vakriglyne - dhet.gov.za certificates nqf level 2... · departement van hoër onderwys en opleiding...

NASIONALE SERTIFIKATE (BEROEPS-)

VAKRIGLYNE

AFRIKAANS

EERSTE ADDISIONELE TAAL

Vlak 2

Implementering: Januarie 2013

Afrikaans EAT (Vlak 2) Finale Vakriglyne (Januarie 2013) Nasionale Sertifikate (Beroeps-)

Departement van Hoër Onderwys en Opleiding Bladsy 1 van 76 17_03_2014

INLEIDING

A. Wat is Afrikaans Eerste Addisionele Taal?

Taal word gebruik om sin te maak van die wêreld deur gedagte en kommunikasie. Dit is ook 'n

manier om kulturele en estetiese waardes en betekenisse uit te druk. Doeltreffende taalgebruik

stel studente in staat om kennis te verkry, hulself uit te druk, interaksie met ander te hê en hulle

wêreld te bestuur. Die bemeestering van 'n taal bied 'n kragtige manier om diversiteit, identiteit,

kennis en idees uit te bou en uit te druk. Deur taal word studente bemagtig om hulle wêreld te

verwoord en daardeur 'n beter wêreld te skep as die een wat hulle geërf het.

Vir die Nasionale Sertifikate (Beroeps-) [NS(B)] moet die bestudering van 'n taal egter meer as

bogenoemde behels. Taal moet ook aan studente 'n manier van kommunikasie in die werkplek

bied. In die meeste gevalle behels dit 'n ander taal as hulle eie. Terwyl die meeste studente wat

by 'n kollege vir voortgesette onderwys en opleiding (VOO-kollege) inskryf blootstelling aan 'n

eerste addisionele taal (EAT) gehad het, is baie nog nie vlot of akkuraat genoeg nie. Mondelinge

vlotheid is ook nie 'n waarborg van vloeiende skryfwerk nie.

Hierbenewens moet die NS(B)-kurrikulum van Afrikaans EAT aan talle doeleindes voldoen: Dit

moet studente vir die beroepswêreld voorberei; dit moet 'n belangrike bewustheid skep van hoe

taal gebruik kan word; dit moet studente voorberei om in Afrikaans met kollegestudies reg te kom

en dit moet studente uiteindelik daarop voorberei om hulle studies voort te sit sou hulle wou.

Die volgende vaardighede en inhoud word onderrig:

Luister en praat

Lees en kyk

Skryf en aanbied

Taal en kommunikasie in praktyk.

B. Hoekom is Afrikaans Eerste Addisionele Taal 'n belangrike basisvak?

Die leer van Afrikaans EAT stel studente in staat om:-

die taalvaardighede te verkry wat nodig is om akkuraat en toepaslik te kommunikeer met

inagneming van die teikengroep, doel en konteks;

hul addisionele taal vir akademiese leer oor die kurrikulum heen te gebruik;

die taal met vertroue en genot te praat, lees, te skryf, aan te bied en daarna te luister en

te kyk. Hierdie vaardighede en houdings vorm die grondslag van lewenslange leer;

hul eie gedagtes, standpunte en emosies, mondeling en skriftelik, met vertroue uit te druk

en te motiveer ten einde onafhanklike en analitiese denkers te word;

hul addisionele taal en hul verbeelding te gebruik om meer oor hulself en hul leefwêreld

uit te vind. Dit stel hulle in staat om hul ervaringe en bevindinge aangaande die wêreld

mondeling en skriftelik uit te druk;



hul addisionele taal te gebruik om toegang tot inligting te verkry en die inligting vir leer oor

die kurrikulum heen in 'n wye verskeidenheid ander kontekste te bestuur.

Inligtinggeletterdheid is 'n belangrike vaardigheid in die inligtingseeu en vorm die

grondslag van lewenslange leer;

hul addisionele taal as 'n middel tot kritiese en kreatiewe denke te gebruik: om hul menings

oor etiese kwessies en waardes uit te druk; krities om te gaan met 'n wye verskeidenheid

van tekste; die perspektiewe, waardes en magsverhoudinge wat in tekste ingeskryf is, te

bevraagteken; en tekste vir verskeie doeleindes te lees, soos genot, navorsing en die

lewer van kommentaar.

C. Watter verband is daar tussen Leeruitkomste en die Kritieke en

Ontwikkelingsuitkomste?

Probleme word geïdentifiseer en opgelos deur konteks te gebruik, individueel en in

groepe, ten einde mondelinge, lees- en skriftelike aktiwiteite te dekodeer en daaraan

betekenis te gee.

Daar word doeltreffend met ander en in spanne saamgewerk deur interaktiewe

spraakgebruik tydens aktiwiteite, besprekings en navorsingsprojekte.

Inligting word ingesamel, ontleed, georganiseer en krities geëvalueer: dit dien as

grondslag vir die ontwikkeling van taalbedrewenheid oor taaltoepassings en studievelde

heen.

Daar word doeltreffend gekommunikeer deur taalvaardighede in formele en informele

mededelings te gebruik.

Die wetenskap en die tegnologie word doeltreffend en krities gebruik om toegang tot tekste

te verkry en tekste aan te bied.

Die betrokkenheid by tekste wat bewustheid en die ontwikkeling van lewensvaardighede

en leer stimuleer dra by tot volle selfontwikkeling.

D. Watter faktore dra by tot die suksesvolle onderrig en leer van dié vak?

Taal- en rekenaarlaboratoriums en kommunikasiesimulasiesentra moet gevestig word.

'n Verskeidenheid van onderrighulpmiddels en tekstipes moet gebruik word om leer te

fasiliteer.

'n Kommunikasiebenadering moet gevolg word om leer in taal en grammatika te

vergemaklik.

Verskillende ander assesseringsmiddele as skriftelike eksamens moet ingesluit word.

Lektore moet algemene kennis, vaardighede, waardes en houdings kontekstualiseer om

leer op besondere beroepsvelde van toepassing te maak.



AFRIKAANS EERSTE ADDISIONELE TAAL VLAK 2

INHOUD

1 DUUR EN ONDERRIGTYD ………………………………………………….…………. 4

2 VAKUITKOMSTE EN TOESPITSING OP VLAK …………………………………….. 4

3 ASSESSERING…………………………………………………………………………… 4

3.1 Interne assessering ………………………………………..……………………. 4

3.2 Eksterne assessering……………………….………………..…….……….…… 4

4 GEWIGSWAARDES VAN ONDERWERPE …………………….…………….……… 5

5 BEREKENING VAN FINALE PUNT……………………………..….…………………. 5

6 SLAAGVEREISTES ……………………………………………………………….. 5

7 VAK- EN LEERUITKOMSTE …………….. …………………………………………… 5

Onderwerp 1: Luister en praat ……………………………………………………… 7

Onderwerp 2: Lees en kyk …………………………………..……………………… 10

Onderwerp 3: Skryf en aanbied ……………………………………………………. 13

Onderwerp 4: Taal en kommunikasie in praktyk ..………..…..…………………. 15

8 HULPBRONBEHOEFTES VIR DIE ONDERRIG VAN AFRIKAANS EAT VLAK 2 17

8.1 Mensehulpbronne ……………………………………………………………….. 17

8.2 Fisiese hulpbronne ……………………………………………………………… 17

8.3 Toerusting ………………………………………………………………………... 17

8.4 Verbruiksgoedere ..………………………………..……………………………. 17

8.5 Leer- en onderrigmateriaal …………………..………………………………… 17

8.6 Hulpbronne vereis vir elke klaskamer ………………………………………… 17

AANHANGSEL A: PROGRESSIETABELLE ................................................................. 19

AANHANGSEL B: BENADERINGS TOT TAALONDERRIG IN 'N

BEROEPSPROGRAM ...................................................................................................... 36

AANHANGSEL C: LUISTER-, LEES- EN KYKTEKSTE ……………………................... 41

AANHANGSEL D: MONDELINGE EN SKRIFTELIKE TEKSTE EN TEKSTE VIR

AANBIEDING GEPRODUSEER ..................................................................................... 43

AANHANGSEL E: LYS VAN AANBEVOLE KORTVERHALE ...................................... 50

AANHANGSEL F: VOORGESTELDE ONDERRIGPLAN VIR VLAK 2 ......................... 52

WOORDELYS ………………………………………………………………………………… 56



1. DUUR EN ONDERRIGTYD

Hierdie program is 'n eenjaarinstruksieprogram wat 200 ideële ure beslaan. Die vak kan deeltyds aangebied word mits daar aan al die assesseringsvereistes voldoen word. Daar moet op 'n wyse wat leerhindernisse uitskakel vir studente met spesiale onderwysbehoeftes voorsiening gemaak word.

2. VAKUITKOMSTE EN TOESPITSING OP VLAK

Sako-kwalifikasie 50440 Afrikaans EAT Vlak 2 is ontwerp as basisvak wat op interaksie en funksionele

werkplekgeletterdheid toegespits is. Die grootste deel van die kurrikulum bestaan dus uit daardie

vaardighede wat studente nodig het om in die werksomgewing te funksioneer.

Afrikaans EAT Vlak 2 het ten doel:-

om studente voor te berei om vir verskeie doeleindes met funksionele tekste besig te wees

om studente te lei om in die werkplekkonteks akkuraat en toepaslik te kommunikeer

(mondeling en skriftelik)

om studente in staat te stel om toegang tot inligting te verkry vir werk-verwante doeleindes

en die inligting te bestuur.

3. ASSESSERING

Die inligting wat in hierdie dokument rakende interne en eksterne assessering verskaf word, het

ten doel om die lektor in te lig, te help en te lei om die onderrig van die vak doeltreffend te beplan.

Die Assesseringsriglyne vir Afrikaans Eerste Addisionele Taal Vlak 2, wat hierdie dokument

aanvul, verskaf in besonderhede inligting oor hoe om interne en eksterne assesserings asook

puntetoekenning te beplan en uit te voer.

3.1 Interne assessering (25 persent)

Gedetailleerde inligting betreffende interne assessering en moderering word in die huidige

Riglyne vir Interne Deurlopende Assessering (IDASS), wat deur die Departement van Hoër

Onderwys en Opleiding (DHET) verskaf word, uiteengesit.

3.2 Eksterne assessering (75 persent)

'n Nasionale eksamen word jaarliks in Oktober/November afgeneem by wyse van 'n vraestel of

vraestelle wat ekstern opgestel en gemodereer word.

Gedetailleerde inligting betreffende eksterne assessering en moderering word in die Nasionale

beleid oor die afneem, administrasie en bestuur van die assessering van die Nasionale Sertifikaat

(Beroeps-), wat op 12 September 2007 in Staatskoerant No. 30287 gepubliseer is, uiteengesit.

4. GEWIGSWAARDES VAN ONDERWERPE

ONDERWERPE GEWIGSWAARDE *ONDERRIGURE

1. Luister en praat 5% 15



2. Lees en kyk 40% 35

3. Skryf en aanbied 30% 45

4. Taal en kommunikasie in praktyk 25% 15

TOTAAL 100% 110

*Onderrigure het betrekking op die minimum getal ure wat vir persoonlike instruksie en onderrig vereis word. Hierdie getal sluit die tyd uit wat aan hersiening, formele IDASS-take, studentvoorbereiding vir assessering buite klastyd, mondelinge aanbiedings, asook interne en eksterne eksamens bestee word. Die getal toegekende onderrigure word beïnvloed deur die gewigswaarde van die onderwerp, die kompleksiteit van die vakinhoud en die duur van die akademiese jaar.

5. BEREKENING VAN FINALE PUNT

Deurlopende assessering: Student se punt/100 x 25/1 = 'n punt uit 25 (a)

Punt vir teoretiese eksamen: Student se punt/100 x 75/1= 'n punt uit 75 (b)

Finale punt: (a) + (b) = 'n punt uit 100

Alle punte word stelselmatig verwerk en akkuraat opgeteken om as 'n drukstukbewys vir onder andere modererings- en verifikasiedoeleindes beskikbaar te wees.

6. SLAAGVEREISTES

Die student moet 40 persent in hierdie vak behaal om te slaag.

7. VAK- EN LEERUITKOMSTE

Die vaardighede wat deur die kurrikulum voorgeskryf word, word verdeel in daardie wat vereis

dat die lektor 'n verskeidenheid van insette gee en daardie wat van studente vereis om 'n

verskeidenheid van uitsette te lewer. Dit is belangrik om daarop te let dat die insette wat studente

ontvang aangebied moet word op 'n vlak wat toepaslik is op hulle kognitiewe en taalkundige

ontwikkeling, d.i. die inset moet verstaanbaar wees.

Tekste wat kompak en ryk aan besonderhede is moet vir klaskamergebruik behou word.

Outentieke tekste moenie afgewys word ten gunste van afgewaterde tekste wat gekies word in

die veronderstelling dat studente se taalvaardighede swak ontwikkel is en hulle dus nie moeilike

tekste moet kry nie. Dit is belangrik dat studente moeilike tekste ontvang om hulle taalkundige

vaardighede te ontwikkel. By afhandeling van Afrikaans EAT Vlak 2 moes die studente die

volgende onderwerpe gedek het:

Onderwerp 1: Luister en praat

Onderwerp 2: Lees en kyk

Onderwerp 3: Skryf en aanbied

Onderwerp 4: Taal en kommunikasie in praktyk.

Grammatikastrukture en -konvensies is deel van Onderwerp 4, en die vaardighede daarvoor moet

binne konteks onderrig word. Hierdie vaardighede moet in die onderrig van al die onderwerpe



versterk en geïntegreer word. Dit moet woordkeuse, spelling, sinskonstruksie, interpunksie,

paragraafindeling, die hersiening van grammatikastrukture wat op vroeëre vlakke onderrig is en

die inleiding van nuwe taalstrukture insluit.

Elke vaardigheid wat deel is van die kurrikulum behels 'n PROSES wat, met die hooftrekke van

die tersaaklike onderwerpe, in die Vakriglyne ingesluit word.




Vakuitkoms 1.1: Luister in sosiale en akademiese kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes

Die luisterproses

Vóór luister: Dit behels al daardie aktiwiteite waarby studente vóór luister betrokke is. Dit sluit in

die aktivering van agtergrondskennis, 'n voorspelling waarna hulle gaan luister en fisiese

gereedheid.

Tydens luister: Vlak 2-studente moet luister om gepas te reageer en waardering te toon.

Ná luister: Dit sluit in die beantwoording van vrae, die hersiening van notas, die gebruik van

inligting om antwoorde te formuleer en die maak van opsommings.

Terugvoering: Sodra die luisteraktiwiteite afgehandel is, moet studente terugvoering ontvang oor

daardie aspekte waarin hulle presteer het en daardie wat moet verbeter.

Leeruitkomste

Studente demonstreer die vermoë om:

Vóór luister

1.1.1 voorspellings te maak op grond van vrae deur die lektor

Tydens luister

1.1.2 vir spesifieke inligting te luister

1.1.3 te luister om betekenis af te lei en woordeskat uit te brei

1.1.4 notas, ook diktaat, af te neem

1.1.5 met waardering te luister

Ná luister

1.1.6 notas te hersien

1.1.7 opsommings te maak deur visuele voorstellings te gebruik

1.1.8 instruksies uit te voer en aanwysings te volg

1.1.9 op die teks te reageer deur vrae te beantwoord

Terugvoering

1.1.10 terugvoering te gebruik om op hul luisterprestasie te verbeter

Omvang (luistertekste): Naslaan-, inligting- en kreatiewe tekste (kortverhaalvoorlesings)

Omvang (kortverhale): Aanhangsel E

Omvang (visuele voorstellings): Breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloeidiagramme, boomdiagramme,

spinnerakke, hiërargiese strukture (bv. organogramme) en strokiesprente



Vakuitkoms 1.2: Praat akkuraat en korrek in sosiale en akademiese kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes en gehore

Die praatproses

Formele praataktiwiteite

Vóór praat: Beplan en organiseer idees en inligting, en vors hulle na. Oefen die praataktiwiteit.

Tydens praat: Vlak 2-vaardighede sluit in 'n bewustheid van die gehoor, doel en konteks; die

gebruik van toepaslike en akkurate taalstrukture en -konvensies; en die duidelike lewering en

gebruik van toepaslike verbale en nieverbale tegnieke. Voorbereide praataktiwiteite wat in hierdie

kategorie hoort, is voorbereide toesprake en voorbereide hardop lees.

Terugvoering: Studente dink na oor hul prestasie en ontvang terugvoering van die lektor en hulle

porture betreffende die swak en sterk punte van hulle aanbieding.

Informele praataktiwiteite

Vóór praat: Organiseer idees.

Tydens praat: Vlak 2-vaardighede sluit in bewustheid van die gehoor, doel en konteks; gebruik

van toepaslike en akkurate taalstrukture en -konvensies; duidelike lewering en die gebruik van

toepaslike verbale en nieverbale tegnieke. Dit behels die oefen van die tipe praataktiwiteit wat

meestal in 'n sosiale omgewing plaasvind. Op Vlak 2 is dit groepbesprekings, gesprekvoeringof

dialoog, en die gee van aanwysings en instruksies.

Terugvoering: Studente dink na oor hul prestasie en ontvang terugvoering van die lektor

betreffende die swak en sterk punte van hulle aanbieding.

Leeruitkomste


Vóór praat

1.2.1 idees en inligting te beplan, na te vors en te organiseer

1.2.2 praataktiwiteite te oefen

Tydens praat

1.2.3 logiese en samehangende sinne te formuleer

1.2.4 toepaslike vrae vir sosiale en akademiese doeleindes te formuleer

1.2.5 toepaslik op vrae te reageer

1.2.6 aan groepbesprekings deel te neem

1.2.7 aanwysings, instruksies en demonstrasies te gee

1.2.8 'n voorbereide gedeelte hardop te lees

1.2.9 'n toespraak voor te berei en te lewer met gebruikmaking van visuele hulpmiddels, ook

prente, voorwerpe, musiek en beweging



1.2.10 nieverbale kommunikasie doeltreffend te gebruik

1.2.11 taal grammatikaal korrek te gebruik

1.2.12 hul waardering en genieting van kreatiewe tekste uit te spreek aan die hand van

agtergrond, skryftegnieke, stilistiese middele, temas, karakters en intrige

Terugvoering

1.2.13 opbouende terugvoering aan ander sprekers te gee

1.2.14 oor eie prestasie na te dink deur basiese selfassesseringskriteria te gebruik om op eie

prestasie te verbeter

Omvang (mondelinge tekste): Voorbereide toespraak (aanbieding van navorsing); voorbereide

hardop lees; bespreking/gesprekvoering/dialoog in sosiale en akademiese kontekste; en die

gee van aanwysings en instruksies




Vakuitkoms 2.1: Lees om betekenis te bepaal en toepaslik op die bedoelde boodskap te reageer

Die leesproses

Vóór lees: Dit behels strategieë om studente vir lees voor te berei, insluitende blaailees, vluglees,

voorspelling en die aktivering van agtergrondkennis.

