tms-2 stoklar
DESCRIPTION
TMS-2 STOKLAR. HAZIRLAYAN: ZAFER KARDEŞ 130611102. ÖĞRETİM ÜYESİ : YARD. DOÇ. DR. NACİYE GÖKÇE. GİRİŞ. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
TMS-2 STOKLAR
ÖĞRETİM ÜYESİ: YARD. DOÇ. DR. NACİYE GÖKÇE
HAZIRLAYAN: ZAFER KARDEŞ 130611102
GİRİŞMuhasebe sisteminden elde edilen finansal
tabloların bilgi kullanıcıları için beklenilen
fonksiyonu yerine getirebilmesi ve işletme
faaliyetlerini doğru ve güvenilir bir şekilde
yansıtması, benzer olayları benzer şekilde ifade
etmesi ve karşılaştırılabilinir olması için finansal
işlemlerin DÜNYA GENELİNDE aynı MUHASEBE
STANDARTLARI kullanılarak mali tablolara
yansıtılması ve ölçülmesi gerekmektedir.
Muhasebe Standartları, muhasebe
uygulamalarına yön veren ve finansal tabloların
hazırlanmasına ilişkin belirli bir düzen getiren
kurallar bütünü olarak tanımlanabilir.
Bu çalışma kapsamında Türkiye Muhasebe
Standardı (TMS-2) incelenerek, uygulamadaki
benzer ve farklı yönleri ele alınacaktır.
II. TMS-2 GETİRDİKLERİ YENİLİKLER
A. Standardın Amacı – Kapsamı –Tanımları
1. Standardın Amacı
2. Standardın Kapsamı
3. Standardın Tanımları
1)STANDARDIN AMACI
Bu standardın amacı; bilançonun varlıklar
bölümünde yer alan “Stokların” muhasebe
işlemlerini açıklamaktır.
Stokların muhasebeleştirilmesindeki temel
sorun, stokların bir varlık olarak
muhasebeleştirilmesinde, kullanılmasında ve elden
çıkarılmasında gerçekleşen gelirler ile
karşılaştırılacak olan ilgili maliyetin belirlenmesidir.
Stoklar Standardı;
Stok maliyetlerinin nasıl saptanacağını,
Stok maliyetinin içeriğinin nelerden
oluştuğunu,
Stok maliyetinin gidere nasıl dönüşeceğini,
Stoklar için uygulanacak değerleme
yöntemini
Stoklarla ilgili değerleme sonuçlarının
finansal tablolarla nasıl ilişkilendirilerek
raporlanacağını açıklamaktadır.
Standart kapsamında yer alan STOKLAR şunlardır:
(md.6)
Satılmak amacıyla elde edilen ticari mallar,
İlk madde ve malzeme stokları,
Yarı mamuller,
Mamul stokları,
Hizmet işletmelerinde işletmenin henüz ilgili geliri
elde etmediği hizmetin maliyeti
Stok kalemlerinin hiç birinin kapsamına girmeyen yan
ürün, artık ve hurda gibi kalemlerden oluşan diğer
stokları içerir.
2)STANDARDIN KAPSAMI
Bu standart hükümleri, standardın 2.
maddesinde sayılan stoklar için kullanılmaz;
İnşaat sözleşmeleri,
Finansal araçlar,
Tarımsal ürünlerle ilgili canlı varlıklar,
Hasat zamanındaki tarımsal ürünler.
Bu standardın kullanılamayacağı stoklar yine madde
3’de belirtilmiştir;
Tarım ve orman ürünleri,
Hasat dönemi sonrası tarımsal ürünler,
Mineral ve mineral ürün üreticilerinin elinde bulunan
stoklar,
Stoklarını rayiç (gerçeğe uygun) değerlerinden satış
giderlerini düşerek saptayan aracıların elinde bulunan
stokların ölçümünde bu standart kullanılmaz.
Takip eden maddede canlı hayvanlar, tarım ve
orman ürünleri ve madenler gibi stokların ne zaman
net gerçekleşebilir değer esasıyla
değerleneceği de açıklanmıştır. İlgili maddede belirtilen
zamanlar stok bazında aşağıdaki gibi sıralanmıştır;
Tarım ürünleri hasat edildiğinde,
Madenler çıkarıldığında,
Tarım ürünleri ve madenlerin satışa ilişkin vadeli satış
sözleşmeleri yapıldığında,
Bu stokların satışı devlet tarafından garanti edildiğinde,
Bu stokların homojen pazarları bulunduğunda ve
satılamama riskinin çok düşük olduğu koşullarda.
