thai historiography of ayutthaya 1977-1986 ·...

09ประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยา พ.ศ. 2520 -2529*

Thai historiography of Ayutthaya 1977-1986

ปญจวลย ชาวดง** Panchawan Chaodong

* บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรอง “ทองถนอยธยาในประวตศาสตรนพนธไทย พ.ศ. 2520-2547” ในหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาประวตศาสตร ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

** นกศกษาปรญญาโท หลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาประวตศาสตร ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

204 204 ด า ร ง ว ช า ก า รวารสารรวมบทความทางวชาการ คณะโบราณคด

บ ท ค ด ย อ

บทความชนนมงศกษางานประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยา พ.ศ. 2520-2529 โดยเรมจากการสำารวจ รวบรวม สถานภาพการศกษาประวตศาสตรอยธยา หลงจากนนจะเปนการวเคราะหงานประวตศาสตรนพนธเหลานน รวมทงศกษาบรบท และปจจยทผลกดนใหเกดการศกษาประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยาในประเดนตางๆ ผลการศกษาพบวางานประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยาชวง พ.ศ. 2520-2529 ปรากฏประเดนการศกษาทหลากหลาย เชน ประวตศาสตรการเมองและการปกครอง ประวตศาสตรเศรษฐกจการคา ประวตศาสตรสงคมและวฒนธรรม ประวตศาสตรความสมพนธระหวางประเทศ ประวตศาสตรศลปะ เปนตน แสดงถงความสนใจในการศกษาประวตศาสตรอยธยาของนกวชาการ นกประวตศาสตร และผทสนใจประวตศาสตร แมงานสวนใหญยงคงอธบายเรองราวของสถาบนกษตรยเกยวกบบทบาททางดานการเมองและการปกครอง เศรษฐกจหรอการตางประเทศ แตจะเหนแนวโนมการอธบายเรองราวทางสงคมของอยธยามากขน เชน กลมคนในสงคม วถชวตความเปนอยของผคนในสงคมของอาณาจกรอยธยา ซงการอธบายเรองราวทางประวตศาสตรทปรากฏภายในงานประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยาชวง พ.ศ. 2520-2529 เกดจากบรบททางสงคม คอ กระแสการอธบายประวตศาสตรทเนนความเปนศนยกลางทรฐชาต กษตรย ชาตนยม กระแสการอธบายประวตศาสตรตามแนวคดสงคมนยมของลทธมากซ และการคนพบหลกฐานใหมๆ ทงภายในและตางประเทศ ทำาใหเกดความรใหมๆ ในการศกษาประวตศาสตรอยธยา นอกจากนนกวชาการหลายดานยงหนมาตความประวตศาสตรใหมจากหลกฐานชดเดม สรางมมมองและองคความรใหมแกวงการประวตศาสตร อกทงประวตศาสตรนพนธอยธยาจำานวนหนงสรางสรรคเพอตอบสนองการคนควาและมมมองใหมๆ ทางประวตศาสตร

คำาสำาคญ: ประวตศาสตรนพนธไทย, ประวตศาสตรอยธยา

D a m r o n gJournal of the Faculty of Archaeology 205 205

A b s t r a c t

This article investigates Thai historiography related to Ayutthaya from 1977 to 1986. It starts out by surveying and collecting data concerning the state of the field of Ayutthayan historical studies. Subsequently, prior historiographical materials were analyzed in context and with consideration to the factors that contribute to the studies of Thai historiography concerning Ayutthaya in various aspects. Investigative results suggest that Thai historiographical works concerning Ayutthaya from 1977 to 1986 include a wide variety of subjects, such as, political history, economic and commercial history, social and cultural history, history of international relations, and art history. This reflects the diverse interests in the studies of Ayutthayan history by academics, historians, and members of the general public with a special interest in history.

Most historical investigations from this period continue to recount stories of royalty, especially the monarch’s role in politics, the economy, and international relations. Nonetheless, there appeared to be an obvious trend towards explanations concerning the social situation of Ayutthaya, such as, the various social groups, the lifestyle of people in society of the Ayutthayan Empire. The explanation of history that appeared in historiographical works concerning Ayutthaya in 1977-1986 arose from the social context of the mainstream historical explanation, which evolved around the nation-state, the monarchy, and nationalism, the Marxist historical explanation, and the discovery of new historical evidence both in Thailand and abroad. This resulted in new findings and new knowledge in the studies of Ayutthayan history. Furthermore, academics from various fields came to propose new interpretations from the old set of evidence. These new interpretations contributed new perspectives and new knowledge to the field of history. This period also saw the rise of new historiographical works that respond to new directions and new perspectives in historical research.

Keywords: Thai Historiography, Ayutthaya History


ประวตศาสตรนพนธไทย วาดวยเรองอยธยา พ.ศ. 2520 -2529

ปญจวลย ชาวดง

เมอกลาวถงงานประวตศาสตรนพนธไทยทปรากฏในสงคมไทย สวนใหญแบงการศกษาออกเปนชวงเวลา เพอแสดงภาพของแตละยคแตละสมยทชดเจน และแสดงถงความตอเนองของยคสมยหนงมาสอกยคสมยหนง ไมวาจะเปนงานประวตศาสตรนพนธไทยสมยสโขทย อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร ซงงานทปรากฏลวนมประเดนทางการศกษาทหลากหลายทงทางดานการเมอง เศรษฐกจ สงคม เปนตน สำาหรบงานประวตศาสตรนพนธไทยทอธบายหรอกลาวถงเรองราวของอาณาจกรอยธยาทปรากฏในสงคมไทยมความหลากหลายทางประเดนการศกษา เชน ประวตศาสตรการเมองและการปกครอง ประวตศาสตรเศรษฐกจ ประวตศาสตรสงคมและวฒนธรรม ประวตศาสตรความสมพนธระหวางประเทศ ประวตศาสตรศลปะ เปนตน ระยะแรกงานทปรากฏสวนใหญอธบายเรองราวของสถาบนพระมหากษตรยทสมพนธกบอาณาจกรอยธยา ทงพระราชประวต พระราชกรณยกจ การเมองการปกครอง และการสงครามเปนสำาคญ จนบางครงการอธบายประวตศาสตรของอาณาจกรอยธยาถกบดบงโดยเรองราวของสถาบนพระมหากษตรย สงผลใหเรองราวทางประวตศาสตรสวนอนๆ ของอาณาจกรอยธยาถกลดความสำาคญลง หรออาจอธบายเพยงสวนทเกยวพนกบพระมหากษตรยเทานน ทำาใหการศกษาประวตศาสตรอยธยาในระยะ


แรกกลายเปนยคจารตทเนนการอธบายสถาบนพระมหากษตรยทสมพนธกบอาณาจกรอยธยาเปนสำาคญ อยางไรกตามเมอยคสมยเปลยนแปลงไปบรบททางสงคมมสวนกระตนใหเกดการศกษาประวตศาสตรในสงคมไทยเพมขน ทงกระแสการอธบายประวตศาสตรตามแนวคดสงคมนยมของลทธมากซ การคนพบหลกฐานใหมๆ ทงภายในและตางประเทศ ทำาใหเกดความรใหมๆ ในการศกษาประวตศาสตร รวมทงการศกษาประวตศาสตรอยธยาดวย อกทงการหนมาตความประวตศาสตรใหมจากหลกฐานชดเดมของนกวชาการ ยงสรางมมมองและองคความรใหมแกวงการประวตศาสตรดวย ซงในยคนอาจกลาวไดวาการศกษาประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยามไดมงเนนการศกษาเรองราวของสถาบนพระมหากษตรยเพยงอยางเดยว แตยงศกษาเรองราวสวนอนๆ ของอาณาจกรอยธยาเพมขน เชน คนกลมตางๆ ในสงคม วถชวตความเปนอย วฒนธรรม ความเชอความศรทธา เปนตน เพออธบายเรองราวทางประวตศาสตรของอาณาจกรอยธยาไดชดเจนและลมลกมากยงขน ซงบทความชนนตองการแสดงงานประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยา พ.ศ. 2520-2529 ทมความหลากหลายทางการศกษามากขนกวายคกอนหนาทเคยศกษามา


