vi europejski kongres menadŻerÓw … › uploads › prezentacje › poczta.pdfwsparcie wsi i...

VI EUROPEJSKI KONGRES MENADŻERÓW AGROBIZNESU

Gospodarstwa rolne w Polsce na tle gospodarstw Unii Europejskiej – wpływy

Wspólnej Polityki Rolnej

Prof. dr hab. Walenty Poczta

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Łysomice, 5-6 listopada 2019 roku

Gospodarstwa rolne na Świecie

Świat - 570 mln gospodarstw rolnych. • 72% tych gospodarstw posiada powierzchnię użytków rolnych mniejszą

od 1 ha i użytkują one tylko 8% UR• 12% -1-2 hektary, a w ich posiadaniu znajduje się 4% UR. Łącznie 84% gospodarstw użytkuje zaledwie 12% UR, a średnia powierzchnia tych gospodarstw wynosi 1,2 ha UR.

1% gospodarstw użytkuje 65% UR użytków rolnych.

Kraje najwyżej rozwinięte - 22 mln gospodarstw, których średnia powierzchnia wynosi 57 ha UR

UE – 10,5 mln gospodarstw (1,8% gospodarstw rolnych na Świecie)

Źródło: The State of Food and Agriculture. Innovation in family farming. (2014). Rome: FAO

Rolnictwo UE vs rolnictwo na Świecie

Wyszczególnienie ŚwiatAmeryka Północna UE

Użytki rolne - udział (%) 100,0 9,6 3,8

Aktywni zawodowo w rolnictwie - udział (%) 100 0,2 0,8

Majątek produkcyjny - udział (%) 100 13,4 13,1

• w tym maszyny i urządzenia udział (%) 100 23,9 25,3

Relacje czynników produkcji

• UR na 1 aktywnego (ha) 3,7 185,3 18,2

• majątek na 1 aktywnego (tys. USD) 4,0 283,1 68,3

• majątek na 1 ha UR (tys. USD) 1,1 1,5 3,8

Wartość produkcji rolnej - udział (%) 100 9,0 10,6

Produktywność ziemi (USD/1ha UR) 792 748 2219

Produktywność pracy (tys. USD/1 aktywnego) 2, 9 138,5 40,4

Źródło: FAOSTAT 2016, World Bank 2016, obliczenia własne.

Gospodarstwa rolne a akcesja Polski do UE

Wpływ WPR UE

Rozwój rolnictwa (gospodarstw rolnych)

Akcesja a rozwój gospodarstw

Rozwój= wzrost + zmiany strukturalne

Wzrost (wzrost potencjału produkcyjnego, wzrost produkcji, dochodów, wzrost wymiany handlowej z zagranicą itp..)

Zmiany strukturalne – zmiany struktur potencjału wytwórczego (zmiany struktury obszarowej gospodarstw, struktury ekonomicznej gospodarstw, zmiany w zasobach czynników produkcji, zmiany w relacjach miedzy czynnikami produkcji, zmiany struktury produkcji itp.)

Jednolity Rynek Europejski

Popyt końcowy (popyt JRE) –przeważa oddziaływanie

pośrednie na gospodarstwa rolne

Popyt zewnętrzny - polski handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi w latach 2004-2018 (mld euro)

* dane wstępneŹródło: ComExt-Eurostat, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/newxtweb/setupdimselection.

5,2

7,18,5

10,111,7 11,5

13,515,2

17,9

20,421,9

23,9 24,3

27,829,3

4,45,4

6,4

8,1

10,39,3

10,9

12,6 13,614,3

15,116,1

17,3

19,3 19,8

0,8

9,6

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

20,0

22,0

24,0

26,0

28,0

30,0

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018*

mld

eu

ro

Eksport Import Saldo

Eksport-około 1/3 produkcji sektora,80% eksportu – rynek UE

Udział handlu artykułami rolno-spożywczymi w handlu zagranicznym ogółem

w latach 2004-2018 (%)

* dane wstępneŹródło: ComExt-Eurostat, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/newxtweb/setupdimselection.

8,8

9,9 9,7 10,0 10,1

11,7 11,511,1

12,513,2 13,2 13,3 13,3 13,5 13,3

6,26,8 6,4 6,8

7,2

8,6 8,3 8,3 8,8 9,1 9,0 9,19,7 9,4

8,7

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018*

%

Eksport Import

Wybrane uwarunkowania rozwojowej roli WPR

Wsparcie podaży – przeważa oddziaływanie bezpośrednie na gospodarstwa rolne

Transfery finansowe budżet UE - Polska (w mld euro)

WyszczególnienieTransfery od początku członkostwa Polski w UE (od 01 maja 2004 r. do sierpnia 2019 r. )

I. Transfery z UE do Polski 170,4

w tym:

1. Polityka Spójności 108,4

2. Wspólna Polityka Rolna, w tym 56,5

- Dopłaty bezpośrednie (ARiMR) 34,7

- Interwencje rynkowe (ARR) 1,8

- PROW do roku 2013 16,1

- PROW 2014 - 2020 3,0

II. Wpłaty do budżetu UE 55,6

III. Zwroty środków do budżetu UE 0,2

IV. Saldo rozliczeń RP - UE (I-II-III) 114,7

Źródło: Ministerstwo Finansów https://www.gov.pl/web/finanse/transfery-polska-ue-unia-europejska; data dostępu 02.11.2019r.

Wsparcie wsi i sektora rolnego środkami WPR do roku 2020 (wielkości wypłacone w latach 2004-2018/19 i szacunek dla lat

2019-2020)

• Płatności bezpośrednie - 205 mld zł(problem wyrównywania db, rola płatności w podtrzymywaniu i rozwoju potencjału)

• Środki o charakterze strukturalnym - 141 mld zł

w tym:• rozwój obszarów wiejskich - 43 mld zł

• przemysł spożywczy - 17 mld zł

Źródło: Obliczenia własne na podstawie KE, MRiRW, ARiMR.

