TRK DNYASI -I (10.-13. Yzyl)

NTalasSavaOrta AsyaTrkleriAbbasilerTRK SLAM TARH

TRKLERN MSLMANLARLA KARILAMALARITrk Arap ilikileri ilk kez Hz. mer dneminde balamtr(Sasani devletinin Kadisiye ve nihavent savalaryla yklmas)Hz. Osman zamannda kafkasyada hazarlarla savald. (Trkler ile Araplar arasndaki ilk mcadeleler)Emeviler dneminde iddetli savalar yapld.(trgiler Orta Asyann Araplamasn engellediler)Arap rkl yapldndan Emeviler zamannda slamiyet dier milletler arsnda (Trkler ve ranllar) fazla yaylmamtr.Trk Arap ilikileri Abbasiler zamannda gelimitir.

TALAS SAVAI (751)

Orta Asya egemenlii yznden Abbasilerle inliler arasnda yaplmtr.Trkler bu savata Abbasileri desteklemilerdir.Sonular;Trkler kitleler halinde mslman olmaya baladlar.slamiyeti ilk kabul eden Trk boyu Karluklardr.Orta Asya in hakimiyetinden kurtuldu.Trk-Arap ilikileri dzeldi.Trk islam tarihinin balangc oldu.Kat in dnda retilmeye baland.(kltr tarihi asndan nemi)

Trklerin islamiyeti kabul etmelerinin nedenleri8. Yzyl balarnda islamiyetle tanan Trkler 10. yzyldan itibaren toplu olarak islamiyeti kabul etmeye baladlar.Trklerin ticaret yollar zerinde yaamalar(mslman tccarlarla ilikileri)Gler sonucunda eitli dinleri tanmalarslamiyetin Trk yaam tarzna uygunluu(iyilik, drstlk, adalet vb. kavramlar)cihat anlaynn Trklerin askerlik anlaylarna uygunluuCennet, cehennem, kurban kesme gibi benzerliklerGk tanr inancnn islamdaki tek tanr inancna benzerlii (en nemli neden!)

Trklerin islam dnyasna hizmetlerislamiyet'i geni alanlara yaydlar(Orta Asya, Hindistan, Anadolu, Avrupa)slam halifelerini koruyarak varln devam ettirmelerini saladlarslam topraklarn ii (Bveyhoullar) ve hallara kar korudularYetien bilim adamlaryla slam medeniyetinin gelimesini saladlarslamiyet'in yayld sahalarda yeni devletler kurdularNOT: Hristiyanl ve Budizm'i benimseyen Trkler benliklerini yitirirken, slamiyet'i seenler benliklerini korumulardr.!

Soru!!!inlilerle araplar arasnda yaplan talas savann dnya kltr tarihi asndan en nemli sonucu aadakilerden hangisidir?a)Bat trkistann in basksndan kurtulmasb)Karluklarn bamsz devlet olmasc)Trk arap mcadelesinin sona ermesid)Kat retiminin inin dndada yaygnlamase)Trklerin islam dinini yakndan tanmas

( SS-1990)

TRK SLAM DEVLETLERTOLUNOULLARIIHDLERKARAHANLILARGAZNELLERBYK SELUKLULARHARZEMAHLAREYYUBLERMEMLKLLER

TOLUNOULLARI

1.TOLUNOULLARI (868-905) Msrda kurulan ilk Mslman-Trk devletidir.Kurucusu Tolunolu Ahmettir. Bakenti Fusfattr.(kahire)Suriye, Filistin ve Irakn kuzeyine hakim olmulardr.Tolunolu Ahmet nil zerinde kanallar yaparak tarm gelitirdi, msr ekonomik ve sosyal ynden kalkndrd.Msr bu dnemde mimaride altn an yaamtr.En nemli eserler ulu cami ve Tolunolu ahmet camidir.

