transfer of simple biotechnology for micropropagation of...

รายงานวจยฉบบสมบรณ

การถายทอดเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพชอยางงายแกโรงเรยนมธยม ในจงหวดสงขลาทอนรกษพนธกรรมพชในรปของสวนพฤกษศาสตร

Transfer of Simple Biotechnology for Micropropagation of

Conserved Plants to Secondary School in Songkhla Province

คณะนกวจย ศาสตราจารย ดร. สมปอง เตชะโต

ดร. สรรตน เยนชอน นางสาววราภรณ หดฉม

โครงการวจยนไดรบทนสนบสนนจากงบประมาณแผนดน มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ประจ าปงบประมาณ 2555-2559

สารบญ

หนา

รายละเอยดเกยวกบโครงการวจย 1 กตตกรรมประกาศ 2 บทคดยอภาษาไทยและภาษาองกฤษ 3 บทน า 5 วตถประสงค 5 สรปโครงการการถายทอดเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพชอยางงายฯ 6

- การเตรยมชนสวนพชเพอใหชนสวนพชปลอดเชอ 6 - การชกน าและเพมปรมาณแคลลส / ยอดรวมของผกพนบานและไมผลพนเมองบางชนด 8 - การอนบาลออกปลก 37

เอกสารอางอง 40 การถายทอดความร / เทคโนโลยแกนกเรยน นกศกษา และบคคลทวไป 41

- การอบรมเชงปฏบตการ 41 - การประเมนการเขารบชมการสาธต / การฝกอบรมในกจกรรมฯ 43 - ผลการประเมนกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพช 44

ภาพรวมของงานเกษตรในสวนของนทรรศการ / การสาธตกจกรรม 50 ผลงานตพมพ 57 ผลงานทไดรบรางวล 83

รายการตาราง ตารางท หนา

1 อตราการสรางยอดรวมของพชสกล Garcinia บนอาหารสตร MMS เตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตรเปนเวลา 6 สปดาห

8

2 ผลของสารควบคมการเจรญเตบโตตอการชกน าแคลลสจากใบออนของพชสกล Garcinia บางชนด

9

3 สรปการเพมปรมาณยอดจากชนสวนหลายชนดของพชสกล Garcinia บางชนด 10 4 ผลของสตรอาหาร และชนสวนเรมตนตอการสรางยอดบนอาหาร MS ทไมเตม BA

และเตมดวยความเขมขน 5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 1 เดอน 12

5 ผลของชนดชนสวน และความเขมขนของ BA ทเตมในอาหารสตร MS ตอการชกน ายอดรวมหลงจากเพาะเลยงเปนเวลา 1 เดอน

13

6 ผลของความเขมขนของ BA ทเตมในอาหารสตร MS ตอการพฒนาของยอดรวมหลงวางเลยงเปนเวลา 45 วน

20

7 ผลของชนดของผงวน และชนดชนสวนทมผลตอการสรางยอดรวมของตนเหรยงหลงการวางเลยงบนอาหารสตร MS เตม BA เขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ เขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 1 เดอน

24

8 ผลของอายใบออนสแดงตอเปอรเซนตการสรางแคลลส 27 9 การสรางแคลลสจากชนสวนใบ L2 หลงวางเลยงบนอาหารสตร MS เตมสารควบคมการ

เจรญเตบโตชนด และความเขมขนตางๆ เปนเวลา 1 เดอน 27

10 ผลของความเขมขนของ dicamba ทเตมในอาหารสตร MS ตอการชกน าโซมาตกเอมบรโอหลงวางเลยงเปนเวลา 1 เดอน

29

11 ผลของพนธสมโอตอเปอรเซนตความงอกของเมลดบนอาหารสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต ทปราศจากสารควบคมการเจรญเตบโต

33

12 ผลของพนธสมโอตอการสรางยอดรวมจาการเพาะเลยงล าตนใตใบเลยงบนอาหารสตร MS เตม BA 1 มลลกรมตอลตรเปนเวลา 1 เดอน

34

13 ชนดพช ชนสวนพชทใช สตรอาหาร และการพฒนาของชนสวนหลงการเพาะเลยงของผกพนบาน ไมผลพนเมองบางชนดทมการขยายพนธและเกบรกษาพนธกรรมในหลอดทดลอง

38

รายการภาพประกอบ ภาพท หนา

1 สารเคมทจ าเปน และใชในการฆาเชอบรเวณผวชนสวนพชกอนท าการเพาะเลยง 6 2 การเตรยมฟอกฆาเชอเมลดเนยงเพอเพาะเลยงคพภะ ขยายพนธและอนรกษพนธกรรม 7 3 การลางบรเวณผวภายนอกของฝกกระเจยบดวยน ายาทโพล และผานน าไหลเปนเวลา 15-

20 นาท 7

4 ลกษณะแคลลสชนด friable ทไดจากการเพาะเลยงใบออนของสมแขกบนอาหารสตรอาหาร WPM เตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 6 สปดาห

10

5 ผลของสตรอาหารและชนสวนเรมตนตอการสรางยอดรวมบนอาหารทไมเตม และเตม BA เขมขน 5 มก./ล. เปนเวลา 1 เดอน

12

6 ผลของ PVP ตอการชกน าการสรางยอดรวมบนอาหารสตร MS เตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 1 เดอน

13

7 ลกษณะของยอดรวมทชกน าไดจากชนสวนปลายยอดและชนสวนขอ บนอาหารสตร MS เตม BA ความเขมขนตาง ๆ เปนเวลา 1 เดอน

14

8 ลกษณะของตนชมพน าดอกไมทชกน าได บนอาหารสตร ½ MS เตม PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตรเปนเวลา 45 วน (บาร= 1.0 เซนตเมตร)

15

9 ยอดรวมทชกน าจากการเพาะเลยงชนสวนเมลดบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต เปนเวลา 45 วน

16

10 พฒนาการของโนดลาแคลลสบนอาหารชกน าแคลลส และชกน ายอดรวมรวมบนอาหารชกน ายอด

17

11 การสรางแคลลส และยอดรวมจากชนสวนเมลดมะดน บนอาหารทเตมและไมเตม PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร หลงวางเลยงเปนเวลา 45 วน

18

12 ลกษณะการสรางแคลลส และยอดรวม จากชนสวนเมลด บนอาหารทเตมและไมเตม PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร หลงวางเลยงเปนเวลา 45 วน

19

13 การพฒนาของยอดหลงวางเลยงกลมยอดรวมขนาดเลกมะดนบนอาหาร MS เตม BA ความเขมขนตางๆ เปนเวลา 45 วน

21

14 ตนเหรยงทไดจากการเพาะเลยงคพภะทปราศจากใบเลยง (ซาย) และคพภะทมใบเลยงอยครงหนง (ขวา) บนอาหารแขงสตร MS เปนเวลา 1 เดอน

22

15 ลกษณะของเมลดเหรยงทจ าแนกตามความสกแกของเมลดจากมากสด (ซายมอ) ไปนอยสด (ขวามอ)

23

16 ตนเหรยงทไดจากการวางเลยงคพภะบนอาหารสตร MS เปนเวลา 3 เดอน 24 17 ผลของชนดของผงวนและชนดชนสวนทมผลตอการสรางยอดของตนเหรยงหลงการวาง

เลยงบนอาหารสตร MS เตม BA เขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ เขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 1 เดอน

25

18 ผลของผงถานตอการพฒนาของยอดเหรยงหลงวางเลยงบนอาหารสตร MS เตม BA เขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ เขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 1 เดอน

25

รายการภาพประกอบ (ตอ)

ภาพท หนา 19 ลกษณะของใบออนสแดงของอบเชยแตละขนาดทใชในการชกน าแคลลส 26 20 ลกษณะแคลลสทชกน าจากใบออนสแดง L2 หลงเพาะเลยงบนอาหารสตร MS เตมสาร

ควบคมการเจรญเตบโตชนด และความเขมขนตางๆ เปนเวลา 1 เดอน 28

21 ลกษณะโซมาตกเอมบรโอท (ศรช) ทพฒนาจากแคลลสทเพาะเลยงบนอาหารสตร MS เตม dicamba 0.1 มลลกรมตอลตร (ก) และ 0.3 มลลกรมตอลตร (ข)

29

22 ลกษณะของผล และเมลดลงแขทแยกจากผลเพอใชในการเพาะเลยง 30 23 ขนตอนการเตรยมชนสวนเมลดลงแขเพอวางเลยงในหลอดทดลอง 31 24 อตราการสรางแคลลสจากการเพาะเลยงชนสวนใบและขอของลงแข บนอาหารสตร

MS เตม BA ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 6 สปดาห

31

25 ลกษณะของแคลลสทชกน าไดจากชนสวนใบ (ก) และ ชนสวนขอ (ข) บนอาหารสตร MS เตม BA ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 6 สปดาห

32

26 ยอดรวมทสรางจากชนสวนขอของสะตอทวางเลยงบนอาหารสตร MS เตม TDZ ความเขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบ 2,4-D เขมขน 0.1 มลลกรมตอลตรทเตมผงถาน 0.2 % (ก) และไมเตมผงถาน (ข) เปนเวลา 6 สปดาห

32

27 ยอดรวมจากการเพาะเลยงล าตนใตใบเลยงของสมโอพนธทองดบนอาหารสตร MS เตม BA 1 มลลกรมตอลตร น าตาลซโครส 3 เปอรเซนต วน 0.70 เปอรเซนต (บาร = 0.5 เซนตเมตร ) อาย 1 เดอน (ซาย) และ 2 เดอน (ขวา)

34

28 ตวอยางขนตอนการอนบาลพชทไดจากในหลอดทดลองปลกลงดน 38 29 การเยยมชมและรวมประชมเชงปฏบตการการเพาะเลยงเนอเยอของนกเรยนจากโรงเรยน

ศรนครมลนธ 41

30 บรรยากาศการฝกอบรมและถายทอดเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพชแกนกเรยนโรงเรยนแสงทอง

41

31 ภาพรวมของกจกรรมการประกวดและสาธตการเพาะเลยงเนอเยอผกพนบานและไมผลพนเมองทจดขนในงานวนเกษตรภาคใตครงท 25

42

32 รอยละของหนวยงานทเขารวมชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพในงานเกษตรภาคใตครงท 21

44

33 ผลการประเมนความพงพอใจของผเขารบชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพในงานเกษตรภาคใตครงท 21

44

34 รอยละของหนวยงานทเขารวมชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพในงานเกษตรภาคใตครงท 22

45

35 ผลการประเมนความพงพอใจของผเขารบชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพในงานเกษตรภาคใตครงท 22

45

รายการภาพประกอบ (ตอ)

ภาพท หนา 36 รอยละของหนวยงานทเขารวมชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดาน

เทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพช 46

37 ผลประเมนความพงพอใจในการเขาชมนทรรศการการเพาะเลยงเนอเยอพชผกพนบานและไมผลพนเมองในงานเกษตรภาคใตครงท 23

46

38 รอยละของหนวยงานทเขารวมชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพช

47


47

40 รอยละของหนวยงานทเขารวมชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพช

48


48

42 การจดเตรยมนทรรศการกอนวนงาน 50 43 บรรยากาศการเขาชมนทรรศการและสาธตทางดานเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพช 51 44 การเกบตวอยางพชเพอน ามาใชเปนชนสวนเรมตนในการเพาะเลยงเนอเยอพช 52 45 แนะน าอปกรณและเครองมอทใชในงานเพาะเลยงเนอเยอพช 53 46 อธบายกระบวนการในการฟอกฆาเชอชนสวนเรมตนทจะน ามาใชในการเพาะเลยงเนอเยอ 53 47 การแนะน าขนตอนตางๆ ในการเตรยมอาหารเพาะเลยงเนอเยอพช 54 48 เทคนคการท าใหอปกรณตางๆ ในตยายเลยงปลอดเชอ 54 49 บรรยากาศการยายเลยงเนอเยอพชตางๆ ภายในตยายเลยง 55 50 แนะน าวสดปลกแตละชนดทเหมาะสมกบพชและวธการอนบาลตนกลาในหลอดทดลองออก

จากขวดเพออนบาลลงดนปลก 56

1

รายละเอยดเกยวกบโครงการวจย ชอโครงการวจย (ภาษาไทย) การถายทอดเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพชอยางงายแกโรงเรยนมธยม

ในจงหวดสงขลาทอนรกษพนธกรรมพชในรปของสวนพฤกษศาสตร (ภาษาองกฤษ) Transfer of Simple Biotechnology for Micropropagation of

Conserved Plants to Secondary School in Songkhla Province คณะนกวจย ศาสตราจารย ดร. สมปอง เตชะโต

ดร. สรรตน เยนชอน นางสาววราภรณ หดฉม

หนวยงานตนสงกด ภาควชาพชศาสตร คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ

2

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร และสถานวจยความเปนเลศเทคโนโลยชวภาพการเกษตรและทรพยากรธรรมชาต คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทสนบสนนเงนทนในการท าวจย

สมปอง เตชะโต

3 ชอโครงการวจย (ภาษาไทย) การถายทอดเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพชอยางงายแกโรงเรยนมธยมใน

จงหวดสงขลาทอนรกษพนธกรรมพชในรปของสวนพฤกษศาสตร (ภาษาองกฤษ) Transfer of Simple Biotechnology for Micropropagation of

Conserved Plants to Secondary School in Songkhla Province

บทคดยอ การขยายพนธพชดวยเทคโนโลยชวภาพเพออนรกษพนธกรรมพชไวในหลอดทดลองสามารถแกไขปญหาการ

สญพนธของพชพนเมองไมใหสญหายไปจากทองถนเดม กจกรรมการด าเนนงานในขนตนจะเปนการเตรยมการเพาะเลยง ซงไดเพาะเลยงเนอเยอผกพนบานและไมผลพนเมองของภาคใตมากกวา 10 ชนด ไดแก สะตอ เนยง เหรยง อบเชย หลมพ ลงแข ผกหวาน มะดน ชมพน าดอกไม พชสกล Garcinia และพชสมนไพร เปนตน ชนสวนเรมตนทใช เชน เมลด ยอด และใบ เปนตน เพอชกน าแคลลส ยอดรวมและเพมปรมาณตนกลา เพอเกบอนรกษพนธกรรมไวในหลอดทดลอง และถายทอดเทคโนโลยสนกเรยนมธยมในเขตจงหวดสงขลาจ านวน 12 โรงเรยน ในเขตอ าเภอเมอง หาดใหญ สะเดา จะนะ นาทว สะบายอย รตภม บางกล า สงนคร สทงพระ กระแสสนธ และระโนด นอกจากน ยงมนกศกษา และบคคลทวไปทสนใจ โดยกจกรรมสวนใหญจะจดขนในงานเกษตรภาคใตของแตละป ๆ ละ 10 วน (วนละ 3 รอบ) เรมด าเนนงานตงแตป พ.ศ. 2555 – ปจจบน (2559) ณ อาคารเทดพระเกยรต คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร มผใหความสนใจเขารวมชมนทรรศการ ฝกอบรม อยางตอเนองซงในแตละป มผเขารวมไมนอยกวา 100 คน/รอบ จากการประเมนผลการเขารวมกจกรรม โดยการท าแบบสอบถามความพงพอใจ พบวา ผเขารวมมความพงพอใจระดบด-ดมาก สามารถน าไปใชประโยชนและสนบสนนใหมการจดกจกรรมนขนอกในปตอๆ ไป ดงนนกจกรรมดงกลาวจงเปนประโยชนแกนกเรยน นกศกษา ตลอดจนบคคลทวไปและสามารถสรางเครอขายการอนรกษพนธกรรมพชระหวางมหาวทยาลยกบโรงเรยนระดบมธยม ตลอดจนเกษตรกรไดเปนอยางด ค าส าคญ: โครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร เทคโนโลยชวภาพ โรงเรยนมธยม

จงหวดสงขลา

Absract

Propagation of southern native plant species by biotechnological method could help solving the extinction of those plants. The activities include the preparation of culturing more than 10 species of southern native plants e.g. Parkia, Djenkol bean, Nitta tree, cinnamon, Lumphi, Lungkhae, star gooseberry, schomburkiana, rose apple, Garcinia and some medicinal plants. The initial explants such as seeds, shoots and leaves were used for callus induction, plantlet regeneration and shoot multiplication and proliferation.The further purposes were to conserve those plant species in vitro and transfer this simple propagation biotechnology to students at secondary school level in Songkhla province about 12 schools in Muang, Hat-Yai, Sadao, Chana, Nathawee, Sabayoi, Ratthapoom, Bangklam, Singhanakorn, Kasaesin and Ranot district. This transferred technology would cover students in university and interested farmer. The acitivities was conducted during Agricultural Fair in each year (2012-2016) at Faculty of Natural Resources, Prince of Sonkla Universitty. Each day 3 rounds of transferred technology was performed and each round approx. 100 participants attended.

4 Then, activities were evaluated by all of participants. The result showed that participants were satisfy at have a good appreciation. Therefore, this reseach project will be useful for student both secondary school and university and interested farmers. Moreover, it can create a network of plant genetic conservation between secondary school, universities and interested farmer. Keywords: plant genetic conservation, Royal project, biotechnology, secondary school,

Songkhla province

5

บทน า

วทยาศาสตรและเทคโนโลยเขามามบทบาทในชวตประจ าวนของมนษยเราอยางมากในปจจบน ไมวาจะเปนปจจยพนฐาน หรอปจจยอ านวยความสะดวกอนๆ นอกจากนยงสามารถน ามาใชแกปญหาทเกยวกบความเปนอยของมนษย ชวยใหคณภาพชวตดขน เปนททราบกนวาพชเปนทงอาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค ในสภาพปจจบนมการเพมของประชากรมากขน มการบกรกและท าลายธรรมชาตกนมากขน สงผลใหความหลากหลายทางชวภาพของพชลดนอยลง การระบาดของโรคและแมลงกอใหเกดความสญเสยพนธกรรมพชทเคยมความส าคญทางเศรษฐกจไป พชเศรษฐกจบางพชสรางเมลดไดนอยหรอไมมการสรางเลย กอปรกบการขยายพนธดวยวธการไมอาศยเพศอนๆ มความยากล าบาก ไมสามารถขยายพนธไดจ านวนมากในระยะเวลาอนสน ดวยเหตผลดงกลาวจงไดเสนอโครงการวจยการขยายพนธและจดเตรยมตนพนธผกพนบานและไมผลพนเมองภาคใตเพอเกบรวบรวมไวในหลอดทดลอง ( in vitro) และน าไปปลกยงถนเดม (in situ) ต งแตปพ .ศ. 2551 ถงปพ .ศ. 2554 และประสบผลส าเรจในการผลตพชดงกลาวจ านวนหน งโดยเทคโนโลยชวภาพ ซงเทคโนโลยทส าคญคอ การเพาะเลยงเซลล เนอเยอ และอวยวะพชเพอขยายพนธจ านวนมาก ในระยะเวลาทสนใหเพยงพอกบความตองการของประชากรทเพมขน นอกจากนยงศกษาการสรางสายพนธใหมๆ ทเปนทตองการ สรางความหลากหลายทางชวภาพ และเกบรกษาพนธ พชไวเปนแหลงเชอพนธในโครงการปรบปรงพนธพชในอนาคต

จากคณประโยชนนานบประการผลตพชดวยของเทคโนโลยชวภาพทกลาวแลวขางตนจงเปนการสมควรทจะมการเผยแพรเทคโนโลยดงกลาวไปยงนกเรยนในระดบมธยมศกษา นกศกษาในมหาวทยาลยทงทเปนของรฐ และเอกชนเพอเปนพนฐานในการศกษาขนสงตอไป และยงเปนการขยายโอกาสในการประกอบอาชพใหกบธรกจขนาดยอมทอาจเปนโอกาสสรางรายไดใหกบผประกอบการไดเปนอยางด เนองจากมโรงเรยนจ านวนมากกระจายทวประเทศทมการอนรกษเชอพนธกรรมพช ทงทเปนไมดอก พชผก พชสมนไพร ตลอดจนไมในวรรณคดในรปของสวนพฤกษศาสตร อนเนองมาจากโครงการอนรกษพนธกรรมอนเนองมาจากพระราชด าร ฯ ซงไมเหลานเปนทรพยากรพชทใชเรยนรในโรงเรยนนนๆ และชมชน การอนรกษดวยวธการดงกลาวเสยงตอการสญหาย อนเนองมาจากการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม โดยเฉพาะพชทมนอยเสยงตอการสญพนธ แมวาบางโรงเรยนมหองปฏบตการเพาะเลยงเนอเยอพช แตอาจไมมความพรอมทางดานเทคนคทเกยวของกบการอนรกษดวยวธการในหลอดทดลอง และเทคนคทจ าเพาะในพชดงกลาว โครงการนจงพฒนาขนเพอถายทอดความร และอบรมใหกบนกเรยนในระดบมธยม ตลอดจนบคคลในชมชนทวไปไดทราบวธการดงกลาว วตถประสงค