Wsparcie propodażowe a inwestycje w rolnictwie po akcesji do UE

Źródło: Czubak W. , KEPGW, 2017

0

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Wydatki inwestycyjne w rolnictwie (GUS)

Model wykładniczy Holta

30 mld złmln zł

Badanie wpływu inwestycji finansowanych z PROW

Cel: Określenie specyfiki gospodarstw korzystających z proinwestycyjnych funduszy II filara WPR UE

Porównanie grupy beneficjentów i grupy „kontrolnej”

- sytuacji „wyjściowej” i określenie różnic obu grup gospodarstw, tj. B i K, w roku poprzedzającym skorzystanie z funduszy proinwestycyjnych (t0)

- dynamikę zmian w sytuacji gospodarstw w obu grupach w okresie 6 lat, tj. od roku t0 do t5

Źródło: Czubak W., Pawłowski K., UP Poznań, 2019 r.

Metodyka i materiał badań

MetodykaPropensity Score Matching

Materiał• Niepublikowane dane indywidualnych gospodarstw rolnych

znajdujące się w bazie FADN

• W badaniach wykorzystano niepublikowane dane indywidualne oparte na ograniczonym dostępie do danych FADN Dyrekcji Generalnej ds. Rolnictwa i Rozwoju Wsi Komisji Europejskiej (DG AGRI-C.3). Źródło danych: EU-FADN - DG AGRI

• In this research unpublished individual data were used based on limited access to FADN data of the Directorate-General for Agriculture and Rural Development of the European Commission (DG AGRI-C.3). Data source: EU-FADN – DG AGRI


Wielkość ekonomiczna gospodarstw

Zmienna Grupa BGR CZE EST HUN LTU LVA POL SVK SVN

stan

w t0

Beneficjenci 967 1 317 196 307 96 139 73 846 57

Kontrolne 576 1 250 230 335 64 53 84 830 40

średnioroczne

tempo zmian (%)

Beneficjenci 3,4 1,3 4,2 2,4 8,6 4,9 4,1 5,5 2,3

Kontrolne 6,1 1,5 3,2 1,0 3,4 4,8 2,8 1,7 2,6

Efekt netto -2,7 -0,2 1 1,4 5,2 0,1 1,3 3,8 -0,3


Produkcja całkowita


stan

w t0

Beneficjenci 1 186 1 475 232 455 120 172 82 1 211 54

Kontrolne 789 1 433 243 403 76 86 99 1 095 32

średnioroczne

tempo zmian (%)

Beneficjenci 5,4 3,2 5,8 1,4 13,9 8,9 6,4 3,0 6,9

Kontrolne 6,4 2,9 5,9 1,7 6,7 2,3 4,8 1,4 6,7

Efekt netto -1 0,3 -0,1 -0,3 7,2 6,6 1,6 1,6 0,2


Aktywa trwałe


stan

w t0

Beneficjenci 904 2 838 359 475 179 204 266 2 151 364

Kontrolne 884 2 777 392 430 107 93 272 2 196 289

średnioroczne

tempo zmian (%)

Beneficjenci 9,1 4,5 7,8 6,0 16,6 13,4 9,0 -8,1 2,6

Kontrolne 4,8 1,1 4,7 -0,1 7,5 1,6 6,6 -11,9 -3,2

Efekt netto 4,3 3,4 3,1 6,1 9,1 11,8 2,4 3,8 5,8


Zasoby i nakłady czynników produkcji (potencjał gospodarstw rolnych) - rolnictwo polskie w UE

Powierzchnia UR w 2016 roku (udział w %)

0,0

0,10,1

0,3 0,6

0,80,9

1,0

1,1

1,1

1,3

1,5

1,5 1,7

1,72,0

2,12,6

2,6

2,7

2,8

7,2

7,3

8,39,6

9,6

13,4

16,0

Malta Cypr

Luksemburg Słowenia

Estonia Belgia

Chorwacja Holandia

Słowacja Łotwa

Finlandia Dania

Austria Litwa

Szwecja Czechy

Portugalia Bułgaria

Grecja Węgry

Irlandia Rumunia

Włochy Polska

Wielka Brytania Niemcy

Hiszpania Francja

Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat

Nakłady kapitałowe w 2016 roku (udział w %)

0,0

0,10,1

0,3 0,30,4

0,5 0,6 0,7

0,9

1,31,4

1,7 1,81,9 2,0

2,0

2,1

2,3

3,0

4,2

5,2

6,9

7,58,7

11,5

15,1

17,5

Malta Luksemburg

Cypr Estonia

Słowenia Łotwa

Chorwacja Słowacja

Litwa Bułgaria

Czechy Finlandia

Portugalia Swecja

Węgry Austria

Irlandia Grecja

Belgia Dania

Rumunia Polska

Holandia Wielka Brytania

Hiszpania Włochy

Niemcy Francja


Miejsce rolnictwa polskiego w UE w zakresie potencjału produkcyjnego

(zasoby czynników produkcji i gospodarstwa rolne)

Czynnik produkcji Miejsce w UE 28

Udział w UE 28 (%)

Praca 1 18,1

Ziemia 5 8,3

Kapitał 7 5,2

Gospodarstwa rolne

Gospodarstwa ogółem

2 13,5


Relacje między czynnikami produkcji:

praca : ziemia

praca : kapitał

kapitał : ziemia

Nakłady kapitałowe na 1 ha UR w 2017 roku (tys. euro)

