د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

197

فصلنامه علمی - پژوهشی

اندیشۀ توسعه گرا )مورد کاوی اندیشه های ماهاتیر محمد(

رضا شیرزادی1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسالمی واحد کرج

تاريخ دريافت: 1396/01/18 تاريخ پذيرش: 1396/03/16

چكیدهکشــور مالــزي بــه عنــوان یكــي از توســعه یافته ترین کشــورهاي مســلمان واقــع در شــرق آســیا، در کمتــر از چهــار دهــه از کشــوري فقیــر و کــم درآمــد بــه کشــوري توســعه یافته بــا درآمــد چشــمگیر تبدیــل شــده و فرآینــد صنعتي شــدن و فعــال شــدن بــه عنــوان یــك اقتصــاد مولــد را طــي کــرده و در حــال تعمیــق آن اســت. ایــن کشــور بــا توجــه بــه تحــوالت جهانــي، در حــال حاضــر در بســیاري از زمینه هــاي تولیــد و خالقیــت ــي ــاي اصل ــي از دوره ه ــد )2003-1981م( یك ــر محم ــت وزیري مهاتی ــد دوره نخس ــت. بي تردی ــال اس فعخیــزش توســعه اي ایــن کشــور محســوب مي شــود. او نخبــه و اندیشــمندی توسعه گراســت. ویژگــي نخبــگان توســعه گرا، عــزم راســخ بــراي پیشــبرد توســعه، پایبنــدي بــه رشــد و تحــول اقتصــادي و توانایــي آنــان بــراي پیشــبرد اهــداف خویــش اســت. بررســی دیدگاه هــای ماهاتیــر محمــد بیانگــر زوایــای اندیشــه ای یكــی از ــاي ــن دیدگاه ه ــي عمده-تری ــدد بررس ــر درص ــۀ حاض ــت. مقال ــالم اس ــان اس ــعه گرا در جه ــران توس رهبــعه گرایي را در ــي توس ــاي اصل ــه رگه ه ــت. اینك ــمند توسعه گراس ــك اندیش ــوان ی ــه عن ــد ب ــر محم مهاتی

اندیشــه او اســتخراج و برجســته کنــد.

واژه هاي كلیدي: مهاتیر محمد، مالزي، توسعه گرایي، نخبگان توسعه گرا، اندیشه توسعه گرا.

1. shirzadi2020@yahoo.com

فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسالم، سال هفتم، شماره دوم، تابستان 1396، ص 223- 197 D

OI:

10.21

859/

priw

-070

208

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

198

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

مقدمهکشور مالزی تا نیمه قرن بیستم تحت استعمار انگلستان و ژاپن قرار داشت. در دورۀ بعد از جنگ جهانی دوم )1965م(، با جدا شدن جزیره سنگاپور، شكل گرفت )شاهنده، 1374: 59(. از نظر سیاسی، کشوری پادشاهی با حكومتی پارلمانتاریستی و دارای دین رسمی اسالم است. نسبت ادیان در مالزي بدین قرار است: مسلمانان 53 درصد، بودیسم 17/3 درصد، کنفوسیوئیسم و تائوئیسم 11/6 درصد، مسیحیان 8 درصد، هندوئیسم 7 درصد )مسائلی، 1375: 230-175(. دارای منابع طبیعی نفت و گاز، کائوچو، روغن نخل، قلع، کاکائو و الوار و از نظر صنعتی نیز دارای تولیدات لوازم الكترونیكی، خودرو، کائوچوی طبیعی و روغن نخل

است )همان: 97(. )ژاپن، کره جنوبی، آسیا از برخی کشورهای شرق را دیرتر مالزی روند توسعه خود تایوان، سنگاپور( آغاز کرد، اما به سرعت در مسیر رشد و توسعه قرار گرفت. دالیل اصلی این موفقیت در مواردی همچون اصالح ساختار مدیریت سیاسی- اقتصادی، راهبرد توسعه موفق کشورهای از الگوگیری خارجی، سرمایه گذاری جذب صادرات، خصوصی سازی، منطقه و تعامل فعال با کشورهای جهان و قدرت های برتر اقتصادی، است. مهم ترین عامل تسریع روند توسعه در مالزی، مدیریت و تصمیم گیری های راهبردی دولت توسعه گرا بوده که نقشی قاطع در هدایت و نظارت بر روند توسعه این کشور داشته است )نیزبیت، 1385: 216(.دوره یعنی میالدی، 1981-2003 سال های در مالزی توسعه ای تحول بنیادین دوره اقتصادی این کشور طی دهه 1980 رشد بوده است. ماهاتیر محمد زمامداری و راهبری باالی 8 درصد را ثبت کرد. در حال حاضر، اولین کشور پیشرفتۀ اسالمی و هفدهمین کشور پیشرفتۀ جهان به شمار می رود. پرسشی که در اینجا مطرح می شود این است که مؤلفه های اصلی اندیشه ماهاتیر محمد چه هستند که موجب توسعه در مالزی شدند و میراث فكری او

برای این کشور و احیاناً دیگر کشورهای مسلمان چیست؟

1. مالزي در عصر ماهاتیر محمد Mohd Rosdi,( ماهاتیر محمد را یكی از مهم ترین و موفق ترین رهبران جهان اسالم می دانند566 :2016(. در کشوري کوچك و کم جمعیت و به طور عمده کشاورز یا صیاد ماهي،

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

199

فصلنامه علمی - پژوهشی

که به طور غالب در روستاها و جنگل ها زندگي مي کردند و درآمد سرانه کمتر از 100 دالر داشتند، همراه با مناقشات مذهبي و نژادی، حضور ماهاتیر محمد موجب دگرگوني این کشور شد، به گونه ای که مالزي چهره دیگري به خود گرفت )کیوان، 1390: 34(. براساس گزارش توسعه انسانی سال 2015، مالزی برخوردار از توسعه انسانی باال و در زمینۀ شاخص های توسعه انسانی حائز رتبه 62 در بین 188 کشور جهان، امید به زندگی 74/7 سال، درآمد سرانه ناخالص ملی سرانه 22762 دالر در سال، کل جمعیت 30/2 میلیون نفر و رشد جمعیت 1/6

.)HDR, 2015: 208-235( درصد استعمده ترین سیاست های ماهاتیر گسترش آموزش همگانی و توسعۀ تحقیقات علمی بود. تأسیس بزرگ ترین دانشگاه اسالمی دنیا موجب جذب نخبگان علمی داخلی و خارجی از تمام نقاط دنیا به ویژه کشورهای اسالمی شد. او همچنین سعی کرد درآمد حاصل از صنعت گردشگری را به بیست برابر افزایش دهد و در آسیا موفق ترین کشور در زمینۀ جذب گردشگر شود و قصد دارد در سال 2020م، با جذب 35 میلیون گردشگر، سهم گردشگری را در تولید ناخالص ملی به 3 برابر افزایش دهد. کواالالمپور در حال حاضر ششمین شهر گردشگری

.)http://www.tinn.ir( جهان استدر سیاست های ماهاتیر محمد، ضمن انتقاد از روش های غربی توسعه برای جهان سوم، راه حل آسیایی برای کشورهای در حال توسعه توصیه می شود. او اسالم گرایی را با نوگرایی توأم ساخت. سرانجام، ماهاتیر با سه دهه تالش، نه تنها مالزی و آینده آن را دگرگون ساخت، بلكه درستی بینش و اندیشه های خود را به اثبات رساند. کناره گیری داوطلبانه او از قدرت در سال 2003 )1382(، ساده ترین، مهم ترین، درس آموزترین و آخرین اقدام او برای رهبران و سیاستمداران کشورهای جهان سوم و ممالك اسالمی بود. وی همچنین با عنوان های مختلفی همچون »ناجی قوم ماالیا« و »معمار مالزی مدرن« شناخته مي شود )شیرزادی، 1389: 175(. به هر ترتیب، ماهاتیر محمد نخبه و اندیشمندی توسعه گراست. ویژگي نخبگان توسعه گرا، عزم راسخ براي پیشبرد توسعه، پایبندي به رشد و تحول اقتصادي و توانایي آنان براي پیشبرد اهداف خویش است )لفت ویچ، 1378: 408-396(. مباني نظري تحقیق حاضر، نظریه دولت و نخبگان توسعه گراست. بررسی دیدگاه های ماهاتیر محمد بیانگر زوایای اندیشه ای یكی از

رهبران توسعه گرا در جهان اسالم است.

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

200

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

2. زندگینامه ماهاتیر محمد الف( دوره كودكي و نوجواني

ماهاتیربن محمد در سال 1925م. در خانواده اي متوسط به دنیا آمد. پدرش معلم و هندي تبار و مادرش ماالیي بود. او در مدرسه، امور مربوط به کتابخانه را انجام مي داد و کتاب هاي زیادي را نیز مطالعه می کرد که شالوده بینش عمومي و فرهنگي وي را تشكیل داد. ماهاتیر در زبان انگلیسي مهارت داشت و بارها جایزه دریافت نمود. عالقه مندي او به نوشتن در همین دوره بروز یافت و در نشریه مدرسه به عنوان نویسنده و سردبیر فعالیت داشت )ماهاتیر، 1378:

.)2-3ماهاتیر در سال 1947 در دانشكده پزشكي به ادامه تحصیل پرداخت و در سال 1952 فارغ التحصیل شد. پس از فارغ-التحصیلي، ابتدا دستیار پزشك و سپس به عنوان مسئول امور درماني در زادگاه خود، به خدمت دولت درآمد. در سال 1957 از آن مسئولیت کناره گرفت تا مطب خصوصي در منزل خود دایر کند. با دختري مسلمان به نام سیتي حصمه که او نیز پزشك بود، ازدواج کرد. آنها داراي دو دختر و سه پسر شدند و دو کودك را نیز به فرزندي

پذیرفتند )توکلی، 1384: 40-41(.