TMS-2 standardı kapsamında STOKLAR şöyle
tanımlanmıştır:
Stoklar:
(a) Olağan işletme faaliyetleri kapsamında satılmak
için elde tutulan;
(b) Satılmak üzere üretilmekte olan; ya da
(c ) Üretim sürecide ya da hizmet sunumunda
kullanılacak ilk madde ve malzemeler şeklinde
tanımlanan varlıklardır.
3)STANDARDIN TANIMLARI
NET GERÇEKLEŞEBİLİR DEĞER NEDİR ?
Tahmini satış fiyatı – (eksi)
(Tahmini tamamlanma maliyeti + tahmini satış giderleri)
-------------------------------------------------------------------
NET GERÇEKLEŞEBİLİR DEĞER
GERÇEĞE UYGUN DEĞER NEDİR ?
Karşılıklı pazarlık ortamında,
bilgili ve istekli gruplar arasında bir varlığın el
değiştirmesi
ya da
bir borcun ödenmesi durumunda
ortaya çıkması gereken tutardır.
B. Stoklar Standardına İlişkin Açıklamalar
1. Stokların Maliyetinin Belirlenmesi
a. Satın Alma Maliyetleri
b. Dönüştürme Maliyetleri
c. Birleşik (Ortak)ve Yan Ürünler Maliyetleri
d. Diğer Maliyetler
e. Hizmet Sunan İşletmelerde Stok Maliyeti
f. Stok Maliyetlerine Alınmayacak Unsurlar
B. Stoklar Standardına İlişkin Açıklamalar
2. Maliyetlerin Ölçümüyle İlgili Teknikler
a. Standart Maliyet Yöntemi
b. Perakende Yöntemi
3. Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri
4. Stokları Envanterde Değerleme
5. Stokları Gider Olarak Kaydetme
6. Stoklarla İlgili Raporlanacak Bilgiler
7. Stoklarda Ertelenmiş Vergi Etkisi
B. Stoklar Standardına İlişkin Açıklamalar
1. Stokların Maliyetinin Belirlenmesi
a. Satın Alma Maliyetleri
Stokların satın alma maliyetine dahil edilecek
unsurlar aşağıdaki gibidir (md. 11):
Satın alma fiyatı
İthalat vergileri, gümrük vergileri ve diğer
vergiler (KDV hariç)
Nakliye, yükleme boşaltma maliyetleri
Mamul, malzeme ve hizmetlerin elde edilmesiyle
doğrudan bağlantı kurulabilen diğer maliyetleri
içerir.
Ticari iskontolar ve benzeri diğer
indirimler, satın alma maliyetinin
belirlenmesinde indirim konusu yapılır.
Standart gereği, stoku bulunduğu konuma
getirinceye kadar yapılan harcamalar satın
alma maliyetine ilave edilir, bulunduğu
konuma getirdikten sonra yapılan giderler ise
maliyete ilave edilmez, dönem gideri olarak
kaydedilir.
Standardın öngördüğü hükümler ile
halen ülkemizde uygulanmakta olan Tekdüzen
Muhasebe Sistemi arasında uygulama biçimi
açısından bir farklılık yoktur.
Farklılık, stokun vadeli satın alınması
durumunda ortaya çıkmaktadır.
Örnek: Bir işletme ithal ettiği 100.000 TL’lik ticari mal ile ilgili olarak aşağıdaki işlemleri yapıyor:
a. Ticari malın gümrükten çekilmesi sırasında 5.000 TL’lik gümrük vergisi ve mala ilişkin KDV’yi banka aracılığı ile ödüyor.
b. Ticari malın depoya taşınması için 500 TL+KDV nakden ödenmiştir.
c. Ticari mal için depo kiralanmış ve 1.000 TL+KDV nakden ödenmiştir.
d. Malın 50.000 TL’lik kısmı başka bir şehirdeki satış deposuna gönderiliyor. Taşıma ücreti 300 TL+KDV nakden ödenmiştir.
Stoklar Standardı ile uygulamaya getirilen en
önemli yenilik, vade farklarının stokların
maliyetine dahil edilmeyip, faiz gideri
olarak muhasebeleştirilmesidir.
Örnek: Aylık finansal tablo düzenleyen bir
ticaret işletmesi, 01.12.2012 tarihinde peşin
fiyatı 10.000 TL olan bir ticari malı 3 ay
vadeli olarak 10.600 TL’ye veresiye satın
alıyor. (Aylık faiz 200 TL olarak alınacaktır.)
İşlemin Muhasebe kaydını ve ay
sonunda yapılması gereken kaydı yapınız.
31.12.2012 tarihinde yapılacak muhasebe kaydı:
MİKTAR İSKONTOSU:
Belirli alış miktarlarının aşılmasında
yapılan iskontoya miktar iskontosu denir. Bu
tür iskonto, o satıcıdan alış yapılmasının
ödüllendirilmesidir.