บทบรบททางสงคมทมผลตอการสรางงานประวตศาสตรนพนธไทย

บรบททางสงคมทสงผลตอการศกษาประวตศาสตรนพนธไทยยคนมาจากกระแสความพยายามในการอธบาย ศกษา วเคราะหประวตศาสตรนพนธในยคจารต เนอหายงคงอธบายเรองราวของสถาบนกษตรยเกยวกบบทบาททางดานการเมองและการปกครอง เศรษฐกจหรอการตางประเทศ (สถาบนกษตรย) ซงการเขยนประวตศาสตรนพนธไทยในชวงทศวรรษ 2520 เปนสงทสบเนองมาจากแนวการเขยนอนเกดจากระบอบสมบรณาญาสทธราชย จนกระทงกอใหเกดลกษณะของการเขยนประวตศาสตรนพนธไทยกระแสหลกทเนนความเปนศนยกลางทรฐชาต กษตรย ชาตนยม ซงแนวเขยนดงกลาวสบเนองมาตงแตชวงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 จนกระทงเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและการเมองในชวงปลายทศวรรษ 2510 สงผลใหงานประวตศาสตรนพนธไทยกระแสหลกยงคงเปนจารตการเขยนประวตศาสตรนพนธทยงคงเปนทนยมและปรากฏในสงคมไทยเสมอมา ซงนกประวตศาสตรทนยมผลต งานเขยนประวตศาสตรกระแสหลกทสำาคญ เชน ศาสตราจารยรอง ศยา มานนท และศาสตราจารยขจร สขพานช เปนตน นอกจากนยงปรากฏนกประวตศาสตรสมครเลนทสนใจผลตงานกระแสหลกดวย เชน ณฐวฒ สทธสงคราม ประยทธ สทธพนธ เปนตน1 สำาหรบงานประวตศาสตรกระแสหลกของณฐวฒสะทอนใหเหนวาไดรบอทธพลจากทฤษฎมหาบรษ2 เนนใหความสำาคญแกชนชนนำาในสงคม ฐานะทมบทบาทกำาหนดความเปนไปของสงคม

1 ยพา ชมจนทร, “ประวตศาสตรนพนธไทย พ.ศ. 2547-พ.ศ. 2516,” (วทยานพนธปรญญา มหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2530), 113.2 ทฤษฎมหาบรษ หมายถง ภาวะผนำาทเกดขนเองตามธรรมชาตหรอเปนคณลกษณะทตดตวมาแตกำาเนด ไมสามารถเปลยนแปลงได แตสามารถพฒนาขนได (อรวรรณ อมรชร, ทฤษฎภาวะผนำา (Leadership Theorise) (ออนไลน), เขาถงเมอ 1 เมษายน 2556. เขาถงจาก www.learner.in.th/blogs/posts/532759)


ทงยงปรากฏแนวคดชาตนยมยกยอง เชดชมหาบรษของชาตไทย3 สงผลใหชวงทศวรรษ 2520 ปรากฏงานประวตศาสตรนพนธไทยกระแสหลก ทยงคงดำารงอยในสงคมไทย และผลตงานลกษณะดงกลาวนควบคไปกบงานเขยนประวตศาสตรนพนธกระแสรองตามแนวคดแบบสงคมนยมในทศวรรษนดวย

นอกจากนบรบททางสงคมอกประการหนงทสงผลตอการศกษา การอธบายประวตศาสตรนพนธไทย นาจะเกดจากกระแสของลทธมากซ หรอแนวคดแบบสงคมนยมของลทธมากซ กลาวคอ งานศกษาประวตศาสตรนพนธไทยไดรบแนวคดแบบสงคมนยมของลทธมากซเรมปรากฏชดในชวงทศวรรษ 2490 ปรากฏงานประวตศาสตรกระแสหลก และงานประวตศาสตรกระแสรอง ซงประวตศาสตรกระแสรองคอการใชทฤษฎสงคมศาสตรเพอวเคราะหประวตศาสตรในประเทศไทย และเปนจดเรมตนของประวตศาสตรประชาชน โดยเนนการอธบายเรองราวของประชาชนเปนแกนกลางของการศกษา4 อยางไรกตามหลงจากจอมพลสฤษด ธนะรชต กอรฐประหาร พ.ศ. 2501 การนำาเสนอแนวคดกาวหนาทขดแยงกบอำานาจรฐบาลกลายเปนสงตองหาม สงผลใหการศกษาแนวคดแบบสงคมนยมดงกลาวถกปดกนไป จนกระทงชวง พ.ศ. 2516-2519 กระแสของแนวคดสงคมนยมแบบมารกไดรบการรอฟนขนมาศกษาอกครง และการกลบมาของแนวคดดงกลาว5 มอทธพลตอแนวคดทางการศกษาประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยาในชวง พ.ศ. 2520-2529 ปรากฏการอธบายทงเรองกลมคน ชมชน หมบาน วถชวต วฒนธรรม และความเชอของคนสงคมอยธยา

นอกจากนการคนพบหลกฐานใหมๆ ทงภายในและตางประเทศ ทำาใหเกดการความรใหมๆ ในการศกษาประวตศาสตรอยธยา นอกจากน

3 ยพา ชมจนทร, “ประวตศาสตรนพนธไทย พ.ศ. 2547-พ.ศ. 2516”, 116.4 เรองเดยวกน, 143.5 เรองเดยวกน, 153.


นกวชาการหลายดานยงหนมาตความประวตศาสตรใหมจากหลกฐานชดเดม สรางมมมองและองคความรใหมแกวงการประวตศาสตร ประวตศาสตรนพนธอยธยาจำานวนหนงสรางสรรคเพอตอบสนองการคนควาและมมมองใหมๆ เชน การขดคนหมบานโปรตเกสของกรมศลปากรใน พ.ศ. 2527 นำาไปสการผลตบทความในวารสารฉบบตางๆ เกยวกบหมบานโปรตเกสและประวตศาสตรความสมพนธระหวางไทยกบโปรตเกสตงแตอดตจนถงปจจบน หรอการผลตงานในโอกาสพเศษตางๆ การผลตงานเกยวกบความสมพนธ เชน ใน พ.ศ. 2527 ถอเปนปครบรอบ 300 ป ความสมพนธระหวางไทยกบฝรงเศส ทำาใหในชวง พ.ศ. 2526-2528 มบทความประวตศาสตรเกยวกบความสมพนธระหวางไทยกบฝรงเศสออกมาหลายชด บรบททางสงคมเหลานสงผลตอการศกษางานประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยาในชวงเวลาดงกลาวใหมความหลากหลายเพมขน

งานประวตศาสตรนพนธไทย พ.ศ. 2520-2529งานประวตศาสตรนพนธไทย พ.ศ. 2520-2529 พบงานศกษาทม

ประเดนการนำาเสนอทหลากหลาย ทงดานการเมอง การปกครอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ศลปกรรม ความสมพนธระหวางประเทศ เปนตน ซงงานประวตศาสตรนพนธไทย พ.ศ. 2520-2529 สามารถแบงประเภทงานออกเปน 3 กลม คอ การเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม มรายละเอยดดงน

