universiteti i prizrenit -...

LNDA: New Media and Multimedia

Ligjrata e Njmbdhjet

UNIVERSITETI I PRIZRENIT

1

Msimdhnsi

Astrit Hulaj

Prmbajtja

Sfidat n rrjetat komunikuese multimediale

Bazat e rrjetave kompjuterike

Shtresat e standardizuara ISO-OSI

Rrjetat lokale LAN

Rrjetat e gjra WAN

Shtresa e rrjetit IP

Gjeneratat e reja t rrjetave kompjuterike

Fijet optike

Llojet e fijeve optike

2

Sfidat n rrjetat komunikuese multimediale

T dhnat e multimedias (audio, video, etj) zakonisht

quhen t dhna kontinuale

Ato kan kto karakteristika:

Jan voliminoze dhe

Shpesh duhet t transmetohen n koh reale

Prandaj duhet t sigurohet sinkronizimi n mes t

sinjalit audio dhe video, n mnyr t njjt sikur te

video konferencat dhe TV interaktive

Prandaj q t realizohet kjo, nevojite q te kemi

kapacitet t mjaftueshm t mediumit transmetues 3

Bazat e rrjetave kompjuterike

Rrjet quajm lidhjen e dy ose m shum kompjuterve

ndrmjet veti n mnyr q t ken mundsi t

komunikojn dhe t ndajn resurset e tyre sbashku.

4

Shtresat e standardizuara ISO-OSI...

Shtresat e rrjetit t definuara nga Organizata

ndrkombtare pr

standarde (International

Standards Organization-ISO)

pr ndrlidhjen e sistemeve

t hapura (Open Systems

Interconnection-OSI) jan:

5


Shtresa fizike

Definon lidhjet elektrike dhe mekanike n rrjet dhe definon gjersin

maksimale t brezit frekuencor

Me fjal tjera shrben pr bartjen e sinjaleve elektrike, t drits, apo radio

sinjaleve npr rrjet, prkatsisht n nivelin elektrik dhe mekanik

Siguron harduerin pr drgimin dhe pranimin e t dhnave, ku prfshihen:

kabllot, kartat dhe aspekti fizik n prgjithsi

Shtresa e linkut t t dhnave (Data Link Layer)

Shrben pr transmetimin e kornizave t t dhnave

N kt shtres, pakot e t dhnave jan t koduara dhe dekoduar

Realizon qasjen prmes protokoleve n shtresn fizike, ashtu q bn

korrigjimin e gabimeve, kontrollon rrjetn dhe sinkronizon kornizat6


Kjo shtres ndahet n dy nn shtresa:

Shtresn Media Access Control (MAC) dhe shtresa Logical Link

Control (LLC)

Nn shtresa MAC kontrollon se si nj kompjuter n rrjet i qaset

t dhnave dhe lejon t realizoj transmetimin e tij.

Nn shtresa LLC kontrollon sinkronizimin e kornizave, bn

kontrollin e rrjedhjes, si dhe kontrollon gabimet.

Ritransmetimi si metod me qellim t korrigjimit t gabimeve nuk

sht i prdorshm pr multimedia (korniza e vonuar (humbur) n

audio/video sht korniz e humbur)

09-Feb-117


Shtresa e rrjetit

Kjo shtres siguron teknologjin e komutimit dhe shprndarjes,

duke krijuar shtigje logjike pr transmetimin e t dhnave nga

nyja n nyje

Ky-shky dhe qarkullon pakot, vendos grumbullimin logjik t

stacioneve t largta

Shtresa e transportit

Kjo shtres siguron transferimin transparent t t dhnave midis

sistemeve fundore, me fjal tjera, koordinon bashkveprimin n

mes t proceseve t aplikimit t shfrytzuesve t ndryshm (host)

8


Shtesa e sesionit

Kjo shtres krijon, administron dhe prfundon lidhjet n mes t aplikacioneve

Shtresa e sesionit prcakton, koordinon, dhe prfundon biseda, shkmbime,

dhe dialogje n mes aplikuesve

Kjo shtres merret me seancn dhe koordinimin e lidhjes, prej pike n pik

Prej nj pike n shum pika (nj me shum-t hapura)

Prej shum pikave n nj pik (shum me nj-t mbyllura)

Shtresa e prezantimit

Kjo shtres siguron pavarsin e diferencave q ekzistojn n ri-paraqitjen e t

dhnave, duke br konvertimin nga aplikimi n formatin e rrjetit

Kjo shtres punon q t bj transformimin e t dhnave n at form q shtresa e

aplikimit t mund ti pranoj

N kt shtres bhet inkriptimi i t dhnave q drgohen npr rrjet 9


Shtresa e aplikacionit

Kjo shtres prkrah aplikimin dhe proceset e prdoruesve fundor

Gjat komunikimit bhet identifikimi i partnerve q realizojn

komunikimin, si dhe kualiteti i shrbimit, ndrsa authentifikimi sht

konsideruar si privat

do gj n kt shtres sht aplikim specifik

Kjo shtres siguron aplikime t shrbimeve pr transferim t faillave,

e-mail, dhe shrbime tjera pr programet e rrjetit

Prmban protokolle t ndryshme p.sh. ftp, telnet, STTP (e-mail), etj.