1,7 2,0

1,00,6 0,6 0,7 0,8 1,0 1,0 1,01,11,1 1,1 1,2 1,2 1,4 1,4 1,4

1,8 1,9 1,9 2,1 2,22,7 2,8 3,1

3,5 3,6

5,1

6,3

11,7

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

UE-

28

UE-

15

UE-

12

Łotw

a

Bu

łgar

ia

Litw

a

Esto

nia

Ch

orw

acja

Ru

mu

nia

Sło

wac

ja

Po

lska

Cze

chy

His

zpan

ia

Irla

nd

ia

Węg

ry

Wie

lka

Bry

tan

ia

Gre

cja

Po

rtu

galia

Szw

ecja

Fran

cja

Fin

lan

dia

Sło

wen

ia

Au

stri

a

Nie

mcy

Wło

chy

Luks

emb

urg

Dan

ia

Cyp

r

Bel

gia

Mal

ta

Ho

lan

dia


2-5 tys. euro

Nakłady kapitałowe na 1 AWUw 2017 roku (tys. euro)

33,1

55,5

11,0 8,0 9,5

9,610,8 12,713,6 14,514,7 14,8 15,0 16,7

24,233,2 37,4 37,7 39,4 39,9 41,5

55,0 58,4

75,0 79,3

93,4 98,1

118,4123,7

142,6

182,8

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

160,0

180,0

200,0

UE-

28

UE-

15

UE-

12

Ru

mu

nia

Ch

orw

acja

Po

lska

Bu

łgar

ia

Sło

wen

ia

Mal

ta

Gre

cja

Litw

a

Węg

ry

Łotw

a

Po

rtu

galia

Cyp

r

His

zpan

ia

Irla

nd

ia

Cze

chy

Esto

nia

Wło

chy

Sło

wac

ja

Fin

lan

dia

Au

stri

a

Fran

cja

Wie

lka

Bry

tan

ia

Nie

mcy

Szw

ecj

a

Luks

emb

urg

Bel

gia

Ho

lan

dia

Dan

ia


30-150 tys. euro

Wyposażenie pracujących w rolnictwie w zasoby ziemi (ha UR/1 AWU)

19,2

27,1

10,9

2,26,1 6,7 7,9

8,79,8 10,211,611,912,2

14,418,019,7

24,525,126,228,229,030,4

33,534,138,439,340,5

50,152,853,8

58,3

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

UE-

28

UE-

15

UE-

12

Mal

ta

Sło

wen

ia

Cyp

r

Ru

mu

nia

Po

lska

Ch

orw

acja

Gre

cja

Po

rtu

galia

Węg

ry

Ho

lan

dia

Wło

chy

Bu

łgar

ia

Litw

a

Bel

gia

Łotw

a

Au

stri

a

Fin

lan

dia

His

zpan

ia

Irla

nd

ia

Cze

chy

Nie

mcy

Luks

emb

urg

Fran

cja

Sło

wac

ja

Esto

nia

Dan

ia

Szw

ecj

a

Wie

lka

Bry

tan

ia


30-50 ha

Potencjał produkcyjny rolnictwa polskiego –relacje czynników produkcji i struktury

gospodarstw

Relacja Relacja w stosunku do średniej UE 28 (=100)

Kapitał/1ha 65

Kapitał/1 AWU 29

UR/1 AWU 45

UR/gospodarstwo 61


Potencjał produkcyjny rolnictwa polskiego i relacje czynników produkcji

Duży potencjał produkcyjny!!!

Mało korzystne relacje między czynnikami produkcji!

Struktura obszarowa,

Struktura ekonomiczna

Struktura gospodarstw rolnych

Liczba gospodarstw rolnych w 2005 i 2016 roku (tys. szt.)

UE2005 2016 zmiana

14 282 10 468 3814 -27%

UE152005 2016 zmiana

5 646 4 465 1181 -21%

UE122005 2016 zmiana

8 636 6003 2633 -30%

Liczba gospodarstw rolnych w 2016 roku (udział w %)

0,0 0,1 0,2 0,20,30,30,30,40,5 0,5 0,6 0,7 0,7 1,3 1,3

1,3 1,4

1,8 1,9

2,5

2,6

4,1

4,4

6,5

9,0

10,9

13,5

32,7

Luksemburg Malta

Estonia Słowacja

Czechy Cypr

Dania Belgia

Finlandia Holandia

Szwecja Słowenia

Łotwa Austria

Chorwacja Irlandia

Litwa Wielka Brytania

Bułgaria Portugalia

Niemcy Węgry

Francja Grecja

Hiszpania Włochy

Polska Rumunia


Wyszczególnienie

Gospodarstwa rolne

2002 2016 różnica (2016-2002)

(tys.)struktura

(%)(tys.)

struktura (%)

(tys.) (%)

Powyżej 1ha

w tym (ha):

1-2

2-5

5-10

10-15

15-20

20-30

30-50

50-100

pow. 100

1 956

517

630

427

183

84

64

32

12

7

100,0

26,4

32,2

21,8

9,3

4,3

3,3

1,6

0,6

0,4

1 388

271

466

310

137

67

62

41

22

12

100,0

19,5

33,5

22,3

9,9

4,8

4,5

3,0

1,6

0,9

-568

-246

-164

-117

-46

-17

-2

+9

+10

+5

-29,0

-47,6

-26,0

-27,4

-25,1

-20,2

-3,1

+28,1

+83,3

+71,4

Zmiany w strukturze obszarowej gospodarstw rolnych (liczba gospodarstw)

5,5

%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rocznik Statystyczny Rolnictwa, GUS Warszawa 2015; Charakterystyka gospodarstw rolnych w 2016 r., GUS Warszawa 2017 r.