Alış işleminden daha sonra yapılan
miktar iskontosu doğrudan gelir yazılır.
Örnek: Bir ticaret işletmesine yıl sonunda satıcı
firma tarafından, belli alış miktarlarını aştığı
için 2.000 TL miktar iskontosu yapılarak
mevcut borcundan düşülüyor ve bu durum
işletmeye bildiriliyor.
Yapılan miktar iskontosunu
muhasebeleştiriniz.
KASA İSKONTOSU:
Vadeli satışın peşin ödenmesinden
dolayı, yapılan iskontoya kasa iskontosu denir.
Bu tür iskonto fiyat düzeltme işlemidir.
Örnek: Aylık finansal tablo düzenleyen bir işletme peşin
bedeli 1.000 TL olan malı 3 ay vadeli olarak 01.01.2013
tarihinde 1.300 TL’ye satın almış durumdadır. İşletmeye
ikinci ayın başında vadeyi beklemeden ödeme
yapmasından dolayı, satıcı firma tarafından 200 TL kasa
iskontosu yapılıyor. (KDV göz ardı edilmiştir.)
(Aylık finansman gideri (300/3=100 TL olarak alınmıştır.))
TDHP ve TMS-2’ye göre muhasebe kayıtlarını
yapınız.
TDHP’NA GÖRE TMS-2’YE GÖRE
ÜRETİM İŞLETMESİNDE İLK MADDE VE
MALZEME ALIMI İLE İLGİLİ ÖRNEK:
Bir üretim işletmesi üretimde kullanılmak
üzere fatura bedeli 15.000 TL olan
hammaddeyi satın almış ve banka hesabından
ödemiştir. Hammaddenin nakliyesi için 300
TL, yükleme boşaltma maliyeti olarak 200 TL,
taşıma sigortası olarak da 100 TL nakden
ödemiştir. (KDV ihmal edilmiştir.)
İlgili yevmiye kaydını yapınız.
b. Dönüştürme MaliyetleriTMS 2’de yarı mamul ve mamul
stoklarının maliyetinin hesaplanması,
dönüştürme maliyetleri başlığı altında ele
alınmıştır.
Mamul maliyeti Direkt ilk madde ve
malzeme giderleri, direkt işçilik giderleri ve
genel üretim giderleri toplamından oluşur.
Dönüştürme maliyetleri direkt işçilik giderleri ile
genel üretim giderlerinin toplamını ifade eder.
Stokların dönüştürme maliyetleri; direkt işçilik
giderleri gibi, üretimle doğrudan ilişkili maliyetleri
kapsar. Bu maliyetler ayrıca ilk madde ve malzemenin
mamule dönüştürülmesinde katlanılan sabit ve
değişken genel üretim giderlerinden sistematik bir
şekilde dağıtılan tutarlarını da içerir.
Sabit genel üretim maliyetleri, amortisman,
fabrika binası ve teçhizatının bakım onarım giderleri
gibi, üretim miktarından bağımsız olarak nispeten
sabit kalan dolaylı üretim maliyetleri ile fabrikanın
yönetim ve idaresi ile ilgili maliyetlerdir.
Değişken genel üretim maliyetleri, endirekt
(dolaylı) malzeme ve endirekt işçilik gibi, üretim
miktarı ile birlikte doğru orantılı olarak değişen
dolaylı üretim maliyetleridir.
Üretimle ilgili giderlerin mamul maliyeti
ile ilişkilendirilmesinde kullanılan yöntemler
4 gruba ayrılır:
1. Tam Maliyet Yöntemi
2. Normal Maliyet Yöntemi
3. Değişken Maliyet Yöntemi
4. Direkt (Asal) Maliyet Yöntemi
1. Tam Maliyet Yöntemi
Bu yöntemde, üretimle ilgili giderlerin tamamı
mamul maliyetine dahil edilir. Halen ülkemizde
vergi mevzuatı açısından tam maliyet yöntemi
benimsenmiş durumdadır.
Tam maliyet yönteminde mamul maliyetine
aşağıdaki giderler dahil edilmektedir.
Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
Direkt işçilik giderleri
Genel üretim giderleri (sabit+değişken)
2. Normal Maliyet Yöntemi
Bu yöntemde, değişken genel üretim giderlerinin
tamamı, sabit genel üretim giderlerinin ise normal kapasite
kullanım oranı dikkate alınarak dağıtımı yapılır.
Düşük kapasite veya atıl kapasite nedeniyle her bir
üretim birimine dağıtılan sabit genel üretim gider tutarı
arttırılmaz.