1. เพอทจะเพมประสทธภาพการอนรกษทางเลอกในหลอดทดลอง และขยายพนธใชประโยชนในอนาคตไมใหสญพนธไปจากทองทของชมชนนนๆ

2. เปนการหารายไดใหแกโรงเรยนในรปของการจ าหนายพชอนรกษดงกลาว 3. สรางเครอขายระหวางหนวยงานอนรกษพนธกรรมพชในระดบรากหญา

6 สรปโครงการการถายทอดเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพชอยางงายแกโรงเรยนมธยมในจงหวดสงขลา

ทอนรกษพนธกรรมพชในรปของสวนพฤกษศาสตร

รายละเอยดของกจกรรมการด าเนนงานในขนตนจะเปนการเตรยมการเพาะเลยง ไดเพาะเลยงชนสวนตางๆ เพอชกน าแคลลส ยอดรวม และเพมปรมาณตนกลาจ านวนมาก และสงเสรมความยดยาวยอดผกพนบานไมผลพนเมองของภาคใตบางชนด พรอมกบการชกน าราก อนบาลตนจากหลอดทดลองไปดแลในเรอนระแนง เพอเตรยมถายทอดเทคโนโลยในรปของการประชมเชงปฏบตการ กระบวนการในการเพาะเลยงเนอเยอพชดงกลาว ประกอบดวย

- การฟอกฆาเชอชนสวนพช - การชกน าแคลลส/ยอด - การเพมปรมาณยอด - การชกน าราก - การอนบาลลงดนปลก

1. การเตรยมชนสวนพชเพอใหชนสวนพชปลอดเชอ

2.1. การฟอกฆาเชอ มหลายวธขนอยกบชนดของชนสวนทน ามาใช เชน

- สะตอและเนยง เรมตนน าผลเนยงและสะตอ ลางใหสะอาด เปดน าไหลผาน 30 นาท จมแช 70% แอลกอฮอล 30 วนาท จากนนจมแชสารละลายคลอรอกซ ความเขมขน 20 เปอรเซนต รวมกบ tween-20 2-3 หยด นาน 20 นาท จากนนลางดวยน ากลนนงฆาเชอ 3 ครง วสด และอปกรณในการฟอกฆาเชอ

ภาพท 1 สารเคมทจ าเปน และใชในการฆาเชอบรเวณผวชนสวนพชกอนท าการเพาะเลยง

- เนยง (Archidendron pauciflorum) น าผลมาปอกเปลอกออก ตดเมลดตรงสวนทเปนทอยของตนออนภายในเมลด เปนรปลกบาศก ขนาด 5-10x5-10x5-10 มม ลางดวยสารละลายทโพลในน าไหล 3-5 นาท ฟอกฆาเชอทผวดวยแอลกอฮอล 70 เปอรเซนต เปนเวลา 1 นาท ฟอกฆาเชอทผวอกครงดวยคลอรอกซเขมขน 20 เปอรเซนต เปนเวลา 20 นาท ลางดวยน ากลน 3 ครง ดงภาพท 2

7

ภาพท 2 การเตรยมฟอกฆาเชอเมลดเนยงเพอเพาะเลยงคพภะ ขยายพนธและอนรกษพนธกรรม - กระเจยบเขยว (Abelmoschus esculentus (L.) Moench.) เรมตนน าผลกระเจยบเขยวลางใหสะอาด เปดน าไหลผาน 15-20 นาท จากนนฟอกฆาเชอโดยน าสวนของผลจมแชแอลกอฮอล 95 เปอรเซนต แลวเผาไฟ 3 ครง ผาผลเพอแยกเมลดมาเพาะเลยงบนอาหารเพาะเลยงตอไป ภาพท 3 การลางบรเวณผวภายนอกของฝกกระเจยบดวยน ายาทโพล และผานน าไหลเปนเวลา 15-20 นาท

8 2. การชกน าและเพมปรมาณแคลลส/ยอดของผกพนบานและไมผลพนเมองบางชนด ในสวนนจะเปนการเพาะเลยงเนอเยอเพอการขยายพนธ และเกบรกษาเชอพนธของผกพนบานและไมผลพนเมองของภาคใตหลายๆ ชนด พรอมทงการศกษาสตรอาหารและสารควบคมการเจรญเตบโตทเหมาะสม ไดแก

2.1 การเพาะเลยงเนอเยอพชสกล Garcinia -การชกน ายอด

แยกเมลดมงคด พะวา และสมแขกจากผล น ามาฟอกฆาเชอ โดยแชในสารละลายคลอรอกซ เขมขน 20 เปอรเซนต นาน 20 นาท ลางดวยน ากลนนงฆาเชอ 3 ครง แลววางเลยงบนสตรอาหารชกน ายอดรวม (Multiple shoot induction medium: MSIM) ซ งเปนอาหารสตรดดแปลง MS (MMS) เตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร น าตาลซโครส เขมขน 3 เปอรเซนต วางเลยงทอณหภม 26-28 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวน หลงจากวางเลยงเปนเวลา 1 เดอน บนทกอตราการสรางยอดรวม จ านวนยอดตอชนสวน

เมลดของพชสกล Garcinia ทเพาะเลยงบนอาหารสตร MSIM แสดงใหเหนความสามารถในการสรางยอดรวมไดแตกตางกนทงอตราการเพมปรมาณยอด และจ านวนยอด (ตารางท 1) เมลดพะวาใหอตราการเพมปรมาณยอดสงสด รองลงมาคอ มงคด ในขณะทสมแขกไมสามารถเพมปรมาณยอดได

ตารางท 1 อตราการสรางยอดรวมของพชสกล Garcinia บนอาหารสตร MMS เตม BA เขมขน 5 มลลกรม

ตอลตรเปนเวลา 6 สปดาห Species Multiple shoot % Multiple shoot Avg. shoot number

formation formation per seed G. mangostana(มงคด) Yes 73 20 G. speciose (พะวา) Yes 100 40 G. atroviridis (สมแขก) No 0 1

N 100 ตดแยกใบออนของมงคด พะวา และสมแขก ทไดจากยอดในหลอดทดลอง วางเลยงบนสตรอาหารชกน าตายอด (Shoot primordial induction medium: SPIM) ซงเปนสตรอาหาร Woody plant medium (WPM) เตมน าตาลซโครส เขมขน 3 เปอรเซนต สารโพลไวนลไพโรรโดล (PVP) เขมขน 500 มลลกรมตอลตร BA ทความเขมขน 0.1 หรอ 5 มลลกรมตอลตร หรอรวมกบไธโอยเรย (TU) เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร หลงจากวางเลยงเปนเวลา 2-3 สปดาห เททบดวยอาหารชกน าการยดยาวยอด (Shoot elongation medium: SEM) ซงเปน อาหารเหลวสตร MS เตมน าตาลซโครส เขมขน 3 เปอรเซนต NAA เขมขน 0.06 มลลกรมตอลตร BA เขมขน 0.03 มลลกรมตอลตร) เพาะเลยงตอเปนเวลา 4-6 สปดาห บนทกการสรางยอด

ใบออนของมงคด และพะวาวางเลยงบนอาหารสตรเพาะเลยงไมเนอแขง (Woody plant medium: WPM) เตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร สามารถชกน ายอดได 2-5 ยอด (ตารางท 3 ภาพท 3) ในสมแขก ใบไมสามารถชกน ายอดรวมไดแตชกน าใหเกดแคลลสทเกาะกนหลวมๆ (friable callus) (ภาพท 4) และใบออนของพะวาใหอตราการเกดยอดโดยตรงไดดกวามงคด

9

ภาพท 3 ยอดรวมโดยตรงทไดจากการเพาะเลยงใบออนของพะวาบนอาหารสตร WPM เตม BA เขมขน 5

มลลกรมตอลตร เปนเวลา 6 สปดาห -การชกน าแคลลสจากใบออน น าใบออนของมงคด พะวา และสมแขก ทไดจากยอดทชกน าไดในหลอดทดลองอาย 1 เดอน วางเลยงบนอาหารสตรชกน าแคลลส (Callus induction medium: CIM) ซงเปนอาหารสตรดดแปลง MS เตมน าตาลซโครส เขมขน 3 เปอรเซนต PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร สารควบคมการเจรญเตบโต NAA BA TDZ และ TU ทความเขมขนแตกตางกน) วางเลยงภายใตสภาพการวางเลยงเชนเดยวกบการเพมปรมาณยอด หลงจากวางเลยงนาน 4-6 สปดาห บนทกอตราการสรางแคลลส พชสกล Garcinia ทงสามชนดใหผลการชกน าแคลลสทแตกตางกน (ตารางท 2) มงคดใหอตราการเกดแคลลสสงสดบนอาหาร CIM เตม BA เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตรและ TDZ เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร ในพะวาใหอตราการชกน าแคลลสไดดทสดบนอาหาร CIM เตม BA เขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร NAA เขมขน 0.25 มลลกรมตอลตร อตราการเพมปรมาณของแคลลสเพมขน 3-4 เทา หลงการยายเลยงทกเดอน ส าหรบสมแขก พบวา อาหารสตร CIM เตม BA เขมขน 1 มลลกรมตอลตร NAA เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร ใหอตราการชกน าแคลลสไดดทสด ตารางท 2 ผลของสารควบคมการเจรญเตบโตตอการชกน าแคลลสจากใบออนของพชสกล Garcinia บางชนด Species PGR % Callus Type of callus BA TDZ TU NAA formation G. mangostana 0.5 1 - - 15.0a (mangosteen) 0.5 0.5 - - 68.8a 0.5 0.5 - 0.5 0c mreristematic 1.0 0.5 - - 66.7a nodular callus 1.0 1.0 - - 25.0b C.V. (%) 10.3

10 G. speciosa 0.1 0.5 - - 25.4bc (pawa) 0.5 0.5 - - 54.1ab 0.5 1.0 - - 26.4bc meristematic 0.1 - - 0.1 66.6a nodular callus 0.5 - - 0.5 8.8c 2.5 - - 0.25 90.0a C.V.(%) 31.3 G. atroviridis 0.5 - 0.5 - 15.4b friable callus (somkhag) 0.5 0.5 - - 0c 1.0 - - 0.5 34.5a C.V.(%) 25.2

ภาพท 4 ลกษณะแคลลสชนด friable ทไดจากการเพาะเลยงใบออนของสมแขกบนอาหารสตรอาหาร WPM

เตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 6 สปดาห ตารางท 3 สรปการเพมปรมาณยอดจากชนสวนหลายชนดของพชสกล Garcinia บางชนด Species Explant Culture media+PGR Avg. shoot

no./explant G. mangostana Seed MMS+5mg/l BA 20 (Mangosteen) Leaf WPM+5mg/l BA 2-5 Callus MS+0.5mg/l BA+0.5mg/l TDZ (1) WPM+0.1mg/l BA (2) Overlaid medium (3) 10 G. speciosa Seed MMS+5mg/l BA 50 (Pawa) Leaf WPM+5mg/l BA 2-5 Callus MS+0.25mg/l NAA+2.5mg/l BA(1) overlay medium(2) 20

11 G. atroviridis Seed MMS+5mg/l BA 1 (Somkhag) Leaf WPM+5mg/l BA 0 Nodal WPM+0.1mg/l TU (1) explant overlay medium (2) 20-30 PGR: plant growth regulator, MMS: modified MS medium WPM: woody plant medium, BA: benzyladenine NAA: naphthaleneacetic acid, TDZ: thidiazuron TU: thiourera overlay medium: อาหารเหลว ½ MS เตม NAA 0.06 มลลกรมตอลตร และ BA 0.03 มลลกรมตอลตร (1) (2) and (3) อาหารชกน าแคลลส ชกน ายอด และการยดยาวของยอด ตามล าดบ

2.2 ชมพน าดอกไม (Syzygium jambos (L.) Alston) -การเพาะเลยงเมลดชมพน าดอกไมตอการชกน ายอดรวม ตดแยกเมลดชมพน าดอกไมจากผล ท าความสะอาดตามวธการมาตรฐาน เพาะเลยงทงเมลด

หรอตดแบงเปนสวนๆ บนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต ทปราศจากสารควบคมการเจรญเตบโต และอาหารทเตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร อาหารทงสองสตรเตม PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต วางเลยงทอณหภม 26 + 4 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวน พบวา การเพาะเลยงเมลดทงเมลดบนอาหารสตร MS ทปราศจากสารควบคมการเจรญเตบโต ใหอตราการงอก 100 เปอรเซนต และใหจ านวนตน 1 ตนตอหนงเมลด สวนอาหาร MS ทเตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร ใหอตราการงอก 100 เปอรเซนตเชนกน แตใหจ านวนยอดเฉลย 3.66 ยอดตอหนงเมลด ยอดในอาหารทปราศจากสารควบคมการเจรญเตบโตสงกวาการวางเลยงบนอาหารเตม BA (ภาพท 5)

เมลดทตดแบงเปนสวนๆ ตามขวางแลววางเลยงบนอาหารทปราศจากสารควบคมการเจรญเตบโตไมสามารถชกน ายอดเดยวหรอยอดรวมได แตในอาหารทเตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตรใหอตราการสรางยอดรวม 88.89 เปอรเซนต และใหจ านวนยอด 8.67 ยอดตอชนสวน (ตารางท 4)

ก ข

12

ภาพท 5 ผลของสตรอาหารและชนสวนเรมตนตอการสรางยอดรวมบนอาหารทไมเตม และเตม BA เขมขน 5

มก./ล. เปนเวลา 1 เดอน ก. เลยงทงเมลดบนอาหารทไมเตม BA ข. เลยงทงเมลดบนอาหารเตม BA เขมขน 5 มก./ล.(บาร= 1.0 เซนตเมตร) ค. เลยงเมลดตดตามขวางบนอาหารทไมเตม BA ง. ชนสวนเมลดทตดตามขวางวางเลยงบนอาหารทเตม BA เขมขน 5 มก./ล. (บาร= 0.5 เซนตเมตร)

ตารางท 4 ผลของสตรอาหาร และชนสวนเรมตนตอการสรางยอดบนอาหาร MS ทไมเตม BA

และเตมดวยความเขมขน 5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 1 เดอน สตรอาหาร ชนดชนสวน การสรางยอด (%) จ านวนยอด/ชนสวน (ยอด) PGR-free MS ทงเมลด 100a 1.00c ตดตามขวาง 0.00b 0.00c MS+5 mg/l BA ทงเมลด 100a 3.67b ตดตามขวาง 88.89a 8.67a F-test * * C.V.(%) 13.32 19.36 * แตกตางทางสถต (p<0.05) คาเฉลยทก ากบดวยตวอกษรตางกนในคอลมนเดยวกนมความแตกตางกนทางสถตเมอวเคราะหดวยวธ DMRT

-ผลของ PVP ตอการชกน ายอด

น าชนสวนเมลดมาตดตามขวางใหมความหนา 3 มลลเมตร เพาะเลยงบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร ไมเตม PVP หรอเตมเขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต วางเลยงทอณหภม 26 + 4 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวน หลงเพาะเลยงเปนเวลา 1 เดอน บนทกอตราการสรางยอดรวมเปรยบเทยบกนระหวางการเตมหรอไมเตม PVP พบวา ชนสวนทวางเลยงมการเกดยอดรวมไดในอาหารทงสองสตร (อาหารทเตม และไมเตม PVP) และพบวาชนสวนทวางเลยงบนอาหารทไมเตม PVP เกดการสรางสารประกอบพวกฟนอล สงผลใหอาหารทเพาะเลยงเปลยนเปนสน าตาลอยางเหนไดชด (ภาพท 6)

ค ง

13

ภาพท 6 ผลของ PVP ตอการชกน าการสรางยอดรวมบนอาหารสตร MS เตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอ

ลตร เปนเวลา 1 เดอน (บาร= 0.5 เซนตเมตร) ก. อาหารทไมเตม PVP ข. อาหารทเตม PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร

-ผลของชนดชนสวนและความเขมขนของ BA ตอการชกน ายอดรวม

น าชนสวนปลายยอด และ ขอ มาเพาะเลยงบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต รวมกบ BA เขมขน 0.5 3 และ 5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต วางเลยงทอณหภม 26 + 4 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวน หลงเพาะเลยงเปนเวลา 1 เดอน บนทกเปอรเซนตการสรางยอด และจ านวนยอดตอชนสวน เปรยบเทยบกนในแตละความเขมขนของ BA โดยใชแผนการทดลองแบบ Completely randomized design (CRD) วเคราะหคาเฉลยดวยวธ DMRT พบวา ชนสวนขอใหการสรางยอดรวมไดดกวาชนสวนปลายยอดในทกระดบความเขมขนของ BA โดยท BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร ชกน ายอดรวมไดสงสด 12 ยอดตอชนสวน แตกตางกนทางสถตอยางมนยส าคญ (p<0.05) (ตารางท 5 และ ภาพท 7)

ตารางท 5 ผลของชนดชนสวน และความเขมขนของ BA ทเตมในอาหารสตร MS ตอการชกน ายอดรวมหลงจากเพาะเลยงเปนเวลา 1 เดอน

BA (mg/l) ชนดชนสวน เปอรเซนตการสรางยอด จ านวนยอด/ชนสวน

0.5 ขอ 91.67 4.67de ปลายยอด 100 3.66e

3.0 ขอ 100 7.00c ปลายยอด 100 5.67d

5.0 ขอ 100 12.00a ปลายยอด 100 8.33b

F-test ns * C.V.(%) 13.32 10.82

ก ข

14 ns: ไมมความแตกตางกนทางสถต * แตกตางทางสถต (p<0.05) คาเฉลยทก ากบดวยตวอกษรตางกนในคอลมนเดยวกนมความแตกตางกนทางสถตเมอวเคราะหดวยวธ DMRT

ภาพท 7 ลกษณะของยอดรวมทชกน าไดจากชนสวนปลายยอดและชนสวนขอ บนอาหารสตร MS เตม BA

ก ข

ค ง

จ ช

15

ความเขมขนตาง ๆ เปนเวลา 1 เดอน (บาร= 0.5 เซนตเมตร) (ก) ชนสวนขอและปลายยอด (ข) ทเพาะเลยงบนอาหารเตม BA 0.5 มลลกรมตอลตร (ค) ชนสวนขอและปลายยอด (ง) ทเพาะเลยงบนอาหารเตม BA 3 มลลกรมตอลตร (จ) ชนสวนขอและปลายยอด (ช) ทเพาะเลยงบนอาหารเตม BA 5 มลลกรมตอลตร -การพฒนาของยอดและการชกน าราก ตดแยกยอดเดยวๆ ทมความสง 0.5-1 เซนตเมตร มาวางเลยงบนอาหารสตร MS และ สตร

อาหาร MS ทลดองคประกอบของอาหารลงครงหนง (1/2MS) เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต วางเลยงทอณหภม 26+4 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวน หลงเพาะเลยงเปนเวลา 45 วน บนทกเปอรเซนตการพฒนาของยอดรวม และการเกดรากพบวา ยอดมการพฒนา และยดยาวได 100 เปอรเซนต พรอมทงมการสรางรากได 100 เปอรเซนต ในอาหารทงสองสตร (ภาพท 8)

ภาพท 8 ลกษณะของตนชมพน าดอกไมทชกน าได บนอาหารสตร ½ MS เตม PVP เขมขน 500

มลลกรมตอลตรเปนเวลา 45 วน (บาร= 1.0 เซนตเมตร)

สรปไดวาเมลดชมพน าดอกไม เมอเพาะเลยงชนสวนเมลดทงเมลดบนอาหารสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนตทปราศจากสารควบคมการเจรญเตบโตสามารถงอก และใหตนทสมบรณได 1 ตนตอหนงเมลด หลงวางเลยงเปนเวลา 1 เดอน และเมอน าเมลดมาตดแยกตามขวางแลววางเลยงบน อาหารสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตรวน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต สามารถชกน ายอดรวมไดเฉลย 8.67 ยอดตอชนสวน ชนสวนขอ วางเลยงบน อาหารสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตรวน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต ใหการสรางยอดรวม 100 เปอรเซนต ใหยอดสงสด 12 ยอดตอชนสวน

16 ชนสวนยอดวางเลยงบนอาหารสตร MS และ ½ MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต ใหยอดทพฒนาและยดยาวได 100 เปอรเซนต พรอมทงมการสรางรากได 100 เปอรเซนต หลงเพาะเลยงเปนเวลา 45 วน

2.3 มะดน (Garcinia schomburgkiana Pierre.) -การศกษาการเพาะเลยงเมลดมะดนตอการชกน ายอดรวม ตดแยกเมลดมะดนจากผล ท าความสะอาดตามวธการมาตรฐาน เพาะเลยงทงเมลด หรอตด

แบงเปนสวนๆ บนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต วางเลยงท อณหภม 26 + 4 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวน หลงเพาะเลยงเปนเวลา 1 เดอน บนทกเปอรเซนตการสรางยอดรวม

จากการวางเลยงชนสวนของเมลดมะดน บนอาหารแขงสตร MS เตม BA ความเขมขน 5 มลลกรมตอลตร PVP ความเขมขน 500 มลลกรมตอลตร phytagel ความเขมขน 2 เปอรเซนต หลงจากวางเลยงเปนเวลา 30 วน ชนสวนทวางเลยงเกดเปนตายอด และเมอวางเลยงตออกเปนเวลา 15 วน (รวมเวลาการเพาะเลยง 45 วน) โดยไมมการยายเลยง พบวา ตายอดมการยดยาว (ภาพท 9ก) อตราการเกดยอดรวมจากชนสวนเมลดทงเมลด และตดแยกใหผลตอบสนอง 100 เปอรเซนต ไมแตกตางกน และใหจ านวนยอดทมความสงมากกวา 2 เซนตเมตรเฉลย 3 ยอด (2-5) ตอชนสวน ยอดทมขนาดเลก (0.3-0.5 เซนตเมตร) มจ านวนเฉลย 6 ยอด (4-8 ยอด) ตอชนสวน เมอเพาะเลยงในอาหารสตรดงกลาวเปนเวลา 60 วน พบวา มการแตกตายอดเพมขนจากชนสวนเดม (ภาพท 9ข)

ภาพท 9 ยอดรวมทชกน าจากการเพาะเลยงชนสวนเมลดบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต เปนเวลา 45 วน (บาร= 1.0 เซนตเมตร)

ก. ยอดรวมเมอเพาะเลยงเปนเวลา 45 วน ข. ยอดรวมเมอเพาะเลยงเปนเวลา 60 วน

ก. ข.

