစက ဖခငေတြက အဓကဆးျဖတခကခတသအျဖစ သတမတထား

ၾကတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ အေဖေတြက အျပငထြကအလပလပျပး အမအတြကလအပတ

ဝငေငြက ရာႏငတသ ျဖစေနတာေၾကာငပ။ အမမာ မသားစေတြန႔အတေနတ အေမက ဆးျဖတခက

အနညးအကဥး ကပ ခတယ။”

ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ဖနတးအမ၏ ေတြ႕ရခကမား179

သတမတၾကသည။ ကားမေရးရာတနးတညမေရး ကြနယကမ တစခါတစရတြင အမးသားမားလညး မသားစ၏ေခါငးေဆာငႏင ဝငေငြရာေဖြသညေနရာယထား ရသညအတြကေၾကာင စတပပနမႈမားရေနသညက ေတြ႕ခရသည။ ထသ႔ျဖစရျခငးမာလညး ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈခယျခငးကနကစရတမားေၾကာင မသားစအေပၚ ဖအားျဖစလာမညက စးရမေသာေၾကာငဟ၍ နားလညေပးႏငေသာ အေနအထားတြငရပါသည။ အမးသားမားသည အေျခအေနအားလးက ထနးခပထား ႏငေသာ အေနအထားတြငရေအာင ၾကးပမးၾကသည။ ထ႔ျပင၊ ခငးျပညနယရ အမးသမးမားထတြင မသားစ၏ၾကြယဝမႈက အေမြဆကခရန၊ အနာဂတတြင မသားစ က ပပးေပးသျဖစလာရန အနညးဆးသားတစဥးေမြးဖြားရမညဟေသာ ဖအားရေနျပး အမးသားမားသည စးပြားေရးအရ ထနးခပထားႏငသမား ျဖစျပး အမးသမးမားသည မခသမားျဖစရမညဟသည အယအဆက ဆကလကအျမစတြယေစသညဟ စေပါငးအငအားအသစမား၏ မတဖကအဖြ႕ျဖစေသာ အရဏဥးလမႈ ဖြ႔ၿဖးေရးအသငးမ ေတြ႕ရရသည။

180. (COM 2015). 181. Ibid. 182. (AYO-SDA 2015). 183. (BF 2015). 184. (GEN 2015).

မတသားဖြယရာမာ၊ မြနျပညနယရ မသားစမားတြင အမးသားအမေထာငဥးစးမားသည ထငးႏငငရ ရာဘာ စကခငးမားတြင ဝငေငြသြားေရာကရာေဖြေနၾကရေသာေၾကာင အမးသမးမားသညသာ မသားစတြင ကနးမာ ေရးေစာငေရာကမႈ ခယရနႏင ကနးမာေရးအေလအထမားက ဆးျဖတသညသမား ျဖစေနၾကသညက လငးလကအနာဂတမ ေတြ႕ရခရသည။

“အမမာ ကနးမာေရးန႔ဆငတ ဆးျဖတခကေတြခတာကေတာ အမးသားေတြပါ။ အမးသားေတြကပ မသားစဝငတစေယာက

ဘယေဆးေသာကရမယဆတာ ေဆးရ/ေဆးခနးသြားသငတယဆတာေတြ ဆးျဖတ ပါတယ။ ကသမႈခယဖ႔

ဘယေဆးရ/ေဆးခနး သြားရမလဆတာလ သပဆးျဖတပါတယ။”

ဧရာဝတတြင ျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား181

“တကယေတာ ကၽြနမကေလးထပမလခငေတာဘး။ ဒါေပမယ ကေလး၇ေယာကထမာ ေယာကၤားေလး

တစေယာကမ မပါဘး။ မနးကေလးေတြခညးပ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမေယာကၤားေလး မရမခငး

ေနာကထပကယ ဝနေဆာငေနရတယ။ လငမႈဆငရာန႔ မးဆကပြားကနးမာေရးအတြက သငတနးေတြရပါတယ။

ကၽြနမအဒါက သေဘာကျပး လကလပခငပါတယ။ ဒါေပမယ ကၽြနမေယာကၤားက လပဖ႔သေဘာမတဘး။

ကၽြနမေယာကၤား တစေယာကတညးတငမဟတဘး သေဆြမးေတြအကနလးကလ သားဆကျခားဖ႔ ကန႔ကြကၾကတယ။ ဒါက ထးတမးစဥလာအရ

ေယာကၤားေလးကပ မသားစအေမြက ဆကခခြငရတာေၾကာင ပလခငတာေပါေလ။”

ကေလး (၇) ေယာကရေသာ အေမ၊ ခငးျပညနယ182

၄.၅.၂။ လမႈေရးစႏႈနးမား

စေပါငးအငအားအသစမား၏ မတဖကအဖြ႕မားမ လပငနးေဆာငရြကေနေသာ ရပရြာမားတြင၊ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈႏင ေစာငေရာကမႈရာေဖြျခငးက အမးသားမားက ထနးခပထားေသာလညး ေငြေၾကးပပး ေပးသအျဖစ အျပနအလနသကေရာကေၾကာင အျမစတြယေနျခငး မဟတေပ။ ျမနမာႏငငတြင ကေလးေမြး ရနမာ အမးသမးမား၏ တာဝနျဖစျပး ကယဝနမရေအာငကာကြယရနမာ ထတာဝနက ေစာကားျခငးျဖစသည ဟ အဓပၸါယေဖၚႏငသည။184 ထအခကသည ခငပြနး၊ မသားစႏင ရပရြာကယစား အမးသမးတစဥး၏ အနစနာ ခမႈက တနဖးထားသည ၾကးမားေသာထးတမးစဥလာဆငရာ အပငးျဖစသည။

ထအခကကပပးေပးသညမာ၊ အမးသားမားသည တစခါတစရတြင ကယဝနမရေအာင (သ႔) ကယဝနျခား ေအာင သားဆကျခားနညးလမးမားသးျခငးက ဆန႔ကငတတၾကေၾကာငး Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေတြ႕ရခသည။

Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕ျဖစေသာ ဖနတးအမမ စစဥသည အမးသမးမားႏင မနးကေလး ငယမားပါဝငသည လႈပရားမႈတြင အခ႕အပစမားတြင အမေထာငဥးစးထက ကယဝနေဆာငမခငမားမ အစားေလာစားရသညက ေတြ႕ရသည။185 လကေတြ႕တြင၊ အာဟာရမျပညဝျခငးသည အရဏဥးလမႈဖြ႕ျဖးေရး အဖြ႕၏ ရပရြာမားရ စညးေဝးပြတကေရာကသတ႔အၾကားတြင ကေလးေမြးဖြားရာတြင ခကချပး အႏရာယရေစသည အခကမားထမ တစခကျဖစသည။ အမးသမးမားအား အနစနာခရန ေမာလငထားေသာ လမႈပတဝနးကငတြင အထးသျဖင ဖခငႏင ခငပြနးတ႔ မ ကန႔ကြကလင အမးသမးမားမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက ေႏာငေႏးရန (သ႔) စြန႔လႊတရန အဆငသငျဖစေနသည။ ေငြေၾကးကနကစရတမားႏင မမတ႔၏ မသားစတြငး ေစာငေရာကမႈေပးရသည အခနးက႑တ႔ေၾကာငလညး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက စြန႔လႊတလကႏငသည။

အနစနာချခငးစႏႈနးမားသည အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင လငပငးဆငရာထခကေစာကားမႈတ႔ႏင ပတသက၍ ထးစအရ ႏႈတဆတေနျခငးအျဖစ သတမတထားသည။ ကားမေရးရာတနးတညမေရးကြနယကတြင ျမနမာ ႏငငရအမးသမးမား၏

“ဒက ကၽြနမတ႔ရပရြာထမာေတာ အမးသမးေတြကသာ မသားစရ႕ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈန႕ ပတသကျပး

ဆးျဖတၾကတယ။ ကၽြနမတ႔ေယာကၤားေတြက သတ႔အလပန႔မအားပါဘး (တစခါတစေလမာ သတ႔ခရးအၾကာ

ၾကးထြကသြားျပး စကခငးထမာ ေနရေလရတယ။) မသားစဝငေတြ ေနမေကာငးျဖစရင ဘယလ ကရမလဆ တာ

ကၽြနမတ႔ကပ ဆးျဖတတယ။” မြနျပညနယတြင ျပလပေသာ

ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား183

56

အေနအထားက မြနအမးသမးတစဥး၏ အဆကကးကား၍ ေဖၚျပထားသညမာ - “သတ႔ေျပာၾကတာက ကယတညတဘရား ကးပနားနား လငးတပနားနားတ။ ဒစကားက အမးသမးတစဥး အမေထာငျပတာန႔ ဆကစပေျပာရမယဆရင၊ အမေထာငျပျပးတာန႔ အမးသမးဟာ ကယေယာကၤားရ႕ အျပ အမေတြ ေကာငးေကာငးဆးဆး သညးညညးခရေတာတာပ”187 ဟ၍ျဖစသည။ Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕မားသည ၎ႏႈတဆတေနမႈႏင ပတသက၍ ၾကးပမးခၾကရာ၊ အခ႕အပစမားတြင အမတြငး အၾကမးဖကမႈႏင လငပငးဆငရာေစာကားမႈမားက ေဖၚျပခေသာလညး ရပရြာလထအၾကား ကယကယျပန႔ ျပန႔ ေဆြးေႏြးျခငးမရေပ။