Dağıtılmayan genel üretim giderleri, gerçekleştiği
dönemde gider olarak kaydedilerek sonuç hesaplarına
aktarılır.
TMS-2’de normal maliyet yöntemi
benimsenmiştir.
Normal maliyet yönteminde mamul maliyetine aşağıdaki giderler dahil edilmektedir.
Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
Direkt işçilik giderleri
Genel üretim giderleri
(değişken+ sabit GÜG(normal kapasite
oranında))
Normal kapasite:
Planlanan bakım-onarım çalışmalarından
kaynaklanacak kapasite düşüklüğü de dikkate
alınarak, normal koşullarda bir veya birkaç
dönem veya sezonda elde edilmesi beklenen
ortalama üretim miktarlarıdır.
Örneğin, İlkbahar 20 tonYaz 100 tonSonbahar 50 tonKış 10 ton salça üretiminde bulunan bir işletmenin normal
kapasitesi
AYLIK BAZDA : (20+100+50+10)/12=15 TON
MEVSİMSEL BAZDA: (20+100+50+10)/4=45 TON
Standartta, düşük kapasite nedeniyle birim sabit
maliyetin arttırılmasına izin verilmemektedir.
Örneğimizde, işletme yaz döneminde 100 ton üretmeyi
planlayıp, 10 ton üretim yapması durumunda, sabit
genel üretim giderleri 45 ton üzerinden mamul
maliyetlerine ilişkilendirilecek, düşük kapasite
nedeniyle mamule yüklenemeyen sabit genel üretim
giderleri ise doğrudan gelir tablosunda raporlanacaktır.
Standart anormal derecede yüksek üretim
dönemlerinde birim sabit maliyetin azaltılmasını, yani
normal maliyetten tam maliyet yönünde sapılmasını
öngörmüştür.
3. Değişken Maliyet Yöntemi: Bu yöntemde
üretimle ilgili değişken giderlerin tamamı
mamul maliyetine yüklenir. Sabit nitelikteki
giderler ise, dönem giderlerine dahil edilir.
Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
Direkt işçilik giderleri
Değişken genel üretim giderleri
4. Direkt (Asal) Maliyet Yöntemi: Bu
yöntemde mamule direkt nitelikte olan üretim
giderleri mamul maliyetine eklenir. Endirekt
giderler ise dönem gideri olarak raporlanır.
Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
Direkt işçilik giderleri
Örnek: Bir üretim işletmesinin döneme ilişkin üretim giderleri aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir. Bu işletmenin normal kapasitesi 60.000 birimdir ve dönemde 50.000 birim üretim yapılmıştır.
DİMMG 100.000 TLDİG 50.000 TLGÜG 80.000 TL
DEĞİŞKEN GÜG 50.000 TLSABİT GÜG 30.000 TL
Açıklanan maliyet yöntemlerine göre birim maliyetleri bulunuz.
Sabit GÜG yükleme oranı=30.000/60.000=0,50 TL/birim
Maliyete verilecek sabit GÜG=50.000*0,50=25.000 TL
c) Birleşik (Ortak) ve Yan Ürünler Maliyetleri
Üretim sürecinde aynı anda birden fazla ürün
birlikte üretilebilir. Birlikte üretilen ürünler, her
ürünün ana ürün olduğu “ortak ürünler” veya ana
ürün ve yan ürün olabilir. Her bir ürünün üretim
maliyetlerinin ayrı olarak belirlenemediği durumlarda,
bu maliyetler ürünler arasında rasyonel ve tutarlı bir
temele göre dağıtılır. Maliyetlerin dağıtımı, örneğin
ürünlerin ayrılma noktasındaki veya tamamlandıktan
sonraki nispi satış değerlerine göre yapılabilir.
Ortak ürünlerin maliyetlerini başından
itibaren ayrı olarak izlemek mümkün değildir.
Çünkü aynı hammaddeden ve aynı üretim
işlemlerinden elde edilirler ve üretim
sürecinin sonucunda ya da belli bir
aşamasında ortaya çıkarlar. Mamullerin
birbirinden ayrıldığı noktaya ayrışma noktası
denir. Ayrışma noktasına kadar yapılan üretim
giderleri tüm mamuller için ortaktır.
Örnek: Bir rafineride benzin, kurşunsuz benzin ve motorin üretimi yapılmaktadır. Dönemde ortaya çıkan birleşik giderler, ayrışma noktasındaki üretim miktarları ve birim satış fiyatları ise şöyledir:
Dönemde ortaya çıkan ORTAK giderler şöyledir:DİMMG =250.000DİG = 50.000GÜG = 80.000TOPLAM =380.000 TLOrtak giderlerin dağıtımını yapınız.