Te multimediat sht karakteristike rritja e vazhdueshme e

aplikacioneve t ndryshme p.sh. HTTP, MIME (Multipurpose

Internet Mail Extensions), video-on-demand (video me krkes)10

Rrjetat lokale LAN (Local Area Networks)...

Rrjetat LAN ndahen n: rrjeta bus, yll, unaz dhe mesh

Rrjeti Bus (magjistral)

Gjersia e brezit prej 10-100 Mbps

Pr t drguar mesazhin, bhet vendosja e adress s marrsit dhe i

drgohet t gjithve, por ai injorohet nga t gjith n prjashtim t

marrsit pr t cilin sht parapar drgimi i mesazhit

Qasja n rrjet

realizohet kur

rrjeti t jet i lir

11


Rrjeti yll

Nse stacionet komunikuese lidhen drejtprdrejt n pajisje si: hub,

switch, etj., ather kemi t bj me rrjet lokal yll.

Nse bie pajisja qendrore ather bie i tr rrjeti

12


Rrjeti lokal unaz

T dhnat transmetohen n nj drejtim rreth unazs dhe mund t lexohen nga t

gjitha stacionet

Qasja n rrjet rregullohet asisoj q n t njjtn koh vetm nj stacion ka qasje

Pr t kontrolluar qasjen e secilit stacion,

shfrytzohet skema me prioritet t shumfisht

Nj stacion mund t

prcjell t dhna varsisht nga prioriteti

Nse kan prioritet t njjt , ai transmeton

nse mund t rrmbej shenjn,

N t kundrtn duhet t bhet rezervimi

13

Rrjetat lokale LAN (Local Area Networks

Rrjeti mesh

Rrjetat Mesh kryesisht prdoren kur nevojitet siguri e

lart e rrjetit

do stacion (kompjuter)

sht i lidhur me do

stacion tjetr, si n fig.

09-Feb-1114

Rrjetat e gjra WAN (Wide Area Networks)

Prpos rrjetave LAN, kemi edhe rrjetat WAN dhe MAN

Rrjetat WAN i referohet rrjetave ndrmjet qyteteve dhe shteteve dhe

m gjer

Interneti sht nj shembull i rrjetave WAN

Rrjetat MAN (Metropolitan Area Network) jan rrjeta q shtrihen

brenda nj qyteti

15

Shtresa e rrjetit IP (Internet Protocol)

Portat (Gateways) dhe shprndarja (Routing)

LAN mundson drgimin e mesazheve prej pike n pik n nj rrjet

lokale

Por si te veprohet kur deshirojm t drgojm mesazhin nga nj stacion n

nj stacion qe i takon nj rrjeti tjetr (p.sh nga A n B)

Q t realizohet kjo duhet t shfrytzohet makina G

G quhet porta ose gateway dhe programi quhet router ose shprndarsi

16

Shprndarja prmes protocollit IP

Q t drgojm mesazhin nga A n B, at fillimisht

duhet ta drgojm n G

Si do t drgoj G kt mesazh tek B?

Shfrytzohet emri i B (IP adresa e tij) dhe prkthehet

nga IP adresa n Ethernet adres

Prkthimi bhet me an t ashtuquajturs tabel

shprndarse

Internet adresat jan numra 32 bitshe t quajtura IP

adresa, p.sh. 804d953f=128.77.149.63

17

Gjenerata e re e rrjetave kompjuterike

Rrjetat bashkohore kompjuterike ndahn n kto

grupe:

Rrjetat me fije optike (rrjetat optike)

Rrjetat me teknik komutuese

Rrjetat me shrbime t integruara digjitale ISDN

(Integrated Services Digital Networks)

Rrjetat me mod asinkron t bartjes ATM

(Asynchronous Transfer Mode)

18

Fijet Optik

Fijet optike jan te tejdukshme me form cilindrike dhe me

diametr q sillet rreth 2 deri 200

Kryesisht jan t prodhuara prej qelqi, por ato mund t prodhohen

edhe prej plastike. Si rezultat i humbjeve t vogla, brezit t gjer,

fibri optik mund t prdoret pr transmetime n distanca shum m

t gjata se sa kabllot e bakri

Kablloja optike prbhet nga brthama, mbshtjellsja pr rreth

brthams dhe nga nj mbshtjellse nga plastika e cila shrben si shtres

mbrojts pr fibrin.