လငပငးဆငရာႏင ကယထလကေရာကေစာကားမႈတ႔က တငၾကားရနပကကြကျခငးႏင ၎ေစာကားမႈမား အတြက

“ထးစအရေတာ အမးသမးေတြဟာ ကေလးေတြအမားၾကး ေမြးေလရတယ။ အမးသမးတစေယာက ပမးမ ကေလး

၈ေယာကေလာကေမြးၾကတယလ႔ ရပရြာေဆြးေႏြးပြေတြန႔ အစရငခစာေတြအရ သရတယ။ ခငးအမး

သမးေတြဟာ ကယဝနကတားထားခငတာေၾကာင သားဆကျခားေဆးေတြသးေပမယလညး သ႔ေယာကၤားန႔

ပတဝနးကင (လမႈေရးစႏႈနးမား) က ကေလးအမားၾကးေမြးဖ႔ ဖအားေပးတာက မခႏငၾကဘး။”

ခငးျပညနယတြင ျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား185

185. (PTE 2015). 186. (AYO-SDA 2015). 187. (GEN 2015).

“ကၽြနမေယာကၤားက ကၽြနမကကေလးေတြ အမားၾကးေမြးေစခငတယ။ တစခါတနးက ကေလးပကကတ အႏရာယက ကၽြနမေတြ႕ၾကလကရေတာ ၄ေယာကေျမာကကေလး ေမြးအျပးမာ သားဆကျခားေဆးသး လကတယ။ ဒါေပမယ သားဆကျခားေဆးရ႕ ဆးကးန႔ ကနးမာေရးျပနာေတြက ခစားရျပးေနာကပငး လငမႈဆငရာန႔ မးဆကပြားကနးမာေရးအေလအထေတြက မလပရေတာဘး။ ဒါေၾကာင ကၽြနမကယဝနထပ ရသြားမာေၾကာကေနတယ။”ခငးျပညနယရ ကေလး၁၀ေယာကရေသာ မခငတစဥးႏင အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးမ ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး

57

Photo: AYO

ခငးျပညနယေတာငပငးမ အမးသမးမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျပး ကေလးမားစြာေမြးေစလေသာ လမႈေရးႏင အမေထာငေရး

ေမာလငခကမားအေၾကာငး ေဖာထတျခငးဓါတပ - အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငး

နစနာေၾကးလကခလကျခငးတ႔က ရပပငးဆငရာ၊ လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြား၊ စတပငးဆငရာႏင အမအကငမားတြင လတတေလာ (သ႔) နာတာရည နာမကနးမႈႏင ေရာဂါမားက ျဖစေပၚေစပါသည။

ျမနမာယဥေကးမႈတြင ေစာကားမႈမားက ခြငလႊတေၾကေအးေလမရေသာလညး ျမနမာရပရြာမားတြင အမးသမးမားအား ညငးပနးႏပစကမႈက မလႊမေရာငသာ လကခသညအေလအထရေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ အမးသမးမားသည သငေတာေသာပစမးျဖင ဝတစားဆငယငျပး သမေမြ႕ေသာအမအရာရရနႏင အမး သမးမားသည ကာကြယေစာငေရာကမႈလအပသညဟေသာ ယဆခကအရ ယဥေကးမႈလအပခကမားက ေဖၚျပထားသည။ ငပလးျပး အျမစတြယေနေသာ (လငပငးဆငရာ) ညSငးပနးႏပစကမႈမားသည ၎တ႔၏ သြားလာလႈပရားမႈ၊ ပညာေရးအခြငအလမးမားႏင လငဆငရာႏင လကထပထမးျမားျခငးတ႔က ကန႔သတျခငး ျဖင အမးသမးမား၏ ကနးမာေရးဆငရာ လမႈေရးလကလမးမမႈက ထခကေစသည။191

ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမားသည ယဥေကးမႈထနးသမးသမားအျဖစ သတမတျခငးခရကာ ၎တ႔၏ စႏႈနးမားႏင တနဖးမားက ထနးသမးရန တာဝနသစတက လမႈေရးအရ ခငမာစြာျပဌာနးထားသည။192 ဆလသညမာ ကားမဆငရာ လကနာရမည ထပဆငစႏႈနးမားျဖစေသာ လမႈေရးအရတားျမစထားေသာ အခ႕အခကမားရသည။ ၎တ႔မာ အမေထာငေရးေဖါကျပနျခငး ႏင ကြာရငးျပတစျခငးတ႔ျဖစျပး စႏႈနးမား က ခးေဖါကကာ အမးသားမားလြနကးႏငရန ခြငျပသည သေဘာထားမား ေပၚေပါကလာေစေသာေၾကာင တားျမစထားျခငးျဖစသည။193 Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕ျဖစသည အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရး အသငးမ အမးသားသည အမေထာငကထား၍ ထြကသြားပါက အမးသမးမာအရကရျပး ရပရြာႏင မသားစ တ႔မလညး

“ရပထရြာထမာ အမးသမးေတြက ညငးပနးႏပစကတာေတြ အပါအဝင တျခားဖးကြယထားတ ျပနာေတြ ရေနတယ။

တခ႕လေတြက ဥပမာအေနန႔ေျပာျပတာက သ႔မနးမအရမးေနမေကာငးျဖစေနတအခနမာ ေယာကၤားက ဂရမစကဘ

အမမာရသမပစၥညးေတြေရာငးခ၊ ကေလးေတြကလညး ထားပစချပး ထြကေျပး သြားတယေလ။”

မြနျပညနယတြငျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား188

“သ႔ေယာကၤား ေန႔တငးမးလာတငး ရကႏကရကစကတဒဏေတြက မခႏငေတာလ႔

သ႔ကယသသတေသဖ႔ ၾကးစားတယ။” မြနျပညနယတြင ျပလပေသာ

ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား189

188. (BF 2015). 189. Ibid. 190. (GEN 2015). 191. Ibid. 192. Ibid. 193. (GEN 2015).

58

ဝငးပယထားၾကသညဟ ဆသည။

ျမနမာႏငငရ ပညာေရးရလာဒမား၏ ကားမေရးရာ သေဘာသဘာ၀ႏင လမႈေရး၊ ဘာသာေရးအရ တားျမစထားသည အရာမားအၾကား အျပနအလန သကေရာကမႈ ရေနျခငးသည အမးသမးတစဥးအေနျဖင မးဆကပြားကနးမာေရးႏင လငမႈဆငရာ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈက ရာေဖြခယရာတြင အကန႔အသတ ျဖစေစသည။ ခငးျပညနယရ Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕ျဖစသည လထအကးေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ ခငးအမးသမးမားသည အမးသားကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသက ၎တ႔၏ လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြား ကနးမာေရး ျပနာမားအေၾကာငး ဖြငေျပာလျခငးမရေၾကာငး ေတြ႕ရရသည။

ခငးျပညနယတြင အမးသမးမားအတြက ကယလကသန႔စငရန သးသန႔ေနရာမားမရေၾကာငး လထအကး ေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ ေတြ႕ရရသည။ ကယလကသန႔စငျခငးသည အမျပငပတြင ျပလပရေလရ ကာ အမးသမးမား၏ခႏၶာကယက လျမငေတြ႕ျခငးသည ျပငးထနစြာတားျမစထားသညအရာျဖစသည။ ျပညနယတြငးတြင အမးသမးမားအတြက ကယလကသန႔စငရန သးသန႔ေနရာမားမရျခငးေၾကာင သန႔ရငး ေရးႏငဆငေသာ ကနးမာေရးျပနာမား ေပၚေပါကလာပါသည။

အမးသမးမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးျဖင အမးသမး မား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ရာေဖြျခငးအေပၚလႊမးမးထားသည ကားမက႑ဆငရာ လမႈေရးေမာမနး ခကမားအေၾကာငး သရခရသည။ ဓါတပ - လထအကးေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕

194. (AYO-SDA 2015). 195. (CAD 2015) 196. (COM 2015) 197. (AYO-SDA 2015).