Yukarıdaki tablodan yararlanarak hesaplayalım!
Yan ürünler, çoğunlukla maliyetleri gereği
önemsizdirler. Eğer durum böyleyse, yan
ürünler net gerçekleşebilir değerlerine göre
ölçülürler ve bu tutar ana ürünün
maliyetinden düşülür.
Yan ürünler, ana mamullerin üretimi sırasında
kendiliğinden ortaya çıkan, miktar ve değer
olarak da ana mamullere kıyasla önemsiz olan
ürünlerdir.
Yan ürünlerin değerlemesinde iki temel yaklaşım vardır.
1)Yan Ürünlere maliyetten pay verilmemesiYan ürünler stoka alınmamakta, satış
bedelleri Yurt içi satışlar veya diğer olağan gelir ve karlar grubunda raporlanmaktadır.
2) Yan ürünlere maliyetten pay verilmesiBu yöntemde, standartta da öngörülen
“Net Gerçekleşebilir Değer” yöntemidir.
Bu yöntemler dışında, satış hasılatı yöntemi ve satış hasılatından geriye doğru hesaplama yöntemleri de kullanılabilir.
Örnek: Bir işletmede un üretilmektedir. Unun yanı sıra yan ürün olarak da kepek üretimi gerçekleşmektedir. Dönem de gerçekleşen birleşik üretim giderleri toplamı 100.000TL’dir. Yan ürünün tahmini satış fiyatı 4.000TL, ayrışma noktasından sonra yan ürünün tamamlanması için yapılan ilave giderler 200TL’dir.
Yan ürünün gerçekleşebilir değeri:Yan ürünün tahmini satış fiyatı : 4.000 TLYan ürün tamamlama gideri : (200) TL 3.800 TLYan ürünlerin net gerçekleşebilir değeri, ana ürünün maliyetinden düşülür. Bu durumda 100.000-3.800=96.200 TL mamule dağıtılacak tutar olarak dikkate alınır. Yan ürünler ise tahmini satış fiyatı üzerinden 157- Diğer Stoklar hesabında muhasebeleştirilir.
Satış yapıldığında (satışların maliyeti ve satış gelirleri ayrı bir defteri kebir hesabında takip edilecek olursa) aşağıdaki kayıt yapılır.
d) Diğer Maliyetler
Diğer maliyetler, ancak stokları mevcut
konum ve duruma getirdikleri ölçüde stok
maliyetine dahil edilirler. Örneğin, bazı genel
üretim giderleri kapsamı dışındaki giderlerin
veya özel bir müşteri siparişine ilişkin ürün
tasarım, geliştirme maliyetlerinin stok
maliyetleri kapsamına alınması uygun olabilir.
Stokların maliyetine alınmayan ve oluştukları
dönemin gideri olarak kabul edilen giderlere ilişkin
örnekler şöyledir:
Normalin üstünde gerçekleşen, ilk madde ve
malzeme (fire ve kayıplar), işçilik ve diğer üretim
maliyetleri
Bir sonraki üretim aşaması için zorunlu olanlar
dışındaki depolama giderleri
Stokların bulunduğu konum ve duruma gelmesinde
katkısı olmayan genel yönetim giderleri ve
Satış giderleri.
e) Hizmet Sunan İşletmelerde Stok Maliyeti
Verilen hizmetle ilgili hasılatın finansal
tablolara gelir olarak yansıtılmadığı durumlarda
ilgili giderler stok hesabına yansıtılır.
Mevcut sistemimiz hizmet üretim
maliyetlerinin stoklanabileceğini
öngörmediğinden TDHP’nda 154-HİMZET
STOKLARI adı altında bir hesap açılması
önerilmektedir. (Güngörmüş ve Boyar,2008, s.3)
-dönemsellik kavramı-
Stok hesabı ile ilişkilendirilecek olan hizmet
üretim maliyeti unsurları ise; hizmetin sunulmasında
doğrudan görev alan personelin işçilik ücretleri ve diğer
maliyetleri ile bunlarla ilişkili olabilecek genel
giderlerden oluşur.
Satış ve genel yönetim ile ilgili personelin
işçilik ücretleri ve bunlarla ilgili diğer giderleri,
hizmetin maliyetine eklenmez. Bu giderler,
gerçekleştiği dönemde gider olarak finansal
tablolara alınır.
Örnek: Bir hizmet işletmesinin döneme ait hareketleri aşağıdaki gibidir.
Dönemde katlanılan hizmet üretim maliyetinin 2.000 TL’lik kısmının hasılatı, gelir tablosuna yansımamıştır.
İlgili muhasebe kayıtlarını TDHP’na ve TMS-2’ye göre yapınız.