ب( زندگی سیاسیماهاتیر از 19 سالگي وارد فعالیت هاي سیاسي و در 20 سالگي)1946م( وارد حزب آمنو شد. در 1963م، نماینده مالزي در سازمان ملل متحد شد. در سال 1964م به نمایندگي پارلمان .)Leonard, 2006: 978( انتخاب شد. یك سال بعد به عضویت کادر مرکزي حزب آمنو درآمددر اواخر دهۀ 1960 کتابي را با عنوان معضل ماالیي منتشر کرد که ضمن انتقاد از ستم استعمارگران، به انتقاد از بي-توجهي ماالیي ها به سرنوشت خویش پرداخت. کتاب او توقیف شد، هرچند که بر احساسات ملي گرایي و قوم گرایي جوانان حزب آمنو تأثیر گذاشت. ماهاتیر هم سو با تندروها به تُنكو عبدالرحمن، نخست وزیر وقت، تاخت که مردم بومي را مورد غفلت قرار داده است. به همین علت از حزب اخراج شد، اما شهرت بیشتری کسب کرد. تُنكو عبدالرحمن به دنبال پیامدهاي آشوب قومي سال 1969م، از سمت خود استعفا داد )مسائلی،

.)212 :1375

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

201

فصلنامه علمی - پژوهشی

ماهاتیر در 1968م به عنوان اولین رئیس شوراي آموزش عالي منصوب شد. چهار سال بعد عضو شوراي مشورتي آموزش عالي و عضو شوراي دانشگاه ماالیا و در سال 1974 رئیس شوراي دانشگاه ملي مالزي شد. در 1973 به عنوان سناتور منصوب شد. سپس ریاست سازمان توسعه، کشاورزي و صنعتي بومیان را بر عهده گرفت. در 1974 سمت سناتوري را براي شرکت در مبارزه انتخاباتي رها کرد و پیروزي بزرگي در انتخابات به دست آورد. تون عبدالرزاق دومین نخست وزیر مالزي از ماهاتیر دعوت کرد که بار دیگر به حزب بپیوندد. او در کابینه تون عبدالرزاق، سمت وزیر آموزش و پرورش را به عهده گرفت. در سال 1976 عالوه بر وزارت آموزش و پرورش، معاون نخست وزیر شد. در 1978 عالوه بر معاونت، به وزارت تجارت و صنعت منصوب گردید. در انتخابات درون حزبي 1975 به سمت یكي از سه معاون حزب آمنو انتخاب گردید. سه سال بعد قائم مقام حزب شد و در سال 1981 به

.)Leonard, 2006: 978( ریاست حزب رسید

ج( فن ساالر اقتدارگرابا معیارهاي دموکراسي تطبیق نمي کرد انتخابات، طریقه اش با وجود برگزاری ماهاتیر و رسانه هاي گروهي در این کشور آزاد و مستقل نبودند. در عین حال، دیكتاتور هم نبود. هیچگاه از ارتش و شیوه هاي پلیسي جهت تحكیم قدرت خود استفاده نكرد و همواره از حمایت گسترده مردم برخوردار بود. مالزي را از یك کشور عمدتاً کشاورزي به کشوري کرد. هیچ کودتا و درگیري تبدیل آسیا باثبات ترین کشورهاي از یكي به و توسعه-یافته خونیني در این کشور چند قومي اتفاق نیفتاد. موقعي که داوطلبانه از نخست وزیري کنار رفت،

.)Yusof, 2008: 43( دیگر کسی نمي توانست او را دیكتاتور بنامد

د( نوگراي ضد غربماهاتیر محمد از یك سو سیاستمدار نوگراي ماالیي و یك غرب گرا و از سوی دیگر، معترضي ضدغرب بود. او ضمن بهره بردن از سرمایه داري، ارزش هاي آسیایي را مورد توجه نو آسیاي پرچمدار را کره اي ها ژاپن و سپس ابتدا به شرق، نگاه در سیاست داد و قرار مي دانست. او مي خواست فناوري و پیشرفت هاي علمي غرب را به کشورش بیاورد، بدون

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

202

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

آنكه ارزش هاي آسیایي از بین برود. در عین حال، پس از حادثه 11 سپتامبر، در جنگ علیه )Leonard, 2006: 979( .تروریسم متحد آمریكا بود

هـ( مدير پوياماهاتیر دارای یك پویایي مدیریتي بود. وی معتقد بود که براي رسیدن به رشدي بلندمدت و پایدار، نباید متكي به کاهش مالیات ها و مشوق ها بود، بلكه باید براي غلبه بر نقاط ضعف اقتصاد داخلي، به تغییرات استراتژیك دست زد. مردم باید با تغییر در نگرش خود، آنچه را که به نفع خود و اقتصاد کشور است، انجام دهند. دائماً باید به حوزه هاي خاص اقتصادي که مي توانند رشد بیشتري به بار آورند، روي آوریم و مسیرمان را تغییر دهیم )توکلی، 1384: 52(.

و( مدير خطرپذيرماهاتیر، به رغم وجود مخالفت ها و مشكالت، با اقتدار به انجام سیاست هاي خود پرداخت. مثاًل زماني با تعصب، خواهان اعتالي زبان ماالیي و استفاده از آن به عنوان زبان ملي به جاي زبان انگلیسي بود. سه دهه بعد، مجبور شد بار دیگر به زبان انگلیسي بها دهد و آن را به عنوان

زبان آموزشي براي آموزش علوم و ریاضیات معرفی کند )همان: 52(.

3. دیدگاه ها و اندیشه ها در این قسمت به بررسی عمده ترین دیدگاه های ماهاتیر محمد درباب موضوعات مرتبط با

توسعه و جامعه مالزی در خالل آثار و سخنرانی های او می پردازیم.

الف( صلح و توسعه در تعالیم مسلمانانماهاتیر محمد معتقد است مسلمانان از نظر اعتقادی به صلح و آرامش پایبندند و زندگی اجتماعی را در احترام به یكدیگر امكان پذیر می دانند و نه در جنگ و ستیز. این مسئله، شرط و زمینه الزم برای توسعه آنهاست: »کلمه »صلح« با زندگي مسلمانان جهان عجین شده است. در قرآن کریم 53 بار به این کلمه اشاره شده و هر روز مسلمانان با سالم کردن به یكدیگر، تمایل به صلح و مسالمت را تأکید مي کنند. صلح یك راه صحیح و مقدمه ای براي دستیابي به توسعه

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

203

فصلنامه علمی - پژوهشی

است و بهانه تراشی براي جنگ مورد تأیید اسالم نیست. امروز دستیابي به صلح و توسعه یك چالش دوجانبه براي امت اسالم است. سازمان کنفرانس اسالمي باید به ایجاد یك فرهنگ

جدید در میان مسلمانان براي دستیابي به صلح و توسعه کمك کند« )ماهاتیر، 1386: 32(.بر این اساس، نه تنها اسالم و مسلمین تمایل به صلح و همزیستی مسالمت آمیز دارند، بلكه توسعه در سایه صلح برای مسلمانان امكان پذیر است و باید دستور کار و هدف بزرگ ترین

تشكل های اسالمی از جمله سازمان کنفرانس اسالمی قرار گیرد.

ب( ضرورت قدرتمند شدن كشورهای اسالمی و الزامات آنماهاتیر دنیای کنونی را دنیای کشورهای قدرتمند می داند. هر چه کشورها قدرتمند تر باشند، اثرگذارترند. همه کشورهای اسالمی باید برای قدرتمند شدن نه تنها در جنبه های مادی، که در ابعاد دفاعی تالش کنند. او می نویسد: »جهان امروز، قدرت را حق مي داند، پس کشورهاي اسالمي از جمله مالزي باید قدرتمند شوند. براي دستیابي به قدرت مهم ترین اصل تشكیل دولتي عادل است. باید براي تقویت بنیه دفاعي خود تالش کنیم تا به سطح کشورهاي توسعه یافته برسیم. خداوند در آیه 60 سوره انفال مي فرماید: تا آنجا که مي توانید خود را قدرتمند سازید تا دشمنان خدا و دشمنان خود را بترسانید و آنچه در راه خدا هزینه مي کنید

به تمامي به شما بازگردانده شود و به شما ستم نشود« )ماهاتیر، 1386: 213(.دیگر و مالزی شدن قدرتمند جز راهی هیچ قرآن، صریح دستور طبق بر بنابراین، کشورهای مسلمان وجود ندارد. عالوه بر این، او زمینه های مختلف برای کسب قدرت را در همه موارد می داند: »تالش بي وقفه در کسب موفقیت هاي بین المللي، ثابت قدمي و استمرار در کارهاي مثبت و ارزشمند، مولد بودن، کسب درآمد و دانش آموزي باید از دستاوردهاي روزمره مسلمانان باشد، زیرا خداوند وعده مي دهد که بندگان نیكوکار من زمین را وارث و

متصرف خواهند شد« )ماهاتیر، 1378: 179(.ماهاتیر الزمه قدرتمند شدن را تعامل با جهان می داند. هیچ کشوری نمی تواند در انزوا و به دور از دیگر کشورها به حیات خود ادامه دهد. برای حفظ دین و جلوگیری از فرار مغزها باید قدرتمند شد. او می نویسد: »در عصر جدید هیچ کشوري نمي تواند تحت تأثیر و نفوذ کشورهاي دیگر نباشد. آنكه قدرتمند است، اثرگذارتر و آنان که ضعیف ترند، اثرپذیرتر

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

204

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

مي-باشند. آنكه اهرم اقتصادي، صنعتي، تجاري، اقتصادي، سیاسي و وسائل ارتباط جمعي را در دست دارد، صدایش رساتر، سلطه گر و دیكته کننده است. در چنین شرایطي حفظ دین آسان نیست. جاذبه هاي علمي، صنعتي و تجاري حتي دینداران را جذب مي کند. جوامعي که از قدرت اقتصادي و علمي باالیي برخوردار نباشند، دینداران خودشان را نیز نمي توانند حفظ کنند. حتي در سرزمین وحي و مكه مكرمه، مي توان آثار فعالیت ها و نفوذ دنیاي غرب را مشاهده کرد. وسایل ارتباط جمعي و مخابراتي، هتل هاي ساخته شده، حفر تونل ها، ساختن پل ها و جاده ها، کاالهاي عمومی، حتي تسبیح، قبله نما و سجاده، ساخت غرب هستند. حجاج بیشتر توجه شان مصروف خرید کاالهاي غربي است تا عبادت« )ماهاتیر، 1378: 270-271(. پس برای تأثیرگذاری بر دیگران و حفظ دینداری باید قدرتمند شد و الاقل سرزمین وحی

و مظاهر دینی مسلمانان را از نفوذ غرب دور کرد.