Tydens lees: Vlak 2-studente spits hul toe op inhoud, woordkeuse en inligting. 'n Noukeurige

lees van die teks word ondersteun deur vrae wat die lektor vra. Dit behels die lees van tekste op

woordvlak en sluit in die ontsyfering van die betekenis van woorde deur middel van

woordaanvalsvaardighede, konteks en woordeboekgebruik.

Ná lees: Daar word van Vlak 2-studente vereis om vrae oor die teks te beantwoord en die tekstipe

by geleentheid in hulle eie skryfwerk te reproduseer.

Terugvoering: Studente ontvang duidelike terugvoering van die lektor oor aspekte wat goed

gedoen is en daardie wat aandag nodig het.

Leeruitkomste


Vóór lees

2.1.1 tekste te blaailees ten einde 'n oorsig van die teks te kry

2.1.2 tekste te vluglees om spesifieke inligting te vind


2.1.4 tekste te herlees om inligting te bevestig

Tydens lees

2.1.5 tekste op 'n woordvlak te verstaan deur drie strategieë te identifiseer en te gebruik om

betekenis te bepaal, d.i.: konteks; woordeboekvaardighede; en

woordaanvalsvaardighede soos die bepaling van wortels, voorvoegsels en

agtervoegsels

2.1.6 tekste te verstaan deur die volgende te identifiseer en te verduidelik: sinspeling (allusie);

idiome en spreekwoorde; denotasie en konnotasie; oorsprong van woorde; woorde wat

algemeen verwar word; asook afkortings en akronieme

2.1.7 elemente van kreatiewe tekste (kortverhale) te lees, te ontleed en te evalueer

2.1.8 toepaslike inligting en besonderhede in die teks te vind

2.1.9 vir eie genot besig te wees met uitgebreide lees



Ná lees

2.1.10 begrip te toon deur vrae akkuraat te beantwoord

2.1.11 tekste op te som deur middel van visuele voorstellings

2.1.12 sommige tekstipes in hulle skryfwerk te reproduseer

Terugvoering

2.1.13 op terugvoering te reageer deur op eie prestasie te verbeter

Omvang (leestekste): Kreatiewe tekste (kortverhale); formele briewe (navraag- en klagbrief en antwoorde daarop); inligting- en naslaantekste (soos pamflette en brosjures); klein- en sieradvertensies; plakkate en kennisgewings oor geleenthede of uitnodigings daarna; sosialemediatekste (op blogs, Facebook en Twitter); asook selfoonboodskappe (SMS'e) en e-pos Omvang (kortverhale): Aanhangsel E Omvang (kortverhaalelemente): Agtergrond, stilistiese middele (vergelyking, metafoor, personifikasie en ironie), temas, karakters en intrige



Vakuitkoms 2.2: Lees/kyk na en assesseer visuele tekste en nieverbale vorme van kommunikasie en formuleer toepaslike response op die bedoelde boodskap

Die kykproses

Vóór kyk: Studente benodig insette betreffende die tipe visuele teks en die kenmerke daarvan

voordat daar na die teks gekyk word.

Kyk: Vlak 2-studente moet na visuele tekste kyk met aandaggewing aan die formaat, uitleg,

gebruik van kleur, betekenis, boodskap en doel. Tekste sluit breinkaarte, klein- en

sieradvertensies en strokiesprente in.

Ná kyk: Vlak 2-studente moet vrae oor die teks beantwoord en die tekstipe by geleentheid in

hulle eie skryfwerk reproduseer.

Terugvoering: Studente ontvang duidelike terugvoering van die lektor op aspekte wat goed

gedoen is en dié wat aandag nodig het.

Leeruitkomste


Kyk

2.2.1 na visuele tekste te kyk om die betekenis, boodskap en doel daarvan af te lei, met aandaggewing aan kenmerke soos formaat, uitleg, grootte en die gebruik van kleur

2.2.2 na nieverbale vorme van kommunikasie te kyk om die betekenis, boodskap en doel daarvan te bepaal

Ná kyk

2.2.3 vrae oor die teks en die nieverbale vorme van kommunikasie te beantwoord

2.2.4 visuele tekste te reproduseer

Terugvoering

2.2.5 duidelike terugvoering in hulle werk op te neem om op hulle prestasie te verbeter

Omvang (visuele tekste): Visuele voorstellings; skedules; liggaamstaal en gebare; tekens,

gebaretaal en simbole; strokiesprente; pamflette en brosjures; klein- en sieradvertensies;

plakkate en kennisgewings oor geleenthede of uitnodigings daarna; sakebriewe;

sosialemediatekste op blogs, Facebook en Twitter; selfoonboodskappe (SMS'e) en e-pos

Omvang (visuele voorstellings): Breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloeidiagramme, boomdiagramme,


Omvang (nieverbale vorme van kommunikasie): Liggaamstaal, gebare, tekens, gebaretaal* en

simbole

*Gebaretaal word nie geassesseer nie

Omvang (sakebriewe): Navraagbrief en antwoord daarop; klagbrief en antwoord daarop



Onderwerp 3: Skryf en aanbied Vakuitkoms 3.1: Skryf en bied aan vir 'n gespesifiseerde verskeidenheid van doeleindes en teikengroepe deur taalstrukture, grammatikakonvensies en formate te gebruik wat in sosiale en akademiese kontekste toepaslik is

Die skryf- en aanbiedproses

Vóór skryf: Studente bestudeer en ontleed die struktuur en taalkenmerke van die tekstipe.

Skryf: Studente beplan, skryf 'n konsep, ontvang terugvoering en hersien. Die terugvoering- en

hersieningsproses word herhaal totdat dit duidelik is dat die student op die eerste konsep verbeter

het. Vlak 2-skryftake word toegespits op woord- en sinsvlak met nadruk op styl, interpunksie en

spelling. Dit is ook toegespits op die kognitiewe akademiese vaardighede "verduidelik, bespreek,

onderskei, vergelyk en kontrasteer (stel teenoor)" om studente daarop voor te berei om akkurate

akademiese taal in alle vereiste leeraktiwiteite te gebruik.

Ná skryf: Die student redigeer en proeflees die finale konsep vóór indiening.

Terugvoering: Studente ontvang individuele of kollektiewe terugvoering, soos van toepassing op

en na gelang van die taak.

Leeruitkomste


Vóór skryf

3.1.1 'n skryftaak te beplan (dinkskrum, breinkaarte, ens.) en inligting ooreenkomstig die

struktuur en kenmerke van die vereiste tekstipe te organiseer

Skryf

3.1.2 'n eerste en 'n finale konsep te skryf

3.1.3 'n gepaste styl en struktuur te gebruik

3.1.4 die korrekte grammatika, interpunksie, spelling, sinstruktuur en paragraafindeling te

gebruik

3.1.5 kort stukke te skryf in antwoord op eksamenopdragwoorde

Ná skryf

3.1.6 'n finale konsep van hulle skryfwerk te redigeer en te proeflees, met bewustheid van

plagiaat en die korrekte gebruik van bronne

3.1.7 'n finale konsep aan te bied deur die konvensies en formate te gebruik wat deur die

konteks vereis word

Terugvoering

3.1.8 terugvoering wat tydens die skryfproses gegee is in daaropvolgende konsepte op te

neem om daarop te verbeter



Omvang (skriftelike tekste): Beskrywing met visuele voorstelling of die aanbied van inligting in

visuele voorstelling; prosedurele skryfwerk; klein- en sieradvertensies; plakkaat; formele briewe

(klagbrief en antwoord daarop, navraagbrief en antwoord daarop); navorsingsverslag;

sosialemediaskryfwerk (blogs, Facebook-plasing of -advertensie, twiet op Twitter);

selfoonboodskap (SMS) en e-pos; plakkaat of kennisgewing oor sosiale geleentheid (vir

advertensie- of uitnodigingdoeleindes) of ander vorm van uitnodiging

Omvang (visuele beskrywings): Breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloeidiagramme, boomdiagramme,


Omvang (eksamenopdragwoorde): Ontleed; lewer kommentaar op; vergelyk; stel teenoor; lewer

kritiek op; omskryf; beskryf; bepaal; gee 'n diagrammatiese voorstelling; bespreek;

beoordeel/evalueer; illustreer; vertolk; motiveer; meld/maak 'n lys; motiveer; beskryf in breë

trekke; bewys; bring … in verband met/doen verslag van; hersien/beoordeel; toon of dui aan;

verklaar of noem; bewys, bevestig of staaf; gee 'n opsomming van; skets, ontwerp, teken,

bespeur, gaan na



Onderwerp 4: Taal en kommunikasie in praktyk

Vakuitkoms 4.1: Bestudeer en gebruik 'n verskeidenheid van teorieë om die

doeltreffendheid van kommunikasie in sosiale en akademiese omgewings te verbeter

Die proses vir die onderrig van kommunikasieteorie

Sommige aspekte van die kurrikulum van Afrikaans EAT Vlakke 2-4 vereis teoretiese insette. Dit

word die beste deur regstreekse instruksie, gevolg deur oefening en toepassing, en laastens

terugvoering, bereik.

LET WEL: Kommunikasieformate verskil; dus moet die klaskamerbenadering buigsaam en

nie voorskriftelik wees nie. Organisasies gebruik verskillende formate en konvensie in

kommunikasiepraktyk. Lektore en eksaminatore moet dit in onderrig en leer in gedagte

hou.

Leeruitkomste


4.1.1 die beginsels van doeltreffende kommunikasie te verken en te verduidelik

4.1.2 die elemente van doeltreffende kommunikasie aan die hand van 'n model of proses (bv.

'n vloeidiagram) te beskryf en te verduidelik

4.1.3 die hindernisse vir doeltreffende kommunikasie en die maniere waarop dit uitgeskakel of

oorkom kan word, te identifiseer en te verduidelik

4.1.4 die verskillende kategorieë en kanale van kommunikasie te verduidelik en te verken

Omvang: Beginsels van doeltreffende kommunikasie; die elemente, kategorieë en kanale van

kommunikasie; asook hindernisse vir kommunikasie

Omvang (kategorieë): Intrapersoonlike kommunikasie; interpersoonlike kommunikasie; massakommunikasie



Vakuitkoms 4.2: Bestudeer 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatika-konvensies

en wend dit korrek aan in sosiale en akademiese omgewings

Die proses vir die onderrig van taal binne konteks

Hierdie proses behels die bekendstelling van die taal- en grammatikastrukture en -konvensies

van Afrikaans. Studente moet hierdie taal- en grammatikastrukture deur middel van tekste lees

of daarna kyk en luister. Studente moet hierdie taal- en grammatikastrukture ook akkuraat gebruik

om mondelinge en skriftelike tekste te produseer.

Vóór aktiwiteit: Stel studente deur middel van lees en kyk bekend aan 'n spesifieke tekstipe.

Aktiwiteit: Lees, kyk of luister na die teks met aandaggewing aan spesifieke taal- en

grammatikastrukture en -konvensies. Aktiwiteite sluit in die ontleding en bespreking van die

tekskenmerke en die uitvoerige onderrig van grammatika en woordeskat om studente se

bemeestering van betekenis en vorm te ondersteun.

Ná aktiwiteit: Studente pas die nuut verworwe grammatikavaardighede toe deur middel van

oefeninge waarin die verskillende vorme deur herhaling versterk word. Studente gebruik hul nuut

verworwe vaardighede om akkurater en uitgebreider skryfwerk te produseer.

Terugvoering: Studente ontvang terugvoering op die voltooide grammatikaoefeninge asook op

die uitgebreider skryfwerk.

LET WEL: Taal word binne die konteks van luister, praat, lees en kyk, asook die skryf en

aanbieding van modale aktiwiteite onderrig. Uitvoerige en sistematiese

grammatikaonderrig is egter ook nodig.

Leeruitkomste


4.2.1 'n verskeidenheid van Afrikaanse taalstrukture en grammatikakonvensies akkuraat te

identifiseer en binne 'n sosiale of akademiese konteks aan te wend

Omvang: Rededele of woordsoorte (selfstandige naamwoorde, lidwoorde, voornaamwoorde,

byvoeglike naamwoorde, bywoorde, voorsetsels, voegwoorde, werkwoorde en hulpwerkwoorde);

eenvoudige, saamgestelde en komplekse sinne; ontkenningsvorme; woordorde;

werkwoordooreenstemming; punktuasie & spelling; een woord vir 'n frase; woordeskatuitbreiding;

sinonieme en antonieme; homonieme en homofone; sleng en jargon



8. HULPBRONBEHOEFTES VIR DIE ONDERRIG VAN AFRIKAANS EAT VLAK 2

8.1 Mensehulpbronne

Die lektor moet 'n graad of diploma hê en spesialiseer in die taal wat aangewese is vir die basisvak

Afrikaans EAT. Hy of sy is 'n gekwalifiseerde assessor en vaardig in die fasilitering van leer in

uitkomsgebaseerde onderwys. Dit is belangrik dat die lektor rekenaargeletterd is.

8.2 Fisiese hulpbronne

Klaskamers vir teorie, toegerus met kennisgewingborde

Taal- en leeslaboratoriums (elektronies en/of papiergebaseer)

Hulpbron-/mediasentra

Rekenaarkamer met Internettoegang

Simulasiesentra (praktiese kamers, kantoorsentra en/of ontvangsareas), toegerus met

faksmasjiene, rekenaars, kopieerders en drukkers

8.3 Toerusting

Bandopnemers met mikrofone

Televisie

DVD-speler

Truprojektor en skerm

Dataprojektor en skerm

Videomasjien

8.4 Verbruiksgoedere

Lêers vir Portefeuljes van Bewyse (PvB)

Transparante (vir skryf en inbrand), drukpapier en inkkassette vir faksmasjiene en drukkers

Skoon CD's en DVD's

Oorfone

Skryfbehoeftes, byvoorbeeld penne, potlode, kryt, magnete, bordpapier en gekleurde

papier

8.5 Leer- en onderrigmateriaal

Handboeke

Woordeboeke – verkieslik een per student vir tuisgebruik en 'n stel van 30 per klas

Koerante, tydskrifte en plakkate

DVD's, CD's en lees- en taalsagteware

8.6 Hulpbronne benodig vir elke klaskamer

'n Stel Afrikaanse woordeboeke

'n Stel tweetalige woordeboeke (afhangende van die huistaal van die studente)

'n Stel tesourusse

'n Stel Afrikaanse handboeke en studiegidse.



AANHANGSEL A: PROGRESSIETABELLE


Bladsy 19 van 78

Departement van Hoër Onderwys en Opleiding 17_03_2014

AANHANGSEL A : PROGRESSIETABELLE

UITGANGSVLAKUITKOMSTE

LET WEL: Die kurrikulum is ontwerp om sonder onnodige herhaling van een vlak na die volgende te vorder. Eerstens word veronderstel dat studente

wat tot Vlak 3 toetree die inhoud van Vlak 2 bemeester het en in staat is om die vaardighede toe te pas wat hulle verwerf het. Dieselfde is van

toepassing op toetrede tot Vlak 4 en die inhoud van Vlak 3. Hierdie vaardighede hoef NIE weer onderrig te word NIE. Tweedens het Vlak 2-studente

baie steun nodig met die hantering van die inhoud; Vlak 3-studente moet in staat wees om onafhankliker te werk en Vlak 4-studente moet in staat

wees om baie van die take sonder hulp te verrig. Laastens is elke vlak op 'n spesifieke geletterdheid toegespits met die bedoeling dat dit aan die

einde van Vlak 4 bemeester is, d.i. akademiese geletterdheid, werkplekgeletterdheid en kritiese geletterdheid.

Vlak 2 – LEERKONTEKS – TOESPITSING OP AKADEMIESE GELETTERDHEID

om studente voor te berei om vir verskillende doeleindes met akademiese tekste besig te wees

om studente te lei om in die leerkonteks akkuraat en toepaslik te kommunikeer (praat en skryf)

om studente in staat te stel om vir leerdoeleindes toegang te verkry tot inligting en dié inligting te bestuur

Vlak 3 – WERKPLEKKONTEKS – TOESPITSING OP FUNKSIONELE WERKPLEKGELETTERDHEID

om studente voor te berei om vir verskillende doeleindes met funksionele tekste besig te wees

om studente te lei om in die werkplekkonteks akkuraat en toepaslik te kommunikeer (praat en skryf)

om studente in staat te stel om vir werk-verwante doeleindes toegang te verkry tot inligting en dié inligting te bestuur

Vlak 4 – DIVERSE KONTEKSTE – TOESPITSING OP KRITIESE GELETTERDHEID

om studente voor te berei om hulle eie gedagtes, standpunte en emosies mondeling en skriftelik met vertroue uit te druk en te motiveer

ten einde onafhanklike en analitiese denkers te word

om studente te lei om Afrikaans te gebruik om hulle menings oor etiese kwessies en waardes uit te druk

om studente in staat te stel om in diverse kontekste krities met inligting om te gaan.