17

-การชกน าแคลลสจากชนสวนเมลด น าเมลดมะดนทผานการฟอกฆาเชอแลวมาตดตามขวางทมความหนา 2 มลลเมตร เพาะเลยง

บนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร TDZ (Thidiazuron) เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต วางเลยงทอณหภม 26 + 4 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวน หลงเพาะเลยงเปนเวลา 1 เดอน บนทกเปอรเซนตการเกดแคลลสและการสรางยอดรวม พบวา ชนสวนทวางเลยงสามารถพฒนาใหแคลลส 30 เปอรเซนต แคลลสมลกษณะเปนปมสเหลองใสถงสเขยวออน และเกาะกลมกนอยางแนน (ภาพท 10ก) แคลลสดงกลาวมลกษณะคลายแคลลสมงคดทชกน าบนสตรอาหารเดยวกน แตละปมของแคลลสคาดวามองคประกอบของเนอเยอเจรญสวนยอด เชนเดยวกบทตรวจสอบเนอเยอวทยาในมงคด และมความพรอมทจะพฒนาใหยอดหนงยอดตอหนงปม เมอยายเลยงแคลลสนไปเพาะเลยงบนอาหารสตรชกน ายอด (MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA ความเขมขน 5 มลลกรมตอลตร PVP ความเขมขน 500 มลลกรมตอลตร phytagel ความเขมขน 0.2 เปอรเซนต พบวา สามารถชกน าใหเกดยอดรวม 100 เปอรเซนต (ภาพท 10ข) หลงจากวางเลยงเปนเวลา 1 เดอน

ภาพท 10 พฒนาการของโนดลาแคลลสบนอาหารชกน าแคลลส และชกน ายอดรวมรวมบนอาหารชกน ายอด

ก. แคลลสวางเลยงบนอาหารสตรMS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร TDZ เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร phytagel เขมขน 2 เปอรเซนต หลงจากวางลยงเปน เวลา 1 เดอน (บาร= 0.5 เซนตเมตร)

ข. ยอดรวมทชกน าจากชนสวนเมลดบนอาหารสตรชกน ายอด สตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต เปนเวลา 1 เดอน (บาร= 1.0 เซนตเมตร)

-ผลของ PVP ตอการชกน าแคลลส และยอดรวม น าชนสวนเมลดทมการสรางแคลลสแลวในการศกษาขางตน มาตดแยกเปนสวนๆ หลงจาก

นนยายไปเพาะเลยงบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร TDZ เขมขน 0.5 มลลกรม และอาหารเตม BA เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร โดยทอาหารทงสองสตรนนไมเตม PVP หรอเตมดวยเขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต วางเลยงทอณหภม

ก ข

18 26 + 4 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวน หลงเพาะเลยงเปนเวลา 1 เดอน บนทกเปอรเซนตการเกดแคลลส และการสรางยอดรวมเปรยบเทยบกนในอาหารทงสองสตร (ระหวางการเตมหรอไมเตม PVP) พบวา ชนสวนเมลดยงคงสรางแคลลสใหมได โดยใหเปอรเซนตการสรางแคลลสใหม 75 เปอรเซนต บนอาหารทไมเตม PVP และ 50 เปอรเซนต บนอาหารทเตม PVP ซงสงกวาการชกน าแคลลสในรอบแรก (30 เปอรเซนต)และใหผลเชนเดยวกนกบอาหารชกน ายอดรวมซงพบวา อาหารทไมเตม PVP ใหเปอรเซนตการสรางยอดสงกวาอาหารทเตม PVP (ภาพท 11 และ 12) และเมอตดแยกชนสวนแคลลส และยอดรวมทชกน าไดไปวางเลยงบนอาหารใหมสตรเดม พบวา ใหผลเชนเดยวกนกบการชกน าแคลลสคอ อาหารทไมเตม PVP ใหการพฒนาของแคลลส และยอดรวมไดดกวาอาหารทเตม PVP ซงแคลลสและยอดทวางเลยงบนอาหารทเตม PVP จะมการสรางสารประกอบพวกฟนอล หลงวางเลยงเพยงแค 1 สปดาห โดยสงเกตไดจากสของอาหารทเปลยนเปนสน าตาลอยางเหนไดชด หลงจากนนชนสวนจะคอยๆซด และไมมการพฒนาตอ

โดยทวไปแลว สาร PVP เตมลงในอาหารเพาะเลยงเพอลดการสรางสารประกอบฟนอล เชน ในการเพาะเลยงมงคด สมแขก พะวา ไดมการเตมสาร PVP เพอชวยลดการสรางสารฟนอล แตจากการศกษานพบวา การเตม PVP ในอาหารทใชเพาะเลยงชนสวนของมะดนนนใหผลทแตกตางไปจากพชชนดอน ซงอาจจะเปนไปไดวาชนสวนของมะดนมการสรางสารบางอยางทท าปฏกรยากบสาร PVP จงสงผลใหเปอรเซนตการสรางแคลลสรอบแรกคอนขางต า แตเมอท าการยายเลยงแคลลสและยอดรวมบนอาหารทไมเตม PVP พบวา สามารถเพมปรมาณแคลลสและยอดไดด

ภาพท 11 การสรางแคลลส และยอดรวมจากชนสวนเมลดมะดน บนอาหารทเตมและไมเตม PVP เขมขน

500 มลลกรมตอลตร หลงวางเลยงเปนเวลา 45 วน

Resp

onse

(%)

19

ภาพท 12 ลกษณะการสรางแคลลส และยอดรวม จากชนสวนเมลด บนอาหารทเตมและไมเตม PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร หลงวางเลยงเปนเวลา 45 วน (บาร = 0.5 เซนตเมตร)

ก: MS + BA 0.5 มก/ล+ TDZ 0.5 มก/ล ข: MS + BA 0.5 มก/ล+ TDZ 0.5 มก/ล + PVP 500 มก/ล ค: MS + BA 0.5 มก/ล ง : MS + BA 0.5 มก/ล + PVP 500 มก/ล -ศกษาความเขมขนของ BA ตอการสรางยอดรวม

น ากลมยอดรวมมาวางเลยงบนอาหารสตร MS ทเตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต และเตม BA เขมขน 0 0.5 3 และ 5 มลลกรมตอลตร วน phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต วางเลยงทอณหภม 26 + 4 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวน หลงเพาะเลยงเปนเวลา 1 เดอน บนทกการเกดยอดเปรยบเทยบกนในแตละความเขมขนของ BA โดยวางแผนการทดลองแบบ CRD เปรยบเทยบคาเฉลยดวยวธ DMRT พบวา อาหารทเตม BA ความเขมขน 5 มลลกรมตอลตรชกน ายอดรวมไดจ านวนสงสด อยางไรกตาม ยอดรวมมขนาดเลกจ านวนมากทสด 13.67 ยอดตอชนสวน แตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (p<0.05) เมอเปรยบเทยบกบ BA ความเขมขนอนๆ เมอความเขมขนของ BA ลดลงสามารถสงเสรมการยดยาวของยอด ยอดยดยาวไดดทสดในอาหารทไมเตม BA ซงใหยอดทมความสงมากกวา 3 เซนตเมตรสงสด 9 ยอดตอชนสวน (ตารางท 6) นอกจากนจะเหนไดวา ท BA ความเขมขนสงนนใหการพฒนาของใบทมขนาดเลก และตดกบล าตน เมอเปรยบเทยบกบอาหารทไมเตม BA ใหตนทมใบขนาดใหญ และจ านวนใบมากกวา (ภาพท 13)

ก ข

ค ง

20 ตารางท 6 ผลของความเขมขนของ BA ทเตมในอาหารสตร MS ตอการพฒนาของยอดรวมหลงวางเลยงเปน

เวลา 45 วน

ns: ไมมความแตกตางกนทางสถต * แตกตางทางสถต (p<0.05) คาเฉลยทก ากบดวยตวอกษรตางกนในสดมภเดยวกนมความแตกตางกนทางสถตเมอวเคราะหดวยวธ DMRT

BA (mg/l) จ านวนยอดตอชนสวน ความสงนอยกวา 1 ซม. ความสง 1-3 ซม. ความสงมากกวา 3 ซม.

0 1.33c 2.00 9.00a 0.5 2.33c 2.67 7.33a 3 8.67b 2.33 2.00b 5 13.67a 2.67 0.00c

F-test * ns * C.V. (%) 14.04 35.83 22.70

ข ก

21

ภาพท 13 การพฒนาของยอดหลงวางเลยงกลมยอดรวมขนาดเลกมะดนบนอาหาร MS เตม BA ความเขมขน

ตางๆ เปนเวลา 45 วน (บาร = 1 เซนตเมตร) ก: BA เขมขน 0 มลลกรมตอลตร

ข: BA เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร ค: BA เขมขน 3 มลลกรมตอลตร ง: BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร

สรปไดวาอาหารสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA ความเขมขน 5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต ใหอตราการเกดยอดรวม 100 เปอรเซนต และใหจ านวนยอดทมความยาวมากกวา 2 เซนตเมตรเฉลย 3 ยอดตอชนสวน หลงจากวางเลยงเปนเวลา 1 เดอน ยอดทมความยาวนอยกวา 1 เซนตเมตรเฉลย 6 ยอด หลงจากวางเลยงตออกเปนเวลา 1 เดอน โดยไมมการยายเลยง

อาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร TDZ เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต ชกน าการสรางแคลลสแบบปมทเรยกวาโนดลาแคลลส 30 เปอรเซนต หลงจากวางเลยงเปนเวลา 1 เดอน เมอยายแคลลสดงกลาวไปเลยงบนอาหารสตรชกน ายอด พบวา สามารถชกน าใหเกดยอดรวม 100 เปอรเซนต หลงจากวางเลยงเปนเวลา 1 เดอน

แคลลสสามารถเพมปรมาณไดดในอาหารสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร TDZ เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต และกลมยอดรวมสามารถเพมจ านวนยอดไดสงสดบนอาหารสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA ความเขมขน 5 มลลกรมตอลตร และพฒนาเปนตนไดดทสดเมอวางเลยงบนอาหารสตร MS ทปราศจากสารควบคมการเจรญเตบโต

ค ง

22 2.4 เหรยง (Parkia timoriana Merr.)

-ผลของชนสวนเรมตนทมผลตอการงอก และความสมบรณของตนกลา น าคพภะเหรยงทตดแยกออกจากใบเลยง และคพภะทยงมสวนของใบเลยงอยครงหนง มา

วางเลยงบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต วน 0.75 เปอรเซนต ทอณหภม 28 + 2 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวนหลงวางเลยงเปนเวลา 1 เดอน บนทกเปอรเซนตความงอกของคพภะ เปรยบเทยบกนในแตละชนสวน พบวา คพภะทตดแยกออกจากใบเลยงใหอตราการงอกทเรวกวาคพภะทวางเลยงทงใบเลยงในชวง 1 สปดาหแรก เนองจากคพภะทวางเลยงบนอาหารโดยตรงสามารถดดซมธาตอาหารไดดกวา ในขณะทคพภะทวางเลยงทงใบเลยงยงไมงอกในชวงสปดาหแรก แตเมอวางเลยงเปนเวลา 2 สปดาหพบวา เรมมเปอรเซนตการงอกเพมขน หลงจากวางเลยงตอไปเปนเวลา 1 เดอน พบวา ตนกลาทไดจากการวางเลยงคพภะทยงมสวนของใบเลยงอยนนใหตนทมความสมบรณมากกวาตนทตดแยกออกจากใบเลยง (ภาพท 14) ภาพท 14 ตนเหรยงทไดจากการเพาะเลยงคพภะทปราศจากใบเลยง (ซาย) และคพภะทมใบเลยงอยครงหนง

(ขวา) บนอาหารแขงสตร MS เปนเวลา 1 เดอน

-ผลของอายคพภะทมตอการงอก และการพฒนาของคพภะเหรยง น าคพภะเหรยงทอายตางๆ (ภาพท 15) มาวางเลยงบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส

เขมขน 3 เปอรเซนต วน 0.75 เปอรเซนต วางเลยงทอณหภม 28 + 2 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวน หลงวางเลยงเปนเวลา 1 เดอน บนทกเปอรเซนตความงอกของคพภะ เปรยบเทยบกนในแตละอายของชนสวน พบวา อายของคพภะไมมผลตอเปอรเซนตการงอก โดยทกระยะของคพภะให อตราการงอก 100 เปอรเซนต และสามารถพฒนาเปนตนทสมบรณพรอมออกปลกไดหลงวางเลยงเปนเวลา 3 เดอน (ภาพท 16)

23

ภาพท 15 ลกษณะของเมลดเหรยงทจ าแนกตามความสกแกของเมลดจากมากสด (ซายมอ)

ไปนอยสด (ขวามอ)

ภาพท 16 ตนเหรยงทไดจากการวางเลยงคพภะบนอาหารสตร MS เปนเวลา 3 เดอน (บาร = 1เซนตเมตร)

-ผลของชนดผงวน และชนสวนทมผลตอการชกน ายอดรวมของตนเหรยง วางเลยงชนสวนปลายยอดและขอบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครสเขมขน 3

เปอรเซนต BA เขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ เขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร อาหารสตรดงกลาวเตมผงวน 0.75 เปอรเซนต หรอ phytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต วางเลยงภายใตอณหภม 28 + 2 องศาเซลเซยสใหแสง 14 ชวโมงตอวน หลงวางเลยงเปนเวลา 1 เดอน บนทกเปอรเซนตการสรางยอด จ านวนยอดตอชนสวน เปรยบเทยบกนในแตละชนดของชนสวน และชนดของผงวน พบวาชนสวนขอใหอตราการสรางยอดรวมสงกวาชนสวนปลายยอดในอาหารทเตมผงวนแตไมมความแตกตางกนในอาหารทเตม phytagel และเมอพจารณาจ านวนยอดจากการวางเลยงขอ พบวา อาหารทเตม phytagel ใหจ านวนยอดตอชนสวนเฉลย 3.33 ยอด สงกวาอาหารทเตมวนซงใหจ านวนยอดชนสวน 2.33 ยอดตอ (ตารางท 7) โดยยอดทไดจากอาหารทเตม phytagel ยดยาวดกวาอาหารทเตมผงวน (ภาพท 17)

24 ตารางท 7 ผลของชนดของผงวน และชนดชนสวนทมผลตอการสรางยอดรวมของตนเหรยงหลงการวางเลยง

บนอาหารสตร MS เตม BA เขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ เขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 1 เดอน

ชนดผงวน ชนดชนสวน การสรางยอด (%) จ านวนยอดตอชนสวน

ผงวน ขอ 100 2.33b ปลายยอด 66.67 1.00c

ไฟตาเจล ขอ 100 3.33a ปลายยอด 100 1.00c

F-test ns * C.V. (%) 31.49 21.29

ns: ไมมความแตกตางกนทางสถต * แตกตางทางสถต (p<0.05) คาเฉลยทก ากบดวยตวอกษรตางกนในสดมภเดยวกนมความแตกตางกนทางสถตเมอวเคราะหดวยวธ DMRT

-ผลของผงถานตอการสรางยอดรวม วางเลยงชนสวนขอบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครสเขมขน 3 เปอรเซนต BA เขมขน 1

มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ เขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร เตมผงวน 0.75 เปอรเซนต เปรยบเทยบระหวางการเตมหรอไมเตมผงถานเขมขน 0.2 เปอรเซนต วางเลยงภายใตอณหภม 28 + 2 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวน หลงวางเลยงเปนเวลา 1 เดอน บนทกเปอรเซนตการสรางยอด จ านวนยอดตอชนสวน เปรยบเทยบกนระหวางการเตมหรอไมเตมผงถาน

ก ข

25

ค ง ภาพท 17 ผลของชนดของผงวนและชนดชนสวนทมผลตอการสรางยอดของตนเหรยงหลงการวางเลยงบน

อาหารสตร MS เตม BA เขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ เขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 1 เดอน (บาร = 1 เซนตเมตร)

(ก) ชนสวนขอวางเลยงบนอาหารเตมผงวน (ข) ชนสวนปลายยอดวางเลยงบนอาหารเตมผงวน (ค) ชนสวนขอวางเลยงบนอาหารเตม phytagel (ง) ชนสวนปลายยอดวางเลยงบนอาหารเตม phytagel

จากการวางเลยงชนสวนขอบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครสเขมขน 3 เปอรเซนต BA เขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ เขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร เตมผงวน 0.75 เปอรเซนต เปรยบเทยบระหวางการเตมหรอไมเตมผงถานเขมขน 0.2 เปอรเซนต พบวา อาหารทเตมผงถานใหจ านวนยอดเฉลย 4.33 ยอดตอชนสวน สงกวาอาหารทไมเตมผงถาน และมการพฒนาของใบไดเรวกวาชนสวนทวางเลยงบนอาหารทไมเตมผงถาน (ภาพท 18)

ก ข

ภาพท 18 ผลของผงถานตอการพฒนาของยอดเหรยงหลงวางเลยงบนอาหารสตร MS เตม BA เขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ เขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 1 เดอน (บาร = 1 เซนตเมตร)

26

ก: อาหารทไมเตมผงถาน ข: อาหารทเตมผงถาน 0.2 เปอรเซนต

สรปการวางเลยงคพภะเหรยงบนอาหารสตร MS เตมน าตาลซโครสเขมขน 3 เปอรเซนต ผงวน 0.75 เปอรเซนต คพภะงอกได 100 เปอรเซนต และเมอวางเลยงชนสวนขอบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครสเขมขน 3 เปอรเซนต BA เขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ เขมขน 2.5 มลลกรมตอลตร เตมphytagel เขมขน 0.2 เปอรเซนต และผงถานเขมขน 0.2 เปอรเซนต ชกน าใหเกดยอดรวมไดดทสด

2.5 อบเชย (Cinnamon; Cinnamomum verum) -การเพาะเลยงใบออนสแดงเพอชกน าแคลลส

เพาะเลยงชนสวนใบออนทอายตางกนโดยใชขนาดของใบเปนเกณฑ (ภาพท 19) น าใบขนาดตางๆ มาฟอกฆาเชอโดยการแชในแอลกอฮอลเขมขน 70 เปอรเซนต เปนเวลา 30 วนาท หลงจากนนแชในสารละลายคลอรอกซเขมขน 15 เปอรเซนต เปนเวลา 15 นาท น าเขาตยายเลยง และลางดวยน ากลนนงฆาเชอ 3-4 ครง หลงจากนนตดใบใหมขนาดกวาง 1 เซนตเมตร ยาว 1 เซนตเมตร และวางเลยงบนอาหารแขงสตร MS เตม BA ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร วางเลยงภายใตอณหภม 28 + 2 องศาเซลเซยสใหแสง 14 ชวโมงตอวน บนทกเปอรเซนตการสรางแคลลสเปรยบเทยบกนในแตละขนาดของใบวางแผนการทดลองแบบ CRD เปรยบเทยบคาเฉลยดวยวธ DMRT