ကၽြနမက ပတဝနးကငကဝငးျပး ေဝဖန၊ အထငေသးေတာ ဝမးနညးရတယ။

ကၽြနမဘယလပ သ႔က ေနာက အမေထာငမျပဖ႔တားေပမယ သအမေထာငျပသြားတယ။

သ႔အမးေတြကေတာင ကၽြနမက နငနငသးသး ေတြ ေျပာျပးေဝဖနၾကတယ။ သ႔က တားပငခြငမရဘးလ႔ ေျပာၾကတယ။

သေနာကအမေထာငျပျပးသြားေတာ ေနာကတစရြာက ေျပာငးသြားတယ။

ကၽြနမန႔ရတ ကေလးေတြက ဂရမစကဘး။ ကၽြနမတ႔ကေလးေတြက

အေဖမရဘ ၾကးျပငးလာရတယ။ သ႔အေဖေနာကအမေထာငျပလကေ

တာ သမးအၾကးက စတဓါတေတြက ျပး ေကာငးဆကမတကေတာဘး။

သအလပလပဖ႔ အေဝးၾကးကထြကသြားတယ။

သအခဘယမာေနျပး ဘာေတြလပေနလ ကၽြနမမသဘး။ သကၽြနမက အဆကအသြယမလပဘး”

ကေလး (၇) ေယာကရေသာ အေမ၊ ခငးျပညနယ194

“ရပရြာထမာ အမးသမးကနးမာေရးဆရာမေတြ မရတာေၾကာင အမးသမးေတြဟာ မနကနတကသမႈ

ခယရဖ႔အတြက အခကအခေတြရေနတယ။ခငးျပညနယတြင ျပလပေသာ

ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား195

၄.၅.၃။ အလပဝနထပဝနပး

စြမးအားျမငေပးျခငးက႑တြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး ျမနမာႏငငရ မသားစမားတြင ကနးမာေရးႏင သကဆငေသာ ဆးျဖတခကခမတသမားမာ အမးသားမားျဖစၾကသည။ သ႔ေသာ၊ အမးသမးမားသည အမတြငးတြင အဓကျပစေစာငေရာကေပးရသမား ျဖစေသာေၾကာင သတ႔သည ေရာဂါကာကြယေရးႏင ျပနလညသနစြမးေရးတ႔အတြက တာဝနရသမားျဖစၾကသည။

အမးသမးမားအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရာေဖြရာတြင ၾကားခကယစားလယ မရေသာေၾကာင ၎တ႔၏ သတမတထားေသာအခနးက႑ျဖစသည ျပစေစာငေရာကသအျဖစ ထမးေဆာငႏငရန ထခကေစသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား အခနမမရရသညအခါ နာမကနးမႈႏင ေရာဂါမား ၾကာရညကာ ပဆး လာေနသညအတြက အမးသမးမားသည အလပဝနထတဝနပးက တးျမငခစားရသည။ ဤအခနးက႑မား အၾကား အျငငးပြားဖြယျဖစေနျခငးက ရလဒေကာငးမြနေသာအလပႏင မးဆကပြားျခငး အလပႏစခ ယဥျပင ရာတြင ရေနသည လမႈေရးစႏႈနးမား၏ အေျခခပငျဖစသည။

ရးရာထးစမားအရ အမးသမးမားသည ရလဒေကာငးမြနေသာအလပအကငမားတြင လပကငေနျခငးသည ရားပါးေသာလညး အခနႏငအမ လမႈေရးစႏႈနးမားႏင စးပြားေရးလအပခကမား ေျပာငးလေနသညျဖစရာ အမအျပငဘကတြင အမးသမးမားအလပလပႏငရန အခြငအလမးမားပ၍မားျပားလာပါသည။ သ႔ရာတြင၊ အမမႈကစၥမားႏင ကေလးမားျပစေစာငေရာကျခငးတာဝနမားတြငမ အေျပာငးအလမားစြာ မရေပ။ ထ႔ျပင၊ ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမားသည ယဥေကးမႈထနးသမးသမားအျဖစ သတမတျခငးခရေသာေၾကာင ရပရြာထႏငဘာသာေရး အဖြ႕အစညးမားတြင ေစတနာ ဝနထမးလပငနးမား လပေဆာငရနလညး အမးသမးမားအေပၚတြင တာဝနရေနပါသည။ ဤကသ႔ အလပတာဝနသးဆ မားျပားေနသညက ခငးျပညနယရ စေပါငး အငအားအသစမား၏ မတဖကအဖြ႕၂ဖြ႕ - အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရးအသငးႏင လထအကးေဆာငေကးလက ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕တ႔မ မတတမးတငထားသည။

“အမးသမးေတြဟာ ေရာဂါကာကြယေရးန႔ အမတြငးအေျချပေစာငေရာကျခငးေတြမာ ဗဟခကေနရာက

ပျပးလႈပရားလာပါတယ။”ဧရာဝတတြင ျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ

ေတြ႕ရခကမား196

“အမးသမးေတြဟာ ကေလးေတြက ျပစေစာငေရာကျပး ကယဝနေဆာငတာန႔ ကေလးေမြးဖြားတ တာဝန ေတြက

ယထားၾကရတယ။”ခငးျပညနယတြင ျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ

ေတြ႕ရခကမား197

59

အမးသမးမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးျဖင အမးသမး မား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ရာေဖြျခငးအေပၚလႊမးမးထားသည ကားမက႑ဆငရာ လမႈေရးေမာမနး ခကမားအေၾကာငး သရခရသည။ ဓါတပ - လထအကးေဆာငေကးလကဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕

60““ေတာေတာမားမားဟာ ရပရြာထမာ ခြျခားဆကဆတာခရတယ။ သတ႔ဟာ မနးမအျဖစေမြးဖြားလာျပးမ ေယာကၤားဘဝကလခငေနတာေၾကာင ရပရြာပတဝနးကငန႔ မသငေတာဘးလ႔ အေျပာခရတယ။”

လငေျပာငးလထားသမား ပါဝငေသာ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးပြမ ဖနတးအမ၏ ေတြ႕ရခကမား

အျပညျပညဆငရာ လငတခစသမားအား မနးတးမႈက ဆန႔ကငေသာေန႔ အခမးအနားဓာတပ - ဖနတးအမ

လထအကးေဆာငေကးလက ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕မ ကနးမာေရးရာ အေရးဆတငျပျခငးႏင ေခါငးေဆာငမႈတ႔က ညမစြာ လကလမးမမသည အေျခအေနမားႏင တကရက ခတဆကလပေဆာငေနသည။

အမးသမးမားေပၚရ အလပဝနထတဝနပးမားသည ကယဝနေဆာငစဥႏင ေဆာငျပးေနာကတြင ကသရ ခကခေသာ ေနာကဆကတြျပနာမားက ျဖစေပၚေစပါသည။ အေၾကာငးမာ အမးသမးမားသည ကေလး ေမြးဖြားခါနးအထ အားအငကနခနးေသာ အလပမားလပၾကရျပး ေနာကပငးတြငလညး ကာလတအတြငး အလပျပနဆငးၾကရေၾကာငး စေပါငးအငအားအသစမား၏ မတဖကအဖြ႕၃ဖြ႕ျဖစေသာ အရဏဥးလမႈဖြ႔ၿဖးေရး အသငး၊ လငးလကအနာဂတႏင လမႈဖြ႕ၿဖးေရးႏင စြမးရညျမႇငတငေရးအသငးတ႔မ ေတြ႕ရခသည။ ကယဝနေဆာငစဥႏင မးဖြားျပးခငး အားအငကနခမးေသာ ေလးလသညအလပမား လပၾကရျခငးသည မခငေရာ ကေလးအတြကပါ မေကာငးေသာကနးမာေရးရလဒမားက ျဖစေပၚေစျပး မခငအေနႏင ကယလရ ပ၍ လအပလာပါသည။ တစခါတစရတြင ကမၻာကနးမာေရးအဖြ႕မ သတမတထားေသာ ကယလရလအပခကကပင မျပညမေသာေၾကာင ပ၍ အႏရာယရလာပါသည။199

“ခငးအမးသမးေတြဟာ မသားစအတြကေရာ မမကနးမာေရး (လငမႈဆငရာန႔ မးဆကပြားကနးမာေရး)

အတြကပါ ဆးျဖတပငခြင အားနညးၾကတယ။ ပမနဆရင အမးသားေတြက အမေထာငဥးစးအျဖစ သတမတထားၾကေပမယ မသားစအသကေမြးဝမးေကာငးမႈအတြက အမးသမးေတြလညး ေတာငယာ

(ေရႊ႕ေျပာငးစကပးေရး) မာအလပလပၾကရတယ။ ဒါေၾကာင အေမေတြဟာ ကေလးေမြးျပး သပၾကာၾကာ မနားႏငတာေပါ။”

ခငးျပညနယတြင ျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား200

198. (CAD 2015). 199. (Fanzo 2012) 200. (AYO-SDA 2015).201. (PTE 2015) 202. Ibid.

