UNIVERZITET U SARAJEVU UMARSKI FAKULTET

UTJECAJ GUSTOE DRVETA NA KVALITET I UPOTREBU

Mentor:

Prezime i ime, br. indexa:

Velid HaliloviSarajevo, april, 2012

Deli Elvedin, 4542

SADRAJ UVOD.................................................................................................................................. .1 1. Gustoa.......................................................................................................................2 2. Drvo........................................................................................................................... 4 2.1 Struktura drveta-grae.........................................................................................4 2.2 sr.........................................................................................................................4 3. Hemijski sastav drveta................................................................................................5 4. Osobine drveta............................................................................................................5 4.1 Otpornost-vrstoa drveta...................................................................................5 4.2 Elastinost drveta................................................................................................5 4.3 ilavost................................................................................................................5 4.4 Cjepljivost............................................................................................................6 4.5 Izbor drveta za duborez.......................................................................................6 5. Openito o gustoi sirove drvne mase........................................................................7 5.1 to je to specifina gustoa drvene mase............................................................7 5.2 Za razmiljanje....................................................................................................8 6. Vlaga drveta..............................................................................................................8 6.1 Voda u drvetu.....................................................................................................8 7. Specifina gustoa drveta.........................................................................................11 ZAKLJUAK......................................................................................................................12 LITERATURA................ ....................................................................................................12 PRILOG............................................................................................................................ ...13

1. UVOD Prilkom ovog seminarskog rada pokuat emo objasniti vanost i utjecaj gustoe drveta na ostala svojstva drveta i za njegovu upotrebu Od svih fizikalnih i mehanikih svojstava drva najprije se i najee prouava njegova gustoa, koja je esto u najuoj povezanosti sa preostalim svojstvima, a znaajna je i za odreivanje upotrebljivosti drva. Odabir najprikladnijeg drva za odreeni konani proizvod zahtijeva vrednovanje materijala sa vie stanovita. U najvanije pritom ubrajamo: mjesto ugradnje (prije svega radi odgovarajue trajnosti ili vrsoe vrste drva), namjenu proizvoda, tehnoloke osobine vrste drva (otpornost na habanje, tvrdoa, vrstoa), fizikalna svojstva (stabilnost dimenzija, toplinska i zvuna izolativnost, elektrostatinost) i estetska svojstva (dekorativnost, boja, tekstura). Ako dobro poznajemo relevantne (bitne) osobine pojedine vrste drva, moemo i brzo ocijeniti mogunost njegove uporabe. Meu relevantna svojstva ubrajamo: gustou, prirodnu trajnost i mogunost impregniranja, protezanje uzdunih elemenata, vrstou, stabilnost dimenzija, tekoe pri suenju i mogunost pojavljivanja nedostataka, obradivost, uvrtanje vijaka, zakucavanje avala, ljutenje ili rezanje furnira, povrinsku obradu, lijepljenje, dekorativne posebnosti i dobivanje obojenja. Od nabrojenih relevantnih svojstava, neka moemo i vidjeti te ih razmjerno brzo ocijeniti. Iz oblikovanosti debla zakljuujemo kakvo je protezanje aksijalnih elemenata, nazonost reakcijskog drva, raspored, broj i vrsta kvrga, mehanika oteenja i obojenost (diskoloracija). Unato dobrom poznavanju drva, za zahtjevnije i brojanije proizvode ipak treba ispitati manje ili vie fizikalnih i mehanikih svojstava. Od svih fizikalnih i mehanikih svojstava drva najprije se i najee prouava njegova gustoa, koja je esto u najtjenjoj povezanosti sa preostalim svojstvima, a znaajna je i za odreivanje uporabljivosti drva.