TDHP’NA GÖRE TMS-2’YE GÖRE
f) Stok Maliyetlerine Alınmayacak UnsurlarAşağıda belirtilen unsurlar stokların maliyetine alınmayacak olup döneme doğrudan gider yazılmalıdır.
1. Anormal Fireler: Normalin üstünde gerçekleşen ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim fire ve kayıplarının maliyeti.
2. Depolama Maliyetleri: Bir sonraki üretim aşaması için zorunlu olanlar dışındaki depolama maliyetleri döneme doğrudan gider yazılır.
3. Satış Giderleri: Satış giderleri döneme doğrudan gider yazılmak üzere “Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri” içerisinde raporlanır.
f) Stok Maliyetlerine Alınmayacak Unsurlar4. Genel Yönetim Giderleri: Stokların bulunduğu
konum ve duruma gelmesinde katkısı olanlar hariç diğer bütün genel yönetim giderleri döneme doğrudan gider yazılır.
5. Borçlanma Maliyetleri: TMS 23 kapsamında “özellikli varlık niteliğinde olan ve satılabilir duruma getirilmesi uzun bir süreyi gerektiren stoklar için katlanılan borçlanma maliyetleri” hariç olmak üzere stoklarla ilgili borçlanma maliyetleri döneme doğrudan gider yazılmalıdır. Dolayısıyla, faiz ve kur farkları stok maliyetine eklenmez. Ancak “Özellikli Stoklar”a ait borçlanma (faiz, kur farkları) maliyetleri söz konusu Özelliki Stokun maliyetine yansıtılmalıdır.
2. Maliyetlerin ölçümüyle ilgili
teknikler
a.Standart Maliyet Yöntemi
b.Perakende Yöntemi
a.Standart Maliyet Yöntemi
Bu yöntemde üretilen mamullerin maliyeti,
bilimsel esaslara göre belirlenir. Bu yöntemin
kullanıldığı maliyet sistemlerinde, maliyetler
gerçekleşen tutarlarıyla izlenir, standart tutarları
üzerinden üretim maliyetlerine yansıtılır.
Standart maliyet yönteminde, dönem sonunda fiili
tutarlar ile belirlenen standartlar arasındaki
farklar incelenir. Ortaya çıkan sapmalar analiz
edilerek gerekli düzeltici tedbirler alınır.
b.Perakende Yöntemi
Perakende satış yapan işletmeler
tarafından, diğer maliyet yöntemlerini
uygulamanın pratik olmadığı, benzer kar
marjına sahip, hızla değişen çok sayıda
kalemden oluşan stokların değerlemesinde
kullanılır. Bu yöntemde stokların maliyeti,
stokların satış değerinden uygun bir brüt
kar marjının düşülmesi suretiyle bulunur.
Örnek: Perakende satış yapan bir işletme, % 20 kar marjı ile çalışmaktadır. B mamulü,dönem başı stoklarında 20.000 TLdönem içi alış tutarı 200.000 TLdönemdeki satış tutarı 100.000 TL’dir.
Bu duruma göre, B malı satış maliyeti ve dönem sonu stok tutarını perakende yöntemine göre hesaplayınız.
100.000 x 0,20= 20.000 TL kar100.000-20.000= 80.000 TL SATIŞLARIN
MALİYETİ
Dönem başı stok : 20.000 TLDönem içi Alışlar :200.000 TLSatışların Maliyeti :(80.000) TLDönem sonu Stok : 140.000 TL
3. Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri
TMS-2 kapsamında yer alan stok
maliyetlerini hesaplama yöntemleri şunlardır;
Gerçek Parti Maliyet Yöntemi
Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemi
Dönem Sonu Ağırlıklı Ortalama Maliyeti
Hareketli Ağırlıklı Ortalama Maliyeti
İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Maliyet Yöntemi
4. Stokları Envanterde Değerleme
Stoklar, maliyet ve net
gerçekleşebilir değerin düşük olanı
ile değerlenir.
Örnek: Beyaz eşya ticareti ile uğraşan bir işletme stoklarındaki birim maliyeti 2.000 TL olan 10 adet çamaşır makinesinin, yeni modellerinin çıkmasından dolayı değerinin düştüğünü tespit etmiştir. Çamaşır makinelerinin adedinin 1.750 TL’ye satılabileceği, ayrıca bu satış içinde adet başına 50 TL tutarında satış giderinin olacağı belirlenmiştir.
Maliyet bedeli 10 x 2.000 TL =20.000 TLNet Gerç. Değer (10 x 1.750)-(10 x 50)=(17.000) TL(Tahmini Satış Tutarı- Tahmini satış gideri)Stok değer düşüklüğü karşılığı 3.000 TL’dir.Bu işlemi TDHP ve TMS-2’ye göre
muhasebeleştiriniz.