ดานการเมอง งานประวตศาสตรนพนธไทยดานการเมอง อธบายรายละเอยดเกยว

กบบรรยากาศทางการเมองของอาณาจกร บทบาททางการเมองของคนกลมตางๆ ในสงคมอยธยา เปนตน ซงงานประวตศาสตรนพนธในกลมการเมองอยธยาปรากฏ อาท งานทอธบายเกยวกบเรองราวของพระมหากษตรย และพระบรมวงศานวงศของอาณาจกรอยธยา ทงบทบาททางการเมอง การปกครอง และพระราชกรณกจทสำาคญ รวมทงพระราชประวตของแตละ


พระองค เชน “การเมองไทยสมยพระนารายณ”6 ของนธ เอยวศรวงศ เปนบทความทเสนอในการประชมสมมนาประวตศาสตรลพบร เดอนธนวาคม พ.ศ. 2522 ปถดมาสถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตรจดพมพเผยแพรในเอกสารวชาการของสถาบน และภายหลงนำากลบมาตพมพเปนรปเลมอกหลายครง หนงสอเลมนอธบายประวตศาสตรการเมองในสมยแผนดนสมเดจพระนารายณ ดวยมมมองและการตความประวตศาสตรทตางจากความเขาใจกอนหนา โดยกลาววาการทสมเดจพระนารายณทรงสนบสนนใหกลมชาวตางชาตเขามาในราชสำานก และการตงกองกำาลงสวนพระองคทประกอบไปดวยชาวตางชาต เกดจากปญหาการเมองภายในอาณาจกรอยธยามากกวาปญหาการเมองระหวางประเทศ ทงนปญหาจากการเมองภายในอาณาจกรอยธยานเองเปนแรงผลกดนใหเกดนโยบายตางประเทศในชวงเวลาดงกลาว ซงแนวคดของนธในงานเขยนนแตกตางจากคำาอธบายกอนหนาทเนนวาปญหาการเมองของอยธยาในรชสมยสมเดจพระนารายณเกดขนมาจากบทบาทของชาวตางชาตมสาเหตมาจากการทพระนารายณตองการกำาลงตางชาตเพอถวงดลอำานาจของตางชาตกนเอง

“ชวตในประวตศาสตร”7 โดยณฐวฒ สทธสงคราม ตพมพครงแรก พ.ศ. 2523 หนงสอเลมนเนนอธบายเรองราวของสถาบนพระมหากษตรย พระราชกรณยกจ และการสงครามตงแตสมยกรงศรอยธยาถงกรงรตนโกสนทร โดยเฉพาะในสมยกรงศรอยธยาไดอธบายถงบทบาททางการเมองในสมยอยธยา เชน บทบาทของแมอยหวศรสดาจนทรในแผนดนสมเดจพระไชยราชาธราชทผลกดนพนบตรศรเทพไดกาวขนสตำาแหนงเปนขนวรวงศาธราช และไดรบการราชาภเษกขนเปนพระเจาแผนดน แมจะไดครองราชยไดไมนานแตแสดงใหเหนถงบทบาทและอทธพลทางการเมอง

6 นธ เอยวศรวงศ, การเมองไทยสมยพระนารายณ (กรงเทพฯ: สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2523).7 ณฐวฒ สทธสงคราม, ชวตในประวตศาสตร (กรงเทพฯ: วชรนทรการพมพ , 2523).


ของสตรสงศกดในสมยอยธยา รวมถงบรรยากาศการเมองในสมยดงกลาวไดชดเจน ซงงานของณฐวฒ สวนใหญเนนการอธบายชวประวตของบคคลชนนำาแทบทงสน และยกยองวาเปนผสรางคณประโยชนใหแกบานเมอง8 “ประวตศาสตร มหาอาณาจกรไทย”9 ของประยทธ สทธพนธ พมพครงแรก พ.ศ. 2527 หนงสอเลมนอธบายถงประวตศาสตรไทยตงแตสมยยคขอมยงเรองอำานาจอยในอาณาจกรไทยจนกระทงถงสมยรตนโกสนทรตอนตน สำาหรบการอธบายเกยวกบประวตศาสตรอยธยาในหนงสอเลมน อธบายถงแผนดนของพระมหากษตรยองคตางๆ ทแสดงใหเหนถงบรรยากาศทางการเมอง การแกงแยงชงอำานาจกนในรชสมยของพระมหากษตรยบางพระองค การเขามามบทบาทของขนนางในสมยอยธยา และพระราชกรณยกจทสำาคญของพระมหากษตรยในสมยอยธยา เปนตน

“การเมองไทยสมยพระเจากรงธนบร”10 พ.ศ. 2529 ของนธ เอยวศรวงศ อธบายการเมองสมยพระเจากรงธนบร หรอ พระเจาตากสน โดยเฉพาะประเดนการเมองปลายสมยกรงศรอยธยา กอนเสยกรงศรอยธยาครงท 2 อนสงผลตอการเมองสมยธนบรในเวลาตอมา หลงเสยกรงศรอยธยาเกดหนวยปกครองแบบชมนม กก เหลาตางๆ ตงตนเปนใหญ ไมไดรวมกนเปนอนหนงอนเดยว เชน สมยกรงศรอยธยา สงผลใหภายหลงจากกอบกเอกราชพระเจากรงธนบรตองทรงปราบชมนม กก เหลาตางๆ เพอรวมใหเปนกรงธนบรทเปนปกแผนอยภายใตการปกครองของพระองค การตงตนเปนชมนมตางๆ ภายหลงการเสยกรงศรอยธยาใน พ.ศ. 2310 เปนผลมาจากกอนการเสยกรง การเมองภายในอยธยาเกดความปนปวนวนวาย เกดกบฏในหวเมองใหญๆ เชน นครศรธรรมราช และนครราชสมา เปนตน ทำาใหอำานาจของรฐบาล

8 ยพา ชมจนทร, “ประวตศาสตรนพนธไทย พ.ศ. 2547-พ.ศ. 2516,” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2530). 115.9 ประยทธ สทธพนธ, ประวตศาสตร มหาอาณาจกรไทย, (สมทรปราการ: แกวบรรณกจ, 2527).10 นธ เอยวศรวงศ, การเมองไทยสมยพระเจากรงธนบร, (กรงเทพฯ: ศลปวฒนธรรม, 2529).