1.TOLUNOULLARI (868-905)Devletin yneticileri trk halk ise araptr.NOT: bu zellikten dolay tolunoullar ve ihidler ksa srede yklmlardr.Abbasiler tarafndan yklmlardr.

IHDLER

2.IHDLER (AKTLER)(935-969)Msrda kurulmu suriye, filistin ve hicaza hakim olmutur.Kurucusu muhammed bin togu bakenti fusfat ehridir.Msrn abbasilerin elinden tamamen kmasn salamlardr.Fatimiler tarafndan yklmlardr.

KARAHANLILAR

3. KARAHANLILAR (840-1212)

lk mslman trk devletidir. bat trkistanda kurulmutur.Bilge kl kadir han tarafndan kurulmu, bakenti balasagundur.Karluk, yama ve iil trklerinden olumutur.Satuk bura han zamannda islamiyeti kabul etmilerdir.(920)Samanoullar devletini ykp maverannehire hakim olmulardr.En parlak dnemi yusuf kadir han zamandr. Onun lke topraklarn oullar arasnda paylatrmasyla devlet ikiye blnd;

3. KARAHANLILAR (840-1212)Dou Karahanllar (1042-1130): bakenti kagar olup karahitaylar tarafndan yklmtr.Bat Karahanllar (1042-1212): bakenti semerkant olup Harzemahlar tarafndan yklmtr.

SORU!840-1212 Yllar arsnda trkistanda siyasal varlk gstermi olan trk devleti aadakilerden hangisidir?Gazneliler UygurlarKarahanllarHarzemahlarTolunoullar (1993-YS)

SORU!Msrda kurulan tolunoullar ve ihidlerin ynetim ve ordu kadrolar trklerden oluurken halk araptBu durumun aadakilerden hangisine neden olduu sylenebilir?Devletlerin ksa srede yklmasna Trkenin gelimesine Ekonomik ve askeri ynden glenilmesineHalk arasnda sosyal snflarn olumasna Fetihlerin yavalamasna

GAZNELLER

4. GAZNELLER (963-1187)

Hindistann Pencap blgesinde harzem ve Horasana kadar uzanan blgede kurukmutur.simlerini bakentleri Gazne ehrinden almlardr.Kurucusu Samanoullarnn Herat valisi Alp Tegindir.En parlak dnemleri gazneli Mahmut dnemidir.Gazneli mamut Hindistana 17 sefer dzenleyerek islamiyeti buralara yaymtr.Tarihte ilk Sultan unvann kullanan kiidir.Sultan Mesut zamannda B.seluklularla Serahs, Nesa ve Dandanakan savalarn yapmlardr.1187 de Afganistann yerli halk Gurlular tarafndan yklmlardr

BYK SELUKLU DEVLET

5.BYK SELUKLU DEVLET(1038-1157)

Ouz Adnn Anlam Ve Ouz TrkleriOuzlar, Trklerin byk bir kolu olup, slmiyetten nce ve slmiyeti kabul ettikten sonra pek ok Trk devleti kurmulardr. Ouz kelimesinin asl ok + uz'dur. "Ok" eski Trk dilinde boy anlamna gelmektedir, "z" ise oul ekidir. Buna gre, Ouz kelimesi boylar (kabileler) anlamna gelmektedir. Araplarn Guz, Bizansllarn Uz, Ruslarn Tork (Torki) adn verdikleri Ouzlar, slmiyeti kabul ettikten sonra, Mslman Trk anlamnda Trkmen" adn almlardr.Ouz Yabgu Devleti zamannda Ouzlar, "Bozok" ve "ok" diye iki kola ayrlmlard. Bu kollan oluturan Ouz boylarnn says 24't.

Byk Seluklu Devletinin Kuruluu Seluklularn bilinen ilk atas Dukak Bey, Ouz yabgu Devletinda suba idi. Dukak lnce yerine geen olu Seluk Bey Cent ehrine gelerek islamiyeti kabul etti ve bamszln ilan etti.Seluk Beyin lm zerine yerine olu Arslan Yabgu geti .Arslan Yabgu 1025 ylnda Gazneli Mahmud tarafndan esir alnnca devletin bana Turul ve ar kardeler geti.