N mes t dy mbshtjellave t

fibrit gjendet edhe nj rrjet e

prbr nga fibrat e Kevler-it q

shrben pr prforcim t fibrit dhe mbrojn fibrin nga thyerjet.19

BrthamaMbshtjellsjaMbshtjellsja mbrojtse Rrjeta nga fibrat e

Kevler-it

Llojet e fibrave...

Fijet optike mund t jen njmodshe dhe

shummodshe:

Fijet njmodshe

Fijet n t cilin kemi vetm nj mode (mnyr) t prhapjes quhen

fije optike njmodsh.

Fibri njmodsh sht konsideruar si zgjedhja m e prshtatshme,

kur kemi t bj me shtrirje t kabllove n distanca m te gjata se

nj kilometr, kur kemi t bj me bartje t sinjaleve me nj

shpejtsi m t madhe sesa 2 deri 3 Gb/s

Brthama e fibrit njmodesh ka diametr jashtzakonisht shum t

vogl, diku rreth 8 deri 12 mikrometra dhe vetm nj rreze e drits

mund t transmetohet n t njjtn koh npr brtham20

Llojet e fibrave

Prhapja e vetm nj mode (mnyre) npr brthamn e fibrit

bn q te fibrat njmodsh t mos paraqitet dispersioni ndr

modal i cili sht mjaft i pranishm tek fibrat shummodsh.

Mos prania e dispersionit ndikon n rritjen e kapacitetit t

fibrit, si dhe mundson q sinjalet t transmetohen n distanca

m t gjata me nj humbje m t vogl sesa n fibra

shummodesh

21

r

a

Brthama

Mbshtjellja

n2

n2

n1

n(r)

r

Fibrat shummodsh

Fibri n t cilin drita rrugton npr shum rrug ose mode

quhet fibr shummodsh. Fibri shummodsh ka diametr

m t madh t brthams, diku rreth 50 deri 100

mikrometra, por fibri q sot m se shumti prdoret sht

fibri me diametr 62.5 mikrometra

Brenda brthams s ktyre kabllove jan disa qindra

shtresa t qelqit, secila me indeks me t vogl t thyerjes,

duke filluar nga zemra e brthams drejt periferis s

brthams

Drita udhton me shpejtsi m te madhe n qelqin me

indeks t thyerjes m t vogl22

Mangsit dhe prparsit e fibrave njmodsh dhe shummodsh

23

Prparsia e fibrave optik shummodsh kundr atyre

njmodsh sht: fibrat optik shummodsh kan

diametr t brthams m te madh sesa fibrat

njmodsh, kjo ndikon q:

Bashkimi (vazhdimi) i tyre t jet m i leht

Ngacmimi m i efektshm i tyre

Mundsia e prdorimit edhe t diodave drit emetuese (LED-ve) si

burime t drits, e jo vetm e diodave laser (LD-ve), si n rastin e

fibrave njmodsh (q n parim e shtrenjton dhe e ndrlikon

sistemin transmetues pa pasur nevoj).

Fibrat me indeks shkall

Fibrat q kan brtham me indeks t thyerjes konstant n1dhe mbshtjellse me indeks t thyerjes n2 i cili sht pak m

i vogl se n1, quhen fibra optik me indeks shkall

Indeksi i thyerjes te fibrat me indeks shkall, gjat gjith

brthams sht i pa ndryshueshm, ndrsa n kufirin mes

brthams dhe mbshtjells ndryshon menjher nga n1 n n2

Diametri i brthams

pr nj fibr t till

sillet 50-100m

24

r

a

Brthama

Mbshtjellja

n2

n2

n1

n(r)

r

Fibrat me indeks gradual

Fibrat q nuk kan brtham me indeks konstant quhen fibra

me indeks t thyerjes graduale.

Me fjal tjera fibrat me indeks t thyerjes gradual kan

brtham me indeks t thyerjes n(r) q ndryshon gradualisht

duke filluar nga qendra e brthams drejt periferis s

brthams.

Indeksi i thyerjes ka vler me t madhe n qendr t brthams,

ndrsa zvoglohet gradualisht duke shkuar ka periferia

Ndrsa indeksi i mbshtjells s fibrit sht konstant dhe vlera

e ti sht m e vogl se vlera e indeksit t brthams.

09-Feb-1125

Fibrat me indeks gradual

Ky ndryshim i indeksit mund t paraqitet si:

n1-sht shnuar indeksi i thyerjes s brthams

n2-sht shnuar indeksi i thyerjes s mbshtjellses

sht ndryshuar ndryshimi relativ i indeksit t thyerjes

sht parametr

26

r

a

Brthama

Mbshtjellja

n2

n2

n1

n(r)

r

universiteti i prizrenit -...

Documents