vi t nam -...

�

�

�

�

�

VI�T NAM QU�N LÝ CHI TIÊU CÔNG

�� T�NG TR��NG VÀ GI�M NGHÈO

�ÁNH GIÁ T�NG H�P CHI TIÊU CÔNG, ��U TH�U MUA S�M CÔNG VÀ TRÁCH NHI�M TÀI CHÍNH 2004. �

�

�

T�p 2: CÁC V�N � CHUYÊN NGÀNH �

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

Báo cáo chung c�a Chính ph� Vi�t Nam và Ngân hàng Th� gi�i v�i s� h� tr� c�a Nhóm các nhà tài tr� cùng m�c ích

Tháng 4 nm 2005

Các t vi�t t�t

AGRMM Nhóm T� v�n v Qu�n lý và B�o trì ��ng b� ASEAN Hi�p h�i các n��c �ông Nam Á BHXH B�o hi�m Xã h�i BHYT B�o hi�m Y t� B� NNPTNT B� Nông nghi�p và Phát tri�n nông thôn B� GD�T B� Giáo d�c và �ào t�o B� GT(VT) B� Giao thông (V�n t�i) B� KHCN B� Khoa h�c Công ngh� B� KH�T B� K� ho�ch và ��u t� B� L�TBXH B� Lao �ng – Th��ng binh – Xã h�i BOT Xây d�ng – V�n hành – Chuy�n giao CIENCO T�ng công ty Công trình Giao thông CLTD TT&X�GN Chi�n l��c toàn di�n v tng tr��ng và xóa ói gi�m nghèo CT 135 Ch��ng trình 135 CTMT(QG) Ch��ng trình m�c tiêu (Qu�c gia) Cty QLTL Công ty Qu�n lý công trình th�y l�i CTYTQG Ch��ng trình y t� qu�c gia C�c HKDD C�c Hàng không dân d�ng �GCTC �ánh giá chi tiêu công �GTHCTC �ánh giá t�ng h�p chi tiêu công, �u th�u mua s�m công và trách nhi�m tài chính �H&C� ��i h�c và Cao �ng �i u tra MSDC �i u tra m�c s�ng dân c� DNKT D�y ngh k� thu�t DNNN Doanh nghi�p nhà n��c �SVN ��ng s�t Vi�t Nam �TDS&SK �i u tra dân s� và s�c kh�e �TMSHG� �i u tra m�c s�ng h� gia ình �TSKQG �i u tra s�c kh�e qu�c gia FDI ��u t� tr�c ti�p n��c ngoài FIR Vùng thông báo bay GDP T�ng s�n ph m qu�c dân H�ND H�i !ng nhân dân HS/GV T" l� H�c sinh/Giáo viên IBRD Ngân hàng Tái thi�t và phát tri�n qu�c t� IDA Hi�p h�i Phát tri�n qu�c t� IMF Qu� Ti n t� Qu�c t� JBIC Ngân hàng H�p tác qu�c t� Nh�t b�n MCLTHTT M�c ch�t l��ng tr��ng h�c t�i thi�u MIS H� th�ng thông tin qu�n lý MTEF Khuôn kh� chi tiêu trung h�n NGO T� ch�c phi chính ph� NHTG Ngân hàng Th� gi�i NHTMQD Ngân hàng Th��ng m�i qu�c doanh NS GD Ngân sách cho giáo d�c NS�P Ngân sách #a ph��ng NSNN(TW) Ngân sách nhà n��c (Trung ��ng) ODA H� tr� Phát tri�n chính th�c

�ánh giá t�ng h�p chi tiêu công, ��u th�u mua s�m công và trách nhi�m tài chính 2004

Qu� KCB Qu� Khám ch$a b�nh SARS B�nh Viêm ��ng hô h�p c�p TABMIS Thông tin Qu�n lý Kho b�c và Ngân sách TE Tr% em THCN Trung h�c công nghi�p THCS Trung h�c c� s� THPT/PTTH Trung h�c ph� thông/ Ph� thông trung h�c TNSNT T�ng nng su�t nhân t� TSC� Tài s�n c� #nh TX (T�ng chi) th��ng xuyên UBND &y ban nhân dân UNDP Ch��ng trình Phát tri�n Liên H�p Qu�c UNESCO T� ch�c Vn hoá, Khoa h�c và Giáo d�c Liên h�p qu�c VH&BD V�n hành và b�o d�'ng VITRANSS Chi�n l��c Phát tri�n Giao thông qu�c gia VIWA C�c ��ng sông Vi�t Nam VRA C�c ��ng b� Vi�t Nam WHO T� ch�c Y t� Th� gi�i XDCB Xây d�ng c� b�n X�GN -TVL Xóa ói gi�m nghèo - T�o vi�c làm

M C L C

10. CHI TIÊU CÔNG TRONG NGÀNH GIÁO D C........................................ 1 Gi�i thi�u và t�ng quan ...................................................................................... 1 B�i c�nh và các chính sách trong ngành giáo d�c.............................................. 1 ��u t� phát tri�n giáo d�c .................................................................................. 3 K�t qu� ho�t �ng c�a ngành ............................................................................. 8 Ho�ch #nh và th�c thi các �u tiên trong ngành............................................... 27 K�t lu�n và khuy�n ngh#................................................................................... 30

11. CHI TIÊU CÔNG TRONG NGÀNH GIAO THÔNG ............................... 33 Gi�i thi�u và t�ng quan ..................................................................................... 33 T�ng quan và tình hình ho�t �ng trong ngành giao thông............................... 33 Chi tiêu công chung trong ngành giao thông..................................................... 40 Nhu c�u chi tiêu trong t��ng lai ........................................................................ 55 K�t lu�n và khuy�n ngh# .................................................................................... 57

12. CHI TIÊU CÔNG TRONG NGÀNH Y T� ................................................. 61 Gi�i thi�u chung và t�ng quan........................................................................... 61 Thành t�u và thách th�c .................................................................................... 62 T�ng quan v chi tiêu y t� giai o�n 1991-2002 ............................................... 66 Quá trình phát tri�n chính sách y t� và công c� chính sách .............................. 69 S� c�n thi�t ph�i t�p trung vào các ch�c nng chính c�a nhà n��c trong y t�.. 81 Th�c hi�n các ch�c nng chính c�a nhà n��c trong y t� .................................. 83 Khuy�n ngh#....................................................................................................... 86

13. CHI TIÊU CÔNG TRONG NGÀNH NÔNG NGHI�P ............................ 91 Gi�i thi�u và t�ng quan ..................................................................................... 91 B�i c�nh c�a ngành............................................................................................ 92 Nh$ng tác �ng chính và t!n t�i c�n c�i ti�n................................................... 100 Nh$ng v�n chi tiêu công cho các ti�u ngành .............................................. 105 Khuy�n ngh#..................................................................................................... 114

14. CH��NG TRÌNH M C TIÊU QU�C GIA............................................. 117 Gi�i thi�u và t�ng quan ................................................................................... 117 Qu�n lý và i u ti�t.......................................................................................... 118 Chi ngân sách nhà n��c cho các CTMTQG.................................................... 121 R�i ro mua s�m, trách nhi�m tài chính c�a Ch��ng trình X�GN và Ch��ng trình 135........................................................................................................... 124 Tác �ng và hi�u qu� c�a các CTMTQG........................................................ 128 Khuy�n ngh#..................................................................................................... 134

H�p:

H�p 10.1: Các m�c tiêu chính trong ngành giáo d�c ...................................... 2 H�p 10.2: Nh$ng m�c tiêu mang tính ho�t �ng chính trong ngành giáo d�c3 H�p 12.1: Các kinh nghi�m ban �u v�i Ngh# #nh 10/2002/N�-CP .......... 81


H�p 12.2: Ngân sách cho các b�nh vi�n tuy�n trung ��ng........................... 85 H�p 13.1: Xóa ói gi�m nghèo và tác �ng tng tr��ng c�a chi tiêu

cho khu v�c nông thôn................................................................ 101 H�p 14.1: Hi�u qu� Ch��ng trình Xoá ói gi�m nghèo và t�o vi�c làm.... 131 H�p 14.2: Tác �ng c�a Ch��ng trình 135 �i v�i gi�m ói nghèo .......... 132 H�p 14.3: Hi�u qu� c�a các ch��ng trình m�c tiêu phòng ch�ng m�t s� b�nh

xã h�i, b�nh d#ch nguy hi�m và HIV/AIDS................................ 132

Bi�u ��:

Bi�u ! 11.1: �ánh giá v s� ti�p c�n c�a ��ng giao thông nông thôn.......36 Bi�u ! 11.2: Chi phí v�n chuy�n container 40 feet, qua c�ng g�n nh�t, �n

Nh�t b�n....................................................................................37 Bi�u ! 11.3: So sánh tình hình h� h�ng c�a h� th�ng ��ng

t��ng �ng v�i nh$ng tình hu�ng chi ngân sách khác nhau......47 Bi�u ! 12.1: Thu nh�p bình quân �u ng��i theo khu v�c và chi y t� theo

�u ng��i ..................................................................................63 Bi�u ! 12.2: S� ! Lorenz v phân b� chi ngân sách nhà n��c trong ngành

y t� (1997 và 2002) và GDP theo �u ng��i (2000) gi$a các #a ph��ng......................................................................................64

Bi�u ! 12.3: Chi y t� theo khu v�c và ngu!n v�n ........................................65 Bi�u ! 12.4: T" l� phân chia ngân sách trung ��ng – #a ph��ng trong t�ng

ngân sách y t� c�a nhà n��c, 1991-2002 .................................67 Bi�u ! 12.5: C� c�u trong t�ng chi ngân sách nhà n��c cho y t�, 1991-2002

(%) ............................................................................................68 Bi�u ! 12.6: Chi ngân sách trung ��ng cho y t� theo ch�c nng, 1991-2002

(%) ............................................................................................69 Bi�u ! 12.7: Chi ngân sách #a ph��ng cho y t� theo ch�c nng, 1991-2002

(%) ............................................................................................69 Bi�u ! 12.8: Chi chm sóc s�c kh�e t( ti n túi c�a h� gia ình tính trên �u

ng��i trong m�t nm (2002 là nm g�c), x�p theo nhóm thu nh�p .......................................................................................70

Bi�u ! 12.9: T" l� chi ngân sách nhà n��c cho các ch��ng trình y t� qu�c gia trong t�ng chi ngân sách th��ng xuyên cho ngành y t�, 1993-2002. .............................................................................73

Bi�u ! 14.1: T" tr�ng c�a các ch��ng trình riêng r) trong t�ng chi tiêu cho các CTMTQG, giai o�n 1999-2003...................................122

B�ng:

B�ng 10.1: T" l� chi tiêu cho giáo d�c trong GDP và t�ng chi tiêu công....... 3 B�ng 10.2: Chi tiêu cho giáo d�c t�i m�t s� qu�c gia th�i k* 1999-2001...... 4

Chi tiêu công trong ngành giáo dc

B�ng 10.3: T" l� chi NSNN cho giáo d�c....................................................... 5 B�ng 10.4: C� c�u chi NS cho ngành giáo d�c theo n�i dung kinh t� c�a các

c�p, b�c h�c (%) ....................................................................... 5 B�ng 10.5: Chi �u t� xây d�ng c� b�n cho giáo d�c .................................... 6 B�ng 10.6: Chi l��ng giáo viên t( ngu!n ngân sách cho giáo d�c công l�p

tính trên m�t �u h�c sinh trong m�t nm (!ng)........................ 6 B�ng 10.7: Chi tiêu cho giáo d�c chia theo c�p ngân sách,(%) ...................... 6 B�ng 10.8: Ngu!n tài chính cho chi giáo d�c (%) ......................................... 7 B�ng 10.9: S� l��ng h�c sinh các c�p h�c (nghìn)......................................... 9 B�ng 10.10: S� l��ng tr��ng h�c m�m non và ph� thông ............................. 9 B�ng 10.11: S� l��ng giáo viên � các c�p b�c h�c....................................... 10 B�ng 10.12: T" l� tr% em trong � tu�i ��c i h�c, (%) ............................. 11 B�ng 10.13: S� khác bi�t trong t" l� HS/GV nm 2002 ............................... 12 B�ng 10.14: Khác bi�t v t" l� nh�p h�c theo i u ki�n kinh t� xã h�i ........ 13 B�ng 10.15: T" l� h�c sinh theo gi�i tính ..................................................... 13 B�ng 10.16: Ph�m vi l�i ích có ��c t( chi cho giáo d�c ............................ 14 B�ng 10.17: Thành ph�n chi c�a h� gia ình � b�c giáo d�c ti�u h�c và

THCS.......................................................................................... 15 B�ng 10.18: Mi+n gi�m h�c phí phân theo nhóm thu nh�p .......................... 15 B�ng 10.19: Chi tiêu c�a các ch��ng trình m�c tiêu qu�c gia

s, d�ng ngân sách nhà n��c phân theo theo vùng (1997-2004 ) (%) .............................................................................................. 17

B�ng 10.20: Chi phí trên �u h�c sinh (Nghìn !ng) ................................... 17 B�ng 10.21: T" l� h�c sinh/giáo viên............................................................ 18 B�ng 10.22: Chi phí ào t�o trên �u sinh viên � các c� s� ào t�o �i h�c 18 B�ng 10.23: Gì� gi�ng trên l�p c�a giáo viên............................................... 19 B�ng 10.24: T" l� ng��i lao �ng bi�t ch$................................................... 20 B�ng 10.25: T" l� lên l�p và t�t nghi�p ........................................................ 21 B�ng 10.26: T" l� l�u ban và b� h�c theo vùng ........................................... 22 B�ng 10.27: Ti�p thu ki�n th�c toán và t�p �c � l�p 5 ............................... 22 B�ng 10.28: S� nm h�c trung bình.............................................................. 23 B�ng 10.29: So sánh v t" l� HS/GV trên bình di�n qu�c t� ........................ 24 B�ng 10.30: Trình � giáo viên � ào t�o �i h�c ........................................ 25 B�ng 10.31: L��ng và ti n công c�a giáo viên so v�i GDP �u ng��i........ 25 B�ng 10.32: So sánh v k�t qu� ti�p thu gi$a h�c c� ngày và h�c n,a ngày 26 B�ng 11.1: Kh�i l��ng v�n t�i trong n��c giai o�n 1999-2003 ................. 34 B�ng 11.2: Chi u dài ��ng (km) phân theo lo�i ��ng và m-t ��ng...... 35 B�ng 11.3: Ph��ng ti�n v�n t�i ..................................................................... 36 B�ng 11.4: T" l� chi�m ch� c�a hãng Hàng không qu�c gia Vi�t Nam

trong t�ng s� ch� ��c cung c�p................................................ 39 B�ng 11.5: So sánh v�i các n��c khác.......................................................... 40 B�ng 11.6: T�ng quan v chi tiêu công trong ngành giao thông

d�a trên s� li�u c�a B� Tài chính (t" !ng)............................... 41


B�ng 11.7: T�ng quan chi giao thông (t" !ng) ........................................... 42 B�ng 11.8: M�c chi tiêu c�a ngân sách trung ��ng và các ngu!n tài chính (t"