TURUL VE ARI BEYLER DNEM ar Bey tarafndan anadoluya keif amal seferler yeplmtr.Bu seferler anadoluyu tanyp yerlemeye zemin hazrlamak, islamiyeti yaymak, alnmas zor olan kaleleri ypratmak amacyla yaplm ve anadolunun yerlemeye uygun olduu grlmtr.

TURUL VE ARI BEYLER DNEMSeluklular, 1035 Nesa ve 1038 Serahs savalar ile Gaznelileri yendiler. Turul bey 1038 ylnda Gaznelileri yenerek Niaburu alp burada kendi adna hutbe okuttu. Hutbe okunmas bamszlk sembolu olduundan, baz tarihilerce bu olay Seluklu devletin kurulduu tarih olarak kabul edilmektedir.

Dandanakan Sava (1040)Sebepleri:1) G.Mesutun nceki savalarn cn almak istemesi2) Gazneli Mesutun Seluklular Horasandan atmak istemesi Sava Seluklular kazand

Dandanakan Sava (1040)Sonular1) Byk Seluklu Devleti resmen kuruldu. (Byk Seluklu Devletinin kuruluu tamamland). 2) Horasan topraklarnn tamam kesin olarak Seluklu hakimiyetine girdi.3) Seluklularn slam dnyasndaki etkisi ve itibar artt. slam dnyasnn siyasi lideri oldular. 4)Gazneli topraklarnn byk bir ksm Seluklularn eline geti.Gazneli Devleti ykl srecine girdi.5)Halife Kaim Biemrillah Turul Beyin sultanln onaylad

TURUL BEY DNEM (1040-1063) Pasinler Sava (1048) :Nedenleri:1) Anadoluyu fetih amacyla yaplan keif savadr2)Hasan Yabgunun cnn alnmak istenmesi.(Turul beyin amcas olup bizans tarafndan Gence savanda ldrlmtr)

Pasinler Sava (1048) :

Sonular1)Bizans bu sava kaybetti2)Bizansn zayf olduu ve Anadolunun Trklere yurt olabilecei ortaya kt3)Bizansla bir antlama yapld. Buna gre Bizans, kendi lkesindeki camilerde Abbasi halifesi ve Turul bey adna hutbe okumay kabul etti.

Turul Beyin Badata GeliiTurul Bey, 1055 ylnda Abbasi Halifesinin ii Buveyhoullarna kar kedisinden yardm istemesi zerine Badata geldi. Abbasileri Buveyhoullarnn basksndan kurtardndan Halife tarafndan kendisine Dounun ve Batnn hkmdar unvan verildi. Bu olay, slam dnyasnn Seluklarn koruyuculuu altna girdiini gstermektedir. Artk Halifenin siyasi kudretini Seluklular temsil ediyordu.Turul Bey 1063 ylnda ld.

ALPARSLAN DNEM (10631072) Turul Beyin erkek ocuu olmadndan yerine ar beyin olu Alparslan sultan oldu. Alp Arslan, devlet nizamn salar salamaz Azerbaycan ve Anadolu zerine sefere kt (1064). Alp Arslan Azerbaycan ve Kafkasya'da birok kaleyi ele geirdikten sonra Dou Anadolu'ya girdi. Hristiyanln Dou'daki en gl kalesi olan Ani'yi iddetli bir kuatmadan sonra ele geirdi. Ardndan Kars'a girdi (1064).Alparslann fetihleri sonucu tm Azerbaycan, Kuzey Irak ve Suriyeyi Trk yurdu haline getirdi

Malazgirt Meydan Sava (26 Austos 071)

Nedenleri:1)Trklerin Anadoluyu kendilerine yurt edinmek istemeleri2)Bizansn Pasinler savan intikamn almak istemesi3)Orta Asya'dan g eden kalabalk Trkmen gruplar, Anadolu snrlarnda toplanmaya balamlard. Bu durum Anadolu'nun fethini zorunlu hle getirmiti.