Bladsy 20 van 78


VAKUITKOMSTE PER ONDERWERP EN VLAK

VLAK 2 VLAK 3 VLAK 4


VU 1: Luister in sosiale en akademiese kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes

VU 2: Praat akkuraat en korrek in sosiale en akademiese kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes en gehore


VU 1: Luister en reageer in werkplekkontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes

VU 2: Praat akkuraat en korrek in werkplek-kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes en gehore


VU 1: Luister en reageer krities in diverse kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes

VU 2: Praat akkuraat en korrek in diverse kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes en gehore


VU 1: Lees om betekenis te bepaal en antwoorde op die bedoelde boodskap te formuleer

VU 2: Lees/kyk na en assesseer verbale en nieverbale vorme van kommunikasie en formuleer antwoorde op die bedoelde boodskap


VU 1: Lees om betekenis te bepaal en antwoorde op die bedoelde boodskap te formuleer

VU 2: Lees/kyk na en assesseer multimodale vorme van werkplekkommunikasie en formuleer antwoorde op die bedoelde boodskap


VU 1: Lees tekste krities en formuleer insigryke antwoorde op die bedoelde boodskap

VU 2: Lees multimodale vorme van kommunikasie krities of kyk krities daarna en formuleer insigryke antwoorde op die bedoelde boodskap


VU 1: Skryf en bied aan vir 'n gespesifiseerde verskeidenheid doeleindes en teikengroepe deur die korrekte taalstrukture, grammatikakonvensies en formate te gebruik wat in sosiale en akademiese kontekste toepaslik is


VU 1: Skryf en bied aan vir 'n gespesifiseerde verskeidenheid doeleindes en teikengroepe deur die korrekte taalstrukture, grammatikakonvensies en formate te gebruik wat in werkplekkontekste toepaslik is


VU 1: Skryf tekste en bied hulle aan vir 'n wye verskeidenheid doeleindes en teikengroepe deur die korrekte taalstrukture, grammatikakonvensies en formate te gebruik wat in diverse kontekste toepaslik is


VU 1: Bestudeer en gebruik 'n verskeidenheid van teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in sosiale en akademiese omgewings te verbeter

VU 2: Bestudeer 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatikakonvensies en wend hulle korrek aan in sosiale en akademiese omgewings


VU 1: Bestudeer en gebruik 'n verskeidenheid van teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in werksomgewings asook begrip vir dié omgewings te verbeter

VU 2: Bestudeer 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatikakonvensies en wend hulle korrek aan in werksomgewings


VU 1: Bestudeer en gebruik 'n verskeidenheid van teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in diverse kontekste te verbeter

VU 2: Bestudeer 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatikakonvensies en wend hulle korrek aan in diverse kontekste/omgewings

VU = Vakuitkoms


Bladsy 21 van 78


LEERUITKOMSTE PER ONDERWERP EN VLAK

ONDERWERP 1: Luister en praat


Vakuitkoms 1.1

Luister in sosiale en akademiese kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes

Luister in werkplekkontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes

Luister en reageer krities in diverse kontekste vir 'n verskeidenheid van doeleindes

Leeruitkomste Studente demonstreer die vermoë om:

Vóór luister


Tydens luister

1.1.2 vir spesifieke inligting te luister 1.1.3 te luister om betekenis af te lei en

woordeskat uit te brei 1.1.4 notas, ook diktaat, af te neem 1.1.5 met waardering te luister

Ná luister

1.1.6 notas te hersien 1.1.7 opsommings te maak deur visuele

voorstellings te gebruik 1.1.8 instruksies uit te voer en

aanwysings te volg 1.1.9 op die teks te reageer deur vrae te

beantwoord

Terugvoering



Vóór luister

1.1.1 voorspellings te maak op grond van die titel

Tydens luister

1.1.2 te luister om interaksies te evalueer 1.1.3 te luister om die betekenis en doel

van die teks af te lei 1.1.4 notas af te neem 1.1.5 met waardering te luister

Ná luister

1.1.6 notas te hersien 1.1.7 puntsgewys opsommings van

interaksies te maak 1.1.8 op die teks te reageer deur vrae te

beantwoord

Terugvoering



Vóór luister

1.1.1 voorspellings te maak

Tydens luister

1.1.2 te luister om krities te ontleed en te evalueer

1.1.3 te luister om betekenis af te lei en inhoud krities te ontleed

1.1.4 notas af te neem 1.1.5 met waardering te luister

Ná luister

1.1.6 notas te hersien 1.1.7 die hoofpunte van 'n luisterteks op

te som deur 'n précis te skryf 1.1.8 op die teks te reageer deur

belangrike vrae te beantwoord

Terugvoering



Bladsy 22 van 78


Assessering-standaarde

1.1.1 Voorspellings word gemaak op grond van vrae deur die lektor

1.1.2 Betekenis word afgelei en woordeskat deur luister uitgebrei

1.1.3 Notas en diktaat word afgeneem

1.1.4 Notas word hersien

1.1.5 Opsommings word gemaak deur visuele voorstellings te gebruik

1.1.6 Instruksies word uitgevoer en aanwysings gevolg

1.1.7 Vrae word beantwoord as 'n aanduiding van luisterreaksie

1.1.8 Luisterstrategieë word gebruik vir 'n verskeidenheid van sosiale en akademiese doeleindes

1.1.9 Terugvoering word gebruik om op prestasie te verbeter

1.1.1 Voorspellings word gemaak op grond van die titel van 'n teks

1.1.2 Interaksies word geëvalueer deur daarna te luister

1.1.3 Die betekenis en doel van die teks word afgelei deur daarna te luister

1.1.4 Notas word afgeneem

1.1.5 Waardering word uitgespreek in reaksie op luistertekste


1.1.7 Opsommings word puntsgewys gemaak

1.1.8 Vrae gebaseer op die luistertekste word beantwoord

1.1.9 Terugvoering word gebruik om daaropvolgende luisterprestasies te verbeter

1.1.1 Voorspellings word gemaak voordat daar na die teks geluister word

1.1.2 Interaksies word krities ontleed en geëvalueer

1.1.3 Betekenis word afgelei en inhoud krities ontleed

1.1.4 Notas word afgeneem

1.1.5 Waardering word uitgespreek in reaksie op luistertekste


1.1.7 Die hoofpunte van luistertekste word in 'n précis opgesom

1.1.8 Belangrike vrae gebaseer op die luistertekste word beantwoord

1.1.9 Terugvoering word gebruik om daaropvolgende prestasies te verbeter

Omvang Omvang (luistertekste): Naslaan- en inligtingtekste en kreatiewe tekste (lees van kortverhale)


Omvang (visuele voorstellings): Breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloeidiagramme, boomdiagramme, spinnerakke, hiërargiese strukture (bv. organogramme) en strokiesprente

Omvang (luistertekste): Telefoongesprekke en dialoë; bekendstelling van spreker; mosie van dank; paneelbespreking; kreatiewe tekste (poësie)

Omvang (poësie): Aanhangsel E

Omvang (luistertekste): Onderhandeling- en konflikbeslegtingscenarios; media- en werksonderhoude; nuus- en ander mediaberigte; kreatiewe tekste (uittreksels of leeswerk uit films en/of novelles/romans)

Omvang (films en novelles/romans): Aanhangsel E


Bladsy 23 van 78



Vakuitkoms 1.2

Praat akkuraat en korrek in sosiale en akademiese kontekste vir verskeie doeleindes en gehore

Praat akkuraat en korrek in werkplekkontekste vir verskeie doeleindes en gehore

Praat akkuraat en korrek in diverse kontekste en vir verskeie doeleindes en gehore


Vóór praat



Tydens praat

1.2.3 sinne logies en samehangend te formuleer

1.2.4 vrae te formuleer wat gepas is vir sosiale en akademiese doeleindes


1.2.6 aan groepbesprekings deel te neem

1.2.7 aanwysings, instruksies en demonstrasies te gee

1.2.8 'n voorbereide gedeelte hardop te lees

1.2.9 'n toespraak op te stel en te lewer met gebruikmaking van visuele hulpmiddels, insluitende prente, voorwerpe, musiek en beweging



1.2.12 hul waardering en genot uit te spreek rakende die volgende aspekte van kreatiewe tekste: agtergrond, skryftegnieke, stilistiese middele, temas, karakters en intrige


Vóór praat



Tydens praat

1.2.3 logiese en samehangende sinne te formuleer

1.2.4 toepaslike vrae vir 'n verskeidenheid van doeleindes te formuleer


1.2.6 volgehoue interaksie met individue en groepe te hê

1.2.7 'n onvoorbereide gedeelte hardop te lees

1.2.8 'n toespraak op te stel en te lewer met gebruikmaking van visuele hulpmiddels, ook plakkate om die mondelinge aanbieding te steun



1.2.11 hul waardering en genot uit te spreek rakende die volgende aspekte van kreatiewe tekste: agtergrond, skryftegnieke, stilistiese middele, temas, karakters en intrige


Vóór praat



Tydens praat

1.2.3 sinne logies en samehangend te formuleer

1.2.4 toepaslike kritiese vrae vir diverse doeleindes te formuleer


1.2.6 in diverse kontekste met volgehoue interaksie besig te wees

1.2.7 'n onvoorbereide toespraak te hou

1.2.8 in groepe 'n volledig geïntegreerde multimedia-aanbieding op te stel en aan te bied



1.2.11 hul waardering en genot uit te spreek wat betref die volgende aspekte van kreatiewe tekste: agtergrond, skryftegnieke, stilistiese middele, temas, karakters en intrige


Bladsy 24 van 78


Terugvoering


1.2.14 basiese selfassesseringskriteria te gebruik om oor eie prestasie na te dink om daarop te verbeter

Terugvoering


1.2.13 oor eie prestasie na te dink en daarop te verbeter

Terugvoering


1.2.13 oor eie prestasie na te dink en daarop te verbeter


1.2.1 Praatstrategieë (verbaal en nieverbaal) word gebruik vir 'n verskeidenheid van mondelinge kommunikasie

1.2.2 Verskillende vorme van mondelinge kommunikasie word gebruik vir sosiale en akademiese doeleindes

1.2.3 Taal word akkuraat en korrek gebruik wanneer gepraat word

1.2.4 'n Kontrolelys word gebruik om eie praatprestasie te evalueer en om aan ander terugvoering te gee

1.2.1 Praatstrategieë word in 'n werkplek-konteks vir 'n verskeidenheid van doeleindes gebruik

1.2.2 Verskillende vorme van mondelinge kommunikasie word in werkplekkontekste gebruik

1.2.3 Mondelinge aanbiedings word nagevors, beplan en in 'n werkplekkonteks gelewer

1.2.4 Daar word in werkplekkontekste op mondelinge aanbiedings gereageer deur toepaslike praattegnieke te gebruik

1.2.5 Taal word in 'n verskeidenheid van werkplekkontekste gebruik

1.2.1 Praatstrategieë word ontleed en vir 'n wye verskeidenheid van doeleindes gebruik

1.2.2 Verskillende vorme van mondelinge kommunikasie word in diverse kontekste gebruik

1.2.3 Mondelinge aanbiedings word nagevors, beplan en in diverse kontekste gelewer

1.2.4 Mondelinge aanbiedings word geëvalueer deur toepaslike praattegnieke te gebruik

1.2.5 'n Kritiese bewustheid van taalgebruik word in diverse mondelinge situasies getoon

Omvang Omvang (mondelinge tekste): Voorbereide toespraak (aanbieding van navorsing) en die gee van demonstrasies; voorbereide hardop lees; bespreking, gesprekvoering of dialoog in sosiale en akademiese kontekste; en die gee van aanwysings en instruksies

Omvang (nieverbale kommunikasie): Liggaamstaal, d.i. gebare en gesigsuitdrukkings, houding en oogkontak; stemtoon en toonhoogte; volume, tempo en ritme; en stemprojeksie

Omvang (mondelinge tekste): Bekendstelling van spreker; mosie van dank; die doen en aanvaarding van toekennings; programkoördinering en leiding; vak-verwante voorbereide toespraak; onvoorbereide hardop lees; onderhoud en rolspel; groep- en paneelbespreking en vergaderings; asook telefoongesprek en dialoog

Omvang (mondelinge tekste): onvoorbereide toesprake; debatvoering en werk-verwante besprekings; onderhandeling, geskilbeslegting en bemiddeling in gestruktureerde scenarios; formele vak-verwante multimedia-aanbiedings; media- en werksonderhoude; asook demonstrasie van oorredingsvaardighede (bv. mediaveldtogte, voorstelle of advertensies)


Bladsy 25 van 78


ONDERWERP 2: Lees en kyk


Vakuitkoms 2.1

Lees om betekenis te bepaal en op die bedoelde boodskap te reageer

Lees om betekenis te bepaal en op die bedoelde boodskap te reageer

Lees tekste krities om betekenis af te lei en sinvol op die bedoelde boodskap te reageer


Vóór lees

2.1.1 tekste te blaailees om 'n oorsig van die teks te verkry

2.1.2 tekste te vluglees om spesifieke inligting te vind


2.1.4 tekste te herlees om inligting te bevestig

Tydens lees

2.1.5 tekste op 'n woordvlak te verstaan deur drie strategieë te identifiseer en te gebruik om betekenis te bepaal, d.i. konteks, en woordeboek- en woordaanvals-vaardighede (soos wortels, en voor- en agtervoegsels

2.1.6 tekste te verstaan deur die volgende te identifiseer en te verduidelik: sinspeling (allusie); idiome en spreekwoorde; denotasie en konnotasie; oorsprong van woorde; woorde wat algemeen verwar word; en afkortings en akronieme

2.1.7 elemente van kreatiewe tekste (kortverhale) te lees, ontleed en te evalueer

Daar word veronderstel dat studente die vaardighede van blaailees, vluglees, vooraflees, herlees en sifting bemeester het ten einde tekste deeglik te ondersoek.


Vóór lees

2.1.1 die teks deeglik te ondersoek

2.1.2 die inhoud op grond van die titel te voorspel

Tydens lees2.1.3 tekste op 'n paragraaf- en sinsvlak te verstaan met aandaggewing aan die funksies van die taalstrukture en -konvensies


Ná lees

2.1.5 tussen hoof- en ondersteunende gedagtes te onderskei

2.1.6 die doel van die teks te identifiseer

2.1.7 begrip te toon deur vrae korrek te beantwoord

2.1.8 om tekste puntsgewys op te som

2.1.9 tekstipes in hulle eie skryfwerk te reproduseer

Daar word veronderstel dat studente die vaardighede van blaailees, vluglees, vooraflees en herlees bemeester het.


Vóór lees

2.1.1 die teks deeglik te ondersoek

2.1.2 voorspellings te maak

2.1.3 die doel van die teks te identifiseer

Tydens lees

2.1.4 tekste op teksvlak te verstaan


Ná lees

2.1.6 die Internet te verken om toegang tot tekste rakende huidige gebeure te verkry

2.1.7 vrae krities en akkuraat te beantwoord

2.1.8 standpunte uit meer as een bron te oorweeg om tot 'n gevolgtrekking te kom

2.1.9 hul eie standpunt te motiveer deur na 'n teks te verwys

2.1.10 die hoofpunte van 'n skriftelike teks op te som deur 'n précis te skryf


Bladsy 26 van 78


2.1.8 toepaslike inligting en besonderhede in die teks te vind


Ná lees

2.1.10 begrip te toon deur vrae akkuraat te beantwoord

2.1.11 tekste deur middel van visuele voorstellings op te som

2.1.12 sommige tekstipes in hulle eie skryfwerk te reproduseer

Terugvoering


Terugvoering


2.1.11 tekstipes in hulle eie skryfwerk te reproduseer

Terugvoering



2.1.1 Leesstrategieë word vir inligting, begrip en genot gebruik

2.1.2 Skriftelike tekste word verstaan en beskryf ten einde betekenis, waardes en houdings te identifiseer

2.1.3 Die strukture en hoofkenmerke van tekste word ondersoek om aan te toon hoe dit betekenis vorm

2.1.4 Begrip word getoon deur vrae korrek te beantwoord

2.1.5 Inligting word opgesom

2.1.6 Tekstipes word gereproduseer

2.1.7 Bekende kreatiewe tekste word geëvalueer en ontleed ten opsigte van agtergrond, stilistiese middele, tema en karakters

2.1.1 Verskeie leesstrategieë word toegepas om inligting te verstaan, te vertolk en te ontleed

2.1.2 Skriftelike tekste word verduidelik ten opsigte van betekenis en toepassing in 'n werkplekkonteks

2.1.3 Die strukture en hoofkenmerke van tekste word geïdentifiseer en verduidelik om te toon hoe dit betekenis vorm





2.1.1 Verskeie leesstrategieë word toegepas om taal en inligting te verstaan, te ontleed, te sintetiseer en te waardeer

2.1.2 Skriftelike tekste word ondersoek om betekenis, waardes en houdings te verduidelik

2.1.3 Die struktuur en hoofkenmerke van tekste word ondersoek en bedink om te wys hoe dit betekenis vorm






Bladsy 27 van 78


Omvang Omvang (leestekste): Kreatiewe tekste (kortverhale); formele briewe (navraagbrief en antwoord daarop, klagbrief en antwoord daarop); inligting- en naslaantekste (soos pamflette en brosjures); klein- en sieradvertensies; plakkate en kennisgewings oor gebeure of uitnodigings daarna; sosialemediatekste op blogs, Facebook en Twitter; asook selfoonboodskappe (SMS'e) en e-pos


Omvang (kortverhaalelemente): Agtergrond, stilistiese middele (vergelyking, metafoor, personifikasie en ironie), temas, karakters en intrige

Omvang (leestekste): Kreatiewe tekste (poësie); e-pos en fakse; memorandums; vorms en telefoonboodskappe; strooibiljette, pamflette en brosjures; kennisgewings, sakelyste en notules; asook beskrywende, narratiewe en onthullende verslae

Omvang (poësie): Aanhangsel E

Omvang (leestekste): Kreatiewe tekste (novelle/roman); advertensies vir poste; korrespondensie oor poste en curriculum vitae; briewe aan die pers; koerant- of tydskrifrubrieke en/of -artikels en ander mediatekste; voorstelle; asook film- of ander resensie of besinnende tekste

Omvang (novelle): Aanhangsel E

Omvang (elemente van studie van novelle/roman): Agtergrond, tydlyn en omgewing; ontwikkeling van intrige en subintriges; konflik; temas; karakterisering en rol van verteller (indien van toepassing); asook literêre of stilistiese tegnieke soos die gebruik van objektiewe en subjektiewe (emotiewe) taal; beeldspraak en simboliek; herhaling; en die gebruik van humor, ironie, satire en/of sarkasme


Bladsy 28 van 78



Vakuitkoms 2.2

Lees, kyk na en assesseer visuele tekste en nieverbale vorme van kommunikasie om die betekenis te bepaal en op die bedoelde boodskap te reageer

Lees en assesseer multimodale vorme van kommunikasie om die betekenis te bepaal en op die bedoelde boodskap te reageer

Kyk krities na tekste ten einde betekenis af te lei en op die bedoelde boodskap te reageer


Kyk

2.2.1 na visuele tekste te kyk om die betekenis, boodskap en doel daarvan af te lei, met aandaggewing aan kenmerke soos formaat, uitleg, grootte en die gebruik van kleur