၄.၅.၄။ ကား/မေရးရာစထားမႈမား

ကား/မေရးရာစထားမႈမားအား ခးေဖာကျခငး က လမႈေရးအရတ႔ျပနျခငးသည စေပါငး အငအားအသစမား၏ မတဖကအဖြ႕ျဖစေသာ ဖနတးအမ၏ အာရစကေလလာရာနယပယတစခ ျဖစသည။ လမႈေရးရာအေၾကာငး တရားအျဖစ လကခမတယထားေသာ ကားမက႑က ေမြးစမရရလာသည ကားမအေျခအေနအတငး တငျပျခငး၊ သတမတေဖၚထတျခငးႏင ေဆာငရြကျခငးတ႔သည ျမနမာႏငငရ လငတႏစသကသလထ အၾကား ထငရားေသာ စနေခၚမႈျဖစေနသည။

ဖနတးအမ၏ လထအေျချပ မတဖကအဖြ႕အစညးျဖစသည Colors Rainbowအဖြ႕သည ရနကနႏင ရမးျပညနယမား ရ မနးကေလးခငးစတဝငစားသမားႏင လငေျပာငးလထားသမားအတြက ဥးတည၍ စမခကေဆာငရြကၿပး ၎တ႔၏ ကနးမာေရး ေရြးခယမႈမားက ေႏာငယကသည အဓကလမႈေရးအခကမားအေၾကာငး ေလလာေဖၚထတခသည။ မနးကေလးခငးစတဝငစားသမားႏင လငေျပာငးလထားသမားသည လမႈေရးအရပယခရျခငး၊ မသားစမ ဆန႔ကငျခငး၊ ခြျခားႏမခဆကဆခရျခငးႏင ကားမကယစားျပမႈႏင အမအကငမားဆငရာ စႏႈနးမားအား ခးေဖာကျခငးစသညအခကမားႏင ရငဆငရသညဟ ေတြ႕ရရပါသည။ ေအာကတြငေဖၚျပထားေသာ ဥပမာ မားသည လငေျပာငးလထားသမားရငဆငရသည ညငးပနးႏပစကမႈမားႏင ခြျခားႏမခဆကဆခရျခငးမား ျဖစသည။

“ေဆြးေႏြးၾကတအတငးဆ အမးသမးေတြက အမးသားေတြထက အားလပခနနညးပါတယ။

အမးသမးမား ေတြဟာ ဝငေငြရတအလပခနမတငမန႔ ေနာကပငးေတြမာ အမအလပအတြက တစေန႔က ၂ - ၃ နာရ အခနေပးရျပး တစေန႔လးရ႕ အခနေတြအမားၾကး

(တစေန႔လင ၆နာရေကာ) က ဝငေငြရာဖ႔အတြက အခန ေပးရတာေၾကာင အားလပခနဆတာ မရသေလာကပ။

ျပးေတာ သတ႔ဟာ ဘရားရခးေကာငး ဒါမမဟတ အျခားအဖြ႕အစညးေတြကတစဆင ရပရြာအေျချပလပငနးမားေတြမာလညး ပါဝငေဆာငရြကေနၾကတယ။ ဒါေၾကာင

အမေထာငစတြငးန႔ ရပရြာတြငး အခနးက႑ေတြမာ အမးသမးေတြက လကေလာညေထြျဖစရ မယလ႔

အရမးေမာလငခကေတြထားျပး စတကးယဥဆနတ စေတြရေနတယ။”

ခငးျပညနယတြင ျပလပေသာ ရပရြာစညးေဝးပြမားမ ေတြ႕ရခကမား198

61

အျပညျပညဆငရာ လငတခစသမားအား မနးတးမႈက ဆန႔ကငေသာေန႔ အခမးအနားဓာတပ - ဖနတးအမ

“ကၽြနမအေဖက မနးကေလးတစေယာကလ ျပမေနထငတာက မၾကကဘး။ ကၽြနမအျပငသြားရင

တစခါတစေလ မနးကေလးလ ဝတစားျပငဆငသြားေပမယ အမမာေတာ ဘယေတာမမလပဘး။ တစခါ တစေလ

မနးကေလးလ ဝတစားျပငဆငထားတာ အေဖေတြ႕ရင ရကတယ။ သက ေယာကၤားခငးလင ဆကဆတသေတြန႔

သငယခငးျဖစလာရင အမေပၚကဆငးသြားလ႔ ေျပာတယ။ သငယခငးေတြၾကားထမာ လညး ‘အေျခာက’

(ေယာကၤားခငးလင ဆကဆတသ) လ႔ေခၚျပးစတာခရတယ။” လငေျပာငးလထားသ အမးသမး201

“ေကာငးသဘဝတနးက မဘေတြက မနးကေလးေကာငးမာပ ထားတယ။ မနးကေလးေကာငးဝတစဝတျပး

မနးကေလးလ ျပငဆငရတအခါ အရမးစတပကမတယ။ ကၽြနေတာက ေယာကၤားေလးလပ ေနခငတာ။

ကၽြနေတာ ေယာကၤားေလးလ ျပမေနထငတအခါ ကၽြနေတာဆရာမကေတာင ခြျခားဆကဆျပး

တျခား ေကာငးသေတြန႔ယဥျပး အထငေသးတယ။ ကၽြနေတာက မနးကေလးျဖစရ႕သားန႔

ေယာကာၤးေလးျဖစခငေန တယ။ ဘာလပဖ႔လလ႔ ေျပာတယ။ အတနးထကသငယခငးေတြကလညး ကၽြနေတာက သေဘာမကဘး။ ေနာကပငးေတာ

ကၽြနေတာလညး ေကာငးတကရတာ မေပာေတာဘ ေကာငးေျပးတတလာတယ။”

လငေျပာငးလထားသ အမးသား202

203. (PTE 2015). 204. (Centers for Disease Control and Prevention 2016). 205. (UNAIDS 2014)

ေရာကမႈမားႏင သတငးအခကအလကမား ရရမႈက ဟန႔တားထားေလသည။ အားလးအတြကကနးမာေရးက ျပညမရနမာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယရနလအပသအားလးအတြက ေကာငးမြန၊ မတ၍ အျပနအလန ေလးစားမႈ ရေသာပစျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက ျဖညးဆညးေပးျခငးသညသာျဖစသည။

၄.၆။ အႏစခပ

ျပညသလထအမားေနထငသည လမႈပတဝနးကင အေျခအေနမားသည ကနးမာေသာလေနမႈဘဝက ကငသးသညအခါ၊ လအပသညအခန၌ သငေတာေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက ရရရန ၾကးပမးရာတြင ျမငေတြ႕ခစားႏငသည သကေရာကမႈက ျဖစေပၚေစပါသည။ အထးသျဖင ဆငးရႏြမးပါးသမားသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမရန

62

စတဒဏရာႏင ခြျခားႏမခဆကဆခရျခငးတ႔အျပင လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရးအေပၚတြင သကေရာကေသာ၊ အထးသျဖင အမးသမးမား အတြက သကေရာကေသာ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈ အရ တားျမစထားသညအရာမားက လငေျပာငးလထားသမားသညလညး တညစြာၾကၾကရသည။ မနးကေလးခငး စတဝငစားသမားႏင လငေျပာငးလ ထားသမားသည ကနးမာေရးစနစအတြငး ၾကးစြာ ခြျခားႏမခဆကဆခရ ျခငးတ႔ႏင ၾကေတြ႕ရေၾကာငး ဖနတးအမမ ေတြ႕ရရသည။ ခြျခားႏမခဆကဆခရမညက ေၾကာကရြ႕ျခငးက ဆန႔ကငဘကလင ကနးမာေရး ဝနထမးမားထမ လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမား ခယရမညက တားျမစထားသည လမႈေရးရာစႏႈနးမားႏင ေပါငးစပလကသညအခါ လငေျပာငးလထားသမား အတြက လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက ရာေဖြျခငးႏင ခယျခငးတ႔အေပၚ ကန႔သတမႈမား ျဖစေပၚလာသည။