กลางถกบนทอนและลมเหลวในการควบคม ซงสะทอนใหเหนความไมเปนหนงเดยวของรฐบาลกลางและหวเมองตางๆ ซงนธอธบายวา

“...การเสยอาณาจกรอยธยาวนท 7 เมษายน พ.ศ. 2310 ความจรงแลวอาณาจกรอยธยาไดพงทลายลงกอนกอนหนากำาแพงเมองอยธยาจะถกทำาลายลง กำาลงจากภายนอกไดบอนทำาลายสายสมพนธอนเปราะบางของหวเมองและราชธานลงอยางยอยยบอาณาจกรอยธยามไดมโอกาสตอสตอขาศกเยยงราชอาณาจกรพงจะทำา แตตองตอสเพอความปลอดภยของเมองตนอยางกระจดกระจายกน สวนหนงของความโกลาหลและออนแอเหลานอาจเปนความลมเหลวของผนำา แตสวนสำาคญทสด คอ ความลมเหลวของระบบการเมองและสงคมของอยธยาในการจะปองกนภยจากศตรภายนอก...”11 ซงกอนกรงแตกอำานาจทองถนในแถบนครราชสมาไดแยกตวจากอาณาจกรอยธยาแลว12 “...การเสยกรงศรอยธยาใน พ.ศ. 2310 จงไมใชการสญเสยเอกราชของรฐหนงใหแกรฐหนงเทานน แตเปนหวเลยวหวตอทราชอาณาจกรทเปนอนหนงอนเดยวกน (ในระดบหนง) กำาลงแตกสลายลงโดยสนเชง...”13

ภายหลงการสลายตวลงของอาณาจกรอยธยา ทำาใหผนำาเดมภายใตอำานาจของอยธยาทกคนเสมอกน ไมมการกำาหนดยศถาบรรดาศกดหรอศกดนา ประหนงวาใครเขมแขงทสด คอ ผนำากลม ทำาใหกลมคนในชวงนนเกด กกใหญๆ 5 กก14 และจากสภาพบานเมองทแตกแยกจงสงผลตอการเมองไทยสมยธนบรในเวลาตอมา งานชนนเปนการอธบายทงการเมอง อยธยาในชวงปลายสมยและการเมองสมยธนบรทสงผลตอมมมองและ

11 เรองเดยวกน, 21.12 เรองเดยวกน, 29.13 เรองเดยวกน, 4.14 เรองเดยวกน, 35-36.


ทศนคตทางประวตศาสตรการเมองในสมยอยธยาตอนปลายจนถงตนกรงรตนโกสนทร

งานประวตศาสตรนพนธทอธบายบรรยากาศทางการเมองของอาณาจกรอยธยา และบทบาททางการเมองของผคนกลมตางๆ รวมถงกลมอทธพลทางการเมองของอาณาจกรอยธยา เชน บทความเรอง “กบฏไพรสมยอยธยากบแนวความคดผมบญ-พระศรอารย-พระมาลย”15 โดยชาญวทย เกษตรศร ตพมพลงวารสารธรรมศาสตร พ.ศ. 2522 กลาวถงการกบฏของไพรทางประวตศาสตรซงมสาเหตมาจากสภาพเศรษฐกจ สงคม และการเมอง หรอสภาพทางการเมองภายในและภายนอก เชน สงคราม หรอความปนปวนภายในศนยกลางมสวนจดชนวนของการกบฏไดเชนเดยวกน สำาหรบสาเหตความลมเหลวในการกอการกบฏ เกดจากการปราบปรามของฝายราชการโดยใชกองทพและอาวธททนสมย โดยฝายกบฏเสยเปรยบในเรองน เนองจากมเพยงความเชอเรองความอยยงคงกระพน หรอคาถาอาคม สำาหรบการแยงชงอำานาจในสมยอยธยาททำาสำาเรจเกดขนวงในทงสน เชน กรณของพระมหาธรรมราชา หรอกรณของพระเพทราชาทแยงชงอำานาจจากพระนารายณโดยการรฐประหารในราชสำานก นคอสาเหตหนงทกบฏของไพรซงเปนการทาทายอำานาจจากวงนอกไมสามารถจะกำาชยชนะได16 และยงปรากฏงานทอธบายความสมพนธระหวางประเทศของอาณาจกรอยธยากบนานาประเทศทเดนทางเขามาสรางสมพนธไมตรทางการทตกบอยธยา สรางสมพนธเพอผลประโยชนทจะไดรบจากอาณาจกรอยธยา เชน บทความจากเอกสารสมมนา 300 ปความสมพนธไทย-ฝรงเศส 14 -15 ธนวาคม 2527 เรอง “ความสมพนธระหวาง

15 ชาญวทย เกษตรศร, “กบฏไพรสมยอยธยากบแนวความคดผมบญ-พระศรอารย-พระมาลย,” ศลปากร 9,1 (กรกฎาคม-กนยายน 2522): 53-86.16 เรองเดยวกน, 84-86.


ไทยและฝรงเศสสมยกรงศรอยธยา: ความบงเอญและความจำาเปน”17 ของ Gilles Delouche อธบายความสมพนธระหวางไทยกบฝรงเศสในสมยอยธยา ความมงหมายทแตกตางกนของทงฝายไทยและฝรงเศส สงผลใหขาดเสถยรภาพทางการเมองและทำาใหความสมพนธของทงสองประเทศไมไดดำาเนนไปตามความตองการของทงสองฝาย บทความตอมาเรอง “เอกสารสำาคญแหงชาตเกยวกบคณะราชทตฝรงเศสและไทยในแผนดนสมเดจพระนารายณมหาราช (พ.ศ. 2199-พ.ศ. 2231)”18 ซงแปลโดยปอล ซาเวยร จดพมพโดยกองวรรณคดและประวตศาสตร กรมศลปากร เปนเอกสารของราชทต บนทกลำาดบเหตการณในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช

นอกจากนยงปรากฏงานประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยาทเนนการอธบายเรองราวทางการเมองอกหลายชน เชน “บทบาทมสลมในปลายสมยอยธยา-ธนบร พ.ศ. 2300-2350” ของเพญศร กาญจโนมย และนนทนา กปลกาญจน “เจดยยทธหตถมจรงหรอ” ของพเศษ เจยจนทรพงษ “สมเดจพระเพทราชาเปนชาวสพรรณและเปนขบถหรอ?” ของมนส โอภากล “การศกษาวเคราะหการทำาสงครามไทยกบพมา พ.ศ. 2081-2310” ของอนนต วรยะพนจ “การดงอำานาจเขาสศนยกลางสมยพระเจาตโลก-ราช พ.ศ. 1985-พ.ศ. 2030” ของดวงฤทย หรญสถต “คดขเมา หรอ “คดการเมอง” เหตเกดเมอชาวดทชไปปคนคในกรงศรอยธยาเมอ พ.ศ. 2179: สารคดพเศษเชงวชาการ” บญยก ตามไท แปลเรยบเรยงมาจาก “A Dutch Picnic In Ayutthaya, 1636” ของ Han ten Brummelhuis และ John Kleinen “ฐานะของเมองสพรรณบรในประวตศาสตรอยธยาระหวาง พ.ศ.

17 Gilles Delouche, “ความสมพนธระหวางไทยและฝรงเศสสมยกรงศรอยธยา: ความบงเอญและความจำาเปน. เอกสารสมมนา 300 ปความสมพนธไทย-ฝรงเศส,” ภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยรามคำาแหง และศนยยโรปศกษาทบวงมหาวทยาลย (14 -15 ธนวาคม 2527): 61-89.18 ปอล ซาเวยร (แปล), “เอกสารสำาคญแหงชาตเกยวกบคณะราชทตฝรงเศสและไทยในแผนดนสมเดจพระนารายณมหาราช (พ.ศ. 2199-พ.ศ. 2231),” ศลปากร 30,4 (กนยายน 2529): 48-58.


