METAL GRAVÜR SANATINA YENİ YAKLAŞIM SÜREÇLERİ

ÖZET

Metal Gravür Sanatına Yeni Yaklaşım süreçleri, Konulu bildirinin yazılma amacı,

Metal Gravür Sanatı’nda çalışmak isteyen sanatçılara Non-Toxıc Metal gravür hakkında

bilgi vererek bir ışık tutmaktır. Geleneksel metal gravür yüzyıllardır, çoğaltılabilirlik

gibi özelliklerinin dışında, kendisine yeni mecralar aramaya başlaması, günümüzde

sınırlarını epeyce genişletmesine neden olmuştur. 20. yüzyılın ilk yarısından itibaren,

Metal Gravür bir anlatım biçimi olarak, teknik farklılıklarıyla özgünlük açısından tercih

edilmiş. Günümüze kadar oldukça gelişim göstermiştir. Şüphesiz ki çok fazla tekniğin

olması hem sanatçılar tarafından tercih edilme sebebi olmuş, hem de nesilden nesil e

aktarımı kolaylaşmıştır.

1970 ‘den sonra geleneksel metal gravür tekniklerinde yeni arayışları görmekteyiz. İşte

bu bağlamda Non –Toxic metal gravürün ortaya çıkış nedenleri ve sonuçları

anlatılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Metal Gravür, Baskı, Non-Toxıc, Toxıc

NEW APPROACHES TO THE ART OF METAL ENGRAVING

ABSTRACT

The New Approach to Metal Engraving Processes, the purpose of writing the Theme is to

give a glimpse of the artist's Non-Toxic Metal engraving that wants to work in Metal Engraving

Art. Traditional metal engraving has for centuries begun to search for new circles, apart from

features such as reproducibility, has caused its boundaries to expand considerably nowadays. As of

the first half of the 20th century, Metal Gravure was preferred as a narrative form, with originality

in terms of technical differences. It has developed quite as much as the sun. Undoubtedly, the fact

that you have a lot of technique has been the reason for being preferred by the artists, and it has

become easy to transfer it from generation to generation.

After 1970, we are seeing new quests in traditional metal engraving techniques. In this

context, the reasons of non-toxic metal gravure emergence and its results are explained.

Keywords: Intaglio, non-toxıc, metal engraving

1900’dan 1970’e

20.yy.’ın başlarında Ambroise Vollard, Daniel-Henry Kahnweiler ve Albert

Skira gibi hevesli ve girişimci baskı yayıncıları usta oymacılar; Paul haesen, Georges

Leblanc, Auguste Delatre, Roger Lacouriere ve Jacques Villon’la ( Marcel Duchamp ın

üvey kardeşi ve Kubist grubunun kurucu üyesi) birlikte Fransa’da en iyi ressam ve

heykeltraşları gravür yapma konusunda yüreklendirip desteklediler. Baskı projelerinin

ve kitaplarının çoğu finansal açıdan başarısızdı. Bıraktıkları eserler şuanda tarihi değer

taşımakta.

Resim. 1

(Rebecca Mayo (Avusturalya), Dreaming across the Atlantic (Atlantik boyunca hayal kurmak), mavi baskı ve su bazlı

baskı, 66 x 72.5 cm ( 26 x 28½),

Bonnard, Marc Chagall, Degas, Raoul Dufy, Pablo Picasso ve George Rouault

gibi sanatçılar Vollard ile ilişkililerdi. Vollard, Rouault’u oyma yapmaya ikna etmiştir,

‘Miserere et Guerre’ ( Acı ve Savaş). Bu güçlü ve cesur tasvirleri yapmak 9 yıl aldı.

1927’de tamamlandı. Fotorezist kaplı bir plakaya guaj boya yaparak başlamıştır. (Bir

pozitifle yapılmıştır, muhtemelen kağıdı yağlayarak). Otografik resim oyulduktan sonra,

Rouault çalışmasına sokma, leke baskı, kuru uçlu çizgiler, rulet ve kazıma ile devam

etmiştir.

Kahnweiler bir galeri açmış, Picasso dahil genç sanatçıların eserlerini

sergilemiştir. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra bile şair ve baskı resimcileri bir araya

getirmeye devam etmiştir. Bunlara Fernand Leger, Juan Gris, Georges Braque, Maurice

de Vlaminck, Andre Derain ve Andre Masson da dahildir.