လငတႏစသကသမား၏ အႏရာယမားေသာ လမႈေရးရာအေနအထားေၾကာင လအပသညအခနတြင သငေတာေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ခယရန အတားအဆးတစချဖစေနျပး ကနးမာေရးႏင ပတသက၍လညး ပအႏရာယမားလာပါသည။ ျမနမာႏငငရ လငတႏစသကသမား ရငဆငရေသာ လမႈေရး ဆငရာ ရြမနးမႈေၾကာင ၎တ႔သည ရပပငးဆငရာ ညငးပနးႏပစကမႈ၊ အလပအကငမရမႈ၊ သကေမြးဝမး ေၾကာငးအပငး၊ မးယစေဆးသးစြမႈႏင စတကနးမာေရးတ႔တြင ထခကလြယသမား ျဖစလာေစသည။204 ထအခကမားအားလးသည ျမနမာႏငငရ လငတႏစသကသမားအား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားမ ေဘးဖယခထားရသမား အျဖစတြနးပ႔လာျပး အမးသားခငးလငဆကဆသညလစအတြငး HIV ပးကးစကခရ ေသာႏႈနးမား (၂၀၁၃တြင ၁၀.၇%)205 တကလာေစသည အခကတစခကလညးျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ လငတႏစသကသမား ရငဆငရေသာ ခြျခားႏမခဆကဆခရျခငးမားသည လအပေသာကနးမာေရးေစာင

လငတခစသမားရငဆငရေသာ စတဒဏရာႏင ခြျခားႏမခဆကဆခရျခငးသည ၾကးမားေသာ ျပနာတစရပျဖစေၾကာငး Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕ ျဖစေသာ ဖနတးအမမ

ေတြ႕ရခသည။

“ရပရြာထမာ ကၽြနမဟာ လငေျပာငးထားတသ ျဖစတာေၾကာင HIV ပး ရေနႏငတယလ႔

ေျပာၾကတယ။ တျခားအမးသားတစေယာကန႔ အတေနတာက ရပရြာက လကမခၾကဘး။

လေတြက ကၽြနမတ႔က အထင ေသးၾကတယ။ ႏစသမေဆြးေႏြးတာန႔

ေသြးစစေဆးတာခဖ႔အတြကေတာင တစခါတစေလမာ ကၽြနမတ႔

အတြက သပျပးအဆငမေျပလဘး။ အထးသျဖင ေဆးခနးကဆရာဝနက

အမးသမးျဖစေနရငေပါ။ သန႔ ေဆြးေႏြးရမာ ကၽြနမရကတယ။”

လငေျပာငးလထားသ အမးသမး203

အခကအခမားရငဆငရသညဟ စေပါငးအငအားအသစမား၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေဖၚျပသည။ အခကအခမားမာ ကနးမာေရးကနကစရတၾကးျမငမႈ၊ အခနႏင ခရးသြား လာရျခငးစေသာ အပေဆာငးကနကစရတမားႏင အလပခနမပကကြကလမႈကလညး ကနးမာေရးေစာင ေရာကမႈက ရာေဖြရန ေငြေၾကးအရ အဟန႔အတားမားျဖစသည။ မတဖကအဖြ႕မားမ ေဖာထတေတြ႕ရခသညမာ ၎ကနကစရတမား၏ ေငြေၾကးယဖတမႈသည အျခားမသားစ၀ငမားအေပၚကပါ သကေရာကမႈရျပး ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈခယရန ေႏာငေႏးျခငး၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈ ပမ ဆးရြားလာျခငးႏင မသားစ၏ ကနးမာေရးဆငရာ အနရာယမား ပ၍မားျပားလာျခငးတ႔က ဥးတညသြားေစသည။

သတငးအခကအလက လစဟာမႈမား၊ ကနးမာေရး ပညာေပးနညးပါးမႈႏင ကနးမာေရးအေျခအေနမားအေၾကာငး

63

သတငးမေဝျခငးက ဟန႔တားေသာ လမႈေရးစႏႈနးမားေၾကာင သငေတာေသာ ကနးမာေရးေစာင ေရာကမႈခယျခငး အေလအထက ကငသးေလမရၾကေၾကာငး စေပါငးအငအားအသစမား၏ မတဖကအဖြ႕ မားမ ေတြ႕ရခရသည။ အထကပါ အခကမားသည အခ႕ေဒသမားတြင ဘာသာစကား အခကအခ၊ ရးရာႏင အယသးမႈမားေၾကာင ပမျပငးထနသညက ေတြ႕ရသည။

အဆးတြင၊ အခ႕လမႈအပစမားသည ေယဘယအားျဖင လမႈဘဝမ ဖယထတထားျခငးခရေသာေၾကာင ကနးမာေရးအႏရာယမားႏင ကနးမာေရးစနစတ႔မ ေဘးေရာကေနျခငးတ႔ ျဖစလာေစသည။ HIV ပးႏင အသကရငေနထငသမား၊ မနးကေလးခငးစတဝငစားသမားႏင လငေျပာငးလထားသမားသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈေပးသမားထမ ခြျခားႏမခဆကဆခရျခငးက ရငဆငရျခငး (သ႔) ခြျခားႏမခဆကဆခရမညက ေၾကာကရြ႕ေနၾကေၾကာငး ဖနတးအမအဖြ႕မ ေဖာထတေတြ႕ရခသည။ ေရႊ႕လားသြားလာမႈမားေသာသမား (ဥပမာ - ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမား)ႏင ေရြ႕လားသြားလာမႈ ကန႔သတခရသမားသည ရပရြာမေဘးဖယထားျခငးခရျပး ကနးမာေရး သတငးအခကအလကမားႏင အျခား ကြငးဆငးဝနေဆာငမႈမားကပါ လကလႊတရႏငေျခရသည။

အဆးတြင၊ ျမနမာႏငငတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားႏင ကနးမာေရးအကးရလဒမားက မညသ႔ လကလမးမႏငသည စသညတ႔က ကား/မေရးရာရႈေထာငမ ရႈျမငသးသပျခငးသည အေရးပါေသာ က႑တစရပျဖစသည။ မးဆကပြားကနးမာေရး ေရြးခယမႈမားႏင ပတသကလင အမးသမးမားအတြက ကယစားလယမားမရျခငးႏင ကေလးမားစြာေမြးရန လမႈေရးဖအားမား ေပးခေနရျခငး စသညအခကမားက စေပါငးအငအားအသစမား၏ မတဖကအဖြ႕မားမ ေဖၚျပသည။ တစခါတစရ အမးသမးမားသည စးပြားေရးအရ ခငပြနးအေပၚတြင မခေနရျခငးေၾကာင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားအား ေရြးခယရာ၌ အကန႔အသတမားရေနျပး ႏငထကစးနငးျပလပေသာ

လငတခစသမားရငဆငရေသာ စတဒဏရာႏင ခြျခားႏမခဆကဆခရျခငးသည ၾကးမားေသာ ျပနာတစရပျဖစေၾကာငး Collective Voices ၏ မတဖကအဖြ႕ ျဖစေသာ ဖနတးအမမ

ေတြ႕ရခသည။

မသားစတြင ဆကေနရေလသည။

အလပလပကငရာတြင အမးသမးမားပါဝငမႈအေပၚ စႏႈနးမားေျပာငးလလာျပျဖစေသာေၾကာင အမးသမးမား သည ယခငကထကပ၍ စးပြားေရးအရ လမးမားပပြငလာေသာလညး အမေထာငတာဝနႏင ကေလးမားျပစ ေစာငေရာကသညတာဝနမားက အားလး(သ႔) တစစတတစေဒသ လပေနရဆျဖစျပး ဘာသာေရးႏင ရပရြာ အေရးတ႔တြငလညး ၾကးမားေသာအခနးက႑မ တာဝနယထားရသည။ ကားမေရးရာစထားမႈမားက ခးေဖါကျခငးသည အမးသားႏင အမးသမးႏစဥးလးေပၚတြင တညေသာသကေရာကမႈရျပး ခြျခားႏမခ ဆကဆခရျခငးမားႏင ျမနမာႏငငရ လငတႏစသကသအပစတြင မေကာငးေသာကနးမာေရးရလဒမား ျဖစေပၚႏငသည။

64

၅၅။ နဂးခပ ႏင ေရ႕ဆက ေဆာငရြကရမည အဆငမား

ျမနမာႏငငတြင အထးသျဖင ေကးလကႏင သြားလာရခကခေသာေဒသမား ႏင ဆငးရႏြမးပါးျပး ထခက လြယေသာသမားတြင ေငြေၾကးအရတတႏငသည၊ အရညအေသြးေကာငးမြန ေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လကလမးမရနအတြက မညမမႈမား ရေနသည။ Collective Voices စမခကမတစဆင 3MDG သည တာဝနယမႈရေသာ၊ မတေသာ၊ အားလးပါဝငႏငေသာ ကနးမာေရးက႑ ျဖစေပၚလာေစရန ပပးေဆာငရြကေပးေနျပး အခြငအေရးမားက အေျခခထားေသာ ခဥးကပမႈနညးလမးမားမတစဆင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ရယရာတြင လကလမးမမေအာင ဟန႔တားထားသည အတားအဆးမားက ဥးတညခကထားကာ လတငးသည ရယႏငေသာ အဆငအျမငဆး ကနးမာေရးက ခစားႏငရန အခြငအေရးရျခငးက အသအမတျပ လပေဆာငေနပါသည။