2. RAZRADA TEME 1.GUSTOAGustoa je, kao i neka druga fizikalna svojstva, za odreenu vrstu drva specifina, ali zbog biolokog izvora i vrlo varijabilna, na to utjeu uvjeti rasta, vrsta tla, socijalni i cjenovni status te drugo. Ovdje se moemo susresti sa vrlo velikom varijabilnou, kako meu samim vrstama, tako i u okviru iste vrste drva. Gustoa drva varira u vrlo irokim rasponima: donja granica apsolutno suhog drva kree se izmeu 100 i 130 kg/m3 te je uvjetovana mogunou davanja jo uvijek dostatnog mehanikog otpora rastuem drvu, dok se gornja kree izmeu 1200 i 1400 kg/m3 kod takve gustoe je drvo jo sposobno osiguravati dostatni prijenos vode iz sustava korijena u kronju drva (slika 1). Najlake drvo pripada vrstama Alstonia, Ochroma i Bombax, a najtee vrstama Guaiacum, Dalbergija i Piratinera. Velike razlike u gustoi razliitog drva postoje radi razliitog udjela tvari u stijenkama odnosno njegove poroznosti, dok manji utjecaj imaju i udjeli parenhimskog tkiva, traka, traheja i smolastih kanala. Gustoa je u fizici definirana kao masa na jedinicu volumena r = dm/dV (kg/m3). Za sve vrste drva je gustoa tvari u stijenkama odnosno stanine stijenke rr skoro jednaka (od 1470 do 1530 kg/m3), dok razlike nastaju radi raznolike kemijske grae na primjer, celuloza ima dosta veu gustou (r = 1580 kg/m3) od polioza (r = 1500 kg/m3) i lignina (r = 13801410 kg/m3) (slika 2). Gustoa stanine stijenke je u tijesnoj korelaciji i s indeksom kristalininosti, kao i udjelom mikro-raspuklina koje ne premauju 5 posto, te vlanou, udjelom mineralnih tvari i ekstraktiva. U praksi se prema drvu odnosimo kao prema poroznom materijalu pa se stoga radi nehomogenosti tkiva umjesto gustoe koristi i izraz 'masa zapremnine' (tabela 1). Ovisnost kako mase, tako i volumena o vlanosti drva govori, da u drvnoj tehnologiji razlikujemo vie naina izraavanja gustoe. Gustoa se mijenja i u kolebljivim klimatskim uvjetima, kada se radi higroskopnosti drva mijenja i njegova vlanost. Pored vlanosti, na gustou drva utjeu jo i graa drva (recimo - irina zatite, udio kasnog drva, udio razliitih anatomskih tkiva), vrsta i koliina ekstraktiva te kemijska graa. Poznato je da igliarke s uom zatitom imaju veu gustou, a vjenasto - porozne listiarke manju (slika 3). Vano je naglasiti i velike razlike u gustoi iste zatite (to jest, godinjeg prirasnog plata), posebno kod igliarki, kod kojih se odnos gustoe kree od 1 : 2,3 kod jelovine do 1 : 4 kod borovine, te kod vjenasto - poroznih listiarki, gdje taj odnos iznosi priblino 1 : 2,5. Kod rastreseno poroznih vrsta je razlika gustoa znatno manja (na primjer, kod bukovine 1 : 1,5). Radi razlike u gustoi je i stezanje ranog i kasnog drva razliito, to uzrokuje nastajanje napetosti na vlak, a kod prekoraenja tvrdoe i raslojavanje, najee na granici izmeu ranog i kasnog drva.