Wyszczególnienie

Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach

2002 2016 różnica (2016-2002)

tys. ha struktura (%) tys. ha struktura (%) tys. ha (%)

Powyżej 1ha

w tym (ha):

1-2

2-5

5-10

10-15

15-20

20-30

30-50

50-100

pow. 100

16 503

725

2 039

3 032

2 216

1 440

1 541

1 181

830

3 498

100,0

4,4

12,4

18,4

13,3

8,7

9,3

7,2

5,0

21,2

14 525

396

1508

2 184

1 659

1 148

1 486

1 539

1 531

3 074

100,0

2,7

10,4

15,0

11,5

7,9

10,2

10,6

10,1

21,2

-1 978

-329

-531

-848

-557

-292

-55

+358

+701

-424

-12,0

-45,4

-26,0

-28,0

-25,1

-20,3

-3,6

+30,3

+84,5

-12,1

Zmiany w strukturze obszarowej gospodarstw rolnych (użytki rolne)

~42

%


Progi wielkości obszarowej wyznaczające przyrost liczby gospodarstw w krajach UE (w ha)a

Państwo Próg (ha) Państwo Próg (ha)

Węgry 10 - 19,9 Włochy 50 - 99,9

Irlandia 10 - 19,9 Szwecja 100 i więcej

Rumunia 20 - 29,9 Portugalia 100 i więcej

Słowenia 20 – 29,9 Francja 100 i więcej

Polska 30 - 49,9 Niemcy 100 i więcej

Łotwa 50 - 99,9 Hiszpania 100 i więcej

Litwa 50 - 99,9 Belgia 100 i więcej

Holandia 50 - 99,9 Finlandia 100 i więcej

Austria 50 - 99,9 Wielka Brytania 100 i więcej

Estonia 50 - 99,9 Dania 100 i więcej

Źródło: Rowiński J., obliczenia własne na podstawie danych Eurostatu

a – Pominięto Czechy, Słowację i Bułgarię, bowiem w tych krajach około 90% UR znajduje się w gospodarstwach 100 i więcej ha. W Grecji i na Cyprze wyznaczenie progu nie było możliwe, bo nastąpił spadek liczby gospodarstw we wszystkich grupach. Z analizy wyłączono Luksemburg i Maltę oraz Chorwację.

Udział użytków rolnych w gospodarstwach poniżej 20 ha w powierzchni użytków rolnych ogółem (%)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Cze

chy

Luks

emb

urg

Fran

cja

Sło

wac

ja

Wie

lka…

Dan

ia

Bu

łgar

ia

Nie

mcy

Esto

nia

Fin

lan

dia

Bel

gia

Szw

ecja

Irla

nd

ia

Ho

lan

dia

His

zpan

ia

Węg

ry

Łotw

a

Po

rtu

galia

Au

stri

a

Litw

a

Wło

chy

Ch

orw

acja

Gre

cja

Ru

mu

nia

Po

lska

Cyp

r

Sło

wen

ia

Mal

ta

Ogó

łem

3 3 4 4 4 6 8 8 10 10 11 11 13 14 15 15

22 2227 28

34 35

42 4348

58

69

98

18

Źródło: Rowiński J. obliczenia własne na podstawie danych Eurostatu

Udział użytków rolnych w gospodarstwach od 20 do 100 ha w powierzchni użytków rolnych ogółem (%)

0

10

20

30

40

50

60

70

Mal

ta

Sło

wac

ja

Ru

mu

nia

Bu

łgar

ia

Cze

chy

Esto

nia

Po

rtu

galia

Węg

ry

Wie

lka

Bry

tan

ia

Gre

cja

Sło

wen

ia

Ch

orw

acja

Dan

ia

Łotw

a

Litw

a

His

zpan

ia

Cyp

r

Po

lska

Szw

ecja

Fran

cja

Nie

mcy

Wło

chy

Luks

emb

urg

Au

stri

a

Fin

lan

dia

Irla

nd

ia

Bel

gia

Ho

lan

dia

Ogó

łem

15

8 9 9

1720 20 21 23 24 24 25 25 25

29 30 31 34 34 3639

43

5760

64 64 66

29


Udział użytków rolnych w gospodarstwach powyżej 100 ha w powierzchni użytków rolnych ogółem (%)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Mal

ta

Sło

wen

ia

Au

stri

a

Cyp

r

Ho

lan

dia

Po

lska

Irla

nd

ia

Bel

gia

Wło

chy

Fin

lan

dia

Gre

cja

Ch

orw

acja

Litw

a

Ru

mu

nia

Łotw

a

Luks

emb

urg

Szw

ecja

His

zpan

ia

Nie

mcy

Po

rtu

galia

Fran

cja

Węg

ry

Dan

ia

Esto

nia

Wie

lka

Bry

tan

ia

Bu

łgar

ia

Cze

chy

Sło

wac

ja

Ogó

łem

0

7

16 1720 21 23 24

2731

3540

47 4853 54 55 56 57 58

62 6469

74 75

8488 90

52


Zmiany struktury gospodarstw według grup obszarowych (%)

95

74

5645

90

4

10

23

19

6

1

514

20

30

10 815

2

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Polska Czechy Niemcy Francja UE

< 20 ha 20-50 ha 50-100 ha > 100 ha

90

5545 42

86

7

18

24

16

7

2

9 17

19

4

1

1813

22

3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


< 20 ha 20-50 ha 50-100 ha > 100 ha

2005 2016

Zmiany struktury użytkowania ziemi według grup obszarowych (%)

48

37

4

18

21

4

13

9

14

11

5

20

23

15

21

88

59 6453

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


< 20 ha 20-50 ha 50-100 ha > 100 ha

58

410

5

24

19

4

17

14

15

6

4

22

29

16

17

88

50 5245

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


< 20 ha 20-50 ha 50-100 ha > 100 ha

2005 2016

Gospodarstwa powyżej 100 ha UR w Polsce

Grupy obszarowe

Liczba Udział (%)