ယခအစရငခစာတြင တငျပခသည Collective Voices မ ေတြ႕ရခကမား၏ အမနတကယတနဖးမာ ျမနမာႏငငကသ႔ ကြျပားျခားနားမႈ အမးစရသညတငးျပညတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဝနေဆာငျခငးမား အား မညသ႔မညပ ဖြ႕စညးၾကမညဆသည စကားဝငးက ျဖစေပၚလာေအာင လႈ႕ေဆာေပးႏငမႈသည ၎တ႔ (Collective Voices မတဖကအဖြ႕အစညးမား)၏ စြမးအားပငျဖစသည။ Collective Voices ၏ လပေဆာငမႈမားမ ေတြ႕ရေသာ မတညသည ေရခေျမခ အေနအထားမားက ေကာငးစြာနားလညထားျခငးသည အေရးၾကးသည ပထမအဆငျဖစသည။ အထးသျဖင ရပရြာလထကယတင၏ အသမားႏင ခယခကသေဘာထားမားက ျပနလညတငျပသညအခါတြင အေရးပါသည။ ထနားလညမႈက ရရရာတြင အရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမား၏ အေရးပါေသာ အခနးက႑ႏင ၄ငးတ႔၏ ဝငးဝနးၾကးပမးမႈမားေၾကာင တငးျပည၏ ေနရာအႏ႔အျပားရ အလြနကြျပားျခားနားေသာ လမႈေရးဝနးကငမားတြင ေတြ႕ၾကရေသာ ကနးမာေရး အေတြ႕အၾကမားအေပၚ မးေမာငးထးျပႏငကာ လအပစတစခခငးစအတြက သးသန႔ျဖစေသာ ေရခေျမခ အေနအထားမားႏင ကကညသည စနေခၚမႈမားကလညး ေဖာထတႏငခသည။

65

In Myanmar, there are significant inequalities in health status and in access to affordable, quality healthcare, especially in rural and hard-to-reach areas and among the poor and other vulnerable populations. Through its Collective Voices initiative, 3MDG has promoted a responsible, fair and inclusive health sector, targeting barriers that limit access to healthcare through a rights-based approach, recognizing that every person has the right to enjoy the highest attainable standard of health.

The real value of the Collective Voices findings presented in this report is in their ability to stimulate a conversation around how healthcare provision can be structured in Myanmar going forward, a country which has such incredible diversity.The Collective Voices work shows that gaining a thorough understanding of the different contexts is an important first step, particularly when articulated through the voices and percep-tions of community members themselves. It also shows that local civil society organiza-tions can play a significant role in contrib-uting to this understanding, shedding light on the immense diversity of social settings and health experiences in different loca-tions across the country, and the unique and contextually-specific challenges for specific population groups.

Collective Voices stresses that health is formed within social, economic, political and environmental contexts. Investing in local organizations and bolstering their capacity is a worthwhile endeavor if we aspire to meaningful involvement of people, especially the most vulnerable, in the health planning and decision-making processes that affect their lives. Moreover, this learning-by-doing approach has the potential to build awareness, capacity and local ownership among the individuals and organizations involved, creating a stronger enabling environment for the set of positive changes needed in the health sector.

The Collective Voices findings clearly indicate that health solutions need to be tailored to different settings; that there is

ကနးမာေရးဆသညမာ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ ႏငငေရးႏင ပတဝနးကငနယပယစ တြင တညရေနသညဟ Collective Voices စမခကမ ေဖာျပထားသည။ ကနးမာေရးအစအစဥမားေရးဆြျပး လထ၏ဘဝမားအေပၚ သကေရာကေစသည ဆးျဖတခကမား ခမတရာတြင လထ၏ အဓပၸါယရေသာ ပးေပါငးပါဝငမႈ၊ အထးသျဖင ထခကလြယေသာသမား၏ ပါဝငမႈက ရယလလင ေဒသခအဖြ႕အစညးမားအေပၚ ရငးႏးျမSပႏျပး စြမးေဆာငရည ျမငမားလာေအာင ပပးေဆာငရြကေပးျခငးသည အဖးတနေသာ လပေဆာငခကတစရပျဖစသည။ ထ႔ျပင၊ ယခကသ႔ လပေဆာငျခငးျဖင သငယျခငးနညးလမးသည ပါဝငပတသကေသာ လတစဥးခငးစႏင အဖြ႕ အစညးမားအၾကား သျမငလကခမႈ ျမငတကလာေစျပး စြမးေဆာငရညလညး ျမငမားလာေစကာ ကယပငကယဆငျဖစသညဟသည ခယခကမားလညး အားေကာငးလာေစပါသည။ ထ႔ျပင၊ ကနးမာေရးက႑တြင အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ အေျပာငးအလမားအတြက စြမးေဆာငႏငခြငရေသာ ဝနးကငေကာငးကလညး ဖနတးေပးႏငပါသည။

Collective Voices မ ေတြ႕ရခကမားအရ ကနးမာေရးဆငရာ ေျဖရငးနညးမားသည မတညသည ပတဝနးကငအမးမးႏင လကေလာညေထြျဖစေအာင ျပျပငရမညျဖစသည။ ျမ႕နယႏင ေကးရြာမားအားလးအတြက အသးျပႏငေသာ နညးလမးတစခတညး မရႏငသညကလညး ေထာကျပထားသည။ လအမားတြင မတညသည ခယခကသေဘာထားမား၊ မတညသည ဥးစားေပးျပနာမား၊ မတညသညယဥေကးမႈႏင ဘာသာစကား ေနာကခအခကမားႏင မတညသည လမႈစးပြားေရးႏင ကားမေရးရာ အေျခအေနမားရၾကသည။ ထအခကမားအားလးသည လထ၏ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားရရမႈႏင ၎တ႔အေပၚအျမင၊ ကနးမာေရး လအပခကမားႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ခယသည အေလအထႏင အဆးတြင ကနးမာေရးအကး ရလဒမား စသညတ႔က လႊမးမးပေဖာေနသညက ေတြ႕ရသည။ ထ႔ေၾကာင၊ သကဆငရာေျဖရငးနညးမား မခမတမ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက လကလမးမရယရာတြင ေႏာငေႏးေစသည လမႈေရး အတားအဆးမားအေပၚ ရပရြာလထ၏ ခယခက အျမငတ႔က ဥးစြာ နားလညေအာင ျပလပထားရန လအပသည။ ထ႔ျပင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားႏင ၎တ႔ဝနေဆာငမႈေပးေနေသာ ရပရြာလထအၾကား ဆကဆေရး ေကာငးမြနလာေစရန အေျခခေျပာငးလမႈမားျပလပရန၊ အထးသျဖင ဆငးရႏြမးပါးသမားႏင လမႈေရးအသငးအ၀ငးမ ေဘးဖယခထားရသမားအတြက၊ ဝနေဆာငမႈမား၏ အရညအေသြး၊ လကလမးမမႈႏင အသးျပမႈတ႔ တးတကေကာငးမြနလာေစရန လပေဆာငရမညဟ အႀကျပထားသည။ ထ႔ျပင၊ ပမယၾကညရသည ဆကဆေရး တညေဆာကႏငရန ရလာေသာအေျဖမားသည ကနးမာေရးဝနထမးမားအတြက ပပးမႈမားႏင စြမးေဆာငရည ျမငတငေရးသငတနးမားအား

စစဥေပးရာတြင ထညသြငးစဥးစားေစမည အခကတစခကလညး ျဖစသည။ ထပမ၍၊ ေဒသခ ရပရြာအေျချပအဖြ႕မားသည ရပရြာလထ၊ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားႏင သကဆငရာအာဏာပငမားအၾကားရ ကြကလပမားက တတားထးေပါငးကးေပးမည အဖြ႕မားအျဖစ တနဖးရေသာ အခနးက႑မလညး ပါဝငေနပါသည။ ေရ႕ဆကလပေဆာငရနမာ Collective Voices အဖြ႕အစညးမားသည စမခကေဒသမားရ ရပရြာလထမ ေဖၚထတထားေသာ ကနးမာေရးဆငရာ စနေခၚမႈအခ႕က ေျဖရငးႏငရန မမတ႔ ေဒသႏင ဆေလာသည ရပရြာအေျချပ ေျဖရငးနညးမားက စတင ေရးဆြစမးသပေနျပျဖစပါသည။ ကစၥရပမားက မတညသညနညးလမးမားျဖင ေျဖရငးၾကေသာလညး တညသည ရညမနးခကမား ထားရၾကသည။ ၎တ႔မာ