Henri Matisse, Skira ile birlikte gravür yapmıştır. Diğer stüdyolar ise Joan

Miro’nın ilk eserini 1933 ve Salvador Dali’nin ilk eserini 1934’te yayınlamıştır.

Almanya’da ekspresyonist grup Die Brücke, the Bauhaus ve diğer gravür stüdyoları,

Corinth, Franz Marc, Ernst Ludwig Kirchner, Erich Heckel, Kleei, Max Beckmann,

Emil Nolde, Oskar Kokoschka, Kathe Kollwitz, George Grosz ve Kurt Schwitters’ın

eserlerini yayınlamıştır. Bu cesur baskıların bir çoğu kuru uçtu.

Norveç, 1925’de, Kirchner’in altında çalışmış olan, heykeltraş ve baskı resimci

Rolf Nesch, ilk defa ‘metal baskılar’ ( metal prints)ını yaptı. Dokulu bir plakanın

üstünde tel örgüler, metalden kaynaklı parçalar ve diğer elementlerden yapılmış,

plakaya tel örügyle diktiği çeşitli obje ve şekilleri topladı. Görüntü yaratma aracı olarak

plakalara delikler açarak bunu moda haline getiren ilk baskı resimciydi. Çizgi ve doku

elde etmek için plakayı oyar ve çekiçlerdi. Kendine ait renkli mürekkep yapmış ve

çeşitli seserlerinde kullanmıştır. Rolf Nesch’in yöntemleri şimdilerde kolografinin

öncüleri olarak kabul edilir.

Boris Margo, 1931’de ‘cellocut’ı icat etmiştir. Plakanın dayanıklılığını

güçlendirerek yöntemini geliştirmeye devam etmiştir. Metal, sıkıştırılmış tahta veya

karton üzerine dökülebilecek bir sıvı elde etmek için aseton ayrıştırmıştır. Böylelikle,

plakayı prese koymadan önce plaka; kumaş, iplik, diğer materyaller ve düz objelerle

yumuşak bir şekilde kaplanabilir. O zamana kadar selüloid sertleşir ve plaka; baskı,

mürekkepli intaglio, renkli ağda baskı veya kabartma için kullanılabilir hale gelir.

1930’lar da İngliz oymacı ve gravürcü Stanley William Hayter, Paris’te Atölye

17’yi kurdu ve oymacılığa dışavurumcu bir sanat olarak tekrar ilgiyi arttırdı. Yeni baskı

yöntemleri icat edildi, Krishna Reddy’ nin bulduğu renkli ağdalı baskı ve sıva içine

baskı bunlara örnektir. İkinci Dünya Savaşı’nda atölye New York’a taşındı. Fakat pek

bir başarı elde edemedi ve 1950’de Paris’e geri döndü.

Amerikan Grafik Sanatçıları Derneği (Society of American Graphic Artists)’nin

kökeni 1915’e dayanır. Ortak basım projeleri fikri Birleşik Devletlerde olan Avrupa

modeline dayanır. John Sloan, Hopper, Georgia O’Keeffe ve dışavurumcu John Marin

tarafından önemli oymalar yapılmıştır. 1930’ların buhranı sırasında hükümet, birçok

şehirde ortak basımevleri kuran WPA (Works Progress Administration)’ yı finanse

etmiştir. Baskı resim bölümleri, Amerikan üniversiteleri ve sanat okullarında yer

almıştır. Basımevleri yayıncılar, Philip Guston, Milton Avery, Willem De Kooning,

Jackson Pollock, Claes Oldenburg, Josef Albers, Jim Dine, Sol LeWitt, Jasper Johns,

Chuck Close, Louise Bourgeois, Robert Rauschenberg, John Cage gibi birçok sanatçı ile

zengin ve yenilikçi bir çok işe imza atmıştır.