2.2.2 na nieverbale vorme van kommunikasie te kyk om die betekenis, boodskap en doel daarvan te bepaal

Ná kyk

2.2.3 vrae oor die teks en die nieverbale vorme van kommunikasie te beantwoord

2.2.4 visuele tekste te reproduseer

Terugvoering

2.2.5 uitvoerige terugvoering in hulle werk op te neem om op hul prestasie te verbeter


Kyk

2.2.1 na multimediatekste te kyk met aandaggewing aan formaat, uitleg, gebruik van kleur, betekenis, boodskap en doel

Ná kyk

2.2.2 vrae oor die teks te beantwoord

2.2.3 die Internet te verken om toegang tot multimediatekste te verkry en daarna te kyk

2.2.4 tydskrifadvertensies te ontleed, bv. om kommentaar te lewer op die doeltreffendheid daarvan en gebreke te identifiseer

2.2.5 spotprente te ontleed om betekenis en doeltreffendheid te bepaal

2.2.6 die tekstipe te reproduseer

Terugvoering



Kyk

2.2.1 na multimediatekste te kyk met aandaggewing aan formaat, uitleg, gebruik van kleur, betekenis, boodskap en doel

Ná kyk

2.2.2 vrae krities en akkuraat te beantwoord

2.2.3 betekenis uit visuele tekste af te lei

2.2.4 die emosies wat deur die visuele teks opgewek word, te herken en krities daarop te reageer

2.2.5 kyktekste te ontleed en te evalueer om die betekenis en doeltreffendheid daarvan te bepaal

Terugvoering



2.2.1 Daar word na visuele tekste gekyk om hulle ten opsigte van betekenis, boodskap en doel te verduidelik

2.2.1 Verskeie kykstrategieë word toegepas om inligting te begryp, te vertolk en te ontleed

2.2.1 Verskeie kykstrategieë word toegepas om taal en inligting te verstaan, te ontleed, te sintetiseer en te waardeer


Bladsy 29 van 78


2.2.2 Daar word na nieverbale vorme van kommunikasie gekyk om die betekenis, boodskap en doel te bepaal

2.2.3 Begrip word getoon deur vrae oor die teks en nieverbale vorme van kommunikasie te beantwoord

2.2.4 Visuele tekste word gereproduseer

2.2.5 Uitvoerige terugvoering word in daaropvolgende werk opgeneem om op prestasie te verbeter

2.2.2 Visuele tekste word verduidelik aan die hand van betekenis en toepassing in 'n werkplekkonteks

2.2.3 Die struktuur en hoofkenmerke van multimodale tekste word geïdentifiseer en verduidelik om te toon hoe dit betekenis vorm

2.2.4 Verskillende vorme van multimodale kommunikasie word ondersoek en verduidelik om betekenis, waardes en houdings te bepaal

2.2.2 Visuele tekste word ondersoek om betekenis, waardes en houdings te verduidelik

2.2.3 Die struktuur en hoofkenmerke van tekste word ondersoek en daar word daaroor nagedink om te toon hoe dit betekenis vorm

2.2.4 Verskillende vorme van multimodale kommunikasie word ondersoek en vertolk om betekenis, waardes en houdings te verduidelik

Omvang Omvang (visuele tekste): Visuele voorstellings; skedules; liggaamstaal en gebare; tekens, gebaretaal en simbole; strokiesprente; pamflette en brosjures; klein- en sieradvertensies; plakkate en kennisgewings oor geleenthede of uitnodigings daarna; sakebriewe; sosialemediatekste op blogs, Facebook en Twitter; asook selfoonboodskappe (SMS'e) en e-pos

Omvang (visuele voorstellings): Breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloeidiagramme, boomdiagramme, spinnerakke, hiërargiese strukture (bv. organogramme) en strokiesprente

Omvang (nieverbale vorme van kommunikasie): Liggaamstaal, gebare, tekens, gebaretaal* en simbole

*Gebaretaal word nie geassesseer nie

Omvang (sakebriewe): Navraagbrief en antwoord daarop; klagbrief en antwoord daarop

Omvang (visuele tekste): Kreatiewe tekste (poësie); vorms; strooibiljette, pamflette en brosjures; Internettekste en webtuistes; gedrukte en visuele mediatekste soos strokiesprente en advertensies; asook beskrywende, narratiewe en besinnende verslae

Omvang (visuele tekste): Foto's, prente en illustrasies; film en animasie; strokiesprente en karikature; asook televisieadvertensies of -programme

Omvang (film): Aanhangsel E

Omvang (kinematografiese tegnieke en studie): Filmgenres; agtergrond, tydlyn en omgewing; intrige en subintriges; temas; karakterisering; gebruik van kleur en beligting; dialoog, musiek en klankeffekte; kamerahoeke, -skote en -beweging; omraming en komposisie; voorgrondplasing en agtergrondplasing; en redigering


Bladsy 30 van 78


ONDERWERP 3: Skryf en aanbied


Vakuitkoms 3.1

Skryf en bied aan vir 'n gespesifiseerde verskeidenheid van doeleindes en teikengroepe deur taalstrukture, grammatikakonvensies en formate te gebruik wat in sosiale en akademiese kontekste toepaslik is

Skryf en bied aan vir 'n beperkte verskeidenheid van doeleindes en teikengroepe deur taalstrukture, konvensies en formate te gebruik wat in werkplekkontekste toepaslik is

Skryf tekste en bied hulle aan vir 'n wye verskeidenheid van doeleindes en teikengroepe deur taalkonvensies en formate te gebruik wat in diverse kontekste toepaslik is


Vóór skryf

3.1.1 'n skryftaak te beplan (dinkskrum, breinkaart, ens.) en inligting ooreenkomstig die struktuur en kenmerke van die vereiste tekstipe te organiseer

Skryf

3.1.2 'n eerste konsep te skryf


3.1.4 die korrekte grammatika, interpunksie, spelling, sinstruktuur en paragraafindeling te gebruik

3.1.5 kort stukke te skryf in antwoord op eksamenopdragwoorde

Ná skryf

3.1.6 'n finale konsep van hulle skryfwerk te redigeer en te proeflees

3.1.7 'n finale konsep aan te bied deur die konvensies en formate te gebruik wat deur die konteks vereis word


Vóór skryf

3.1.1 'n skryftaak te beplan (dinkskrum, breinkaart, ens.) en inligting ooreenkomstig die struktuur en kenmerke van die vereiste tekstipe te organiseer

Skryf



3.1.4 die korrekte grammatika, interpunksie, spelling, sinstruktuur en paragraafindeling te gebruik

3.1.5 'n e-posadres op te stel en 'n e-posboodskap te stuur as 'n gesimuleerde vorm van sakekommunikasie

Ná skryf




Vóór skryf

3.1.1 'n oorredende skryftaak te beplan (dinkskrum, breinkaart, ens.) en inligting ooreenkomstig die struktuur en kenmerke van die vereiste tekstipe te organiseer

Skryf


3.1.3 toepaslike uitdrukkings (stemtoon) te gebruik

3.1.4 die korrekte interpunksie, spelling, sinstruktuur en paragraafindeling te gebruik

3.1.4 die toepaslike beredeneringstruktuur en taalkenmerke van 'n oorredende teks te gebruik

Ná skryf




Bladsy 31 van 78


Terugvoering

3.1.8 terugvoering wat tydens die skryfproses ontvang is in daaropvolgende konsepte op te neem om op voriges te verbeter

Terugvoering


Terugvoering



3.1.1 Skryftake word beplan vir sosiale en akademiese doeleindes, teikengroepe en kontekste

3.1.2 Skryfstrategieë en -tegnieke word op eerste konsepte toegepas

3.1.3 Taalstrukture en -konvensies word gebruik om tekste te skep en te skryf wat toepaslik, logies, en stilisties en grammatikaal korrek is

3.1.4 Terugvoering ontvang van ander word gebruik om skriftelike tekste na te sien en aan te pas

3.1.5 Eie skryfwerk word geredigeer en geproeflees om finale tekste vir aanbieding te produseer

3.1.6 Die finale teks word aangebied deur konvensies en formate te gebruik wat deur die konteks vereis word

3.1.1 Skryftake word beplan vir werkplekdoeleindes, -teikengroepe en -kontekste


3.1.3 Taalstrukture en -konvensies word gebruik om tekste te skep en te skryf wat logies en stilisties en grammatikaal korrek is

3.1.4 Eie skryfwerk word geredigeer en geproeflees sodat finale tekste vir aanbieding geproduseer kan word


3.1.1 Skryftake word beplan vir spesifieke doeleindes, teikengroepe en kontekste


3.1.3 Taalstrukture en -konvensies word gebruik om tekste te skep en te skryf wat toepaslik, logies, en stilisties en grammatikaal korrek is

3.1.4 Terugvoering van ander word ontleed en, waar nodig, in skriftelike tekste opgeneem

3.1.5 Eie skryfwerk word geredigeer en geproeflees om finale tekste te produseer


Omvang Omvang (skriftelike tekste): Beskrywing met visuele voorstelling of visuele voorstelling met inligting daarby; prosedurele skryfwerk; klein- en sier-advertensies; formele briewe (klagbrief en antwoord daarop, navraagbrief en antwoord daarop); navorsingsverslag; sosialemediaskryfwerk (blogs, Facebook-plasing of -advertensie, twiet op Twitter); selfoonboodskappe en e-pos; plakkaat of kennisgewing oor sosiale gebeure (vir

Omvang (skriftelike tekste): E-pos-boodskappe en fakse; vorms en telefoonboodskappe; memorandums; strooibiljette, pamflette of brosjures vir inligting- en advertensiedoeleindes; kennisgewings, sakelyste en notules; asook beskrywende, narratiewe en onthullende verslae

Omvang (skriftelike tekste): Besinnende en kritiese skryfwerk soos koerant- en tydskrifrubrieke, -artikels en -resensies; beredeneerde en oorredende skryfwerk in briewe aan die pers, voorstelle of verslae; asook korrespondensie oor poste ( curriculum vitae en aansoekbrief)


Bladsy 32 van 78


advertensie- of uitnodiging-doeleindes) of ander vorm van uitnodiging

Omvang (visuele voorstellings): Breinkaarte; tydlyne; tabelle; vloeidiagramme; boomdiagramme; spinnerakke; hiërargiese strukture (bv. organogramme)

Omvang (eksamenopdragwoorde): Ontleed; lewer kommentaar op; vergelyk; stel teenoor; lewer kritiek op; omskryf; beskryf; bepaal; gee 'n diagrammatiese voorstelling; bespreek; beoordeel/evalueer; illustreer; vertolk; motiveer; meld/lys; motiveer; beskryf in breë trekke; bewys; bring … in verband met/doen verslag van; hersien/beoordeel; toon of dui aan; verklaar of noem; bewys, bevestig of staaf; som op; skets, ontwerp, teken, bespeur of gaan na


Bladsy 33 van 78


ONDERWERP 4: Taal en kommunikasie in praktyk


Vakuitkoms 4.1

Bestudeer en gebruik verskeie teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in sosiale en akademiese omgewings te verbeter

Bestudeer en gebruik verskeie teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in werkplekkontekste en -omgewings te verbeter

Bestudeer en gebruik verskeie teorieë om die doeltreffendheid van kommunikasie in diverse kontekste en begrip vir werkplekkontekste of -omgewings te verbeter


4.1.1 die beginsels van doeltreffende kommunikasie te verken en te verduidelik

4.1.2 die elemente van doeltreffende kommunikasie te beskryf en te verduidelik aan die hand van 'n model/proses (bv. 'n vloeidiagram)

4.1.3 die hindernisse vir doeltreffende kommunikasie en die maniere waarop dit uitgeskakel of oorkom kan word, te identifiseer en te verduidelik

4.1.4 die verskillende kommunikasie-kategorieë en -kanale te verduidelik en te verken


4.1.1 die toepaslike vergaderingstrategieë en -konvensies in 'n werksomgewing te verken, te verduidelik en toe te pas

4.1.2 toepaslike onderhoudgedrag en -strategieë vir 'n verskeidenheid van werksomgewings te verken, te verduidelik en toe te pas

4.1.3 toepaslike strategieë vir 'n verskeidenheid van werkplek-verwante aanbiedings te verken, te verduidelik en toe te pas


4.1.1 verskillende tipes mediakommunikasie te ondersoek en te verduidelik

4.1.2 die strategieë en elemente wat in mediakommunikasie gebruik word (ook selektiewe verslagdoening, propaganda en weglating), te ondersoek en te verduidelik

4.1.3 deur gebruikmaking van gevallestudies, krities oor die impak en gevolge van mediakommunikasie na te dink


4.1.1 Die beginsels van doeltreffende kommunikasie word aan die hand van voorbeelde verduidelik en beskryf

4.1.2 Die kommunikasieproses word visueel voorgestel deur middel van 'n vloeidiagram

4.1.3 Die elemente van kommunikasie word aan die hand van voorbeelde verduidelik

4.1.1 Toepaslike vergaderingstrategieë en -konvensies word in 'n gesimuleerde werksomgewing verken, verduidelik en toegepas

4.1.2 Toepaslike onderhoudgedrag en -strategieë word in 'n verskeidenheid van gesimuleerde werksomgewings verken, verduidelik en toegepas

4.1.1 Verskillende tipes mediakommunikasie word ondersoek en verduidelik

4.1.2 Elemente wat in mediakommunikasie gebruik word, word ondersoek en verken

4.1.3 Gevallestudies word gebruik om krities oor die impak en gevolge van mediakommunikasie na te dink


Bladsy 34 van 78


4.1.4 Die hindernisse vir kommunikasie word geïdentifiseer en die maniere waarop dit oorkom word verduidelik

4.1.5 Kommunikasiekategorieë en -kanale word aan die hand van voorbeelde verduidelik

4.1.3 Toepaslike strategieë vir werkplek-verwante aanbiedings word verken, verduidelik en toegepas

Omvang Omvang: Beginsels van doeltreffende kommunikasie; elemente, kategorieë en kanale van kommunikasie; asook hindernisse vir kommunikasie;

Omvang (kategorieë): Intrapersoonlike kommunikasie; interpersoonlike kommunikasie; massakommunikasie

Omvang (vergaderingteorie): Pligte en bevoegdhede van die voorsitter en sekretariaat; konstituering van 'n vergadering; vergaderingterminologie; tipes vergaderings en vergaderingdokumentasie

Omvang (onderhoude): dissiplinêre onderhoude en onderhoude vir werk-verwante navorsing en inligtingdoeleindes

Omvang (riglyne vir onderhoudgedrag en -strategieë): Gepaste kleredrag; vrae wat die onderhoudvoerder en die ondervraagdes moet vra; goeie onderhoudgedrag; prosedures en gedrag tydens dissiplinêre onderhoude; asook die opstel en navors van onderhoudvrae

Omvang (toesprake en aanbiedings): Die doen en aanvaarding van toekennings; bekendstelling van gasspreker; programleiding en -koördinering; lewering van 'n mosie van dank; optreded as gasspreker

Omvang (tipes mediakommunikasie): Gedrukte media soos koerante en tydskrifte; oudiovisuele media soos televisie-, video- en DVD-opnames; en elektroniese media soos Internettekste, webtuistes en video-uittreksels

Omvang (elemente van manipulatiewe mediakommunikasie): Propaganda en oorredingstegnieke; gebruik van emotiewe taal; stereotipering, vooroordeel en selektiewe verslagdoening


Bladsy 35 van 78



Vakuitkoms 4.2

Bestudeer 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatikakonvensies en pas dit korrek toe in sosiale en akademiese omgewings

Bestudeer 'n verskeidenheid van taal- en grammatikastrukture en -konvensies en pas dit korrek toe in werksomgewings

Bestudeer 'n verskeidenheid van taal- en grammatikastrukture en -konvensies en pas dit korrek toe in diverse kontekste


4.2.1 'n verskeidenheid van taalstrukture en grammatikakonvensies akkuraat te identifiseer en in 'n sosiale of akademiese konteks toe te pas


4.2.1 die taalstrukture en grammatika-konvensies van Afrikaans akkuraat en gepas in werkplekkontekste of -omgewings toe te pas


4.2.1 die taal- en grammatikastrukture en konvensies van Afrikaans in diverse kontekste akkuraat en toepaslik te gebruik


4.2.1 'n Verskeidenheid van die taalstrukture en grammatika-konvensies van Afrikaans word korrek geïdentifiseer en in sosiale en akademiese kontekste toegepas

4.2.1 'n Verskeidenheid van die taalstrukture en grammatika-konvensies van Afrikaans word korrek geïdentifiseer en in werkplekkontekste/-omgewings toegepas

4.2.1 Verskeie taalstrukture en grammatikakonvensies van Afrikaans word korrek geïdentifiseer en in diverse kontekste toegepas

Omvang Die volgende taalstrukture en grammatikakonvensies word op Vlak 2 onderrig en geassesseer:

Omvang: Rededele of woordsoorte (selfstandige naamwoorde, lidwoorde, voornaamwoorde, byvoeglike naamwoorde, bywoorde, voorsetsels, voegwoorde, werkwoorde en hulpwerkwoorde); eenvoudige, saamgestelde en komplekse sinne; ontkenningsvorme; woordorde; werkwoordooreenstemming; punktuasie en spelling; een woord vir 'n frase; woordeskatuitbreiding; sinonieme en antonieme; homonieme en homofone; sleng en jargon

Die volgende taalstrukture en grammatikakonvensies word op Vlak 3 onderrig en geassesseer:

Omvang: Hulpwerkwoorde; frases en sinsdele; die voorwaardelike wyse; lydende en bedrywende vorm; indirekte rede; werkplekwoordeskat; jargon en tegniese terme; letterlike of figuurlike taal; onderwerpsinne en paragraafindeling; toon en register; tipes vrae en werkwoordtye

Die volgende taalstrukture en grammatikakonvensies word op Vlak 4 onderrig en geassesseer:

Omvang: Kritiese taalbewustheid; feit en mening; subjektiewe (emotiewe) en objektiewe taal; veronderstellings en afleidings; implisiete en eksplisiete boodskappe; doel van boodskappe en teks; skrywer se standpunt en vooroordeel; woordeskat en politiek korrekte taalgebruik


Bladsy 36 van 78


AANHANGSEL B: BENADERINGS TOT TAALONDERRIG IN 'N BEROEPSPROGRAM


Bladsy 37 van 78


AANHANGSEL B: BENADERINGS TOT TAALONDERRIG IN 'N BEROEPSPROGRAM

Deurlopende assessering is nou verwant aan lektorsteun, die lektormodel en terugvoering.