UR tys. ha

Udział (%)

100 - 200 7 661 0,5 1034,0 7,1

200 - 300 2 169 0,2 530,0 3,6

300 - 500 1 258 0,1 483,6 3,3

500 - 1000 758 0,1 517,3 3,6

1000 ha i więcej 270 0,0 509,7 3,5

Razem 12 116 0,9 3074,6 21,1


Struktura ekonomiczna gospodarstw

Struktura gospodarstw według wielkości ekonomicznej w 2016 roku (%)


85,7

59,5

33,4 32,9

82,5

11,9

21,1

28,0 26,2

10,4

2,4

19,4

38,6 40,9

7,1

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0


< 25000 euro 25000 - 100000 euro > 100000 euro

Struktura użytkowania ziemi w gospodarstwach według wielkości ekonomicznej w 2016 roku (%)


44,1

5,0 6,1 7,021,7

30,1

9,014,6

20,4

23,1

25,8

86,079,3

72,6

55,2

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0


< 25000 euro 25000 - 100000 euro > 100000 euro

Struktura standardowej produkcji w gospodarstwach według wielkości ekonomicznej w 2016 roku (%)


27,3

2,8 2,3 2,010,4

31,6

5,6 8,6 11,2

15,1

41,2

91,6 89,1 86,874,5

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0


< 25000 euro 25000 - 100000 euro > 100000 euro

Państwo Próg /euro/ Państwo Próg /euro/

1. Bułgaria 8 000 - 14 999 12. Portugalia 50 000 – 99 999

2. Rumunia 8 000 - 14 999 13. Włochy 50 000 - 99 999

3. Litwa 15 000 - 24 999 14. Szwecja 100 000 – 249 999

4. Węgry 15 000 -24 999 15. Finlandia 100 000 – 249 999

5. Słowenia 15 000 - 24 999 16. Francja 100 000 – 249 999

6. Estonia 25 000 - 49 999 17. Hiszpania 100 000 – 249 999

7. Polska 25 000 - 49 999 18. Niemcy 250 000 – 499 999

8. Grecja 25 000 - 49 999 19. Belgia 250 000 – 499 999

9. Łotwa 50 000 - 99 999 20. Wlk. Brytania 250 000 - 499 999

10. Irlandia 50 000 - 99 999 21. Holandia 250 000 – 499 999

11. Austria 50 000 – 99 999 22. Dania 500 000 i więcej

Progi wielkości ekonomicznej wyznaczające przyrost liczby gospodarstw w krajach UE (w euro SO)a

Źródło: Rowiński J., obliczenia własne na podstawie danych Eurostatu

a – Pominięto Czechy i Słowację, bowiem w tych krajach dominują b. duże gospodarstwa. Z analizy wyłączono Luksemburg, Luksemburg i Maltę oraz Chorwację.

Struktura chowu zwierząt

Przeciętna wielkość stada bydła w 2016 roku

122,8

135,3

112,0

63,1

159,6

101,7

121,3

3,4

46,5

86,4

17,4

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180B

elg

ia

Dan

ia

Fran

cja

His

zpan

ia

Ho

lan

dia

Nie

mcy

Cze

chy

Ru

mu

nia

Wę

gry

UE-

15

Po

lska

0

75

150

225

300

375

450

525

600

Sztu

k (w

sta

dac

h o

gółe

m)

sztu

k (w

sta

dac

h p

ow

yże

j 10

0 s

ztu

k)

stada ogółem stada pow. 100 sztuk

Źródło: Pepliński B., 2019 na podstawie danych Eurostatu

Przeciętna wielkość stada krów mlecznych w stadach bydlęcych w 2016 r.

45,1

180,3

57,145,7

97,4

61,8

128,6

2,4

31,9

55,8

9,0

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200B

elg

ia

Dan

ia

Fran

cja

His

zpan

ia

Ho

lan

dia

Nie

mcy

Cze

chy

Ru

mu

nia

Wę

gry

UE-

15

Po

lska

0

60

120

180

240

300

360

kró

w (

w s

tad

ach

byd

lęcy

ch o

gółe

m)

kró

w (

w s

tad

ach

po

wyż

ej 1

00

szt

uk

byd

ła)



Progi ilościowe stad krów mlecznych w latach 2005–2013

Państwo Próg Państwo Próg

1. Rumunia 3 - 9 14. Wlk. Brytania 50-99

2. Bułgaria 10 – 19 15. Belgia 100 i więcej

3. Łotwa 10 – 19 16.Dania 100 i więcej

4. Litwa 20 – 29 17. Irlandia 100 i więcej

5. Polska 20 – 29 18. Grecja 100 i więcej

6. Austria 20 – 29 19. Włochy 100 i więcej

7. Słowenia 30 - 49 20. Holandia 100 i więcej

8. Niemcy 50 – 99 21. Szwecja 100 i więcej

9. Hiszpania 50 - 99 22. Czechy Brak progu

10. Francja 50 – 99 23. Estonia Brak progu

11.Luksemburg 50 - 99 24. Węgry Brak progu

12. Portugalia 50 – 99 25. Słowacja Brak progu

13. Finlandia 50 – 99 26. Cypr Brak progu

Przeciętna wielkość stada trzody chlewnej w 2016 roku

1384

3659

826

538

2714

714

393

3 25

508

650

400

800

1200

1600

2000

2400

2800

3200

3600

4000

Be

lgia

Dan

ia

Fran

cja

His

zpan

ia

Ho

lan

dia

Nie

mcy

Cze

chy

Ru

mu

nia

Wę

gry

UE-

15

Po

lska

0

1500

3000

4500

6000

7500

9000

10500

12000

13500

15000

Sztu

k (w

sta

dac

h o

gółe

m)

sztu

k (w

sta

dac

h p

ow

yże

j 10

00

szt

uk)



Progi ilościowe stad trzody chlewnej w latach 2005–2016

Państwo Próg Państwo Próg

Austria 400 - 999 Niemcy co najmniej 1 tys.

