the crisis of of masculinity and solitude in yasunari ... · 68...

วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา 67

วกฤตความเปนชายกบความโดดเดยวใน แขนขางเดยว ของคะวะบะตะ ยะซนะร

The Crisis of of Masculinity and Solitude in Yasunari Kawabata's Kataude 1

มทนา จาตรแสงไพโรจน2

บทคดยอ แขนขางเดยว （片腕）นบเปนผลงานชนส าคญในยคหลงสงครามโลกครงทสองของ

คะวะบะตะ ยะซนาร （川端康成）กอนทคะวะบะตะจะไดรบรางวลโนเบลสาขาวรรณกรรมในปค.ศ. 1968 และจบชวตลงในป ค.ศ. 1972 บทความนมวตถประสงคเพอศกษาวกฤตความเปนชายทปรากฏในวรรณกรรมดงกลาวโดยมงวเคราะหความโดดเดยวของตวละครเอกชายในเรอง แขนขางเดยว วามความหมายอยางไรและสมพนธกบความเปนชายอยางไร จากการศกษาพบวาความสมพนธระหวางตวละครเอกชายและแขนขางเดยวของหญงสาวนนมบทบาทในการกระตนความทรงจ าเกยวกบความสมพนธกบผหญงในอดตของตวละครเอกชายและน าพาตวละครสการตระหนกรถงความโดดเดยวของตนเองในทสด ความโดดเดยวของตวละครเอกชายในทนสอถงความยากล าบากในการสรางความสมพนธกบผอนโดยเฉพาะความสมพนธชายหญงทมลกษณะเปนความสมพนธ เชงอ านาจ ตวละครเอกในเรองสะทอนใหเหนถงภาพลกษณภายในของผชายทมความสบสนภายในจตใจตอกบความไมเปนชายของตนหรออาจกลาวไดวาเปนวกฤตของความเปนชายอยางชดเจน ในตอนทายตวละครเขาใจและยอมรบวาตวตนของผอนจะน าพาไปสการตระหนกรถงตวตนภายในดงกลาว

ค าส าคญ: คะวะบะตะ ยะซนะร, คะตะอเดะ ,ความเปนชาย, ความโดดเดยว

Abstract Kataude (One Arm) is considered to be one of his most significant works in the post-world war period. It was written before he was awarded the Nobel Prize for Literature in 1968 and committed suicide in 1972. This article aims to study the crisis of masculinity by focusing on the solitude of the protagonist as it is depicted in Kataude and aims to clarify the meaning of it. This will involve

1 บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรอง “วกฤตอตลกษณความเปนชายในวรรณกรรมหลงสงครามโลกครงทสองของคะวะบะตะ ยะซนะร” หลกสตรอกษรศาสตรดษฎบณฑต สาขาวรรณคดและวรรณคดเปรยบเทยบ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2 นสตปรญญาเอก สาขาวรรณคดและวรรณคดเปรยบเทยบ ภาควชาวรรณคดเปรยบเทยบ คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และอาจารยประจ าสาขาวชาภาษาญปน ภาควชาภาษาตะวนออก คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย Email: [email protected]

68 วารสารมนษยศาสตร ฉบบบณฑตศกษา

exploring how it relates to the status of masculinity. The study finds that the recollection of protagonist's relationships with women, urged by a young woman’s arm, leads the protagonist to perceive his own solitude. The solitude here means the protagonist has great difficulty in establishing relationships with others, especially the power relation between men and women. The protagonist reflects internal image of a man who is in a state of ambivalence about his masculinity, which can be regarded as a masculinity crisis. In the end, the protagonist comprehends and learns to accept that the existence of an other allows the possibility or recognition of a self.

Keywords: Kawabata Yasunari, Kataude, masculinity, solitude

บทน า แขนขางเดยว （片腕) ของคะวะบะตะ ยะซนะรเปนนวนยายขนาดสนทไดรบการตพมพครงแรกในนตยสารวรรณกรรมฌนโช（新潮) แบงเปนหาตอนตพมพในนตยสารฉบบละตอน ตงแตเดอนสงหาคมในป ค.ศ. 1963 และจบสมบรณในเดอนมกราคมปค.ศ.19643 จดเปนงานเขยนในชวงบนปลายและเปนผลงานทโดดเดนอกชนหนงของคะวะบะตะ แขนขางเดยว น าเสนอเรองราวประสบการณอนแปลกประหลาดทเกดขนในค าคนหนงโดยเลาเรองผานมมมองของตวละครเอกชายทใชสรรพนามบรษทหนงคอ “ฉน” (私) เรองเปดฉากดวยถอยค าของหญงสาวคนหนงทใหฉนยมแขนขางหนงของเธอ หญงสาวถอดแขนขางขวาใหฉนยมกลบบานเปนเวลาหนงคน ฉนซกแขนขางนนไวในเสอโคตกนฝนเดนลบๆ ลอๆ ผานทองถนนในเมองยามค าคนกลบไปยงอพารตเมนตของตวเอง เมอมาถงหองพกทโดดเดยวล าพงของฉน ฉนไดใชเวลาสนทนากบแขนของหญงสาวในค าคนนน แขนของหญงสาวท าใหฉนหวนนกถงหญงสาวเจาของแขนและยอนระลกถงความทรงจ าเกยวกบผหญงในอดตทเคยมความสมพนธทางกายดวย ในขณะทเหมอมองดแขนของหญงสาว ฉนถอดแขนขวาของตวเองออกแลวน าแขนของหญงสาวสวมเขาแทนทโดยไมรสกตว แตทนททรสกวาเลอดไมไหลเวยน ฉนกลบรสกหวาดกลวขนมาและมองเหนแขนของตนเองทหลนอยขางตวเปนสงทนารงเกยจขยะแขยง ตอมาเมอฉนรสกวาเลอดเรมไหลเวยนผานสมผสมอซายทโอบจบหวไหลอยจงหลบใหลไปในทสด หองทโดดเดยวอนอบชนของฉนเลอนหายไป ฉนหลบลกและรสกไดวาตวตนของฉนหายไปในชวขณะหนง แตทนใดนนฉนกตกใจตนขนมาดวยเสยงรองตะโกนของตวเอง มสงประหลาดแตะทองดานขางอย นนคอแขนของฉนเอง ทนททฉนเหลอบเหนแขนของตวเองหลนอย