Studente word gelei om die volgende vrae oor hul taalleerproses te beantwoord: Waarheen is ek

op pad? Waar is ek nou? Hoe kan ek die gaping verklein?

Deurlopende assessering moet:

'n duidelike prentjie aan studente bied oor waarheen hulle op pad is

aan studente terugvoering gee wat hulle in staat stel om hul prestasie te meet

studente toelaat om selfassessering toe te pas

studente duidelik laat verstaan watter stappe hulle moet doen om te verbeter.

B1. Lektorsteun

Lektorsteun het betrekking op die ondersteuning wat die lektor aan studente gee om die

suksesvolle afhandeling van 'n taak te fasiliteer – 'n taak wat hulle nog nie op hulle eie kan

vermag nie. Sodra die taak bekender is en studente daarmee gemaklik is, kan hulle sonder

hulp voortgaan.

Dit is veral belangrik vir die moeilike oorgang van praat na skryf. Studente moet toegelaat

word om aan groepbesprekings deel te neem, maar in gevalle waar die studente almal

dieselfde taal praat, neig hulle om hierdie besprekings in hulle moedertaal te hou. Om dié

rede is studentverslagdoeningsaktiwiteite (in Afrikaans) belangrik: dit laat studente toe om

hulle gedagtes in Afrikaans neer te pen (al sou hulle 'n onderwerp in hul moedertaal bespreek

het) en verbaal in Afrikaans uit te druk. Hierdie verslagdoeningsproses fasiliteer die oorgang

van informele gesprekvoering in 'n moedertaal na meer formele gesprekvoering in Afrikaans

en, uiteindelik, nadat hulle terugvoering van die lektor ontvang het, verslagdoening in 'n

formele skriftelike vorm (in Afrikaans).

B2. Lektormodel

Die model of voorbeeld van die lektor is 'n nuttige instrument om studente te help om

ingewikkelder en veeleisender vaardighede te bemeester. Wanneer die lektor aan studente

terugvoering gee in reaksie op hulle verslagdoeningsaktiwiteite, gee die lektor 'n model of

voorbeeld van die tipe formele taal wat die studente in hul skryfwerk moet gebruik.


Bladsy 38 van 78


Die lektor kan die verslag van een van die studentegroepe gebruik om te demonstreer hoe

die oorgang van verbale verslagdoening na die opstel van 'n stuk skryfwerk moet geskied.

Studente gebruik hierdie metode in hul eie skryfaktiwiteit wat op hulle groepwerknotas en

verbale verslag gebaseer word.

B3. Terugvoering

Lektorsteun en die lektormodel hang af van die gehalte van die terugvoering wat die lektor

gee. Terugvoering moet meer behels as "goed gedoen" of "jy kan beter". Daar moet uitvoerig

aan studente gesê word wat hulle goed gedoen het en waarop hulle kan verbeter. Dit is

belangrik om in elke geval minstens een voorbeeld te vind wanneer daar aan studente

terugvoering gegee word. Sonder terugvoering van gehalte kan studente nie meet hoe

suksesvol hulle pogings was en waarop hulle kan verbeter nie.

B4. Verskaffing van steun aan geletterdheidsontwikkeling deur lees

In hul boek Literacy in the secondary school stel Lewis en Wray (2000) die EXIT-model

["Extending Interactions with Texts" (uitgebreide interaksies met tekste)] voor om die proses

van leer deur middel van teks te rig. Hulle stel die volgende tien soorte denkprosesse voor:

1. Aktiveer voorafkennis

2. Bepaal die doel

3. Vind die inligting

4. Aanvaar 'n gepaste strategie

5. Raak besig met die teks

6. Moniteer begrip

7. Maak notas

8. Evalueer inligting

9. Help die geheue

10. Kommunikeer inligting.

Aanvanklik, veral op Vlak 2, kan studente baie steun nodig hê, maar aan die einde van Vlak

4 moet hulle hierdie take onafhanklik kan afhandel.

Hierdie denkprosesse kan in drie fases verdeel word: vóór lees, tydens lees en ná lees. Die

tabel wat volg is 'n voorbeeld van hoe hierdie strategieë in 'n les gebruik kan word.


Bladsy 39 van 78


B5. Die relatiewe kognitiewe veeleisendheid van take

Ten einde te verseker dat daar progressie is van Vlak 2 na Vlak 4, kan die volgende riglyne

gebruik word om op elke vlak geskikte take te bepaal:

VLAK VAN KOGNITIEWE VEELEISENDHEID GESKIKTE OPDRAG- OF VRAAGWOORDE

A: NIEVEELEISEND

herhaal nadoen noem volg instruksies beskryf

B: RELATIEF NIEVEELEISEND

vertel omskryf klassifiseer verstaan reëls verstaan oorsaak en gevolg

C: RELATIEF VEELEISEND

verstaan 'n proses veralgemeen volg op vergelyk som op

D: VEELEISEND

evalueer lei af veronderstel ontleed sintetiseer

Aangepas uit: Collaborative learning activities in the classroom, Steve Cooke (2005)

Let wel:

Vlak 2 is toegespits op A en B.

Vlak 3 is toegespits op B en C.

Vlak 4 is toegespits op C en D.

B6: Teorieë van taal en leer wat die basis vorm van die kurrikulum

Drie teorieë van taalleer en taalonderrig is in die ontwerp van hierdie kurrikulum gebruik:

kommunikatiewe taalonderrig; 'n teksgebaseerde benadering en kritiese taalbewustheid.

1. Kommunikatiewe taalonderrig

Kommunikatiewe taalonderrig is gebaseer op die model vir kommunikatiewe vaardigheid wat

Canale en Swain (1980) in hul artikel Theoretical bases of communicative approaches to

second language teaching and testing voorstel. Hierdie model bestaan uit vier komponente:


Bladsy 40 van 78


taalkundige vaardigheid; strategiese vaardigheid; sosiolinguistiese vaardigheid; en

diskoersvaardigheid. Elke vlak is op 'n ander vaardigheid toegespits, soos in die tabel

hieronder opgesom word:

VLAK VAARDIGHEID OMSKRYWING

2 Taalkundige vaardigheid het betrekking op die vermoë om taal akkuraat te gebruik

3 Strategiese vaardigheid

Sosiolinguistiese vaardigheid

het betrekking op die vermoë om kompensasietegnieke te gebruik wanneer daar 'n breuk in kommunikasie is (bv. om gebare te gebruik, of om eerder 'n konsep of aktiwiteit te beskryf as om een woord daarvoor te gebruik)

het betrekking op die vermoë om tydens interaksies doeltreffend te kommunikeer

4 Diskoersvaardigheid het betrekking op die vermoë om taal op 'n koherente en samehangende wyse saam te stel

2. Teksgebaseerde benadering

Hierdie teorie stel voor dat 'n teksgebaseerde benadering vir die onderrig van taal gebruik

word. Dit beteken alle aktiwiteite in die taalklaskamer moet rondom 'n teks gestruktureer

word. Dit is van toepassing op al die vaardighede wat onderrig moet word: luister, lees, kyk,

praat, skryf, taal in konteks en teorie. Hierdie teksgebaseerde benadering word deurgaans

gebruik - van Vlak 2 tot Vlak 4 van die NS(B)-kurrikulum.

3. Kritiese taalbewustheid

Kritiese taalbewustheid het betrekking op die vermoë om oorredende tekste te herken en te

weerstaan, ook advertensies, meningstukke en betoogtekste. Studente word aangemoedig

om tekskenmerke te ontgin om vas te stel wie se doel deur die inhoud van die teks bereik

word en wie bevoordeel word as die publiek die inligting lees. Hoewel kritiese taalbewustheid

op Vlakke 2 en 3 bekendgestel kan word, word daar hoofsaaklik op Vlak 4 van die kurrikulum

daarop gekonsentreer.


Bladsy 41 van 78


AANHANGSEL C: LUISTER-, LEES- EN KYKTEKSTE


Bladsy 42 van 78


AANHANGSEL C: LUISTER-, LEES- EN KYKTEKSTE

GERAAMDE DUUR VAN LUISTERTEKSTE

TEKSTE DOEL GERAAMDE DUUR

Naslaan- en inligtingtekste Luister vir inligting Ongeveer 2-3 minute

Kreatiewe tekste (kortverhale) Luister vir waardering Ongeveer 5-10 minute

GERAAMDE LENGTE VAN LEESTEKSTE

OMVANG DOEL GERAAMDE LENGTE

Inligtingtekste Lees vir begrip 200-300 woorde

Lees om op te som TEKS OPSOMMING

200 woorde 60-70 woorde

Kreatiewe tekste (kortverhale) Lees vir genot en begrip Verskeie lengtes

Formele briewe; klein- en sieradvertensies; sosialemediatekste (blogs, Facebook-plasings en Twitter-twiets); plakkate en kennisgewings oor gebeure of ander uitnodigings daarna; selfoon- en e-posboodskappe

Lees om tekstipe te reproduseer

50-150 woorde

FUNKSIONELE

TEKSTE NASLAAN- EN

INLIGTINGTEKSTE MULTIMEDIA-

TEKSTE KREATIEWE

TEKSTE

VLAK 2 Formele briewe: navraagbrief en antwoord daarop, klagbrief en antwoord daarop;

Uitnodigings na gebeure

Inligtingtekste:

Beroepsprogram-verwante tekste; bv. voorskrifte (formules), handleidings, handboeke, artikels, webtuistes

Visuele voorstellings:

Tekens en simbole

Plakkate en kennisgewings oor gebeure (vir uitnooi en adverteer)

Strokiesprente

Klein- en sieradvertensies

Sosialemediatekste- blogs, Facebook-plasings en Twitter-twiets

Selfoonboodskappe (SMS'e) en e-pos

Pamflette en brosjures

Kortverhale


Bladsy 43 van 78


AANHANGSEL D: MONDELINGE EN SKRIFTELIKE TEKSTE EN TEKSTE VIR AANBIEDING GEPRODUSEER


Bladsy 44 van 78


AANHANGSEL D: MONDELINGE EN SKRIFTELIKE TEKSTE EN TEKSTE VIR AANBIEDING GEPRODUSEER

GERAAMDE DUUR VAN GESPROKE TEKSTE

OMVANG DOEL VAARDIGHEDE VEREIS GERAAMDE

DUUR

Voorbereide toespraak:

Mondelinge verslagdoening of demonstrasie

Om in te lig

Om bewys te lewer van navorsing, beplanning en voorbereiding

Doen navorsing

Organiseer materiaal sodat dit samehangend is

Gebruik korrekte formaat, woordeskat, taal en konvensies

Gebruik stemtoon, stemprojeksie, tempo, oogkontak, liggaamshouding en gebare gepas

Gebruik 'n doeltreffende inleiding en slot

Gebruik gepaste styl

Gebruik geskikte visuele, klank- en/of oudiovisuele hulpmiddels, bv. grafieke, plakkate, voorwerpe en beelde

2-3 minute

Voorbereide hardop lees

Om 'n skriftelike teks met ander te deel

Lees vlot en met aandag ooreenkomstig die doel en taak

Spreek woorde uit sonder om die betekenis te verdraai

Helder die betekenis op deur stemtoon, stemprojeksie, tempo, oogkontak, liggaamshouding en gebare

2-3 minute

SKRIFTELIKE TEKSTE MONDELINGE TEKSTE MULTIMEDIATEKSTE

VLAK 2 Klein- en sieradvertensies

Formele briewe: Navraagbrief en klagbrief en antwoorde daarop

Prosedure

Beskrywing

Navorsingsverslag (met korrekte gebruik van bronne)

Skriftelike antwoorde op eksamenopdragte

Voorbereide toesprake

Die gee van demonstrasies

Voorbereide hardop lees

Besprekings, gesprekke en dialoog

Die gee van aanwysings en instruksies

Visuele voorstellings: breinkaarte, tydlyne, tabelle, vloei- en boomdiagramme, spinnerakke, hiërargiese strukture (organogramme)

Plakkaat of kennisgewing oor gebeure of ander uitnodiging daarna

Sosialemediatekste (blog, Facebook-plasings, Twitter-twiets)

SMS'e en e-posboodskappe


Bladsy 45 van 78


OMVANG DOEL VAARDIGHEDE VEREIS GERAAMDE

DUUR

Bespreking/ gesprekvoering/ dialoog/ groepwerk

Om gedagtes te deel met individue en groepe

Inisieer 'n gesprek en hou daarmee vol

Gebruik beurtreëlingskonvensies

Verklaar betekenis waar nodig

Deel gedagtes en ervaringe

Vra en reageer op vrae om met kommunikasie vol te hou

Reageer op taal, gebare, oogkontak en liggaamstaal

Toon gepaste belangstelling en aandag deur uitdrukking, liggaamshouding en gebare

20-30 minute vir 'n klasbespreking

5-6 minute vir 'n groep-bespreking

3-4 minute vir bespreking in pare

Die gee van aanwysings

Om vir iemand te vertel hoe om êrens te kom

Gebruik meestal die bevelsvorm

Gebruik sinne wat duidelik en bondig is

Doen dit chronologies

Noem 'n spesifieke rigting

Gee die geskatte afstand

Verskaf inligting oor bakens langs die pad

1-2 minute

Instruksies Kies 'n program-verwante onderwerp om te verduidelik hoe om 'n stuk gereedskap of instrument te gebruik, kos te berei, defekte te herstel, ens.

Verduidelik hoe om 'n instrument of 'n stuk gereedskap te gebruik, of hoe om iets te maak

Beskryf die materiaal wat benodig word

Gee die instruksies in 'n duidelike, korrekte en logiese volgorde

Gebruik die gepaste woordeskat, uitdrukkings of tegniese taal

1-2 minute


Bladsy 46 van 78


GERAAMDE LENGTE VAN SKRIFTELIKE TEKSTE

OMVANG GERAAMDE LENGTE

Verslae

Navorsingsverslag

120-150 woorde

Langer funksionele tekste

Klagbrief en antwoord daarop

Navraagbrief en antwoord daarop

Blogskryfwerk

120-150 woorde

Korter funksionele tekste

Skriftelike beskrywing

Skriftelike prosedure

Selfoonboodskappe

E-pos

Facebook-plasings of -advertensies

Twitter-twiets

80-100 woorde

Tekste met visuele elemente

Klein- en sieradvertensies

Beskrywings met visuele voorstellings

Aanbieding van inligting in visuele voorstellings

Plakkate of kennisgewings oor gebeure (vir advertensie- of uitnodigingdoeleindes) of ander vorme van uitnodiging

80-100 woorde

DOEL, STRUKTUUR EN KENMERKE VAN SKRIFTELIKE TEKSTE

OMVANG DOEL STRUKTUUR KENMERKE

Navorsingsverslag Om in te lig, op te voed en te verduidelik

Inleiding om die aandag te vestig

Liggaam wat inligting bevat

Slot om op te som wat geskryf is

Belangrikste organisasie-hulpmiddel: tabel, breinkaart, boomdiagram

Verlede tyd

Indirekte rede

Kan tegniese woordeskat gebruik

Gebruik bekende voorbeelde

Kan vergesel gaan van 'n visuele teks, bv. foto's, diagramme, illustrasies


Bladsy 47 van 78



Prosedure (bv. instruksies of aanwysings)

Om met behulp van 'n reeks stappe wat op mekaar volg instruksies te gee of te beskryf hoe iets gedoen word

Doelstelling oor wat bereik moet word

'n Bestellys van die materiaal of toerusting wat benodig word

Stappe wat op mekaar volg om doel te bereik

Belangrikste organisasie-hulpmiddel: vloeidiagram

In bevelsvorm geskryf

Geskryf in chronologiese orde

Gebruik nommers of kolpunte ("bullets") om orde aan te dui

Gebruik eerder algemene benoemings vir mense as die name van individue

Uitdrukkings van oorsaak en gevolg

Kan vergesel gaan van 'n visuele teks, bv. diagram, storiebord

Beskrywing Om iets op 'n lewendige wyse te beskryf

Beskryf die kenmerke of karaktereienskappe van die subjek

Belangrikste organisasie-hulpmiddel: spinnerak of boomdiagram

Word in die teenwoordige tyd of die verlede tyd geskryf

Gebruik byvoeglike naamwoorde en bywoorde

Advertensies (klein- en sieradvertensies – koerant- of ander)

Om iemand te oorreed om iets te koop of 'n diens te gebruik

Behels 'n verskeidenheid van vorme

Gebruik slagspreuke en logo's

Het gewoonlik 'n visuele ontwerpelement

Gebruik advertensietegnieke

Gebruik ontwerp sodat die advertensie die oog vang en onthou word

Sieradvertensies:

Toepassing van die ABBA-beginsel

Multimodaal

Uitleg

Kleinadvertensies:

Afkortings

Skryf in telegramstyl


Bladsy 48 van 78



E-pos Om in te lig en 'n verhouding in stand te hou

Die ontvanger se adres wat meestal bestaan uit sy/haar naam, die dienspunt en die gebied/land van die dienspunt, bv. nelh (naam) @gmail (dienspunt) .com (gebied)

"Cc" ("carbon copy"/afskrif aan): die ontvangers wie se aandag op die e-pos gevestig word

"Subject": die onderwerpveld wat die inhoud van die e-pos opsom

Boodskap

Die sender se naam

NB: Die sender se e-posadres verskyn outomaties wanneer die e-pos ontvang word. Die sender kan ander kontak-besonderhede aan die einde van die boodskap gee

Gespreks-kommunikasie

Formele briewe: navraagbrief en antwoord daarop; klagbrief en antwoord daarop

Om navrae te rig en op navrae te reageer

Om te kla en op 'n klag te reageer

Skrywer se adres, datum, ontvanger se adres, aanhef

Inhoudsopskrif

Struktuur van die boodskap sal verskil na gelang van die doel

Slot, handtekening

Styl gewoonlik formeel

Gebruik taalkonvensies, bv. Geagte Heer/Dame, Die uwe

Gewoonlik saaklik

Plakkaat Om inligting in 'n korter formaat aan te bied

Omranding

Teks duidelik sigbaar

Gepaste uitleg

Ook visuele elemente

Kleurvol

Trek aandag

Multimodaal

Bondige skryfwerk


Bladsy 49 van 78


AANHANGSEL E: AANBEVOLE KORTVERHALE


Bladsy 50 van 78


AANHANGSEL E: LYS VAN AANBEVOLE KORTVERHALE

Die volgende bundels, waaruit minstens een kortverhaal vir gebruik in die klaskamer gekies

moet word, word aanbeveel. Die verhaal wat in die IDASS-werkopdrag vir ontleding gebruik

moet word, mag nie dieselfde wees as die een wat in die klaskamer gebruik word nie. Waar die

lektor nie 'n spesifieke voorkeur het nie, moet 'n Suid-Afrikaanse antologie gekies word.