Polska 400 – 999 Portugalia co najmniej 1 tys.

Słowenia 400 - 999 Rumunia co najmniej 1 tys.

Belgia co najmniej 1 tys. Włochy co najmniej 1 tys.

Bułgaria co najmniej 1 tys. Czechy brak progu

Dania co najmniej 1 tys. Estonia brak progu

Finlandia co najmniej 1 tys. Irlandia brak progu

Francja co najmniej 1 tys. Litwa brak progu

Grecja co najmniej 1 tys. Słowacja brak progu

Hiszpania co najmniej 1 tys. Szwecja brak progu

Holandia co najmniej 1 tys. Węgry brak progu

Łotwa co najmniej 1 tys. Wielka Brytania brak progu

Przeciętna wielkość stada loch w stadach trzodowych w 2016 roku

224,4

708,6

136,0 119,1

564,6

175,7

104,7

2,7 13,8

123,1

7,40

100

200

300

400

500

600

700

800B

elg

ia

Dan

ia

Fran

cja

His

zpan

ia

Ho

lan

dia

Nie

mcy

Cze

chy

Ru

mu

nia

Wę

gry

UE-

15

Po

lska

0

400

800

1200

1600

2000

2400

2800

Sztu

k (w

sta

dac

h t

rzo

do

wyc

h o

gółe

m)

sztu

k (w

sta

dac

h p

ow

yże

j 20

0 s

ztu

k tr

zod

y)



Udział bydła i krów w stadach bydła powyżej 100 szt. w 2016 roku (%)

16,517,2

Bel

gia

Dan

ia

Fran

cja

His

zpan

ia

Ho

lan

dia

Nie

mcy

Cze

chy

Ru

mu

nia

Węg

ry

UE-

15

Po

lska

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

%

bydło krowy


Udział pogłowia w stadach powyżej 1000 szt. (trzoda chlewna) i powyżej 200 szt. (lochy)

81,3

25,0

79,0

26,7

Bel

gia

Dan

ia

Fran

cja

His

zpan

ia

Ho

lan

dia

Nie

mcy

Cze

chy

Ru

mu

nia

Węg

ry

UE-

15

Po

lska

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

%

trzoda chlewna w 2016 r. lochy w 2013 r.

Poziom koncentracji chowu loch w USA i Rosji

• 4 mln loch (2/3 pogłowia) w USA jest w ręku 40 właścicieli, a 3 mln loch (1/2 pogłowia) należy do 10 właścicieli;

• 0,8 mln loch (1/2) w Rosji jest w ręku 15kompanii rolniczych.

Źródło: Pepliński B., 2019

Pogłowie zwierząt gospodarskich w gospodarstwach ze zwierzętami w 2016 roku (LSU/1 gospodarstwo)


22,9

63,3

5,8 1,98,1 8,3 8,8 8,9 9,1 9,3 11,111,912,9

13,1

17,225,9

38,640,149,049,6

61,266,466,6

89,294,096,698,4112,7

148,3

184,5

199,7

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

UE-

28

UE-

15

UE-

13

Ru

mu

nia

Bu

łgar

ia

Ch

orw

acja

Gre

cja

Litw

a

Sło

wen

ia

Węg

ry

Łotw

a

Mal

ta

Po

rtu

galia

Po

lska

Cyp

r

Au

stri

a

Sło

wac

ja

Esto

nia

Irla

nd

ia

Szw

ecj

a

Wło

chy

Fin

lan

dia

His

zpan

ia

Fran

cja

Cze

chy

Wie

lka

Bry

tan

ia

Nie

mcy

Luks

emb

urg

Bel

gia

Ho

lan

dia

Dan

ia

50-200 LSU

Produkcja i produktywność czynników produkcji

Produkcja rolnicza w 2017 roku (mld euro)


0,1 0,4 0,7 0,9 1,2 1,3 2,0 2,1 2,7 3,8 3,9 4,6 6,0 6,8 7,1 8,1 8,4 8,510,010,5

16,3

24,3

28,229,3

48,050,3

55,8

69,9

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

Mal

ta

Luks

emb

urg

Cyp

r

Esto

nia

Sło

wen

ia

Łotw

a

Ch

orw

acja

Sło

wac

ja

Litw

a

Bu

łgar

ia

Fin

lan

dia

Cze

chy

Szw

ecj

a

Au

stri

a

Po

rtu

galia

Węg

ry

Irla

nd

ia

Bel

gia

Gre

cja

Dan

ia

Ru

mu

nia

Po

lska

Ho

lan

dia

Wie

lka

Bry

tan

ia

His

zpan

ia

Wło

chy

Nie

mcy

Fran

cja

Produkcja rolnicza (udział w %)

0,0

0,1 0,20,2

0,3

0,3

0,50,5

0,70,9

0,91,1 1,4

1,71,7

2,02,0

2,1

2,4

2,6

4,0

5,9

6,9

7,111,7

12,2

13,6

17,0

MaltaLuksemburgCyprEstoniaSłoweniaŁotwaChorwacjaSłowacjaLitwaBułgariaFinlandiaCzechySwecjaAustriaPortugaliaWęgryIrlandiaBelgiaGrecjaDaniaRumuniaPolskaHolandiaWielka BrytaniaHiszpaniaWłochyNiemcy


