HISTOLOGIA OGÓLNA (TKANKI) Elementy składowe tkanki:• komórki (o podobnym pochodzeniu,

zbli Ŝonej strukturze i funkcji)• substancja mi ędzykomórkowa

(produkowana przez komórki)

Główne rodzaje tkanek zwierz ęcych:• tkanka nabłonkowa• tkanka ł ączna• tkanka mi ęśniowa• tkanka nerwowa

Tkanka nabłonkowa

FORMY:• wyściółki (pokrywaj ące zewnętrzne i wewn ętrzne

powierzchnie organizmu)• gruczoły (zespoły komórek nabłonkowych

pełni ących funkcje wydzielnicze)

FUNKCJE:• ochronna (np. naskórek)• resorbcyjna (np. nabłonek jelitowy)• wydzielnicza (np. gruczoły)• regulacja transportu przez nabłonek (np. śródbłonek

wyścielaj ący naczynia krwiono śne)• zmysłowa (np. kubki smakowe)

KLASYFIKACJA NABŁONKÓW

• liczba warstw: - jednowarstwowe

- wielowarstwowe

• kształt komórek: - płaskie

- sześcienne- walcowate

W klasyfikacji nale Ŝy zawszeuwzgl ędniać oba kryteria

W przypadku nabłonkówwielowarstwowych, okre ślamykształt komórek warstwypowierzchniowej

Nabłonek jednowarstwowy płaski

Główne funkcje:kontrola transportu

Przykładowa lokalizacja:naczynia ( śródbłonek), pęcherzyki płucne (pneumocyty), opłucna i otrzewna (mi ędzybłonek)

Nabłonek jednowarstwowy sześcienny

Główne funkcje:wchłanianie, wydzielanie

Przykładowa lokalizacja:kanaliki nerkowe, gruczoły i ich przewody

Nabłonek jednowarstwowy walcowaty

Główne funkcje:wchłanianie, wydzielanie, kontrola transportu, ochrona

Przykładowa lokalizacja:przewód pokarmowy, drogi Ŝółciowe,Ŝeńskie drogi rozrodcze,duŜe przewody wyprowadzaj ące

gruczołów

Nabłonek wieloszeregowy(wielorz ędowy)

Odmiana nabłonka jednowarstwowegowalcowatego - komórki ró Ŝnej wysoko ścii/lub j ądra na ró Ŝnych poziomach

Główne funkcje:ochrona, wydzielanie, funkcja zmysłowa

Przykładowa lokalizacja:drogi oddechowe, naj ądrze,kubki smakowe, ucho wewn ętrzne

Nabłonek wielowarstwowy płaski

Odmiany: nierogowaciej ącyrogowaciej ący

Główne funkcje:ochrona

Przykładowa lokalizacja:naskórek (rogowaciej ący)jama ustna, przełyk, rogówka oka

Nabłonek przej ściowy(urotelium)

wielowarstwowy,na powierzchni specjalnekomórki baldaszkowate

Główne funkcje:ochrona (szczelny,

bardzo rozci ągliwy)

Lokalizacja:drogi moczowe

Komórki nabłonkowe s ą spolaryzowane (biegunowe):mają powierzchni ę szczytow ą, boczn ą i przypodstawn ą

Struktury wyst ępujące na powierzchni szczytowej:

cienkie wypustki cytoplazmatyczne

• mikrokosmki – mniejsze,nieruchome, zawieraj ąwiązkę filamentówaktynowych

• migawki (rz ęski) – wi ększe,ruchome, zawieraj ąwiązkę mikrotubul

MikrokosmkibrzeŜek szczoteczkowy

Funkcja: zwi ększają powierzchni ębłony, ułatwiaj ąc wchłanianie(brzeŜek szczoteczkowy jest typowy dla nabłonków resorbcyjnych)

Stereocylia

to długie i grube mikrokosmki wyst ępujące na powierzchniniektórych komórek nabłonkowych (w naj ądrzu i uchu wewn ętrznym)

ciałko podstawne

korzonek

• łodyga - cz ęść wystaj ąca ponad powierzchni ę,zawiera aksonem ę (układ mikrotubul)