Cochrane Neil Die selfoon en ander verhale

Daniels R, Julies G Douspoor Kortverhale

J Cope Verhale van 'n vabond

J Oelke Uit die hart van die vuur

JP Smuts R Smuts Reënboog Kortverhale

M Pienaar Afrikaans is Lekker verhale

Meyer Pieter Indaba-Verhale vir bespreking

P W Grobbelaar Mooiste Afrikaanse sprokies

Rode .L Gerwel .J Stroomversnelling

Scheepers R, Hugo D Treffertekste

Smuts JP, Smuts R Reënboog Kortverhale

Steenberg, Elsabe Voetpad - Stories vir Afrikaans


Bladsy 51 van 78


AANHANGSEL F: VOORGESTELDE JAARPLAN VIR VLAK 2


Bladsy 52 van 78


AANHANGSEL F: VOORGESTELDE JAARPLAN VIR VLAK 2

SIKLUS 1 Week 1 & 2

SIKLUS 2 Week 3 & 4

SIKLUS 3 Week 5 & 6

SIKLUS 4 Week 7 & 8

Tekste

gebru

ik v

ir luis

ter,

lees e

n k

yk

TEKS 1: Inligtingteks Luister vir spesifieke inligting TEKS 2: Woordeboekekserp Woordeboekvaardighede, ook wortels en oorsprong van woorde TEKS 3: Breinkaart Let op tekskenmerke

TEKS 1: Prosedure Luisterbegrip, met terugvoering TEKS 2: Teks vir begrip en opsomming, met terugvoering

TEKS 1: Eksamenvrae Om te let op 'n verskeidenheid van opdragwoorde en antwoorde daarop te skryf TEKS 2: Teks vir formele toets

TEKS 1: Eksamenvrae Vir mondelinge antwoorde TEKS 2: Leesteks vir voorbereide lees

Taal e

n

kom

mu

nik

asie

in

pra

kty

k

Beginsels van die redenaarskuns, ook nieverbale kommunikasie Tekskenmerke: voorvoegsels en agtervoegsels, woordeskat, spelreëls

Tekskenmerke: woordorde; sinstruktuur; interpunksie; teenwoordige tyd

Eksamenopdragwoorde

Toegang tot en die gebruik van leerhulpmiddels Gebruik van die Internet vir navorsing Tekskenmerke: selfstandige naamwoorde, voornaamwoorde en voorsetsels

Skri

ftelik

e e

n m

on

delin

ge

tekste

en

tekste

vir

aa

nb

ied

ing

ge

pro

du

se

er

[me

t te

rugvo

erin

g]

TEKS 1: Breinkaart TEKS 2: Praatteks Taalpraktyk: Voorvoegsels en agtervoegsels, woordeskat en spelreëls

TEKS 1: Praatteks Gee instruksies en aanwysings TEKS 2: Prosedure in skryfwerk Taalpraktyk: Woordorde; sinstruktuur; interpunksie; teenwoordige tyd

TEKS 1: Skriftelike antwoorde op eksamenopdragte

TEKS 1: Mondelinge antwoorde op eksamenopdragte Taalpraktyk: Selfstandige naamwoorde, voornaamwoorde en voorsetsels

Assesserings-

taak

ASSESSERING 1 Mondeling: Luisterbegrip (Week 6)

ASSESSERING 2 Formele toets: Begrip en/of opsomming en/of taalstrukture en grammatikakonvensies en/of teorie (Week 8)


Bladsy 53 van 78


SIKLUS 5 Week 9 & 10




Tekste

gebru

ik v

ir

luis

ter,

le

es e

n k

yk

TEKS 1: Inligtingteks Luister en afneem van notas, met terugvoering TEKSTE 2 & 3: Klein- en sieradvertensies Let op tekskenmerke TEKS 4: Sosialemediatekste

TEKS 1: Navraagbrief Let op tekskenmerke TEKS 2: Klagbrief Let op tekskenmerke

TEKS 1: Luisterteks Luister vir waardering TEKS 2: Tekens en simbole Let op tekskenmerke

TEKS 1: Student se leestekskeuse Uitgebreide lees vir genot TEKS 2: Plakkaat Let op tekskenmerke

Taal e

n

kom

mu

nik

asie

in

pra

kty

k

ABBA-beginsel Tekskenmerke: Advertensietaal; afkortings en akronieme; bepalers; denotasie en konnotasie

Formele briewe as 'n kommunikasiemedium Tekskenmerke: voegwoorde; ontkenningsvorme; toekomende tyd

Tekskenmerke: sinspeling (allusie), idiome en spreekwoorde

Woordeskat: program-spesifiek

Skri

ftelik

e e

n m

on

delin

ge

tekste

en

tekste

vir

aa

nb

ied

ing

ge

pro

du

se

er

[me

t te

rugvo

erin

g]

TEKS 1: Sieradvertensie TEKS 2: Sosialemediatekste (Facebook, Twitter en blogs) Taalpraktyk: Advertensietaal; afkortings en akronieme; bepalers; denotasie en konnotasie

TEKS 1: Navraagbrief TEKS 2: Klagbrief

TEKS 1: Konsepweergawe van skriftelike navorsingsaanbieding (program-spesifiek) Taalpraktyk: Sinspeling, idiome en spreekwoorde

TEKS 1: Plakkaat van nuwe woordeskat

Assesserings-

taak

ASSESSERING 3 Funksionele skryfwerk (lank en kort)

ASSESSERING 4 Formele toets


Bladsy 54 van 78




SIKLUS 11 Week 21, 22 & 23


Tekste

gebru

ik v

ir

luis

ter,

le

es e

n k

yk

TEKS 1: Teks vir luisterbegrip, met terugvoering (Week 5) TEKS 2: Kortverhaal Beantwoord inhoudelike vrae, met terugvoering

TEKS 1: Kortverhaal Oefen leestegnieke Beantwoord inhoudelike vrae, met terugvoering (Week 7) TEKS 2: Kortverhaal Begripstoets (Week 8)

TEKS 1: Porture se mondelinge aanbiedings van navorsing Luister en maak notas TEKSTE 2 & 3: Twee soortgelyke tekste vir lees, vergelyking en teenstelling

BESIN OOR TERMYN SE LESSE EN WERK

HERSIEN VIR EKSAMEN

Taal e

n

kom

mu

nik

asie

in

pra

kty

k

Tekskenmerke: byvoeglike naamwoorde en bywoorde; verlede tyd

Leestegnieke Tekskenmerke: sleng en omgangstaal

Erkenning van bronne

Skri

ftelik

e e

n m

on

delin

ge

tekste

en

tekste

vir

aan

bie

din

g

ge

pro

du

se

er

[me

t te

rugvo

erin

g]

TEKS 1: Skriftelike beskrywing Taalpraktyk: byvoeglike naamwoorde en bywoorde; verlede tyd

TEKS 1: Skriftelike besinning oor termyn se lesse en werk Taalpraktyk: sleng en omgangstaal

TEKS 1: Mondelinge aanbiedings van navorsing TEKS 2: Skriftelike vergelyking en teenstelling van Tekste 2 & 3 TEKS 3: Mondelinge besinning oor lesse en werk van Termyn 2

Assesserings-

taak

ASSESSERING 5 Werkopdrag: Kortverhaal

ASSESSERING 6: Mondelinge aanbieding: Navorsingstaak (beroepsprogram-spesifiek)


Bladsy 55 van 78


WOORDELYS

aanbeveling die handeling om iemand te vertel dat iets goed of nuttig is of dat

iemand geskik is vir 'n besondere pos

aanhef die woorde wat in 'n brief gebruik word om die persoon aan wie jy

skryf aan te spreek (bv. Geagte Meneer)

aansoek 'n formele, dikwels skriftelike, versoek, bv. om vir 'n pos aansoek te

doen

ABBA-beginsel 'n erkende advertensieakroniem: dit staan vir Aandag;

Belangstelling; Begeerte; Aksie

ad hoc-komitee 'n tydelike komitee wat vir 'n spesifieke doel verkies word; hy word

ontbind nadat hy sy doel bereik het

addisionele taal 'n taal wat bykomend (addisioneel) tot die huistaal aangeleer word

additiewe meertaligheid

wanneer 'n persoon 'n taal (of tale) addisioneel tot sy of haar huistaal

aanleer. Hierdie taal vervang nie die huistaal nie, maar word saam

met die huistaal geleer. Dit is 'n additiewe meertalige program; die

huistaal word versterk en bevestig terwyl enige ander taal wat

aangeleer word as waardetoevoegend beskou word (bv. alle

addisionele tale, ook die leer-en-onderrigtaal, word saam met die

huistaal onderrig, maar vervang hom nie).

advertensie die advertering van 'n produk, gewoonlik op 'n oorredende en

emotiewe wyse

afgeleide woord of derivasie 'n woord wat van 'n ander woord of van 'n wortel afgelei word; dit

word gewoonlik gevorm deur die byvoeging van 'n voorvoegsel of

agtervoegsel (bv. "feestelik" van "fees")

afkorting

die kort vorm van 'n woord wat gevorm word deur letters uit te laat of

slegs die eerste letter van elke woord te gebruik. Dit word dikwels

gebruik om tyd te bespaar (bv. mnr. vir meneer en CV vir curriculum

vitae).

afleiding iets wat jy onregstreeks kan uitvind uit wat jy reeds ken

agtervoegsel (suffiks) 'n letter of groep letters wat by die einde van 'n woord gevoeg word

om 'n ander woord te vorm


Bladsy 56 van 78


akademiese geletterdheid

het betrekking op die vaardighede wat die student nodig het om in 'n

akademiese omgewing reg te kom, en sluit in die onderrig van:

inligtingsoektogte

die verwerking van inligting

inligting wat prestasie tot gevolg het

akroniem 'n woord wat uitgespreek kan word en wat gevorm word uit die eerste

letter of letters van 'n frase of naam (bv. Sako = Suid-Afrikaanse

Kwalifikasie-owerheid)

aktiewe luister om moeite te doen om kennis te neem van wat gesê word

analogie die vind van ooreenkomste tussen dinge wat gewoonlik as

verskillend beskou word

anekdote 'n vertelling van 'n kleinerige voorval of gebeurtenis vir die doel van

inligting, vermaak, humor, kwaadwilligheid of om karakter te

openbaar

animasie die tegniek om 'n reeks tekeninge te gebruik om die illusie van

beweging of lewe te skep

antiklimaks wanneer die verwagting van 'n belangrike hoogtepunt of oomblik van

opwinding nie vervul word nie of 'n letterkundige intrige skielik verlore

raak vanweë 'n komiese, omslagtige of sinlose gebeurtenis

antoniem 'n woord wat die teenoorgestelde betekenis het as 'n ander woord

(bv. gelukkig - ongelukkig)

assessering 'n deurlopende, gestruktureerde proses om inligting oor 'n student

se bevoegdheid op baie verskillende wyses in te samel

Assesseringstandaard 'n verklaring van die bewyse wat vereis word om te bepaal of die

student die uitkomste bereik het

bedoelde boodskap die boodskap wat die spreker of skrywer probeer oordra

bedrywende vorm die vorm van die werkwoord wanneer die subjek die persoon of ding

is wat bedrywig of doenig is

beeld 'n prent of visuele voorstelling van iets


Bladsy 57 van 78


beeldmateriaal 'n prent, kaart, stuk film, ens. wat gebruik word om 'n artikel of

praatjie makliker verstaanbaar of interessanter te maak

beeldspraak woorde, frases en sinne wat beelde in die gedagte oproep

beklemtoon om nadruk te lê op 'n spesifieke lettergreep in 'n woord of 'n woord

in 'n sin

beoordelingskale puntestelsels waar 'n kode (soos 1 tot 7) of 'n punt (soos 5/10 of

50%) in besonderhede omskryf word. Die besonderhede is net so

belangrik soos die gekodeerde punt. Tradisionele bepunting,

assessering en evaluering het meestal beoordelingskale sonder

besonderhede gebruik, soos reg of verkeerd, swak of goed, ens.

bepaal stel vas, vestig of besluit

beroeps- hou verband met die vaardighede en kennis wat 'n persoon nodig

het om sekere werk te doen

beskouing 'n persoonlike respons wat jou algemene mening oor bv. 'n film toon

beskryf om 'n gedetailleerde weergawe te gee of 'n verbale prent in 'n logiese

volgorde of storievorm te skryf

bespreek om argumente vir en teen 'n standpunt aan te bied en tot 'n

gevolgtrekking te kom. Die argumente moet deur gepaste bewyse

gestaaf word.

bespreking 'n gedetailleerde gesprek oor iets wat as belangrik beskou word

betuiging van goedgesindheid 'n woord of frase wat vriendelikheid of 'n goeie verhouding aandui,

gewoonlik aan die einde van 'n brief

beurtreëlingskonvensies die gebruike wat die vloei van 'n gesprek tussen mense reël, soos

om ander toe te laat om hulle mening te gee, om iets weer te noem

om die betekenis toe te lig, om in te gryp om die aandag op iets

anders te vestig, om vir 'n verduideliking te vra, ens.

bewys om deur beredenering of logika te staaf dat iets waar is. In wiskunde

en fisika het die woord "bewys" egter 'n baie spesifieke betekenis.

bevoordeling 'n neiging om een ding, gedagte, houding of persoon te steun bo 'n

ander, wat dit moeilik maak om 'n billike assessering te doen


Bladsy 58 van 78


blaailees om 'n teks baie vinnig te lees om 'n oorsig daarvan te kry (bv. om die

koerantopskrifte te lees om te weet wat die hoofnuusgebeure is)

bondig duidelik of in 'n paar woorde uitgedruk

boomdiagram 'n diagram met lyne wat verder verdeel soos wat 'n mens na die laer

vlakke beweeg om die verwantskappe tussen mense, prosesse, ens.

aan te toon

breinkaart 'n voorstelling van 'n tema of onderwerp waarin sleutelwoorde of -

idees grafies georganiseer word

brief aan die pers 'n formele brief wat jou standpunt oor 'n kwessie uitdruk; dit bevat

sterk argumente wat daarop gerig is om lesers te oortuig om jou

standpunt te aanvaar

bronverwysing

(skriftelik) 'n nota ingesluit in 'n stuk skryfwerk wat aandui wat die

bron van die inligting is

brosjure 'n tydskriffie of boekie wat prente en inligting oor iets bevat

bysin 'n groep woorde wat 'n finiete werkwoord bevat

byskrif (ook opskrif of onderskrif) 'n titel of kommentaar bo- onder-, of langsaan 'n artikel, prent, foto,

ens.

byvoeglike naamwoord 'n woord wat 'n selfstandige naamwoord beskryf

bywoord gee meer inligting oor 'n werkwoord deur wyse, plek, tyd, graad of

frekwensie aan te dui

chronologiese orde gerangskik in die volgorde waarin dinge gebeur het

cliché 'n uitdrukking of idee wat so dikwels gebruik word dat dit sy

uitdrukkingskrag verloor het

curriculum vitae 'n omvattende, biografiese verklaring van 'n persoon se persoonlike

besonderhede, prestasies en aktiwiteite

debat 'n formele bespreking van 'n kwessie by 'n openbare byeenkoms,

met twee of meer sprekers wat opponerende standpunte huldig en

(dikwels) 'n stemmery daaroor

denotatiewe betekenis die letterlike of primêre betekenis van 'n woord

derde persoon 'n stel voornaamwoorde (hy, sy, hulle of dit) wat 'n skrywer of spreker

gebruik om na ander mense en dinge te verwys


Bladsy 59 van 78


diagrammaties voorstel om 'n grafiek, kaart of skets te maak – dit kry 'n onderskrif of, indien

nodig, 'n kort verduideliking

dialek 'n vorm van 'n taal wat deur 'n besondere gemeenskap aangepas is.

Dit verskil beduidend van ander vorme van dieselfde taal wat

woorde, strukture en/of uitspraak betref.

direkte rede die presiese woorde van die spreker wat deur aanhalingstekens

aangedui word

diskoersbevoegdheid kennis en vermoë om taal logies en samehangend te gebruik

dissiplinêre verhoor 'n formele vergadering om te besluit of iemand iets verkeerd gedoen

het en om enige optrede wat moet volg te bepaal

dokumentêr 'n film, radio- of televisieprogram wat feite oor iets verskaf

dramatiese ironie kom voor wanneer die gehoor, leser of kyker meer oor die situasie

en die gevolge daarvan weet as die karakters wat betrokke is. Dit

verhoog spanning, genot en gehoordeelname.

dubbelsinnigheid dubbele betekenis geskep deur die wyse waarop woorde gebruik

word. Wanneer dit nie doelbewus gedoen word nie, verberg dit

betekenis (bv. "Die pastei wat die man eet is lekker" of "Die pastoor

praat vandag oor die hel in die kerksaal").