Gustoa drva utjee i na koliinu vode koju sadri svjee drvo, kao i na koliinu vode koju moramo izluiti tijekom postupka suenja. Zato oteano suenje guih vrsta drva nije samo posljedica njihove slabije provodnosti i difuzivnosti, ve i veih koliina izluene vode unato jednakoj promjeni vlanosti drva. Primjer: Kod 20-postotne vlanosti kubini metar rijetke topolovine (gustoe u apsolutno suhom stanju 330 kg/m3) sadri 66 kilograma vode, dok jednaki volumen graba, koji ima gustou u apsolutno suhom stanju 790 kg/m3 i jednaku vlanost (u = 20 %) - 158 kilograma vode. Standardizirano je utvrivanje (SIST ISO 3131) (HRN ISO 3131): - gustoe drva (kao poroznog materijala) kod stvarne, izmjerene vlanosti (ru), najee kod suhoe zraka (gustoa zrano suhog drva), kojemu vlanost iznosi od 12 do 15 posto. Odreena je odnosom izmeu mase drva vlanosti (u) te njegovog volumena uz istu vlanost: - gustoe u apsolutno suhom stanju (r0) - osnovne gustoe (R), koja je najee koritena nominalna gustoa izraena maksimalnim volumenom, to jest pri vlanostima iznad toke zasienja staninih stijenki U praksi, a naroito u engleskoj literaturi, esto nailazimo na izraavanje gustoe specifinom teinom (specific gravity). Ovaj naziv nije slubeno doputen, ali se ipak zadrao zbog dugogodinje uporabe i jednostavne usporedivosti sa gustoom vode (specifina teina vode je 1 odnosno 1 g/cm3). U Sloveniji specifinu teinu nadomjetamo indeksom gustoe ili relativnom gustoom, koja je po definiciji odnos izmeu nominalne gustoe drva i gustoe vode kod 4 stupnja Celziusa. Gustoa drva je i mjerilo za mogunosti uporabe drva, ali za podrobniju ocjenu svojstava i iskoristivosti drva treba poznavati i njegove druge bitne osobine (tabele 2 i 3). Za drvene podne obloge se mogu preporuiti gue vrste, radi svoje vee tvrdoe i vee otpornosti na habanje. U intimnijim prostorima sa manjim optereenjem prikladne su i vrste drva nie gustoe. Stezanje i nadimanje te sa time povezana stabilnost dimenzija je neugodna osobina kod guih vrsta drva pa zato kod odabira odgovarajue vrste moramo uzeti u obzir i to. Na specifinu gustou drveta utiu uslovi pod kojima se stablo razvijalo, to zavisi od uslova sredine i klimatskih karakteristika podruja. Klimatski uticaji i uticaji sredine se vide po irini godova na poprenom presjeku stabla iste vrste drveta. irina godova kod stabala sa podruja gdje je vegetativni period krai je manja. Razlike u irini godova su uoljive i kod stabala sa razliitih nadmorskih visina. Kod stabala sa nie nadmorske visine su iri godovi. Razlike u irini godova se uoavaju i po klimatskim uslovima koji su vladali tokom rasta i razvoja stabla. Nepovoljnije godine se poznaju po uim godovima

2. Drvoje oduvek bilo izuzetno cenjen materijal. Prua velike mogunosti za primenu ali, istovremeno, zahteva vetinu prepoznavanja osobina, odgovarajuu pripremu, strunu obradu i zatitu. Pripremili smo vam kratku priu o osnovnim karakteristikama i mogunostima primene nekoliko razliitih vrsta drveta. 2.1 Struktura drveta - graa Da bi se dobila jasna slika o strukturi stabla drveta, vre se preseci u stablu. Ovi preseci su upravni jedan na drugi i ima ih ukupno tri: presek koji se izvodi normalno na osu stabla zove se eoni presek. Presek izveden na osu i jedan od prenika stabla zove se radijalni presek (ogledalo). Presek izveden paralelno sa osom stabla zove se tangencijalni presek. Ako posmatramo eoni presek stabla moemo jasno da vidimo slojeve strukture drveta i to: spoljnu koru; liku; kambijum; drvenu masu i sr.

2.2 SRje centralni tanak sloj stabla i moe da bude do 15 mm. Oko sri (srca) obrazuju se godinji prstenovi. Oni su u stvari presene slike drvenih omotaa nastalih u toku raenja drveta. Debljanje drveta nastaje stvaranjem novih elija prema unutranjosti. One nastaju od kambijuma koji se nalazi spolja ispod like. Kako se od kambijuma stvaraju nove elije iznutra, ire se i godinji prstenovi dok razvijanjem elija od kambijuma spolja jaa kora drveta. Formiranje novih elija od kambijuma poinje od maja meseca i traje do prestanka vegetacije u jesen.