ج( اسالم و صنعتی شدن ماهاتیر در بیان اهمیت صنعتی شدن، بین آن با انجام شعائر مذهبی ارتباط برقرار می کند. او می نویسد: »بدون وجود صنایع، اجراي بسیاري از مراسم مذهبي دشوار خواهد بود. در ارتباط با نماز وجود صنعت نساجي براي پوشش مسلمانان و براي سفر به حج استفاده از آماده ساختن خود از مسئولیت هاي جامعه اسالمي دارد. همچنین یكي هواپیما ضرورت براي دفاع است. پیامبر)ص( به صنعتي که در خدمت دفاع از مسلمانان بود، اهمیت مي دادند. وظیفه مسلمانان، اختراع ادوات دفاعي و تجهیز جامعه اسالمي به آنهاست« )ماهاتیر، 1386:

.)225 -226

د( مذهب و توسعه ماهاتیر محمد جوامع مذهبی را به سه دسته تقسیم می کند و ویژگی های هر یك را بر می شمرد. از نظر او بین مذهب حداقلی غرب، مذهب متعادل شرق آسیا )عمدتاً مالزی( و مذهب افراطی در برخی جوامع عقب ماندۀ مسلمان تمایز وجود دارد: »جوامع به سه دسته تقسیم مي شوند: اول، جوامع غربي مسیحي که مذهب فقط به امور فردي و خصوصي منحصر شده، مي گویند خدا مرده و تنها به توسعه اقتصادي فكر مي کنند. آنها رو به زوال و غرق در

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

205

فصلنامه علمی - پژوهشی

لذت جویی و انواع تالطمات روحي و جسمي هستند. جوامع گروه دوم در شرق آسیاست که موفقیت هاي اقتصادي داشته و در عین حال، ارزش هاي سنتي و مذهبي خود را نیز حفظ کرده اند و مردم در امور دینی متعصب نیستند. در گروه سوم برخي از جوامع اسالمي به دلیل اختالفات قومي و مذهبي از تعالیم اصلي اسالم دور شده و ضعیف و ناکام گردیده اند. این

جوامع نمي توانند الگویی قابل پیروي براي بقیه باشند« )ماهاتیر، 1386: 192(.ماهاتیر الگوی مطلوب را نه مذهب حداقلی غربی و نه الگوی دینی جوامع عقب مانده، بلكه نوعی از باور دینی می داند که هم به دستاوردهای مدرن دست یافته و هم ارزش های سنتی و مذهبی خود را حفظ کرده است. در جایی دیگر، اذعان می-دارد که بین علوم جدید و دین هیچ گونه تعارض و ناسازگاری وجود ندارد. مسلمانان باید مروج علوم جدید باشند، زیرا موجب رشد و پیشرفت آنها می شود: »ماالیي ها بیم آن دارند که با تحصیل رشته هاي علمي جدید مبادا فرزندانشان از توجه به دین غافل بمانند. آنان علوم جدید را علوم غیرمذهبي و غربي مي دانند. باید دانست که همین رشته هاي درسي غربي است که در رشد کشور مالزي

بسیار مؤثر بوده اند« )ماهاتیر، 1378: 53(.ماهاتیر حتی معتقد است علوم غربی ریشه در غرب ندارند: »علم و دانشي را که اروپاییان سكوالر، غربي یا دنیوي نام نهاده اند، از اروپا و غرب سرچشمه نگرفته است. هیچ زمینه علمي

بد نیست. بستگي به بهره برداري ما از آن دارد« )ماهاتیر، 1378: 65(.پس علوم و فنون جدید نه تنها بد نیستند، بلكه ابزار زیست بهتر انسان را فراهم می کنند. از نظر ماهاتیر، از دیگر دالیلی که ما را ترغیب به آموختن علوم جدید می کند، توصیه ای است که در تعالیم دینی به توجه همزمان به امور دنیوی و اخروی شده است. مسلمانانی که علم بیشتری می اندوزند، جایگاه باالتری دارند: »اسالم دنیا را از آخرت جدا نمي داند و در کنار مسائل اعتقادي، دستوراتي را براي زندگي در دنیا و سعادت اخروي دارد، هر علمي براي بشریت مفید باشد، اسالم تشویق به یادگیري آن مي نماید، در بین مسلمین آنان که علم بیشتري دارند، جایگاه باالتري دارند. قرآن مي فرماید: اي رسول بگو، آیا آنان که اهل علم و دانش اند با مردم نادان یكسانند؟ مسلماناني که دانش اندوخته اند، علیم خوانده مي شوند، همچنان که ابن سینا و غزالي را علیم مي دانند. انسان باید در حد ظرفیت فكري خود در کسب

علم بكوشد« )ماهاتیر، 1378: 70- 69(.

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

206

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

به زعم ماهاتیر، عظمت آفرینش ایجاب می کند که به کسب علوم مختلف بپردازیم و قوانین آن را کشف و درك کنیم و این شرط تكامل انسان است: »اسالم از مسلمانان نخواسته که صرفاً به تحصیل امور معنوي بپردازند، این همه نظمي که در کائنات، کرات آسماني و کهكشان ها دیده مي شود، قوانین پیچیده اي که در فیزیك، شیمي، ریاضیات و دیگر جنبه هاي این قوانین و به حیات وجود دارد، توسط خداوند عالم و علیم وضع گردیده اند، آگاهي به کارگیري علوم براي رشد و تكامل انسان حیاتي است. صرفاً در یك جهت رفتن، اجتماع و

اداره کشور را مختل خواهد کرد« )ماهاتیر، 1378: 72(.ماهاتیر اذعان می دارد زمانی که پیامبر اسالم)ص( توصیه به علم آموزی حتی در چین می کرد، در چین علوم اسالمی رایج نبود. بنابراین، منظور او همه علوم در شاخه های مختلف را شامل می شد: »پیامبر اسالم فرموده اند براي کسب علم تالش کنید، حتي اگر در چین باشد. یعني اگر الزم باشد باید از مدینه و عربستان آن روزي به چین که در آن زمان یك کشور غیراسالمي است با امكانات آن زمان سفر نمایند. پیامبر زماني این مطلب را بیان کردند که

اسالم به سرزمین چین نرسیده و علوم چین، علوم دیني نبودند« )ماهاتیر، 1378: 74-75(.

هـ( ضرورت توجه به امور دنیوی و اخرویماهاتیر در بخشی دیگر، صریحاً نقاط ضعف و قوت مذهب را بر می شمرد و آن را به میزان توجه به امور دنیوی نسبت می دهد و خواهان تفوق مسلمانان بر غیرمسلمانان در امور دنیوی و قدرت مادی و علمی است. او اذعان می دارد: »عدم توجه به مسائل دنیوي مسلمانان، ناتواني آنها در مسائل اقتصادي، تأکید غیرمتعارف نمودن به آداب دیني تأکید بیش از حد نمودن به امور اخروي به عنوان نقطه قوت و اعتبار یك مذهب، بي نتیجه است. یك دین وقتي در زمین حضور دارد و شكوفا خواهد شد که از پیروان کثیر توانا و قدرتمند برخوردار باشد، نه افرادي ضعیف و ذلیل. وظیفه همه مسلمین است که در امور علمي، نظامي، مدیریت، اقتصادي و

سیاسي، اجتماعي بر دیگران تفوق و برتري داشته باشند« )ماهاتیر، 1378: 188-189(.ماهاتیر به پیامدهای منفی بینش زاهدانه اشاره می کند و معایب آن را بر می شمرد و حتی معتقد است که این نوع زندگی می تواند به نابودی اسالم بینجامد. او می نویسد: »اگر همه اعضاي یك جامعه، دنیا را فراموش کنند و فقط به گوشه نشیني زاهدانه و عبادت بپردازند،

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

207

فصلنامه علمی - پژوهشی

زندگي خانوادگي به وجود نخواهد آمد و نوع بشر پس از چند نسل منقرض خواهد شد. نباید به افراد زاهد و تارك دنیا بیش از حد بها بدهیم و سایرین را موظف کنیم که به خاطر

زهدشان به آنها اجر و پاداش بدهند« )ماهاتیر، 1378: 44-45(.ماهاتیر پس از تأکید بر توجه به امور این دنیایی، رعایت تعادل در ارزش های معنوی و مادی را مورد بحث قرار می دهد. او می نویسد: »ارزش هاي معنوي و ارزش هاي مادي، هیچ کدام به تنهایي نمي توانند تغذیه کنندۀ روح و جسم انسان باشند و خوشبختي و سعادت را به جامعه بشري ارزاني کنند. جوامع انساني، براي اینكه بتوانند سالم، با نشاط و خالق باشند، الزمه اش حفظ شرایط متعادل بین ارزش هاي معنوي و ارزش هاي مادي است«. »اسالم اثباتًا براي فقر اعتبار و احترام قائل نیست، از طرفي داشتن مال و ثروت را مذموم نمي داند. بلكه اولویت را به میانه روي و اعتدال مي دهد. اما جامعه اسالمي موظف است نابرابري ها را کاهش