!ng)........................................................................................... 44 B�ng 11.9: So sánh m�c chi cho giao thông v�i các n��c ........................... 44 B�ng 11.10: So sánh s� li�u v chi th��ng xuyên c�a C�c ��ng b� và B�

Tài chính..................................................................................... 45 B�ng 11.11: Ngu!n thu trong nm 2001 t( nh$ng kho�n thu do ng��i s,

d�ng ��ng óng........................................................................ 48 B�ng 11.12: M�c chi cho ��ng b� c�p t.nh ............................................... 49 B�ng 11.13: S� khác nhau gi$a các vùng v m�c chi cho ��ng b� ........... 50 B�ng 11.14: Chi ngân sách phân theo lo�i hình giao thông (t" !ng) .......... 51 B�ng 11.15: Phân b� c�a ngân sách nhà n��c và ngu!n thu c�a ��ng s�t

Vi�t nam ..................................................................................... 52 B�ng 11.16: Nhu c�u �u t� cho c� s� h� t�ng trong ngành giao thông

(nghìn t" !ng) ........................................................................... 55 B�ng 12.1: M�t s� ch. s� v s�c kh�e trong giai o�n 1990-2002 và m�c tiêu

2010............................................................................................ 62 B�ng 12.2. Dân s�, t�ng chi ngân sách, chi ngân sách cho y t� và GDP, 1991-

2002............................................................................................ 66 B�ng 12.3: Chi tiêu công và t�ng chi y t� so v�i GDP � m�t s� n��c châu Á

ang phát tri�n, 2001.................................................................. 67 B�ng 13.1: Nghèo ói, tng tr��ng và c� c�u kinh t�, 1998-2003, (%) ....... 92 B�ng 13.2: Chi ngân sách cho nông nghi�p, lâm nghi�p và ng� nghi�p ...... 95 B�ng 13.3: Chi c�a Nhà n��c cho nông nghi�p, 1997–2002,....................... 95 B�ng 13.4: Chi �u t� và chi th��ng xuyên trong nông nghi�p,

% trong t�ng chi tiêu,.................................................................. 96 B�ng 13.5: Chi tiêu c�a Nhà n��c cho l��ng, ti n công và VH&BD trong

nông nghi�p, ............................................................................... 96 B�ng 13.6: Ngân sách nông nghi�p theo l/nh v�c, t" !ng Vi�t Nam.......... 97 B�ng 13.7: Th�ng kê tài chính c�a các doanh nghi�p nhà n��c do trung ��ng

qu�n lý ........................................................................................ 98 B�ng 13.8: ODA trong ngành nông nghi�p, 1997-2002 ............................. 100 B�ng 13.9: V�n �u t� phân theo hình th�c s� h$u nm 1999................... 103 B�ng 13.10: Vi�t Nam – Chi tiêu công cho thu" l�i (t" !ng) ................... 105 B�ng 13.11: Vi�t Nam: N� c�a B� NNPTNT � các công ty xây d�ng th�y

l�i, (t" !ng)1 ........................................................................... 107 B�ng 13.12: Chi tiêu công dành cho nghiên c�u nông nghi�p t(

các ngu!n v�n c�a Trung ��ng, giai o�n 2000–2003 ........... 110 B�ng 13.13: Ngu!n ngân sách cho khuy�n nông (t" VND) ....................... 111 B�ng 13.14: Chi tiêu công dành cho lâm nghi�p và các d#ch v� có liên quan

(t" !ng) ................................................................................... 113 B�ng 14.1: T" l� chi cho các CTMTQG trong t�ng chi ngân sách nhà n��c,

giai o�n 1998-2002................................................................. 122

Chi tiêu công trong ngành giáo dc�

1

10. CHI TIÊU CÔNG TRONG NGÀNH GIÁO D C

Gi�i thi�u và t�ng quan

10.1 Nh� tác �ng c�a c�i cách kinh t�, Vi�t Nam ã có ti�n b� nhanh chóng trong tng tr��ng kinh t� và gi�m nghèo. Khi b�t �u quá trình �i m�i, Vi�t Nam có t" l� dân s� bi�t ch$ cao c0ng nh� trình � giáo d�c trung h�c và �i h�c cao h�n h�u h�t các qu�c gia có thu nh�p �u ng��i t��ng ��ng. �� duy trì t�c � phát tri�n kinh t� nhanh nh� hi�n nay, chính sách phát tri�n giáo d�c và ào t�o ph�i th�c s� là qu�c sách hàng �u v�i m�c tiêu nâng cao dân trí, ào t�o ngu!n nhân l�c và b!i d�'ng nhân tài cho qu�c gia.

10.2 Ch��ng này ph�n ánh nh$ng ti�n b� �t ��c trong chi tiêu công cho giáo d�c k� t( l�n ánh giá chi tiêu công nm 2000. Nhìn chung, vi�c c�p v�n cho ngành ã ��c c�i thi�n nhi u, t" l� xã h�i hóa tng và c� s� v�t ch�t ��c nâng c�p. Kho�ng cách gi$a l�i ích ng��i dân ��c h��ng và chi phí h� ph�i b� ra ã thu h1p dù v2n còn là m�t v�n áng quan tâm. Bên c�nh ó, v2n còn nhi u thách th�c l�n �i v�i vi�c nâng cao ch�t l��ng và hi�u qu� c�a giáo d�c.

10.3 Ph�n �u c�a ch��ng này xem xét b�i c�nh và chính sách trong ngành giáo d�c. Ph�n hai xem xét v�n c�p kinh phí cho ngành giáo d�c. Ph�n ba ánh giá k�t qu� ho�t �ng c�a ngành. Ph�n b�n nghiên c�u cách th�c ti�p c�n �i v�i công tác l�p k� ho�ch và th�c hi�n các �u tiên c�a ngành. Ph�n nm �a ra k�t lu�n và ki�n ngh#.

B�i c�nh và các chính sách trong ngành giáo d�c

10.4 H� th�ng giáo d�c qu�c dân Vi�t Nam hi�n có b�n c�p: m�m non, ti�u h�c (kéo dài 5 nm, b�t �u t( 6 tu�i), trung h�c c� s� (THCS – 4 nm) và trung h�c ph� thông (THPT – 3 nm). Giáo d�c ch� y�u do các tr��ng công l�p �m nhi�m. C0ng có các tr��ng bán công theo hình th�c Nhà n��c cung c�p c� s� v�t ch�t còn cha m1 h�c sinh trang tr�i chi phí ho�t �ng, k� c� l��ng giáo viên. Sau b�c ti�u h�c và trung h�c c� s� và trung h�c ph� thông còn có �ào t�o và D�y ngh k� thu�t (DNKT). �ào t�o �i h�c ��c th�c hi�n t�i các tr��ng �i h�c và cao �ng. Bên c�nh ó, còn có m�t h� th�ng b� túc vn hoá v�i nhi u hình th�c ào t�o khác nhau. Toàn b� h� th�ng trên bao g!m c� giáo d�c và ào t�o trong ánh giá này ��c g�i chung là giáo d�c.

10.5 B� Giáo d�c và �ào t�o (B� GD�T) ch#u trách nhi�m chung v ho�ch #nh chính sách giáo d�c. Nhìn chung, B� qu�n lý các tr��ng �i h�c, c�p t.nh


2

qu�n lý tr��ng trung h�c, c�p huy�n và xã qu�n lý ti�u h�c và m�m non. Tuy nhiên, trên th�c t�, mô hình này có s� khác bi�t theo t(ng vùng lãnh th�. Phân c�p trong ngành giáo d�c ang ��c y m�nh thông qua vi�c thu h1p s� ki�m soát c�a c�p trung ��ng k�t h�p v�i vi�c tng quy n t�o ngu!n thu và các khuy�n khích khác � c�p #a ph��ng. B� Lao �ng – Th��ng binh – Xã h�i có trách nhi�m qu�n lý DNKT.

10.6 Nh$ng m�c tiêu chính trong chính sách giáo d�c c�a Chính ph� ��c nêu trong các vn b�n sau: Chi�n l��c toàn di�n v gi�m nghèo và tng tr��ng (2002), Chi�n l��c phát tri�n ngành giáo d�c giai o�n 2001-2010, K� ho�ch giáo d�c cho m�i ng��i và Quy ho�ch t�ng th� giáo d�c trung h�c ph� thông. M�c tiêu t�ng th� là nh3m tng t" l� �n tr��ng c�a tr% em trong � tu�i � m�i c�p h�c, -c bi�t là trong các c�ng !ng b# thi�t thòi. ��i v�i giáo d�c ti�u h�c, m�c tiêu này là �n cu�i th�p k" này, m�i tr% em trong � tu�i s) ��c �n tr��ng. M�c tiêu ti�p theo là nâng cao ch�t l��ng và m�c � phù h�p c�a ho�t �ng giáo d�c nh3m phát tri�n quy n công dân và t�o c� s� cho tng tr��ng kinh t� trong n n kinh t� m� toàn c�u. M�t m�c tiêu n$a là nâng cao ch�t l��ng qu�n lý giáo d�c � m�i c�p h�c, -c bi�t là thông qua phân c�p qu�n lý cho #a ph��ng và c� s� trong khuôn kh� các tiêu chu n qu�c gia.

10.7 Các m�c tiêu và nhi�m v� quan tr�ng ��c nêu trong H�p 10.1 và h�p 10.2.

H�p 10.1: Các m�c tiêu chính trong ngành giáo d�c

M�m non: • T" l� tr% d��i 3 tu�i i nhà tr%: 15% nm 2005 và 18% nm 2010. T" l� tr% t( 3 �n 5

tu�i i m2u giáo: 58% nm 2005 và 67% nm 2010. • T" l� tr% em 5 tu�i h�c m2u giáo chu n b# cho l�p 1: 85% nm 2005 và 95% nm 2010.

Giáo d�c ph� thông: • T�i nm 2005, 97% tr% em trong � tu�i tham gia ti�u h�c và 99% nm 2010. • T�i nm 2005, 80% tr% em trong � tu�i tham gia trung h�c c� s� và 90% nm 2010. • T�i nm 2005, 45% tr% trong � tu�i tham gia trung h�c ph� thông và 50% nm 2010.

THCN, d�y ngh�: • T�i nm 2005, thu hút 10% dân s� trong � tu�i vào các tr��ng THCN và t" l� này tng

lên 15% nm 2010. Thu hút h�c sinh sau THCS và h�c các tr��ng d�y ngh �t 10% vào nm 2005 và 15% vào nm 2010.

• Các ch��ng trình d�y ngh k� nng cao s) ��c �a vào ho�t �ng, thu hút 5% (vào nm 2005) và 10% (vào nm 2010) h�c sinh t�t nghi�p THPT và tr��ng d�y ngh .

Cao ��ng, ��i h�c và sau ��i h�c: • T�i nm 2010, �t t" l� 200 sinh viên trên 10.000 dân, 38 nghìn ng��i theo h�c ch��ng

trình cao h�c và 15 nghìn ng��i theo h�c ch��ng trình ti�n s/.

Giáo d�c cho tr em tàn tt: • T�i nm 2005, �t t" l� 50% tr% em tàn t�t ��c i h�c và 70% nm 2010.


3

�

H�p 10.2: Nh�ng m�c tiêu mang tính ho�t ��ng chính trong ngành giáo d�c

Giáo viên: • T�i 2010, 40% giáo viên ti�u h�c t�t nghi�p cao �ng. • T�i 2005, 100 % giáo viên THCS t�t nghi�p t( cao �ng tr� lên, t� tr��ng và t� phó b�

môn t�t nghi�p �i h�c. • T�i 2010, 10 % giáo viên THPT có b3ng cao h�c.

C� s� vt ch t: • ��i v�i giáo d�c c� b�n (t( m�m non, ti�u h�c, THCS, THPT), t�i m�i xã (hay nhóm xã

t�i nh$ng n�i th�a dân) s) có ít nh�t m�t tr��ng THCS và m�t tr��ng THPT �t chu n qu�c gia.

• M�i t.nh xây d�ng ít nh�t m�t tr��ng THPT tr�ng i�m. • C�ng c� và m� r�ng H� th�ng tr��ng dân t�c n�i trú .

Tài chính • T�ng chi ngân sách cho giáo d�c �t 6% GDP nm 2005 và 7% nm 2010. • Chi tiêu dành cho giáo d�c trong t�ng chi tiêu công tng t( 15% nm 2000 lên 18 %

nm 2005 và 20% nm 2010, v�i tr�ng tâm �u tiên giáo d�c ph� c�p, giáo d�c vùng dân t�c, vùng khó khn, các l/nh v�c mà t� nhân ít tham gia; nh3m �m b�o i u ki�n h�c t�p t�t ngang v�i m�c trung bình c�a c� n��c c0ng nh� mang l�i c� h�i h�c t�p cho tr% b# thi�t thòi (tr% em t�i các gia ình thu nh�p th�p).

��u t� phát tri�n giáo d�c

T tr!ng chi tiêu công cho giáo d�c trong t�ng chi tiêu công

10.8 Chính ph� Vi�t Nam ã dành �u tiên v chi tiêu cho ngành giáo d�c trong c� chính sách và trên th�c t�. B�ng 10.1 th� hi�n chi tiêu cho giáo d�c trong t�ng chi tiêu công và t" l� chi tiêu công cho giáo d�c trong t�ng chi tiêu công và t�ng GDP.

B�ng 10.1: T l� chi tiêu cho giáo d�c trong GDP và t�ng chi tiêu công

C" s# giá T VND T�ng s� 1994 1998 2000 2002

GDP Hi�n hành 1994

170,3 170,3

361,5 244,7

441,6 274,3

536,1 312,9

Chi tiêu công Hi�n hành 1994

42,8 42,8

73,4 49,7

103,2 64,1

133,4 78,0

Ngành giáo d�c Hi�n hành 1994

6,0 6,0

12,8 8,6

15,6 9,7

22,6 13,3

% c�a giáo d�c trong GDP 3,5 3,5 3,5 4,2 % c�a giáo d�c trong chi tiêu công

14,0 17,4 15,1 16,9

Ngun :V� K� ho�ch và Tài chính, B� GD�T, V� Ngân sách nhà n��c, B� Tài chính.