1893-2231” ของรตนา หนนอย “กบฏไพรสมยอยธยา” ของสเนตร ชตนธรานนท “กรงแตก: ราชอาณาจกรอยธยาสลายตว” ของนธ เอยวศรวงศ “A Political History of Siam under the Prasatthong Dynasty 1629-1688” ของธรวต ณ ปอมเพชร “การศกษาวเคราะห ความชอบธรรมของระบอบสมบรณาญาสทธราชยในสมยอยธยา: รายงานการวจย” ของจนทรฉาย ภคอธคม เปนตน

เศรษฐกจ งานประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยา ดานเศรษฐกจ ใน

ชวง พ.ศ. 2520-2529 อธบายเรองการคาภายในอาณาจกรอยธยา ทงบรรยากาศทางการคา ผคนกลมตางๆ ทงภายในและภายนอกอาณาจกรทเขามาสเศรษฐกจการคาของอาณาจกร รวมทงอธบายตลาด ยานการคาภายในอาณาจกร และสนคาตางๆ ทสามารถคาขายและพบเหนไดภายในอาณาจกรอยธยา งานประวตศาสตรนพนธดานเศรษฐกจทอธบายเกยวกบระบบเศรษฐกจของอาณาจกรอยธยา เชน “ระบบเศรษฐกจอยธยา”19 พ.ศ. 2525 ของประสทธ รงเรองรตนกล ศกษากำาเนดลกษณะและพฒนาของระบบเศรษฐกจอยธยา โดยอธบายถงสภาพการเมอง เศรษฐกจ และสงคมของอยธยาผานระบบเศรษฐกจของอยธยา โดยระบบเศรษฐกจอยธยาเกดจากการเกษตรแบบลมนำา และเศรษฐกจแบบสงสวย ซงเปนวฒนธรรมพนบานรวมกบอดมการณทางศาสนาพราหมณและพทธ ซงมปฏสมพนธกบการขยายตวของการคาตางประเทศกบเอกชนชาวจน ระบบนมพระมหากษตรยเปนผออกกฎ และกำาหนดการคาภายในอาณาจกรอยธยา เชน การเรยกเกณฑแรงงาน ผลผลตทรพยากร การเกบสวยตางๆ จากราษฎร ภาษอากรตางๆ ฤชาธรรมเนยม การควบคมการคาภายใน การผกขาดสนคารวมถงการทำาการคากบตางประเทศ โดยผานกลไกทางการคาหรอกลมรวมผล

19 ประสทธ รงเรองรตนกล, “ระบบเศรษฐกจอยธยา,” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2525).


ประโยชน เชน สถาบนขนนาง สถาบนพระบรมวงศานวงศ และชาวตางชาต เปนตน สวนประชาชนทอยในระบบไพรในสงคมอยธยา กลบไมไดรบโอกาสใหเขาไปมบทบาทในกจกรรมภายในระบบเศรษฐกจของอยธยาแตอยางใด สงผลใหไมเกดชนชนกลางทมาจากชาวพนเมอง สวนในเรองของการถายเทผลตผล ทรพยากรแรงงานและเงนตราจากชนบทสศนยกลางของราชอาณาจกรเปนไปอยางรนแรง รฐไมนำาผลประโยชนจากการเกบสวย ภาษอากรตางๆ มาใชจายในดานชลประทาน หรอกจกรรมสาธารณประโยชน และคตพทธศาสนา คำาสอนความสมพนธของพระสงฆกบชาวบาน และวดกบหมบาน มสวนชวยลดทอนความรนแรงของไพรทมตอระบบเศรษฐกจอยธยาไดเปนอยางด ชมชน หมบาน สามารถดำารงอยไดในลกษณะพอเพยงในการดำาเนนชวตภายในระบบเศรษฐกจอยธยา20 ซงทำาใหประสทธสรปวาปจจยดงกลาวไมทำาใหเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจในสมยอยธยา

“ประวตศาสตรเศรษฐกจไทยจนถง พ.ศ. 2484”21 พ.ศ. 2527 หนงสอรวมบทความเกยวกบประวตศาสตรเศรษฐกจไทยจนถง พ.ศ. 2484 ม ฉตรทพย นาถสภา และสมภพ มานะรงสรรค เปนบรรณาธการ ประกอบดวยบทความเชน ระบบเศรษฐกจไทยสมยอยธยา ไพรในสมยอยธยา หรอ ระบบศกดนา สวนหนงของงานเปนการศกษาสภาพสงคมและเศรษฐกจของไทยในบทความเรอง “ระบบเศรษฐกจไทยสมยอยธยา”22 ของสรลกษณ ศกดเกรยงไกร อธบายระบบราชการอนเปนกลไกของรฐ ทมสวนใหเกดการระดมทนของชนชนพอคาชาวจน กอใหเกดการประนประนอมระหวางฝายศกดนากบฝายพอคาเอกชน ตางกบยโรปทอำานาจทนการคาของพอคา

20 เรองเดยวกน, จ.21 ฉตรทพย นาถสภา และสมภพ มานะรงสรรค (บรรณาธการ), ประวตศาสตรเศรษฐกจไทยจนถง พ.ศ. 2484, (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2527).22 สรลกษณ ศกดเกรยงไกร เขยน, “ระบบเศรษฐกจไทยสมยอยธยา,” ใน ประวตศาสตรเศรษฐกจไทยจนถง พ.ศ. 2484, ฉตรทพย นาถสภา และสมภพ มานะรงสรรค (บรรณาธการ), (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2527),


สามารถเปลยนพลงแรงงานสทนในมอของชนชนน เกดแรงงานอสระเหนไดจากผลผลตสวนเกนทางเศรษฐกจจากความสมพนธทางแรงงาน ซงตางจากลกษณะการสะสมทนของพอคาในสงคมศกดนาสมยอยธยา ทไมสามารถทำาใหกจกรรมหตถกรรมแยกจากกจการเกษตรกรรม ตลาดภายในไมขยายตว ไมเกดแรงงานอสระจากความสมพนธชมชนหมบาน ดงนนฐานเศรษฐกจของชนชนพอคา (จน) จงออนแอ สมยอยธยาและสมยรตนโกสนทรกอนเปดการคาเสร พ.ศ. 2398 การผลตภายในยงมลกษณะผลตเพอสงสวยและเพอเลยงชพ อกทงยงไมมเทคนคการผลตอกดวย23

ใน พ.ศ. 2527 พบบทความประวตศาสตรอยธยาดานเศรษฐกจทอธบายเกยวกบตลาด ยานการคา และสนคาของอาณาจกรอยธยา เรอง “การคาภายในของเมองพระนครศรอยธยาในสมยอยธยาตอนปลาย”24 โดยคมขำา ดวงษา ตพมพลงในวารสารเมองโบราณ อธบายการคาภายในสมยอยธยาตอนปลาย โดยเฉพาะการคาภายในอาณาจกร ตลาด สนคาภายในตลาด ผประกอบการ และนโยบายการคาของอาณาจกรดวย “การคาของปาในประวตศาสตรอยธยา”25 พ.ศ. 2528 ของปารชาต วลาวรรณ ศกษาประวตศาสตรอยธยาในดานเศรษฐกจ โดยใหความสำาคญกบการคาของปาในสมยอยธยา และศกษาถงสภาพของปาทเปนสนคาออกทสำาคญและสรางรายไดใหกบอาณาจกรอยธยา โดยทอยธยาสามารถขยายเครอขายการคาของปากบตลาดจน ญปน อนเดย ตะวนออกกลาง และยโรป นอกจากนยงรวมถงตลาดยอยๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงการขยายตวของ

23 เรองเดยวกน, 46.24 คมขำา ดวงษา, “การคาภายในของเมองพระนครศรอยธยาในสมยอยธยาตอนปลาย,” เมองโบราณ 10,2 (เมษายน-มถนายน 2527): 61-84.25 ปารชาต วลาวรรณ, “การคาของปาในประวตศาสตรอยธยา พ.ศ. 1893-2310,” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2528).


การคาของปาเรมตนแตปลายพทธศตวรรษท 21-พทธศตวรรษท 22 อยธยาสามารถรกษาฐานะของเมองทาคาขายทางทะเล จนกระทงเขาสชวงพทธศตวรรษท 23 ในชวงปลายสมยอยธยา พบวาการคาของปาไดเรมสำาคญนอยลง แตขณะเดยวกนการคาขาวกลบเกดการขยายตวขนมาแทนท โดยรฐบาลจนไดหนมาสงซอขาวเปนสนคาหลกเขาสประเทศ อนเนองจากเกดทพภกขภยอยางรนแรงภายในประเทศจน26

ดานสงคมและวฒนธรรมสำาหรบงานประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยาในชวง พ.ศ.