3 อนงไมมการตพมพลงในนตยสารวรรณกรรมดงกลาวหนงครงในฉบบเดอนธนวาคมปค.ศ.1963 และตอมาในปค.ศ.1965 ไดมการตพมพรวมเลมชดรวมเรองสน แขนขางเดยว โดยส านกพมพฌนโชฌะ（新潮社) ซงในฉบบรวมเลมนมการแกไขตนฉบบเพมเตมเลกนอย อายของตวละครเอกทระบไวในตนฉบบแรกวา "สามสบสามป" นนไดถกลบออกไป


บนเตยง ฉนกกระชากแขนของหญงสาวออกแลวสวมแขนของตวเองกลบคนสสภาพเดม ในตอนจบฉนลนลานเกบแขนของหญงสาวมาสวมกอดไวแนนดวยความรสกเศราสลด

แขนขางเดยว เรองราวเกยวกบตวละครเอกชายคอ “ฉน” กบหญงสาวและแขนของหญงสาวดงกลาวนบเปนแนวเรองเหนอจรง ผเขยนน าเสนอโดยใชรปแบบการประพนธแนวเซอรเรยลลสม (Surrealism) งานประพนธแนวนจะถายทอดเรองราวเหนอธรรมชาตหรอสงทอยในความฝนออกมา แนวคดดงกลาวเนนจนตนาการอนเปนสวนส าคญในการแสดงออกซงความรสกนกคดภายใน ตวตนภายใน หรอจตไรส านกทถกเกบกดไวออกมาอยางเสรโดยปราศจากการควบคมของเหตผล อาจกลาวไดวางานเขยนแนวนเปนการสรางสรรคจากโลกภายในของผเขยนและโลกทอยเหนอขนบกฎเกณฑ ในชวงเวลาท แขนขางเดยว ไดรบการตพมพครงแรกนนเปนยคสมยทผลงานของ “นกเขยนหนาใหมกลมท 3”4 （第三の新人) และนกเขยนสตรก าลงโดดเดนเปนทจบตามองอย ผลงานของคะวะบะตะเรองนจงไมไดรบความสนใจเทาทควร ยะมะโมะโตะ เคนกช นกวจารณวรรณกรรมไดเขยนบทวจารณลงในหนงสอพมพโตเกยวชมบนกลาวถงเรองนไววา “คะวะบะตะสรางภาพลกษณของผหญงในอดมคตอนสมบรณแบบไวกบแขนขางเดยวน ในเรองไมบงบอกนยของการกระท าทลวงละเมดหรอการท าผดศลธรรม แตนนยงกลบท าใหกลนอายของการฝาฝนศลธรรมรนแรงชดเจน ผมคดวาหบเหวแหงจตใจอนโดดเดยวทสรางภาพลวงตาแบบนขนมาไดนนมนชางนาสะพรงกลว” （山本健吉, 1963） และ มชมะ ยคโอะ นกเขยนคนส าคญของญปน ไดเขยนบทวจารณถงเรอง แขนขางเดยว นในวาระตพมพขนาดพอกเกตบคในป ค.ศ. 1967 ใน “ภาคผนวก”ทรวมอยทายเลมวา “การเปลยนสลบแขนหรอการยมแขนของหญงสาวนนไมเพยงกอใหเกดการสนทนาสอสารขนเปนครงแรก มนชวยให “ฉน” สามารถสราง “สมพนธภาพ” แบบนใหเปนจรงขนมาได แขนขางเดยว จงเปนเรองราวของการโหยหา “สมพนธภาพ” ในลกษณะดงกลาวซงถกเลาดวยรายละเอยดททบซอนเนนอารมณความรสกอนงดงาม” มชมะชใหเหนวา แขนขางเดยว เปนเรองราวเกยวกบการโหยหาสมพนธภาพในอดมคต （三島由紀夫, 1967）

ในงานดานวจย มนกวจยหลายทานทมงศกษาตวบทโดยเนนการวเคราะหบทบาทของตวละครหญงสาวและแขนของหญงสาวและพบวาเรองราวนสะทอนใหเหนถง “สภาพจตใจและชะตากรรมของสาวพรหมจรรย”（羽鳥徹哉, 1978） และ “การสญเสยความบรสทธของสาวพรหมจรรย” ซงเปนการตความโดยโยงเขากบความหมายในเชงสญลกษณวาการเปลยนสลบแขนในทนหมายถงการมเพศสมพนธ（鶴田欣也, 1981） นอกจากนมผศกษาวจยลกษณะเฉพาะของตวละครเอกชายและพบวาเรองนแสดงใหเหนถง “Fetishism หรอความปรารถนาทางเพศรปแบบหนงของผชาย”（大久保

4 “ “นกเขยนหนาใหมกลมท 3” จะสบทอดความคดในเรอง “การแสวงหาความสมพนธ” ในวรรณกรรมหลงสงครามของญปน นกเขยนทเปนตวแทนของกลมน ไดแก ยะซโอะกะ โฌตะโร โคะจมะ โนะบโอะ โยะฌยก จนโนะซเกะ และเอนโด ฌซะก ยะซโอะกะ โฌตะโร” (มณฑา พมพทอง, 2547, หนา 224)