3. Hemijski sastav drvetaSkoro sve vrste drveta klasifikuju se po svom elementarnom sastavu, pa se moe rei da proseno drvo sadri: 50% ugljenika; 6% vodonika; 43% kiseonika, a ostatak sainjavaju azot i mineralni sastojci. Sadraj pepela varira i zavisi od mesta raenja drveta. Kora drveta sadri vie pepela. Glavnu masu drveta sainjavaju jo: celuloza; smola; mast i vosak.

4. Osobine drvetaOsnovne osobine drveta, od znaaja za obradu su: otpornost - vrstoa; elastinost; ilavost i cepljivost. Skupljanje drveta Pod ovim se podrazumeva promena volumena drveta usled uzimanja i isputanja vlage. Pri suenju drveta (gubi se vlaga) vlakna se jako skupljaju u poprenom pravcu. Drvena masa se odupire i dolazi do pucanja drveta. Da bi se izbeglo pucanje drveta usled nepravilnog suenja, svako drvo namenjeno duborezu mora pre obrade paljivo da se osui. Drvo se sui na umerenoj temperaturi, due vremena i u suvoj prostoriji. Drvo namenjeno za seu i obradu najbolje se priprema ako se jo u prolee oguli od kore i ostavi do jeseni, a zatim tek u jesen odsee! Odseeno stablo treba ostaviti u zaklonjenom vazdunom prostoru da se osui.

4.1 Otpornost - vrstoa drvetaPod ovim pojmom uopteno podrazumeva se vrstoa i otpor kojim se drvo suprotstavlja spoljnim silama prilikom razdvajanja njegovih delova. Otpornost i vrstoa drveta direktno zavise od vlage - vlano drvo manje je otporno od suvog!

4.2 Elastinost drvetaU vezi sa vrstoom je jo jedna karakteristika drveta, a to je elastinost. Pod elastinou se podrazumeva nastojanje drveta da svoj oblik, promenjen usled dejstva spoljnih sila, po prestanku tih sila vrati u prvobitno stanje. Sa ovim je u direktnoj vezi savitljivost drveta.

4.3 ilavostJo jedna osobina drveta koja se ogleda u otporu drveta protiv naprezanja prouzrokovanih vazduhom. Tvrdoa je sila otpora koju ispoljava drvo prilikom prodiranja drugog tela u njega. Tvrdoa je takoe u vezi sa vlanou - suvo drvo je znatno tvre od vlanog drveta.

4.4 CepljivostDefinie se kao otpornost drveta protiv cepanja, odnosno osobina da njegova graa prua odreeni otpor prodiranju nekog klinastog tela koje tei da rastavi drveno tkivo. Ovo je vrlo vana osobina bitna za obradivost drveta duborezom. Uvijeno raenje, vorovi, koreni grana smanjuju cepljivost drveta, dok pravilan rast, fina vlaknasta struktura i bogatstvo u srnim zracima poveavaju cepljivost. Vlanost drveta znaajno utie na cepljivost drveta. Najvei stepen cepljivosti ima ono drvo ija je vlanost oko 10%.

4.5 Izbor drveta za duborezZa duborez se upotrebljavaju najvie takve vrste drveta koje imaju ravnomernu i finu strukturu, koje nisu suvie tvrde, a nisu im previe istaknuti godinji prstenovi, pa se drvo lako see u svim pravcima. U ovu grupu spadaju: orah - kruka - mahagoni; lipa - dud - abonos crni; ljiva - imir itd.

Vodi poreklo iz Azije, visok je oko 20 m. Za obradu je dobar samo zreo orah koji je kompaktan i dobro se obrauje noem, polira i glaa. See se u svim pravcima, ima pora ali su nevidljive. Zbog toga se vrlo esto koristi za duborez. Orah je vrlo trajno drvo, ak mu se i koren koristi za obradu. Lipa je evropsko drvo, visoka je oko 30 m. Ovo je lako i meko drvo crvenkastobele boje. Lipa ne spada u trajno drvo i prilino se skuplja pa se zbog toga ne upotrebljava za trajnije radove u duborezu. Zbog pomenutih osobina ne smatra se prvoklasnim drvetom pa se zbog toga koristi uglavnom za jeftinije rezbarske radove. Svako drvo posjeduje razliitu koliinu vode u sebi, a koliina odnosno koncentracija vode ponajprije zavisi jeli drvo tek svjee posjeeno, jeli se neko vrijeme suilo ili je ipak dovoljno umjetno osueno da se moe koristiti u prostorijama stambenih objekata.