4

10.9 Trong nh$ng nm g�n ây, Vi�t Nam �t t" l� tng tr��ng GDP cao và �n #nh. Trong th�i k* 2000-2003, t" l� trung bình hàng nm là 7%. H�n n$a, chi tiêu cho giáo d�c trong GDP ã tng t( 3,5% nm 1994 lên 4,6% nm 2004. So v�i các ngành khác, giáo d�c ã ��c �u tiên, theo ó chi tiêu cho giáo d�c trong t�ng chi tiêu công tng t( 14% lên 18.6%. So v�i các n��c trong khu v�c, Vi�t Nam ã v��t qua nh$ng n��c nh� In-ô-nê-xia, 4n �, Pa-kis-tan. Tuy nhiên xét v t" tr�ng trong GDP, chi tiêu công c�a Vi�t Nam th�p h�n Thái lan và Ma-lay-si-a. V�i m�c tiêu ti�p t�c tng chi cho giáo d�c �n tr��c nm 2010 t" tr�ng chi cho giáo d�c trong chi tiêu công �t 20% s) cho phép ti�p t�c tng c��ng ch�t l��ng và hi�u qu� giáo d�c, qua ó óng góp vào vi�c th�c hi�n các m�c tiêu qu�c gia.

B�ng 10.2: Chi tiêu cho giáo d�c t�i m�t s� qu�c gia th$i k% 1999-2001

Qu�c gia % c&a chi cho giáo d�c trong

GDP

% c&a chi cho giáo d�c trong t�ng chi

tiêu Nh�t B�n 3,6 10,5 Singapore 3,6 17,4 4n � 4,1 12,7 Indonesia 1,3 9,8 Malaysia 7,9 20,0 Pakistan 1,8 7,8 Thailand 5,0 31,0 Vi�t Nam (1999 2001) 3,4 14,8 2004 4,6 17,1

Ngun: Các n��c khác: UNDP. Báo cáo Phát tri�n con ng��i, Vi�t Nam:V� Ngân sách nhà n��c, B� Tài chính.

C" c'u chi tiêu công cho giáo d�c theo c'p b�c h!c

10.10 C� c�u chi NSNN cho các c�p, b�c h�c ã có s� thay �i theo h��ng tng chi � giáo d�c và gi�m � ào t�o. �i u này ph�n ánh quan i�m �u tiên �u t� cho giáo d�c c� b�n và giáo d�c � khu v�c khó khn, vùng dân t�c thi�u s� c�a Vi�t Nam. Nm 1998, c� c�u chi NSNN cho giáo d�c là 73,3% và cho ào t�o là 26,7% �n nm 2002 chi cho giáo d�c tng lên chi�m t" l� 77,7% và chi cho ào t�o gi�m ch. còn chi�m 22,3% do quá trình xã h�i hoá di+n ra trong l/nh v�c ào t�o nhanh h�n trong l/nh v�c giáo d�c. Trong l/nh v�c giáo d�c, t" tr�ng chi cho giáo d�c ti�u h�c gi�m (do s� l��ng h�c sinh ti�u h�c gi�m m�i nm g�n n,a tri�u h�c sinh) trong khi chi cho trung h�c c� s� và trung h�c ph� thông ã tng lên (do qui mô h�c sinh THCS và THPT tng nhanh trong nh$ng nm g�n ây). Trong t��ng lai, c�p trung h�c c� s� s) là c�p ngày càng c�n nhi u ngu!n l�c l�n h�n � th�c hi�n m�c tiêu ph� c�p. T" l� chi cho �H&C� gi�m t( 12,4% nm 1998 xu�ng còn 9,7% nm 2002, th� hi�n s� gi�m chi tiêu ngân sách cho c�p h�c có th� d�a nhi u h�n vào h�c phí (b�ng 10.3).


5

B�ng 10.3: T l� chi NSNN cho giáo d�c 1998 2000 2001 2002 T�ng chi NSNN cho giáo d�c 100% 100% 100% 100% Chi giáo d�c: 73,30 75,86 76,01 77,68 - M�m non 5,40 6,71 6,97 6,97 - Ti�u h�c 35,27 32,17 32,71 31,61 - THCS 19,38 20,44 20,32 21,32 - THPT 8,33 10,02 11,02 10,40 - Giáo d�c khác 4,92 6,52 4,99 7,39 Chi �ào t�o: 26,29 24,14 23,99 22,32 - D�y ngh 3,79 3,06 3,30 3,24 - THCN 4,80 3,54 3,22 2,86 - ��i h�c – Cao �ng 12,43 9,27 9,58 9,71 - Sau �i h�c 0,81 0,45 0,48 0,46 - �ào t�o khác 4,86 7,82 7,40 6,05

Ngun: B� Tài chính.

C" c'u chi tiêu công cho ngành giáo d�c theo n�i dung kinh t�

10.11 Chi NSNN cho giáo d�c theo ch�c nng chi bao g!m 2 thành ph�n ch� y�u là chi th��ng xuyên và chi �u t� xây d�ng c� b�n. Trong th�i k* 1999-2002, c� c�u chi NSNN theo n�i dung kinh t� cho giáo d�c không có s� thay �i l�n: chi th��ng xuyên dao �ng � m�c 73%, chi �u t� � m�c 27% (b�ng 10.4). Tuy nhiên, v s� tuy�t �i, trong giai o�n này chi �u t� XDCB cho giáo d�c ã tng g�n g�p ôi: t( 2.418 nghìn t" !ng nm 1999 lên 4.375 nghìn t" !ng nm 2002. Trong ó ph�n l�n là chi xây d�ng c� b�n. Chi mua s�m tài s�n c� #nh và s,a ch$a chi�m t" l� th�p, nm 2001 t" l� này ch. � m�c 10%. Cùng trong th�i gian này, t�c � tng chi �u t� XDCB nhanh nh�t là � giáo d�c m�m non và trung h�c c� s� (kho�ng 2 l�n), THPT 1,8 l�n, b�c ti�u h�c là 1,5 l�n (b�ng 10.5)

B�ng 10.4: C" c'u chi NS cho ngành giáo d�c theo n�i dung kinh t� c&a các c'p, b�c h!c (%)

1999 2000 2001 2002 Chi

�u t� XDCB

Chi th��ng xuyên

Chi �u t�

XDCB


Chi �u t�

XDCB


Chi �u t�

XDCB


T�ng chi 25,9 74,1 26,7 73,3 27,5 72,5 26,8 73,2 Giáo d�c 23,9 76,1 23,5 76,5 23,0 77,0 24,9 75,1 - M�m non 22,1 77,9 19,7 80,3 22,7 77,3 27,2 72,8 - Ti�u h�c 19,8 80,2 18,5 81,5 18,7 81,3 18,4 81,6 - THCS 21,0 79,0 19,9 80,0 20,2 79,8 22,0 78,0 - PTTH 35,8 64,2 31,8 68,2 35,9 64,1 33,5 66,5 �ào t�o 32,3 67,7 36,6 63,4 41,6 58,4 33,2 66,9 - TNCN 35,1 64,9 27,4 72,6 38,0 62,0 37,0 63,0 - �H, C� 32,8 67,2 29,3 70,7 35,0 65,0 31,4 68,6

Ngun: B� Tài chính.


6

B�ng 10.5: Chi ��u t� xây d(ng c" b�n cho giáo d�c 1999 2000 2001 2002 Phân theo n�i dung chi T�ng chi v� v�n (t� �ng) 2.418 2.918 3.409 4.375 - T" l� chi XDCB (%) 66,9 80,3 89,8 62,0 - T" l� chi mua s�m TSC� và s,a ch$a (%) 33,1 19,7 10,2 38,0 Phân theo c p bc h�c (t� �ng) 1, Giáo d�c m�m non 217 217 308 428 2. Ti�u h�c 830 976 1.195 1.312 3. Trung h�c c� s� 544 667 802 1.058 4. Trung h�c ph� thông 438 520 771 786 5. Giáo d�c khác1 389 538 334 791 Ngun: B� Tài chính.

10.12 C� c�u chi th��ng xuyên r�t khác nhau gi$a giáo d�c và ào t�o. 5 kh�i giáo d�c, nm 2002, chi l��ng và ph� c�p l��ng chi�m 71,3% t�ng chi th��ng xuyên, trong khi ó � kh�i ào t�o, chi l��ng ch. chi�m 27,4%. T( 1999 �n nay, chi l��ng giáo viên trên m�t �u h�c sinh tng � t�t c� các c�p h�c c�a kh�i giáo d�c. T" l� này tng nhanh nh�t là � b�c ti�u h�c- g�n g�p ôi trong vòng 4 nm (t( 263.896 !ng/HS nm 1999 lên 516.023 !ng/HS nm 2002), ti�p �n là THPT g�p 1,62 l�n, THCS tng 1,6 l�n, b�c h�c m�m non là 1,52 l�n (b�ng 10.6).

B�ng 10.6: Chi l�"ng giáo viên t ngu�n ngân sách cho giáo d�c công l�p tính trên m�t ��u h!c sinh trong m�t n)m (��ng)

1999 2000 2001 2002 M�m non 432.266 500.710 755.033 813.106 Ti�u h�c 263.896 349.284 448.775 516.023 THCS 272.991 350.064 395.410 436.714 THPT 398.028 486.594 586.447 636.446

Ngun: V� K� ho�ch –Tài chính, B� GD�T và V� Ngân sách nhà n��c, B� Tài chính.

Phân c'p qu�n lý ngân sách giáo d�c

B�ng 10.7: Chi tiêu cho giáo d�c chia theo c'p ngân sách,(%)

1999 2000 2001 2002

Trung �"ng

�*a ph�"ng

Trung �"ng

�*a ph�"ng

Trung �"ng

�*a ph�"ng

Trung �"ng

�*a ph�"ng

T�ng 19,34 80,67 17,13 82,87 16,2 83,8 14,65 85,35 Giáo d�c 6,58 93,42 3,58 96,42 2,24 97,76 2,07 97,93 �ào t�o 60,46 39,54 59,70 40,30 60,42 39,58 58,45 41,55

Ngun: V� Ngân sách nhà n��c, B� Tài chính.

10.13 Qu�n lý ngân sách nhà n��c trong giáo d�c ang ngày càng ��c phân c�p, mang l�i nhi u quy n t� ch� h�n cho chính quy n #a ph��ng c0ng nh� cho

��Giáo d�c khác g!m các tr��ng dân t�c n�i trú, các tr��ng giáo d�'ng, h�c sinh nng khi�u, v.v.


7

các c� s� giáo d�c. Chính quy n #a ph��ng có nhi�m v� phân b� ngân sách cho công tác giáo d�c c� s� t�i #a ph��ng và ho�t �ng c�a các c� s� giáo d�c do #a ph��ng qu�n lý.

�óng góp c&a gia �ình h!c sinh

10.14 T( nm 1994, giáo d�c ngoài công l�p ã tng áng k�. L/nh v�c ��c t�p trung nh�t là THPT, trong ó giáo d�c phi công l�p t( ch� chi�m 20% nm 1994 ã chi�m 32% nm 2004 và m�m non tng t( 30% lên 58% trong cùng th�i k*.

10.15 Có hai lo�i hình óng góp c�a cha m1 h�c sinh: b�t bu�c và t� nguy�n. Theo quy #nh c�a Chính ph�, óng góp chính c�a cha m1 h�c sinh g!m h�c phí, l� phí tuy�n sinh và óng góp xây d�ng tr��ng s�. Nh$ng kho�n óng góp này, ��c coi là ngu!n thu c�a ngân sách nhà n��c, do các c� s� giáo d�c thu và gi$ l�i � trang tr�i cho ho�t �ng giáo d�c.

10.16 Cu�c �i u tra m�c s�ng h� gia ình nm 2002 (�TMSHG�) cho th�y chi c�a cha m1 cho h�c t�p c�a m�i h�c sinh là 627.000 !ng Vi�t Nam, cao h�n 14,6% so v�i th�i k* 1997-1998. Chi tiêu cho giáo d�c tng � m�i vùng và m�i nhóm thu nh�p. Tuy nhiên, m�c chi c�a các h� gia ình cho giáo d�c dao �ng áng k�. 5 thành th#, chi trung bình cho h�c t�p c�a m�i h�c sinh là 1.255.000 !ng Vi�t Nam, cao h�n vùng nông thôn 3 l�n. Chi c�a nhóm h� giàu nh�t là 1.418.000 !ng, cao h�n 6 l�n m�c c�a các h� nghèo nh�t. Chi cho giáo d�c c�a h� gia ình cao nh�t � �ông Nam b� (1.139.000 !ng) và th�p nh�t � vùng Tây B�c (278.000 !ng). B�ng 10.8 cho th�y t��ng quan gi$a chi ngân sách nhà n��c và chi c�a cha m1 h�c sinh (b3ng h�c phí và các kho�n chi tr�c ti�p cho con em mình) trong giáo d�c. M-c dù chi v giá tr# tuy�t �i c�a cha m1 h�c sinh tng � m�i c�p h�c, nh�ng t" l� chi t( ngân sách nhà n��c ã tng lên, ph�n ánh quan i�m coi giáo d�c là �u tiên hàng �u trong chi tiêu công. Tuy nhiên, nh$ng khác bi�t nêu trên ti�p t�c góp ph�n làm cho t�ng chi tiêu trên m�i �u h�c sinh và ch�t l��ng giáo d�c có s� khác bi�t.

B�ng 10.8: Ngu�n tài chính cho chi giáo d�c (%)

C'p h!c 1993 1998 2002 Ti�u h�c: Ngân sách nhà n��c �óng góp và chi phí tr�c ti�p c�a cha m1 h�c sinh

45 55

55 45

73 27

THCS: Ngân sách nhà n��c �óng góp và chi phí tr�c ti�p c�a cha m1 h�c sinh

34 66

62 38

59 41

THPT: Ngân sách nhà n��c �óng góp và chi phí tr�c ti�p c�a cha m1 h�c sinh

40 60

47 53

52 48

Ngun: �i u tra m�c s�ng h� gia ình nm 2002.


8

10.17 Nh3m tng quy n t� ch� c�a các �n v# s� nghi�p có thu, Chính ph� ban hành Ngh# #nh 10/2002/N�-CP. Theo ó phân c�p nhi u h�n cho các �n v# s, d�ng ngân sách (nh� tr��ng h�c) � nh$ng �n v# này có trách nhi�m nhi u h�n trong qu�n lý ngân sách m�t cách ti�t ki�m và có hi�u qu� h�n. Cho �n nay, ch�a có nghiên c�u �y � v tác �ng c�a Ngh# #nh 10/2002/N�-CP trong quá trình th�c hi�n ánh giá chi tiêu công. Tuy nhiên, ph�n h!i t( các tr��ng t�i B� GD�T cho th�y:

• Hi�n nay, m�t s� #a ph��ng ch�a tri�n khai th�c hi�n t� ch� v tài chính �i v�i các tr��ng h�c (m�m non, ti�u h�c và THCS).

• Nh$ng #a ph��ng tri�n khai Ngh# #nh 10/2002/CP � các tr��ng d�y ngh , cao �ng và �i h�c t�i các vùng kinh t� phát tri�n thì ây là nh$ng c� h�i r�t t�t � nâng cao ch�t l��ng ào t�o v�i vi�c tng c��ng t� ch� v tài chính.