喬樹, 1983）และเปน “เรองราวของมนษยทบกพรองมรสนยมชอบชนสวน”（原善, 1985）เปนตน งานวจยในยคหลงมการศกษาประเดนเรองอตลกษณหรอตวตนของ “ฉน” ดงทมการวเคราะหไววา “ภาพของ “ฉน" ทโอบกอดแขนขางเดยวนนคอภาพของ “ฉน” ทกอดรดอกตวตนหนงทอางวางโดดเดยวไมมทางรอดพนจากความทกขตลอดกาล”（福田淳子, 1999） และ แขนขางเดยว เปนเรองราวของ "ความกลวตอความรสกบกพรองในตวตนหรอการรอสรางตวตน"（後藤聡子, 1999） การศกษาวจยดงกลาวน าเสนอภาพลกษณของ “ฉน” ในฐานะผมความผดปกตในการรบรตวตน แตไมไดกลาวอยางชดเจนวา “ความผดปกต” “ความกลว” “ความโดดเดยว” ของตวละครเอกชายทปรากฏในเรองนนคออะไร

จากการทบทวนงานทศกษา แขนขางเดยว ขางตน พบวายงไมมการศกษาทพจารณานวนยายขนาดส นเรองนในประเดนความเปนชายและการเชอมโยงความเปนชายทปรากฏในเรองกบการเปลยนแปลงของสภาพสงคมในชวงทศวรรษ 1960 บทวจารณของมชมะในยคแรกไดเปดมมมองทนาขบคดไวในประเดนของการโหยหาสมพนธภาพในอดมคต ทงนการศกษาวเคราะหทผานมาไมไดลงในรายละเอยดวาสมพนธภาพในอดมคตทวานนเปนอยางไร ลกษณะความสมพนธระหวางตวละครเอกชายกบหญงสาวและแขนขางเดยวของหญงสาวทปรากฏในเรองมความหมายเกยวของกบความโดดเดยวของตวละครเอกชายอยางไร และความโดดเดยวของตวละครเอกชายสมพนธเชอมโยงกบความเปนชายและสะทอนวกฤตอตลกษณความเปนชายอยางไร บทความนจงมงศกษา แขนขางเดยว ในประเดนเหลานซงนบเปนการวเคราะหตอยอดในประเดนทลกซงยงขน และยงเปนประโยชนชวยใหเขาใจการสอความหมายในโลกวรรณกรรมของคะวะบะตะ นกเขยนรางวลโนเบลสาขาวรรณกรรมคนแรกทมบทบาทส าคญในประวตศาสตรวรรณกรรมของญปนในแงมมทลกซงยงขนอกดวย วตถประสงค เพอศกษาวกฤตความเปนชายทปรากฎในเรอง แขนขางเดยว นและวเคราะหสงทคะวะบะตะตองการสอผานความโดดเดยวของตวละครเอกชาย สมมตฐาน ความโดดเดยวของตวละครเอกชายในเรอง แขนขางเดยว สอถงความยากล าบากในการสรางความสมพนธกบผอนโดยเฉพาะความสมพนธชายหญงทมลกษณะเปนความสมพนธเชงอ านาจ ตวละครตระหนกรวกฤตความเปนชายนดวยการรบรตวตนภายในทถกเกบกดไวผานตวตนของผอนซงท าหนาทเปรยบเสมอนกระจกสะทอนใหบคคลไดเหนตนเอง


ขอบเขตการวจย ศกษานวนยายขนาดสน แขนขางเดยว โดยจะวเคราะหเนอหาตวบทพรอมทงอางองขอมลทเกยวของเชนบรบททางสงคมของญปนในยคทศวรรษ 1960 มาประกอบวเคราะหเพอหาขอสรป

ผลการวจยและบทวเคราะห ความสมพนธระหวาง “ฉน” กบหญงสาว

ในเรองไมปรากฏค าอธบายวาเหตใดฉนจงยมแขนขางเดยวของหญงสาว แตอาจกลาวสรปไดวาเหตผลไมใชเพยงแคเพราะฉน “มรสนยมชอบชนสวน”（原善, 1985） หรอกลาวอกนยหนงคอ ฉนไมไดปรารถนาแขนของหญงสาวในฐานะทเปนวตถทางเพศ ดงทผอานจะเหนไดจากถอยค าของฉนทบรรยายไวในเรองวาการยมแขนขางเดยวเปนเรองจรงจงส าหรบฉนไมใช "เรองเลนๆ" (いたづら)

และมนยส าคญทเกยวโยงกบอตลกษณหรอตวตนของฉน อตลกษณเฉพาะนสะทอนผานความทรงจ าของฉนทเกยวของกบความสมพนธกบผหญงในอดต กลาวคอแขนของหญงสาวท าหนาทกระตนเราความทรงจ าสวนตวของฉนทถกเกบกดไวใหปรากฏออกมา

เรองเปดฉากดวยค าพดของหญงสาววา “ฉนใหคณยมแขนขางเดยวหนงคนนะ” （片腕を一

晩お貸ししてもいいわ） ผวจยมองวาการทผประพนธเลอกถอยค าของหญงสาวทเสนอใหฉนยมแขนขางเดยวในฉากตอนตนเรองนสอใหเหนสถานภาพของหญงสาววามไดเปนผถกกระท า (passive) หากแตเปนผกระท า (active) และการกระท าของหญงสาวเปนไปดวยความเตมใจมากกวาเปนการถกบงคบหรอตกเปนเหยอ ดงนนค าพดและพฤตกรรมของหญงสาวดงกลาวจงสะทอนลกษณะความสมพนธระหวางหญงสาวกบ “ฉน” วาเปรยบเสมอนเปนผให-ผรบ มากกวาจะเปนลกษณะของผกระท าและผถกกระท า ในแงหนงหากพจารณาแนวคดเรองสงคมชายเปนใหญทก าหนดใหผหญงเปนผรบหรอผถกกระท า (passive) และก าหนดใหผชายเปนผกระท า (active) จะเหนไดวาต าแหนงแหงทของ “ฉน” และหญงสาวในเรองนกไมไดเปนไปตามบทบาทของชายหญงทถกสงคมก าหนดไวต งแตแรกและเปนไปในลกษณะตรงกนขาม อยางไรกดเงอนไขทท าใหความสมพนธระหวาง “ฉน” กบหญงสาวทมลกษณะเฉพาะเชนนเกดขนไดนนขนอยกบสภาพสงคมทมโครงสรางความสมพนธเชงอ านาจของชายหญงทเปนอยนนเอง