5.Openito o gustoi sirove drvene maseUmjetno suenje ili isuivanje drveta s ciljem potpunog uklanjanja vlaga iz drvene mase znai obradu drveta u posebnim peima odnosno postrojenjima gdje se drvo isuuje na temperaturi od 103 C kako bi se dostigla koliina vlage od 0%. Stoga i kaemo da je mokro odnosno vlano drvo teko, a suho (isueno) drvo je lagano. To znai da teina (ili bolje rei masa) drveta ponajprije zavisi od sadraja vodene mase u sebi. Ovu injenicu potrebno je uzimati u obzir poglavito u sluajevima kad se drvo kamionima transportira i kad se na ovim transportnim kamionima ne smije prekoraiti dozvoljeno optereenje! Specifina teina drveta (= gustoa sirovog drveta i drvene grae u zavisnosti od sadraja odnosno postotka vode u sebi) predstavlja onaj pokazatelj kojeg u planovima transporta i upotrebe velikih transportnih kamiona u prijevozu drveta i drvene grae uvijek treba uzimati u obzir. U sljedeem dijelu teksta donosimo kratki pregled gustoe sirove drvene mase nekih vrsta drveta. Gustoa drvene mase, u praksi esto spominjana kao specifina masa, u svakom pojedinom sluaju prije svega zavisi od sadraja vode kojeg drvo u sebi ima. Tako na primjer smreka i stablo jele imaju najmanju specifinu gustou a hrast najveu. Pregled specifine mase stabala i koncentracije vlage u njima: Neobraeno svjea drvena masa..........................Piljena graa na zraku sueno kg/vm kg/m3 Smreka, bez kore 750-800 480 Jela, bez kore 800-980 460 Bor, bez kore 750-880 520 Bukva, s korom 1080-1160 780 Hrast, s korom 1180-1270 870

5.1 to je specifina gustoa drvene mase?Specifina gustoa drveta predstavlja odnos supstance stanica drvene materije i upljina u drvetu, a ovaj se odnos moe i izraunati. Specifina gustoa drveta i drvene grae u ovoj formuli predstavljena je kao odnos mase m i volumena v. Masa drveta g kg Specifina gustoa = ------------------------ = -------- = -------- Volumen drveta cm3 m3 Budui da masa drveta zavisi od sadraja vode u sebi onda znamo i da je specifina gustoa sirove drvene mase vrijednost na koju utjee koliina vode u drvetu. U strunoj literaturi danas u pravilu je mogue pronai vrijednosti specifine gustoe drveta koje se moe koristiti u odreenim prostorijama i drveta koje je umjetno isueno. Sljedea shema donosi nam prikaz okvira specifine gustoe sirove drvene mase koja je umjetno suena. Na specifinu gustoe sirove drvene mase utjee nekoliko faktora: porijeklo stabla (njegova provenijencija) i okoli i uvjeti u kojima se stablo razvijalo.