• T�i nh$ng vùng khó khn thu nh�p th�p, th�c hi�n Ngh# #nh 10/2002/CP là m�t thách th�c l�n. Do h�n ch� v ngu!n thu, các c� s� giáo d�c l�i ph�i �m b�o m�t ph�n chi l��ng cho cán b� và nhân viên khi có i u ch.nh tng l��ng t�i thi�u, t" tr�ng chi l��ng h�u nh� choán h�t các kho�n chi khác cho nâng cao ch�t l��ng d�y h�c. �-c bi�t t�i các #a bàn mi n núi, nghèo và khó khn, thách th�c là r�t l�n do t�i ây không có nhi u óng góp c�a cha m1 h�c sinh và c�a c�ng !ng.

10.18 Chi�n l��c toàn di�n v tng tr��ng và gi�m nghèo c�a Chính ph� và các chi�n l��c c�p ngành -t ra m�c tiêu xóa b� phí và l� phí trong giáo d�c ti�u h�c và THCS. M-t khác, vi�c �a Ngh# #nh 10/2002/N�-CP vào th�c hi�n g�n ây t�o thêm �ng c� cho vi�c thu l� phí � c�p th�c hi�n. Theo ó, óng góp c�a cha m1 h�c sinh ��c coi là m�t ngu!n tài chính c�a ngành và chính sách này có kh� nng d2n t�i nh$ng h��ng i khác nhau. Hi�n ã �n lúc c�n xem xét vai trò c�a thu phí và các kho�n óng góp c�a cha m1 h�c sinh �i v�i ngành m�t cách chi�n l��c và t�ng th� h�n. Nh$ng xem xét nh� v�y s) ánh giá ngu!n l�c do thu phí t�o ra theo nh$ng bi�n s� chi�n l��c khác nh� �u t� � nâng cao ch�t l��ng giáo d�c. Ch�ng h�n, kh� nng tng chi tiêu cho m�t s� l/nh v�c thì quan tr�ng h�n �i v�i m�c tiêu c�a ngành hay tác �ng tiêu c�c có th� phát sinh do tng thu phí (� ph�n nào bù �p tng chi) là vi�c áng quan tâm h�n? Ch. b3ng cách k�t h�p phân tích các chính sách huy �ng ngu!n thu nêu trên v�i vi�c xây d�ng khuôn kh� chi tiêu trung h�n ang th�c hi�n thí i�m trong ngành, m�i có th� l�a ch�n ��c gi�i pháp thích h�p � tng hi�u qu� chung c�a toàn ngành.

K�t qu� ho�t ��ng c&a ngành

Kh� n)ng ti�p c�n giáo d�c và c" s# v�t ch't

10.19 Nh$ng ti�n b� nhanh chóng ã ��c ghi nh�n trong vi�c �t ��c m�c tiêu c�a chính ph� v tng s� h�c sinh �n l�p. Xu h��ng này trong nh$ng nm


9

g�n ây ã b# tác �ng b�i thay �i l�n v nhân kh u theo ó s� l��ng nhóm dân c� trong � tu�i i h�c gi�m. Các xu h��ng ��c trình bày trong B�ng 10.9. S� l��ng h�c sinh ti�u h�c �t m�c cao nh�t vào nm 1998 vào th�i i�m t" l� tr% em trong � tu�i ��c i h�c lên �n trên 90%. Dù t" l� tr% �n tr��ng ti�p t�c tng ti�p c�n v�i m�c tiêu qu�c gia v c�p ti�u h�c, s� l��ng h�c sinh b�t �u gi�m t( nm 2000 và �n nm 2004 ã gi�m so v�i nm 1998 là 18%. Dù hi�n t��ng dân s� trong � tu�i i h�c gi�m xu�ng ã b�t �u tác �ng �n THPT, s� l��ng h�c sinh v2n tng do tng t" l� tr% em �n tr��ng. Nh�ng s) t�i m�t th�i i�m mà thay �i v nhân kh u h�c cu�i cùng s) làm gi�m s� h�c sinh � c�p h�c này.

B�ng 10.9: S� l�+ng h!c sinh các c'p h!c (nghìn)

1994-95 1998-99 2000-01 2002-03 2003-04

M�m non 1.777 2.171 2.114 2.144 2.173

Ti�u h�c 10.048 10.250 9.751 8.841 8.350

THCS 3.679 5.565 5.918 6.497 6.612

THPT 863 1.658 2.200 2.453 2.616

D�y ngh 146 217 255 310 360

Cao �ng 57 158 186 214 231

��i h�c 260 602 689 747 801 Ngun: V� K� ho�ch và Tài chính, B� GD�T.

10.20 ��n nm h�c 2003-2004 s� tr��ng h�c ��c xây d�ng ã tng lên nh� trình bày trong B�ng 10.10.

B�ng 10.10: S� l�+ng tr�$ng h!c m�m non và ph� thông

C'p h!c S� l�+ng tr�$ng ��t chu,n qu�c gia M�m non 10.104 3%

Ti�u h�c 14.346 20%

THCS 9.873 2%

THPT 2.140 1%

Ngun: V� K� ho�ch và Tài chính, B� GD�T.

10.21 5 các huy�n và t.nh mi n núi, h� th�ng tr��ng dân t�c n�i trú và bán trú dân nuôi ang d��c c�ng c� và phát tri�n. Nh$ng tr��ng này hi�n ang chuy�n sang ào t�o cán b� ng��i dân t�c thi�u s�.

10.22 H� th�ng các tr��ng d�y ngh , trung h�c chuyên nghi�p, cao �ng và �i h�c c0ng ��c m� r�ng nhanh chóng. Nm h�c 2003-2004, có 546 tr��ng d�y ngh (g!m 226 tr��ng d�y ngh và 320 trung tâm d�y ngh ), 286 tr��ng trung h�c chuyên nghi�p, 214 tr��ng cao �ng và �i h�c (không k� nh$ng tr��ng do B�


10

Công an và B� Qu�c phòng qu�n lý). C� n��c có 147 c� s� ào t�o sau �i h�c (trong ó có 116 c� s� ào t�o th�c s/, 95 c� s� ào t�o ti�n s/).

10.23 H� th�ng giáo d�c không chính quy phát tri�n m�nh: �n nay có 556 trung tâm giáo d�c th��ng xuyên c�p huy�n và t.nh (57 c�p t.nh, 499 c�p huy�n), 86 tr��ng b� túc vn hoá và g�n 4.000 trung tâm h�c t�p c�ng !ng.

10.24 Dù có s� m� r�ng nêu trên, v2n có m�t s� thách th�c mà Chính ph� th�y c�n gi�i quy�t:

• M� r�ng các nhà tr% và m2u giáo � mi n núi; • Xây d�ng và phát tri�n các tr��ng h�c bán trú t� th�c và các tr��ng

trung h�c c� s� � mi n núi, vùng xa và h�i �o; • Xây d�ng m�t mô hình tr��ng trung h�c k� thu�t; • S� phát tri�n b n v$ng c�a các trung tâm ào t�o c�ng !ng và ào

t�o t( xa; • M� r�ng các tr��ng d�y ngh � Tây nguyên và !ng b3ng sông C,u

long; • Huy �ng v�n �u t� vào các tr��ng �i h�c #a ph��ng, qu�c gia và

�i h�c a ngành ��c chu n hoá, hi�n �i hóa và xã h�i hóa. • Nâng c�p các tr��ng h�c � �t chu n qu�c gia trong khi v2n xây

thêm phòng h�c m�i � gi�m h�c nhi u ca òi h�i quy ho�ch và l�p th� t� �u tiên k� l�'ng c0ng nh� các k� nng qu�n lý thích h�p. �ây v2n còn là nh$ng thách th�c v qu�n lý � t�t c� các c�p.

10.25 S� l��ng giáo viên ã tng nhanh, �n nm h�c 2003-2004 t�ng s� giáo viên, gi�ng viên toàn ngành vào kho�ng trên 950.800 ng��i, trong ó s� gi�ng d�y � các tr��ng ngoài công l�p chi�m kho�ng 13,6% (B�ng 10.11).

B�ng 10.11: S� l�+ng giáo viên # các c'p b�c h!c

S� l�+ng giáo viên 1998-1999 2000-2001 2003-2004 N)m h!c 2003-2004 so v�i n)m h!c 1998-1999

T�ng s� 772.960 836.136 950.725 177.765 M�m non 144.580 146.871 150.335 7.314 Ti�u h�c 336.792 347.833 362.627 25.835 THCS 194.237 224.840 280.943 86.706 THPT 54.324 74.189 98.714 44.390 D�y ngh 5.849 5.500 7.056 1.207 THCN 9.732 10.189 11.121 1.389 Cao �ng 6.806 7.843 11.551 4.745 ��i h�c 21.229 24.362 28.434 7.205

Ngun: V� K� ho�ch và Tài chính , B� GD�T.

10.26 M�t i u áng chú ý là s� l��ng giáo viên ti�p t�c tng � c�p ti�u h�c trong khi s� l��ng h�c sinh b�t �u gi�m. Hi�n t��ng này c0ng b�t �u di+n ra � c�p THCS. �i u này v(a là c� h�i l2n thách th�c �i v�i Vi�t Nam khi s) ph�i t�p


11

trung vào nâng cao ch�t l��ng và hi�u qu� c�a giáo d�c, ch� không còn ph�i c� g�ng �i phó v�i áp l�c v s� l��ng h�c sinh tng lên tr��c ây. Nh$ng l�a ch�n �u tiên hi�n ang r�ng m�. Tuy nhiên, vi�c �t ��c nh$ng thành t�u ti m nng l�i -t ra nhi u thách th�c m�i cho công tác qu�n lý c0ng nh� òi h�i ph�i s, d�ng và phân b� l�i các ngu!n l�c nh3m t�i a hóa tác �ng c�a chúng.

10.27 T( nm 1994 �n nay, t" l� tr% em trong � tu�i ��c �n tr��ng ã tng � m�i c�p h�c: �n nm 2003, t" l� này �t 97,5% � b�c ti�u h�c ; 80,6% � b�c THCS, 36,6% b�c THPT (b�ng 10.12). Tuy nhiên, � �t ��c nh$ng b��c ti�n xa h�n, rõ ràng vi�c chú ý �u t� vào nh$ng vùng khó khn, mi n núi, nghèo nh� Tây Nguyên, mi n núi phía B�c và !ng b3ng sông C,u Long (nh$ng n�i có nhi u ng��i dân t�c thi�u s�) là r�t quan tr�ng. C�n quan tâm h�n n$a t�i vi�c thu hút thêm tr% em khuy�t t�t t�i các c� s� giáo d�c.

B�ng 10.12: T l� tr- em trong �� tu�i ��+c �i h!c, (%)

C'p h!c 1994 1998 2003

Ti�u h�c 91,4 88,2 97,5 THCS 41,9 57,6 80,6 THPT 12,7 25,7 36,6


10.28 M�t nghiên c�u l�p b�n ! nghèo ói th�c hi�n nm 2002 ã �a ra m�t cái nhìn t�ng th� h�n v các mô hình v giàu có theo không gian. D$ li�u t( nghiên c�u này ��c s, d�ng � th, nghi�m và �a ra m�t s� k�t lu�n v m�c � v��t qua các rào c�n kinh t� xã h�i �i v�i k�t qu� ho�t �ng c�a ngành giáo d�c. Các b�ng ��c trình bày trong ph�n này s, d�ng d$ li�u t( nghiên c�u trên nh�ng ��c chuy�n �i thành ch. s� v m�c � nghèo ói t��ng �i � vùng �!ng b3ng sông H!ng (g!m c� Hà N�i) làm c� s� (100).

10.29 Chính ph� ã th�c hi�n m�t s� bi�n pháp � kh�c ph�c tác �ng b�t l�i v kinh t� và xã h�i, -c bi�t là:

• �i u ch.nh các #nh m�c phân b� ngu!n l�c cho giáo d�c � áp �ng nh$ng nhu c�u -c bi�t- ch�ng h�n, nhu c�u phát sinh t( t" l� h�c sinh/giáo viên th�p � nh$ng vùng th�a dân hay nhu c�u tr� l��ng cao h�n � khuy�n khích giáo viên ch�p nh�n làm vi�c � vùng sâu vùng xa.

• M�ng l��i an sinh xã h�i ��c áp d�ng � nh$ng t.nh khó khn, ch�ng h�n nh� duy trì m�c chi ngoài l��ng t�i thi�u.

• Các ch��ng trình m�c tiêu ã ��c v�n hành nh3m góp ph�n gi�i quy�t nhu c�u c� th� � nh$ng vùng khó khn, mi n núi và vùng dân t�c thi�u s�.

10.30 M-t khác, có m�t s� y�u t� có l�i cho nh$ng vùng giàu h�n - -c bi�t là kh� nng thu và gi$ l�i s� tng thu qua h� th�ng thu� và thu tr�c ti�p t( cha m1


12

h�c sinh. Do ó, i u quan tr�ng là ph�i xem xét th�c t� � hi�u ��c i u gì có �nh h��ng l�n nh�t: ó là t�ng ngu!n l�c m�i tr��ng có ��c trên m�t �u h�c sinh sau khi ã tính h�t các y�u t� nói trên và ngu!n l�c c�n thi�t � giúp h� v��t qua các rào c�n t�i vi�c i h�c và l/nh h�i ki�n th�c. Tr��c h�t hãy xem xét nh$ng khác bi�t v ngu!n l�c �u vào, B�ng 10.13 ch. ra nh$ng khác bi�t trong t" l� h�c sinh/giáo viên (HS/GV) nm 2002.

10.31 B�ng 10.13 cho th�y s� khác bi�t không nhi u v t" l� HS/GV gi$a các vùng so v�i m�c có th� mong �i t( h� s� vùng trong #nh m�c phân b� ngân sách cho phép các các vùng sâu vùng xa h��ng h� s� 1.7 nh3m bù áp các i u ki�n khó khn. �i u này cho th�y các y�u t� khác nh� kh� nng huy �ng thêm ngu!n thu óng m�t vai trò quan tr�ng và câu h�i -t ra li�u h� s� vùng ã � bù �p m�c � khó khn c�a các vùng này hay ch�a. Có th� xem xét l�i li�u h� s� vùng trong #nh m�c phân b� ã � � �m b�o cho nh$ng vùng khó khn, mi n núi, vùng dân t�c có ��c d#ch v� � m�c chu n t�i thi�u.