การถอดแหวนท าไดยากส าหรบหญงสาวผเหลอแขนซายเพยงขางเดยว “นนแหวนแตงงานใชมย” ฉนเอยถาม “เปลา แหวนดตางหนาแมตางหาก” “คนอนคงมองวาเปนแหวนหมนของ ฉน แตกสวมไวไมไดแครอะไร” หญงสาวตอบ “พอสวมไวทนวอยางนแลว จะถอดออกทกรสก เหงาเหมอนตองหางจากแมไป” ฉนถอดแหวนจากนวของหญงสาว (川端,1981,p.547)5

5 ตนฉบบเรองสน แขนขางเดยว ทอางองไวในบทความนมาจาก “รวมผลงานของคะวะบะตะ ยะซนะร” 『川

端康成全集』เลมท 8 ฉบบส านกพมพฌนโชฌะ （新潮社) ซงตพมพในป ค.ศ. 1981 สวนค าแปลภาษาไทยของเรอง แขนขางเดยว แปลโดยผวจยเอง


ฉากขางตนเปนฉากท “ฉน” ถอดแหวนสลบขางตามค ารองขอของหญงสาว มผวเคราะหฉากนไววาเปรยบเสมอน “พธกรรมสบทอดชวต (วญญาณ) หรอสบสายโลหตจากแมสลกสาว จากหญงสาวสแขนขางเดยว”（福田淳子,1999）และมบทวเคราะหทกลาวถงฉากนวา “ตอนหญงสาวมอบแขนใหฉน หญงสาวใหสวมแหวนอนเปนของดตางหนาแมทนวนางของแขนขางนน นนแสดงนยวา “ฉน” ไดพรากพรหมจรรยของหญงสาวแลว เปน “คนแรก” ในวนแตงงานทแปลกประหลาดอยางแทจรง” โดยการตความนอยบนสมมตฐานทวาการสลบเปลยนแขนของหญงสาวกบแขนของฉนนนสอถงการรวมเพศ และแขนของหญงสาวไมใชตวแทนของหญงสาวแตเปนสญลกษณของอวยวะเพศหญง （石原千秋,2010）ผวจยมองวาควรพเคราะหความหมายของถอยค าในตวบทใหถถวนกอนทจะโยงความหมายในระดบสญลกษณดงกลาว เพราะแหวนในทนเขยนบรรยายไววาคอ “ของดตางหนาแม” （母の形見） ไมใช “แหวนหมน” หรอ “แหวนแตงงาน” ตามความเขาใจของคนทวไปเมอมองผวเผนจากภายนอก แหวนจงเปนสงทมความหมายในแงทเชอมโยงกบความทรงจ าสวนตวทเกยวกบแมและการตายของแม นอกจากนพฤตกรรมของหญงสาวทบรรยายในตอนตนเรองน เชน การทหญงสาวใหฉนชวย “ถอด” แหวนทเปน“ของดตางหนาแม” และใหฉนเปนคนท าหนาทสลบแหวนจากมอขางซายสมอขางขวา หลงจากสลบแหวนแลวยงใหค าแนะน ากบฉนอกวา “ลองสลบเปลยนแขนอะไรท านองนนดดวย” พฤตกรรมเหลานแสดงใหเหนถงความไววางใจของหญงสาวทมตอฉนและหมายรวมถงการยนยอมใหฉนแทรกแซงเขาไปในพนทสวนตว ตอนทร าลาแขนของตวเอง หญงสาวสมผสแขน “ราวกบถายเทจตใจ” （心を移すやうに) ไปยงแขนขางนน ขณะนน ฉนรสกไดวาสงทสถตอยใน “แขนขางเดยว” ทจะน ากลบไปดวยคนนคอ “จตใจ” ของหญงสาวนนเอง และการทฉนกลาวค าวา “ขอบคณ” ถงสามครงในตอนตนเรองเปนการแสดงความรสกขอบคณตอหญงสาวและในขณะเดยวกนกสะทอนใหเหนถงลกษณะความสมพนธระหวางฉนกบหญงสาวทมความเชอมโยงกนทางจตใจมากกวาความสมพนธแบบเพศตรงขามทวไปอกดวย

ดงทกลาวมาขางตน การทหญงสาวใหยมแขนขางหนงของเธอนนเปนการกระท าทยนอยบนความไววางใจทหญงสาวมตอฉน นอกจากนการทใหฉนเปนคนสลบแหวน “ของดตางหนาแม” อนเปนสญลกษณแทนความทรงจ าสวนตวของหญงสาวไปไวทแขนขางขวาและยงเอยปากชวนใหลองสลบกบแขนของฉนในภายหลงนนมนยส าคญ กลาวคอการสลบเปลยน （つけ替へ）แขนทจะเกดขนในคนนนนไมไดสอถงการมเพศสมพนธดงทเคยมผวเคราะหไวในงานวจยทผานมา หากแตเปนการสลบเปลยนไปสพนทความทรงจ าสวนตวของฉนดวยความชวยเหลอของหญงสาว หรอกลาวอกนยหนงคอพฤตกรรมตางๆ ของหญงสาวในตอนตนเรองนมบทบาทชวยกระตนความทรงจ าในอดตของฉนทถกเกบกดไวอยในเบองลกของจตใจ “การถอดแหวนท าไดยากส าหรบหญงสาวผ เหลอแขนซายเพยงขางเดยว” สะทอนใหเหนภาพของสภาวะทยากล าบากในการชวยตวตนทบกพรองใหหลดพนไดดวยตนเอง ดงนนการทฉนปรารถนา “แขนขางเดยว” นนไมใชเพอตอบสนองความปรารถนาในฐานะทเปนวตถทางเพศ แตเพอน าพาไปสการตระหนกรอะไรบางอยางซงกคอตวตนภายในและความโดดเดยวของตวฉนเอง