دهد و در میان مردم نیز تعادل برقرار نماید« )ماهاتیر، 1378: 46-49(.او را رد می کند. بر عكس یا ثروت با بی ایمانی یا فقر با ایمان ارتباط ماهاتیر سپس می نویسد: »تاریخ اسالم نشان مي دهد که فقر یا ثروت هیچ ارتباط و همبستگي با معنویت و مادیت ندارد. خیلي از سران صدر اسالم افراد متمّول و ثروتمندي بوده اند، مثاًل حضرت خدیجه اولین زن مسلمان و زوجه پیامبر)ص(، زني تاجر و ثروتمند بود. تعدادي دیگر از اسالم صادقانه خرج تبلیغ براي را ثروتشان که بودند متمّولي افراد پیامبر)ص(، مالزمین

کردند« )ماهاتیر، 1378: 255-256(.به این ترتیب، ماهاتیر به ارزش ثروت و ثروتمند می رسد و این طبقه را برای جامعه باید دانست. او در این رابطه تمثیلی می آورد و می نویسد: سودمند می داند که قدر آن را »یك فرد ثروتمند، مولّد و پول ساز به یك غاز تخم طالیي مي ماند که روي چند تخم طالیي خوابیده است، اگر این غاز را سر ببرند، مي توان تخم هاي طالیي او را برداشت. اما روش منطقي و سودآورتر این است که این غاز را براي تولید تخم هاي طالیي بیشتر حفظ کنیم. انسان هایي که حسادت دارند، به اموال دیگران طمع مي کنند، هیچ منطقي جلودار آنها نیست«

)ماهاتیر، 1378: 39(.آنها، زندگی سطح و ثروتمند و فقیر فاصله از کاستن برای ماهاتیر حال، عین در پیشنهادهایی ارائه می دهد که تقریباً همان-هایی است که در ممالك پیشرفته مورد استفاده

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

208

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

قرار می گیرد. او اذعان می دارد: »در جهان امروزي و در مالزي یك حقیقت تلخ وجود دارد و آن اینكه هر جا حضور و تالش ثروتمندان در جامعه بیشتر است، سازنده ترند، ایجاد کار و اشتغال مي-کنند، تولیدکننده هستند، مالیات هاي سنگین مي پردازند. از وظایف حكومت مدبر و آگاه، برنامه ریزي براي کاستن فاصله زندگي فقرا و اغنیا از طریق وضع مالیات است. ثروتمندان موظفند به نسبت درآمد، مصرف، ارث و میراثي که از اقوام متوفي به آنها مي رسد، مالیات هاي سنگیني را پرداخت کنند. دولت امكان مي یابد تا خدمات عمومي را براي اقشار کم درآمد ارائه دهد. از جمله ایجاد امكانات آموزشي و پرورشي، بهداشت و درمان، خدمات به مساجد بیكاران، فرصت هاي شغلي، کمك به سالمندان و شهري، توسعه راه ها، کمك و مراکز مذهبي، امكانات مخابراتي، نظم و امنیت عمومي، پرداخت سوبسید و امثال اینها«

)ماهاتیر، 1378: 152-153(.

و( زوال امپراطوری های اسالمی ماهاتیر در مورد علت یابی زوال و فروپاشی امپراطوری های اسالمی، بر عوامل داخلی تأکید می کند و چون این امپراطوری-ها به دلیل اختالفات و خشونت های درونی نتوانستند عظمت و بزرگی مسلمانان قرون گذشته را احیاء کنند، مورد احترام نیستند. او چنین اذعان می دارد: »اگر علل زوال و فروپاشي دو امپراطوري بزرگ مسلمانان در قرون گذشته را بررسي به خاطر پوسیدگي و بلكه به خاطر فشارهاي خارجي، نه آنها افول کنیم، درمی یابیم که ناهنجاري هاي داخلي بوده است. از زمان خوارج تا زمان حاضر، مسلمانان مشغول رجزخواني علیه یكدیگر هستند. حتي خوارج، حضرت علي )ع( را کافر مي-دانستند، قشرهاي خشن علیه او شوریدند. به همان نسبت که جوامع مسلمان براي دستیابي به علم و توسعه تالش کردند، افراطي هاي مذهبي ستیزه جویي نمودند و بخش عظیمي از انرژي امت اسالم صرف از طریق رسانه هاي نیز امروز و داشته ادامه تاکنون قبیل مجادالت این آنان گردید. مهار الكترونیكي و اینترنت تداوم یافته و دفاع از اسالم و کشورهاي مسلمان و امت در مقابل دشمنان غیرمسلمان مورد غفلت واقع شده است. امروزه هنوز در مورد قطع کردن سر مرتدها اختالف نظر داریم، در حالي که هنوز به آن توان نرسیده ایم که بتوانیم مرتدها را اعدام کنیم«

)ماهاتیر، 1386: 55- 54(.

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

209

فصلنامه علمی - پژوهشی

ابراز بودن شرایط در کشورهای اسالمی و مهاجرت متخصصان نامساعد او در مورد از بسیاري هستیم. مسلمانان پراکندگي شاهد »امروز می نویسد: چنین و می کند تأسف مسلمانان مستعد میهن و تابعیت خود را ترك کرده و در آمریكا زندگي مي کنند. آنها هنوز مسلمانان خوبي بوده، اما همواره احساس حل شدن در جامعه غیرمسلمان دارند. بسیاري از آنها در سرزمین محل اقامت خود اقدامات خوبي انجام داده، اما در عین حال، موجب فقر در میهن خود بوده اند چرا که میهن اسالمي از استعدادشان محروم بوده است. اگر آنها به میهن خود بازگردند، فرصت هایي براي شكوفایي استعدادشان وجود ندارد. کشورهاي آنان فقیرند و دستمزد کافی و تسهیالت براي کار و تحقیق و توسعه وجود ندارد. از آنها قدرداني نمي شود

و حتي ممكن است به غیراسالمي بودن متهم شوند« )ماهاتیر، 1386: 58-59(.پیشنهاد ماهاتیر محمد، ساختن جامعه ای توانمند، تكنولوژیك، تولیدکننده، پویا و باثبات است. او در این باره می نویسد: »اگر بتوانیم یك ملت مسلمان منطقي، توانا در مدیریت، علوم و تكنولوژي، تجارت و صنعت، سیاست، جامعه و باثبات در مذهب ایجاد نماییم، مي توانیم پیشرفت کنیم و این جهاد ماست. مذهب اسالم، مذهبي ساده است و نسبت به مسلمانان سختگیري نمي کند، اما مسلمانان اصرار بر تداوم مجادالت لفظي و اختالف انگیز و جنگ و کشتار یكدیگر دارند. من متأسفم که قادر به مشاهده رنسانس اسالمي در قرن بیست و یكم میالدي نیستیم. ما هنوز نسبت به صنعتي شدن توجیه نشده ایم، در حالي که با عصر اطالعات

مواجه هستیم« )ماهاتیر، 1386: 60-62 (.ماهاتیر عمده ترین ابزارهای تقویت اسالم و امت مسلمان را چنین برمی شمرد: »براي ما ثبات سیاسي، دولت موفق، تسلط به علوم و تكنولوژي، ثروت مادي و توسعه از ابزار تقویت امت مسلمان محسوب مي گردد. بنابراین، همان گونه که دفاع از دین و عمل به معروف و پرهیز از منكر را ارج مي نهیم، از فقدان اخوت در میان مسلمانان و وجود خشونت و عداوت در میان ایشان نگرانیم. منازعه و کشتار همدیگر تحت نام اسالم و خدا نمي تواند اسالمي

شمرده شود« )ماهاتیر، 1386: 148(بنابراین، همۀ آنچه که امروز به عنوان شاخص های توسعه تلقی می شود، توسط ماهاتیر به

عنوان ابزار توانمندی معرفی می شود که کاماًل منطبق با تعالیم اسالمی نیز هست.

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

210

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

ز( نظم و برنامه ريزیماهاتیر محمد در ارزیابی پیشرفت غربی ها، به آموزش، نظم و برنامه ریزی آنان اشاره می کند و این مسئله را در همۀ امور آنان از جمله جنگ مؤثر می داند. به نظر او، اولین کشور آسیایی که این مسئله را به درستی دریافت، ژاپن بود. او می نویسد: »آثار نظم؛ آموزش هاي سیستماتیك، سازماندهي و فرمانبرداري است که در اغلب جنگ ها ارتش هاي غربي را با نیروي اندکشان بر بعضي از کشورهاي آسیایي پیروز کرد. در حالي که در ارتش هاي آسیایي تصمیمات فردي و عدم اطاعت حاکم بود. در نتیجه کشورهایي مانند هند، مالزي، اندونزي در جنگ ها مغلوب ارتش هاي کوچك غربي و مستعمره می شدند. براي موفقیت در امور باید فكر، برنامه ریزي، تشكیالت و سیستم، نظم و انضباط، طراحی فردي و گروهي و سلسله مراتب داشت. اولین کشوري که در آسیا این موضوع را به درستي فهمید، ژاپن بود. آنها با هوشیاري به مطالعه نظام هاي غربي پرداختند و تدریجاً نقاط ضعف تشكیالت اداري را اصالح نمودند. همین امر توانست از ژاپني ها یك قدرت صنعتی جهاني بسازد« )ماهاتیر،

.)323-326 :1378ماهاتیر سپس مشكالت موجود در کشورهای مسلمان را مورد اشاره قرار می دهد و آنها را نه به اسالم، بلكه به خود مسلمانان، فرهنگ حاکم بر این کشورها و نظام های سیاسی آنها نسبت می دهد. او می نویسد: »اسالم براي تمام اعمال مسلمین از تولد تا وفات، دستورات و احكام مدون و مشخصي دارد. تمامي اینها براي تفكر، برنامه ریزي، ایجاد تشكیالت، و برقراري نظم در تمام شئونات زندگي اجتماعي است. مشكالت میان مسلمانان یا کشورهاي اسالمي، ارتباطي به اسالم ندارد، عیب از افراد، فرهنگ هاي حاکم و نظام حكومتي آنان است«

)ماهاتیر، 1378: 336-337(.