TDHP’NA GÖRE TMS-2’YE GÖREStandarda göre, karşılık
giderlerinin satışların
maliyeti bölümünde açılacak
bir hesapta izlenmesi gerekir.
Örnek: Beyaz eşya ticareti ile uğraşan bir işletme toplam
maliyet bedeli 20.000 TL olan çamaşır makineleri için
önceki dönemde 3.000 TL değer düşüklüğü ayırmıştır.
İzleyen dönemde çamaşır makinelerinin net
gerçekleşebilir değerinin toplam 19.000 TL olacağı
tahmin edilmektedir. Önceki dönemde ayrılmış olan stok
değer düşüklüğü karşılığının bir kısmının iptal edilmesi
gerekir.
Bu işlemi TDHP ve TMS-2’ye göre
muhasebeleştiriniz.
TDHP’NA GÖRE TMS-2’YE GÖRE
Standart, stokların maliyet bedelinin üzerinde
bir değerle değerlemesine izin
vermemektedir.
5. Stokları Gider Olarak Kaydetme
Stoklar satıldığında, bu stokların kayıtlı değeri, bu
stoklarla ilgili hasılatın finansal tablolara alındığı
dönemde gider olarak muhasebeleştirilir.
Stokları net gerçekleşebilir değerine indirgeyen
stok değer düşüklüğü karşılık tutarları ve stoklarla ilgili
kayıplar, indirgemenin ve kayıpların oluştuğu dönemde
gider olarak muhasebeleştirilir.
Net gerçekleşebilir değerin artışından dolayı iptal
edilen stok değer düşüklüğü karşılık tutarı, iptalin
gerçekleştiği dönemin tahakkuk eden satış maliyetini
azaltacak şekilde muhasebeleştirilir.
Örnek: Beyaz eşya ticareti ile uğraşan bir işletme
toplam maliyet bedeli 20.000 TL olan çamaşır
makineleri için önceki dönemde 3.000 TL değer
düşüklüğü ayırmıştır. İzleyen dönemde çamaşır
makinelerinin net gerçekleşebilir değerinin toplam
19.000 TL olacağı tahmin edilmiştir ve karşılığın 2.000
TL’lik kısmı iptal edilmiştir.
İlerleyen bir tarihte bu stoklar 22.000 TL’ye satılmıştır.
Gerekli yevmiye kayıtlarını yapınız.
6. Stoklarla ilgili Raporlanacak Bilgiler
Stoklar kalemi ile ilgili olarak finansal tablo
dipnotlarında aşağıdaki bilgilerin açıklanması
gerekir.
Stokların değerlemesinde kullanılan muhasebe
politikaları ve maliyetleri hesaplamada kullanılan
yöntemler,
Stokların toplam kayıtlı değeri ve alt sınıflandırması
yapılan her bir stok kalemine ilişkin tutarlar,
Net gerçekleşebilir değeri ile değerlenen
stokların tutarı,
Dönem içinde gider kaydedilen stok değer
düşüklükleri, iptal edilen karşılıklar ve
iptale neden olan olaylar ve koşullar
Teminat olarak gösterilen stokların kayıtlı
değeri.
III. STOKLARIN TMS-2 VE VUK YÖNÜNDEN
KARŞILAŞTIRILMASI
TMS-2’de yer alan stok tanımı Vergi Usul Kanunu’nda emtia
tanımına karşılık gelmektedir. VUK’a göre emtia maliyet değeri ile
değerlenir. TMS 2 ise ilk edinimde maliyet bedeli, izleyen süreçte
ise stokların, gerçekleşmesi beklenen satış fiyatından tamamlama
maliyetleri ve satış giderlerinin düşülmesinden sonra bulunacak
net gerçekleşebilir değer ile değerlenmesini hükmeder.
Faaliyet giderleri TMS-2’ye göre üretim
maliyetlerine dahil edilmez. Faaliyet giderleri
araştırma ve geliştirme, pazarlama, satış ve dağıtım
giderleri ile genel yönetim giderlerini içine alır. VUK,
genel yönetim giderlerinin üretim maliyetlerine dahil
edilmesini mükelleflerin seçimine bırakmıştır.
VUK stok değerlemesinde fiili maliyeti esas alır.
Ancak FIFO ve Ağırlıklı Ortalama Maliyet yöntemleri de
kullanılabilir. TMS-2 stokların değerlemesinde FIFO ve
Ağırlıklı Ortalama Maliyet yöntemlerini temel almaktadır.