ความโดดเดยวของ “ฉน” การยมแขนขางเดยวส าหรบฉนไมใชเพราะฉนมรสนยมชอบชนสวน หากแตเปนเรองทมความส าคญอยางยงทเกยวของกบตวตนของฉน ตวตนของฉนเชอมโยงกบความทรงจ าสวนตวอนเปนปมเหตทท าใหเกดความโดดเดยว

หองทโดดเดยวล าพงเปนปกต ทวาความโดดเดยวทวาหมายถงการมอยของอะไรบางอยางมใชหรอ ค าคนนฉนกลบมาพรอมแขนของหญงสาวและไมรสกโดดเดยวอกตอไป ทนใดนนความ โดดเดยวของฉนทเกบตวอยในหองกคกคามฉน (川端,1981,p.553)

จากฉากขางตน ในค าคนเดยวกนหลงจากทฉนไดยมแขนของหญงสาวและน าแขนของหญง

สาวกลบมาทหองพกของตวเองในอพารตเมนตทอาศยอย ฉนไดสนทนากบแขนของหญงสาวและยอนนกถงประสบการณกบผหญงทเคยมความสมพนธดวยในอดตภายใน “หองทโดดเดยวล าพงเปนปกต” ของฉน จากค าบรรยายขางตนทกลาววา “ความโดดเดยวทวาหมายถงการมอยของอะไรบางอยางมใชหรอ” ชใหเหนวานยามความโดดเดยวส าหรบฉนนนแตกตางจากความหมายทวไป มผวจยทไดใหค าจ ากดความไววาความโดดเดยวหมายถง “การมอยของตวตนโดยล าพง” กลาวคอ “แมวาการเชอมตอกนทางจตใจหรอการปลกถายทางกายภาพจะมความเปนไปไดมากขนเรอยๆ กระนนกตามกไมมทางเปนไปไดทตวตนของเราจะหลอมรวมผสมผสานหรอเปลยนสลบกบตวตนของผอน ณ จดนจงมแต "ตวตนโดยล าพง" เทานน”（浅井眞男, 1959） แตความโดดเดยวในหองของฉนในทนคอ “การมอยของอะไรบางอยาง” หรออาจกลาวไดอกนยหนงคอการมปฏสมพนธกบบางสงทตามองไมเหนหรอไมสามารถสมผสตวตนไดอยางแนชด

โดยทวไป “หอง” เปนสงทแบงกนพนทภายนอกกบภายในใหแยกออกจากกน อาจกลาวไดวาพนทภายนอกนหมายถงพนทสาธารณะ(Public Space) สวนพนทภายในคอพนทสวนตว (Private Space) และหากพจารณาในแงมมของบทบาทตามเพศภาวะ ทระบวาต าแหนงหรอพนททางสงคมใดเปนพนทของหญงและชาย เชน สงคมชายเปนใหญก าหนดบทบาหญงชายทท าใหผหญงอยในพนทครวเรอนหรอพนทสวนตว สวนผชายอยในพนทสาธารณะนน จะเหนไดวาพนท ”หอง” ในบรบทนมความแตกตางจากกรอบความคดทวไปดงกลาว กลาวคอ “หอง” อนโดดเดยวนเปนพนทสวนตวทเกยวของกบความทรงจ าของฉนในฐานะทเปนเพศชาย รวมถงเปนพนททางจตใจทแบงกนระยะหางระหวางตวตนของฉนกบผอนในระดบปจเจกบคคล ดวยเหตนเมอแขนของหญงสาวซงเปนเสมอนบคคลอนและเปนตวแทนของเพศหญงเขามาในหองหรอพนทสวนตวของฉน ความโดดเดยวทเปนตวก าหนดขอบเขตและครอบง าหองของฉนอยจงแสดงปฎกรยาวาถก “คกคาม” ราวกบกลไกปองกนตนเองท างานดงทบรรยายวา “ความโดดเดยวของฉนทเกบตวอยในหองกคกคามฉน” ทงนความรสกถกคกคามทเกดขนจากการทแขนของหญงสาวรกล าเขามาในพนทสวนตวของฉนหรอ


ปฏกรยาปองกนตนเองนเกดขนไดเพราะมการก าหนดขอบเขตพนทของฉนไวอยกอนแลว “ความโดดเดยวของฉนทเกบตวอยในหอง” จงพยายามรกษาพนทสวนตวนดวยการแบงกนขอบเขตของตวฉนกบผอนรวมถงระยะหางของความสมพนธแบบชายหญง

นอกจากนตวละครหลกทปรากฏในเรองไมมชอและไมมรายละเอยดอนใดทงอาย อาชพการงานและชวตครอบครว ผอานจะทราบแตเพยงวาตวละครเอก “ฉน” เปนผชายและอาศยอยใน “อพารตเมนต” แหงหนงในเมองใหญ หากพจารณาจากบรบทสงคมในยคทศวรรษ 1960 ทเรอง แขนขางเดยว นไดรบการตพมพ หลงจากญปนพายแพในสงครามโลกครงท 2 ในป ค.ศ. 1945 ความเปลยนแปลงทเหนเดนชดคอญปนไดกลายเปนมหาอ านาจทางเศรษฐกจและสงคมญปนกลายเปนสงคมมวลชน6 สงคมอตสาหกรรมแทนทสงคมเกษตรกรรม การเขาท างานในบรษทมมากขนจนเกดค าเรยกคนทท างานรบเงนเดอนวามนษยเงนเดอน (salary man) มณฑา พมพทองไดกลาวไววา “ในชวงระหวางป 1960 ถง 1970 มการรบเอารปแบบการด ารงชวตแบบอเมรกนเขามา ประชาชนเรมเขาไปอาศยอยในอพารตเมนตคอมเพลกซมากขน” (มณฑา พมพทอง, 2547, หนา 6) พนทสวนตวเชนหองใน “อพารตเมนต” ท “ฉน”อาศยอยนนกสะทอนใหเหนภาพวถชวตทเปลยนแปลงไปและความโดดเดยวของผ ชายในสงคมเมองทเปนสงคมมวลชนเตมไปดวยผ คน ในแงหนง “ฉน” จงเปรยบเสมอนตวแทนของมวลชนนรนามทไมมความแตกตางกนในหมชนกลมใหญของสงคม และอาจกลาวไดวาสภาพสงคมเมองดงกลาวยงตอกย าใหเหนถงความรสกโดดเดยวแปลกแยกของ “ฉน” ในฐานะปจเจกชนและผชายคนหนง นยแหงการจองมอง: ความเปนชายทถกกดทบ