B�ng 10.13: S( khác bi�t trong t l� HS/GV n)m 2002

C'p h!c Khu v(c Ti�u h!c Trung h!c c" s# Trung h!c ph�

thông

Ch. s� nghèo �ói

�B Sông H!ng 23,9 21,7 24,2 185 �ông B�c 19,9 22,2 28,1 293 Tây B�c 17,9 20,1 25,1 437 B�c Trung b� 25,1 26,5 29,1 258 Duyên h�i Trung b� 27,5 26,4 27,5 201 Tây Nguyên 28,0 27,9 28,4 293 �ông Nam B� 28,4 27,1 28,2 95 �B Sông C,u long 25,6 27,5 31,1 209 TRUNG BÌNH 24,6 24,7 27,5


10.32 Trong quá trình ánh giá l�n này, ch. có ��c m�t ph�n d$ li�u v t�ng s� chi ngoài l��ng cho c� s� v�t ch�t tr��ng h�c và duy tu b�o d�'ng (g!m c� t( ngu!n ngân sách l2n óng góp c�a cha m1 h�c sinh). Nhìn chung có s� c�i thi�n nh�t #nh trong chi ngoài l��ng. Tuy nhiên, nh$ng d$ li�u s6n có c0ng ch. ra xu th� cho th�y chi tiêu ngoài l��ng ti�p t�c gi�m, nh�t là � nh$ng vùng nghèo và vùng khó khn. 5 nhi u n�i nh� v�y, chi ngoài l��ng h�u nh� không áng k�.

10.33 S� chênh l�ch nói trên có th� s) là m�t v�n ít nghiêm tr�ng h�n n�u ch�ng minh ��c là t�t c� m�i h�c sinh trong h� th�ng giáo d�c ang nh�n ��c m�t m�c ch�t l��ng giáo d�c chu n t�i thi�u. Trong b�i c�nh nh� v�y, cha m1 h�c sinh � nh$ng vùng thu�n l�i s) óng góp nhi u h�n � có ��c ch�t l��ng giáo d�c � m�c cao h�n trong khi m�c t�i thi�u ��c �m b�o cho m�i vùng. Vì v�y, c�n xây d�ng m�c chi ngân sách t�i thi�u cho m�t h�c sinh v�i �y � các y�u t�


13

nh�: chi l��ng, chi ngoài l��ng, chi trang thi�t b#, chi duy tu, b�o d�'ng tr��ng s�.

10.34 B�ng 10.14 th� hi�n t" l� nh�p h�c thu�n thay �i nh� th� nào theo s� giàu có. Có nhi u d�u hi�u cho th�y kho�ng cách v giáo d�c ph�n nào ang thu h1p trong ti�u h�c, nh�ng c0ng v2n có bi�u hi�n c�a vi�c t" l� nh�p h�c ti�p t�c liên quan �n m�c � giàu có, rõ nh�t � c�p THCS và -c bi�t là THPT. �i u này có th� ph�n nào là do nhi u cha m1 h�c sinh quan ni�m r3ng h�c thêm � c�p trung h�c không mang l�i ích l�i nhi u v kinh t�. D/ nhiên có nhi u y�u t� tác �ng lên t" l� tr% ��c i h�c và m�t vài y�u t� trong s� ó không th� ��c kh�c ph�c ch. b3ng chính sách giáo d�c, nh� khó khn v giao thông, ngôn ng$ và rào c�n vn hóa � các vùng thi�u s�, t�o hôn � tr% em gái và k� c� s� không phù h�p c�a ch��ng trình h�c. ��i v�i tr% em không ��c ng ký khai sinh, nh$ng rào c�n v hành chính làm gi�m h�n n$a kh� nng ��c i h�c. H�n ch� v ngu!n l�c trong nh$ng v�n nh� v�y và �nh h��ng c�a chính sách thu phí chính th�c và không chính th�c c0ng góp ph�n không nh� làm tr�m tr�ng khó khn, c�n ��c gi�i quy�t b3ng chính sách.

B�ng 10.14: Khác bi�t v/ t l� nh�p h!c theo �i/u ki�n kinh t� xã h�i

Ti�u h!c THCS THPT 1993 1998 2002 1993 1998 2002 1993 1998 2002

Vi�t Nam 86,7 91,4 90,1 30,1 61,7 72,1 7,2 28,6 41,8 Nghèo nh�t 72,0 81,9 84,5 12,0 33,6 53,8 1,1 4,5 17,1 G�n nghèo nh�t 87,0 93,2 90,3 16,6 53,0 71,3 1,6 13,3 34,1 Trung bình 90,8 94,6 91,9 28,8 65,5 77,6 2,6 20,7 42,6 G�n giàu nh�t 93,5 96,0 93,7 38,4 71,8 78,8 7,7 36,4 53,0 Giàu nh�t 95,9 96,4 95,3 55,0 91,0 85,8 20,9 64,3 67,2 Kinh và Hoa 90,6 93,3 92,1 33,6 66,2 75,9 7,9 31,9 45,2 Dân t�c thi u s� 63,8 82,2 80,0 6,6 36,5 48,0 2,1 8,1 19,3 Thành th# 96,6 95,5 94,1 48,5 80,3 80,8 17,3 54,5 59,2 Nông thôn 84,8 90,6 89,2 26,3 57,9 69,9 4,7 22,6 37,7

Ngun: �i u tra m�c s�ng t�i Vi�t Nam nm 2002.

10.35 Xét trên góc � gi�i, B�ng 10.15 trình bày c� c�u gi�i tính trong s� l��ng h�c sinh �n tr��ng và cho th�y s� c�i thi�n v$ng ch�c v s� h�c sinh n$ -c bi�t � c�p THCS (t" l� tr% em gái trong t�ng s� tr% em trong � tu�i i h�c th�c t� ã gi�m k� t( nm 1994, i u này -c bi�t �nh h��ng �n c�p ti�u h�c). Trong nh$ng nm g�n ây, kho�ng cách gi�i v t" l� ng��i l�n bi�t ch$ c0ng ��c thu h1p. Theo s� li�u t( các cu�c i u tra MSHG� nm 1993-1998 và 2002, s� ng��i bi�t ch$ trong t�ng dân s� tng t( 86,6% nm 1993 lên 92,1% nm 2002. N�u tính riêng n$ gi�i, t" l� này tng t( 82,4 nm 1993 lên 89,3% nm 2002.

B�ng 10.15: T l� h!c sinh theo gi�i tính


14

C'p h!c 1994 1998 2000 2002 2003 Ti u h�c Nam 50,48 52,75 52,35 52,50 52,70 N$ 49,52 47,25 47,65 47,50 47,30 THCS Nam 50,87 53,35 52,95 54,70 52,20 N$ 49,13 46,65 47,05 47,30 47,80 THPT Nam 55,17 53,15 53,25 52,60 51,70 N$ 44,83 46,85 46,75 47,40 48,30 ��i h�c Nam 59,00 56,50 56,50 55,60 55,00 N$ 41,00 43,50 43,70 44,40 45,00

Ngun: V� K� ho�ch và Tài chính,B� GD�T.

10.36 M�t ch. s� v công b3ng xã h�i trong qu�n lý ngu!n l�c c�a ngành giáo d�c là t" l� l�i ích thu ��c t( chi tiêu công cho giáo d�c gi$a ng��i giàu và ng��i nghèo. 5 Vi�t Nam, s� chênh l�ch trong t" l� �n tr��ng có xu h��ng bù �p các h� tr� b� sung mà nh$ng ng��i nghèo nh�t ��c h��ng khi xem xét ph�m vi �nh h��ng chung c�a các l�i ích có ��c t( chi tiêu công cho giáo d�c. Nh� b�ng 10.16 cho th�y m-c dù phân b� chi tiêu v2n có thiên h��ng có l�i cho ng��i giàu -c bi�t là � b�c PTTH nh�ng ng��i nghèo c0ng ã ��c h��ng nhi u h�n t( giáo d�c nm 2002 so v�i nm 1988.

B�ng 10.16: Ph�m vi l+i ích có ��+c t chi cho giáo d�c (%)

Nghèo nh't

C�n nghèo

Trung l�u

C�n giàu

Giàu nh't

T�ng

Ti�u h�c 1998 2002

26 31

25 23

21 18

16 15

12 13

100 100

THCS 1998 2002

13 20

19 23

23 23

24 20

21 14

100 100

THPT 1998 2002

4 9

11 16

17 22

30 28

38 26

100 100

Ngun: �i u tra m�c s�ng h� gia ình 1998 và 2002.

10.37 Trong vòng m�t th�p k" v(a qua, thu phí và óng góp khác ngày càng tr� thành ngu!n tài chính quan tr�ng óng góp cho s� phát tri�n c�a giáo d�c nh�ng !ng th�i c0ng là m�t rào c�n �i v�i ng��i r�t nghèo �n v�i giáo d�c, nh�t là trong l/nh v�c ào t�o. Chi�n l��c toàn di�n v Tng tr��ng và Gi�m nghèo và Chi�n l��c giáo d�c cho m�i ng��i u coi xoá b� thu phí � ti�u h�c và THCS là m�t m�c tiêu chính sách. D�a vào nh$ng nghiên c�u tr��c ây v �nh h��ng c�a thu phí thì ây là nh$ng cam k�t quan tr�ng. C�n làm rõ phí ��c mi+n bao g!m nh$ng kho�n gì. Vi�c huy �ng ngu!n thu thông qua phí xây d�ng tr��ng h�c v2n còn ph� bi�n và óng m�t vai trò quan tr�ng � m�t s� t.nh. Thành ph�n chi c�a h� gia ình cho giáo d�c ti�u h�c và THCS ��c th� hi�n d��i ây.


15

10.38 K�t lu�n t( B�ng 10.17 là chi c�a h� gia ình cho giáo d�c v2n còn cao và là m�t b� ph�n quan tr�ng c�a t�ng chi. H�n n$a, dù có tr��ng h�p mi+n phí, k�t qu� chung còn ch�a tích c�c. Ngo�i tr( nhóm giàu nh�t – là nhóm ng��i chi tiêu nhi u h�n chút ít, thì gánh n-ng chi tiêu cho giáo d�c o b3ng t" l� ph�n trm c�a kho�n chi này trong t�ng chi tiêu � các nhóm dân c� là x�p x. nhau. N�u có khác bi�t thì ó là do t" l� ó cao h�n chút ít � hai nhóm nghèo nh�t. T( B�ng 10.17 c0ng có th� th�y ng��i nghèo chi ti n cho h�c thêm ít h�n ng��i giàu. N�u h�c thêm có vai trò quan tr�ng trong quy�t #nh ch�t l��ng h�c t�p thì tr% em t( nh$ng gia ình nghèo ang thi�t thòi h�n tr% em t( nh$ng gia ình giàu.

B�ng 10.17: Thành ph�n chi c&a h� gia �ình # b�c giáo d�c ti�u h!c và THCS

Nghìn ��ng Vi�t Nam/n)m

Ti�u h!c H!c phí

�óng góp

��ng ph�c

Sách giáo khoa

Công c� h!c t�p

H!c thêm Khác T�ng

% trong t�ng chi

tiêu c&a h� gia �ình

Nghèo nh�t 4,7 41,9 17,0 27,6 26,5 7,4 4,8 130,7 1,9G�n nghèo nh�t 7,5 47,2 24,9 36,4 34,6 14,1 8,8 174,3 1,9Trung bình 11,5 50,3 33,0 41,3 38,6 22,6 15,4 215,0 1,8G�n giàu nh�t 26,4 59,8 44,9 44,9 43,8 44,7 22,0 290,8 1,8Giàu nh�t 131,1 102,5 73,9 58,8 62,6 218,2 89,3 756,7 2,4Vi�t Nam 27,8 56,0 34,4 39,5 38,6 47,2 22,3 270,3 1,9

Nghìn VND/nm

THCS H!cphí

�óng góp

��ng ph�c

Sách giáo

khoaCông c� h!c t�p

H!c thêm Khác T�ng

% trong t�ng chi

tiêu c&a h� gia �ình

Nghèo nh�t 30,7 51,3 28,3 49,0 40,4 15,5 9,1 225,7 2,9G�n nghèo nh�t 45,9 56,4 39,1 56,3 49,3 28,9 16,0 293,2 2,9Trung bình 55,0 60,5 44,5 62,7 54,7 45,6 18,0 343,1 2,7G�n giàu nh�t 70,0 68,8 60,7 70,1 63,3 89,9 31,0 457,5 2,7Giàu nh�t 180,1 103,4 100,8 90,6 79,3 425,7 89,4 1076,0 3,1Vi�t Nam 72,2 66,7 53,1 65,0 56,8 107,5 30,3 454,8 2,9Ngun: �i u tra m�c s�ng dân c� 2002.

10.39 T( th�p k" tr��c cho t�i nay, Nhà n��c áp d�ng mi+n h�c phí cho m�t s� �i t��ng nghèo, gia ình chính sách. Vi�c th�c hi�n mi+n h�c phí ��c th� hi�n trong b�ng d��i ây.

B�ng 10.18: Mi0n gi�m h!c phí phân theo nhóm thu nh�p

% tr- em t 6 ��n 14 tu�i Nhóm thu nh�p I II III IV V C� n��c

1998


16

Gi�m m�t ph�n 8,9 10,7 13,4 9,9 8,6 10,4 Mi+n toàn b� 11,6 6,5 3,6 3,6 0,9 5,8 T�ng 20,5 17,2 17 13,6 9,5 16,2 2002 Gi�m m�t ph�n 2,21 1,77 1,42 1,34 0,89 1,52 Mi+n toàn b� 24,16 18,2 15,02 11,81 7,39 15,2 T�ng 26,37 19,97 16,44 13,15 8,28 16,72

Ngun: �i u tra thu nh�p h� gia ình nm 1998, 2002.

10.40 B�ng 10.18 ch. ra r3ng trong khi mi+n h�c phí qu� th�c nh3m h� tr� nh$ng ng��i nghèo nh�t, nh�ng bi�n pháp này ch�a phát huy ��c �y � tác d�ng nh� mong �i. Nhi u ng��i nghèo v2n ph�i óng �y � h�c phí. H�n n$a, ý ngh/a c�a b�ng trên là cha m1 h�c sinh ph�i ch#u nhi u chi phí và không ��c mi+n hay h� tr�. Có th� gi�i thích cho tình hình trên là do các t.nh nghèo h�n ph�i ch#u nhi u s�c ép v ngu!n l�c h�n và nh$ng #a ph��ng này th��ng mi+n c�'ng trong vi�c t( b� nh$ng kho�n có th� thu. Ch�a rõ nh$ng bi�n pháp ��c �a vào áp d�ng k� t( cu�c i u tra MSHG� g�n ây nh�t (nm 2002), k� c� Ngh# #nh 10/2002/N�-CP ã làm thay �i tình hình �n m�c � nào. Tuy nhiên, chúng c0ng ch. ra r3ng thu phí v2n là m�t rào c�n �i v�i giáo d�c � nh$ng vùng nghèo và c�ng c� cho ý t��ng tr��c ây xem xét thu phí nh� m�t bi�n s� chi�n l��c bên c�nh các �u tiên khác nh� ch�t l��ng ào t�o và t" l� tr% �n tr��ng.