Razlike specifine gustoe u krugu jedne vrste stabala mogu se raspoznati prema irini unutarnjih prstena (godova). Tako je jasno vidljivo da je irina prstena, na primjer smreke, u skandinavskim zemljama u kojima je vegetativni period znatno krai puno manja od prstena smreke koje su izrasle i razvile se u podrujima Srednje Europe gdje period vegetacije ipak vremenski znatno dulje traje i gdje vladaju puno povoljniji klimatski uvjeti. Slina razlika u irini prstena kod stabala vidljiva je i kad je rije o podrujima s razliitom nadmorskom visinom to je nadmorska visina nia to su prsteni u stablu smreke iri. Godine razvoja s povoljnijim klimatskim uvjetima takoer povoljno utjeu na irinu prstena, za razliku od onih godina u kojima vladaju nepovoljniji klimatski uvjeti (na primjer nie temperature tijekom godine, dui zimski uvjeti od uobiajenih i slino). Prikaz srednjih i krajnjih vrijednosti za neke vrste stabala (isuena drvena masa): Specifina gustoa (g/cm3) Smreka 0,30. 0,43. 0,64 Bor 0,30. 0,49. 0,86 Hrast 0,39. 0,65. 0,93 Bukva 0,49. 0,68. 0,88 Bongossi (tropsko drvo) 0,95. 1,04. 1,14

5.2Za razmiljanje!Kad bismo isueno drvo tako preali da u njemu ne ostane niti jedna praznina ili upljina dogodilo bi se sljedee: preana drvena supstanca razliitih vrsta stabala imala bi jednaku specifinu gustou. Njezina vrijednost kretala bi se oko 1,5 g/cm3 i predstavljala bi istu gustou supstance stanica drveta. Velike razlike u specifinoj gustoi pojedinih vrsta stabala temelje se upravo na ukupnom udjelu su stanine supstance drveta i unutarnjih pora (upljina) u stablu.

6. Vlaga drvetaVlaga drveta u svakodnevnoj praksi igra vrlo vanu ulogu: Utjee na masu sirovog stabla i piljene grae Utjee na prirodno suenje drveta na zraku kao i na tehniko (umjetno) suenje Utjee i na stvaranje uvjeta za pojavu pukotina na drvetu Utjee na promjenu dimenzija s obzirom na injenicu da li drvo prima ili otputa vlagu iz sebe Omoguuje izmjenu vlage u kontaktu s okolinom i tako stvara preduvjete za zdravu stambenu klimu

6.1Voda u drvetuSvjee posjeeno crnogorino stablo za razliku od bjelogorinih ili lisnatih stabala u prosjeku sadri oko 55 70% vode u usporedbi s tehniki (umjetno) osuenim drvetom. Od toga na jezgru drveta otpada koliina od oko 35 50%. Bjelogorina stabla u prosjeku u sebi sadre oko 79 100% vlage u usporedbi s umjetno osuenim drvetom. Svjee posjeena stabla nekad nazivamo i ''zelenim drvetom'' a to je donekle i opravdano jer takvo stablo sadri otprilike jednak udio vlage u sebi kao i jo ne posjeeno stablo. Pri tome