หลงจากแยกทางกบหญงสาว ฉนเดนกลบทามกลางหมอกหนาปกคลมเมองในยามค าคนโดย “ถอสงทส าคญไวอยในมอ” （だいじなものをかかへて)ซอนอยใตเสอโคตกนฝน ฉนเดนผานถนนในยามค าคนท “วสยทศนในการมองไมชดเจน”（見通しがきかない） และเขาไปในหองดวยความรสกวา “ความโดดเดยวของฉนทเกบตวอยในหองคกคามฉน” “คณหวาดกลวอะไรบางอยางอยเหรอคะ” เหมอนแขนของหญงสาวกลาวเชนนน “มใครอยเหรอ?” “หม? คดวานาจะมอะไรอยางนนเหรอ?” “ฉนไดกลนคะ” “กลนเหรอ? คงเปนกลนของผม เหนเงาใหญของผมยนอยอยางเลอนรางในความมดบางหรอเปลา คณสงเกตดดๆ หนอยส เงาของ ผมอาจจะรอคอยการกลบมาของผมอยกได” “กลนหอมนะคะ” “ออ กลนหอมของดอกแมก

6 “สงคมญปนปจจบนก าลงเปลยนเปนสงคมมวลชน ผคนทประกอบขนเปนสงคมมวลชนนแมจะเปนผทตดขาดจากสงคมชมชนในชนบทเหมอนๆ กนกตาม แตดวยความแตกตางทางดานถนก าเนด อาชพ ชนชน ดงนนพวกเขาจงเปนมวลชนทไมมสายใยจะผกพนไดเลย มวลชนเหลานอยในสภาพทไมมลกษณะแบบชมชนทจะปองกนพวกเขาจากความโดดเดยวไรอ านาจ” (ฟคทาเคะ ทาดาจ, 2543, หนา 110)


โนเลยดอกใหญนะ” ฉนตอบดวยน าเสยงทเรงรา ดแลวทไมไดกลนความโดดเดยวทสกปรกอบชน ของฉน ตาฉนเรมคนชนกบความมดขนมาเลกนอย ทามกลางความมดมดนน ฉนรดวาอะไรอย ตรงไหนดวยความคนชนเปนประจ าทกคน“ใหฉนเปนคนเปดไฟนะคะ” แขนของหญงสาวเอย เรองทเหนอความคาดคด “นเปนครงแรกทฉนมาหองนนะคะ” “เชญครบ ผมรสกขอบคณดวยซ า ยงไม เคยมใครเปดไฟในหองนนอกจากผมเลย คณเปนคนแรก” (川端,1981,p.553-554) บทสนทนาขางตนระหวางฉนกบแขนของหญงสาวเรมตนขนเมอกลบมาถงหองของฉน แขนของหญงสาวจๆ กเอยปากพดขนมาหลงจากนงเงยบมาตลอดทาง แขนของหญงสาวเขามาในหองแลวถามฉนวา “คณหวาดกลวอะไรบางอยางอย เหรอคะ” และตอดวย “ฉนไดกลนคะ” ซง “กลน” เปนเรองของประสาทสมผสทางจมก แสดงถงการรบรทางกลนทเปนหนงในหาของประสาทสมผสของมนษยนอกเหนอไปจากการมองเหน การไดยน การรรส และการสมผสทางผวหนง ในขณะเดยวกนฉนกลบบอกใหแขนของหญงสาวมองหา “เงาของผม” และให “สงเกตดดๆ” ซงจดนเปนการเปรยบเทยบใหเหนวาฉนใหความส าคญกบการรบรทางสายตาหรอการจองมอง และ “เงาของผม” ในทนกคอตวตนอกตวตนหนงนนเอง ถอยค าของฉนดงกลาวเปนค าพดทกลาวกบแขนของหญงสาวแตกเปนค าพดทแสดงออกถงการรบรของฉนทเฝามองดเงาของตนเองหรอตวตนอกตวตนหนงดวยเชนกน และจากค าบรรยายทวา “กลนความโดดเดยวทสกปรกอบชนของฉน” （私の不潔で

陰湿な孤独の匂ひ) ซงค าวา “สกปรก” “อบชน” ทใชเปนค าขยายความโดดเดยวของฉนนนลวนแตมนยทางลบและบงบอกถงความรสกรงเกยจตอความโดดเดยวของตวฉนเองดวย ในทางกลบกนเราจะสงเกตไดวาค าพดของแขนหญงสาวใชค าทมนยบวกหรอเปนไปในเชงรกซงตรงกนขามกบถอยค าของฉนทมนยทางลบและเปนไปในเชงรบ เชน “กลนหอมนะคะ” “ใหฉนเปนคนเปดไฟนะคะ” การทแขนหญงสาวเสนอตวขอเปนคนเปดไฟหองของฉนเปน “เรองทเหนอความคาดคด” ส าหรบฉน เพราะนอกจากฉนแลว แขนของหญงสาวเปนคนแรกทเปดไฟ “หองทโดดเดยวล าพงเปนปกต” น นอกจากนมฉากทฉนดงมานในหองแลวมองเหนใบหนาของตวเองท “มองดออนเยาวกวาใบหนาปกต” สะทอนอยบนหนาตางกระจก กระนนฉนกไมรรอทจะดงมานปดและ “ใบหนาฉนกหายไป” อาจกลาวไดวาฉนมความรสกรงเกยจและปฏเสธทจะมองดตวฉนในอดตเฉกเชนเดยวกบ “กลนความโดดเดยวทสกปรกอบชนของฉน”