จากการวางเลยงชนสวนใบออนสแดงของอบเชยทง 3 ขนาดพบวา ใบ L2 ใหเปอรเซนตการสรางแคลลสไดสงสด รองลงมาคอ L3 และ L1 ตามล าดบ เนองจาก L1 เปนใบทออนทสด เมอผานการฟอกฆาเชอท าใหใบเปอย เนอเยอไดรบความเสยหายมากกวาขนาดอน สงผลใหเปอรเซนตการสรางแคลลสต า ในขณะทใบ L3 เปนใบทมอายมากสด ระยะพฒนาการของเซลลแกกวา L2 จงท าใหการสรางแคลลสต ากวา ซงจากการทดลองนพบวา ใบ L2 เปนใบทมระยะพฒนาทเหมาะสม สามารถน ามาใชเปนชนสวนเรมตนในการชกน าแคลลสไดดทสด (ตารางท 8)

ภาพท 19 ลกษณะของใบออนสแดงของอบเชยแตละขนาดทใชในการชกน าแคลลส

L1 L2 L3

27 ตารางท 8 ผลของอายใบออนสแดงตอเปอรเซนตการสรางแคลลส

อายใบออนสแดง การสรางแคลลส (%) L1 13.33b L2 46.67a L3 26.67ab

F-test * C.V. (%) 75.96

*แตกตางทางสถตท (p<0.05) ตวเลขทก ากบดวยตวอกษรตางกนมความแตกตางกนทางสถตเมอวเคราะหดวยวธ DMRT

-ชนด และความเขมขนของสารควบคมการเจรญเตบโตทมผลตอการชกน าแคลลส น าใบ ใบออนสแดง (L2) มาฟอกฆาเชอโดยการจมแชในแอลกอฮอลเขมขน 70 เปอรเซนต

เปนเวลา 30 วนาท หลงจากนนจมแชในสารละลายคลอรอกซเขมขน 15 เปอรเซนต เปนเวลา 15 นาท น าเขาตยายเลยง และลางดวยน ากลนนงฆาเชอ 3-4 ครง หลงจากนนตดใบใหมขนาดกวาง 1 เซนตเมตร ยาว 1 เซนตเมตร และวางเลยงบนอาหารแขงสตร MS เตม BA หรอ 2,4-D ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ ความเขมขน 0 0.5 และ 1 มลลกรมตอลตร วางเลยงภายใตอณหภม 28 + 2 องศาเซลเซยสใหแสง 14 ชวโมงตอวน บนทกเปอรเซนตการสรางแคลลสเปรยบเทยบกนในแตละชนดและความเขมขนของสารควบคมการเจรญเตบโต วางแผนการทดลองแบบ CRD เปรยบเทยบคาเฉลยดวยวธ DMRT พบวา อาหารทเตม BA ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตรรวมกบ TDZ ความเขมขน 1 มลลกรมตอลตร แตกตางทางสถตอยางมนยส าคญ (p<0.01) กบสารควบคมการเจรญเตบโตชนด และความเขมขนอนๆ ซงจะเหนวาอาหารทเตมสารควบคมการเจรญเตบโต 2,4-D หรอ BA ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตรเพยงอยางเดยวใหเปอรเซนตการสรางแคลลสต าเมอเปรยบเทยบกบการใชรวมกบ TDZ (ตารางท 9) สอดคลองกบการศกษาของ สมปอง และคณะ (2538) ทรายงานวาการชกน าแคลลสมงคดใหผลดทสดในอาหารสตร MS เตม BA รวมกบ TDZ ทความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร ดกวาการใช BA หรอ TDZ เพยงอยางเดยว อยางไรกตามการเพาะเลยงแคลลสอบเชยเพอเพมปรมาณเกดสน าตาลซงสามารถลดไดโดยการเตม PVP ความเขมขน 500 มลลกรมตอลตร (ภาพท 20)

ตารางท 9 การสรางแคลลสจากชนสวนใบ L2 หลงวางเลยงบนอาหารสตร MS เตมสารควบคมการ

เจรญเตบโตชนด และความเขมขนตางๆ เปนเวลา 1 เดอน TDZ (มก/ล) การสรางแคลลส (%) 2,4-D 0.5 มก/ล 0 6.67b 0.5 40.00ab 1.0 33.33ab BA 0.5 มก/ล 0 26.66ab 0.5 53.33a 0.1 60.00a

28 F-test ** C.V. (%) 53.79 **แตกตางทางสถต (p<0.01) ตวเลขทก ากบดวยตวอกษรตางกนมความแตกตางกนทางสถตเมอวเคราะหดวยวธ DMRT

ก ข

ค ง

ภาพท 20 ลกษณะแคลลสทชกน าจากใบออนสแดง L2 หลงเพาะเลยงบนอาหารสตร MS เตมสารควบคมการเจรญเตบโตชนด และความเขมขนตางๆ เปนเวลา 1 เดอน (บาร= 1 เซนตเมตร)

ก: MS + 0.5 mg/l 2,4-D ข: MS + 0.5 mg/l 2,4-D + 0.5 mg/l TDZ ค: MS + 0.5 mg/l BA + 0.5 mg/l TDZ ง: MS + 0.5 mg/l BA + 1 mg/l TDZ

2.6 หลมพ (Eleiodoxa conferta (Griff.) Burr.) -ผลของความเขมขนของ dicamba ตอการชกน าโซมาตกเอมบรโอ

น าแคลลสของหลมพทไดจากการเพมปรมาณแคลลสบนอาหารสตร MS เตม dicamba ความเขมขน 1 มลลกรมตอลตร กรดแอสคอรบกเขมขน 200 มลลกรมตอลตรโดยท าการยายเลยงแคลลสบนอาหารสตรดงกลาวทกๆ เดอน เปนเวลา 18 เดอน ซงจากการศกษานใชแคลลสอาย 1 เดอน วางเลยงบนอาหารสตร MS

29 ทเตม dicamba ความเขมขน 0.3 และ 0.1 มลลกรมตอลตรกรดแอสคอรบกเขมขน 200 มลลกรมตอลตร วางเลยงภายใตสภาพแสง 14 ชวโมงตอวน อณหภม 26 ± 2 องศาเซลเซยสท าการทดลอง 5 ซ า ๆ ละ 10 หลอดทดลอง หลงยายเลยงทกเดอนบนทกการสรางโซมาตกเอมบรโอเปรยบเทยบกนในแตละความเขมขนของ dicamba โดยใชแผนการทดลองแบบ CRD เปรยบเทยบคาเฉลยดวยวธ DMRT

จากการวางเลยงแคลลสบนอาหารสตร MS ทเตม dicamba ความเขมขน 0.1 และ 0.3 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 1 เดอน พบวา สามารถชกน าโซมาตกเอมบรโอไดในอาหารทงสองสตร โดยทอาหารสตร MS เตม dicamba ความเขมขน 0.1 มลลกรมตอลตร สงเสรมใหมการสรางโซมาตกเอมบรโอ 42 เปอรเซนต และใหจ านวนโซมาตกเอมบรโอ 3 เอมบรโอตอหลอดทดลอง สงกวาอาหารทเตม dicamba ความเขมขน 0.3 มลลกรมตอลตร ซงใหการสรางโซมาตกเอมบรโอ 20 เปอรเซนต และใหจ านวนโซมาตกเอมบรโอ 1.8 เอมบรโอตอหลอดทดลอง (ตารางท 10 ภาพท 21)

ตารางท 10 ผลของความเขมขนของ dicamba ทเตมในอาหารสตร MS ตอการชกน าโซมาตกเอมบรโอหลง

วางเลยงเปนเวลา 1 เดอน Dicamba (mg/l) การสรางโซมาตกเอมบรโอ (%) จ านวนโซมาตกเอมบรโอ/หลอด

0.1 42.00a 3.0

0.3 20.00b 1.8 F-test ** ns

C.V. (%) 29.74 43.70 ns: ไมมความแตกตางกนทางสถต ** แตกตางทางสถต (p<0.01) คาเฉลยทก ากบดวยตวอกษรตางกนมความแตกตางกนทางสถตเมอตรวจสอบดวย DMRT

ก ข ภาพท 21 ลกษณะโซมาตกเอมบรโอท (ศรช) ทพฒนาจากแคลลสทเพาะเลยงบนอาหารสตร MS เตม

dicamba 0.1 มลลกรมตอลตร (ก) และ 0.3 มลลกรมตอลตร (ข) (บาร= 1 เซนตเมตร)

30

2.7 ลงแข (Baccaurea macrophylla Muell. Arg.) แยกเมลดลงแขจากผล (ภาพท 22) มาฟอกฆาเชอดวยแอลกอฮอล 70 เปอรเซนต นาน 30

วนาท ตามดวยคลอรอกซเขมขน 20 เปอรเซนต เปนเวลา 20 นาท และลางดวยน ากลนนงฆาเชอ 3 ครง จงเพาะเมลดลงแขบนอาหารสตร MS ทปราศจากสารควบคมการเจรญเตบโต (ภาพท 23) หลงจากเพาะเลยงเปนเวลา 4 สปดาห เมลดงอกจงตดสวนของใบ และขอ วางเลยงบนอาหารแขงสตร MS เตม BA ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร วางเลยงภายใตอณหภม 28 + 2 องศาเซลเซยสใหแสง 14 ชวโมงตอวน บนทกอตราการสรางแคลลสเปรยบเทยบกนในแตละชนสวนโดยใชแผนการทดลองแบบ CRD เปรยบเทยบคาเฉลยดวยวธ DMRT

ภาพท 22 ลกษณะของผล และเมลดลงแขทแยกจากผลเพอใชในการเพาะเลยง

31

0

20

40

60

80

100

ใบ ขอ

ชนดชนสวน

เปอรเซนต

การส

รางแคล

ลส

ภาพท 23 ขนตอนการเตรยมชนสวนเมลดลงแขเพอวางเลยงในหลอดทดลอง

วางเลยงชนสวนขอ และใบ บนอาหารแขงสตร MS เตม BA ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร พบวา ชนสวนทงสองสามารถสรางแคลลสไดหลงจากวางเลยงเปนเวลา 6 สปดาห โดยทชนสวนใบใหเปอรเซนตการสรางแคลลสไดสงกวาชนสวนขอ (ภาพท 24) และแคลลสทสรางจากใบจะใหแคลลสทมสเขยว สวนแคลลสทไดจากชนสวนขอจะมสเขยวออนจนถงสครม (ภาพท 25)

ภาพท 24 อตราการสรางแคลลสจากการเพาะเลยงชนสวนใบและขอของลงแข บนอาหารสตร

MS เตม BA ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 6 สปดาห

32

ก ข

ภาพท 25 ลกษณะของแคลลสทชกน าไดจากชนสวนใบ (ก) และ ชนสวนขอ (ข) บนอาหารสตร MS เตม BA ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร รวมกบ TDZ ความเขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร เปนเวลา 6 สปดาห (บาร= 0.5 เซนตเมตร)

2.8 สะตอ (Parkia speciose L.) -ผลของสารควบคมการเจรญเตบโตตอการชกน ายอดรวม น าชนสวน ขอ ของสะตอมาวางเลยงบนอาหารสตร MS เตม TDZ ความเขมขน 1 มลลกรมตอ

ลตร รวมกบ 2,4-D เขมขน 0.1 มลลกรมตอลตรวางเลยงทอณหภม 28 +2 องศาเซลเซยสใหแสง 14 ชวโมงตอวน ใหอตราการสรางยอดรวม 25 เปอรเซนต และใหจ านวนยอดเฉลย 8 ยอดตอชนสวน สงกวาอาหารทไมเตมผงถาน (ภาพท 26)

ก ข

ภาพท 26 ยอดรวมทสรางจากชนสวนขอของสะตอทวางเลยงบนอาหารสตร MS เตม TDZ ความเขมขน 1 มลลกรมตอลตร รวมกบ 2,4-D เขมขน 0.1 มลลกรมตอลตรทเตมผงถาน 0.2 % (ก) และไมเตมผงถาน (ข) เปนเวลา 6 สปดาห

33

2.8 สมโอ (Citrus maxima (Burm.) Merrill)

-ผลของพนธสมโอตอเปอรเซนตความงอกของเมลด น าเมลดสมโอพนธทองด และพนธทบทมสยามมาฟอกฆาเชอดวยแอลกอฮอล 70 เปอรเซนต

เปนเวลา 30 วนาท และคลอรอกซ 20 เปอรเซนต เปนเวลา 20 นาท และลางดวยน ากลน 3 ครงภายในตยายเลยง วางเลยงบนอาหารสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต วน 0.70 เปอรเซนต ปรบ pH 5.7 วางเลยงในทมด อณหภม 26±2 องศาเซลเซยส บนทกเปอรเซนตความงอก และการตอบสนองทเกดขนหลงจากเพาะเลยงทกสปดาหเปนเวลา 1 เดอน วางแผนการทดลองแบบ CRD เปรยบเทยบคาเฉลยโดยวธ Least significant difference (LSD) แตละการทดลองท า 3 ซ า ๆ ละ 10 หลอด หลอดละ 1 เมลด

จากการศกษาพบวาเมลดของสมโอพนธทองดใหเปอรเซนตความงอกสงกวาสมโอพนธทบทมสยาม โดยใหเปอรเซนตความงอก 97.67 แตกตางกนทางสถตอยางมนยส าคญ (ตารางท 11) ตารางท 11 ผลของพนธสมโอตอเปอรเซนตความงอกของเมลดบนอาหารสตร MS เตมน าตาลซโครส 3

เปอรเซนต ทปราศจากสารควบคมการเจรญเตบโต พนธสมโอ เปอรเซนตความงอก

ทองด 97.67

ทบทมสยาม 63.33

LSD.05 12.28

C.V.(%) 6.73

-ผลของพนธสมโอตอการสรางยอดรวม น าล าตนใตใบเลยงของสมโอพนธทองด และพนธทบทมสยาม จากตนกลาเพาะเมลดใน

หลอดทดลอง ขนาดความยาว 1 เซนตเมตร วางเลยงบนอาหารสตร MS เตม BA 1 มลลกรมตอลตร น าตาลซโครส 3 เปอรเซนต วน 0.75 เปอรเซนต ปรบ pH 5.7 ภายใตการใหแสง 14 ชวโมงตอวน ทอณหภม 26±2 องศาเซลเซยส บนทกเปอรเซนตการสรางยอด และจ านวนยอดตอชนสวน หลงจากเพาะเลยงเปนเวลา 1 เดอน วางแผนการทดลองแบบ CRD เปรยบเทยบคาเฉลยโดยวธ LSD แตละการทดลองท า 4 ซ าๆ ละ 7 ขวด ขวดละ 4 ชนสวน

จากการศกษาพบวาสมโอพนธทองดใหเปอรเซนตการสรางยอดรวม และจ านวนยอดตอชนสวนสงกวาสมโอพนธทบทมสยาม โดยใหการสรางยอด 91.75 เปอรเซนต และจ านวนยอด 3.50 ยอดตอชนสวน แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p<0.05) (ตารางท 12) ซงหลงจากการวางเลยงชนสวนล าตนเปนเวลา 1 เดอน ปรากฏตายอดบรเวณรอยตด (ภาพท 27ซาย ) และเมอวางเลยงเปนเวลา 2 เดอน ตายอดเกดการพฒนาเปนยอดทสมบรณ (ภาพท 27ขวา )

34 ตารางท 12 ผลของพนธสมโอตอการสรางยอดรวมจาการเพาะเลยงล าตนใตใบเลยงบนอาหารสตร MS เตม

BA 1 มลลกรมตอลตรเปนเวลา 1 เดอน พนธสมโอ การสรางยอดรวม (%) จ านวนยอดตอชนสวน

ทองด 91.75 3.50 ทบทมสยาม 30.00 0.58

LSD.05 16.03 0.66 C.V.(%) 15.22 18.74

ภาพท 27 ยอดรวมจากการเพาะเลยงล าตนใตใบเลยงของสมโอพนธทองดบนอาหารสตร MS เตม BA 1

มลลกรมตอลตร น าตาลซโครส 3 เปอรเซนต วน 0.70 เปอรเซนต (บาร = 0.5 เซนตเมตร ) อาย 1 เดอน (ซาย) และ 2 เดอน (ขวา)

นอกจากนยงมพชอนๆ ทไดท าการเพาะเลยงเนอเยอไวเพอใชเปนตนพนธเกบไวขยายพนธและอนรกษพนธกรรมพชตอไป ไดแก -เนยง (Archidendron pauciflorum)

35 -ดาหลา [Etlingera elatior (Jack) R.M. Smith)]

-พญาวานร (Pseuderanthemum palatiferum (Nees) Radlk. ex Lindau)

36 -กระชายด า (Kaempferia parviflora Wall. ex Baker)

-ผกหวานบาน (Sauropus androgynus L.)

-สมจด (Citrus mitis Thunb.)

37 -ขมนขาว (Curcuma mangga Valeton & Zijp)

-ขมนชน (Curcuma longa L.)

3. การอนบาลออกปลก กอนทจะอนบาลตนพชออกปลกจ าเปนทจะตองมการชกน ารากกอน เพอใหไดตนกลาทสมบรณพรอมทจะยายลงดนปลกซงเปนขนตอนสดทายของการขยายพนธพชดวยการเพาะเลยงเนอเยอ เมอไดตนกลาทสมบรณแลวตอไปเปนการยายไปปลกลงดน และเนองจากตนกลาทอยในหลอดนนมสภาพความชนสงมาก (90-100%) ดงนนหากท าการยายปลกเหมอนพชทวไป ท าใหตนกลาตายหมด ในขนแรกจงคอยลดความชนลงเปนล าดบขนโดยการน าตนกลาในหลอดทดลองไปเลยงในสภาพการใหความเขมแสงเพมขนจาก 2,500-3,000 ลกซ เปน 7,500-10,000 ลกซ (สมปอง, 2539) จากนนดงพชออกจากหลอด ลางวนทตดมากบรากออกจนหมดแลวน าไปปลกในวสดปลกทเหมาะสม จากนนใชขวดแกวหรอขวดพลาสตคใสครอบตนพชไวประมาณ 1 สปดาห เพอใหตนพชปรบตวได (ภาพท 28)

38

ภาพท 28 ตวอยางขนตอนการอนบาลพชทไดจากในหลอดทดลองปลกลงดน

โดยสรปแลวพชทประสบความส าเรจในการเพาะเลยงเนอเยอเพอใชในการถายทอดเทคโนโลยไดรวบรวมไวในตารางท 13 ตารางท 13 ชนดพช ชนสวนพชทใช สตรอาหาร และการพฒนาของชนสวนหลงการเพาะเลยงของผกพนบาน

ไมผลพนเมองบางชนดทมการขยายพนธและเกบรกษาพนธกรรมในหลอดทดลอง ล าดบ ชนดพช ชนสวนพช สตรอาหาร การพฒนาหลง

เพาะเลยง

1 ชมพน าดอกไม เมลด/ขอ/ปลายยอด MS + 5 mg/l BA ยอดรวม ยอด PGR-free MS ราก 2 มะดน เมลด MS + 5 mg/l BA + 500

mg/l PVP ยอดรวม

เมลด MS + 0.5 mg/l BA + 0.5 mg/l TDZ + 500 mg/l PVP

แคลลส

แคลลส MS + 5 mg/l BA + 500 mg/l PVP

ยอดรวม

39

กลมยอด MS + 5 mg/l BA ยอดรวม 3 เหรยง คพภะ PGR-free MS ตนกลา ขอ MS + 1 mg/l BA + 2.5

mg/l TDZ + 0.2% AC ยอดรวม

4 อบเชย ใบ MS + 0.5 mg/l BA + 0.1 mg/l TDZ

แคลลส

5 หลมพ แคลลส MS + 0.1 mg/l dicamba โซมาตคเอมบรโอ 6 ลงแข ใบ MS + 0.5 mg/l BA + 0.5

mg/l TDZ แคลลส

7 สะตอ ขอ MS + 1 mg/l TDZ + 0.1 mg/l 2,4-D + 0.2% AC

ยอดรวม

8 เนยง คพภะ PGR-free MS ตนกลา ขอ MS + 0.5 mg/l BA ยอดรวม 9 ดาหลา ยอด MS + 3 mg/l BA ยอดรวม 10 พญาวานร ขอ, ยอด MS + 0.5 mg/l BA ยอดรวม 11 กระชายด า หนองอก MS + 3 mg/l BA ยอดรวม 12 ผกหวาน ขอ, ยอด MS + 0.5 mg/l BA ยอดรวม 13 สมจด เมลด PGR-free MS ตนกลา ขอ, ยอด MS + 0.5 mg/l BA ยอดรวม

14 ขมน หนองอก MS + 3 mg/l BA ยอดรวม กาบใบ MS + 1 mg/l dicamba แคลลส

40 4. เอกสารอางอง สมปอง เตชะโต มงคล แซหลม และ พจมาลย สรนลพงศ. 2538. ความสมพนธระหวางชนดของอาหารและไซ

โตโคนนตอการชกน าใบสมวงและแคลลสของมงคด. Songklanakarin Journal of Science and Technology 17: 121-127.