Standardowa produkcja w gospodarstwie (tys. euro)

34,2

67,5

10,4 3,5 10,6 11,1 14,8 15,1 15,2 16,6 17,5 17,717,7

19,0 19,940,6 45,1 46,0 46,4 48,0

70,7 75,3 82,0

134,4137,3

178,4185,3

191,6

217,9

287,1

414,6

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

400,0

450,0

UE-

28

UE-

15

UE-

13

Ru

mu

nia

Mal

ta

Gre

cja

Litw

a

Ch

orw

acja

Węg

ry

Sło

we

nia

Łotw

a

Cyp

r

Po

lska

Bu

łgar

ia

Po

rtu

galia

His

zpan

ia

Wło

chy

Irla

nd

ia

Au

stri

a

Esto

nia

Fin

lan

dia

Sło

wac

ja

Szw

ecja

Fran

cja

Wie

lka

Bry

tan

ia

Nie

mcy

Luks

emb

urg

Cze

chy

Be

lgia

Dan

ia

Ho

lan

dia


Produkcja standardowa (SO) wynosi w Polsce około 50%

średniej w UE 40-300 tys. euro

Produkcja rolnicza na 1 ha UR w 2017 roku (tys. euro)

2,3 2,8

1,40,7 0,9 0,9 0,9 1,1 1,3 1,3 1,3

1,71,7 1,7 1,7 1,8 1,9 2,0 2,1 2,2 2,4 2,5 2,6 3,0 3,34,0 4,0

6,2 6,3

10,4

15,7

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

UE-

28

UE-

15

UE-

12

Łotw

a

Bu

łgar

ia

Esto

nia

Litw

a

Sło

wac

ja

Ru

mu

nia

Ch

orw

acja

Cze

chy

Po

lska

Irla

nd

ia

Węg

ry

Fin

lan

dia

Wie

lka

Bry

tan

ia

Po

rtu

galia

Szw

ecja

His

zpan

ia

Gre

cja

Sło

we

nia

Fran

cja

Au

stri

a

Luks

emb

urg

Ger

man

y

Wło

chy

Dan

ia

Cyp

r

Be

lgia

Mal

ta

Ho

lan

dia


Produktywność ziemi w Polsce stanowi około

70 % średniej produktywności w UE

2000-6000 euro

Produkcja rolnicza na 1 AWU w 2017 roku (tys. euro)

44,9

75,0

15,0 10,3 12,8 14,7

14,7

15,4 17,2 18,1 20,6 22,4 22,5 22,6

41,7 43,6 44,9 46,0 49,4 52,0 57,5 59,967,3

98,7102,5106,4

113,8117,1

153,0

191,7

212,6

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

UE-

28

UE-

15

UE-

12

Ru

mu

nia

Ch

orw

acja

Sło

we

nia

Po

lska

Bu

łgar

ia

Łotw

a

Litw

a

Węg

ry

Gre

cja

Po

rtu

galia

Mal

ta

Cyp

r

Esto

nia

Cze

chy

Sło

wac

ja

Fin

lan

dia

Irla

nd

ia

Wło

chy

His

zpan

ia

Au

stri

a

Fran

cja

Wie

lka

Bry

tan

ia

Szw

ecja

Ger

man

y

Luks

emb

urg

Be

lgia

Ho

lan

dia

Dan

ia


40-200 tys. euro

Produktywność pracy w Polsce stanowi około

33 % średniej produktywności w UE

Produkcja i produktywność (2017 r.)

Kategoria Miejsce w UE 28

Udział w UE 28 (%) [2005 r.]

Produkcja 7 5,9

Relacja (UE 28=100)

Produkcja standardowa na gospodarstwo

19 52 [84]

Produktywność ziemi 20 73 [55]

Produktywność pracy 25 33 [17]


Gospodarstwa w zależności od głównego źródła dochodów

Wyszczegól-

nienieOgółem

Gospodarstwa domowe, w których ponad 50%

dochodów ogółem stanowiły dochody z:Gospodar-

stwa

pozostałedziałalności

rolniczej

działalności

rolniczej

i pracy

najemnej

pracy

najemnej

pracy

najemnej

i

działalności

rolniczej

działalności

pozarolni-

czej

emerytury

i renty

niezarob-

kowych

źródeł

utrzymania

Polska

(tys.)1406,6 481,0 14,7 447,0 45,3 105,6 191,3 35,0 86,6

% 100,0 34,2 1,0 31,8 3,2 7,5 13,6 2,5 6,2

Źródło: Charakterystyka gospodarstw rolnych, GUS 2018.

Gospodarstwa w Polsce w zależności od wielkości ekonomicznej (2016 r.) (FADN)

Wyszczególnienie

SORazem

Bardzo

małeMałe

Średnio-

małe

Średnio-

dużeDuże

Bardzo

duże

2 ≤ € < 8 8 ≤ € < 25 25 ≤ € < 50 50 ≤ € < 100 100 ≤ € < 500 € ≥ 500

Liczba gospodarstw 730 762 273 994 307 446 95 337 35 714 16 073 2 197

Powierzchnia

użytków

rolnych (ha)

19,5 8,0 15,1 26,8 44,8 99,4 742,5

Produkcja (tys. zł) 125,6 28,6 71,3 170,4 335,3 1147,1 6986,0

Dotacje 26,0 10,4 22,3 39,8 66,2 109,4 731,5

Dochód 34,9 8,6 25,7 64,9 116,6 278,7 190,0

Dochód na osobę

pełnozatrudnioną

rodziny

(tys. zł/FWU)

23,8 7,2 16,8 36,4 61,4 149,8 451,1

Źródło: FADN, 2017 r., IERiGŻ 2018.