แมวาแขนของหญงสาวในเรองจะเปนเสมอนวตถทถกฉนจบจอง แตในขณะเดยวกนแขนของหญงสาวกเปนสงทตามองไมเหนและเชอมโยงกบความทรงจ าในอดตของฉน ดงค าพดของแขนของหญงสาวทกลาววา "ถงมนษยจะมองดฉน แตไมมใครมองเหนฉนหรอก" （人間がのぞいて

も、あたしのことは見えないわ) ระหวางทฉนใชเวลาพดคยกบแขนของหญงสาวตามล าพงทหองของฉนในอพารตเมนต ความทรงจ าในอดตทฝงลกอยภายในกถกกระตนและน าพาฉนไปสการเปนผเฝามองดตวเองในอดต


นอกจากนความโดดเดยวคอ “การมอยของอะไรบางอยาง” ดงทกลาวไปขางตนนนเกยวของกบตวตนหรอลกษณะของผหญงทปรากฏในเรอง แขนขางเดยว ดวยเชนกน ดงเชนฉากทฉนเดนทางกลบ อพารตเมนตพรอมกบแขนของหญงสาว หลงจากทแยกทางกบหญงสาว ระหวางทางฉนมองเหน “หญงสาวในชดสแดงอมเหลอง” （朱色の服の若い女) นงอยในรถทแลนผานไป ทนใดนนฉนกพลนนกถงหญงสาวทใหยมแขนเมอคร ฉนรสกไปเองวา “หญงสาวในชดสแดงอมเหลอง” รวาฉนก าลงถอแขนของหญงสาวอยและ “มองเหนความลบของฉนทะลปรโปรง” ราวกบวาหญงสาวสามารถลวงรความลบทอยในใจฉนได เปนทนาสงเกตวาภาพของผหญงทฉนพบเจอระหวางเดนทางกลบอพารตเมนตนนมตวตนทคลมเครอและเชอมโยงกบความทรงจ าในอดตอนใกลทเพงเกดขน เชน การนกถงตวตนของหญงสาวทเพงใหยมแขนขางหนงของเธอ และประเดนส าคญคอตวตนของผหญงทน าเสนอในทนท าหนาทเปนพาหะน าพาความรสกหวาดหวนมาใหฉนอยางเหนไดชด

ความรสกหวาดกลวและความรสกถกคกคามเกดขนเมอแขนหญงสาวเขามาในหองของฉนดงทกลาวไปแลวขางตน ฉนสนทนาและใชเวลารวมกบแขนหญงสาวและนกยอนถงความทรงจ าทเกยวกบความสมพนธกบผหญงในอดต ตวอยางหนงทฉนนกยอนถงความทรงจ าเกยวกบหญงสาวคนหนงทพรอมมอบกายใหกบฉน ฉนนกถงภาพของหญงสาวระหวางทมความสมพนธทางเพศกนวา “หญงสาวลมตาคางและจองมองฉน” และ “ฉนพยายามปดเปลอกตาของหญงสาวลง” “หญงสาวลมตายกตวทอนบนขน ฉนใชแขนของฉนผลกตวของเธอลมนอนลง” จากเนอหาดงกลาวนจะสงเกตเหนไดวาฉนผจองมองหญงสาวอยนนรสกตววาหญงสาวก าลง “จองมองฉน” อยดวยเชนกน ซงเปนการแสดงออกถงการรบรของฉนทกลายเปนวตถทถกจบจอง การจองมองแฝงนยของอ านาจกลาวคอเปนการแสดงออกถงอ านาจทเหนอกวา การทฉนรบรวาตวเองกลายเปนผถกจบจองโดยหญงสาวนน อาจกลาวไดวาฉนรบรเขาใจตวตนของฉนไดผานสายตาของหญงสาว หลงจากทฉนหวนนกถงความทรงจ าดงกลาว ต าแหนงแหงทของผจองมองและผถกจองมองกไดเปลยนสลบกน กลาวคอแขนของหญงสาวกลายเปนผจองมองและฉนกลายเปนผถกจองมอง ดงจะเหนไดจากฉากทบรรยายวา “แขนของหญงสาวมองดฉนเปลยนชด ฉนรสกเขนอายทถกจองมองอย” ฉนไมไดเปนผ จองมองแตกลายเปนวตถแหงการจองมองของแขนหญงสาว อาจกลาวไดวาภาพความเปนชายของ “ฉน” ถกลดคาใหกลายเปนวตถทางเพศ เรอนรางของ “ฉน” ซงเปนผชายกลายเปนวตถแหงการจองมองไมตางจากแขนหญงสาว

ตวตนของหญงสาวและแขนหญงสาวมบทบาทชวยกระตนใหฉนยอนนกถงความทรงจ าในอดตความสมพนธกบแขนหญงสาวชวยปลดปลอยฉนจากอารมณความรสกในทางลบทมมาตงแตในอดต ในตอนทายเรองเมอฉนสลบเปลยนแขนของตวเองกบหญงสาวไดส าเรจและหลบใหลไป "หองทโดดเดยวอบชนของฉน" （私の陰湿な孤独の部屋) หรอ "เลอดทสกปรกเปรอะเปอนในตว