สมปอง เตชะโต. 2539. เทคโนโลยชวภาพของพชปลก. สงขลา: ภาควชาพชศาสตร คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร

Murashige, T. and F. Skoog. 1962. A revised medium for rapid growth and bioassays with tobacco tissue cultures. PhysiologiaPlantarum 15: 473-497.

http://www.kmutt.ac.th/jif/public_html/article_detail.php?ArticleID=3546

http://www.kmutt.ac.th/jif/public_html/article_detail.php?ArticleID=3546

41 5. การถายทอดเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพช

5. การถายทอดความร/เทคโนโลยแกนกเรยน นกศกษา และบคคลทวไป 5.1 การอบรมเชงปฏบตการ

การถายทอดเทคโนโลยดงกลาวจดใหมขนในงานวนเกษตรภาคใต ซงชวงหนงของงานตรงกบวนสปดาหวทยาศาสตร มนกเรยนมาเยยมชมเปนจ านวนมาก เกอบครบทง 14 จงหวดของภาคใต เลอกโรงเรยนทเปนตวแทนในจงหวดสงขลาซงจากการศกษาในเบองตนวามสวนพฤกษศาสตร ทงนเพราะสามารถทจะตดตามและประเมนผลไดงายในชนตน จ านวนโรงเรยนทเขารวมชมงานและประชมเชงปฏบตการการเพาะเลยงเนอเยอพชในงานวนเกษตรภาคใตณ อาคารเทดพระเกยรต คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลย สงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ จ.สงขลาภาพท 29-30

กจกรรมในการประชมเชงปฏบตการ 1. แนะน าอปกรณและเครองมอทจ าเปนในการเพาะเลยงเซลล เนอเยอ และอวยวะ 2. วธการเตรยมอาหารส าหรบการเพาะเลยงเนอเยอพช 3. การเรมตนเพาะเลยง การยายเลยง และอนบาลตนกลากลาลงดนปลก

ภาพท 29 การเยยมชมและรวมประชมเชงปฏบตการการเพาะเลยงเนอเยอของนกเรยนจากโรงเรยนศรนครมลนธ

ภาพท 30 บรรยากาศการฝกอบรมและถายทอดเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพชแกนกเรยนโรงเรยน

แสงทอง

42

5.2 การประกวดและสาธตการเพาะเลยงเนอเยอผกพนบานและไมผลพนเมองภาคใต การประกวดดงกลาวจดใหมขนในงานวนเกษตรภาคใตครงท 25 ซงตรงกบวนสปดาห

วทยาศาสตร มนกเรยนโรงเรยนมธยมเขารวมและสงผลงานเขาประกวด ณ อาคารเทดพระเกยรต คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ จ.สงขลา ภาพท 31

โดยกจกรรมประกอบดวย 1. การน าเสนอผลงานจากนทรรศการททางโรงเรยนไดศกษาและทดลองมา โดยให

ตวแทนนกเรยน 4-5 คนตอกลมรวมกนน าเสนอ ซงรายละเอยดของผลงานและการน าเสนอจะประกอบดวยชอเรอง ทมาและความส าคญ วตถประสงค วธการ ผลการศกษา และสรปผล

2. การซกถามและตอบค าถาม หลงจากทนกเรยนน าเสนอจบ จะเปดโอกาสใหผเขารวมฟงไดมการซกถามในประเดนทตนสนใจหรอมขอสงสย

3. การใหคะแนนและประกาศผลการประกวดผลงานจากคณะกรรมการ 4. การมอบเกยรตบตรและของรางวล

ภาพท 31 ภาพรวมของกจกรรมการประกวดและสาธตการเพาะเลยงเนอเยอผกพนบานและไมผลพนเมองทจดขนในงานวนเกษตรภาคใตครงท 25

43

5.3 การประเมนการเขารบชมการสาธต/การฝกอบรมในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพช

1. ออกแบบสอบถามเพอใชในการประเมนหลงการเขารวมกจกรรม 2. เกบรวบรวมแบบสอบถามหลงการเขาชม/รวมกจกรรม 3. ประเมนผลแบบสอบถาม 4. แปรผล และน าเสนอเพอปรบปรงในครงถดไป ในสวนของแบบสอบถามจะประกอบดวยขอมลทวไป และเนอหา ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

1. เพศ Ο ชาย Ο หญง 2. อาย Ο ต ากวา 10 ป Ο 10-20 ป

Ο 21-30 ป Ο มากกวา 30 ป 3. สถานภาพ Ο ผน านกศกษา Ο นกศกษา Ο อนๆโปรดระบ...................

เนอหา

ระดบความพงพอใจ มากทสด

(5) มาก (4)

ปานกลาง (3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

1. ทานไดรบความร ความเขาใจในเนอหาเกยวกบ การเพาะเลยงเนอเยอ

2. ทานมความสนใจในกจกรรมดงกลาว

3. ทานคดวากจกรรมดงกลาวมประโยชนใน การขยายพนธพชในอนาคต

4. สถานทจดงานมความเหมาะสม

5. ทานมความประสงคทจะน าตวอยางพชทมมาขยายพนธ 6. ทานสามารถทจะปฏบตไดดวยตนเอง 7. ความพงพอใจโดยรวม ความคดเหนและขอเสนอแนะ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

44 5.4 ผลการประเมนกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพช

5.4.1 การประเมนผลการเขารบชมการสาธต/การฝกอบรมในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพในงานวนเกษตรภาคใตครงท 21 ระหวางวนท 10-19 สงหาคม 2555

จากผเขารวมกจกรรม และตอบแบบประเมนจ านวน 100 ชด

ภาพท 32 รอยละของหนวยงานทเขารวมชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพในงานเกษตร

ภาคใตครงท 21

ภาพท 33 ผลการประเมนความพงพอใจของผเขารบชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพใน

งานเกษตรภาคใตครงท 21

โรงเรยนศรนครมลนธ

โรงเรยนวดมวงคอม

โรงเรยนพะตงวทยามลนธ

โรงเรยนหาดใหญรฐประชาสรรค

โรงเรยนสวรรณวงศ

โรงเรยนธดานเคราะห

โรงเรยนหาดใหญวทยาลย

โรงเรยนสงขลาวทยาคม

โรงเรยนหาดใหญวทยาลยสมบรณกลกนยาโรงเรยน ม.อ.วทยานสรณ

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

41. ทานไดรบความร ความเขาใจในเนอหาสาระ


3. ทานคดวากจกรรมดงกลาวมประโยชนของการขยายพนธพชในอนาคต

4. สถานททจดงานมความเหมาะสม

5. ทานมความประสงคทจะน าตวอยางพชทมมาขยายพนธดวย

6. ทานสามารถทจะปฏบตไดดวยตวเองเมอกลบไปเรยนทโรงเรยน

10% 10%

10%

10%

10%

10% 10%

10%

10%

10%

45

5.4.2 การประเมนผลการเขารบชมการสาธต/การฝกอบรมในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพในงานวนเกษตรภาคใตครงท 22 ระหวางวนท 9-12 สงหาคม 2556

จากผเขารวมกจกรรม และตอบแบบประเมนจ านวน 244 ชด

ภาพท 34 รอยละของหนวยงานทเขารวมชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพในงานเกษตรภาคใตครงท 22

ภาพท 35 ผลการประเมนความพงพอใจของผเขารบชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพใน

งานเกษตรภาคใตครงท 22

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

1. ทานไดรบความร ความเขาใจในเนอหาสาระ



4. สถานททจดงานมความเหมาะสม

5. ทานมความประสงคทจะน าตวอยางพชทมมาขยายพนธดวย


46

5.4.3 การประเมนผลการเขารบชมการสาธต/การฝกอบรมในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพในงานวนเกษตรภาคใตครงท 23 ระหวางวนท 9-12 สงหาคม 2557 จากผเขารวมกจกรรม และตอบแบบประเมนจ านวน 92 ชด

ภาพท 36 รอยละของหนวยงานทเขารวมชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพ

การขยายพนธพช

ภาพท 37 ผลประเมนความพงพอใจในการเขาชมนทรรศการการเพาะเลยงเนอเยอพชผกพนบานและไมผล

พนเมองในงานเกษตรภาคใตครงท 23

1%24%

2%5%

7%5%

7%2%1%11%

9%

5%

8%

8%

5%

ร.พ. ระโนด จ.สงขลา

ร.ร. มอ. วทยานสรณ

ร.ร. หาดใหญรฐประชาสรรค

ร.ร. ธ ารงวฒนา พฒนาเยาวชน

ร.ร. เทศบาล 4

ร.ร. ศรสวางวงศ

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ร.ร. บางกล ารชมงคลาภเษก

ร.ร. ธดานเคาระห

ร.ร.พรรษนนทศกษา

ร.ร. หาดใหญวทยาลย

ร.ร. มหาวชราวธ

ร.ร. หาดใหญพทยาคม

ร.ร. สงขลาวทยาคม

ร.ร. พลวทยา

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5 1. ทานไดรบความร ความเขาใจในเนอหาเกยวกบ การเพาะเลยงเนอเยอ


3. ทานคดวากจกรรมดงกลาวมประโยชนใน การขยายพนธพชในอนาคต


5. ทานมความประสงคทจะน าตวอยางพชทมมาขยายพนธ

6. ทานสามารถทจะปฏบตไดดวยตนเอง

7. ความพงพอใจโดยรวม

47

5.4.4 การประเมนผลการเขารบชมการสาธต/การฝกอบรมในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพในงานวนเกษตรภาคใตครงท 24 ระหวางวนท 9-12 สงหาคม 2558 จากผเขารวมกจกรรม และตอบแบบประเมนจ านวน 129 ชด

ภาพท 38 รอยละของหนวยงานทเขารวมชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพช



รร.มอ.วทยานสรณ

รร.เมธาวทยา

รร.วดอยยการาม

รร.แจงวทยา

รร.หาดใหญวทยาลยสมบรณกลกยา


รร.ธดานเคราะห

รร.หาดใหญรฐประชาสรรค

มหาวทยาลยราชภฎสงขลา

รร.เทศบาล 3 (วดคอหงส)

รร.สวรรณวงศ

อนๆ

31.78%

19.38%

3.1%

3.87%

9.3%9.3%

11.63%

3.1%1.56%

3.1%

2.32%

1.56%

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5

1. ทานไดรบความร ความเขาใจในเนอหาเกยวกบการเพาะเลยงเนอเยอ


3. ทานคดวากจกรรมดงกลาวมประโยชนในการขยายพนธพชในอนาคต



6. ทานสามารถทจะปฏบตไดดวยตนเอง


48

5.4.5 การประเมนผลการเขารบชมการสาธต/การฝกอบรมในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพในงานวนเกษตรภาคใตครงท 25 ระหวางวนท 9-21 สงหาคม 2559 จากผเขารวมกจกรรม 169 คน และตอบแบบประเมนจ านวน 88 ชด

ภาพท 40 รอยละของหนวยงานทเขารวมชมนทรรศการ/การสาธตในกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพการ

ขยายพนธพช



โรงเรยนศรนครมลนธ

โรงเรยนแสงทอง

โรงเรยนวรนารเฉลม

โรงเรยนหาดใหญรฐประชาสรรค


โรงเรยนหาดใหญวทยาลย

โรงเรยนหาดใหญวทยาลยสมบรณกลกนยาโรงเรยน ม.อ.วทยานสรณ

อนๆ

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5

1. ทานไดรบความร ความเขาใจในเนอหาเกยวกบการเพาะเลยงเนอเยอ







59.17%

4.14% 4.14%

6.5%

5.32%

5.32%

3.55%

3.55%

8.28%

49 ขอเสนอแนะ

1. อยากใหมการประกาศใหชดเจนและรบทราบไดทวถงมากกวาน เพราะมประโยชนมาก อยากใหทกคนไดเรยนร

2. ควรจะมการประชาสมพนธไปยงโรงเรยนใหเขารวม หรอลงไปท าใหนกเรยนชม 3. สถานทจดนทรรศการหางจากจดสนใจ และสถานทจดมพนทแคบเกนไป บรเวณทางเดนนาจะม

ดอกไมจดใหนาเดนเขาชมมากกวาน 4. อยากใหมการจดคาย หรอการจดอบรมผสนใจเพอเพมทกษะในการเพาะเลยงเนอเยอ และควรม

กจกรรมเพอดงดดความสนใจจากคนทผานไปมาใหมากกวาน 5. อยากใหจดทกๆป 6. เรงพฒนาพนธ และเพมตนกลาพนธเพอจะขยายใหเกษตรกรน าไปปลกไดมากขน 7. พชทน ามาแสดงใหดมนอยเกนไป 8. ปายบอกการเขาชมนทรรศการนาจะมขนาดใหญกวาน งายตอการพบเหน และมกจกรรมดงดดความ

สนใจมากกวาน 9. นาจะมการประชาสมพนธใหมากกวาน 10. หองสาธตการเพาะเลยงเนอเยอ ไมเขยนใหชดเจน บางครงมองไมเหน

50

ภาพรวมของงานเกษตรในสวนของนทรรศการ/การสาธตกจกรรมทางดานเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพช

ภาพท 42 การจดเตรยมนทรรศการกอนวนงาน

51

ภาพท 43 บรรยากาศการเขาชมนทรรศการและสาธตทางดานเทคโนโลยชวภาพการขยายพนธพช

52

5.5 กจกรรมฝกอบรมการถายทอดเทคโนโลยการเพาะเลยงเนอเยอผกพนบานและไมผลพนเมองแกนกเรยน นกศกษา และบคคลทสนใจทวไป

โดยกจกรรมหลกๆ จะประกอบดวย 4.4.1 การเกบตวอยางเพอน ามาใชเปนชนสวนเรมตนในกระบวนการเพาะเลยงเนอเยอ 4.4.2 การแนะน าอปกรณ เครองมอทใชในงานเพาะเลยงเนอเยอ 4.4.3 การฟอกฆาเชอเพอใหชนสวนปลอดเชอ 4.4.4 การเตรยมอาหารเพอใชในการเพาะเลยงเนอเยอ 4.4.5 การยายเลยงเนอเยอพชตาง ดวยวธการปลอดเชอ 4.4.6 การอนบาลตนกลาเพอใหมอตราการรอดชวตสง

5.5.1 การเกบตวอยางเพอน ามาใชเปนชนสวนเรมตนในกระบวนการเพาะเลยงเนอเยอ แนะน าหรออธบายหลกการในการเกบตวอยางพช โดยชนสวนเรมตนทจะน ามาใชใน

การขยายพนธควรคดเลอกมาจากตนแมทด ใหผลผลตสง ตานทานตอโรคและแมลง และปรบตวตอสภาพแวดลอมทไมเหมาะสมไดดเพอจะไดมนใจวาตนทไดจากกระบวนการขยายพนธเปนพนธด ทงนชนสวนทใชอาจเปนชนสวนทมองคประกอบของเนอเยอเจรญปลายยอด เชน ปลายยอด ขอ หนอ คพภะ เปนตน หรอชนสวนทไมมองคประกอบของเนอเยอเจรญปลายยอด เชน ใบ ล าตน เปนตน กได (ภาพท 44)

5.5.2 การแนะน าอปกรณ เครองมอทใชในงานเพาะเลยงเนอเยอ เนองจากอปกรณทใชในงานเพาะเลยงเนอเยอมหลากหลายชนด ขนอยกบการใชงาน ดงนนในขนตนผฝกอบรมจงควรมความรเบองตนเกยวกบเครองมอทจะใช เพอใหใชงานไดสะดวกและถกตอง (ภาพท 45)

ภาพท 44 การเกบตวอยางพชเพอน ามาใชเปนชนสวนเรมตนในการเพาะเลยงเนอเยอพช

53

ภาพท 45 แนะน าอปกรณและเครองมอทใชในงานเพาะเลยงเนอเยอพช

5.5.3 การฟอกฆาเชอเพอใหชนสวนปลอดเชอ

อธบายกระบวนการในการฟอกฆาเชอ เรมตงแตการลางท าความสะอาดชนสวนพช การใหน าประปาไหลผาน การจมแชแอลกอฮอล เขมขน 70 เปอรเซนต การฟอกฆาเชอดวยสารละลายคลอรอก เขมขน 20 เปอรเซนต แลวลางดวยน ากลนทผานการนงฆาเชอแลว (ภาพท 46)

ภาพท 46 อธบายกระบวนการในการฟอกฆาเชอชนสวนเรมตนทจะน ามาใชในการเพาะเลยงเนอเยอ

5.5.4 การเตรยมอาหารเพอใชในการเพาะเลยงเนอเยอ

อธบายองคประกอบและวธการเตรยมอาหารในการเพาะเลยงเนอเยอพรอมทงใหผฝกอบรมไดฝกปฏบตดวยตนเอง โดยทวไปแลวอาหารทใชจะเปนอาหารสตร MSอาจมการเตมสารควบคมการเจรญเตบโตกลมไซโตไคนน เพอชกน าหรอเพมปรมาณยอด หรอกลมออกซนเพอเพมปรมาณราก ขนอยกบวตถประสงค (ภาพท 47)

ภาพท 47 การแนะน าขนตอนตางๆ ในการเตรยมอาหารเพาะเลยงเนอเยอพช

54

5.5.5 การยายเลยงเนอเยอพชตางๆ ดวยวธการปลอดเชอ

อธบายและฝกปฏบตการยายเลยงเนอเยอพชดวยเทคนคทปลอดเชอ (ภาพท 48-49)

ภาพท 48 เทคนคการท าใหอปกรณตางๆ ในตยายเลยงปลอดเชอ

ภาพท 49 บรรยากาศการยายเลยงเนอเยอพชตางๆ ภายในตยายเลยง

55

5.5.6 การอนบาลตนกลาเพอใหมอตราการรอดชวตสง อธบายและฝกปฏบตวธการยายตนกลาทมรากสมบรณออกปลกนอกหลอดทดลอง ในขนตอนนสงทจะตองควบคมคอ ความชนและแสง เพอใหตนกลาสามารถปรบตวได สงผลใหมอตราการรอดชวตสง ภาพท 50

ภาพท 50 แนะน าวสดปลกแตละชนดทเหมาะสมกบพชและวธการอนบาลตนกลาในหลอดทดลองออกจากขวดเพออนบาลลงดนปลก

56

ภาคผนวก

57 6. ผลงานตพมพ

Micropropagation of Three Species of Garcinia

SompongTe-chato and Mongkol Lim Department of Plant Science, Faculty of Natural Resources, Prince of Songkla University,

Hat Yai, Songkhla, 90112 Thailand E-mail:[email protected]

Abstract Three species of Garcinia; G. mangostana(mangosteen), G. speciosa(pawa), and G. atroviridis (somkhag) were cultured for micropropagation on modified Murashige and Skoog medium (MS) containing various plant growth regulators. In the culture of seeds, many shoots (20-50shoots/seed) were induced in mangosteen and pawa, while multiple shoots were not induced in somkhag. In the former two species, young leaves excised from the shoots induced from seeds in vitro produced 2-5 shoots per leaf on woody plant medium (WPM) containing 5 mg/l BA. Shoot regeneration from leaves was also achieved through meristematic nodular callus formation in these 2 species. In mangosteen, callus was most efficiently induced from leaves on 0.15% Gelrite-solidified MS supplemented with 3% sucrose, 500 mg/l PVP, 0.5mg/l benzyladenine (BA) and 0.5 mg/l thidiazuron (TDZ), whereas medium containing 0.25 mg/l naphthaleneacetic acid (NAA) and 2.5 mg/l BA was the most suitable for callus induction from pawa leaves. In somkhag, friable callus was induced from leaves in medium containing 0.5 mg/l NAA and 1.0 mg/l BA. The calli were originated from proximal region and wounded sites at midrib of leaf explants in all the species tested. In both mangosteen and pawa, single nodular callus produced 10-20 shoots/month on WPM containing 3% sucrose, 500 mg/l PVP and 0.1 mg/l BA for 2 weeks, followed by overlaying liquid half-strength MS containing 3% sucrose, 0.06 mg/l NAA and 0.03 mg/l BA, whereas no shoot was induced from friable callus of somkhag. For propagation of somkhag, nodal explants with or without axillary buds were alternatively used for culture on WPM containing 3% sucrose, 500 mg/l PVP, 0.1 mg/l thiourea and 0.1 mg/l BA for 2 weeks, followed by culture in liquid half-strength MS containing 3% sucrose, 0.06 mg/l NAA and 0.03 mg/l BA for further 4-6 weeks. By employing this method, 20-30 shoots per explant were produced after 2 months of culture. Keywords: Tissue culture, Garcinia, mangosteen, pawa, somkhag

58

Introduction The genus Garcinia belongs to Guttiferae and is composed of at least 49 species including 10 unidentified ones. All Garcinia species are native to Malaysia Archipelago (Lim, 1984). The most important species that is well known and grown for commercial purpose is mangosteen (Garciniamangostana Linn.). Some of the other related species such as somkhag (GarciniaatroviridisGriff.), pawa (Garciniaspeciosa Wall.), ma-pood (GarciniadulcisKurz.), cha-muang (GarciniacowaRoxb.) are sometimes grown in backyard. Generally, all species except mangosteen can adapt well to drought or dry area since they have good root systems which distribute both horizontally (soil surface) and vertically (deep beneath the surface). At early growth stage, they need not to be shaded so much like mangosteen and watering is not necessary. Because of these characteristics, these species have been used as rootstocks of mangosteen for making its plantation in drought area.