10.41 �� gi�i quy�t nh$ng v�n c� th� c�a ngành giáo d�c trong ó có h� tr� các vùng khó khn và mi n núi phát tri�n giáo d�c Vi�t Nam ã th�c hi�n các Ch��ng trình m�c tiêu qu�c gia (CTMTQG) v�i 7 m�c tiêu c� th�. Vi�c th�c hi�n các m�c tiêu này rõ ràng ã mang l�i nhi u k�t qu�, -c bi�t là t�o i u ki�n t�t h�n cho các vùng nghèo. Kinh nghi�m qu�c t� cho th�y khi kho�ng cách v t" l� tr% em i h�c ã ��c thu h1p áng k�, vi�c thu h1p nh$ng kho�ng cách cu�i cùng s) òi h�i ph�i t�p trung ngu!n l�c vào vào nh$ng vùng còn khó khn h�t s�c c� th�.

10.42 B�ng 10.19 xem xét vi�c phân b� các chi tiêu có m�c tiêu. Chi tiêu ��c th�c hi�n có xét �n ch. s� nghèo ói nh�ng có l) ch�a ��c � m�c mong �i và c�n xem xét l�i c� ch� xác #nh �i t��ng m�c tiêu. Vì càng ngày càng có nhi u ngu!n l�c h�n và c�n ph�i tng c��ng t�p trung n� l�c vào th�c hi�n các m�c tiêu chính sách � nh$ng n�i còn ch�a �t, nên c�n s, d�ng nhi u ngu!n l�c h�n cho nhi u ch��ng trình m�c tiêu h�n. V�i nh$ng phân tích nêu trên ây, có th� tri�n khai thêm nh$ng ho�t �ng m�c tiêu sau:

• M�t ch��ng trình h� tr� các t.nh có các xu�t c� th� gi�i quy�t v�n �m b�o t�t c� h�c sinh ��c �n tr��ng.

• Dành m�t kho�n ngân sách nhà n��c � bù �p ph�n mi+n gi�m h�c phí cho các t.nh nghèo.

• Tng ngân sách cho vi�c cung c�p sách giáo khoa và ! dùng h�c t�p mi+n phí cho tr% em nghèo.


17

B�ng 10.19: Chi tiêu c&a các ch�"ng trình m�c tiêu qu�c gia s1 d�ng ngân sách nhà n��c phân theo theo vùng (1997-2004 ) (%)

Phân theo

vùng

Xóa mù ch�, Ph�

c�pTHCS

T)ng c�$ng

giáo d�c mi/n núi

B�i d�2ng giáo viên,

t)ng cu$ng CSVC các tr�$ng s1

ph�m

T)ng c�$ng CSVC

tr�$ng ph� thông

Sách giáo khoa, ��i m�i ch�"ng trình

�ào t�o cán b� tin

h!c, ��a tin h!c

vào nhà tr�$ng

C� n��c 100 6,5 18,5 21,7 24,9 26,0 2,2�!ng b3ng Sông H!ng 14,8 11,8 7,4 18,2 17,1 15,8 15,4�ông B�c 21,7 21,3 22,2 18,0 21,7 24,7 19,2Tây B�c 7,1 8,9 7,7 6,1 6,7 7,6 6,1B�c Trung B� 15,0 9,8 12,4 12,2 15,3 20,5 12,7Duyên h�i Nam Trung B� 8,7 7,2 9,4 9,3 9,4 7,2 8,9Tây nguyên 7,3 9,7 9,2 6,3 5,9 7,4 8,7�ông Nam B� 8,7 10,8 8,7 11,7 10,2 3,9 1,3�!ng b3ng sông C,u long 16,8 20,5 22,9 18,2 13,9 12,8 18,7


Hi�u su't c&a công tác giáo d�c

10.43 Hi�u su�t trong ngành giáo d�c có th� hi�u là quan h� gi$a �u vào và �u ra liên quan �n s� l��ng h�c sinh và ch�t l��ng gi�ng d�y h� ��c h��ng. B�ng 10.20 th� hi�n xu h��ng bi�n �ng chi phí trên �u h�c sinh t( nm 1998 �n 2002.

B�ng 10.20: Chi phí trên ��u h!c sinh (Nghìn ��ng)

C'p h!c 1998 2002 Giá hi�n hành Giá hi�n hành Giá n)m 1998*

Ti�u h�c 408 721 620 THCS 465 609 524 THPT 739 876 753

Ngun: V� K� ho�ch và Tài chính, B� GD�T và V� Ngân sách nhà n��c, B� Tài chính. *S, d�ng ch. s� gi�m phát GDP.

10.44 Rõ ràng trong th�i k* trên, chi phí �n v# trên �u h�c sinh ã tng m�nh. �i u này không nh�t thi�t th� hi�n s� gi�m hi�u su�t. V�n quan tr�ng là li�u tng chi phí �u ng��i có mang l�i s� c�i thi�n v ch�t l��ng d�y h�c t��ng �ng v�i giá tr# c�a chi phí tng thêm hay không. Y�u t� quan tr�ng � ây là c�u thành c�a ph�n chi phí tng thêm. Rõ ràng � ây chi phí tng ph�n nhi u là do thay �i trong t" l� h�c sinh/giáo viên ã nêu trên.

10.45 T( B�ng 10.21, có th� th�y gi�m t" l� h�c sinh/giáo viên tiêu t�n khá nhi u ngu!n l�c. K� t( nm 1998 i u này ã x�y ra � m�i c�p h�c. 5 c�p ti�u h�c, gi�m t" l� này �i h�i m�t kho�n �u t� l�n và i u này góp ph�n gi�i thích t�i sao không có thêm ngu!n l�c � �u t� vào các l/nh v�c khác trong c�p h�c này. L�p h�c ít h�c sinh h�n có th� mang l�i l�i ích cho h�c sinh, tuy nhiên trong


18

i u ki�n ngu!n l�c h�n ch� s) d2n �n kém hi�u qu�. Ngoài ra còn có m�t s� nguyên nhân khác v t" l� HS/GV th�p là c� ch� qu�n lý ngu!n l�c giáo viên (tuy�n m�i và s�p x�p lao �ng ch�a tính �n ngân sách). Hi�n nay, các tiêu chí phân b� ngân sách ch�a tính �n t" l� HS/GV. Vi�c tng t" l� HS/GV ��c coi là c�n thi�t nh3m gi�i phóng ngu!n l�c ngân sách � t( ó ngân sách ��c s, d�ng nhi u cho h�c 2 bu�i/ngày, tng chi tiêu ngoài l��ng và qua ó óng góp vào vi�c tng ch�t l��ng gi�ng d�y. Hi�n ch�a có gi�i pháp cho v�n này vì c� ch� qu�n lý lao �ng do nhi u c�p chính quy n quy #nh và vì nh$ng t!n t�i trong t�p quán s, d�ng lao �ng trong ngành hi�n nay. Nh$ng ph�n sau ây s) phân tích ý ngh/a c�a v�n này �i v�i ch�t l��ng, hi�u qu� và hi�u su�t c�a công tác giáo d�c ào t�o.

B�ng 10.21: T l� h!c sinh/giáo viên

T l� h!c sinh/giáo viên C'p h!c 1994 1998 2000 2002 2004

Ti�u h�c 34,9 30,4 28,0 24,6 23,1 THCS 25,9 28,7 26,3 24,7 23,5 THPT 23,3 30,5 29,6 27,5 27,5


10.46 Trong ào t�o �i h�c, m�t -c i�m c�a chi phí trên �u sinh viên là chúng khác nhau theo c� s� ào t�o và theo vùng lãnh th�. B�ng 10.22 th� hi�n i u này.

B�ng 10.22: Chi phí �ào t�o trên ��u sinh viên # các c" s# �ào t�o ��i h!c

Chi tiêu trên ��u sinh viên (tri�u ��ng Vi�t Nam)

C" s# �ào t�o NS trang tr�i Sinh viên trang tr�i T�ng ��i h�c qu�c gia ��i h�c thu�c các B�, ngành ��i h�c vùng ��i h�c thu�c t.nh

7,60 2,25 3,22 4,31

2,36 1,96 1,85 0,85

9,96 4,21 5,07 5,16

Ngun: Kh�o sát ào t�o và tài chính các tr��ng �i h�c nm 2000.V� K� ho�ch và Tài chính , B� GD�T.

10.47 Có th� gi�i thích nh$ng khác bi�t trong chi phí trên �u sinh viên m�t ph�n d�a vào lo�i hình và n�i dung khoá h�c, nh�ng ây không ph�i là toàn b� v�n . Vai trò c�a thu phí c0ng ang thay �i hình th�c c�a chi phí trên �u ng��i v�i s� ra �i c�a Ngh# #nh 10. �ã �n lúc c�n xem xét m�t cách c� b�n vi�c h� tr� c�a ngân sách cho các c� s� ào t�o �i h�c và h�p lý hoá �u t� t( các qu� công cho các c� s� này.

10.48 Nhìn chung, khác bi�t theo vùng #a lý trong chi tiêu trên �u h�c sinh tác �ng l�n �n hi�u nng c�a chi giáo d�c. N�u nh$ng khác bi�t ó làm cho ch�t l��ng giáo d�c � m�t s� vùng th�p h�n chu n qu�c gia, thì tác �ng c�a chi tiêu


19

công cho giáo d�c ph�n nào b# gi�m i. Chúng c0ng có tác �ng �n công b3ng xã h�i liên quan �n kh� nng ti�p c�n m�t d#ch v� giáo d�c v�i chu n t�i thi�u ch�p nh�n ��c � m�i vùng trong c� n��c. Nh$ng nghiên c�u tr��c ây ã xem xét s� dao �ng áng k� trong m�c chi tiêu cu�i cùng mà m�i h�c sinh nh�n ��c. Chúng cho th�y không ph�i ch. có m�t nguyên nhân gi�i thích s� khác bi�t nêu trên mà có nhì u nhân t� tác �ng �n ngu!n l�c � m�i c�p t( cao xu�ng th�p trong h� th�ng ngân sách và � kh� nng thu tr�c ti�p c�a các #a ph��ng nh3m h� tr� cho công tác giáo d�c.

B�ng 10.23: Gì$ gi�ng trên l�p c&a giáo viên

Qu�c gia Gi$ gi�ng Ví d� t nh�ng qu�c gia th(c hi�n t�t: Nh�t B�n C�ng hòa Tri u Tiên Pháp ��c Australia Vi�t Nam: �!ng B3ng sông H!ng �ông B�c Tây B�c B�c Trung b� Duyên h�i mi n Trung Tây Nguyên �ông Nam B� �!ng b3ng Sông C,u Long

17,0 19,0 22,0 19,5 21,2 16,7 17,9 16,3 15,5 16,8 16,4 16,3 16,5 16,3

Ngun: UNESCO nm 2000.

10.49 Các nghiên c�u ã ch. ra r3ng s� khác bi�t này có � t�t c� các c�p là k�t qu� c�a m�t quy trình phân b� ngu!n l�c theo nhi u giai o�n. Hi�n nay c�n có m�t c� ch� �m b�o � ngu!n v�n cho giáo d�c, trong ó m�i m�t h�c sinh t�i m�t tr��ng s) nh�n ��c � ngu!n l�c � ��c ào t�o m�t cách hi�u qu� c� v ch�t l��ng l2n chi phí. Dù chính sách xã h�i hóa c�a Chính ph� khuy�n khích tng thu � c�i thi�n ch�t l��ng giáo d�c trên m�c chu n bình quân, c0ng c�n nh�n th�c r3ng � �t ��c chu n t�i thi�u v ch�t l��ng giáo d�c không ch. ph� thu�c vào nh$ng ngu!n thu nh� v�y. C� ch� �m b�o � ngu!n v�n cho giáo d�c ã ��c bàn t�i trong �ánh giá chi tiêu công nm 2000. Nh$ng ý ki�n v v�n này s) ��c phân tích sâu h�n trong ph�n Ho�ch ��nh và th�c hi�n các �u tiên trong ngành c�a ch��ng này.

10.50 Chi phí nhân s� là m�t b� ph�n n�i b�t trong chi tiêu cho giáo d�c. Giáo d�c Vi�t Nam có m�t -c i�m là s� gi� gi�ng c�a m�t giáo viên còn khá th�p. Do ó, tuy�n d�ng và s, d�ng nhân s� m�t cách hi�u qu� là nh$ng v�n quan tr�ng c�n l�u tâm.


20

10.51 5 m�t m�c � nào ó, s� gi� gi�ng trên l�p th�p cho phép giáo viên có c� h�i ki�m thêm thu nh�p (ch�ng h�n t( d�y thêm) � ph� vào m�c l��ng v2n còn th�p c�a mình. V�i vi�c tng l��ng g�n ây và s�p t�i cho giáo viên, hi�n nay có th� có c� h�i � xem xét l�i quan h� gi$a giáo viên và nhà n��c - v�i t� cách là nhà tuy�n d�ng.

10.52 V�n là Nhà n��c thu ��c gì t( vi�c tng l��ng cho giáo viên? Có m�t s� kh� nng sau:

• Tng s� gi� gi�ng � h� tr� cho vi�c áp d�ng d�y c� ngày và gi�m h�c nhi u ca t�i các tr��ng. C�n nh�n th�c r3ng thay �i c� c�u th�i gian làm vi�c do ngày h�c kéo dài s) làm gi�m c� h�i ki�m ti n bên ngoài c�a giáo viên, gi�m tình tr�ng h�c thêm d�y thêm tràn lan t�i các vùng ô th#.

• Cam k�t m�nh m) h�n �i v�i nh$ng giáo viên ph�i làm vi�c � vùng sâu, vùng xa. V�n n�y sinh là li�u m�t ph�n ngu!n l�c dùng � khuy�n khích có th� ��c s, d�ng � ph� thêm vào nh$ng �u ãi s6n có và khuy�n khích giáo viên ch�p nh�n công vi�c � vùng xa hay không.

• ��a vào áp d�ng m�t s� nhân t� v thu nh�p liên quan �n k�t qu� công vi�c và tng s� khác bi�t v thu nh�p d�a vào vi�c giáo viên có ��c nh$ng k� nng m�i.

10.53 M�t khó khn ti m n là các bi�n pháp nh3m c�i ti�n ti n l��ng trong khu v�c công ã ��c kh�i �ng, nh�ng l�i ch�a g�n v�i vi�c xác #nh l�i viên ch�c c�n ph�i làm nh$ng gì. C0ng ch�a có s� ánh giá �y � v l�i ích -c thù c�a ngành giáo d�c (ph� c�p ngành) so v�i các ngành khác. C�n nghiên c�u k� l�'ng nh$ng v�n này và xác #nh rõ tng l��ng ho-c chính sách ph� c�p s) t�o ra nh$ng thay �i gì v ch�t l��ng giáo d�c. �i u này s) tác �ng m�t cách c� b�n lên hi�u su�t c�a công tác giáo d�c ào t�o và vi�c th�c hi�n các m�c tiêu chính sách trong ngành giáo d�c.

Ch't l�+ng và hi�u qu� c&a công tác giáo d�c

10.54 Ph�n xem xét v ngu!n l�c trong ngành giáo d�c trên ây �a ra k�t lu�n r3ng n� l�c v tài chính ã tng lên trên m�c trung bình c�a các n��c Châu Á và �t m�c c�a các n��c phát tri�n, t�o i u ki�n cho vi�c chú ý h�n �n ch�t l��ng và hi�u qu� c�a ho�t �ng giáo d�c ào t�o.