Hayter’dan etkilenen iki oymacı, önemli üniversite atölye ugulamalarına dahil

olmuştur. Bunlardan ilki: Mauricio Lasansky, 1945’te Iowa Üniversitesi’nde intaglio

stüdyosu kurmuştur. Diğeri: Gabor Peterdi, 1952’de Yale Üniversitesi’nin grafik

atölyesinin başına geçmiştir. Sonraki yıl Peterdi intaglio çalışmalarında; sentetik kauçuk

dökümler, renk dengeleyicileri ve kesilmiş plakalar kullanmaya başladı. Aynı zamanda

tek bir plaka üzerinde, biri eksiltici diğeri çoğaltıcı olmak üzere, iki karşıt çalışma

konsepti ile çalışmaya ilgi duydu. Peterdi’nin çoğaltıcı yöntemleri, oyulmuş metal ve

karton plakalara çeşitli platikler ve yapıştırıcılar (kolagrafik maddeler) ekleyerek

olmaktadır.

Aynı dönemlerde Rolan Ginzel, vernikle yapıp işaret bırakmak için kestiği

karton plakaları yaptı. Islak cila üzerine zımpara tozu serpti. Bu kurumaya bırakılırdı ve

plaka mürekkeplendiğinde pigment zımbara parçaları arasında durarak leke baskıdakine

yakın bir ton elde edilirdi.

Washington Üniversitesi’nde bir öğretmen olan Glen Alps, cilaladığı sunta

parçalarından plakalar yaptı. Plakanın üzerine üzerine kömürle ilk taslağı yapıp

sonrasında resimi temiz bir şekilde çıkarmak için vernik, Liquitex, akrilik, tutkallı alçı,

macun, plastik tahta, modelleme macunu, araba dolgusu ve Elmer’ın tutkalını kullandı.

Bu maddeleri; odun keseri, açacak, ceviz kabuğu, talaş, sicim, fırça kılları, kumaş ve

dokulu kağıtları koruması için kullanır. Maddeleri kumlayarak ve katmanları yaparak

dayanıklı hale getirdiği plaka üzerinde çalışmaya devam ederdi. Kabartılmış plaka alınır,

ve plaka mürekkeplenirdi. Farklı materyaller mürekkebi farklı miktarlarda tutar bu da

ton çeşitliliğini sağlardı. 1956’da Alps bu plaka yapım tekniğine ‘collography’ ismini

veridi. 1957’de Collagraph No.12 yi Brooklyn Ulusal Baskı Sergisi’nde sergilerdi.

1960’larda John Rose ve Clare Romano, akrilik tutkallı alçı, kumaş ve kum

eklediği kesilmiş kartonlardan plaka yapmıştır. On yıl sonra, Tim Ross ile birlikte The

Complete Printmaker adlı kitapta nasıl kolograf yapılacağını anlattılar. Bu ilham verici

çalışma kolografi hakkında tüm dünyaya bilgi yaymıştır.

Ton yaratmak için kum veya korindon yapıştırılan kolografik yöntem, bazen Dox

Trash ve Henri Goetz tarafından icat edilen farklı korindon yöntemleriyle

karıştırılabiliyordu. Thrash yönteminde dokulu, mürekkep tutan bir bölge yaratmak için

yönteminde bakır plakayı aşındıran korindonu kullanıyordu. Bakır klişede olduğu gibi,

beyaz veya soluk tonlar yaklamak için cila kullanılıyordu. Bu çalışma yöntemi,

Thrash’in Charlot adlı portresinde açıkça görülebilir.

1968’de Goetz, Maeght’te Miro’nun önsözüyle yayınlanan ‘La Gravure au

Carborundum’ (Korindon Gravürü) isimli makalede kendi korindon yöntemini

anlatmıştır. Duralimin kaplı plaka üzerine resimin nasıl yağ veya arkilikle boyandığını

anlatıyor. Bu maddelere korindum ekleniyor veya resim üzerine serpiliyordu. Arta

kalan korindum plakadan silkeleniyordu. Plaka sonrasında paslanmaz çelikle birlikte

presten geçiyordu. Korindon parçaları, duralimin kaplamanın içinden geçerek metali

açıkta bırakmak zorunda kalıyordu. Katmanda çizgiler çizmek için oyma malzemeleri

kullanılabilirdi. Plaka hidroklorik asidin içinde oyuluyordu. (duralimin katmanı, direnç

görevi görüyordu). Ortaya çıkan baskılar zengin özelliklere shaip oluyordu. Goetz

birçok kişinin yanı sıra, Miro, Max Papart, Antoni Clave ve James Coignard’a bu

yöntemi öğretmiştir.