Although it has been well-known that vegetative propagation of Garcinia species is rather difficult, Husan (1990) reported successful results on asexual propagation of mangosteen by various methods, among which side grafting provided the highest percentage of success (90%), followed by top grafting and chip budding. However, development of graft union and further growth of scion are usually not so good and healthy even when percentage of success in grafting was very high. The main constrain to the success is the production of yellow gum from wounds which inhibits the formation of graft union and results in low grafting success. Attempts on employing in vitro grafting (Te-chatoet al., 1992) also resulted in low percentage of grafting success due to the same reason. Further establishment of the in vitro-grafted plants to soil was also difficult due to the weak root systems. Accordingly, several authors tried to micropropagatemangosteen through shoot formation by culturing seeds (Te-chato and Aengyong, 1988; Normahet al., 1995; Goh et al., 1988), young leaves (Te-chatoet al., 1992; Goh et al., 1994) and meristematic nodular callus (Te-chatoet al., 1995a, b and c).

For breeding of mangosteen, it has been expected to introduce drought resisitant character by crossing with related wild species. However, it has been difficult to hybridize mangosteen with other Garcinia species is difficult because of the cross incompatibilities. To overcome the difficulty, it may be useful to apply the biotechnological methods. Especially, somatic hybridization through protoplast fusion opens a wide view for genetic manipulation of these species. For the somatic hybridization, it is necessary to establish a system for efficient plant regeneration from protoplasts. Before stepping into the study on improvement of mangosteen and their related species by biotechnological methods, it is necessary to obtain basic data on tissue culture response of those species. So far, there have been no reports on tissue culture of the species of Garcinia which are related to mangosteen.

59 In this paper, therefore, we report the results on the callus induction and micropropagation of shoots from various explants of mangosteen, pawa and somkhag.

Materials and Methods Plant materials Three species of Garcinia, namely; mangosteen, pawa and somkhag were used as materials. In case of mangosteen, plantlets raised in vitro by subculturing monthly intervals for 2 years were used as a source for explants. For pawa and somkhag, fresh seeds were excised from the fruits and cultured for germination on modified Murashige and Skoog medium (MMS) supplemented with 3% sucrose and 5 mg/l BA, which was previously reported to give higher percentage of shoot formation from seedling than basal MS (Te-chato, 1999). After culturing for one month on this medium under 2,500 lux illumination with 14 hour photoperiod and at 26-28oC, various explants were excised from the seedlings and used for callus induction and micropropagation experiments. Culture media Culture media used in this experiment are as follows; 1. Multiple shoot induction medium (MSIM): The modified MS medium supplemented with 3% sucrose and 5 mg/l benzyladenine (BA). The components of modified MS medium in mg/l were as follows; 1650 NH4NO3, 1900 KNO3, 440 CaCl2.2H2O, 370 MgSO4.7H2O, 170 KH2PO4, 12.4 H3BO3, 33.8 MnSO4.H2O, 21.0 ZnSO4.7H2O, 1.7 KI, 0.5 Na2MoO4.2H2O, 0.05 CuSO4.5H2O, 0.05 CoCl2.6H2O, 15 FeSO4.7H2O, 18 Na2EDTA, 500 myo-inositol and 5 thiamine-HCl. 2. Callus induction medium (CIM): Modified MS medium supplemented with 3% sucrose and 500 mg/l polyvinylpyrrolidone (PVP). Various concentrations of -naphthaleneacetic acid (NAA), BA, thidiazuron (TDZ) and thiourea (TU) were added. 3. Shoot primordia induction medium (SPIM): Woody plant medium (WPM) containing 3% sucrose and 500 mg/l PVP. BA at 0.1 or 5 mg/l alone or in combination with 0.5 mg/l TU were added. 4. Shoot elongation medium (SEM): Liquid half-strength MS containing 3% sucrose, 0.06 mg/l NAA and 0.03 mg/l BA. Usually this medium was used to overlay on the SPIM. All the media except for SEM were solidified with 0.2% Gelrite and adjusted pH to 5.7-5.8 before autoclaving at 1.07 kg/cm2 for 15 minutes. Multiple shoot formation from seeds, young leaves and nodal segments

Seeds of pawa and somkhag were isolated from fresh fruits. After removing all arils and surface-adhering fibrous tissues, they were soaked in 20% Clorox solution for 20 minutes, washed three times with sterile distilled water, sown on 10 ml MSIM, and kept

60 under 14 hour photoperiod with 2,500 lux illumination at 26-28oC. After culture for four weeks, percentage of explant which multiple shoot formation and number of shoots per explant were recorded in each species. Young leaves of mangosteen, pawa and somkhag were excised from shoots which were raised by in vitro culture of seeds, and cultured on SPIM. After culture for two to three weeks, SEM containing various plant growth regulators was overlaid onto SPIM and cultured for further 4-6 weeks. The number of shoots induced in each explant was recorded 9 weeks after initiation of the culture. In somkhag, shoots were further cut into nodal segments and cultured for shoot multiplication on 10 ml of gellan gum-solidified WPM containing 0.1 mg/l TU, on which 10 ml of SEM was overlaid. For these cultures, 15x90 mm Petri-plates were used and they were sealed with Parafilm after inoculation of the explants. Callus induction from young leaves Young leaves of mangosteen, pawa and somkhag raised after one month of in vitro culture on MSIM were excised and cultured as entire, segmented or striped explants on CIM supplemented with plant growth regulators. Twenty five leaf explants were cultured in each 15x20 mm Petri-plate containing 15 ml culture medium. Four plates were replicated for each treatment. The cultures were sealed with Parafilm and kept under the same conditions as multiple shoot formation experiment. After culture for 4-6 weeks, percentage of callus induction and origin of the callus were recorded. Shoot induction from nodular callus Nodular calli induced from leaf segments of mangosteen and pawa were transferred onto 20 ml SPIM in 15x90 mm Petri-plate. For each plate, 10 ml SEM was overlaid after two weeks of culture. After culture for 6-8 weeks the number of shoots induced in each nodular callus was recorded.

Results Multiple shoot formation from seeds The seeds cultured on MSIM showed different ability to produce multiple shoots among the three Garcinia species in terms of both percentages of explants with shoot formation and number of shoots per explant (Table 1). Pawa gave the highest values in both of the percentages followed by mangosteen, whereas somkhag did not produce multiple shoots. Multiple shoot formation from leaf segments Young leaves of mangosteen and pawa produced 2-5 shoots when they were cultured as a whole or segments on WPM supplemented with 5 mg/l BA (Table 4). In somkhag, however, the leaves produced no shoot on this medium as well as other media

61 containing different concentrations and concentrations of plant growth regulators.. In the culture of somkhag leaves, only friable callus was observed at notch site or cut area (Figure 2). Frequency of direct shoot bud formation from leaves of pawa was far greater than those of mangosteen, especially when the leaves were cultured as segments (data not shown). In addition, the time required for shoot bud formation in pawa was faster than that in mangosteen. Nodular callus induction from young leaves

Callus induction from young leaves occurred differently among the three Garciniaspecies tested (Table 2). Mangosteen provided the highest frequency of callus induction on CIM supplemented with 0.5 mg/l BA and 0.5 mg/l TDZ. Addition of NAA completely inhibited the callus formation. In pawa, however, addition of low concentration of NAA favoured for the callus formation and the best callus induction was obtained on CIM containing 2.5 mg/l BA and 0.25 mg/l NAA. Proliferation rate of the callus on this medium was 3-4 times by subculturing with monthly intervals (data not shown). In case of somkhag, addition of NAA also favoured for the callus formation and medium containing 1.0 mg/l BA and 0.5 mg/l NAA gave the best callus induction. Replacement of NAA by cytokinin, TDZ and TU, acted inhibitory to the callus formation and no callus was induced when TDZ was combined with BA, whereas TU reduced the percentage to the half. The quality of callus induced from young leaf explant on CIM was different between somkhag and other 2 species. Mangosteen and pawa produced meristematic nodular callus which was compact and nodular with some shoot primordia (Figure 1). In contrast, somkhag produced friable callus which had light green color with slow growth (Figure 2). In all the three species, the calli were mostly originated from proximal region of the explants, followed by midrib and distal regions. In case where wound treatment was made by stripping at midrib, callus induction was also triggered at the cut surfaces (Table 3, Figure 3). Shoot induction from meristematic nodular callus Multiple shoots could be induced from nodular callus of mangosteen and pawa. After multiplication of the calli in CIM till reaching to a desirable quantity, they were transferred onto SPIM on which development of the shoot primordia was induced. Further elongation of the shoots was promoted by ovelaying SEM onto SPIM. By adopting this procedure, ten (mangosteen) to twenty (pawa) shoots/callus were produced within 4-6 weeks (Table 4). In case of somkhag, leaf-derived callus proliferated quite slowly, turned brown, ceased growth and finally died after 2-3 subcultures. Neither shoot induction nor establishment of cell suspension culture could be achieved in this species.

62

Discussion Garciniaspp. are characterized by agamospermy or obligate agamospermy. Seeds of the species contain somatic pro-embryos originated from ovary tissue or nucellar tissue without fertilization (Lim, 1984). Accordingly, approximately 10% of the seeds germinated have more than one seedlings per seed in mangosteen and pawa. By culturing in vitro, embryogenic potential of the seed was intensified and 70% of the mangosteen seeds produced a large number of shoots on MMS containing 5 mg/l BA (Table 1). The number of shoots obtained per seed has been reported to range from 10 to 20 in mangosteen (Gohet al.,1988; Te-chato and Aengyong, 1988; Normah et al.,1995). Although pawa also gave 100% multiple shoot formation due to polyembryony, somkhag gave only one shoot probably due to the lack of the nature of polyembryony. Although Normahet al. (1995) reported that NAA in combination with BA increased the number of shoots, reverse results were obtained in the present study. Presence of NAA or other auxin in the medium gave inhibitory effect on both multiple shoot formation and callus induction in mangosteen. Addition of NAA to the medium caused a rapid browning of explant and culture media, leading to the necessity for shortening the interval of subculture. In micropropagation of fruit crops, frequency of the success generally depends upon genotypes, culture media and plant growth regulators. Predieriet al. (1989) reported the difference in the ability of plantlet regeneration from cultured leaf explants in different pear varieties. Similar results were also obtained in micropropagation of apple rootstocks, in which some varieties required a low concentration of IBA while others required a high concentration of that alone or in combination with GA3 (Yepes and Aldwinckle, 1994). In the present study, three species of Garciniaresponded differently to plant growth regulators for callus induction from leaf segments. Mangosteen callus proliferated most profoundly in MS supplemented with only cytokinins (BA and TDZ at the same concentration of 0.5 mg/l), while the calli of pawa and somkhag were induced and proliferated in the presence of both auxin and cytokinin (NAA and BA) (Table 2). Characteristics of the calli induced also varied from species to species. Leaf-derived calli of mangosteen and pawa were compact and meristematic, whereas somkhag produced friable callus. In these 3 species, the calli were mostly originated from proximal region of the leaf segments (Table 3). The same phenomena were also observed by culturing immature cotyledon of apple (Rubos and Pryke, 1984), peach (Prunuspersica), plum (P. domestica) and cherry (P. cerasus) (Manteet al., 1989), in which multiple shoots were formed only at proximal region and that no shoot was produced in the absence of that region.

In the present study, various explants of Garcinia spp. produced multiple shoots on SPIM containing different plant growth regulators although somkhag gave quite different responses to the culture media from the other two species (Table 4). Twenty and fifty

63 shoots were induced from one seed in mangosteen and pawa, respectively on MMS supplemented with 5 mg/l BA. Young leaves of these species provided only 2-5 shoots when they were cultured on WPM containing 5 mg/l BA. Although somkhag could not be propagated through seeds and young leaves, nodal explant was proved to be the best explant for multiplication on WPM containing 0.1 mg/l BA and TU (Table 4). Based on the results of the present study, propagation of elite trees for each species will be efficiently performed year round. Moreover, improvement of the species by genetic transformation through particle bombardment and Agrobacterium-mediated methods will be achieved through the use of plant regeneration systems established in the present study.

References Goh, H.K.L., Rao, A. N. and Loh, C. S. 1988.In vitro plantlet formation in mangosteen

(Garciniamangostana L.).Annal of Botany 62:87-93. Hasan, B. M. 1990. Vegetative propagation studies in mangosteen (Garciniamangostana).

Japan. J. Trop. Agr. 34:78-83. Lim, A. L. 1984. The embryology of Garciniamangostana L. (Clusiaceae). The Garden’s

Bulletin, Singapore 37:93-103. Mante, S., Scorza, R. and Cordts, J. M. 1989. Plant regeneration from cotyledons of

Prunuspersica, Prunusdomestica, and prunuscerasus. Plant Cell, Tissue and Organ Culture 19:1-11.

Normah, M. N., Nor-Azza, A. B. and Aliudin, R. 1995.Factors affecting in vitro proliferation and ex vitro establishment of mangosteen. Plant Cell, Tissue and Organ Culture 43:291-294.

Predieri, S., FasoloFabbriMalavasi, F., Passey, A. J., Ridout, M. S. and James, D. J. 1989. Regeneration from in vitro leaves of “Conference” and other pear cultivars (Pyruscommunis L.). Journal of Horticultural Science 64:553-559.

Rubos, A. C. and Pryke, J. A. 1984.Morphogenesis in embryogenic tissue cultures of apple. J. Hort. Sci. 59:469-475.

Te-chato, S. 1999.Efficient clonal propagation of mangosteen (GarciniamangostanaL.) through tissue culture of apomictic seedlings.Ph.D. Dissertation, Shiba University, Japan.

Te-chato, S. and Aengyong, W. 1988.Micropropagation of mangosteen by culture seed.Songklanakarin J. Sci. Technol. 10:7-11.

Te-chato, S., Lim, M. and Muangkaewngam, A. 1992.Enhanced efficiency micropropagation of mangosteen.Songklanakarin J. Sci. Technol. 14:1-7.

Te-chato, S., Lim, M. and Suranilpong, P. 1995a.Embryogenic callus induction in mangosteen (Garciniamangostana L.).Songklanakarin J. Sci. Technol. 17:115-120.

Te-chato, S., Lim, M. and Suranilpong, P. 1995b.Plantlet formation from leaf-derived embryogenic callus of mangosteen.Songklanakarin J. Sci. Technol. 17:129-135.

64 Te-chato, S., Lim, M. and Suranilpong, P. 1995c.Types of medium and cytokinins in relation

with purple leaf and callus formation of mangosteen.Songklanakarin J. Sci. Technol. 17:121-127.

Virscek, M.M., Bohanec, B. and Jarvonik, B. 1999. Adventitious shoot regeneration from apple leaves-optimisation of the protocol and assessment of genetic variation among the regenerants. Phyton-Horn. 39:61-70.

Virscek, M.M., Jarvonik, B., Stampar, F., Bohanec, B., Tobutt, K.R. and Alston, F.H. 1999. Assessment of genetic variation among regenerants from in vitro apple leaves using molecular markers. Acta-Horticulturae 484:299-303.

Yepes, L. M. and Aldwinckle, H. S. 1994.Micropropagation of thirteen Malus cultivars and rootstocks and effect of antibiotic on proliferation. Plant Growth Regulation 15: 55-67.

65 Table 1 Difference in multiple shoot formation among the 3 species of Garcinia on MMS

medium containing 5 mg/l BA. Species Multiple shoot % Multiple shoot Avg. shoot number formation formation per seed G. mangostana yes 73 20 G. speciosa yes 100 40 G. atroviridis no 0 1 N 100 Table 2 Effect of plant growth regulators on callus induction from leaf explants in some

species of Garcinia. Species PGR % Callus Type of callus BA TDZ TU NAA formation G. mangostana 0.5 1 - - 15.0a (mangosteen) 0.5 0.5 - - 68.8a 0.5 0.5 - 0.5 0c mreristematic 1.0 0.5 - - 66.7a nodular callus 1.0 1.0 - - 25.0b C.V. (%) 10.3 G. speciosa 0.1 0.5 - - 25.4bc (pawa) 0.5 0.5 - - 54.1ab 0.5 1.0 - - 26.4bc meristematic 0.1 - - 0.1 66.6a nodular callus 0.5 - - 0.5 8.8c 2.5 - - 0.25 90.0a C.V.(%) 31.3 G. atroviridis 0.5 - 0.5 - 15.4b friable callus (somkhag) 0.5 0.5 - - 0c 1.0 - - 0.5 34.5a C.V.(%) 25.2

66 Table 3 Origin of the callus from various types of cultured leaves. Species % Callus Origin of callus Proximal end Mid rib Distal end G. mangostana 89.7 51.6 16.0 14.0 G. speciosa 55.5 41.6 13.9 0 G atroviridis 15.4 15.4 0 0 N 50 Table 4 Summary of the conditions for shoot multiplication from various explants in three

species ofGarcinia. Species Explant Culture media+PGR Avg. shoot

no./explant G. mangostana Seed MMS+5mg/l BA 20 (Mangosteen) Leaf WPM+5mg/l BA 2-5 Callus MS+0.5mg/l BA+0.5mg/l TDZ (1) WPM+0.1mg/l BA (2) overlayed medium (3) 10 G. speciosa Seed MMS+5mg/l BA 50 (Pawa) Leaf WPM+5mg/l BA 2-5 Callus MS+0.25mg/l NAA+2.5mg/l BA(1) overlayed medium(2) 20 G. atroviridis Seed MMS+5mg/l BA 1 (Somkhag) Leaf WPM+5mg/l BA 0 Nodal WPM+0.1mg/l TU (1) explant overlayed medium (2) 20-30 PGR: plant growth regulator, MMS: modified MS medium WPM: woody plant medium, BA: benzyladenine NAA: naphthaleneacetic acid, TDZ: thidiazuron TU: thiourera overlay medium: 1/2MS liquid medium supplemented with 0.06mg/l NAA and 0.03mg/l BA (1) (2) and (3) callus induction, shoot bud induction and shoot elongation medium, respectively

67

A

B Figure 1 Nodular callus with leaf primordia obtained from leaf of mangosteen (A) and direct

shoot formation from leaf of pawa (B).

Figure 2 Light green friable callus obtained from leaf of somkhag.

68

Figure 3 Callus formation from wound area at stripped midrib.

69

การใชโฟลไซโตเมทรตรวจสอบความแตกตางระหวางพนธในไมผลบางชนด The Use of Flow Cytometry for Verification ofSome Fruit Crops

สมปอง เตชะโต1 และ สรรตน เยนชอน1

Sompong Te-chato1 and Sureerat Yenchon1

1ภาควชาพชศาสตร คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ จ. สงขลา 90112

1Department of Plant Science, Faculty of Natural Resources, Prince of Songkla University, Hat Yai, Songkhla, 90112, Thailand.