2520-2529 ดานสงคมและวฒนธรรม โดยสวนมากอธบายสภาพสงคมอาณาจกรอยธยา ทงวถชวต วฒนธรรม ประเพณ ศลปวฒนธรรม ความเชอในสงคม งานประวตศาสตรนพนธในดานนทปรากฏ เชน “บคลกภาพและลกษณะนสยของคนไทยในทรรศนะของชาวตะวนตกสมยอยธยา-พ.ศ. 2475”27 ของวรยา ศวะศรยานนท และทววฒน ปณฑรกววฒน ตพมพจากรายงานการวจยเมอ พ.ศ. 2522 หนงสออธบายถงทศนคตของชาวตะวนตกทมตอคนไทยในดานบคลกภาพและอปนสยใจคอ โดยชาวตางชาตวจารณลกษณะทาทางของคนไทย การแตงกาย อาหารการกน การกอสรางบานเรอน และประเพณของคนไทย แสดงถงมมมองของชาวตางชาตตอคนไทยในอดต เพอนำามาวเคราะห ตความและนำาขอมลทไดปรบใชกบสงคมไทยในปจจบนตอไป28

26 เรองเดยวกน, 193.27 วรยา ศวะศรยานนท และทววฒน ปณฑรกววฒน, บคลกภาพและลกษณะนสยของคนไทยในทรรศนะของชาวตะวนตกสมยอยธยา-พ.ศ. 2475, (กรงเทพฯ: สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2523).28 เรองเดยวกน, 123-137.


“พระเจาอทองสรางบานแปลงเมอง”29 ของปฏพฒน พมพงษแพทย อธบายการสรางเกาะเมองพระนครศรอยธยาในสมยพระเจาอทอง ทสามารถรบมอกบภยธรรมชาตทเกดขนกบบรเวณพนทลมในอยธยา การสรางผงเมอง คคลองตางๆ เพอสงนำาลงสแมนำาอาจเกดขนพรอมกบการสรางพระนครศรอยธยาในอดต30

งานประวตศาสตรดานสงคมและวฒนธรรมทอธบายรายละเอยดในเรอง ศาสนาและความเชอในสงคมอยธยา เชน “ววฒนาการของการแพทยไทยตงแตสมยเรมตนจนถงสนสดรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว”31 ของยวด ตปนยากร พ.ศ. 2522 งานชนนแมจะไมใชงานศกษาเกยวกบประวตศาสตรอยธยาโดยเฉพาะ แตสวนหนงกลาวถงเรองราวของอยธยาทเกยวกบววฒนาการทางการแพทยน เพอใหเหนพฒนาการอยางตอเนองทางการแพทย จากงานชนนกลาวถง การปองกนและการบำาบดโรคระบาดของไทยสมยกรงศรอยธยาจากบนทกตางชาตนน คอ วธการทางไสยศาสตร เชน การผกตระกรดพสมรคาดผาประเจยดลงเลขยนต ตลอดจนคาถาอาคม เปนตน32 และการเขามาของการแพทยแผนตะวนตกเรมเปนทรจกในสงคมไทยในสมยอยธยาเชนกน โดยเฉพาะรชสมยสมเดจพระนารายณมหาราช33

“ความสมพนธทางพทธศาสนาระหวางไทยกบลงกา ตงแตรชกาลสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศจนถงรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

29 ปฏพฒน พมพงษแพทย, “พระเจาอทองสรางบานแปลงเมอง,” ศลปวฒนธรรม 6,8 (มถนายน 2528): 52-55.30 เรองเดยวกน, 55.31 ยวด ตปนยากร, “ ววฒนาการของการแพทยไทยตงแตสมยเรมตนจนถงสนสดรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว,” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2522).32 เรองเดยวกน, 23.33 เรองเดยวกน, 292.


เจาอยหว”34 พ.ศ. 2525 ของพมพรำาไพ เปรมสมทธ อธบายเรองราวพระพทธศาสนาทสมพนธกบพระมหากษตรย โดยเฉพาะการสราง การทำานบำารง และการบรณปฏสงขรณวดวาอาราม แสดงถงการเปนผอปถมภพระพทธศาสนาอยางสมำาเสมอ นอกจากนงานชนนยงเนนอธบายความสมพนธระหวางไทยกบลงกาในดานพระพทธศาสนาจนถงสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวแหงกรงรตนโกสนทร “ศาสนาและความ เปนความตายของชาวคายโปรตเกสในกรงศรอยธยา”35 ของปฏพฒน พมพงษแพทย อธบายเกยวกบชมชนชาวโปรตเกส และการขดคนทางโบราณคดของหมบานโปรตเกส โดยเฉพาะการขดคนพบโครงกระดกไมนอยกวา 50 ศพ ทฝงสลบซบซอนกนในบรเวณบานนกบญเปโตร ภายในหมบานโปรตเกส36 โดยนำาหลกฐานทางโบราณคดมาตรวจสอบกบประวตศาสตรทเกยวกบชมชนชาวโปรตเกส เพออธบายเกยวกบหลกฐานทขดคนพบ

งานประวตศาสตรนพนธดานประวตศาสตรศลปะทอธบายเกยวกบการสรางสรรคงานศลปกรรมภายในอาณาจกรอยธยา ทงในเรองจตรกรรม สถาปตยกรรม วจตรศลป หรอประณตศลป เชน บทความประวตศาสตรอยธยาตพมพในวารสารเมองโบราณ เรอง “ศลปะจนทเขามาสมพนธกบศลปะไทย”37 โดย น. ณ ปากนำา อธบายแบบแผนศลปะจนทเขาสสงคมไทยตงแตอดตจนกลายเปนสวนหนงของสงคมไทยปจจบน ผสมกลมกลนจน

34 พมพรำาไพ เปรมสมทธ, “ความสมพนธทางพทธศาสนาระหวางไทยกบลงกาตงแตรชกาลสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศจนสนรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว, (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2525).35 ปฏพฒน พมพงษแพทย, “ศาสนาและความเปนความตายของชาวคายโปรตเกสในกรงศรอยธยา,” ศลปวฒนธรรม 6,1 (พฤศจกายน 2527): 16-21.36 เรองเดยวกน, หนา 17.37 น. ณ ปากนำา, “ศลปะจนทเขามาสมพนธกบศลปะไทย,” เมองโบราณ 5,6 (สงหาคม-กนยายน 2522): 23-38.