DVD 'n digitale videoskyf waarop groot hoeveelhede inligting gestoor kan

word

eenparig in 'n stemmery waarin almal ten gunste is van die saak en niemand

daarteen stem nie

eenvoudige sin 'n sin wat een finiete werkwoord bevat en een gedagte uitdruk

eerste persoon voornaamwoorde (ek, ons) wat gebruik word wanneer iemand in 'n

gesprek of op skrif na hom-/haarself of na 'n groep waarvan hy of sy

deel is, verwys

emotiewe taal taal wat sterk gevoelens opwek

e-pos elektroniese versending van boodskappe, briewe, dokumente,

beelde en foto's

erkenning van bronne om die inligtingsbronne te noem wat gebruik is om 'n stuk skryfwerk

saam te stel


Bladsy 60 van 78


etiket formele reël van korrekte of hoflike gedrag

eufemisme 'n matige of vae uitdrukking wat 'n gedagte vervang wat klaarblyklik

te kru of reguit is

evalueer om, gesteun deur die menings van sommige kundiges, 'n mening te

gee oor die waarheid of belangrikheid van 'n konsep. Voor- en

nadele word aangetoon.

faks 'n dokument wat via 'n telefoonnetwerk gestuur word, gewoonlik van

een faksmasjien na 'n ander, maar tans ook na/van rekenaars of

selfone; reëls is van toepassing ten opsigte van formate en register,

want dit is eerder 'n dokument as 'n e-posboodskap

feitelik dinge wat eerder waar as uitgedink is

figuurlik woorde en frases wat op 'n nieletterlike wyse gebruik word om die

verlangde effek te skep. Literêre tekste maak dikwels gebruik van

figuurlike taal (bv. vergelyking, personifikasie, metafoor).

foneme afsonderlike klanke van 'n taal

font die tipe en grootte van die letters wat vir skryf-, tik- of drukwerk

gebruik word (bv. 12pt [grootte] Times New Roman [fonttipe])

formaat die algemene rangskikking, plan of ontwerp van iets

formatiewe assessering assessering wat tydens die leerprogram plaasvind en waarin kort

leereenhede geassesseer word

formeel 'n styl wat toepaslik is vir amptelike of belangrike geleenthede

frase 'n groep woorde wat nie 'n finiete werkwoord bevat nie

funksionele geletterdheid die vlak van geletterdheid wat vereis word om in die klaskamer, die

werkplek en die wêreld daarbuite te funksioneer

gasspreker 'n persoon wat genooi word om by 'n geleentheid 'n toespraak te

lewer

gebaar 'n beweging van die gesig of liggaam wat betekenis kommunikeer

(bv. 'n knik van die kop om instemming aan te dui)


Bladsy 61 van 78


geletterdheid die vermoë om inligting vir 'n verskeidenheid van doeleindes en

kontekste te verwerk en te gebruik, en vir verskeie doeleindes te

skryf; die vermoë om tekste te dekodeer om die omgewing te kan

verstaan

generies deel van, ingesluit in of tipies van 'n hele groep dinge

genre die tipes of kategorieë waarin tekste gegroepeer word

geslote vraag 'n vraag wat slegs 'n eenwoord-antwoord vereis, bv. ja/nee of

waar/vals

gestruktureerde leeromgewing 'n instaatstellende leeromgewing wat geskep word sodat leer en

onderrig kan geskied, bv. simulasie- en onderrigsentra en

rekenaarkamers

getuigskrif 'n formele skriftelike verklaring, gewoonlik deur 'n vorige werkgewer,

oor 'n persoon se vermoëns, hoedanighede en karakter; (vir 'n nuwe

pos) 'n brief geskryf deur iemand wat jou ken, wat inligting gee oor

jou karakter en vermoëns

gevolg die resultaat of impak van 'n optrede of toestand

gevolgtrekking die einde van 'n toespraak of stuk skryfwerk wat die besluit aandui

wat geneem is nadat al die verbandhoudende inligting in ag geneem

is

grafika produkte van die visuele en tegniese kunste (bv. tekening, ontwerp)

grammatika taalreëls om die vorme van woorde te verander en hulle in sinne te

verbind

grondwet die reëls en regulasies wat die handelinge van 'n organisasie reël

hindernis vir kommunikasie iets wat kommunikasie verhinder of voorkom

hiperbool 'n opsetlike oordrywing (om iets op so 'n wyse te beskryf dat dit baie

groter lyk as wat dit werklik is, bv. "Hy't 'n halwe bees op sy bord.")

hipotese 'n idee of 'n verduideliking van iets wat op 'n paar bekende feite berus

en wat nog as korrek bewys moet word


Bladsy 62 van 78


hipotetiese vraag berus op situasies of idees wat eerder uitgedink as werklik of waar

is

homofoon 'n woord wat soos 'n ander woord klink, maar anders gespel word en

'n ander betekenis het, bv. lei (om leiding te gee) en ly (om swaar te

kry).

homoniem 'n woord wat soos 'n ander woord klink en gespel word, maar wat 'n

ander bekekenis het, bv. die selfstandige naamwoord "plaas" (stuk

grond) en die werkwoord "plaas" (om neer te sit)

hoofartikel 'n ontleding van en kommentaar op huidige gebeure om debat en

bespreking uit te lok

huistaal die eerste taal wat kinders tuis deur uitlewing verwerf; die taal waarin

hulle leer dink

hulpwerkwoord 'n werkwoord wat saam met 'n ander werkwoord gebruik word om

moontlikheid, toestemming, bedoeling, ens. uit te druk, bv. kan, mag,

wil

idioom 'n groep woorde wat 'n ander betekenis het as die individuele

woorde, bv. "'n wit olifant" (iets wat nie gebruik word nie)

illustrasie 'n tekening in 'n boek, tydskrif, ens. wat gebruik word om iets te

verduidelik deur 'n visuele voorstelling daarvan te bied

illustreer om iets toe te lig deur voorbeelde, vergelykings of analogie

impliseer die betekenis word deur die teks gesuggereer, maar nie regstreeks

gestel nie

implisiet om iets nie uitdruklik of reguit te sê nie, maar om iets in die teks te

impliseer of te suggereer

in hooftrekke beskryf om 'n algemene opsomming te gee. Dit moet 'n reeks hoofgedagtes

bevat wat deur sekondêre feite gesteun word. Wys die organisasie

van die idee.

in verband bring om die verband tussen dinge aan te toon; om te sê hoe een ding tot

'n ander lei of soos 'n ander is


Bladsy 63 van 78


indirekte rede die presiese woorde van die spreker word nie gebruik nie maar deur

'n ander individu meegedeel; omsetting in direkte of indirekte rede

vereis baie veranderinge

informeel ontspanne en vriendelik; volg nie enige streng reëls ten opsigte van

gedrag of optrede nie

inisieer 'n aanvang laat neem (bv. om 'n gesprek te begin)

inklusiwiteit die beginsel dat onderwys vir alle studente, wat hulle leerstyle,

agtergrond en vermoëns ook al is, toeganklik moet wees

inligtingtekste het betrekking op tekste soos resepte, handleidings, handboeke,

artikels, webtuistes, verslae, hoofartikels, koerantrubrieke en

resensies

innuendo iets onaangenaams wat eerder gesuggereer as regstreeks gesê

word

internet (ook Internet) 'n internasionale rekenaarnetwerk wat ander netwerke en rekenaars

verbind

interpunksie (ook punktuasie) leestekens wat 'n teks meer leesbaar of verstaanbaar maak

intonasie die toonhoogtekurwe of melodie van 'n uiting wat kenmerkend is van

grammatikastrukture soos sinne of sinsdele

ironie 'n stelling of situasie met 'n onderliggende betekenis wat anders is

as sy letterlike of oppervlakkige betekenis

jargon die besondere terme of uitdrukkings wat in 'n ambag of beroep of

deur enige spesifieke groep gebruik word (rekenaargebruikers praat

bv. van "CPU", "RAM", ens.). Wanneer jargon gebruik word om

luisteraars of lesers uit 'n gesprek uit te sluit, is dit potensieel

kwetsend of selfs nadelig.

karikatuur 'n oordrewe karaktertekening (skriftelik of visueel) wat verkry word

deur met persoonlikheidstrekke of voorkoms die spot te dryf

kennisgewing 'n stuk papier wat op 'n openbare plek skriftelike of gedrukte inligting

gee


Bladsy 64 van 78


kennisgewing (vergadering) 'n kennisgewing dat 'n vergadering gehou gaan word

kleinadvertensie kort advertensies wat ooreenkomstig die onderwerp in groepe

gerangskik word, en wat deur individue of besighede geplaas word

wat iets wil koop of verkoop, werk wil aanbied of vind, ens.

kleredragkode reëls oor watter klere mense werk toe mag aantrek

klimaks die opwindendste, doeltreffendste en belangrikste deel van die

storie. Dit geskied nie noodwendig aan die einde nie.

koerantrubriek 'n deel van 'n koerant wat gereeld geplaas word en wat oor 'n

spesifieke onderwerp handel

kognitiewe veeleisendheid het betrekking op die moeilikheidsgraad van 'n taak

koherensie (ook samehangendheid)

verwys na 'n logiese en sinvolle antwoord in 'n gesprek, asook na die

vermoë om gedagtes in 'n paragraaf te verbind

kohesie verwys na taal wat vloei en op 'n goed gestruktureerde wyse verbind

is

kommunikasie die handeling om gedagtes of gevoelens uit te druk of inligting te gee

kommunikasiekanaal 'n metode of stelsel wat deur mense gebruik word om inligting te kry

of mee te deel

kommunikatiewe taalonderrig

'n benadering tot taalonderrig wat uit die volgende bestaan:

toespitsing op toepaslikheid (betekenis en vorm)

vlotheid en akkuraatheid

kommunikasietake wat deur taalgebruik afgehandel word

toespitsing op studentinisiatief en -interaksie

sensitiwiteit vir individuele verskille

'n bewustheid van taalvariasie (nie net een tipe Afrikaans,

maar variasies)

kommunikatiewe vaardigheid het betrekking op die onbewuste kennis wat nodig is om 'n taal te

ken

kompakskyf/CD 'n skyfie waarop klank of data opgeneem kan word

komplekse sin

'n sin met een hoofsin (hoofgedagte) en een of meer bysinne wat

meer inligting gee; hulle word deur neweskikkende voegwoorde

verbind


Bladsy 65 van 78


konflik die stryd wat tussen karakters of tussen individue en hul

lotsbestemming of omstandighede ontstaan. In die literatuur kan

konflik ook ontstaan vanweë opponerende begeertes of waardes in

'n karakter se eie gedagtes.

konflikoplossing die proses om in 'n situasie van ernstige onenigheid tussen twee of

meer partye 'n oplossing of aanvaarbare kompromis te vind

konkord sien "werkwoordooreenstemming"

konnotatiewe betekenis beide die positiewe en negatiewe assosiasies wat 'n woord deur

gebruik versamel, wat verder strek as die letterlike (primêre)

betekenis

konsep 'n onafgeronde, skriftelike weergawe van iets wat nog nie in sy finale

vorm is nie

konteks 'n teks word altyd binne konteks gebruik en geproduseer. Die

konteks sluit in die breë en die onmiddellike situasie, ook aspekte

soos die maatskaplike, kulturele en politieke agtergrond; die term het

ook betrekking op dit wat 'n woord of teks voorafgaan of daarop volg,

en wat vir die betekenis daarvan belangrik is.

kontrolelys

'n lys wat vir die student aandui wat gedoen moet word. Dit bestaan

uit kort verklarings wat die verwagte prestasie in 'n besondere taak

beskryf. Die verklarings op die kontrolelys kan afgemerk word

wanneer die student die kriterium voldoende bereik het. Kontrole- en

taaklyste is nuttig vir portuur- of groepassesseringsaktiwiteite.

konvensies aanvaarde praktyke of reëls in taalgebruik. Sommige konvensies

(soos grammatikareëls, interpunksie, lettertipes en hoofletters) help

om betekenis oor te dra; sommige help met die aanbieding van

inhoud (bv. inhoudsopgawe, algemene uitleg, opskrifte, voetnote,

diagramme, byskrifte, lyste, prente en bladwyser); en ander

weerspieël 'n taalpatroon wat formuleagtig geword het (bv. 'n groet

en geselsery).

kreatiewe denke om vindingryk en op ongewone wyses oor idees en situasies na te

dink om hulle beter te verstaan en op 'n nuwe en konstruktiewe

manier daarop te reageer. Op alle vakgebiede dink studente kreatief


Bladsy 66 van 78


wanneer hulle 'n konsep of produk uitdink en vir hulleself voorstel, of

dit wysig of verbeter.

kritiese bewustheid die ontleding van die konstruksie van betekenis, met begrip van die

magsverhoudinge binne 'n taal en tussen tale. Dit bemagtig die

student om manipulering te weerstaan en taal sensitief te gebruik.

kritiese geletterdheid

dit het betrekking op kritiese taalbewustheid, en is toegespits op die

verhouding tussen taal en mag, bv. hoe 'n teks gestruktureer is en

hoe die woorde wat in die teks gebruik word die belange van

sommige (en nie almal nie) dien

kritiese reaksie die gebruik van 'n kritiese taalbewustheid om magsverhoudinge,

soos hulle in tekste verteenwoordig word, te ontleed

kritiseer om jou oordeel oor of beredeneerde beskouing van iets te gee deur

die swak en sterk punte daarvan aan te dui. Dit is egter nie nodig

om aanvallend te wees nie.

kwalifikasie 'n studiekursus wat suksesvol voltooi is

kworum minimum aantal mense nodig op 'n vergadering om die vergadering

(volgens die grondwet) wettig te maak

Leeruitkoms

'n uiteensetting van die Vakuitkomste in eenhede van vaardigheid

en eenhede van kennis, tesame met die waardes en houdings wat

tydens leer gedemonstreer moet word

lektormodel

het betrekking op die rol van die lektor om die tipe gedagtes en die

ontwikkeling daarvan wat studente tydens 'n aktiwiteit moet toon, te

demonstreer

lektorsteun

die steun wat die lektor aan studente gee om die suksesvolle

afhandeling van 'n taak wat hulle dalk nog nie op hulle eie kan

vermag nie, te fasiliteer

letterlik die eenvoudigste, mees direkte, betekenis wat aan woorde

toegeskryf kan word

lewer kommentaar op… om die betekenis daarvan so volledig moontlik te bespreek, te

beoordeel of te verduidelik

lidwoord 'n woord soos "die", "sommige" of "elke" wat met 'n selfstandige

naamwoord verbind word om aan te toon hoe laasgenoemde gebruik

word


Bladsy 67 van 78


liggaamshouding die posisie van die liggaam wanneer 'n mens sit of staan

liggaamstaal kommunikasie van gedagtes of gevoelens deur die manier waarop

die persoon sy liggaam plaas of beweeg

logiese volgorde 'n manier om iets te verduidelik of te beskryf wanneer gedagtes of

feite op ander gedagtes of feite berus

logo 'n gedrukte ontwerp of simbool wat 'n maatskappy of 'n organisasie

as 'n spesiale teken gebruik

lydende vorm die voorwerp (objek) van 'n sin word die onderwerp (subjek); die

handeling is dan gerig op daardie iets of iemand wat die onderwerp

geword het

lys (om te lys) om 'n lys te maak van woorde, sinne of kommentaar

malapropisme die verkeerde en deurmekaar gebruik van lang woorde om indruk te

maak. Hoewel hierdie woorde amper reg klink, word hulle verkeerd

genoeg gebruik om humor te skep.

manipulatiewe taal taal wat daarop gerig is om 'n onbillike voordeel op ander te verkry

of invloed op ander uit te oefen

mediateks

tekste uit koerante en tydskrifte; radio- en televisietekste;

advertensies; advertensieborde en plakkate

meedeel om iemand te vertel van iets wat jy ervaar het

memorandum 'n kort skriftelike verslag met inligting oor 'n spesifieke saak wat vir 'n

persoon of groep persone opgestel word

mening berus op die subjektiewe of emosionele gesigspunte van die skrywer

of spreker

metafoor die gebruik van een ding om 'n ander ding met soortgelyke

eienskappe te beskryf, bv. "die skip van die woestyn" (kameel) of

"die man is 'n haai".

metakognisie duidelike kennis van taal en nie net die toepassing van

taalkonvensies nie

metataal die taal wat gebruik word om van 'n taal te praat. Dit sluit terminologie

in soos "konteks", "styl", "intrige" en "dialoog".

modus die metode, wyse of manier waarop iets aangebied word; 'n wyse

van kommunikasie, bv. die skriftelike modus, die gesproke of


Bladsy 68 van 78


mondelinge modus en die visuele modus (wat grafiese vorme insluit

soos grafieke). Inligting kan van een modus in 'n ander omgesit word

(bv. om 'n grafiek in 'n paragraaf om te sit).

motiveer regverdig jou antwoord of gee redes daarvoor

multimedia 'n geïntegreerde verskeidenheid van modusse wat skriftelike tekste,

visuele materiaal, klank, video en so meer kan insluit

multimodaal

het betrekking op tekste wat saamgestel word uit 'n kombinasie van

visuele, klank- en oudiovisuele insette, bv. 'n televisienuusuitsending

wat skriftelike woorde, beeldmateriaal, uitleg en klank insluit

'n mosie van dank 'n kort formele toespraak waarin jy iemand of iets bedank en ander

mense vra om hulle saam met jou te bedank

narratief 'n mondelinge of skriftelike relaas van verbandhoudende gebeure in

die volgorde waarin dit plaasgevind het

narratiewe stem die stem van die persoon wat die verhaal vertel ['n onderskeiding kan

byvoorbeeld gemaak word tussen die eerstepersoonsnarratief

waarin die "ek" (dikwels 'n karakter in die verhaal) die verteller is of

'n derdepersoonsnarratief waarin die verteller na die karakters

verwys as "hy", "sy" of "hulle"]

nasienskema of rubriek 'n hiërargie van kriteria (beoordelingsvlakke) met teikenstandaarde

wat die minimumvlak van aanvaarbare prestasie of bereiking van

elke kriterium beskryf. Die gebruik van nasienskemas of rubrieke is

'n ander metode van assessering en kan nie met toetse vergelyk

word nie. Elke kriterium wat in die rubriek beskryf word, word

afsonderlik geassesseer. Twee tipes rubrieke, naamlik holistiese en

analitiese rubrieke, word hoofsaaklik gebruik.

naspeur om die vordering of geskiedenis van die onderwerp te volg

navorsing die noukeurige bestudering van 'n onderwerp, veral om nuwe feite of

inligting daaroor te ontdek

neutraal om nie enige party by 'n geskil te steun of help nie

nieverbaal gesproke taal word nie gebruik nie

noem om die hoofpunte saaklik te beskryf; gebruik kort, duidelike sinne en

sluit nie enige besonderhede of voorbeelde in nie


Bladsy 69 van 78


notule 'n opsomming of weergawe van alles wat op 'n formele vergadering

gesê of besluit is

nuwe sake 'n lys van sake wat op 'n vergadering bespreek moet word, met ander

woorde: die rede vir die hou van die vergadering

objektiwiteit kies nie kant nie, is regverdig en nie bevooroordeeld nie en word nie

deur persoonlike gevoelens beïnvloed nie

oksimoron 'n kombinasie van woorde met teenstrydige betekenis wat

doelbewus vir effek gebruik word; dit word dikwels gevorm deur 'n

byvoeglike naamwoord te gebruik om 'n selfstandige naamwoord

met 'n teenstrydige betekenis te bepaal (bv. "ope geheim")

omgangstaal taal wat tuishoort by gewone of bekende gesprekvoering, maar nie

in formele taal gebruik word nie

omsendskrywe 'n gedrukte brief, kennisgewing of advertensie wat gelyktydig aan 'n

groot aantal mense gestuur word

omskryf om die formele betekenis van 'n term te gee deur dit van

verbandhoudende terme te onderskei. Die gememoriseerde

omskrywing moet dikwels gegee word.

omslagtige skryfwerk vorder van een punt na 'n ander met 'n losse struktuur

onderbeklemtoning om iets eerder op 'n getemperde manier te stel as om die ware of

volle feite te gee, gewoonlik vir nadruk

onderbreek om iets te sê of te doen wat iemand laat ophou praat of doen

onderhandeling 'n amptelike bespreking tussen mense wat poog om tot 'n

ooreenkoms te kom

onderhoud 'n formele ontmoeting waartydens vrae aan 'n persoon gestel word

ondersoek 'n noukeurige ondersoek na die feite van 'n situasie, gebeurtenis,

misdryf, ens.

onderwerp (van 'n sin) reflekteer oor wie of waaroor gepraat word

onderwerpsin dikwels die eerste sin van die paragraaf wat die paragraaf opsom of

die hoofgedagte bevat

ontkenningsvorm 'n sin wat 'n woord bevat soos "nee", "nooit", "nie", ens.