treba rei da se ukupni sadraj vlage mijenja s obzirom na vrstu stabla kao i stanite odnosno uvjete okolia u kojima se stablo razvija. Sadraj vlage odnosno vlaga stabla predstavlja onu vrijednost koju nazivamo vodom u stablu. Ovu emo vrijednost oznaiti slovom u i izraavamo je u postocima. Vlaga drveta daje nam potrebne podatke o odnosu koliine vode mv u stablu i drvene mase bez sadraja vlage mo(tehniki osuena drvena supstanca mo). Koliinu vode u supstanci drveta mogue je stoga izraunati prema formuli kako slijedi: drvo se mjeri u svjeem stanju (kad jo uvijek sadri vlagu u sebi mu) a zatim se mjeri i u (tehniki) osuenom stanju. Meusobna razlika izmeu ove dvije mase (mu - mo) predstavlja masu vode u stablu. Vlaga drveta =Vlano drvo (mu) Masa suhog drveta (mo)/Masa suhog drveta (mo)x 100 Uspeva u Evropi (izuzev severnih i severoistonih delova) i Zapadnoj Aziji. Ovo je srednje teko i tvrdo drvo, vrsto, lako se obrauje. Ne spada u trajno drvo. Koristi se u proizvodnji furnira, nametaja, intarzijske, rezbarske radove i strugarske radove. Uspeva u Evropi, zapadnoj Aziji i severozapadnoj Africi. Ovo je teko, tvrdo, vrsto i elastino drvo. Zbog svojih osobina se teko cepa i dobro se povrinski obrauje. Najee se koristi u umetnikom stolarstvu, za strugarske i rezbarske radove, za stubove, za izradu sudova, pribora za jelo. ljiva je domae drvo iji se plod koristi za ishranu, a drvo se koristi za izradu duboreza. Ovo je tvrdo i teko drvo. Ni ljiva ne spada u trajno drvo jer se teko obrauje i hoe da puca. Koristi se uglavnom zbog svoje crvenkaste boje i strukture lepih ara. Ovo je takoe domae drvo i koristi se za drvorez. Crvenkasto mrke boje, prilino tvrda, teko cepljiva, ali spada u trajno drvo koje je kompaktno, elastino i fino vlano. Dobro se polira i obrauje. Vrlo malo se sui, a pri suenju ne menja oblik. Pogodno je za izradu pribora za merenje i crtanje (lenjiri i trouglovi). Uspeva u Evropi, severnoj Africi i zapadnoj Aziji. Ovo je srednje teko i tvrdo drvo, vrsto i elastino, lako se obrauje. Dugo traje: nezatieno, na otvorenom do 120 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 200 godina, a u zatvorenom prostoru i do 800 godina. Prvorazredno tehniko drvo za potrebe graevinarstva, pragove, gradnju brodova, najbolje bavarsko drvo. Dosta se koristi za stolariju, nametaj, furnir, parket i podove. Uspeva u centralnoj i junoj Evropi. Teko i tvrdo drvo, vrsto i vrlo elastino, dobro se obrauje. Ne traje dugo: nezatieno, na otvorenom do 60 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 100 godina, a u zatvorenom prostoru i do 800 godina. Dud (Morus sp.) Dud je drvo iz junih krajeva Evrope. Teak je, tvrd i sjajan, teko se cepa i trajan je. Pod uticajem svetlosti dobija tamnocrvenu boju kao mahagoni. Upotrebljava se za drvorez, stolariju, u kolarstvu, kaarstvu itd.

imir (Buxus sempervirens) Ovo je vanredno fino drvo ute, ak izrazito ute boje. Kompaktan je, ima vrlo finu strukturu. imir je teko drvo, teko se cepa i spada u red trajnog drveta. Pored rezbarije, imir se upotrebljava i za izradu instrumenata, intarzije i drvenog mozaika. Bor obini - Pinus sylvestris Uspeva u Evropi i severnoj Aziji. Ovo drvo je lako, meko, srednje vrsto, elastino, lako se obrauje i vrlo je trajno. To je graevinsko i stolarsko drvo. Koristi se i za: nametaj, stolariju, podove. Trajnost: nezatieno, na otvorenom do 85 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 120 godina, a u zatvorenom prostoru i do 1000 godina. Crni bor - Pinus nigra Uspeva u junoj Evropi, severnoj Africi i Maloj Aziji. Ovo drvo je srednje teko, meko, srednje vrsto, elastino, lako se obrauje i vrlo je trajno. Ima istu primenu kao i obian bor. Postoji vie vrsta, koje uspevaju u tropskim podrujima Amerike, zapadnoj Africi, Gani, Kongu, Ugandi. Mahagoni je ukasto crvene do tamnocrvene boje. Dosta je teko drvo, tvrd je i teko se cepa. Pravilnog je rasta, trajnog je i postojanog oblika. Zbog svojih prvoklasnih osobina spada u najskupocenije vrste drveta. Vrlo je kompaktan, odlino se polira i obrauje u rezbarstvu. Koristi se za: izradu nametaja (kao furnir i masivno drvo); za ureenje enterijera stambenih i radnih prostora, aviona, eleznikih vagona i brodskih salona, u umetnikom stolarstvu; za izradu preciznih sprava (mernih instrumenata i fotoaparata); za izradu auto karoserija. Pored toga, koristi se i za izradu etuija, kutija za radio i televizore, uglomera, lenjira, ruki, za strugarske i rezbarske radove. Vrlo je teko i tvrdo drvo, zbijene i jake kompaktne strukture. Spada u red trajnog drveta. Skoro je sasvim necepljivo drvo pa u preseku lii na metal. Najbolji abonos dobija se sa Cejlona. Ovo drvo najvie se upotrebljava za proizvodnju intarzija i ukrasa. Pored crnog postoje plavi i zeleni abonos. Uspeva u Evropi, a preko Urala prodire i duboko u Aziju. Ovo je lako, srednje tvrdo, osrednje vrsto, srednje elastino drvo. Lako se obrauje, ne traje dugo. Koristi se za: nametaj (kao furnir i kao puno drvo); za izradu kutija za cigare; za olovke i igrake; za strugarske i rezbarske radove. Trajnost: nezatieno, na otvorenom do 40 godina; na slobodnom prostoru, pod krovom do 40 godina, a u zatvorenom prostoru do 400 godina.