ح( فساد و ضرورت مبارزه با آندر مالزی به موازات برنامه ریزی و اجرای برنامه های توسعه، مبارزه با فساد نیز در دستور کار قرار گرفت و مؤسسه ضدفساد به عنوان تنها سازمانی که مسئولیت بررسی و پیگیری تمام موارد مربوط به فساد اداری را بر عهده دارد، تأسیس شد )رضایی، 1386: 60-59(. در عین حال، خود ماهاتیر دارای تحلیل هایی در این خصوص است. او معتقد است که رشوه خواری

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

211

فصلنامه علمی - پژوهشی

یكی از اعمالی است که تمامی جوامع دنیا آن را بد می دانند و به عنوان جرم محكوم می کنند، ایجاد هرج و مرج گردد. رشوه خواری مسئول زیرا ممكن است موجب سقوط دولت و دولت توانایی عدم یعنی این و می شود دولت درآمد کاهش موجب مالیات ، جمع آوری باز هم گرایش مأموران به نتیجه آن، در پرداخت دستمزدهای نسبتاً خوب و عادالنه، که رشوه خواری خواهد بود. از بین بردن صد درصد رشوه خواری غیرممكن است. اما اگر هنوز به مرحله بحرانی نرسیده باشد، می توان اثرات ناشی از آن را کاهش داد )ماهاتیر، 1383: 181- 178(. او در مورد تعریف و مصادیق رشوه-خواری اذعان می دارد: »رشوه خواری به مفهوم دادن چیزی به شخصی است تا او با سوء استفاده از قدرت و اختیار خود، عملی را به نفِع دهنده آن، انجام دهد. سوء استفاده از بودجه دولت هم فساد مالی است. اگر فرد مسئولی، با ساختن یك خیابان عمومی در مسیر منزل خود، از بودجه دولت به نفع خودش استفاده کند، فساد مالی است. اگر وزیری از قدرت و اختیارات خود برای گرفتن تسهیالتی استفاده کند که به نفع او، خانواده اش یا طرفدارانش باشد، فساد مالی است. اگر دانشجویی با تعهد درس خواندن کمك هزینه تحصیلی بگیرد ولی از این فرصت برای رسیدن به اهداف دیگری

استفاده کند، این کار نیز فساد مالی است« )همان: 188-189(.ماهاتیر محمد مراحلی را برای فساد مالی برمی شمرد و معتقد است که هر چه فساد به مراحل بحرانی و عمیق برسد، کار مبارزه با آن، دشوارتر خواهد بود: »اولین مرحله فساد، ارتباط برقرار شده است. بین مأموران جزء و مأموران ارشد پنهان است که رشوه خواری این موضوع ممكن است باالترین مقامات، از جمله وزرا و سیاستمداران و حتی قضات و مجریان قانون را نیز در بر بگیرد. اگر افراد شایسته نخواهند درگیر رشوه خواری شوند، فلج می شوند چرا که کارکنان زیردست آنها از دستوراتشان پیروی نخواهند کرد. دومین مرحلۀ رشوه خواری، رشوه خواری آشكار است که جامعه آن را به عنوان یك رویۀ معمول پذیرفته و دیگر امری غیرقانونی محسوب نمی شود که مخرب ترین آثار را بر یك ملت خواهد گذاشت. دولت تضعیف می شود، درآمدهای عمومی از دست می رود و پرداخت حقوق و دستمزد کافی و ارائۀ خدمات اجتماعی مثل آموزش، بهداشت، و خدمات عمومی ناممكن است. پیشرفت مملكت غیرممكن می شود، شكاف بین فقرا و ثروتمندان نیز بیشتر می گردد، عدالت مفهوم خود را از دست می دهد و اکثریت مردم دچار یأس و ناامیدی می شوند« )همان: 182-183(.

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

212

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

ماهاتیر رواج رشوه را مغایر رفاه و منافع عمومی، رونق کسب و کار، و سالمت زندگی اقشار مختلف می داند و معتقد است: »در کشور مرفه، ثروت به سهولت به دست می آید، چرا )به واسطه اقتصاد یك کشور اما وقتی دارند. را استطاعت خرید کاالها که مصرف کنندگان رشوه خواری( سقوط کند، مصرف کنندگان درآمد کمتری خواهند داشت و کسب و کار و تجارت با رکود مواجه می شود. در کشوری که رشوه خواری متداول و علنی است، اکثر کارمندان اداری، حتی آنهایی که انواع رشوه ها را دریافت می کنند، از زندگی خوبی برخوردار نیستند« )همان: 184(.ماهاتیر محمد معتقد است اگر رشوه خواری به مراحل بحرانی و همه گیر برسد، مبارزه با آن بسیار دشوار خواهد بود و عماًل ریشه کن کردن آن غیرممكن است. به عقیده او: »وقتی کار به مراحل بحرانی برسد دیگر امیدی به اصالح آن وجود ندارد. بیماری رشوه خواری به افراد جدیدی که قدرت را به دست گرفته اند، سرایت خواهد کرد. مكرراً اعالم می شود که رشوه خواری باید از بین برود. اما همچنان ادامه می یابد. زیرا دیگر جرم محسوب نمی شود و برای جامعه به صورت »شیوه زندگی« درآمده است. دلیل اینكه دیگران این عمل را محكوم می کنند، آن است که خود فرصت مناسب برای رشوه خواری ندارند. در این وضعیت، جامعه تنها این گزینه را دارد که امكان رشوه خواری را از فردی به فرد دیگر، یا از گروهی به گروه

دیگر منتقل کند« )همان: 184-185(.را که هیچ مجموعه ای این می داند را فساد گسترده با مبارزه در ناکامی دلیل ماهاتیر نمی توان برای مبارزه با رشوه خواری به کار گرفت که خود آن مجموعه در معرض فشارهای انتخابات بارز فساد را عرصه از مصادیق او یكی منحرف کننده قرار نگیرد )همان: 191(. می داند و در نهایت، راه چاره را در این عرصه بیان می کند. از نظر او: »اگر جامعه ای می خواهد رشوه خواری را از بین ببرد، نباید در طول انتخابات، مستقیم یا غیرمستقیم به آن مبادرت ورزد. رهبرانی که تمایل به استفاده از رشوه دارند، خود با رشوه دادن تحت تأثیر قرار می گیرند. هر حزب یا نامزد انتخاباتی به ناچار برای شرکت در انتخابات، میلیون ها دالر هزینه می کند. زمانی بسیاری از افراد به خاطر اعتقاد به اصول حزب یا فردی خاص، حاضر بودند به طور داوطلبانه از حزب یا افراد حمایت کنند. اما امروز یك فرد فقیر نمی تواند نامزد انتخابات شود مگر آنكه از سوی یك حزب ثروتمند معرفی شده باشد. انتخاب یك نامزد انتخاباتی باید براساس درستكاری و کارآیی وی صورت گیرد، نه وعده های او مبنی بر دادن امتیاز به رأی دهندگان یا

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

213

فصلنامه علمی - پژوهشی

هم والیتی های خود« )همان: 193-194(.درستكاری و نیازمند صداقت را رشوه خواری کردن ریشه کن ماهاتیر ترتیب، این به می داند و معتقد است هرکس در جهت منافع شخصی یا منافع سیاسی حزب خود از منابع

عمومی بهره برداری کند، مرتكب نوعی فساد شده است.

ط( سودآوري و تولیدماهاتیر یكی از اساسی ترین ویژگی های اقتصادی دوره جدید را، تولید کاال و ضرورت سود آوری آن می داند. زیرا با رونق تولید و گسترش سود، توسعه و پیشرفت حاصل می شود و همه از مزایای آن برخوردار می شوند. او مكانیسم این امر را چنین توضیح می دهد: »در تمام امور تولیدي و تجاري باید سودآوري مالك باشد. سودآوری صنایع متضمن توسعه و رشد آنها، بهبود کیفیت اجناس، متعادل تر شدن هزینه هاي تولید، ایجاد فرصت هاي شغلي اداره دولت، توسط بیشتر مالیات اخذ تولیدي، کاالهاي صادرات قدرت افزایش جدید، با ملي شدن صنایع و شرکت هاي تجاري بزرگ و تخریب اما بهتر دستگاه دولت است. انگیزه هاي سودآوري، رقابت و مالكیت خصوصي، خود دولت به عنوان مالك جدید را با مسائل عدیده اي رو به رو خواهد ساخت، درآمدهایش کمتر و دردسرهایش بیشتر مي گردد و بودجۀ کافي براي امور اجتماعي، آموزش و پرورش، آموزش عالي، توسعه راه ها، تأسیسات شهري، فعالیت هاي فرهنگي ، توسعه شبكه هاي تلویزیوني و مخابراتي، هزینه هاي ارتش و

سایر نیروهاي انتظامي و بقیه احتیاجات ملي را نخواهد داشت« )ماهاتیر، 1378: 299(.ماهاتیر برای گسترش هر چه بیشتر تولید ملی، گرایش به خصوصی سازی و مخالفت با ملی کردن صنایع توسط دولت دارد و معتقد است که صنایع بزرگ و استراتژیك باید در دست دولت باشد. او در این خصوص می نویسد: »باید صنایع بزرگ تحت تملك سرمایه داران خارجي و داخلي با یك نوع نظارت و کنترل دولت همراه باشد، اما ملي کردن صنایع یكي از ایده های سوسیالیست ها براي بزرگ نمایي، ظاهرسازي، عوام فریبي و خودستایي است، که اغلب در کشورهاي تازه استقالل-یافته و حتی در کشورهایي که هرگز مستعمره نبوده اند، نیز چنین کارهایي را انجام مي دهند. اما وقتي مالزي به استقالل رسید، دولت هیچ عالقه اي براي

ملي کردن صنایع نداشت« )همان: 292-293(.