10.55 T" l� ng��i l�n bi�t ch$ � Vi�t Nam (m�t ch. s� chung th� hi�n tác �ng c�a giáo d�c) ang ��c c�i thi�n và hoàn toàn có th� so sánh v�i các n��c trong khu v�c.

B�ng 10.24: T l� ng�$i lao ��ng bi�t ch� (trên 15 tu�i)


21

1999* 2002** Vùng/t.nh/thành ph�

Thành th* Nông thôn Thành th* Nông thôn C� n��c 90,3 96,26 99,03 95,39 �!ng b3ng Sông H!ng 94,5 99,32 99,83 99,20 �ông B�c 89,3 92,57 99,69 91,02 Tây B�c 73,3 81,91 99,76 79,40 B�c Trung B� 91,3 96,90 99,23 96,55 Duyên h�i Nam Trung B� 90,6 97,21 99,25 96,43 Tây nguyên 83,0 90,24 98,53 87,20 �ông Nam B� 92,1 97,94 97,15 96,62 �!ng b3ng sông C,u Long 88,1 96,64 97,35 96,49

Ngun: Báo cáo phát tri�n Vi�t Nam nm 2001. B� L�TBXH: th�ng kê v lao �ng và vi�c làm nm 2002.

10.56 C0ng có th� xem xét hi�u qu� c�a giáo d�c qua vi�c nghiên c�u t" l� lên l�p trong các c�p h�c.

B�ng 10.25: T l� lên l�p và t�t nghi�p

N)m h!c 1994 1998 2000 2002 T� l� lên l�p (%) Ti�u h�c 87,97 91,73 94,04 95,63 THCS 93,10 89,26 91,22 93,16 THPT 92,70 93,73 92,47 91,56 T� l� t�t nghi�p(%) Ti�u h�c 95,66 98,81 99,32 99,58 THCS 94,36 91,95 95,13 96,11 THPT 90,94 94,98 93,35 92,14 T� l� hoàn thành các c�p h�c (%) Ti�u h�c 57,38 69,64 74,42 80,51 THCS 59,12 69,36 70,01 73,44 THPT 82,95 86,01 83,16 79,65


10.57 T" l� l�u ban và b� h�c � c�p ti�u h�c và THCS c0ng khá th�p. Tuy nhiên, t" l� này � các tr��ng ti�u h�c mi n núi là khá cao, -c bi�t là t�i Tây Nguyên và �!ng b3ng Sông C,u Long. 5 c�p THCS, t" l� b� h�c cao nh�t là � �!ng b3ng Sông C,u Long (11%) và �ông Nam B� (9%).


22

B�ng 10.26: T l� l�u ban và b3 h!c theo vùng

Hoàn thành H!c �úp B3 h!c

Ti�u h!c THCS Ti�u h!c THCS Ti�u h!c THCS C� n��c 95,63 93,16 1,24 0,94 3,13 5,90 �!ng b3ng Sông H!ng 99,31 97,11 0,17 0,53 0,52 2,37 �ông B�c 95,29 95,14 1,43 0,62 3,29 4,24 Tây B�c 89,90 93,39 3,42 0,97 6,68 5,64 B�c Trung B� 97,91 94,99 0,47 0,41 1,62 4,59 Duyên h�i Nam Trung B� 97,77 93,42 1,00 0,99 1,23 5,58 Tây nguyên 91,10 91,11 4,28 ,26 4,61 6,62 �ông Nam B� 95,82 90,02 1,37 1,84 2,81 8,14 �!ng b3ng sông C,u Long 92,69 87,96 1,09 1,03 6,22 11,02


10.58 Nh$ng t" l� trên là áng khích l� và ang ti�p t�c ��c c�i thi�n. Nh�ng chúng có ��c d�a trên các k* thi n�i b� và có th� sai l�ch do nhi u �ng c� d2n �n thi�u khách quan. M�t cách th�c khác � xem xét ch�t l��ng �u ra c�a giáo d�c là ki�m tra bên ngoài �i v�i m�t s� môn h�c chính. B�ng 10.27 cho th�y k�t qu� c�a hai cu�c ki�m tra nh� v�y ��c ti�n hành nm 1998 và 2003. Chúng o l��ng k�t qu� ti�p thu � l�p 5 trong hai môn t�p �c và toán. K�t qu� cho th�y t" l� h�c sinh có � ki�n th�c � h�c ti�p l�p trên.

B�ng 10.27: Ti�p thu ki�n th4c toán và t�p �!c # l�p 5

1998 2003 T�p �!c Toán T�p �!c Toán Vùng

T.nh ��+c ch!n làm

m5u �i�m Ch. s�

�i�m Ch. s�

�i�m Ch. s�

�i�m Ch. s�

�B sông H!ng �ông B�c Tây B�c B�c Trung b� DH mi n Trung Tây Nguyên �B Sông C,u long

Hà N�i Yên Bái S�n La Thanh Hoá Qu�ng Nam Gia Lai V/nh Long

79 54

28 20

24

100 68

35 25

30

73 36

17 20

16

100 49

23 27

22

74 39 46 51 50 53 47

100 53 62 69 68 70 63

95 65 75 84 83 84 77

100 68 79 88 87 88 81

10.59 Tuy nhiên hai cu�c ki�m tra nói trên l�i ��c thi�t k� khác nhau, do ó không th� so sánh chúng v�i nhau m�t cách tr�c ti�p. Nh�ng chúng u ch. ra s� thi�u h�t trong ki�n th�c h�c sinh ti�p thu ��c và s� khác bi�t l�n gi$a các vùng. Nh�n xét � ây là m�t s� l��ng áng k� h�c sinh ang t�t nghi�p nh�ng ch�a s6n sàng � t�t nghi�p và ch�a có c� s� ki�n th�c v$ng ch�c � ti�p thu hi�u qu� các môn mà h� s) h�c � các l�p trên. �i u này th� hi�n vi�c s, d�ng ngu!n l�c còn kém hi�u qu� và gi�m kh� nng phát tri�n các nng l�c c�n thi�t cho h�c sinh c�a h� th�ng giáo d�c � duy trì kinh t� Vi�t Nam.

10.60 �i u c�n quan tâm là ch�a có các cu�c ki�m tra nh�t quán và khách quan ��c áp d�ng trong toàn h� th�ng � qua ó o l��ng ��c th�c t� ti�p thu


23

ki�n th�c c�a h�c sinh và xu th� bi�n �i c�a nó theo th�i gian và gi$a các t.nh. V�i vi�c ch�t l��ng giáo d�c ngày càng ��c quan tâm và có i u ki�n th�c hi�n, xây d�ng các bài ki�m tra � áp d�ng th�ng nh�t và khách quan có ý ngh/a r�t quan tr�ng.

10.61 V�i tác �ng c�a nh$ng y�u t� nêu trên và nh$ng y�u t� khác, s� nm h�c trung bình c�a m�t h�c sinh Vi�t Nam � m�c th�p so v�i các n��c khác trong khu v�c.

B�ng 10.28: S� n)m h!c trung bình

Qu�c gia S� n)m h!c Các n��c có k�t qu� cao Nh�t B�n C�ng hòa Tri u Tiên Singapore �ài Loan

13,7 13,1 11,1 12,1

Các n��c Châu Á khác Trung qu�c 4n �� Indonesia Malaysia Pakistan Sri Lanka Thailand

10,3 7,8 9,9

12,8 3,6

11,5 13,1

Trung bình Châu Á Vi�t Nam

2003 Thành th# Nông thôn

8,4 6,2

Ngun: UNESCO nm 2002, B� GD�T.

10.62 Tng ch�t l��ng �u ra c�a h� th�ng giáo d�c ph� thu�c nhi u vào ch�t l��ng �u vào và t�ng h�p các y�u t� giáo viên, chi phí ho�t �ng gi�ng d�y và chi phí xây d�ng c� s� v�t ch�t và thi�t b# d�y h�c. �i u này c0ng ph� thu�c vào c��ng � h�c t�p c�a h�c sinh th� hi�n � ch��ng trình h�c và � dài c�a ngày h�c.

10.63 Hi�n t��ng t" l� h�c sinh/giáo viên gi�m nhanh ã ��c chú ý. T" l� này � Vi�t Nam ã gi�m xu�ng th�p h�n khá nhi u so v�i các n��c khác trong khu v�c nh� cho th�y trong B�ng 10.29 d��i ây. Nhi u nghiên c�u ã ��c ti�n hành nh3m o l��ng �nh h��ng c�a t" l� HS/GV th�p và quy mô l�p nh� lên ti�p thu ki�n th�c. Rõ ràng, khi t" l� HS/GV r�t cao và quy mô l�p l�n kh� nng c�a giáo viên và c� s� v�t ch�t b# phân tán và s) làm gi�m ch�t l��ng giáo d�c. K�t lu�n v tác �ng khi hai y�u t� trên không � m�c r�t cao l�i không th�ng nh�t. Nh�ng nhìn chung k�t lu�n là d��i m�c cao nh�t thì hai y�u t� trên �nh h��ng không l�n �n kh� nng ti�p thu bài c�a h�c sinh.


24

B�ng 10.29: So sánh v/ t l� HS/GV trên bình di�n qu�c t�

Qu�c gia 1994 1998 2000 2002 2004 Ti u h�c Hàn Qu�c Malaysia Philippines Trung Qu�c 4n �� Cambodia

32 19 35 25 47 48

32 22 35 19 43 50

22 19 35 20 40 53

Vi�t Nam 35 30 28 25 23 Trung h�c Hàn Qu�c Malaysia Philippines Trung Qu�c 4n �� Cambodia

25 19 35 17 32 18

22 19 34 17 34 20

21 18 36 19 34 20

Vi�t Nam 24 29 28 26 25 Ngun : UNESCO.

10.64 M-t khác, � Vi�t Nam c0ng có nhu c�u c�n gi�m t" l� HS/GV do các thay �i v ch��ng trình gi�ng d�y òi h�i m�t m�c � chuyên sâu nh�t #nh. C0ng c�n phát tri�n l�c l��ng giáo viên � áp �ng thi�u h�t t�i vùng sâu vùng xa. Nh�ng i u còn ch�a rõ là li�u gi�m t" l� HS/GV �n m�c th�p nh� hi�n nay có là s� s, d�ng t�i �u các ngu!n l�c � tng ch�t l��ng giáo d�c hay không. Chi�n l��c Giáo d�c cho m�i ng��i d� ki�n nhu c�u gi�m t" l� HS/GV � c�p ti�u h�c xu�ng 26, nh�ng m�c hi�n nay ã th�p h�n th� và có d�u hi�u cho th�y t" l� HS/GV còn ti�p t�c gi�m. Quy mô gi�m có th� ph�n nào do s�c ép tình th� nh� dân s� trong � tu�i i h�c gi�m và các tr��ng s� ph�m ti�p t�c có sinh viên t�t nghi�p. V�i t" l� HS/GV � c�p ti�u h�c � m�c 23 và ang gi�m, khi t" l� h�c sinh trên giáo viên gi�m i m�t �n v# thì chi tiêu trung bình trên c� n��c tiêu t�n thêm 228 t" !ng.

10.65 C�n ánh giá các phu�ng th�c s, d�ng ngu!n l�c khác nhau và quy�t #nh l�a ch�n ph��ng th�c t�i �u � ��c k�t qu� giáo d�c. Trong tình hình có nh$ng thay �i nhanh v nhân kh u h�c c�n coi qu�n lý t" l� HS/GV là m�t bi�n s� chính sách òi h�i quy�t #nh và qu�n lý bi�n s� này m�t cách ch� �ng. �� th�c hi�n i u này, c�n tri�n khai m�t s� bi�n pháp nh� gi�i h�n tuy�n d�ng m�i và � cho s� l��ng giáo viên gi�m xu�ng m�t cách t� nhiên qua v h�u, khuy�n khích v h�u s�m n�u có th�, thay th� các giáo viên không � trình � và th�c hi�n các chính sách và khuy�n khích ch� �ng � i u chuy�n �i ng0 giáo viên �n nh$ng n�i c�n h� nh�t.

10.66 K� nng, kinh nghi�m và �ng c� làm vi�c c�a �i ng0 giáo viên ít nh�t c0ng quan tr�ng �i v�i ch�t l��ng �u ra nh� s� l��ng giáo viên. Hi�n còn m�t s� l��ng áng k� giáo viên không có � trình � hay ch. có trình � c� b�n. Có r�t


25

nhi u các ch��ng trình ào t�o � nâng cao trình �. Nh�ng rõ ràng ào t�o nhanh là m�t �u tiên. Trình � giáo viên � ào t�o �i h�c c0ng khá th�p (B�ng 10.30).

B�ng 10.30: Trình �� giáo viên # �ào t�o ��i h!c

T l� có trình �� Giáo viên có trình �� cao h!c 1998 2000 2002 2004

��i h�c qu�c gia ��i h�c vùng ��i h�c thu�c các B�, ngành Cao �ng ��i h�c a ngành Công ngh� Nông nghi�p v.v.. Kinh t� và lu�t Y và th� thao Vn hóa và ngh� thu�t S� ph�m T�ng

47 39

31 16 38 28 36 26 24

14 17

23

53 50

41 20 35 37 38 35 49

20 23

30

56 57

45 23 40 34 45 34 50

20 25

32

52 56

48 22 39 29 42 33 54

26 26

33


B�ng 10.31: L�"ng và ti/n công c&a giáo viên so v�i GDP ��u ng�$i

Qu�c gia Ti�u h!c THCS Nh�t B�n 2,1 2,1 Hàn Qu�c 3,2 3,3 Singapore 1,9 2,0 �ài Loan 2,8 3,0 Trung Qu�c 1,5 2,7 4n �� 2,9 3,1 Indonesia 2,7 3,1 Malaysia 2,5 3,2 Pakistan 3,4 3,4 Sri Lanka 1,3 1,6 Thailand 2,2 2,3 Trung bình châu Á 2,4 2,7 Vi�t Nam 1998 1,7 2,4 2003 2,4 2,2

Ngun : UNESCO nm 2000.

10.67 ��ng l�c c�a giáo viên và �nh h��ng c�a l��ng th�p ã ��c coi là m�t v�n . B�ng 10.31 th� hi�n l��ng c�a giáo viên trong quan h� v�i GDP �u ng��i. Nm 1998, Vi�t Nam � m�c th�p h�n nhi u so v�i trung bình châu Á và m�c c�a các qu�c gia khác. Tình hình ã ��c c�i thi�n nhi u v�i vi�c tng l��ng trong toàn khu v�c công, tuy nhiên hãy còn s�m � bi�t r3ng li�u tng l��ng ang


26

có tác �ng nh� th� nào �n ch�t l��ng gi�ng d�y, nh�ng s� c�n thi�t ph�i thay �i k* v�ng v giáo viên ã ��c th�o lu�n � ph�n trên.