Sava srasnda Bizans ordusunda yer alan Uz ve Peenek Trkleri taraf deitirdi.Turan taktii uyguland.R.Diyojen esir edildi.

Sonular1)Bizans mparatoru Romen Diyojen komutasndaki ordu sava kaybetti2)Anadolunun kaplar Trklere ald3)Trkler fazla bir direnile karlamadan Marmara kylarna kadar ilerlediler4)Bugnk Trkiyenin temelleri atld5)Anadoluda gc kaybolan Bizans, Balkanlara ekildi6)Abbasi ve slam dnyas zerindeki Bizans basklar kayboldu7)Dou ve Gneydou Anadolu blgelerinde ilk Trk beylikleri kuruldu.Not: Alparslan, Anadoluyu komutanlarna ikta olarak verdi. Bu olay, Anadoluda beyliklerin kurulmasna neden oldu. 8)Bizansla Seluklular arasnda bir antlama yapld. Buna gre Bizans; Seluklulara vergi deyecekti. Fakat Romen Diyojen tahttan indirilince bu antlama uygulanamad. Not: Bizans ilk defa B. Seluklulara vergi demeyi kabul etti. Bu savatan sonra douya ynelen Alparslan 1072 ylnda ldrld.

MELKAH (10721092)

Alparslann lm zerine yerine olu Melikah geti.Seluklularn snrlarnn en fazla geniledii devir bu dnem olmutur. Bu dnemde Seluklu devletin snrlar douda Seyhun rma, Batda Akdeniz ve Marmara, Kuzeyde Kafkas Dalar, Gneyde Msr ve Basra krfezine kadar uzand. Babas Alp Arslan'n veziri dan Nizamlmlk' grevinde brakp, devlet ilerinde kendisinden byk destek ve yardm grd. Sultan Melikah dneminin en nemli i olay, Hasan Sabbah'n siyas amal Btnlik faaliyetleri oldu. Bu faaliyetlerin amac, Seluklu Devleti'ni iten kntye uratmakt. Bu sorunu halletmek isteyen Sultan Melikah, Hasan Sabbah'n sakland Alamut kalesi zerine kuvvetler gnderdi.Btnlerin balatt siyas cinayetler srasnda Nizamlmlk ldrld (1092)Ancak, bir av srasnda Melikah ld ( ya da suikastle ldrld veya zehirlenerek ldrld (1092) Bu nedenle Batnilk sorunu zmlenemedi (1092). Batnilik Seluklu Devletinin yklmasnda etkili olmutur. NOT: Melikah zamannda Byk Seluklu Devleti en parlak devrini yaam ve en geni snrlarna ulamtr.

BYK SELUKLU DEVLETNN DAILIIFetret Dnemi (10921118)Melikahn lmnden sonra oullar Mahmud, Berkyaruk, Sencar ve Mehmed Tapar arasnda tahta kavgalarnn olduu dneme fetret devri denir.Bu dneme Sultan Sencar son vererek devleti yeniden toparlad. SULTAN SENCER (118-1157) Tahta kmasyla fetret dnemi bitt.Karahitaylarla yapt KAtvan savan kaybetti. Bu savala maverannehir elden kt.1157 de kan ouz isyannda esir dt lmyle b. Seluklu devleti ykld. devletin yklmasyla birok atabeylik ve devlet kuruldu.