7.Specifina gustoa drvetaNa specifinu gustou drveta utiu uslovi pod kojima se stablo razvijalo, to zavisi od uslova sredine i klimatskih karakteristika podruja. Klimatski uticaji i uticaji sredine se vide po irini godova na poprenom presjeku stabla iste vrste drveta. irina godova kod stabala sa podruja gdje je vegetativni period krai je manja. Razlike u irini godova su uoljive i kod stabala sa razliitih nadmorskih visina. Kod stabala sa nie nadmorske visine su iri godovi. Razlike u irini godova se uoavaju i po klimatskim uslovima koji su vladali tokom rasta i razvoja stabla. Nepovoljnije godine se poznaju po uim godovima Umjetno suenje ili isuivanje drveta s ciljem potpunog uklanjanja vlaga iz drvene mase znai obradu drveta u posebnim peima odnosno postrojenjima gdje se drvo isuuje na temperaturi od 103 C kako bi se dostigla koliina vlage od 0%. Stoga i kaemo da je mokro odnosno vlano drvo teko, a suho (isueno) drvo je lagano. To znai da teina (ili bolje rei masa) drveta ponajprije zavisi od sadraja vodene mase u sebi. Ovu injenicu potrebno je uzimati u obzir poglavito u sluajevima kad se drvo kamionima transportira i kad se na ovim transportnim kamionima ne smije prekoraiti dozvoljeno optereenje

Specifina gustoa drveta predstavlja odnos supstance stanica drvene materije i upljina u drvetu, a ovaj se odnos moe i izraunati. Specifina gustoa drveta i drvene grae u ovoj formuli predstavljena je kao odnos mase m i volumena v. Masa drveta g kg Specifina gustoa = ------------------------ = -------- = -------- Volumen drveta cm3 m3 Budui da masa drveta zavisi od sadraja vode u sebi onda znamo i da je specifina gustoa sirove drvene mase vrijednost na koju utjee koliina vode u drvetu. U strunoj literaturi danas u pravilu je mogue pronai vrijednosti specifine gustoe drveta koje se moe koristiti u odreenim prostorijama i drveta koje je umjetno isueno. Sljedea shema donosi nam prikaz okvira specifine gustoe sirove drvene mase koja je umjetno suena. Na specifinu gustoe sirove drvene mase utjee nekoliko faktora: porijeklo stabla (njegova provenijencija) i okoli i uvjeti u kojima se stablo razvijalo.

3. ZAKLJUAK . Gustoa drveta ima praktinu vanost. Od znaaje je za iznoenje drveta i transport.Gustoa drveta utjee i na kvalitet drveta.Na osnovu gustoe drveta mogu se procijeniti neka fizika i mehanika svojstva drveta. Na osnovu gustoce moe se kontrolisati sadraj vode u drvetu i procijeniti trajnost drveta

LITERATURA Tehnologija drveta-Safet gurda Drvna industrija-Zupi,Mijakovi,Grabac www.wikipedia.com

PRILOZI Varijabilnost gustoe u apsolutno suhom stanju

Razvrstavanje nekih vrsta drva po razredima gustoe