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

214

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

ی( اسالم و جهانی شدنیكی از مهم ترین موضوعاتی که ماهاتیر به آن حساسیت دارد، مسئله جهاني شدن است. دیدگاه ماهاتیر در این مورد کاماًل انتقادی و منفی است و آن را دستاویز و ابزار سلطه غرب بر کشورهای ضعیف و در حال توسعه می داند و باید کوشید تا پیامدهای منفی آن برای کشورهای در حال توسعه به حداقل برسد و از فرصت های آن به ویژه انقالب ارتباطات و اطالعات حداکثر استفاده را کرد. او در این خصوص می نویسد: »امروز پدیده جهاني شدن توازن جهان را به هم زده است. ما نیز باید این راه را طي کنیم، چرا که روند جهاني شدن مرزها را شكسته و یك واقعیت در زندگي شده است. سرعت و سهولت سفر، توسعه ارتباطات، فناوري چند رسانه اي و گسترش اطالعات همه را به تعمق فرا مي خواند. این تحول مي-تواند دین ما را از بین ببرد، یا ما را به سوي افراط گرایي و انكار واقعیت ها بكشاند. باید پذیرفت که دارندگان تكنولوژي، اسلحه، ناوهاي جنگي و هواپیماهاي نظامي اربابان دنیا خواهند بود. امروز شاهد دو انقالب غیرقابل انكار یعني انقالب فناوري و انقالب در روابط میان ملت ها هستیم که هر دو از آثار جهاني شدن است. اگر فرصت را از دست دهیم، شكست و وابستگي

ما رقم خواهد خورد« )ماهاتیر، 1386: 142-143(.ماهاتیر نه تنها به جامعه خود نسبت به جهانی شدن و انقالب ارتباطات هشدار می دهد، بلكه کشورهای مسلمان را به حكم اینكه در زمره کشورهای ضعیف هستند، در خطر می بیند و معتقد است: »جهاني شدن موهبتي جدید براي کشورهاي قدرتمند براي افزایش استیالي خود در سطح جهان به حساب مي آید و با قصد تقویت این استیال مي خواهند مطمئن شوند که قادر به رقابت با کشورهاي بزرگ شرق آسیا و حتي کشورهاي ضعیف مسلمان هستند. قطعاً موازنه به نفع کشورهایي خواهد بود که سرمایه و تولید بیشتري داشته باشند و آنها مسیر

بازار را هدایت خواهند کرد« )همان: 37-40(.ماهاتیر در ادامه، پیامدهای منفی جهانی شدن را برای کشورهای در حال توسعه برمی شمرد. او دنیای جهانی شده بی مرز را به نفع گروه ها و کشورهای قوی تر می داند که به وابستگی هر چه بیشتر ضعفا می انجامد. او می نویسد: »امروز صحبت از جهان بدون مرز شده و به ما گفته مي شود جهاني شدن، کشورهاي فقیر را غني و کیفیت زندگي را بهتر مي کند. ممكن است این طور باشد و درآمدهاي بیشتري داشته باشیم، اما خدمتگزار بیگانگان خواهیم بود.

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

215

فصلنامه علمی - پژوهشی

تجارت و اقتصاد ما در انحصار آنان قرار خواهد گرفت. مدیران خارجي از رؤساي جمهوري و نخست وزیران ما قدرتمندتر خواهند بود و براي ما رئیس جمهور و نخست وزیر تعیین مي کنند. جهاني شدن آرمان اروپاست و ما باید ببینیم در این فرآیند چه نقشي باید ایفا نماییم؟ تمام کشورهاي مسلمان در زمرۀکشورهاي در حال توسعه و ضعیف هستند و در معادالت

جهاني نقش و نفوذ تعیین کننده ندارند« )همان: 41(.ماهاتیر در عین حال معتقد است که روند جهانی شدن را می توان به سمت منافع خود هدایت کرد. در این راستا ابتدا باید جهانی شدن را به خوبی شناخت، سپس اهداف خود را تعریف و دنبال کرد. او می نویسد: »ما مي توانیم روند جهاني شدن را در مسیر منافع خود به مالزي وقتي نماییم. درك را اهداف جهاني شدن و کارکرد باید اول لذا کنیم، هدایت دنبال بحران اقتصادي جنوب آسیا دچار شوك شد، ما بیدار شدیم و به مفهوم کارکرد نظام مالي بین المللي پي بردیم و فهمیدیم که چگونه غول هاي اقتصادي براي نابودي قدرت هاي کوچك تر متحد مي شوند. جهاني شدن را بر اساس تأکید بر احقاق حقوق کشورهاي فقیر از کشورهاي قدرتمند تفسیر کنیم. با استفاده از نیروهایي از ما که در خارج هستند، با به کار

گرفتن قابلیت هاي آنها مي توانیم به جلو برویم« )همان: 42-44(.ماهاتیر به مسلمانان توصیه می کند که منازعات مذهبی را کنار بگذارند، متخصصان بومی خود را از نقاط مختلف جهان فرا خوانند و برای مهار جهانی شدن تالش کنند: »ما هنوز هم به منازعات مذهبي و سیاسي سرگرم هستیم. بسیاري از مسلمانان مجرب و دانشمند در کشورهاي آتالنتیك شمالي مقیم هستند. در حالي که دیگران متحدند، ما یك توده متالشي شده هستیم و جهاني شدن نیز درصدد تقویت تفرقه ماست. جهاني شدن تهدیدي علیه مذهب ماست و نباید ناراحتي خود را با خشونت ابراز کنیم. در عصر اطالعات قدرت حرف اول را مي زند. باید ظرفیت هاي حضور در صحنه هاي تحول و توسعه را فراهم کنیم. جهاني شدن

مي تواند یك ابزار مؤثر براي توسعه کشورهاي اسالمي باشد« )همان: 44- 43(.

ك( آزادی و دموکراسیآزادي در نظر ماهاتیر در حمایت مردم از وي خالصه مي شود. او معتقد است آسیا و مالزی حق دارند تا زماني که از پشتیباني مردم برخوردارند، راه خود را بروند. اگر طرفداران

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

216

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

دموکراسي و حقوق بشر به آنچه تبلیغ مي کنند، باور دارند، در این صورت غیردموکراتیك جمله از قدرت، از دارند، باور آن به که سیاستي یا نظام پذیرش براي که بود خواهد فشارهاي اقتصادي بر کشورهاي دیگر استفاده کنند. به نظر ماهاتیر، در حالي که در اروپا و آمریكا چیزهاي خوبي براي پیروي و تقلید کردن وجود دارد، باید کشورهاي شرق براي تصمیم گیري در مورد آنچه مي خواهند تقلید کنند، آزادي داشته باشند. آنها باید دارویي را که

تجویز مي کنند، خود به کار بندند.ماهاتیر بین دموکراسي و حقوق بشر تفاوت قائل است و دموکراسي را مهم تر از حقوق بشر می داند. غربي ها هر وقت بخواهند موافقت آسیایي ها را به دست آورند، از زور استفاده مي کنند. آنها از زور استفاده مي کنند تا حقوق بشر را نگاه دارند، ولي کار اندکي براي کاهش فقر انجام مي دهند. در حالي که کاهش فقر در کاهش سوء استفاده از حقوق بشر مؤثر است.

او این قضیه را دموکراتیك نمي داند )توکلی، 1384: 61-62(.در محدودیت اعمال مورد در وي از که زیادي انتقادات به پاسخ در محمد ماهاتیر مطبوعات، عدم استقالل در دادگاه ها و طرز برخورد وي با مخالفانش می شود، مي گوید: »من مطبوعات و رسانه ها را مورد انتقاد قرار داده ام. براي من هم مهم نیست که در مورد من چه مي گویند. آنچه مهم است آن است که مردم مالزي به من اعتماد دارند. هر بار با انتخابات رو

به رو بودم، آنها به من رأي داده اند تا در قدرت باقي بمانم« )همان: 63(.ماهاتیر اعتقاد دارد که آزادي مطبوعات در کشورش وجود دارد و دلیل آن را، وجود دو نشریه بین المللي مي داند که معموالً به طور مرتب نسبت به کنترل دولت وي بر مطبوعات انتقاد مي کنند. همچنین در مالزي نشریاتي وجود دارند که دولت را مورد انتقاد قرار مي دهند و محكوم مي کنند.

ل( سیاست خارجی و روابط بین المللماهاتیر محمد ضمن آنكه عالقه خاصي به ژاپن دارد و روابط خوبي با این کشور برقرار کرده است، نگاه زیرکانه اي به غرب دارد. او قوي ترین روابط تجاري را با آمریكا برقرار نموده و توانسته است روابط استواري با کشورهاي اروپایي برقرار کند و موتور محرکۀ کشورهاي

»آ. سه. آن.« و در بین کشورهاي غیرمتعهد جهان صاحب سبك و پیشگام باشد.