B. Seluklu Devletine Bal Devletler

Irak ve Horasan Seluklular (1119-1194) Kirman Seluklular(1048-1187) Suriye Seluklular(1069-1118)Trkiye Seluklular (1077-1308)

AtabeyliklerSalgurlular (Fars A.) (1147-1284) ldenizoullar (Azerbaycan A.) (1146-1225) Beg-Teginoullar (Erbi l A.) (1146-1232) Brililer (am Atabeylii) (1128-1154) Zengler (Musul ve Halep A.) (1127-1259)

SORU!Aadakilerden hangisi malazgirt savann sonularndan biri olamaz?a)Anadoluda trkmen beyliklerinin kurulmasb) Trkiye tarihinin balamasc)Bizansn anadoludaki etkinliinin krlmasd)Hal seferlerinin balamase)Anadoluda trk birliinin salanmas

HARZEMAHLAR (11571231)Harzem yresi, Aral Gl ile Hazar denizi arasnda kalan yerdir. Burada yaayanlara Harzemahlar denilmitir.Harzemi yneten Atsz adl Trk beyi, Byk Seluklularn zayflamasndan yararlanarak bamszlk hareketini baatt.Sultan Sencerin Ouzlara esir dmesinden sonra Atsz bamszln ilan etti. Harzemliler zamannda ran', Horasan' ve Afganistan' alarak Cengiz mparatorluuna snr oldular.Harzemliler Cengiz Han'n gnderdii dostluk kervann casuslukla sulayarak imha edince, MoolHarzem savalar balad. Cengiz Han'n balatt savalarla Harzemliler ykl srecine girdi.Mool istilas sonucu Harzem yneticiler bir ksm halkla birlikte Kafkasya'ya ve Dou Anadolu'ya ekilmek zorunda kald. Anadolu Seluklu hkmdar I. Alaeddin Keykubat, Harzemlilere Moollara kar bir ittifak kurulmasn nerdi. Harzemliler bunu reddederek Dou Anadolu'yu almaya altlar. Bu durum Yass emen Savana neden oldu. Harzemliler Yass imen Savanda yenildi (1230). Bundan sonra Moollar Harzem yneticilerini ldrd ve Harzemliler tarihten silindi.NOT: Harzemahlarn yklmas seluklular ile moollar arasndaki engeli kaldrmtr.buda trk tarihi asndan olumsuz bir durmdur.

EYYUBLER ve HARZEMAHLAR

EYYUBLER (11711250)Hal saldrsna urayan Fatimi devletine, yardm iin gnderilen ordunun komutan olan Selahattin Eyyubi, Fatimi devletini ykarak kendi devletini kurmutur.Msrda kurulmutur. Selahattin Eyyubi 1. Hal Seferinde kurulmu olan Kuds Hal Kralln, Httin savanda yendi ve bu devleti ykt. (1187) Bunun zerine III. Hal seferi yapld. Selahattin Eyyubi III. Hal seferinde Kuds baaryla savundu.Devletin egemenlik alan Hicaz' ve Gneydou. Anadolu'yu kapsamtr. Selahattin Eyyubiden sonra baarl hkmdarlar iktidarda grlmedi. Devlet i isyanlar ve hal saldrlaryla zayflad. Memluklu ad verilen askerlerin isyanlar sonucu Eyyubi devleti yklmtr.

MEMLUKLAR (Klemenler) (12501517)Eyyubi ordusunda devirme usul ile yetitirilen Memluklu ad verilen askerlerin komutanlarndan Aybek, Eyyubi devletine son vererek Memluklu devletini kurdu.(msrda kurlmutur)Sultan Kutuz zamannda, Arabistan' ve Akdeniz kylarn almay amalayan Mool ordularn (lhanllar) Suriye'de Ayncalut savanda yenilgiye uratt (1260). Bylece Msr, Arabistan ve Akdeniz kylar Mool istilasndan korundu. Memluklular Mool istilasn durduran tek devlet oldu.Sultan Baybas, Abbasilerin yklyla sona eren Abbasi halifeliini yeniden kurdu.Bylece halifelik Memluklulara geti.Memluklularn egemenlik alan Hicaz, G.D. Anadoluyu, ve ukurova'y kapsamtr.Osmanl devleti tarafndan yklmlardr.