Abstract

Generally, the same species of plant contains different DNA contents. By this characteristic it is very useful for verification of relative species each other. Flow cytometry is popular technique which is used for that purpose due to short steps, incomplicate, rapid perform with a large amount of samples. In Garciniaspp., the DNA content of mangosteen, madan and somkhage is nearly the same or equal. Mapood had DNA content two times higher than those cultivars and four times higher than that of Phawa. In case of Lansiumspp., longkong had the highest DNA content, followed by langsat and duku. From the above results it is suggest that flow cytometry is very useful for verification of fruit crop varieties in a short time in future. Keywords: Fruit crops, flow cytometry, cultivar verification

บทคดยอ โดยทวไปพชชนดเดยวกนแตตางพนธกนมปรมาณดเอนเอแตกตางกนไมมากกนอย จากลกษณะ

ดงกลาวเราจงสามารถน ามาใชแยกความแตกตางระหวางพนธไดอยางชดเจน โฟลไซโทเมทรเปนเทคนคหนงทนยมน ามาใชในการตรวจสอบปรมาณดเอนเอของพชโพลพลอยดเนองจากเปนเทคนคทมประสทธภาพสง ขนตอนไมซบซอน ไดผลรวดเรวท าไดคราวละมากๆจากการศกษาในพชสกล Garciniaพบวา ปรมาณดเอนเอของมงคด มะดน และสมแขกใกลเคยงกนหรอเทากนมากกวาพะวาสองเทา สวนมะพดมมากกวามงคดสองเทา หรอมากกวาพะวาสเทา ในกรณของพชสกล Lansiumนนพบวาดกมปรมาณดเอนเอนอยทสด สวนลองกองมปรมาณมากทสด ลางสาดมปรมาณดเอนเออยระหวางดกและลองกอง จากผลการศกษาขางตนนบวาเปนประโยชนของการใชโฟลไซโตเมทรเพอการตรวจสอบความแตกตางระหวางพนธซงสงผลตอการปลกสรางสวนไมผลในอนาคต ค าส าคญ: ไมผล โฟลไซโทเมทร การตรวจสอบพนธ

70

ค าน า โฟลไซโทเมทร เปนเครองมอส าหรบวเคราะหปรมาณดเอนเอ โดยการแยกนวเคลยสของเซลลพชทตองการศกษา ท าใหสามารถประมาณจ านวนนวเคลยสและขนาดของจโนมพชทตองการศกษาได นอกจากนยงสามารถบงชถงระดบการเปลยนแปลงเพมหรอลดของจ านวนชดโครโมโซม รวมทงสามารถยนยนถงความเสถยรของโครโมโซมพชทเพาะเลยงภายใตสภาวะปลอดเชอเปนเวลานาน เทคนคดงกลาวมประส ทธภาพสง ขนตอนไมซบซอน ไดผลรวดเรวท าไดคราวละมากๆ (Dolezelet al., 2007) ปจจบนเทคนคดงกลาวเปนทนยมในการตรวจสอบการชกน าการเพมชดโครโมโซมในหลอดทดลองจากการใชโคลชซน/ออรซาลน (Samala and Techato, 2012) การจ าแนกความแตกตางระหวางแบบของปาลมน ามนในสกล Elaeisguineensisกคอการแยกเซลลพชใหเปนเซลลเดยวดวยการหนเนอเยอพชดวยใบมด หรอ การตดวยเมดบท (Roberts, 2007) ในสารละลายบฟเฟอร และยอมนวเคลยสดวยสารละลาย Propidium iodide (PI) หรอ 4’, 6-diamino-2-phenylindole(DAPI) หลงจากนนวเคราะหระดบพลอยดดวยเครองโฟลไซโทมเตอร ซงเครองจะวเคราะหดวยการดดเซลลใหเคลอนทผานล าแสงเลเซอรแลวตรวจจบขนาดของนวเคลยสทผานการยอมสนบพนเซลลตอนาทจากนนเครองจะวเคราะหปรมาณดเอนเอ แปลผลออกมาในรปของความสมพนธก บระดบพลอยด (Cousin et al., 2009) จงสามารถตรวจสอบระดบพลอยดของพชไดจ านวนมาก ในระยะเวลาอนสน

อปกรณ และวธการ พชสกล Garcinia ใบมงคด สมแขก พะวา มะพด มะดน ในระยะกงออนกงแก ไมมสมวงแดงเหลออย จากตนโตทใหผลผลตแลวในแปลงปลก พชสกล Lansium ใบลองกอง ลางสาด ดก ในระยะสเขยวออนจากตนโตทใหผลผลตแลวในแปลงปลกภาควชาพชศาสตร คณะทรพยากรธรรมชาต ม.สงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญ น าใบพชมาหนใหละเอยดในสารลายบฟเฟอรของ DAPI หรอบฟเฟอรส าเรจรปของ Partec ทใชแยกเซลลเดยวๆ และยอมส กรองเซลลแลวปอนเขาเครอง FCM ตรวจสอบความแตกตางของปรมาณ DNA (Fig. 1)

Fig. 1 Steps in analysis of DNA content of Garcinia spp. and Lansiumspp. using flow cytometry.

71

ผลและวจารณ สมแขก มงคด และมะดนมปรมาณดเอนเอ

เทากน และมเปนสองเทาของพะวา สวนมะพดมปรมาณดเอนเอสงทสด คดเปนสองเทาของสมแขก มงคด และมะดน และคดเปนสเทาของพะวา (Fig. 2) ผลดงกลาวสอดคลองกบรายงานของRichards (1990)ซงอาศยการส งเกตลกษณ ะทางสณฐานรวมกบการตรวจสอบโครโมโซม

ส าหรบพชในสกล Lansiumนนเหนไดชดเจนวาลองกองมปรมาณดเอนเอมากทสด ดกมนอยทสด สวนลางสาดอยระหวางลองกอง และดก หากจดระดบพลอยดของพชสกล Lansiumทง 3 ชนดอาจเปนไปไดวาดกมโครโมโซม 2 ชด (2n=2x) สวนลางสาด และลองกองม 3 ชด (2n=3x) และ 4 ชด (2n=4x) ตามล าดบ (Fig. 3) วธการนมประโยชนมากในพชสกลนทจะชวยแยกตนดก และลางสาดออกจากลองกองในขณะทยงเปนตนกลา ท าใหเกษตรกรไดพนธลองกองทแทจรงเทานนไปปลก

สรปผล จนถงปจจบนยงไมมรายงานการตรวจสอบ

พนธ/สายพนธ โดยใช FMC ในไมผลเหลานมากอน รายงานฉบบนจงเปนรายงานครงแรกของการใช FMC ตรวจสอบพนธ ไม ผลด งกล าว และคาดวาจะเป นประโยชนอยางมากตอเกษตรกรผปลกสวนไมผลพนธดทผานการตรวจสอบอยางถกตองในอนาคต

ค าขอบคณ ขอขอบคณโครงการอนเนองมาจากพระราชด าร

ในสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร และสถานวจยความเปนเลศทางเทคโนโลยชวภาพเกษตรและทรพยากรธรรมชาต ทสนบสนนเงนทนในการท า

Fig. 2 Comparison of DNA content in some species ofGarciniaspp.

72

Fig. 3 DNA content of some important cultivated Lansium spp.and their ploidy level.

เอกสารอางอง Cousin, A., Heel, K., Cowling, W.A. and Nelson, A.N. 2009. An efficient high-troughput flow

cytometric method for estimating DNA ploidy level in plants. Cytometry Part A 75: 1015-1019.

Dolezel, J., Greilhuber, J. and Suda, J. 2007. Flow cytometry with plants: an overview. In Flow cytometry with plant cells (eds. J. Dolezel, J. Greilhuber and J. Suda), pp 41-65. Weinheim : Wiley Press.

Richards, A.J., 1990. Studies in Garcinia, dioecious tropical forest trees: the origin of the mangosteen (G. mangostana L). Botanical Journal of the Linnean Society 103: 301–308

Roberts, A.V. 2007. The use of bead beating to prepare suspensions of nuclei for flow cytometry from fresh leaves, herbarium leaves, petals and pollen. Cytometry Part A 71: 1039-1044.

Samala, S. and Techato, S. 2012.Ploidy induction through secondary somatic embryo (SSE) of oil palm by colchicines treatment. J. of Agricultural Technology 8(1):337-352

73

ผลของชนสวนและสตรอาหารตอการสรางยอดรวมจากการเพาะเลยงสมแขกในหลอดทดลอง Effects of Explant Types and Culture Media on Multiple Shoot Formation from Tissue

Culture of Somkhag (Garcinia atroviridis Griff.)

สมปอง เตชะโต1 สรรตน เยนชอน1 และ ลนดา สายยนต1 Sompong Te-chato,1 Sureerat Yenchon 1 and Linda Saiyon 1

Abstract

Various explants of Somkhag were cultured in different culture media supplemented with various plant growth regulators (PGRs). The results showed that nodal explant gave the highest percentage and number of direct shoot formation at 100% and 3.8 shoots per cultured node, respectively on woody plant medium (WPM) supplemented with 0.5 mg/l benzyladenine (BA) and 1 mg/l thiourea (TU). The following result was obtained from distal cut end of stem (35% with 4.5 shoots/cultured stem) and leaf explant (56.17% with 2.64 shoots/cultured leaf). Multiple shoot formation was not obtained from root explant. Histological observation of stem and leaf produced shoots revealed that those shoots originated from monolayer of epidermis. The cells in this layer were chracterised as meristematic cells, rapidly divided to form shoot structure with vascular tissue. Shoots were successfully rooted (55.56% with 2.67 roots/shoot) by wounding the basal part, dipping in 1000 mg/l 3-indolebutyric acid (IBA) in the dark for 15 min and the inserting in Nitsch&Nitsch (NN) medium with 0.5 mg/l α-naphthaleneacetic acid (NAA). Keywords: Somkhag, thiourea, multiple shoot, Histological

บทคดยอ การเพาะเลยงชนสวนตางๆ ของสมแขก ในอาหารสตรตางๆ เตมสารควบคมการเจรญเตบโตแตกตางกนเพอชกน า

ยอดรวม พบวาชนสวนขอใหยอดรวมสงสด 100% จ านวนยอด 3.8 ยอดตอชนสวนในอาหารสตร WPM (woody plant medium) เตม BA (benzyladenine) เขมขน 0.5 มก./ล. รวมกบ TU (thiourea) เขมขน 1 มก./ล. รองลงมาเปนชนสวนล าตนดานปลายรอยตด และใบใหการสรางยอดรวม 35 และ 56.17% จ านวนยอด 4.5 และ 2.64 ยอดตอชนสวน ตามล าดบ สวนรากไมสามารถสรางตายอดได เกดเพยงแคลลส และราก เมอตรวจสอบเนอเยอวทยาของล าตนและใบทสร างยอดรวมโดยตรงพบพฒนาการของยอดจากเซลลผว เซลลดงกลาวมลกษณะเปนเซลลเมอรสเตม แบงตวอยางรวดเรวพฒนาใหโครงสรางยอดทมเนอเยอเจรญทอล าเลยง การชกน ารากจากยอดสมแขกไดท าโดยการน ายอดมาท าใหเกดรอยแผลขนาด 2 มม. จ านวน 2 แผลทบรเวณโคน แลวจมแชในสารละลาย IBA (3-Indolebutyric acid) เขมขน 1000 มก./ล. ในสภาพมดเปนเวลา 15 นาท แลวยายไปเพาะเลยงในอาหารสตร NN (Nitsch&Nitsch) เตม NAA (α-naphthaleneacetic acid) ความเขมขนตางๆ พบวา NAA 0.5 มก./ล. ชกน ารากไดดสด โดยสามารถชกน ารากได 55.56% รากทชกน าไดมจ านวน 2.67 รากตอยอด ค าส าคญ: สมแขกthiourea ยอดรวม เนอเยอวทยา


1Department of Plant Science, Faculty of Natural Resources, Prince of Songkla University, Hat Yai, Songkhla 90112

74

ค าน า สมแขก (Garcinia atroviridis Griff.) เปนไมผลปาทางใตตอนลางของประเทศไทย โดยเฉพาะในจงหวดยะลา

ปตตาน นราธวาส เปนไมยนตนจดอยในวงศ Guttiferae (สมพร, 2538) ผลของไมสมแขกมรสเปรยว ประชาชนในภาคใตนยมน ามาปรงอาหารแทนผลของมะขาม หรอมะนาว รวมทงรจกน ามาใชเปนสมนไพรพนบานดวยการน าผลของสมแขกมาตมใชดมเปนยาฟอกโลหต ขบเสมหะ (ธนตย และคณะ, 2543) ในอดตสมแขกไมเปนทรจกอยางแพรหลายยกเวนภาคใต แตในปจจบนสมแขกเปนทรจกมากขน เนองจากมการคนพบวา สมแขกมกรดไฮดรอกซซตรก(hydroxycitric acid, HCA) สงถง 30 เปอรเซนตโดยน าหนก สารดงกลาวเปนตวยบยงเอนไซม ATP-citratelyaseทรนแรงมากในวถชวสงเคราะหของกรดไขมน จงมผลในการยบยงการสรางกรดไขมนขนมาใหมในเซลล ส าหรบรายงานการขยายพนธสมแขกดวยวธการเพาะเลยงเนอเยอนนใชชนสวนเรมตนทเปนเมลด และปลายยอด (ราตร และสมปอง, 2539) การพฒนาการสรางยอดรวมไดดในอาหารสตร MS (Murashige and Skoog, 1962) เตม BA (benzyladenine) และ TU (thiouria) ความเขมขนเทากนอยางละ 0.5 มก./ล. ชนสวนใบพฒนาสรางแคลลสไดดในอาหารพนฐาน MS เตม NAA (naphthaleneacetic acid) 0.5 มก./ล. และ BA 1 มก./ล. และการทวจ านวนยอดท าไดโดยการเพาะเลยงปลายยอดและขอในอาหารสตร WPM (Woody Plant Medium) เตม BA และ TU ความเขมขนเทากนอยางละ 0.1 มก./ล.การชกน ารากจากยอดสมแขกโดยการสรางแผล 2 มม. จ านวน 2 แผลทบรเวณสวนโคนแลวจมแชยอดในสารละลาย IBA (3-indolebutyric acid) (พจมาลย และสมปอง, 2541) รายงานฉบบนจะไดอธบายถงผลของชนสวนทเพาะเลยงตอการสรางยอดรวม และก าเนดของยอดรวมจากชนสวนดงกลาวเพอขยายพนธจ านวนมาก อนรกษพนธกรรม และใชเปนเครองมอในการปลกถายยนใหกบสมแขกในอนาคต

อปกรณและวธการ น าชนสวนยอด และขอของสมแขกทไดจากการเพาะเลยงบนอาหารสตร WPM เตม BA เขมขน 0.5 มก./ล. TU

เขมขน 0.5 มก./ล. เปนเวลา 1 เดอน มาตดแยกใหมขนาด 1 ซม.น ามาเพาะเลยงเพมปรมาณ โดยยอดเลยงบนอาหารเหลวในฟลาคส ๆ ละ 3 ยอด/ ขอเลยงบนอาหารแขงในขวด 4 ออนซ ขวดละ 1 ชน เมอไดจ านวนยอดมากพอแลว จงน าไปศกษาเพาะเลยงบนอาหารสตร WPM เตม BA รวมกบ TU และ IBA ในระดบความเขมขนทแตกตางกน น าไปวางเลยงภายใตการใหแสงนาน 14 ชวโมงตอวนทความเขมแสง 1300 ลกซ อณหภม 26±2 ºC เปนเวลา 1 เดอนโดยแบงการทดลองเปน 4 การทดลอง ดงน 1. อทธพลของชนดและความเขมขนของสารควบคมการเจรญเตบโตตอการเพมปรมาณยอดรวม

น าชนสวนยอดหรอขอมาเพาะเลยงบนอาหารแขงสตร WPM เตม BA เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตรรวมกบ TU ทความเขมขน 0.25 0.5 0.75 และ 1 มก./ล.เปนเวลา 1 เดอน ตรวจสอบอตราการเกดยอดรวม และจ านวนตายอด เปรยบเทยบกนในแตละชนด และความเขมขนของสารควบคมการเจรญเตบโต 2. อทธพลของการเตรยมใบตอการชกน ายอดโดยตรงจากใบสมแขก

เตรยมใบทใชเพาะเลยงดวยวธการ 3 วธคอ 1) ใบทไดจากการเพาะเลยงบนอาหารเหลว 1 เดอน 2) ใบทไดจากการเพาะเลยงบนอาหารแขง 1 เดอนแลวยายลงอาหารเหลว 1 เดอน และ 3) ใบทไดจากการเพาะเลยงบนอาหารแขง 1 เดอนแลวยายลงอาหารแขงตออกเปนเวลา 1 เดอนเกบรวบรวมใบทง 3 วธการมาเพาะเลยงบนอาหารแขงสตร WPM เตม BA เขมขน 0.5 มก./ล. รวมกบ TU เขมขน 0.5 มก./ล. เปนเวลา 1 เดอนตรวจสอบอตราการสรางยอดรวม และจ านวนยอดตอใบ 3. ศกษาก าเนดของยอดดวยวธเนอเยอวทยา

รวบรวมตวอยางขอทสรางยอดรวมโดยตรงมาตรงในน ายา fixative เปนเวลา 48 ชวโมง ฝงในพาราฟน ตดดวยเครองตดไมโครโตมใหมขนาด 8-10 ไมครอนเรยงบนสไลด ลางพาราฟนออก ยอมสแซฟรานน น าไปสองดภายใตกลองจลทรรศนเพอดก าเนดของเซลลทพฒนาใหยอดรวม 4. ผลของความเขมขนของสารควบคมการเจรญเตบโตตอความสามารถในการชกน าราก

น ายอดซ งจ ม แ ช ใน IBA เข ม ขน 1,000 มก ./ล . เป น เวลา 15 นาท ม าเพ าะ เล ย งในอาหารแข งส ต ร NN(Nitsch&Nitsch)เตม NAA เขมขน 0.25 0.5 0.75 และ 1 มก./ล. เพาะเลยงยอดในทมดเปนเวลา 2 สปดาห กอนยายไปเลยงในสภาพแวดลอมเดยวกบขางตนเปนเวลาอก 6 สปดาห ตรวจผลการชกน าราก (อตราการสรางราก จ านวนราก/ยอด และความยาวราก)

วางแผนการทดลองแบบสมตลอด แตละทรตเมนตท าการทดลอง 3 ซ า ซ าละ 5 ตวอยาง

75

ผลและวจารณผลการทดลอง 1. อทธพลของชนดและความเขมขนของสารควบคมการเจรญเตบโตตอการเพมปรมาณยอดรวม

การเพาะเลยงขอบนอาหารสตร WPM เตม BA เขมขน 0.5 มก./ล. รวมกบ TU เขมขน 0.25 และ 1 มก./ล. สรางยอดรวมสงสด 100% แตในอาหารสตรทเตม BA เขมขน 0.5 มก./ล. รวมกบ TU เขมขน 0.75 มก./ล. ใหจ านวนยอดรวมเฉลยสงสด 4ยอด (Table1 Figure1A 1B) และพบวา เมอเพาะเลยงสวนขอโดยตดปลายดานเหนอขอใหมความยาวมากสงเสรมการสรางยอดรวมขนาดเลกจ านวนมาก (>10 ยอด/ชนสวน) โดยไมผานการสรางแคลลส (Figure 2A) ส าหรบชนสวนรากนนใหการสรางยอดรวมโดยตรง ไมผานการสรางแคลลสไดเชนกนจ านวน3-5 ยอด/ราก (Figure 2B)

2. อทธพลของการเตรยมใบตอการชกน ายอดโดยตรงจากใบสมแขก

จากการเพาะเลยงยอดสมแขกในอาหาร 3 วธ พบวา การเพาะเลยงในอาหารแขงหรออาหารเหลวเพยงอยางเดยวไมเกดการสรางยอด แตในการเพาะเลยงในอาหารแขงและอาหารเหลวสลบกน พบวามการสรางยอดโดยตรงจากใบ (Figure3) มอตราการสรางยอด 56.17% จ านวนยอดเฉลย 2.64 ยอดตอใบ (Table2) ซงเปนรปแบบอาหารทเหมาะสมในการเตรยมใบเพอชกน ายอดโดยตรงอยางไรกตามจ านวนยอดทไดคอนขางต าเมอเปรยบเทยบกบการเพาะเลยงใบมงคด (สมปอง, 2540) ทงนอาจเนองมาจากพนธทแตกตางกน และการตอบสนองตอสารควบคมการเจรญเตบโตทแตกตา งกน ในกรณสมแขกไมตอบสนองตอการสรางแอนโธไซยานนเมอใช TDZ ในขณะทใบมงคดตอบสนองไดมากกวา 50% และแอนโธไซยานนเปนตวสงเสรมการสรางยอดจ านวนมากโดยตรงจากใบ (>50 ยอด/ใบ) (สมปอง, 2540)

3. เนอเยอวทยาของการเกดยอด

เมอตรวจสอบก าเนดของยอดจ านวนมากทพฒนาจากชนสวนของล าตนดานเหนอขอพบวา ยอดดงกลาวพฒนามาจากเซลลเดยวๆ หรอกลมเซลลบรเวณเซลลผวของล าตน (Figure 2C) สอดคลองกบการเพาะเลยงใบมงคด แตในมงคดไมมรายงานการชกน ายอดรวมโดยตรงจากการเพาะเลยงชนสวนราก และขอทมปลายยาว (สมปอง, 2540)

4.ผลของความเขมขนของสารควบคมการเจรญเตบโตตอความสามารถในการชกน าราก

อาหารสตร NN เตม NAA ทกความเขมขนชกน ารากไดไมแตกตางกน (55%)NAA เขมขน 0.25 มก./ล. ใหความยาวรากเฉลยสงสด 1.48 ซม. (Table3) ตนกลาทชกน ารากไดแลวเมอน าไปอนบาลนอกหลอดทดลองโดยปลกในกระถางทมผสม ขยมะพราว เวอมคไรท และพทมอส ในอตราสวน 1 :1 : 1 เปนเวลา 12 วน มเปอรเซนตการรอดชวต 38.89% (Figure4) เนองจากใบสมแขกมลกษณะบาง มนวลและไขนอยเมอเทยบกบใบมงคด ดงนนการคายน าในชวงแรกสงมาก สงผลใหอตรารอดชวตต า ดงนนกอนอนบาลลงดนปลกอาจตองเตมพาโคลบวทราโซลลงไปเพอปรบโครงสรางของใบชวยใหอตรารอดสงขน

สรปผล ชนสวนขอ และขอทมปลายดานยาว และใบของสมแขกใหการพฒนาเปนตนโดยตรงไดงาย โดยเฉพาะขอทมปลาย

ดานยาว และใบมก าเนดของยอดมาจากเซลลผวเพยงเซลลเดยวในอาหารสตร WPM เตม BA เขมขน 0.5 มก./ล. รวมกบ TU เขมขน 1 มก./ล. ดงนนการใชชนสวนดงกลาวเพอการขยายพนธ อนรกษพนธกรรม และปลกถายยนเพอสรางสมแขกพนธใหมในอนาคตทสรางสาร HCA จ านวนมากมโอกาสเปนไปไดสงมาก

ค าขอบคณ

ขอขอบคณโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร และสถานวจยความเปนเลศทางเทคโนโลยชวภาพการเกษตรและทรพยากรคณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทสนบสนนเงนทนในการท าวจย

เอกสารอางอง ธนตย หนยม สวทย ไทยนกล อบล รกษาศร และอรดา เจธาหวง. 2543. ไมสมแขกไมปาเศรษฐกจชนดใหมของภาคใต.