1950’ler ve 1960’larda Andy Warhol, James Rosenquist, Rauschenberg, Johns

and Edward Ruscha gibi sanatçılar fotoğrafik elementleri ortak biçimde eserlerinde

kullanma kararı aldılar. Foto pozitifleri yaratmak için aşama kamerası ile birlikte lith

film ( ışığa duyarlı, saydam bir alt katman) kullanılabilirdi. Litograf ve serigraftaki foto

yöntemleri bunları yapmalarını sağladı. KPR (Kodak Foto Direnci, ticari amaçlı

tasarlanmıştır) 1953’te piyasaya sürüldü. Kısa sürede sanatçılar tarafından foto

oymalarda kullanılmaya başlandı.Bu yeni direnç, foto gravür aşamalarını

kolaylaştırdı.Ürün başlangıçta, reçineli film ile yapılan sinnamikteki fotodimerizasyona

ve türevlerine dayanmaktaydı. Sıvı direnç, inceltici, boya, geliştirici ve güçlü bir

çıkarıcıya ihtiyaç duyuyordu, hepsi de zehirli maddelerdi.(Robert ,A. and Carol, R 2010 sf 32-51)

Metal Gravür Sanatı ve Daha Güvenli Çalışma Yöntemlerine Geçiş

1970’de KPR sıvı dirençinin yerini, güvenli ve daha düzgün devre kartı üretimi

için tasarlanmış DuPont’un kuru film kuru direncine bırakmıştır. Ancak, 1990’lara kadar

sanatçılar, Riston, Photec, Imag On ve Puretch gibi kuru fotodirençlerini, foto-gravür ve

kolografileri için kullanmaya başlamamıştı.

1972’de , Kuzey Amerika’da Dan Welden, Toyobo gibi firmalar tarafında ticari

amaçla yapılan ışığa hassas fleksografik baskı plakalarıyla başarılı ve dayanıklı baskılar

yapabileceğini keşfetti. Plakalar su ile geliştirildi. Welden koyduğu ‘Solar Plate’

ismiyle satışa sunudu. Danimarka’da Eli Ponsaing benzer keşifler yaptı, bunları

1989’da yayınladı. Yöntemi ‘photopolymer gravure’ ( fotopolimer gravür) ismiyle

anlattı . Avrupalı sanatcıları etkiledi.

Fleksografik plakalar ve oyulmamış kuru foto dirençlerle yapılan baskılar

fotopolimer gravürler, fleksograflar, fotogravürler, solar baskılar, oyulmamış baskılar,

ve intaglionun çeşitleri olarak kategorize edildiler. Tüm bu çalışma şekillerinde olan

ışığa duyarlı film katmanı yapıştırılmış plaka kullanımı, fotokolografi olarak tanımlanır

ve kolograf yöntemi ailesinden sayılır.

Resim. 2

Rossana Martinez (ABD), Temple of the Sun ( Güneş Tapınağı), kolograf, el yapımı kağıt ve iplik, 180 x 231 cm ( 71x

91 in.), 1996,

Zengin dokusu olan plakalar yaratmak için çeşitli kolograf teknikleri kullanıldı.

Martinez çeşitli mürekkepleme teknikleri kullandı. Renklendirilmiş el yapımı kağıt

üzerine baskı yaptı. Sonrasın da baskı kırpıldı. Bir kısmı guaj ile boyandı.

Resim. 3

Mark Zaffron (ABD), 2 Neighbors ( 2 Komşu), fotokolograf, 40.7 x 25.4 cm ( 16 x 10 in.), 2000.

Bu tip önceden hazırlanmış ışığa duyarlı, film kaplı plaka bir pozitif ile yakın

temas halinde konulur. Böylece güneş ışığına veya ultraviyole ışınlara maruz kalır. Su

içinde geliştirilirdi. Bir yarı ton görüntü ton gerekli ise plakaya maruz kalır. Kuru

geliştirilmiş plaka sonrasında dayanıklı veya intaglio şekilde mürekkeplenip basılabilir.

Bazı sanatçılar, kuru uç, kesim veya kumlama gibi alt katman yöntemleri veya

mürekkep tutan bölümü boyama çoğaltıcı yöntemleri kullanarak film kaplı plakalar

üzerinde çalışdı.