Gospodarstwa w zależności od wielkości ekonomicznej

Liczba gospodarstw

Klasy wielkości ekonomicznej w tys. euro

25 ≤ € < 50

50 ≤ € < 100

100 ≤ € < 500

500 ≤ € 1000

€ ≥ 1000

Razem

Wg FADN95 337 35 714 16 073 2 197 117 178

Wg GUS 109 161 58 938 30 279 2 273 1 182 201 833

Źródło: FADN, 2017 r., IERiGŻ 2018., Charakterystyka gospodarstw rolnych, GUS 2018.

Można szacować, że tylko około 90 – 130 tys. gospodarstw uzyskuje w pełni satysfakcjonujący poziom dochodów z produkcji rolniczej, zapewniający realizację celu konsumpcyjnego i rozwojowego

Podsumowanie, kierunki rozwoju

Podsumowanie (1)

• Polska dysponuje znacznym potencjałemprodukcji rolnej (głównie ziemi), któregowykorzystanie jest niepełne, ze względu nawciąż wadliwe struktury produkcyjne.

• Zasadniczym problemem polskiego rolnictwa jestznaczne (chociaż zróżnicowane regionalnie)rozdrobnienie skutkujące niekorzystnymirelacjami między czynnikami produkcji i niskąwydajnością pracy.

Podsumowanie (2)

• Ewolucja struktur obszarowych i ekonomicznych w UE w okresie 2005-2016 polegała na:

• zmniejszeniu liczby gospodarstw,

• zwiększeniu przeciętnego obszaru gospodarstwa,

• zwiększeniu poziomu intensywności gospodarowania (wzrostu produkcji na 1 AWU, na 1ha UR i na 1 gospodarstwo), a w efekcie do wzrostu wielkości ekonomicznej gospodarstw.

• Dotyczyło to niemal we wszystkich państwach unijnych, zarówno „nowych”, jak i „starych”, gdzie wyjściowy stan struktur był i tak już lepszy niże w większości „nowych” krajów UE. Zwiększyła się zatem różnica między obiema grupami krajów.

Podsumowanie (3)• Mimo zdecydowanie niekorzystnej struktury obszarowej i ekonomicznej

rolnictwa polskiego (prawie 50% UR znajduje się we władaniu około 1,3 mln gospodarstw poniżej 20 ha, które z reguły osiągają produkcję standardową poniżej progu wielkości ekonomicznej) efekty przekształceń strukturalnych po wstąpieniu do UE były znacznie mniejsze niż w innych państwach członkowskich.

• Przyczyny:

Polska nadal znajduje się w początkowej fazie przekształceń strukturalnych (likwidowane są jedynie bardzo małe i małe gospodarstwa),

ograniczony obrót na międzysąsiedzkim rynku ziemi rolniczej (także wywołany przepisami wprowadzonymi w latach 2011-2016) .

• Skutek:

jeżeli część gruntów nie „przepłynie” od gospodarstw najmniejszych do tych o powierzchni 20–100 ha, to coraz silniej ujawniać się będzie niewydolność dochodowa polskiego rolnictwa. [w wielu „starych” państwach powierzchnia 100 ha UR zaczyna być minimalną wielkością gospodarstwa przynoszącego satysfakcjonujący rolnika dochód]

Podsumowanie (4)

• Należy stworzyć warunki do „przepływu” ziemi do gospodarstwwiększych obszarowo, w tym głównie o powierzchni powyżej 100ha.

• „Upełnorolnienie” części istniejących gospodarstw o powierzchnimniejszej niż 20 ha i ewentualna organizacja nowych, opowierzchni 20-100 ha, nie powinno odbywać się kosztemgospodarstw wielkotowarowych, które (przynajmniejpotencjalnie) są jednostkami spełniającymi europejskie standardyorganizacji i efektywności.

• Wskazane jest podejmowanie działań mieszczących się wkoncepcji wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich,polegających głównie na tworzeniu miejsc pracy dla obecnychwłaścicieli małych gospodarstw.

Podsumowanie (5)

Wskazane jest:

• wprowadzenie uregulowań dotyczących gruntów zaniedbanych i porzucanych,

• zniesienie większości przepisów ograniczających swobodny obrót ziemią rolniczą,

• zwiększenia wsparcia finansowego i doradczego małym gospodarstwom, które są w stanie prowadzić przynoszącą dochód parytetowy produkcję w oparciu o małe zasoby ziemi (intensywne kierunki produkcji rolniczej, agroturystyka, przetwórstwo produktów rolnych).

Jaki kierunek rozwoju gospodarstw rolnych? (1)

Dwie strategie rozwoju rolnictwa - wzrost skali

wytwarzania w gospodarstwach rolnych prowadzący do

wzrostu wydajności pracy (wartości dodanej na 1

pracującego)

Obie strategie winny być wspierane przez politykę rolną!

Finalny oczekiwany skutek rozwoju – parytetowa produktywność pracy (parytetowy poziom dochodów)!

Jaki kierunek rozwoju gospodarstw rolnych ? (2)

Gospodarstwa duże – „mogą” się rozwijać

w oparciu o duże zasoby ziemi i kapitału

na 1 pracującego

duża wartość dodana na jednostkę pracy,

Jaki kierunek rozwoju gospodarstw rolnych ? (3)

Gospodarstwa mniejsze – „muszą” się rozwijać w oparciu o duże zasoby pracy i/lub kapitału (finansowego i intelektualnego) na 1 pracującego i na 1 ha UR

Duża wartość dodana na: 1 jednostkę ziemi,1 jednostkę zasobów pracy,i na 1 jednostkę produktu!

Dziękuję za uwagę

vi europejski kongres menadŻerÓw … › uploads › prezentacje › poczta.pdfwsparcie wsi i...

Documents