Bladsy 70 van 78


ontleed om uit te vind wat die hoofgedagtes is, hoe hulle met mekaar

verband hou en hoekom hulle belangrik is

ontvanger 'n persoon wat iets ontvang

oopeindevraag 'n vraag waarvan die antwoord geen beperkinge het nie

oorbodigheid die gebruik van woorde, frases en sinne wat sonder verlies aan

betekenis weggelaat kan word

oordra om gedagtes of gevoelens aan iemand bekend te maak

oorreed om iemand iets te laat doen deur hom/haar goeie rede te gee om dit

te doen

oorsaak dit wat aanleiding gee tot 'n optrede of toestand

oorsig gee om 'n opname of 'n opsomming te gee waarin die belangrikste dele

oorweeg word en waarin, indien nodig, kritiek gelewer word

ophelder om iets duideliker te stel of makliker te maak om te verstaan

opponent/opponering die mense met wie jy meeding of die handeling om sterk van iemand

of iets te verskil

opsomming 'n kort, bondige weergawe van die hoofgedagtes

opvallend onmiddellik opmerklik

oudiovisueel die gebruik van beide klank en beelde

outentieke tekste tekste met 'n praktiese funksie wat nie letterkundig is nie (bv. tydskrif-

en koerantartikels, radio- en TV-opnames, advertensies,

produketikette, reisbrosjures, staatsdiensvorms, voorbeelde van

regte briewe)

pamflet 'n baie dun boekie wat inligting oor iets gee

paneelbespreking 'n groep mense wat 'n onderwerp van belang bespreek

paradoks 'n stelling wat skynbaar 'n teenstrydigheid is of klaarblyklik onlogies

is; agter (verberg deur) die oppervlakkige teenstrydigheid lê logika of

rede

parafraseer om 'n idee of teks in jou eie woorde weer te gee

paragraaf 'n aantal sinne wat handel met een idee of tema; bestaan uit 'n

onderwerpsin en stawende besonderhede


Bladsy 71 van 78


paroniem twee of meer woorde wat 'n stam gemeen het, bv. bewoner en

inwoner

personifikasie om menslike eienskappe aan niemenslike dinge te gee

plakkaat 'n groot kennisgewing, dikwels met 'n prent daarop, wat in 'n

openbare plek geplaas word

politieke korrektheid vermyding van taal en gedrag wat spesifieke groepe mense kan

aanstoot gee

PowerPoint-aanbieding 'n mondelinge aanbieding wat skyfies insluit wat geskep is deur

Microsoft PowerPoint as 'n visuele multimediahulpmiddel te gebruik

précis 'n kort weergawe van 'n toespraak of 'n stuk skryfwerk, wat die

hoofpunte of -gedagtes gee

predikaat die res van die sin wanneer die subjek (onderwerp) verwyder word

proeflees om 'n stuk skryfwerk te lees en te korrigeer

prosedure wys hoe iets stapsgewys gedoen kan word

prosedure-interaksie interaksies wat in spesifieke situasies plaasvind en 'n voorgeskrewe

formaat volg, bv. werksonderhoude, paneelbesprekings, debatte,

dissiplinêre onderhoude, ens.

redigering die skryf en herskryf van 'n teks, ook die regstelling van

grammatikagebruik, interpunksie en spelfoute, en die nasien van die

koherensie van idees en die kohesie van strukture. In die media

behels redigering die samestelling, keuring en uitleg van tekste.

referent iemand wat instem om 'n getuigskrif te skryf

register die gebruik van verskillende woorde en 'n verskillende styl,

grammatika, toonhoogte en toon vir verskillende kontekste of

situasies (amptelike dokumente word byvoorbeeld in 'n formele

register geskryf terwyl vriendskaplike briewe gewoonlik in 'n

informele register geskryf word)

regsdokument 'n dokument wat 'n kontraktuele verhouding meld of een of ander reg

verleen (ook: amptelike dokument)


Bladsy 72 van 78


regverdig (motiveer) om 'n stelling te maak oor hoekom jy dink iets so is; om redes vir jou

stelling of gevolgtrekking te gee

resenseer om jou mening oor 'n stel idees, ens. te gee

resensie skriftelike kommentaar op 'n stel idees, kuns, ens.

respons 'n mondelinge of skriftelike antwoord

retoriese middel middel soos tussenpose en herhaling wat deur 'n spreker of skrywer

gebruik word om doeltreffend te oorreed of te oortuig

retoriese vraag 'n vraag wat nie beantwoord moet word nie maar vir nadruk of

dramatiese effek gevra word, bv. "Gaan jy dan ook in die vuur

spring?"

RSVP word op uitnodigings aangebring en beteken "antwoord asseblief"

(Frans: répondez s'il vous plaît)

saamgestelde sin bevat twee of meer finiete werkwoorde; kan uit twee of meer

eenvoudige sinne bestaan wat deur neweskikkende voegwoorde

verbind word

sake uit notule (op 'n sakelys) die lys van probleme of vrae van 'n vorige vergadering

wat bespreek moet word

sakelys 'n lys van sake wat op 'n vergadering bespreek word

sarkasme 'n ironiese uitdrukking wat onvriendelik of aanstootlik is, wat gebruik

word om met ander die spot te dryf

satire die gebruik van spot, sarkasme en ironie om kritiese kommentaar op

die samelewing te lewer

sekondeer ondersteun – 'n mosie wat voorgestel word moet deur 'n ander

persoon ondersteun (gesekondeer) word

sekretaris (vergadering) iemand wat met die briewe handel, rekords hou en sakereëlings tref

selfstandige naamwoord 'n woord wat benoem

sienswyse die perspektief van 'n karakter met betrekking tot kwessies

simbool iets wat staan vir iets anders of iets anders verteenwoordig

sin 'n groep woorde wat 'n volledige gedagte uitdruk


Bladsy 73 van 78


sinoniem 'n woord wat dieselfde of amper dieselfde betekenis het as 'n ander

woord in dieselfde taal

sinspeling iets gesê of geskryf wat onregstreeks na 'n ander persoon of subjek

verwys

sintaks die manier waarop woorde gerangskik word om samehangende

grammatikale strukture te vorm

sintese die saamvoeging van gedagtes uit 'n verskeidenheid van bronne; 'n

duidelike opsomming van hierdie gekombineerde gedagtes

slagspreuk 'n woord of frase wat maklik onthou word, wat in advertensies

gebruik word om mense se aandag te trek of om vinnig 'n idee te

suggereer

sleng informele taal wat dikwels deur 'n groep mense gebruik word, bv.

tieners wat terme gebruik soos "cool" en "hoesit". Die verskil tussen

omgangstaal en sleng is dat sleng nog nie in hoflike en formele

gesprekke aanvaar word nie, terwyl spreektaaluitdrukkings (bv.

"Gesondheid!") aanvaar word.

sosiolinguistiese vaardigheid die kennis en vermoë om taal toepaslik te gebruik, bv. om die

korrekte sosiale reëls, styl en register te gebruik

spesifikasies 'n beskrywing in besonderhede van hoe iets ontwerp of gemaak

word of ontwerp en gemaak moet word

spotprent 'n amusante tekening in 'n koerant of tydskrif, dikwels met satire as

bedoeling

spreekwoord 'n welbekende frase of sin wat raad gee of 'n algemene waarheid

weergee

staaf steun jou antwoord met feite, redes of menings

stel teenoor om die wyse waarop dinge verskil in ag te neem

stem die outeur se rol of karakter: wie hy/sy is. Wanneer 'n mens lees of

kyk, kry 'n mens 'n indruk van die outeur en sy/haar bedoelings.

stembuiging om jou stemtoon (hoog of laag) te verander terwyl jy praat


Bladsy 74 van 78


stemming (toon) atmosfeer of emosie in skriftelike tekste; dit wys die gevoelens of die

ingesteldheid van die karakters; dit het ook betrekking op die

atmosfeer wat deur visuele, luister- of multimediatekste geskep word

stereotipe 'n bepaalde (en dikwels bevooroordeelde) standpunt ('n verwagting)

oor watter rol 'n spesifieke persoon behoort te vervul

strategie 'n sekere prosedure wat gebruik word om 'n probleem aan te pak

strategiese vaardigheid het betrekking op die student se vermoë om die taal en vaardighede

te gebruik wat hy of sy moet besit om doeltreffend te kan

kommunikeer, bv. om te parafraseer of om 'n verduideliking te vra

strokiesprent 'n volgreeks van tekeninge, gerangskik in onderling

verbandhoudende panele, wat dikwels 'n humoristiese storie

weerspieël en wat in koerante gedruk word

strooibiljet 'n kleinerige vel papier wat 'n produk of gebeurtenis adverteer en wat

aan 'n groot aantal mense gegee word

styl die korrekte gebruik van taal

subjektiwiteit 'n eensydige sienswyse, persoonlik en bevooroordeeld

summatiewe assessering vind plaas aan die einde van meer as een leereenheid. Dit gee 'n

opsomming of 'n algemene beeld van studente se bevoegdheid op

'n spesifieke tydstip in die leerproses

taalkundige vaardigheid dit het betrekking op die grammatikale bemeestering van die

taalkode, d.i. die kennis en vaardighede wat nodig is om die

betekenis daarvan te verstaan en dit akkuraat uit te druk

taalvariasies taalvariasies word gevind waar kleiner aanpassings ten opsigte van

woordeskat, strukture en/of uitspraak gemaak word; verskille kan

voorkom van een streek of land tot 'n ander

teikengroep die bedoelde leser(s), luisteraar(s) of kyker(s) van 'n besondere teks.

In die beplanning van 'n stuk skryfwerk moet die sprekers of skrywers

die doel en teikengroep in ag neem om 'n toepaslike skryfformaat te

kies.

teks het betrekking op enige skriftelike, mondelinge of visuele vorm van

kommunikasie

tekskenmerk

het betrekking op die soort taal en taalkenmerke wat in 'n teks gevind

word, soos lydende en bedrywende vorm en die gebruike daarvan,


Bladsy 75 van 78


die gebruik van emotiewe woorde, retoriese middels,

oorredingstegnieke, ens.

tema die sentrale gedagte of gedagtes in tekste; 'n teks kan verskeie

temas bevat en die temas is nie noodwendig duidelik of

vanselfsprekend nie

tempo die spoed waarteen iets beweeg

terminologie 'n stel tegniese woorde of uitdrukkings wat in 'n spesifieke vak

gebruik word

terugvoering

het betrekking op kommentaar wat lektore en porture op 'n student

se prestasie lewer

Positiewe terugvoering

lig studente in oor waar en hoe hulle dinge goed gedoen het

moet ten opsigte van mondelinge uitsette onmiddellik gegee

word

moet in daaropvolgende konsepte van skriftelike uitsette

opgeneem word

Korrektiewe terugvoering

help studente om te verstaan waar en hoe hulle gefouteer

het

moet met aanmoediging gepaard gaan

moet spesifiek wees

moet tot 'n geleentheid lei waar studente korrektiewe

terugvoering kan inkorporeer

tesourus 'n boek waarin woorde met dieselfde betekenis in groepe gerankskik

word; dit word gebruik om sinonieme en antonieme vir spesifieke

woorde te vind

toekomende tyd die vorm van 'n werkwoord wat aandui wat ná die teenwoordige tyd

gebeur

toepaslik nou verwant aan die onderwerp wat jy bespreek

toepaslikheid indien taal toepaslik is, is dit gepas ingevolge die konteks waarin dit

gebruik word (bv. die groet "Goeiemôre, mnr. Jones!" is toepaslik in

'n formele werksituasie terwyl "Hêi, Jo!" gepas sou wees tussen

vriende)


Bladsy 76 van 78


toon die toonkleur/timbre van die stem wat die emosionele boodskap van

'n teks oordra. In 'n skriftelike teks word dit deur woorde bereik. In

film kan toon deur musiek of die opset geskep word.

toonhoogte hoe hoog of laag 'n klank is

transaksionele skryfwerk funksionele skryfwerk (bv. briewe, notule van vergadering, verslae,

fakse)

trappe van vergelyking trappe van vergelyking soos gevind by byvoeglike naamwoorde en

bywoorde, is stellende, vergrotende en oortreffende trap (bv. lank

[stellende], langer [vergrotende], langste [oortreffende trap])

tyd die vorme van 'n werkwoord wat gebruik word om tyd aan te dui

tydlyn 'n horisontale lyn wat gebruik word om tyd voor te stel, met die

verlede tyd na links en die toekomende tyd na regs

uitdruklik die duidelike of ondubbelsinnige uitspreek van 'n mening

uitgebreide lees het betrekking op lees, hoofsaaklik vir genot, oor lang tydperke en

kan 'n aktiwiteit insluit soos 'n boekoorsig om studente se begrip te

kontroleer

uitleg die manier waarop die dele van iets gerangskik is

Vakuitkoms

die resultate van die leerproses – studente moet die uitkomste kan

demonstreer en toepas

verbatim woord vir woord; 'n persoon se presiese woorde

verduideliking 'n rede wat vir iets gegee word

vergadering wanneer mense bymekaar kom om iets te bespreek of daaroor te

besluit

vergelyk om die wyse waarop dinge ooreenkom, te assesseer

verlede tyd die vorm van die werkwoord wat gebruik word om handelinge van

die verlede te beskryf

verslag 'n feitelike opsomming in formele, saaklike taal geskryf, en gewoonlik

op versoek

verstaanbare inset het betrekking op 'n inset wat net-net moeilik genoeg is sodat

studente moet fokus en konsentreer om 'n teks te begryp


Bladsy 77 van 78


vertolk om die betekenis te gee deur voorbeelde en persoonlike

kommentaar te gebruik om iets duidelik te stel

visuele hulpmiddel 'n prent, video, ens. wat in onderrig gebruik word om mense te help

om iets te leer of te begryp

visuele tekste visuele beelde waarna gekyk kan word en wat boodskappe oordra

(bv. filmbeelde, beelde, foto's, rekenaargrafika, spotprente, modelle,

tekeninge en skilderye)

visuele voorstellings het betrekking op belangrike visuele voorstellings, soos tydlyne,

tabelle, breinkaarte en vloeidiagramme, wat gebruik kan word om

aan te toon hoe 'n teks saamgestel is

vloeidiagram 'n diagram wat die verskillende stadia van 'n komplekse aktiwiteit

toon

vlotheid die woord vlot of vloeiend suggereer 'n koherensie en kohesie wat

aan taal die kenmerk gee dat dit natuurlik is, maklik is om te gebruik

en maklik is om te vertolk

vluglees om vinnig na 'n teks te kyk om spesifieke inligting te vind (bv. om

vinnig 'n 'n naam en nommer in 'n telefoongids op te soek)

voegwoord 'n woord wat gebruik word om twee sinsdele, woorde, frases of sinne

te verbind

voornaamwoord 'n woord wat die plek inneem van 'n selfstandige naamwoord

vooroordeel onverdraagsaamheid teenoor of 'n vooropgesette mening oor 'n

individu, 'n groep, idee of saak

voorsetsel woorde wat twee woorde of frases in verband bring, bv. op, agter

voorsitter die persoon in beheer van 'n vergadering wat vir mense sê wanneer

hulle mag praat

voorstel 'n formele voorstel of plan

voorstel (vergadering) 'n formele voorstel wat by 'n vergadering bespreek word en waaroor

gestem of besluit moet word

voorvoegsel 'n letter of groep letters wat by die begin van 'n woord gevoeg word

om die betekenis daarvan te verander

voorwaardelike sin of bysin 'n sin of bysin wat begin met "as" of "tensy", wat 'n voorwaarde

uitdruk


Bladsy 78 van 78


webtuiste

'n blad, aan die Internet gekoppel, waarop 'n maatskappy, 'n

organisasie of individu inligting plaas

weerlê om te sê of te bewys dat 'n stelling of kommentaar verkeerd is

werkwoord 'n doen- of aksiewoord

werkwoordooreenstemming die subjek en die werkwoord moet (in Engels en sommige Afrikatale)

ooreenstem wat getal en persoon betref

woordaanvalsvaardighede strategieë wat gebruik word wanneer 'n onbekende woord gelees

word (bv. die opbreek daarvan in lettergrepe of deur na die betekenis

van die voorvoegsels en agtervoegsels te kyk)

woordeskat al die woorde wat 'n persoon ken of gebruik

woordspeling 'n spel met woorde, wat identies of soortgelyk is wat klank of

betekenis betref, om humor te skep (bv. "Koppige Eskom-hoof hou

kop")

wortel bevat die hoofbetekenis van die woord, en is die woord waaruit ander

woorde gevorm word, bv. stap is die wortel of stamwoord vir gestap,

stapper, stappie, aanstap, stappe, stappery, stapsgewys en

stapsgewyse

wys jou posisie met feite of bewyse staaf

wysiging (vergadering) wysiging van die sakelys of notule

vakriglyne - dhet.gov.za certificates nqf level 2... · departement van hoër onderwys en opleiding...

Documents