1970’lerin sonlarında baskı resimciler, fotokopi makinası kullanarak

fotopozitifler yapabileceklerinin farkına vardılar. İnce yapraklı saydam asetat ve PVC

fotografik pozitifler yapmak için ve fotografik maddeler veya kolajlar yapmak için de

kullandılar. Sonraki on yılda, Adobe Photoshop gibi resim üzerinde oynamalar

yabılabilecek programlar, ev bilgisayarları geniş bir kitlede oluşturdu. Dijital olarak

yapılan resimler saydam film üzerine çıkardılar. Foto pozitifi alarak kullanabildiler. Bu

yeni yaklaşımın en erken örneği Joseph Albers’in 1969’da Gemini Graphics Editions

Ltd. ‘de yaptığı ‘Embossed Linear Constructions’ ( Kabartılı Doğrusal Yapılar)

projesidir. Albers ve usta baskıcı Kenneth Tyler, Albers’in mürekkep çizimlerini dijital

kasetlere çevirmesi için bir mühendislik yazılımcısını işe almıştır. Bu dijital öğretiler,

otomatik oyma öğütücülerinin metal plakaları kesmesini yönetmek için kullanılmıştır.

Kabartma baskılar bu şekillendirilmiş plakalardan, hidrolik şekillendirici makinası ile

yapıldı.

Resim.4

Joseph Albers

‘Embossed Linear Constructions’

1980’lerde, geleneksel intaglio materyallerine çalışma yöntemlerine bağlı olan

sağlık ve güvenlik sorunları hakkında bilgilere ulaşabilirlik oldukça artmıştı. Kullanılan

çoğu madde kullanıcılara ve çevreye zehirli olarak gösterilmiştir. Bu kişisel çalışan

sanatçılar, eğitim kurumları, güzel sanatlar baskı stüdyoları için kötü sonuçlar

doğurmuştu. Bu olay büyük değişime neden olmuştu.

1991’de, Kanada’da çalışan, Nik Semenoff, sanatçıları, intaglio plakalar yapmak

için daha güvenli bir yöntem olan elektro oyma yöntemini kullanmaya çağırmıştır. Aynı

zamanda, tuz ( sodyum klorid) ve sodyum bisülfat eklenmiş, bakır sülfat tabanlı, çeşitli

miktarlarda bir çok renk sabitleyecinin kullanımını anlatmıştır. Tarifte, tuzun miktarının

artırılması sonucu oymanın daha aktif ve aşındırıcı olacağına dikkat çekmiştir.

Semenoff’un asıl ilgi alanı, alüminyumu , öğrenciler ve sanatçıların kullanması için ucuz

bir metalmiş gibi, başarılı bir şekilde oymaktı.

1993-1994’de, Kuzey Amerika’da bir baskıcı ve öğretmen olan Mark Zaffron ilk

defa, DuPont’un kuru filmi, foto direnci Riston’u güzel sanat foto oyması yapmak için

kullanmıştır. Zaffron, filmi Keith Howard ve diğer baskıcılara asit direnci olarak

tanıtmıştır. Birkaç üretici şimdilerde, lamine ve geliştirme makineleri gibi çeşitli kuru

foto direnci üretiyorlar.

Kanada’da çalışan Howard, plakanın üzerindeki gelişmiş filmin

mürekkeplenebileceğini ve hiçbir oyma işlemine gerek kalmayacağını keşfetmişti. Bu

yönteme ‘non-etch intaglio-type’ ( oyma olmaya intaglio tipi) ismini vermişti. Bu

yöntem ( laminasyon dışında), Dan Welden’in solar plaka tekniğine benzemektedir.

Aynı dönemlerde sanatçılar, asit direnci olarak kullanılabilecek zehirli ve yanıcı

olmayan ve leke baskı ve eritici maddeleri yerine geçebilecek materyaller arıyorlardı.