• ကယတင (သ႔) မသားစအတြက ဆးျဖတခကမားခႏငရန အမးသမးမားအား လပေဆာငႏငစြမး ျမSင တငေပးရန။ (Empower women to make personal and family health decisions)

• ရပရြာထတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈခယသညအေလအထ တးတကေကာငးမြနလာေစရန။ (Improve health seeking behavior in the community)

• ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားႏင ဥးတညရပရြာမားအၾကား ပးေပါငးပါဝငျခငးႏင ခတဆကျခငး အားေကာငးလာေစရန။ (Increase participation and engagement between healthcare providers and target communities)

• ရပရြာအေျချပမတဖကအဖြ႕မား၏ စြမးေဆာငရည အားေကာငးခငမာလာေစရန။ (Strengthen the capacity of CBO partners)

မနကနေသာ ပါ၀ငသငသည ေဒသခအဖြ႕အစညးမား ပါဝငပါက ရပရြာလထရငဆငေနရေသာ အခကအခမားက ေျဖရငးႏငရန လထအား ေကာငးစြာလႈ႕ေဆာႏငျပး ေဒသခ ရပရြာ လထထမ အၾကျပတန႔ျပနမႈမားကလညး ပမရရကာ ၎တ႔အားလညး ကနးမာေရး သတငးအခကအလကမားက ျပနလည ေပးႏငမညျဖစေၾကာငး Collective Voices အဖြ႕မားမ ေဖၚျပထားသည။ ေကာငးမြနေသာညႊနးဆခကမားမာ ေျပာငးလြယျပငလြယရၿပး ေဒသခမားမ ဥးေဆာငသည နညးလမးမားသးျခငးျဖင ရပရြာအေျချပအဖြ႕မားသည ကနးမာေရးအသပညာႏင ကနးမာေရးဆငရာ လ႕အခြငအေရးအေၾကာငး ျဖန႔ေဝေပးျခငးျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားက ရပရြာမ ပမအသးျပလာမည ျဖစျပး ဝနေဆာငမႈေပးသမားႏင ရပရြာလထအၾကား ယၾကညမႈပရလာပါကလညး ကနးမာေရးစနစအတြငးသ႔ ရပရြာလထက ပမ၍ ျပညဝစြာႏင အဓပၸါယရစြာ ေပါငးစပေပးႏငမညျဖစပါသည။

66

မျငမးကးက

ားစာရငး The Asian Pacific Resource & Research Centre for Women (ARROW). Myanmar/ Burma: Breaking Barriers: Advocating Sexual and Reproductive Health and Rights. Arrow Country Studies, Kuala Lumpar: Asian-Pacific Resource and Research Centre for Women (ARROW), 2016.

Ar Yone Oo Social Development Association (AYO-SDA). Collective Voices: Understanding Community Health Experiences: Promoting Community Access to Health Services with Accountability, Equity and Inclusion in three Townships of Southern Chin State. Yangon: 3MDG Fund, 2015.

Asian Development Bank. Myanmar: Economy. 2016. http://www.adb.org/countries/myan mar/economy (accessed July 6, 2016).

Asuquo, EEJ, and F Duke. “Staff attitude as barrier to the utilisation of University of Calabar Teaching Hospital for obstetric care.” African Journal of Reproductive Health, 2000: 69-73.

Bodeker, G, C Neumann, P Lall, and ZM Oo. “Traditional medicine use and healthworker training in a refugee setting at the Thai-Burma border.” Journal of Refugee Studies, 2005: 76-99.

Bright Future (BF). Collective Voices: Understanding Community Health Experiences of the Communities, Migrants and Vulnerable Peoples of Mudon Township, Mon State: Stage 1 Completion Report. Yangon: 3MDG Fund, 2015.

Centers for Disease Control and Prevention. Gay and Bisexual Men’s Health: Stigma and Dis crimination. February 29, 2016. http://www.cdc.gov/msmhealth/stigma-and-dis crimination.htm (accessed July 01, 2016).

Charity-Oriented Myanmar (COM). Role of Women and Girls in Health Related Decision Mak ing: Collective Voices on Gender and Health. Yangon: 3MDG Fund, 2015.

Collins, PY, AR Holman, MC Freeman, and V Patel. “What is the relevance of mental health to HIV/AIDS care and treatment programs in developing countries? A systematic review.” AIDS, 2006: 1571-82.

Commission on Social Determinants of Health. Closing the gap in a generation. Geneva: World Health Organization, 2008.

Community Agency for Rural Development (CAD). Informal providers in Chin State: Internal Communication. March 11, 2016.

Community Agency for Rural Development (CAD). Collective Voices: Understanding Com munity Health Experiences: Stage-1 Completion Report - December 2015. Yangon: 3MDG Fund, 2015.

Community Driven Development and Capacity Enhancement Team (CDDCET). Collective Voices: Undertstanding Community Health Experiences - Stage 1 Completion Re port. Yangon: 3MDG Fund, 2015.

Cornwall, A, and C Nyamu-Musembi. “Putting the ‘rights-based’ approach to development into perspective.” Third World Quarterly, 2004: 1415-37.

မျငမးကးကားစာရငး

67

မျငမးကးကားစာရငး

Ethnologue: Languages of the World. Summary by Country. Edited by LM Paul, GF Simons and CD Fenning. 2016. https://www.ethnologue.com/statistics/country (accessed April 19, 2016).

Fanzo, J. The nutrition challenge in sub-Saharan Africa. Working Paper, New York: United Na tions Development Programme, 2012.

Gender Concerns International. The situation of women in Myanmar. 2016. http://www. genderconcerns.org/country-in-focus/myanmar/the-situation-of-wom en-in-myanmar/(accessed July 08, 2016)Gender Equality Network (GEN). Raising the Curtain: Cultural Norms, Social Practices and Gender Equality in Myanmar. Yan gon: The Gender Equality Network, 2015.

HelpAge International. The situation of older persons in Myanmar. Situation Analysis, Yan gon: HelpAge International, 2013.

Htwe, Union Minister Dr. Myint. Inaugural speech delivered by the Union Minister Dr My int Htwe to health professionals of the Ministry of Health and officials of the Department of Sports and Physical Education at 13:00 hrs, on 1 April 2016, Ministry of Health, Naypyitaw [translation] (April 1, 2016).

Joliffe, K. Ethnic Conflict and Social Services in Myanmar’s Contested Regions. Study, The Asia Foundation, Yangon: The Asia Foundation, 2014.

KPMG. Infrastructure in Myanmar. Yangon: KPMG Advisory (Myanmar) Limited, 2013.

Kraft, AD, SA Quimbo, O Solon, R Shimkhada, J Florentino, and JW Peabody. “The health and cost impact of care delay and the experimental impact of insurance on delays: Evidence from a developing country.” Journal of Paediatrics 155, no. 2 (2009): 281- 285.

Local Resource Centre. Bridging the gap between donor community and local organizations in Myanmar. 2015. http://lrcmyanmar.org/en/resources/bridging-gap-between-do nor-community-and-local-organizations-myanmar (accessed June 29, 2016).

Lorga, T, MN Aung, P Naunboonraung, P Junlapeeya, and A Payaprom. “Knowledge of communicable and noncommunicable diseases among Karen ethnic high school students in rural Thasongyang, the far northwest of Thailand.” Inter national Journal of General Medicine, 2013: 519-526.

Martínez, GA. Language and power in healthcare: Towards a theory of language barriers among linguistic minorities in the United States. Vol. 2, in Readings in Language Studies: Language and Power, by M Matero, PC Miller and JL Watzke, 466. Lake wood Ranch, FL: International Society for Language Studies, Inc, 2010.

Min, AM, and P Hongsranagon. “Knowledge, attitude and practices of hygiene behaviors among Nargis Cyclone survivors of Laputta Township, Ayerarwaddy, Union of Myanmar.” Journal of Health Research, 2014: 31-38.

Ministry of Health. Health Workforce Strategic Plan 2012-2017. Strategic Plan, Nay Pyi Taw: Union of Myanmar Ministry of Health, 2012.

Ministry of National Planning and Economic Development & UNICEF. Situation Analysis of Children in Myanmar. Sitation Analysis, Nay Pyi Taw: UNICEF, 2012.