เอกสารเผยแพรทางวชาการศนยวจยและการศกษาทางธรรมชาตปาพรสรนธร โครงการศนยศกษาพฒนาพกลทองอนเนองมาจากพระราชด าร (งานปาไม). หนา 1-7.

76 พจมาลย สรนลพงศ และสมปอง เตชะโต. 2541. การชกน ารากจากยอดสมแขกทชกน าในหลอดทดลอง. แกนเกษตร 26: 74-

84. ราตร สจารย และ สมปอง เตชะโต. 2539. การเพาะเลยงเนอเยอสมแขก. แกนเกษตร 24:14-22. สมพร จนทเดช. 2538. สมแขก. ภาควชาวทยาศาสตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยมหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยา

เขตปตตาน. หนา 4-7. สมปอง เตชะโต. 2540. การเพาะเลยงเนอเยอมงคด (Garciniamangostana L.) พะวา (G.speciosa Wall.) และสมแขก

(G.atroviridisGriff). ว. สงขลานครนทร วทท.19: 147-155.

ns: not significant difference

Treatments Avg. leaf forming

shoot (%) Avg. no. of shoots/leaf

SM 0b 0b

SM+LM+SM 56.17a 2.64a

LM 0b 0b

F-Test ** ** C.V. (%) 11.78 36.31 ** : Significant difference at p<0.01 Means sharing letters in common is not significant difference by DMRT. SM: Solidified medium, LM: Liquidified medium

PGR (mg/l) Multiple shoot

formation (%) Avg. no.

of shoot BA(0.5)+TU(0.25) 100 3.13 BA(0.5)+TU(0.5) 93.33 3.88 BA(0.5)+TU(0.75) 86.67 4.00 BA(0.5)+TU(1) 100 3.8 F-Test ns ns C.V. (%) 8.59 40.87 ns = not significant difference

PGR (mg/l) Avg. shoot

forming root(%) Avg. root number

Avg. root length (cm)

NAA (0.25) 55.56 1.5 1.48 NAA (0.5) 55.56 2.67 0.97 NAA (0.75) 55.56 1.67 1.15 NAA (1.00) 55.55 1.33 1.25 F-Test ns ns ns C.V. (%) 36.56 54.04 56.62

Table 3 Effect of concentrations of NAA containing NN medium on root induction from excised single shootafter one month of culture.

Table1 Effect of plant growth regulators on proliferation of shoot from culturing nodal explant on WPM medium for one month.

Table 2 Effect of leaf preparation on direct shoot formation prior culturing on WPM+0.5BA + 0.5TUfor one month.

Figure 1 Multiple shoots of somkhag from cultured nodal explants (A) and shoot tip with one node (B) on WPM medium supplemented with 0.5 mg/l BA and 1 mg/l TU for one month.

A

B

77 Figure 2 Development of cultured nodal explantswith long distal end (A), root (B) and histology of shoot

on nodal explants with long distal end (C) on WPM medium supplemented with 0.5 mg/l BA and 1 mg/l TU for one month.

B

Figure 3 Direct shoot formation from culturing leaf onWPM+0.5BA + 0.5TUfor one month. (The leaf was prepared by culturing shoot on solidified WPM for one month follow by liquidified WPM medium for further one month)

A

B

C

A Figure 4 Acclimatization of complete plantlets to soil

vermiculite mixture containing 4 inch pot. A: control humidity for first week

B: survive under greenhouse conditions

78

การขยายพนธมะดน (Garcinia schomburgkiana Pierre.) ในหลอดทดลอง In vitro propagation ofGarcinia schomburgkiana Pierre.

สรรตน เยนชอน1 และสมปอง เตชะโต1

Sureerat Yenchon1 and Sompong Te-chato1


1Department of Plant Science, Faculty of Natural Resources, Prince of Songkla University, Hat Yai, Songkhla, 90112, Thailand.

Abstract

In vitro propagation of Garciniaschomburgkiana Pierre.was carried out using apomict seeds which weresurface sterilized and cross-sectionally cut into 2 mm segment. The explants were cultured on solidified MS medium supplemented with 5 mg/l BA, 500 mg/l PVP and 0.2% phytagel. The results revealed that the explants gave the percentage of multiple shoot formation at 100%. For shootmultiplication, cluster of shoot (1 cm in diameter) were separated and transferred to culture on solidified MS medium supplemented with 0-5 mg/l BA. The results showed that 5 mg/l BA gave the highestshoot numbers at 16.34 shoots/explant while the medium without BA gave a maximum number of elongated shoot (3 cm) at 9 shoots/explants, significantly different with another treatment. The shoots at 3 cm in length were excised and rooted on solidified MS medium supplemented with NAA or IAA at 0.5 and 1.0 mg/l. The suitable auxin for root induction was NAA at 0.5 mg/l which gave the percentage of rooting and average root number at 57.14% and 2.07 roots/shoot, respectively after culture for 6 weeks.By this technique,Garciniaschomburgkiana Pierre.could be multiplied and conserved in vitro as genetic source for further improvement of Garciniaspp. in the future. Keywords: shoot clumps, In vitro propagation, Garcinia schomburgkiana Pierre.

บทคดยอ การศกษาการขยายพนธมะดนในหลอดทดลอง ท าโดยการน าเมลดมะดนทผานการฟอกฆาเชอแลวมา

ตดตามขวางใหมความหนา 2 มลลเมตร แลวเพาะเลยงบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 5 มลลกรม PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagelเขมขน 0.2 เปอรเซนต ชนสวนมการสรางยอดรวมได 100 เปอรเซนต การเพมปรมาณยอดรวมท าโดยตดแยกกลมยอดรวมใหมขนาดเสนผานศนยกลาง 1 เซนตเมตร ยายไปวางเลยงบนอาหารแขงสตร MS ทเตม BA เขมขน 0-5 มลลกรมตอลตร ซงพบวา BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร ชกน ายอดไดสงสดเฉลย 16.34 ยอดตอชนสวน สวนอาหารทไมเตม BA สงเสรมใหยอดมการยดยาวไดดกวาซงใหยอดทมความสงมากกวา 3 เซนตเมตร จ านวน 9 ยอดตอชนสวน แตกตางทางสถตอยางมนยส าคญกบทรตเมนตอนๆ และเมอตดแยกยอดเดยวๆ มาชกน ารากบนอาหารแขงสตร MS เตม NAA หรอ IAA เขมขน 0.5 และ 1 มลลกรมตอลตร พบวา อาหารเตม NAA เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร เหมาะสมในการชกน ารากมากทสด โดยใหเปอรเซนตการสรางราก 57.14 เปอรเซนต และให

79 จ านวนรากเฉลย 2.08 รากตอชนสวน หลงวางเลยงเปนเวลา 6 สปดาห วธการดงกลาวใชในการขยายพนธ และอนรกษพนธกรรมมะดนในหลอดทดลองเพอใชปรบปรงพนธพชในสกล Garciniaตอไปในอนาคต ค าส าคญ: ยอดรวม การขยายพนธในหลอดทดลอง มะดน

ค าน า มะดน (Garcinia schomburgkiana Pierre.) เป น ไม ผลประเภทไม ย นต นชน ดหน ง ในวงศ

Cruciaceae ผลมลกษณะยาวรสเขยวมรสชาตเปรยวมาก มวตามนซสง ยอดออน และใบออนน ามาประกอบอาหารได ปจจบนพบตนมะดนในพนททกภาคของประเทศไทยแตพบในปรมาณนอยเนองจากการท าลายพชปาดงเดมมมากขน ความเสยงตอการสญพนธจงมสงมาก การขยายพนธและการเกบรกษาพนธกรรมจงมความจ าเปนอยางยง ส าหรบการขยายพนธพชสกล Garciniaดวยวธการเพาะเลยงเนอเยอนน มรายงานในมงคด (สมปอง, 2540) สมแขก (พจมาลย และสมปอง, 2541) และพะวา (สมปอง, 2540) ส าหรบมะดนไดมการศกษาชกน าแคลลสจากชนสวนใบ แตแคลลสไมสามารถเพมปรมาณและชกน ายอดไดส าเรจ (ลดดาวลย, 2544) ดงนนในการศกษานจงใชชนสวนเมลดเพอศกษาผลของสารควบคมการเจรญเตบโต ทเหมาะสมในการเพาะเลยงตนมะดนในหลอดทดลอง เพอขยายพนธจ านวนมาก อนรกษพนธกรรม และใชเปนเครองมอในการปรบปรงพนธมะดนและพชในสกล Garcinia ในอนาคต

อปกรณและวธการ 4. ศกษาการชกน ายอดจากชนสวนเมลด ตดแยกเมลดมะดนจากผล ฟอกฆาเชอตามวธการมาตรฐาน ตดเมลดตามขวางใหมความหนา 2 มลลเมตร วางเลยงบนอาหารแขงสตร MS เตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA (6-benzyladenine) เขมขน 5 มลลกรมตอลตร PVP (Polyvinylpyrrolidone) เขมขน 500 มลลกรมตอลตร วน phytagelเขมขน 0.2 เปอรเซนต (สมปอง, 2540) หลงเพาะเลยง 1 เดอน บนทกเปอรเซนตการสรางยอดและจ านวนยอดตอชนสวน 2. ความเขมขนของ BA ตอการพฒนาของยอดรวม

ตดแบงกลมยอดรวมใหมขนาด 1 เซนตเมตร (5-6 ยอด) วางเลยงบนอาหารสตร MS ทเตมน าตาลซโครส 3 เปอรเซนต BA เขมขน 0 0.5 3 และ 5 มลลกรมตอลตร วน phytagelเขมขน 0.2 เปอรเซนต หลงเพาะเลยงเปนเวลา 45 วนบนทกการเกดยอดรวม 3. ผลของชนดและความเขมขนของออกซนตอการชกน าราก

น ายอดมะดนทมความสง 2-3 เซนตเมตร มาเพาะเลยงในอาหารแขงสตร MS เตม NAA หรอ IAA เขมขน 0.5 และ 1 มลลกรมตอลตร หลงเพาะเลยงเปนเวลา 6 สปดาห บนทกเปอรเซนตการเกดราก จ านวนรากตอตน

สภาพการเพาะเลยงและแผนการทดลอง

ในทกการทดลองวางเลยงชนสวนพชท อณหภม 26 +2 องศาเซลเซยส ใหแสง 14 ชวโมงตอวนและ วางแผนการทดลองแบบ CRD (Completely randomized design)เปรยบเทยบคาเฉลยดวยวธ DMRT (Duncan’s multiple range tests)

80

ผลและวจารณผลการทดลอง 1. ศกษาการชกน ายอดจากชนสวนเมลด

การเพาะเลยงชนสวนเมลด บนอาหารแขงสตร MS เตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร หลงวางเลยง 30 วน ชนสวนมการสรางตายอดได 100 เปอรเซนต (Figure 1A) และเมอเพาะเลยงตออก 20 วน (รวมเวลาการเพาะเลยง 50 วน) โดยไมมการยายเลยง พบวา มการสรางตายอดเพมขน ซงใหจ านวนยอดรวมเฉลย 20 ยอดตอชนสวน(Figure 1B) เมอยายกลมของยอดรวมไปเพาะเลยงบนอาหารสตรเดม พบวา มการเพมจ านวนยอดแตไมมการยดยาว และมการตายเกดขน (Figure 1C) แสดงวา BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตรเหมาะสมในการชกน ายอดแตไมเหมาะสมในการพฒนาของยอด สอดคลองกบ สมปอง และ วนทนา (2531) ซงรายงานวาการเพาะเมลดมงคดบนอาหารทเตม BA ความเขมขนสงชกน ายอดไดมากแตการเจรญเตบโตและการยดยาวของยอดไมด Figure 1 Multiple shoots of madan from cultured cross-sectionally seed segments for 30

days (A), 50 days (B) and shoot multiplication (C) on MS medium supplemented with 5 mg/l BA (bar= 0.3 cm).

2. ความเขมขนของ BA ตอการพฒนาของยอด

จากการตดแยกกลมยอดรวมไปเลยงบนอาหารทเตม BA ความเขมขนตางๆ พบวา BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร ชกน ายอดไดสงสดเฉลย 16.34 ยอดตอชนสวน สวนอาหารทไมเตม BA สงเสรมใหการพฒนาของยอดไดดกวาซงใหยอดทมความสงมากกวา 3 เซนตเมตร จ านวน 9 ยอดตอชนสวน แตกตางทางสถตอยางมนยส าคญกบความเขมขนอนๆ (Table 1 และ Figure 2)สอดคลองกบ สมปอง และ วนทนา (2531) ซงรายงานวาเมอยายยอดรวมขนาดเลกของมงคดไปเลยงบนอาหารเตม BA เขมขนต า สงผลใหยอดยดยาวไดเรวขน

A B C

81 Table1 Effect of concentrations of BA on shoot development from cluster of shoots after 45

days of culture on MS medium supplemented with 3% sucrose and 0.2% phytagel.

* : Significant difference at p<0.05, ns: not significant difference Means sharing letters in common is not significant difference by DMRT.

Figure 2 Effect of concentrations of BA on shoot development from cluster of shoot after 45

days of culture on MS medium supplemented with 3% sucrose and 0.2% phytagel (bar= 1 cm).

4. ผลของชนดและความเขมขนของออกซนตอการชกน าราก

จากการตดยอดเดยวๆ ทมความสง 2-3 เซนตเมตร มาชกน ารากพบวา อาหารเตม NAA เขมขน 0.5 มลลกรมตอลตร ชกน าราก โดยใหเปอรเซนตการสรางราก 57.14 เปอรเซนต และใหจ านวนรากเฉลย 2.08 รากตอชนสวน รากมขนาดใหญกวาในอาหารทเตม IAAหลงวางเลยงเปนเวลา 6 สปดาห (Table 2 และ Figure 3) สอดคลองกบ สมปอง และคณะ 2554 พบวา NAA 0.5 มลลกรมตอลตรใหการเกดรากในสมแขกไดสงสด

BA (mg/l)

No. of shoots/explants Total number of shoots/explant

Less than1 cm height

1-3 cm height More than 3 cm height

0 1.33c 2.00

9.00a 12.33

0.5 2.33c 2.67

7.33a 12.33

3.0 8.67b 2.33

2.00b 13.00

5.0 13.67a 2.67 0.00c 16.34 F-test * ns *

C.V. (%) 14.04 35.83

22.70

0 0.5 3 5 mg/l

82

* * Significant difference at p<0.01 Means sharing letters in common is not significant difference by DMRT

สรปผล

อาหารแขงสตร MS เตม BA เขมขน 5 มลลกรมตอลตร PVP เขมขน 500 มลลกรมตอลตรใหการสรางยอดรวม 100 เปอรเซนต กลมยอดรวมมการพฒนาไดดบนอาหารสตร MS ทปราศจากสารควบคมการเจรญเตบโต และอาหารสตร MS เตม NAA 0.5 มลลกรมตอลตรเหมาะสมในการชกน าราก ดงนนการใชชนสวนและสตรอาหารดงกลาวเพอการขยายพนธ อนรกษพนธกรรมของมะดนในหลอดทดลองจ านวนมากมโอกาสเปนไปไดสงมาก

ค าขอบคณ

ขอขอบคณโครงการอนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร และสถานวจยความเปนเลศเทคโนโลยชวภาพเกษตรและทรพยากรธรรมชาต คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทสนบสนนเงนทนในการท าวจย

เอกสารอางอง

พจมาลย สรนลพงศ และสมปอง เตชะโต. 2541. การชกน ารากจากยอดสมแขกทชกน าในหลอดทดลอง. แกนเกษตร 26: 74-84.

ลดดาวลย มสกะปาละ. 2544. การชกน าแคลลส การแยกและเพาะเลยงโปรโตพลาสตจากใบพชในตระกล Garciniaบางชนด. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

สมปอง เตชะโต. 2540. การเพาะเลยงเนอเยอมงคด (Garciniamangostana L.) พะวา (G.speciosa Wall.) และสมแขก (G.atroviridisGriff). ว. สงขลานครนทร วทท.19: 147-155.

สมปอง เตชะโต และ วนทนา เองยอง. 2531. การขยายพนธมงคดจ านวนมากโดยการเพาะเลยงเนอเยอ. ว. สงขลานครนทร 10: 7-11.

สมปอง เตชะโต สรรตน เยนชอน และ ลนดา สายยนต. 2554. ผลของชนสวนและสตรอาหารตอการสราง ยอดรวมจากการเพาะเลยงสมแขกในหลอดทดลอง. ว.วทย.กษ. 42 3/1 (พเศษ): 151-154.

PGR (mg/l) Avg. shoot

forming roots(%) Avg. root number

free 0.00c 0.00d NAA (0.5) 57.14ab 2.08a NAA (1.0) 23.81bc 1.55b IAA (0.5) 33.33ac 1.16c IAA (1.00) 61.91a 1.25bc F-Test ** ** C.V. (%) 84.10 37.98

Table 3 Effect of types andconcentrations of auxin on root induction from excised single shootafter 6 weeks of culture.

Figure 3 Characters of roots induced on NAA (A) and IAA (B) containing MS medium supplemented with 3% sucrose and 0.2% phytagelafter 6 weeks of culture (bar= 1 cm).

A B

83 7. ผลงานทไดรบรางวล

- ผลงานเรอง ผลของชนสวนและสตรอาหารตอการสรางยอดรวมจากการเพาะเลยงสมแขกในหลอดทดลอง ไดรบรางวลดเยยมในการน าเสนอผลงานภาคบรรยาย สาขา เครองเทศและสมนไพร ในงานประชมวชาการพชสวนแหงชาตครงท 10

84

- ผลงานเรองการใชโฟลไซโตเมทรตรวจสอบความแตกตางระหวางพนธในไมผลบางชนด ไดรบรางวลรองชนะเลศในการน าเสนอผลงานภาคโปสเตอร ในงานประชมวชาการพชสวนแหงชาตครงท 12

transfer of simple biotechnology for micropropagation of...

Documents