TMS-2, maliyete yakın olması nedeniyle perakende
yöntemi ve standart maliyet yöntemlerinin kullanılmasına
da izin verir. Özel mallar içinde Gerçek parti maliyet
yöntemi kullanılır. Ayrıca, benzer özellik ve benzer
kullanıma sahip tüm stoklar için aynı maliyet hesaplama
yöntemi uygulanır. Tür ve kullanım alanları farklı olan
stoklar için farklı maliyet hesaplama yöntemi
kullanılabilir.
VUK’a göre finansman temini maksadıyla
bankalardan veya benzeri kuruluşlardan alınan krediler
için ödenen faiz ve komisyon giderlerinden dönem sonu
stoklarına pay verilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.
Buna göre, mükellefler söz konusu ödemelerini doğrudan
gider olarak kaydedebilecekleri gibi, diledikleri taktirde
stokta bulunan emtiaya isabet eden kısmı bunların
maliyetine dahil edebileceklerdir. TMS-2 bu tür giderler
dönem gideri olarak doğrudan gelir tablosuyla
ilişkilendirilir.
TMS-2’ye göre mal vadeli alındığında, normal fiyat
ile vadeli fiyat arasındaki fark finansman gideri sayılır.
Burada alım işlemi ile finansman işleminin birlikte
yapıldığı kabul edilmektedir. VUK’da ise emtianın vadeli
olarak alımına bağlı olarak alım aşamasında ortaya çıkan
vade farkı maliyet bedelinin bir unsuru olup, malın
maliyetine eklenmelidir.
Stokların değerlemesine ilişkin asıl farklılık çeşitli
nedenlerle değerinde düşüklük meydana geldiğinde
ortaya çıkmaktadır. Böyle bir durumda VUK’a göre
“emsal bedeli” ne göre değerleme yapılması
gerekmekte olup, emsal bedelin tespitine yönelik esaslar
belirlenmiş bulunmaktadır. TMS-2’ye göre ise, bu gibi
durumlarda stokun net gerçekleşebilir değerinin
maliyetin altına düşmesi nedeniyle “net gerçekleşebilir
değer” ile değerlenmesi gerekmektedir.
TMS-2 hizmet işletmelerinde bazı sınırlı hallerde,
hizmet maliyetlerinin aktifleştirilmesine izin vermektedir.
Hizmet maliyetlerinin stoklanması standardın
uygulamaya getirdiği en önemli değişikliklerden biridir.
VUK ise hizmet üretim maliyetlerinin stoklanabileceğini
öngörmemektedir.
IV.SONUÇ
İşletmelerde muhasebe süreçleri sonucunda hazırlanan
finansal tabloların ve buna bağlı dipnotların, finansal tablo
kullanıcılarına doğru ve güvenilir bilgiyi en anlaşılabilir şekilde
sunması gerekmektedir. Finansal tabloların güvenirlik,
anlaşılabilirlik ve kıyaslanabilinirliğini uluslar arası muhasebe
standartları uygulanarak sağlanabilecektir. Uluslar arası kabul
gören bu standartlar ülkemizde TMSK tarafından temel alınarak
ulusal muhasebe standartlarımız oluşturulmaya çalışılmaktadır.
Bu çalışmada, bir işletmenin toplam
varlıkları içinde önemli bir paya sahip olan
stoklara ilişkin Türkiye Muhasebe Standardı ve
mevcut mevzuatımızdaki uygulamalara
değinilmiştir.
YARARLANILAN KAYNAKLARUluslar arası finansal raporlama standartları (IFRS/ IAS) ile
uyumlu- Türkiye muhasebe standartları(2009), Ankara: TMS yayınları-4.
TÜRMOB TMS/TFRS 2012 Prof.Dr. Yıldız ÖZERHAN Doç. Dr. Serap YANIK
TMS-2 Stoklar Standardında Hizmet İşletmeleri İçin Stok Maliyet ve Bir Uygulama Önerisi, Öğr. Gör. Ali Haydar GÜNGÖRMÜŞ, Öğr. Gör. Ender BOYAR
TMS-2 Stoklar Standardında Diğer Maliyetler Bölümünün Tek Düzen Hesap Planı Çerçevesinde Ele Alınması, Öğr. Gör. Ali Haydar GÜNGÖRMÜŞ, Öğr. Gör. Ender BOYAR
Stoklar Standardı ve Uygulaması, 2011, Tuğçe Uzun KOCAMIŞ, Gülçin YILDIRIM
TMS-2 STOKLAR, Doç. Dr. Yakup SELVİTürkiye Muhasebe Standartları – 2 Stoklar,
SMMM Ozan GÖLKÖY
İÇİNİZDEKİ MUHASEBE HEYECANI HİÇ BİTMESİN!!!
İlginize ve Sabrınıza