Ministry of Social Welfare, Relief and Resettlement. Gender Situation Analysis in Myanmar. Naypyidaw: Ministry of Social Welfare, Relief and Resettlement, Republic of the Union of Myanmar, 2014.

Mustanski, BS, R Garofolo, and EM Emerson. “Mental health disorders, psychological dis tress, and suicidality in a diverse sample of lesbian, gay, bisexual, and transgender youths.” American Journal of Public Health, December 2010: 2426-32.

Myanmar Centre for Responsible Business (MCRB). Myanmar Oil and Gas: Sector-Wide Impact Assessment. September 04, 2014. http://www.myanmar-responsiblebusi ness.org/swia/oil-and-gas-report.html (accessed June 30, 2016).

မျငမးကးက

ားစာရငး

68

Oo, WM, PP Soe, and KT Lwin. “Status and determinants of health literacy: A study among adult population in selected areas of Myanmar.” International Journal of Community Medicine and Public Health, 2015: 318-322.

Paing, TH. “Stigma, shortages plague mental health care in Burma.” The Irrawaddy, March 31, 2016.

Peace Donor Support Group (PDSG). “Desktop review of needs and gaps in conflict-affected parts of Myanmar.” Destop Review, Yangon, 2013.

The People Living with HIV Stigma Index. People Living with HIV Stigma Index: Myanmar. January 15, 2010. http://www.stigmaindex.org/sites/default/files/reports/Myan mar%20People%20Living%20with%20HIV%20Stigma%20Index%20Report%20 2010.pdf (accessed May 23, 2016).

Phan Tee Eain (PTE). Collective Voices: Understanding Community Health Experiences: Stage 1 Completion Report - August 2015. Yangon: The Three Millennium Develop ment Goal Fund, 2015.

Raitzer, DA, LCY Wong, and JNG Samson. Myanmar’s Agriculture Sector: Unlocking the Po tential for Inclusive Growth. Working Paper No. 470, Manila: Asian Development Bank, 2015.

Saw, S, L Manderson, M Bandyopadhyay, TT Sein, MM Mon, and W Maung. “Public and/ or private health care: Tuberculosis patients’ perspectives in Myanmar.” Health Re search Policy and Symptoms 7, no. 19 (2009): 1-9.

Sheehy, G, Y Aung, C Sietstra, and AM Foster. Near the city but hard to reach: A reproduc tive health needs assessment in peri-urban Yangon, Myanmar. Cambridge, CA: Cambridge Reproductive Health Consultants, 2015.

Sheikh, K, MK Ranson, and L Gilson. “Explorations on people centredness in health sys tems.” Health Policy and Planning, 2014: ii1-ii5.

Smith, Martin T. “Ethnic politics and regional development in Myanmar: The need for new approaches.” In Myanmar: Beyond Politics to Societal Imperatives, by KY Hlaing, RH Taylor and TMM Than, 56-85. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2005.

Thandar, MM, MP Kyaw Kyaw, M Jimba, and J Yasuoka. “Caregivers’ treatment-seeking be haviour for children under age five in malaria-endemic areas of rural Myanmar: A cross-sectional study.” Malaria Journal 14, no. 1 (2015).

Thomas, S. “What is participatory learning and action (PLA): An introduction.” United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (IDP Key Resources). November 2008. http://idp-key-resources.org/documents/0000/d04267/000.pdf (accessed July 13, 2016).

The Three Millennium Development Goal Fund (3MDG)[2]. Making the link between in formal and formal health services in Chin State. May 03, 2016. http://www.3mdg. org/en/newsroom/health-systems-strengthening/item/899-making-the-link-be tween-informal-formal-health-services-in-chin-state (accessed July 08, 2016).

The Three Millennium Development Goal Fund (3MDG)[2]. Health Systems Strengthening. 2016. http://www.3mdg.org/en/what-we-do/health-systems-strengthening (ac cessed July 08, 2016).

The Three Millennium Development Goal Fund (3MDG). The 3MDG Fund strategy to oper ate in conflict affected areas in Myanmar. October 2015. http://www.3mdg.org/ sites/3mdg.org/files/publication_docs/3mdg_strategy_to_operate_in_conflict_ar eas_october_2015_r_dec2015_1_0.pdf (accessed July 08, 2016).

The Three Millennium Development Goal Fund (3MDG). Description of Action - Multi Donor 3MDG Fund 2012-2016. 2012. http://www.3mdg.org/library (accessed June 29, 2016).

မျငမးကးက

ားစာရငး

69

Tin, N, et al. “An approach to health system strengthening in the Union of Myanmar.” Health Policy, 2010: 95-102.

Tin, N, et al. Are we burdened in rural area? Voices of midwives. Nay Pyi Taw: Department of Health in Collaboration with Department of Medical Research (Lower Myanmar), 2007.

UNAIDS. Global AIDS response progress report Myanmar: National AIDS programme. Progr ess Report, Yangon: UNAIDS, 2014.

United Nations Develoment Programme (UNDP) [1]. “The State of Local Governance: Trends in Myanmar.” UNDP in Myanmar. 2015. http://www.mm.undp.org/content/dam/ myanmar/docs/Publications/PovRedu/Local%20Governance%20Mapping/UNDP_ MM%20State%20of%20Local%20Governance%20-%20Synthesis%20Report.pdf (accessed May 16, 2016).

United Nations Development Programme (UNDP)[2]. “The State of Local Governance: Trends in Chin.” UNDP Myanmar. 2015. http://www.mm.undp.org/content/ myanmar/en/home/library/poverty/TheStateofLocalGovernanceChin/the-state-of- local-governance--trends-in-chin- (accessed May 16, 2016).

United Nations Economic and Social Council (ECOSOC). Substantive issues arising in the im plementation of the Internaitonal Covenant on Economic, Social and Cultural Rights. August 11, 2000. (accessed June 30, 2016).

United Nations International Children’s Emergency Fund (UNICEF). Myanmar, Republic of: Statistics. December 27, 2013. http://www.unicef.org/infobycountry/myanmar_sta tistics.html (accessed June 30, 2016).

United Nations Population Fund (UNFPA). “Country Profile.” UNFPA Myanmar. March 15, 2016. http://countryoffice.unfpa.org/myanmar/2009/11/11/1545/country_prof ile/#MtnlH (accessed April 07, 2016).

World Bank Group. Ending poverty and boosting shared prosperity in a time of transition: A systematic country diagnostic. Report No. 93050-MM, Yangon: World Bank Group, 2014.

World Health Organization (WHO). Social determinants of health. 2016. http://www.who.int/ social_determinants/en/ (accessed July 06, 2016).

World Health Organization (WHO)[1]. What are the challenges facing Myanmar in progress ing towards Universal Health Coverage? Policy Note #1: Myanmar Health Systems in Transition Policy Note Series, Yangon: World Health Organization, 2015.

World Health Organization (WHO)[2]. How can health equity be improved in Myanmar? Poli cy Note #2: Myanmar Health Systems in Transition Policy Note Series, Yangon: World Health Organization, 2015.

World Health Organization (WHO)[3]. How can the township health system be strengthened in Myanmar? Policy Note #3: Myanmar Health Systems in Transition Policy Notes Series, Yangon: World Health Organization, 2015.

World Health Organization (WHO)[4]. How can financial risk protection be expanded in Myanmar? Policy Note #4: Myanmar Health Systems in Transition Policy Notes Se ries, Yangon: World Health Organization, 2015.

World Health Organization (WHO). WHO Country Cooperation Strategy Myanmar 2014-2018. Yangon: World Health Organization, 2014.

World Health Organization (WHO). “Traditional Medicine in the Union of Myanmar.” World Health Organization Regional Office for South-East Asia. 2012. http://www.searo. who.int/entity/medicines/topics/traditional_medicine_in_union_of_myanmar.pdf (accessed 05 13, 2016).

မျငမးကးက

ားစာရငး

70

World Health Organization (WHO). Women, ageing and health: A framework for action: Fo cus on gender. France: World Health Organization, 2007.

World Health Organization (WHO). Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, 19-22 June, 1946. June 19-22, 1946. http://www.who.int/about/definition/en/print.html (accessed July 5, 2016).

Xu, K, DB Evans, K Kawabata, R Zaramdini, J Klavus, and CJL Murray. “Household cata strophic health expenditure: A multicountry analysis.” The Lancet, 2003: 111-7.

မျငမးကးက

ားစာရငး

3mdg.org

The Three Millennium Development Goal FundFund Management Office - UNOPS No. 12(O), Pyithu Lane, 7 MileMayangone Township, Yangon, Myanmar T +95 1 657 278, 657 280-7, 657 703-4

/3MDGfund