• ciałko podstawne (= centriola)• korzonek - wi ązka włókienek białkowych

Migawki

Ruch migawek generuje mechanoenzym dyneina, która pr zesuwawzględem siebie pary mikrotubul

Układ mikrotubul w aksonemie: 9 obwodowych dublet ów2 mikrotubule centralne

Skoordynowany ruch (metachronia)licznych migawek tworz ących tzw. brzeŜek migawkowy transportuje po powierzchni nabłonka ró Ŝne obiekty:

• śluz z przylepionymi cz ąstkamipyłów w drogach oddechowych

• oocyty w jajowodzie• plemniki w m ęskich drogachrozrodczych

Połączenia międzykomórkowe

- poł ączenia ścisłe:strefa zamykaj ąca (zonula occludens)

- poł ączenia mechaniczne:strefa przylegania (zonula adhaerens)desmosom

- poł ączenia komunikacyjne:połączenie szczelinowe (neksus)

Błony s ąsiaduj ących komóreksą poł ączone za po średnictwemstykaj ących si ę ze sobą białektransbłonowych (białka ł ączące)

Strefa zamykaj ąca

Strefa przylegania

Desmosom

Połączenie szczelinowe

Strefa zamykaj ąca

Funkcja: uszczelnienie przestrzeni mi ędzykomórkowych

Białka ł ączące: klaudyny

W mechanicznych poł ączeniach mi ędzykomórkowych poł ączone s ą nie tylko błony komórkowe, ale równie Ŝ elementy cytoszkieletu

Strefa przylegania

filamentyaktynowe

białkapośrednicz ące

białka ł ączące: kadheryny

Desmosom

białka ł ączące:desmogleiny

płytka desmosomowazbudowana z białek po średnicz ących

elementy cytoszkieletu:filamenty po średnie

Komórki tworz ą równie Ŝ połączenia mechaniczne z substancj ą międzykomórkow ą (kontakty lokalne, półdesmosomy)

białka ł ączące: integryny

Połączenie szczelinowe (neksus)

Funkcja: umo Ŝliwia bezpo średnie przechodzenie substancji niskocz ąsteczkowych pomi ędzy poł ączonymi komórkami

jednostka:konekson

białkałączące:koneksyny

PrąŜkowanie przypodstawne

• głębokie fałdy przypodstawnejbłony komórkowej, zwi ększające jejpowierzchni ę

• w fałdach pionowo uło Ŝone mitochondria

Funkcja: aktywny transportjonów przez błon ę komórkow ą

Blaszka podstawna - jedyna forma substancji mi ędzykomórkowej w tkance nabłonkowej

blaszka podst.

Funkcje:• przytwierdza nabłonek do podło Ŝa• uczestniczy w regulacji przechodzenia substancji wy sokocz ąsteczkowychdo rejonu podnabłonkowego (filtr)

• ukierunkowuje migracj ę komórek nabłonkowych w procesach rozwojui regeneracji

Komórka nabłonkowa

• białka:laminina, kolagen IV

• proteoglikany

Gruczoły - zespoły komórek nabłonkowych o specjaliza cji wydzielniczej

Klasyfikacja:

• zewnątrzwydzielnicze: kieruj ą wydzielin ę do okre ślonego miejsca przez przewody wyprowadzaj ące (np. ślinianki, trzustka, małe gruczoły w ścianieprzewodu pokarmowego, drógoddechowych, w skórze).

Posiadaj ą jednostki (odcinki)wydzielnicze i przewodywyprowadzaj ące.

• wewnątrzwydzielnicze: wydzielaj ą do przestrzeni międzykomórkowej,skąd wydzielina (hormon) dostaje si ę

do naczy ń krwiono śnych,a z krwi ą do odległych narz ądów(np. przysadka, tarczyca, nadnercza)

Nie posiadaj ą przewodówwyprowadzaj ących

Morfologiczna klasyfikacja gruczołów zewn ątrzwydzielniczych

1. Ze względu na kształtjednostek (ocinków)wydzielniczych:

• cewkowe• pęcherzykowe

2. Ze względu na układ odcinków wydzielniczychi przewodów wyprowadzaj ących:

• proste• rozgał ęzione• złoŜone