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

217

فصلنامه علمی - پژوهشی

1. سیاست نگاه به شرقمالزی بیش از نیم قرن سابقه استعمارزدایي دارد. به همین دلیل ماهاتیر محمد مدافع سرسخت ارزش هاي آسیایي است که لزوماً با دموکراسي غربي همسو نیستند. الگوي دلخواه ماهاتیر در توسعه، ژاپن است که از میان خاکسترهاي جنگ دوم جهاني سر برآورد و شكوفا شد. سیاست نگاه به شرق ماهاتیر، مالزي را وا مي داشت که از نمونه اخالق و مهارت ژاپني ها بیاموزد و الهام بگیرد. در فوریه سال 1982م، در نخستین ماه هاي روي کارآمدنش، سیاست نگاه به شرق خود را اعالم داشت. او گفت ما مدت زمان طوالني به غرب چشم دوختیم، اما غرب دیگر الگویي مناسب و پیشرو نیست. ژاپن با وجود آنكه پیشرفته شده، ولي همچنان پویایي در حال توسعه بودن خود را حفظ کرده است. پس بهتر است این کشور الگوی مناسب توسعه برای ما باشد. همین نگاه به شرق ماهاتیر، او را مؤثرترین رهبر آسیایي براي تشكیل پیمان هاي منطقه اي نموده است. نقش او در پیمان هایي چون انجمن اقتصادي شرق آسیا )EAEC( که در اوایل دهه 1990 شكل گرفت و دیدگاه وي در اتحادیه ملت هاي آسیاي جنوب شرقي )ASEAN( به اضافه سه )ژاپن، چین و کره جنوبي(، او را شاخص نموده است. تالش او براي رسیدن به نوعي استقالل و رهایي از نفوذ استعمارگران سابق و اجتناب از قرار گرفتن

در زیر هژموني آمریكا و قدرت روز افزون آن، ماهاتیر را نماینده واقعي آسیا کرده است.در سال هاي اخیر، دیگر ژاپن الگوي دلخواه او نیست. آنچه براي وي درك نشدني است، جوانان ژاپني هستند که به جاي پیروي از فرهنگ ژاپني، از غرب الگو مي گیرند. بیشتر اوقات، وقت خود را به رقصیدن مي گذرانند. گرچه ماهاتیر ژاپني ها را دیگر الگوي دلخواه نمي داند، اما از سیاست نگاه به شرق خود دست نكشیده است. به نظر او، اکنون کره جنوبي ویژگي هاي الزم را براي الگو شدن در آسیا دارد. آنها بسیار میهن پرست، ملي گرا و عالقه مندند که کره اي باقي بمانند. او کره اي ها را به خاطر آنكه سخت کوش هستند و اخالقیات و فرهنگ خود را

پاس مي دارند، تحسین مي کند )توکلی، 1384: 80- 78(.

2. غرب؛ رویارویي و هماهنگينظر ماهاتیر در مورد غربي ها دوگانه است. هم آنها را به خاطر کنجكاوي سیري ناپذیر، ذکاوت و شجاعت مورد تمجید و هم به خاطر تعصبات خصمانه نسبت به مسلمانان، پول پرستي و

انحرافات جنسي، مورد ایراد قرار می دهد )همان: 81(.

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

218

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

3. ضرورت همكاری کشورهای شرقیماهاتیر معتقد است همكاري بین ملت هاي شرقي مي تواند توطئه ها و تصمیمات غربي ها علیه ملل شرق را خنثي و بي اثر سازد، اما به استثناي تولید و بازاریابي نفت، کشورهاي شرقي هنوز آمادگي الزم براي همكاري مشترك را ندارند. حتي این کشورها در بازاریابي براي فروش مواد اولیه، با یكدیگر رقابت مي کنند و به قراردادهاي تجاري که بین خودشان امضاء مي-

کنند، پایبند نیستند )ماهاتیر، 1378: 117(.

4. موضع گیري در قبال مسئله فلسطینماهاتیر محمد در قبال مسئله فلسطین موضع گیری صریح و قاطعی دارد. او معتقد است: »کشورهاي اسالمي که بیش از یك سوم اعضاي سازمان ملل متحد را تشكیل مي دهند، بدون هیچ کمكي نظاره گر تداوم گستاخي و تكبر اسرائیل در کشتار فلسطینیان بي گناه هستند. نه فقط مردم فلسطین، بلكه افتخار و اتحاد اسالمي نیز مورد حمله قرار گرفته است. بیت-المقدس پایتخت سیاسي و تاریخي مردم و کشور فلسطین است. نمي توان قدرت سیاسي، اقتصادي و نظامي اسرائیل را نادیده گرفت و نمي توان از طرفداري آمریكا از اسرائیل غفلت کرد. مي توانیم با یك برنامه ریزي صحیح در مسیر تحقق اهداف خود حرکت کنیم« )ماهاتیر،

.)29 31- :1386

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

219

فصلنامه علمی - پژوهشی

بحث و نتیجه گیریماهاتیر محمد به عنوان یك شهروند متعهد، وارد دنیای سیاست شد و در مناصب مختلف ایفای نقش کرد و به عالی ترین مدارج تصمیم گیری سیاسی رسید و تا پایان زمامداری از حمایت گسترده مردم نیز برخوردار بود. عمده ترین دیدگاه های او عبارت بودند از: تالش برای وحدت کشورهای مسلمان، احیاء ارزش های آسیایی در فرآیند توسعه مالزی، تأکید بر سیاست نگاه به شرق، ایستادگی در برابر غرب گرایی، تعامل فعال با کشورهای جهان، مهار پیامدهای منفی جهانی شدن و به خدمت گرفتن امكانات آن، خصوصی سازی فعالیت های اقتصادی، ضرورت توسعه و قدرتمند شدن مسلمانان، تفسیر مدرن از دین که سازگار با علم و پیشرفت است، عدم مغایرت دین و شعایر مذهبی با صنعتی شدن، ضرورت توجه همزمان به امور دینی و دنیوی، طرد بینش زاهدانه، تأکید بر تولید، پویایی اقتصادی، نظم و برنامه ریزی

به عنوان عامل اصلی پیشرفت و توسعه و مبارزه با فساد. باثبات ترین کشورهاي آسیا شد. هیچ کودتا و از با رهبري مهاتیر محمد، مالزي یكي هیچ درگیري خونیني در این کشور چند قومي رخ نداد. او در سال 2003م )1382( از پست نخست وزیري کنار رفت و نشان داد دیكتاتور نیست. ماهاتیر محمد اولین نخست وزیری بود که از میان مردم به قدرت رسید و نماد فن ساالران مالزیایی نوین شد. او در سیاستگذاری اقتصادی نوعی نگاه به شرق را مطرح کرد و بر این موارد تأکید می گذاشت: پذیرش اصول اخالقی کار و اسلوب های ژاپن و کره جنوبی، اقتصاد متمایل به بازار که خصوصی سازی وسایل و خدمات همگانی، مخابرات و ترابری در آن نقش مهمی داشتند و همچنین افزایش داد و ستد با همسایگان آسیایی. ماهاتیر جوامع اقتدارگرای کره جنوبی و تایوان را شایسته رقابت می دانست. به اعتقاد او، رهبری اقتدارگرا برای مالزی در مرحله توسعه، کارآمدتر از حكومت دموکراتیك به شیوه غربی است. موفقیت این برنامه ها، اقتصاددانان را بر آن داشت تا پیشگویی کنند که مالزی به عنوان ببر پنجم در آیندۀ نزدیك، کشور صنعتی شده بعدی خواهد بود که به جمع کشورهای سنگاپور، تایوان، کره جنوبی و هنگ کنگ خواهد پیوست. شاید مهم ترین ویژگي شخصیتی ماهاتیر محمد که او را در میان سایر رهبران جهان به ویژه رهبران مسلمان متمایز مي-کند، تضاد آشكاري است که در شخصیت او به عنوان یك سیاستمدار نوگراي ماالیي و یك غرب گرا از یك سو و یك معترض ضد غربي از سوي دیگر

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

220

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

دیده مي شود. او نمونه مناسبي از رهبران دوره پس از استعمار در آسیاست که در بهره-بردن از سرمایه داري، ارزش هاي آسیایي را در دستور کار خود قرار داد.

ماهاتیر محمد معتقد است مسلمانان از نظر اعتقادی به صلح و آرامش پایبند هستند و زندگی اجتماعی را در احترام به یكدیگر امكان پذیر می دانند و نه در جنگ و ستیز، از این رو این مسئله، خود، شرط و زمینۀ الزم برای توسعه آنهاست. او دنیای کنونی را دنیای کشورهای قدرتمند می داند، هر چه کشورها قدرتمندتر باشند، اثرگذارترند. از این رو، توصیه می کند که همه کشورهای اسالمی برای قدرتمند شدن باید تالش کنند. قدرتمند شدن نه تنها در جنبه های مادی، بلكه باید در ابعاد دفاعی نیز صورت پذیرد. الزمه قدرتمند شدن، تعامل با جهان است. یك جنبۀ دیگر قدرتمند شدن، صنعتی شدن است و حتی برای توجیه ضرورت آن، بین صنعتی شدن با انجام شعائر مذهبی ارتباط برقرار می کند. بین علوم جدید و دین هیچ گونه تعارض و ناسازگاری وجود ندارد. بنابراین، مسلمانان نباید نگران تحصیل علوم جدید توسط فرزندانشان و حتی باید مروج آن باشند، زیرا موجب رشد و پیشرفت کشورهای آنها می شود. ماهاتیر ضمن تأکید بر توجه به امور این دنیایی، رعایت تعادل در ارزش های معنوی و مادی را مورد بحث قرار می دهد. به ارزش ثروت و ثروتمند می رسد و این طبقه را برای جامعه سودمند می داند که قدر آن را باید دانست. ماهاتیر در مورد علت یابی زوال و فروپاشی امپراطوری های اسالمی، تأکید را بر عوامل داخلی می گذارد. پیشنهاد او ساختن جامعه ای توانمند، فن مدار، تولیدکننده، پویا و باثبات است. بنابراین، همه آنچه که امروز به معرفی توانمندی ابزار عنوان به ماهاتیر توسط می شود، تلقی توسعه عنوان شاخص های می شود که کاماًل منطبق با تعالیم اسالمی نیز هست. در ارزیابی پیشرفت غربی ها، به آموزش، نظم و برنامه ریزی آنان اشاره می کند و این مسئله را در همه امور آنان از جمله جنگ مؤثر