ผชายอยางฉน" （私のやうな男の汚濁の血）กเลอนหายไปไดชวขณะ อาจกลาวไดวาการสลบเปลยนแขนนไมไดสอถงการรวมเพศระหวางชายหญงดงทงานวจยทผานมาไดกลาวไว หากแตเปนการสานสมพนธทเปนรปแบบหนงของการปลดปลอยและใหอสระแกความเปนชายแบบชายรกหญงทวไป อยางไรกดในตอนจบฉนถอดแขนของหญงสาวทงและลนลานเกบแขนของหญงสาวมาสวมกอดไวแนนดวย “ความรสกเศราสลดจากสวนทอย ลกลงไปภายในตนเอง” จากขอความดงกลาวแสดงใหเหนวาการผานประสบการณความรสกท “ตวฉนหายไป” และไดมองเหน “แขนอนนาขยะแขยง” ของตวเองทถกถอดออกนน ท าใหฉนตระหนกถงตวตนภายในของฉน ฉนยอมรบตวตนของตนเองไดโดยการยมมมมองของผอน ภาพของฉนทกอดแขนของหญงสาวทดเหมอนเดกทารกทชวตก าลงจะมอดดบลงในตอนจบนนสะทอนใหเหนวาฉนตระหนกรถงความเปนชายทออนแอของตนเองและพรอมแบกรบความยอนแยงทเกดขนไปดวยเชนกน บทสรป ภาพเสนอ “ความเปนชาย” ทปรากฏใน แขนขางเดยว แตกตางจากการน าเสนอความเปนชายแบบอดมคตหรอความเปนชายแบบมอ านาจน า ความเปนชายนไมไดอยภายใตมายาคตวาผชายหรอเพศชายเปนเพศทแขงแรงและตองแสดงอ านาจเหนอกวาผหญงหรอเพศหญง ความโดดเดยวของตวละครเอกชายในเรองนจงสอถงความยากล าบากในการสรางความสมพนธกบผอนโดยเฉพาะความสมพนธชายหญงทมลกษณะเปนความสมพนธเชงอ านาจ กลาวคอ “ฉน” ไมใชผชายแบบทจะกลายเปนศนยกลางของการสรางความสมพนธทางเพศทตองตอบสนองการสรางครอบครวหรอการมเพศสมพนธของผชายตองเปนไปตามอดมการณครอบครว “ฉน” มความปรารถนาและโหยหาความสมพนธกบผ อนในแบบทตางออกไป ในขณะเดยวกนตวตนภายในของฉนกปฏเสธความสมพนธกบผหญงทเปนคนอนและมองวาผหญงเปนสงแปลกปลอม หากพจารณาจากบรบททางสงคมในยคสมยดงกลาวดวยแลวอาจตความไดวาความเปนชายของ “ฉน”ทน าเสนอใน แขนขางเดยว นเปนภาพสะทอนวกฤตความเปนชายแบบหนงในสงคมทก าหนดบทบาทเพศชายและคาดหวงใหเพศชายมหนาทเปนเพศทมอ านาจเหนอกวาและจตส านกทวาผชายยอมเปนผน าในการสรางความสมพนธกบเพศตรงขาม(และเปนผหาเลยงนน)หมายรวมถงความรบผดชอบทตามมา ดงเชนท “ฉน” กลาวไววาการยมแขนหญงสาวมานนเปนเรองจรงจงไมใช “เรองเลนๆ” จตส านกดงกลาวคอความเปนชายทผกพนกบหนาทความรบผดชอบนเปนสาเหตส าคญประการหนงทอธบายสภาพปญหาของเพศชายไดทงหมดไมวาจะในเรองความรก การแตงงาน การฆาตวตาย และการตายดวยการท างานหนกเกนไป（飯野智子, 2018）ดงนนอาจกลาวไดวาวกฤตความเปนชายของ “ฉน” ในทน ยงสะทอนความความสบสนไมแนใจในตนเองเนองจากตองเผชญหนากบการเปลยนแปลงและอาจเกดค าถามวาบทบาทหนาทของตนในฐานะผชายคออะไร


เอกสารอางอง ภาษาไทย ทาดาจ, ฟคทาเคะ. (2543). โครงสรางสงคมญปน. แปลจาก NIHON SHAKAI NO KOZO. โดย บญยง ชนสวมล. กรงเทพฯ : บรษท รามาการพมพ จ ากด. มณฑา พมพทอง. (2547). มองสงคมญปนหลงสงครามโลกครงทสองผานวรรณกรรม. กรงเทพฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ภาษาญปน 浅井眞男（1959）「孤独について―文学的考察―」『早稲田大学大学院文学研究紀要』

飯野智子（2018）「男性学・男性研究と今日の男性問題についての考察」『実践女子大学短期大

学部紀要』第 39 号

石原千秋（2010）「淋しいフェティシズム―川端康成『片腕』」『あの作家の隠れた名作』、

PHP研究所

市川浩（1982）「作品空間と身体空間―〈身体〉と〈世界〉の開かれた構造」『現代詩手帖』

第 25 巻・第 4号、思潮社

大久保喬樹（1983）「後期川端康成作品の二相（2）「片腕」」『東京女子大学紀要論集』

川端康成（1981）「片腕」『川端康成全集』第八巻、新潮社

河野哲也（2014）「第 3章痛むこと、癒されること」『境界の現象学始原の海から流体

の存在論へ』、筑摩書房

後藤聡子（1999）「自意識の病い―川端康成『片腕』をめぐって―」『川端文学への視界』、

銀の鈴社

鶴田欣也（1981）「『片腕』」『川端康成の芸術―純粋と救済―』、明治書院

羽鳥徹哉（1978）「「片腕」を読む」『川端康成―現代の美意識』、明治書院

原善（1985）「「片腕」―そのフェティシズムの構造を中心に―」『川端文学への視界』、教

育出版センター

福田淳子（1999）「「片腕」論―母胎回帰幻想の物語として―」『川端文学の世界 3・その

深化』、勉誠出版

三島由紀夫（1967）「解説」『眠れる美女』、新潮文庫

山本健吉（1963）「文芸時評上」（『東京新聞』1963/12/21）

the crisis of of masculinity and solitude in yasunari ... · 68...

Documents