กลายเปนศลปะทบงบอกความสมพนธอนดระหวางไทยกบจน บทความเรอง “จนในไทย”38 โดยศรศกร วลลโภดม อธบายเกยวกบคนจนหรอวฒนธรรมจนทเขามาสมพนธกบสงคมไทยตงแตอดตจนปจจบน โดยเฉพาะคนจนในสมยอยธยาทมบทบาทในดานตางๆ อยางชดเจน เชน การคา ศลปะ เปนตน

“อาชพผกขาดของคนตางชาตในกรงศรอยธยา”39 ของ น. ณ ปากนำา พ.ศ. 2524 อธบายเกยวอาชพของชาวตางชาตในสมยอยธยาโดย ศกษาจากภาพจตรกรรมฝาผนงของวด และตพระไตรปฎก เปนตน “จากพระเจาอทองถงพระเจาปราสาททอง”40 ของศรศกร วลลโภดม อธบายเกยวกบประวตศาสตรสมยพระเจาอทองจนถงพระเจาปราสาททอง เชน ดานการศาสนา การรอฟนประเพณตางๆ เปนตน “ศลปะสมยพระเจาปราสาททอง”41 ของ น. ณ ปากนำา อธบายถงศลปะสมยพระเจาปราสาททอง เชน สถปเจดยทมแบบแผนพเศษประจำารชกาล คอ เจดยสเหลยมยอมมสบสอง ภาพประดบเพดานหองกลางเจดยวดใหมประชมพล และปรางควดไชยวฒนาราม เปนตน

“ศลปะทเขามาพรอมกบการคา”42 ของ น. ณ ปากนำา เปนงานนพนธดานประวตศาสตรศลปะไทยทแสดงถงการผสมผสานกนระหวางของไทยและตางชาต เชน จน อนเดย เปอรเซย หรอแมกระทงตะวนตก การผสมกลมกลนและผลตงานศลปะออกสสงคมทำาใหเหนถงการเขามาเปนสวนหนง

38 ศรศกร วลลโภดม, “จนในไทย,” เมองโบราณ 5,6 (สงหาคม-กนยายน 2522): 39-62.39 น. ณ ปากนำา, “อาชพผกชาดของคนตางชาตในกรงศรอยธยา,” ศลปวฒนธรรม 2,11 (กนยายน 2524): 24-27.40 ศรศกร วลลโภดม, “จากพระเจาอทองถงพระเจาปราสาททอง,” เมองโบราณ 7,3 (สงหาคม-พฤศจกายน 2524): 35-50.41 น. ณ ปากนำา, “ศลปะสมยพระเจาปราสาททอง,” เมองโบราณ 7,3 (สงหาคม-พฤศจกายน 2524): 51-70.42 น. ณ ปากนำา, “ศลปะทเขามาพรอมกบการคา,” เมองโบราณ 10,2 (เมษายน-มถนายน 2527): 87-94.


ชาวตางชาตในสงคมไทย โดยทกลมคนเหลานเดนทางเขาในสงคมไทยสวนใหญเพอเหตผลการคา และอยในสงคมไทยจนกลายเปนสวนหนงของสงคม นำาไปสการสรางสรรคงานศลปะผสมผสานตางวฒนธรรม

งานประวตศาสตรนพนธอธบายเกยวกบผคนภายในอาณาจกรอยธยา แสดงถงความหลากหลายของผคนในอาณาจกรอยธยา เชน “จนในไทย”43 โดยศรศกร วลลโภดม อธบายเกยวกบคนจนหรอวฒนธรรมจนทเขามาสมพนธกบสงคมไทยตงแตอดตจนปจจบน โดยเฉพาะคนจนในสมยอยธยาทมบทบาทในดานตางๆ อยางชดเจน เชน การคา ศลปะ เปนตน “คนจนครงสรางกรง”44 ของ ส. พลายนอย อธบายบทบาทของชาวจนทมตอการสรางกรงธนบร และอธบายเกยวกบคนจนในสงคมอยธยาหลงเสยกรงศรอยธยา เชน จำานวน รวมถงการประกอบอาชพ “โปรตเกสฝรงชาตแรกทมาตดตอกบไทย”45 ของบญยก ตามไท เลาเรองราวของโปรตเกสทเขามาตงแตสมยกรงศรอยธยาจนกระทงชวงรชกาลท 6 แหงกรงรตนโกสนทร

บทความ เรอง “มอญในเมองไทย”46 ของศรศกร วลลโภดม ตพมพในวารสารเมองโบราณ ฉบบท 3 ปท10 เดอนกรกฎาคม-กนยายน 2527 และ “ชาวมอญในประเทศไทย” ของสภรณ โอเจรญ อธบายประวตความเปนมาของชาวมอญในประเทศไทย โดยในสมยอยธยามชาวมอญอพยพเขามาตงถนฐาน และมบทบาทในสงคมอยธยา “หมบานโปรตเกสในสมย อยธยา”47 การอธบายเรองราวของหมบานโปรตเกสซงนกโบราณคดของ

43 ศรศกร วลลโภดม, “จนในไทย,” เมองโบราณ 5,6 (สงหาคม-กนยายน 2522): 39-62.44 ส. พลายนอย, “คนจนครงสรางกรง,” เมองโบราณ 5,6 (สงหาคม-กนยายน 2522): 99-106.45 บญยก ตามไท, “โปรตเกสฝรงชาตแรกทมาตดตอกบไทย,” ศลปวฒนธรรม 5,9 (กนยายน 2527): 84-9246 ศรศกร วลลโภดม, “มอญในเมองไทย,” เมองโบราณ, 10,3 (กรกฎาคม-กนยายน 2527): 5-7.47 มรา ประชาบาล, “หมบานโปรตเกสในสมยอยธยา,” เมองโบราณ 10,4 (ตลาคม-ธนวาคม 2527): 69-77.


กรมศลปากรไดขดคน โดยอาศยหลกฐานทางโบราณคดและหลกฐานประเภทเอกสารประกอบ

งานประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยาทอธบายเรองราวทางสงคมและวฒนธรรมยงพบอกหลายชน เชน “ประวตศาสตรรตนโกสนทรในพระราชพงศาวดารอยธยา” ของนธ เอยวศรวงศ “ปากไกและใบเรอ” ของนธ เอยวศรวงศ “วเคราะหแหลงทมาและการใชศกราชชนดตางๆ ทมปรากฏในหลกฐานฝายไทย” ของพล เหมอนศาสตร “ระบบศกดนาไทยและยโรปศกษาเปรยบเทยบโครงสรางทางสงคมและลกษณะพฒนาการ” ของกรรณการ นโลบล “สงคมไทยลมแมนำาเจาพระยากอนสมยศรอยธยา” เปนบทความพเศษทสจตต วงษเทศ วจารณงานเขยนของจตร ภมศกด “พทธศาสนาแถบลมนำาทะเลสาบสงขลาฝงตะวนออก” ของสธวงศ พงศไพบลย “คณะทตสเปนสมยอยธยา” ซงนนทนา ตนตเวสส แปลและเรยบเรยงจากเรอง Spanish Missions ของSir John Bowring “สมเดจพระสรรเพชญท 2 แหงกรงศรอยธยา” ของพนจ สวรรณะบณย “เจดยเพมมม เจดยยอมม สมยอยธยา” ของสนต เลกสขม “จตรกรรมไทยสมยอยธยา” และ “จตรกรรมไทยสมยอยธยา ตอนท 2 วดใหญสวรรณารามเพชรบร” ของวรรณภา ณ สงขลา เปนตน

นอกจากนยงปรากฏงานประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยาในชวง พ.ศ. 2520-2529 ทอธบายครอบคลมทงดานการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมอกหลายชน เชน “ขอมลประวตศาสตร: สมยอยธยา” ของขจร สขพานช โดยมวฒชย มลศลปเปนบรรณาธการ “ความสมพนธไทย-ฝรงเศส สมยอยธยา” ของพลบพลง มลศลป “เศรษฐกจและสงคมไทยในสมยปลายอยธยา” ของสายชล วรรณรตน “ศรรามเทพนคร: รวมความเรยงวาดวยประวตศาสตรอยธยาตอนตน” อาคม พฒยะ และนธ เอยวศรวงศ เปนบรรณาธการ และ “กรงศรอยธยา: ราชธานแหงแรกของเมองไทย” ของศรศกร วลลโภดม เปนตน