می داند. به نظر او اولین کشور آسیایی که این مسئله را به درستی دریافت، ژاپن بود. آنها را اشاره قرار می دهد و ماهاتیر مشكالت موجود در کشورهای مسلمان را مورد نه به اسالم، بلكه به خود مسلمانان، فرهنگ حاکم بر این کشورها و نظام های سیاسی آنها نسبت می دهد. او یكی از اساسی ترین ویژگی های اقتصادی دوره جدید را در تولید کاال و ضرورت سودآوری آن می داند. زیرا با رونق تولید و گسترش سود، توسعه و پیشرفت حاصل می شود و همه از مزایای آن برخوردار می شوند. برای گسترش هر چه بیشتر تولید ملی باید

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

221

فصلنامه علمی - پژوهشی

به خصوصی سازی و مخالفت با ملی کردن صنایع روی آورد و تنها صنایع بزرگ و راهبردی باید در دست دولت باقی بماند.

دیدگاه ماهاتیر نسبت به پدیده جهاني شدن کاماًل انتقادی و منفی است و آن را دستاویز و ابزار سلطه غرب بر کشورهای ضعیف و در حال توسعه می داند. همچنین تهدیدی برای این کشورهاست و باید کوشید تا پیامدهای منفی آن به حداقل برسد و از فرصت های آن حداکثر استفاده را کرد. از انقالب ارتباطات و اطالعات باید بهره جست. روند جهانی-شدن را می توان به سمت منافع خود هدایت کرد. ابتدا باید جهانی شدن را به خوبی شناخت، سپس اهداف خود را تعریف و دنبال کرد. مسلمانان باید منازعات مذهبی را کنار بگذارند، متخصصان بومی

خود را از نقاط مختلف جهان فرا خوانند و برای مهار جهانی شدن تالش کنند. از غرب انتقاد از وي خالصه مي شود. ضمن مردم در حمایت مهاتیر نظر در آزادي به خاطر دخالت هایش در امور کشورهاي آسیایي، معتقد است آسیا و مالزی حق دارند تا زماني که از پشتیباني مردم برخوردار هستند، راه خود را بروند. اگر طرفداران دموکراسي و حقوق بشر به آنچه تبلیغ مي کنند، باور دارند، در این صورت غیردموکراتیك خواهد بود که براي پذیرش نظام یا سیاستي که به آن باور دارند، از قدرت، از جمله فشارهاي اقتصادي بر کشورهاي دیگر استفاده کنند. به نظر ماهاتیر در حالي که در اروپا و آمریكا چیزهاي خوبي براي پیروي و تقلید کردن وجود دارد، باید کشورهاي شرق براي تصمیم گیري در مورد آنچه مي خواهند تقلید کنند، آزادي داشته باشند. ماهاتیر دموکراسي را مهم تر از حقوق بشر می-داند. غربي ها از زور استفاده مي کنند تا حقوق بشر را نگاه دارند، ولي کار اندکي براي کاهش فقر انجام مي دهند. در حالي که کاهش فقر در کاهش سوء استفاده از حقوق بشر مؤثر است. به طور کلی، ماهاتیر محمد تفسیری از اسالم ارائه می دهد که سازگار با دنیای مدرن و نیازها و ضرورت های کشورهای توسعه نیافته به ویژه جهان اسالم است. او خود تالش می کند

با توسعه مالزی، راه را برای چنین الگویی بگشاید.

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

222

فصلنامه علمی - پژوهشی

1396

انست

، تابدوم

ره شما

م ، هفت

ال س

منابعبرازش، محمودرضا )1389(. مالزي و سنگاپور. مشهد: انتشارات آفتاب هشتم.

تحقیقات مرکز تهران: مسلمان. کشورهای استراتژیك چشم انداز .)1388( حمیدرضا شرکاء، برادران استراتژیك- مجمع تشخیص مصلحت نظام.

برادران شرکاء، حمیدرضا؛ جعفری، آمنه؛ کاویانی فر، محبوبه )1387(. چشم انداز 2020 )گزارش پژوهش های اقتصادی(. تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات اقتصادی.

توکلی، محمدکاظم )1386(. ماهاتیر محمد: معمار مالزی نوین. تهران: هزاره ققنوس.جعفری، عباس )1384(. گیتاشناسی کشورها. تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی. چاپ دوم.

www.aftab.ir : حسین زاده، محمدعلی )بی تا(. تحول و توسعه در مالزی. در سایترضایی، نورالدین )1386(. »بررسی اقدامات انجام شده برای مبارزه با فساد در مالزی«. ماهنامه بانك و اقتصاد.

شماره 82.توسعه صنعتی«. راهبردهای کالن مالزی: توسعه صنعتی در بر تجربه »مروری ساعدی، علیرضا )1385(.

روزنامه سرمایه. شماره 394. شاهنده، بهزاد )1374(. سیاست و حكومت در آسیای جنوب شرقی. تهران: سمت.

شیرزادی، رضا )1393(. نوسازی، توسعه، جهانی شدن. تهران: آگه. ــــــــــ )1389(. »دولت و توسعه سیاسي در مالزي«. فصلنامه مطالعات سیاسي- دانشگاه آزاد اسالمي واحد

آزادشهر. سال سوم. شماره 9.فیضی، سیروس )1387(. سیاست خارجی توسعه گرا: الگوی مالزی. در مجموعه مقاالت سیاست خارجی

توسعه گرا. تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهشكده تحقیقات استراتژیك.کیوان، هانیا )1390(. »سیاست یك بام و دو هواي مهاتیر محمد«. ماهنامه مناطق آزاد. شماره 217.

www.irtp.com :گزارش سازمان جهانی تجارت از سیاست تجاری مالزی. در سایتمالزی در افق 2020)1385(. گزارش فارسی از سند چشم انداز کشورهای در حال توسعه. خبرگزاری فارس.

23 آبان. محمد، ماهاتیر )1378(. در جستجوی فقر یا ملك سلیمان. ترجمه محمد سوری. تهران: سیمین.

ــــــــــ )1386(. جهانی که در آن به سر می بریم. ترجمه محسن پاك آئین. تهران: انتشارات اطالعات. چاپ دوم.

ــــــــــ )1388(. از هیچ به اوج. ترجمه محمد رضا رضایی پور. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا. سعید ترجمه تحول. و توسعه درباره محمد ماهاتیر تفكرات و دیدگاه ها چالش: .)1383( ــــــــــ

علی میرزایی. تهران: وزارت جهاد کشاورزی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، فرازان.مسائلی، محمود )1375(. مالزی. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی. چاپ دوم.

موسوی، سیدحسین )1378(. مالزی از دیروز تا امروز. تهران: مسعی.

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020

د(حم

ر مهاتی

ماای

ه هیش

اندی

کاوورد

)مگرا

عه وس

ۀ تیش

اند

223

فصلنامه علمی - پژوهشی

نیزبیت، جان )1385(. آسیا به کجا می رود؟. ترجمه ناصر موفقیان. تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

Milne, R. S. and Diane K. Mauzy )1999). Malaysian Politics Under Mahatir. London, New York : Routledge.

Mohd Rosdi; Mohd Syakir and Mohd Shafie, Noor Husna )March 2016). “Declaration of Malaysia as an Islamic State in the Era Tun Dr Mahatir Mohamad,s Governance: Implications toward Political Economics in Islamic Ways”. Reasearch ahd Analysis Journals. Vol.2. Issue.3.

Mohd Sani, Mohd Azizuddin )2015). Trend in Southest Asia: Islamization Policy and Islamic Bureaucracy in Malaysia. Iseas Publishing )Institute of Southeast Asian Studies).

Pinglee, Poh )January/February 2016). “Malaysian in 2015: A Denoucment of Sorts for the Prime Minister”. Asian Survey)University of California). Vol.56. No.1.

Teik, Khoo Boo )2004). Beyond Mahatir : Malaysian Politics and Its Discontents. London: Zed Book.

.Paradoxes of Mahathirism: An Intellectual Biography of Mahatir Mohamad .(2003) ــــــــــ2nd ed . Kuala Lumpur. Malaysia: Oxford University Press.

Thomas M. Leonard )2006). Encyclopedia of the Developing World. Newyork – London: Routledge.

UNDP )2015). Human Development Report 2015: Work for Human Development. NewYork: United Nations Development Programme.

Yusof, Zainal Azam and Bhatha sali, Deepak.)2008). Economic Growth and Development in Malaysia: Policy Making and Leadership. The International Bank for Recostruction and Development/The World Bank, Commision on Growth and Development. Working Paper No. 27.

______________________________________________________________به اين مقاله اين گونه استناد كنید:

پژوهشهای فصلنامۀ محمد(« ماهاتیر اندیشه های )موردکاوی توسعه گرا »اندیشۀ ،)1396( رضا شیرزادی، سیاسی جهان اسالم، س7، ش2، تابستان 96، صص 197-223.

DOI: 10.21859/priw-070208

Dow

nloa

ded

from

priw

.ir a

t 23:

37 +

0430

on

Wed

nesd

ay M

ay 2

7th

2020