10.68 Liên quan �n chi ngoài l��ng cho gi�ng d�y, trên ây ã nói �n s� thi�u th�n kinh phí cho lo�i hình chi này � nhi u vùng trong c� n��c. Ch. khi chi tiêu cho lo�i hình này ��c nâng lên b�i óng góp c�a cha m1 h�c sinh t�i các vùng giàu h�n thì chúng m�i �t m�c � � các tr��ng ho�t �ng bình th��ng. Trong quá kh� còn thi�u m�c � ánh giá m�c � chi ngoài l��ng trong m�t tr��ng h�c nh� th� nào là �. V�n hi�n ã ��c gi�i quy�t � Vi�t Nam v�i vi�c Chính ph� ã �a ra m�c ch�t l��ng tr��ng h�c t�i thi�u (MCLTHTT). Tuy hi�n nay m�c chu n này m�i ch. ang ��c s, d�ng làm c� s� th�c hi�n m�t d� án ��c qu�c t� tài tr� t�i m�t s� ít tr��ng h�c, nó có ti m nng tr� thành m�c so sánh cho t�t c� các tr��ng. ��n nay chu n này v2n ch�a ��c chuy�n thành chi phí �n v# trên m�i �u h�c sinh và c�n th�c hi�n vi�c này.

10.69 M�c chi c�n cho t�i �u hóa vi�c th�c hi�n các m�c tiêu v giáo d�c và � dài c�a ngày h�c có liên quan ch-t ch) v�i nhau. 5 nhi u vùng hi�n t��ng h�c nhi u ca v2n còn ph� bi�n làm th�i gian h�c sinh � tr��ng ng�n l�i trong khi nhi u cha m1 h�c sinh không có kh� nng ho-c không s6n lòng tr� thêm chi phí cho vi�c con em h� h�c thêm � tr��ng. Tuy nhiên, gi�i quy�t v�n này òi h�i m� r�ng qu� phòng h�c và nâng c�p các phòng h�c hi�n có.

10.70 Các nghiên c�u � Vi�t Nam cho th�y d�u hi�u rõ ràng r3ng kéo dài th�i gian h�c � tr��ng có tác �ng l�n �n k�t qu� giáo d�c. B�ng 10.32 th� hi�n quy mô c�a s� chênh l�ch d�a vào k�t qu� ki�m tra kh� nng ti�p thu và t��ng ��ng v�i l�i ích m�t h�c sinh trung bình nh�n ��c trong m�t nm h�c �y �.

B�ng 10.32: So sánh v/ k�t qu� ti�p thu gi�a h!c c� ngày và h!c n1a ngày

S( phân tán xung quanh m4c trung bình* Lo�i hình

T�p �!c Toán H�c n,a ngày Trung bình H�c c� ngày

98 100 107

97 100 108

Ngun: B� GD�T.

10.71 Gi�m s� ca h�c trong ngày òi h�i �u t� c� s� v�t ch�t l�n và g�n kho�n �u t� ó v�i giáo viên và chi phí v�n hành. V2n t!n t�i m�t v�n t( tr��c ây là tách bi�t gi$a l�p k� ho�ch cho ngân sách �u t� và th��ng xuyên � các c�p chính quy n. �� th�c hi�n hi�u qu� vi�c h�c c� ngày, c�n h�p nh�t hai lo�i ngân sách này. Các k� thu�t c�a khuôn kh� chi tiêu trung h�n ang ��c xu�t c�n và có th� ��c t�n d�ng nh� m�t ph��ng ti�n � th�c hi�n s� h�p nh�t này. Trong quá trình �GTHCTC l�n này, ã có nh$ng n� l�c nh3m ánh giá s� v�n c�n thi�t cho vi�c gi�m s� ca h�c trong ngày cùng v�i nh$ng c�i ti�n c�n làm � �t ��c tiêu chu n c�n thi�t. Có l) nh$ng thông tin này còn ch�a tính xong. Nh$ng tính toán nh� v�y th�t không �n gi�n, nh�ng i u quan tr�ng là chúng


27

��c th�c hi�n có s� k�t h�p v�i nhi u y�u t� khác v chính sách giáo d�c thông qua các k� thu�t xây d�ng m�t khuôn kh� chi tiêu trung h�n ngành ang ��c thí i�m cho l/nh v�c giáo d�c.

Ho�ch �*nh và th(c thi các �u tiên trong ngành

10.72 M�t phát hi�n c�a nghiên c�u chi tiêu công trong giáo d�c l�n này là tình hình ngu!n l�c ��c c�i thi�n ang t�o c� h�i gi�i quy�t các thách th�c trong ngành, k� c� ch�t l��ng giáo d�c. Tuy nhiên, t�n d�ng nh$ng �u th� này òi h�i ph�i ch� �ng trong qu�n lý:

• �� g�n k�t chi�n l��c v�i ngân sách trong m�t khuôn kh� dài h�n h�n.

• �� các chi�n l��c qu�c gia có �nh h��ng lên t�t c� các c� s� giáo d�c trong h� th�ng hành chính mà không c�n ph�i qu�n lý vi mô.

• �� phát tri�n các k� nng qu�n lý ch� �ng trong m�t môi tr��ng th��ng xuyên thay �i.

K�t h+p chính sách và ngân sách trong m�t khuôn kh� trung h�n

10.73 Giáo d�c là l/nh v�c ��c �u tiên thí i�m xây d�ng khuôn kh� chi tiêu trung h�n (l!ng ghép l�p k� ho�ch và tri�n khai ngu!n l�c gi$a t�t c� các c� quan). �ã có nh$ng ti�n b� ban �u �y h�a h1n trong vi�c xây d�ng m�t khuôn kh� chi tiêu trung h�n g�n k�t các k� ho�ch v�i chi�n l��c nh� mô t� � ph�n trên. 5 giai o�n hi�n nay các k� ho�ch m�i ch. xác #nh ý ngh/a c�a nh$ng ho�t �ng ang di+n ra mà ch�a tính �n nh$ng bi�n pháp c�n thi�t ti�p theo � th�c hi�n các k� ho�ch chi�n l��c này. Tuy nhiên, chúng cho th�y có th� �u t� thêm cho nh$ng k� ho�ch ti�p theo. Nh$ng d� báo này cho th�y sau khi tính h�t kho�n ang �u t�, thì v2n có kh� nng �u t� nâng cao d#ch v�. �i u này có ��c là do tác �ng k�t h�p c�a tng tr��ng kinh t� nhanh và vi�c gi�i phóng ngu!n l�c nh� gi�m s� tr% em trong � tu�i i h�c. T�n d�ng hi�u qu� c� h�i này � nâng cao ch�t l��ng giáo d�c ào t�o hi�n là m�t thách th�c mà �GTHCTC 2004 nêu ra. Khuôn kh� chi tiêu trung h�n là m�t công c� � ti�p nh�n nh$ng khuy�n ngh# c�a �GTHCTC 2004 và tính toán th, nghi�m tác �ng ti m tàng lên yêu c�u v ngu!n l�c trong trung h�n.

Tác ��ng t�i chi�n l�+c th(c thi # m!i c'p

10.74 Ho�t �ng giáo d�c ào t�o ��c phân c�p r�ng rãi. �i u này là phù h�p �i v�i m�t d#ch v� r�t c�n �n ti�p xúc tr�c ti�p v�i #a ph��ng. Nh�ng phân c�p v2n �i h�i ph�i có m�t khung chính sách qu�c gia m�nh. Th�c s� m�t khung chính sách nh� v�y có t�m quan tr�ng s�ng còn � qu�n lý các thay �i trong m�t ngành ang g-p nhi u thách th�c, bao g!m c� nh$ng thay �i nhanh chóng v nhân kh u h�c. Các thay �i ó t�o c� h�i cho vi�c t�p trung vào nâng cao ch�t l��ng giáo d�c. Nh�ng kinh nghi�m c0ng ch. ra r3ng c� h�i có th� không ��c t�n


28

d�ng n�u không có s� k�t n�i m�nh gi$a chính sách qu�c gia và th�c hi�n t�i #a ph��ng.

10.75 M�t c� ch� � th�c thi các chính sách qu�c gia sao cho chúng có tác �ng rõ r�t h�n t�i vi�c t� ch�c th�c hi�n t�i #a ph��ng c�n:

• ��n gi�n, tr�c ti�p và có thông tin rõ ràng v các �u tiên qu�c gia; • Không khuy�n khích c�p trung ��ng th�c hi�n qu�n lý vi mô; • Có ch� cho vi�c ra quy�t #nh t�i #a ph��ng v chi ti�t �i v�i vi�c

th�c thi c� th�; • T�o ra �ng c� thích h�p cho qu�n lý tích c�c � #a ph��ng; • Thích h�p cho công tác giám sát (mang tính th�c t� và tránh ph�i thu

th�p d$ li�u c!ng k nh).

10.76 C� ch� � �t ��c m�c tiêu trên ã ��c th�o lu�n trong �ánh giá chi tiêu công nm 2000 v�i vi�c �a ra khái ni�m m�c “t�i thi�u” v ngu!n l�c dành cho m�i h�c sinh. Các c� quan #a ph��ng s) có quy n t� ch� trong vi�c cung c�p nhi u h�n, nh�ng không ��c cung c�p ít h�n. Có th� giám sát ��c m�t cách công khai n�u h� dành ít ngu!n l�c h�n. Nh$ng thay �i g�n ây trong các #nh m�c phân b� ngân sách nhà n��c giúp th�c hi�n c� ch� nêu trên d+ dàng h�n khi k�t n�i nó v�i các c� ch� phân b� ngu!n l�c. Vi�c tính toán m�c “t�i thi�u” s) minh b�ch và theo h��ng truy n t�i nh$ng tín hi�u và khuy�n khích t�i chính quy n #a ph��ng giúp h� i u ch.nh vi�c phân b� ngu!n l�c c�a mình theo các m�c tiêu qu�c gia. B� GD�T hàng nm s) c�p nh�t các c� s� � tính toán chi phí trên �u h�c sinh (s) có nhi u #nh m�c �u ng��i � áp �ng nhu c�u c�a các #a ph��ng). B� GD�T s) thông báo m�c chi trên �u h�c sinh tr��c khi các c� quan #a ph��ng phân b� ngân sách c�a mình và s) nh�n thông tin t( các #a ph��ng theo m�t m2u chu n cho th�y vi�c phân b� c� th� t�i #a ph��ng theo cách có th� so sánh ��c v�i m�c chi theo �u h�c sinh. S) có �i tho�i d�a trên d$ li�u này và k�t qu� c�a �i tho�i ó s) minh b�ch và #a ph��ng có th� d+ dàng ti�p c�n.

10.77 �� th�c hi�n hi�u qu� m�t c� ch� nh� v�y, c�n c�i thi�n trao �i d$ li�u gi$a các c� quan #a ph��ng và B� GD�T, nh�ng c� ch� ph�i �n gi�n. Trao �i d$ li�u c�n t�p trung vào cung c�p các b3ng ch�ng cho th�y m�c � m�c chi t�i thi�u ang ��c th�c hi�n và b�n ch�t c�a b�t k* m�t s� dao �ng so v�i m�c này � cho phép có ��c �i tho�i mang tính xây d�ng gi$a các c� quan #a ph��ng và B� GD�T. Báo cáo không ��c thi�u các thông tin v nh$ng tr��ng h�p có s� bi�n �ng so v�i m�c chi t�i thi�u. M�t m2u �n gi�n s) cho phép cung c�p thông tin ph�n h!i v vi�c ngu!n l�c ang ��c tri�n khai � c�p #a ph��ng nh� th� nào. D$ li�u v tài chính s) i kèm v�i các thông tin v k�t qu� ho�t �ng và o l��ng ch�t l��ng k�t qu� �u ra c�a công tác giáo d�c. M�c tiêu c�a c� ch� ��c mô t� � ây là nh3m t�p trung vào các quy�t #nh ch� �ng có �nh h��ng �n ch�t l��ng h�n là coi k�t qu� �u ra ch. là k�t qu� th� �ng c�a nh$ng quy�t #nh do c�p #a ph��ng �a ra trong b�i c�nh th��ng chú tr�ng gi�i quy�t các nhu c�u ng�n h�n.


29

C" ch� xác �*nh m4c t�i thi�u bình quân ��u h!c sinh

Chi phí cho con ng�òi

Chi phí ngoài l��ng và ph� c�p Chi phí m�c tiêu

H�p ph�n

Nhân viên gi�ng d�y và và các nhân viên khác

Ho�t �ng nghi�p v�/ D�ng c� và v�t t� gi�ng d�y

B�o trì c� s� tr��ng h�c

M�c tiêu c� th�

6 6 6 6

��n v� tính

Bình quân HS d�a trên t" l� HS/GV m�c tiêu cho lo�i khu v�c nhân v�i chi l��ng cho khu v�c + tr� c�p không chuyên

Chi phí � �t M�c ch�t l��ng tr��ng chu n t�i thi�u tính trên m�i HS

Bình quân phòng h�c d�a trên chi phí c�n thi�t � duy trì theo tiêu chu n ��c chuy�n thành bình quân HS d�a trên t" l� HS/GV

��n v# tính phù h�p v�i m�c tiêu c� th� ��c chuy�n thành bình quân �u ng��i cho s� HS m�c tiêu

6 6 6 6

CHI TIÊU T7I THI8U TRÊN �9U M:I H;C SINH

Xây d(ng nh�ng k7 n)ng qu�n lý n)ng ��ng �� th(c hi�n thay ��i

10.78 Quy mô c�a c� h�i và thách th�c mà qu�n lý ngành g-p ph�i s) làm n�y sinh yêu c�u m�i v k� nng � t�t c� các c�p: B� GD�T c�n cn c� vào các m�c tiêu qu�c gia � xây d�ng k� ho�ch ngu!n l�c toàn ngành và tác �ng lên ho�t �ng qu�n lý � c�p #a ph��ng trong vi�c th�c hi�n các c�i thi�n trong khuôn kh� chi�n l��c qu�c gia và c�p #a ph��ng c�n t� duy linh ho�t h�n trong huy �ng các ngu!n l�c và c�n xây d�ng các k� nng thi�t k� và th�c thi các bi�n pháp thay �i và c�i thi�n.

10.79 B� GD�T ã th�c hi�n các b��c c�n thi�t nh3m xây d�ng nng l�c qu�n lý ngu!n l�c hi�u qu� h�n thông qua các k� thu�t c�a khuôn kh� chi tiêu trung h�n. C0ng c�n thi�t ph�i ti�p t�c nâng c�p các k� nng qu�n lý chi�n l��c trong ph�m vi B� GD�T. Ngoài ra, c�n xem xét tng c��ng kh� nng c�a B� GD�T trong vi�c tác �ng lên toàn ngành, k� c� các c� s� giáo d�c ào t�o do b� ngành khác qu�n lý.


30

10.80

vi t nam -...

Documents