งานประศาสตรนพนธไทยทวาดวยเรองอยธยาในชวง พ.ศ. 2520-2529 ปรากฏการอธบายวถชวตของผคนในสงคมภายในงานประวตศาสตรนพนธอยธยาเปนสวนใหญ และในสวนของกลมคนและชมชนในสงคมอยธยากปรากฏอยในงานประวตศาสตรนพนธอยธยามากเปนลำาดบรองลงมา ซงเรองราวของทง 2 กลม จำาเปนตองอธบายควบคกน เพอใหเขาใจสภาพสงคมของผคนในทองถนอยธยาไดชดเจนขน นอกจากนยงแสดงใหเหนวาการอธบายเรองราวประวตศาสตรอยธยาเรมมการเปลยนแปลงไป จากเดมทมกศกษาเรองราวของพระมหากษตรย พระบรมวงศานวงศ หรอกลมขนนางซงเปนชนชนปกครองของสงคมเปนสำาคญ แตในชวงนปรากฏการศกษาประวตศาสตรนพนธทเรมอธบายประวตศาสตรของคนทวไปในสงคมมากขน สงผลใหการผลตงานประวตศาสตรนพนธไทยวาดวยเรองอยธยาเรมทจะปรากฏการอธบายถงคนในสงคม วถชวตความเปนอยของผคนกลมตางๆ ในสงคมอยธยา เพอใหคนในสงคมปจจบนทราบถงเรองราวในอดตของบรรพบรษของตนเอง แมวางานประวตศาสตรในระยะนยงไมปรากฏผลงานทศกษาเรองราวทางสงคมของสามญชน (ประชาชน) ภายในอยธยาโดยเฉพาะ แตเรองราวทางประวตศาสตรของคนเหลานยงคงปรากฏเปนสวนหนงของงานประวตศาสตรอยเสมอ แมจะไมมากมายนก แตกพอจะทำาใหผคนในสงคมเขาใจสงคมในอดตไดชดเจนขน


บรรณานกรม

วทยานพนธประสทธ รงเรองรตนกล, “ระบบเศรษฐกจอยธยา,” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชา

ประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2525.

ปารชาต วลาวรรณ, “การคาของปาในประวตศาสตรอยธยา พ.ศ. 1893-2310,” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2528.

พมพรำาไพ เปรมสมทธ, “ความสมพนธทางพทธศาสนาระหวางไทยกบลงกาตงแตรชกาลสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศจนสนรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว,” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2525.

ยพา ชมจนทร, “ประวตศาสตรนพนธไทย พ.ศ. 2547-พ.ศ. 2516,” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2530.

ยวด ตปนยากร, “ววฒนาการของการแพทยไทยตงแตสมยเรมตนจนถงสนสดรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา-. เจาอยหว,” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, ภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2522.

หนงสอชลธรา สตยาวฒนา. วฒนธรรมทางวรรณศลปในสมยอยธยาตอนตน. กรงเทพฯ: นวลจนทร,

2524.

ณฐวฒ สทธสงคราม. ชวตในประวตศาสตร. กรงเทพฯ: วชรนทรการพมพ , 2523.

นธ เอยวศรวงศ. การเมองไทยสมยพระเจากรงธนบร. กรงเทพฯ: ศลปวฒนธรรม, 2529.

________. การเมองไทยสมยพระนารายณ. กรงเทพฯ: สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2523.

________. ประวตศาสตรรตนโกสนทรในพระราชพงศาวดารอยธยา. กรงเทพฯ: สมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย, 2521.

________. ปากไกและใบเรอ. กรงเทพฯ: อมรนทรการพมพ, 2527.

ประยทธ สทธพนธ. ประวตศาสตร มหาอาณาจกรไทย. สมทรปราการ: แกวบรรณกจ, 2527.

วรยา ศวะศรยานนท และทววฒน ปณฑรกววฒน. บคลกภาพและลกษณะนสยของคนไทยในทรรศนะของชาวตะวนตกสมยอยธยา-พ.ศ. 2475. กรงเทพฯ: สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2523.


สายชล วรรณรตน. เศรษฐกจและสงคมไทยในสมยปลายอยธยา. กรงเทพฯ: สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2525.

สนต เลกสขม. เจดยเพมมม เจดยยอมม สมยอยธยา. กรงเทพฯ: อมรนทรการพมพ, 2529.

บทความคมขำา ดวงษา. “การคาภายในของเมองพระนครศรอยธยาในสมยอยธยาตอนปลาย.” เมอง

โบราณ 10, 2 (เมษายน-มถนายน 2527): 61-84

ชาญวทย เกษตรศร. “กบฏไพรสมยอยธยากบแนวความคดผมบญ-พระศรอารย-พระมาลย.” ศลปากร 9, 1 (กรกฎาคม-กนยายน 2522): 53-86.

บญยก ตามไท. “โปรตเกสฝรงชาตแรกทมาตดตอกบไทย.” ศลปวฒนธรรม 5, 9 (กนยายน 2527): 84-92.

ปฏพฒน พมพงษแพทย. “พระเจาอทองสรางบานแปลงเมอง.” ศลปวฒนธรรม 6, 8 (มถนายน 2528): 52-55.

________. “ศาสนาและความเปนความตายของชาวคายโปรตเกสในกรงศรอยธยา,” ศลปวฒนธรรม 6, 1 (พฤศจกายน 2527): 16-21.

ปอล ซาเวยร (แปล). “เอกสารสำาคญแหงชาตเกยวกบคณะราชทตฝรงเศสและไทยในแผนดนสมเดจพระนารายณมหาราช (พ.ศ. 2199-พ.ศ. 2231).” ศลปากร 30,4 (กนยายน 2529): 48-58.

สรลกษณ ศกดเกรยงไกร, เขยน. “ระบบเศรษฐกจไทยสมยอยธยา.” ใน ประวตศาสตรเศรษฐกจไทยจนถง พ.ศ. 2484, ฉตรทพย นาถสภา และสมภพ มานะรงสรรค (บรรณาธการ), (กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. 2527): 46.

น. ณ ปากนำา. “ศลปะจนทเขามาสมพนธกบศลปะไทย.” เมองโบราณ 5, 6 (สงหาคม-กนยายน 2522): 23-38.

________. “ศลปะทเขามาพรอมกบการคา.” เมองโบราณ 10, 2 (เมษายน-มถนายน 2527): 87-94.

________. “อาชพผกชาดของคนตางชาตในกรงศรอยธยา.” ศลปวฒนธรรม 2, 11 (กนยายน 2524): 24-27.

มรา ประชาบาล. “หมบานโปรตเกสในสมยอยธยา.” เมองโบราณ 10, 4 (ตลาคม-ธนวาคม 2527): 69-77.


ศรศกร วลลโภดม. “จนในไทย.” เมองโบราณ 5, 6 (สงหาคม-กนยายน 2522): 39-62.

________. “มอญในเมองไทย.” เมองโบราณ 10, 3 (กรกฎาคม-กนยายน 2527): 5-7.

ส. พลายนอย. “คนจนครงสรางกรง.” เมองโบราณ 5, 6 (สงหาคม-กนยายน 2522): 99-106.

Gilles Delouche. “ความสมพนธระหวางไทยและฝรงเศสสมยกรงศรอยธยา: ความบงเอญและความจำาเปน.” เอกสารสมมนา 300 ปความสมพนธไทย-ฝรงเศส ภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยรามคำาแหง และศนยยโรปศกษาทบวงมหาวทยาลย (14-15 ธนวาคม 2527): 61-89.

thai historiography of ayutthaya 1977-1986 ·...

Documents