Evdeki arkilik zemin cilalarının plakalarda kurutularak kullanılabileceğini

keşfetmişlerdi. Graphic Chemical & Ink Company suda eriyen blok baskı mürekkebi

bakır plakalar üzerinde yumuşak zemin veya sert zemin yerine kullanılıyordu. Howard,

Speedball serigraf dolgusunun, bakırı durdurabilecek bir asit direnci olarak

kullanılabileceğini aynı zamanda güçlü bir sprey makinesi ile leke baskı yapmak için

püskürtülebileceğini keşfetti. Plaka üzerindeki su katılmış dolgu kurutulabilir ve sulu

boya veya litograf efektlerini anımsatan alışılmamış boya izleri bırakabildi.

Zaffron ve Howard, ferric kloridin, nitrik asit, hidrolik asit ve Dutch renk

sabitleyicileri yerine kullanılmasını önerdi. Birçok stüdyo bu öneriyi takip etti. Aynı

zamanda renk sabitleyiciyi tutması için dikey depo kullanılmasını savundular. Bu oyma

yötemi tortunun plakanın yüzeyine düşmesini sağlar ve devrem kartı yapımında

kullanılan oyma sistemine benzerdi. İlk başta, baskıcılar, yeni dirençleri; potasyum

hidroksit, yakıcı soda veya suyun içinde %50 amonyak karışımıyla çıkarmayı önererek

bu teknikleri kullanmaya başlamışlardı. Sonrasında bu tehlikeli kimyasalların yerine

daha güvenli alternatif suda çözücü haline gelen sodyum karbonat ( hafif alkalik)

kullanıldı. Sebze yağları (ispirto ve terebentin yerine) geleneksel intaglio mürekkeplerini

çıkarmak için kullanıldı.

1995’te Zaffron, daha güvenli intaglio baskıları yapmak için tüm metaller

üzerinde kullanılabilen Z*Arkilik ürünlerini tanıttı. Bu uyumlu asite dayanıklı

materyaller sistemi güvenli olarak tanıtılmıştı. Dirençler, suda çözelti haline gelen

sodyum karbonat ile duman çıkmadan plakadan sökülebilinir. Aynı zamanda Zaffron

dikey oyma depoları, tescilli cihazlar ve diğer intaglio ekipmanları geliştirmiştir.

Howard, DuPont, Golden Paints ve Badger Airbrush Company gibi üretim şirketleriyle

ortaklıklar kurmuştu. Aynı zamanda, taşınabilir UV unitesi, oyma presi, koruyucu ve

leke baskı nokta ekranları gibi ürünlerin üretiminde yer almıştır.

1996’da Hollanda’da Ad Stijnman, bitki özlü temizleme maddesi (VCA)

kullanımı fikrini yayınladı, bu yöntemle oyma stüdyolarında yaşanan zehirli gaz

sorununun çoğu çözülebilirdi. VCA, sebze yağından ve alkolden oluşan kimyasal

maddeler – yağlı asit esterleri- içerir. VCA ler nerdeyse uçuçu olmayan maddelerdir.

Yine de deri temasına önlem olarak eldiven takılır. Endüstriyel temizleyici olarak VCA

beyaz ispirtonun yerine geçiyordu. Avisol VCA, Bio-solv, Rapid Wash E-404 Vegeol

gibi markalar ortaya çıktı. Bazı sanatçılar, oyma atölyelerinde geleneksel zeminleri, leke

baskıları temizlemek için VCA kullanmaya başladı. Ancak, VCA kullanımı asit

dirençlerinde yanıcı ve zehirli içeren kullanma sorununu çözemedi. Geleneksel direnç

ekleme yöntemleri zehirli gaz salıyor ve dumanın tahliyesini yapmak zorunda

bırakıyordu. (Robert ,A. and Carol, R 2010 sf 12-22)

1997’de Friedhard Kiekeben, İskoçya’daki Edinburgh Basım Evinde geliştirdiği

renk sabitleyici, Edinburgh Renk Sabitleyicisi hakkında bir makale yayınlamıştır. Bu

Renk sabitleyicisi azıcık sitrik asit ilavesiyle birlikte ferrik klorid içeriyordu.

Karışımdaki ferrik kloride eklenen sitrik, geleneksel olarak eklenen hidrolik asit gibi

tepkime gösterir, tortu oluşumunu engelleyerek bakır plakaların dikey banyolarda yüz

üstü oyulmalarını sağlar, ama sitrik asit hidrolik asitten daha güvenli bir seçimdir.

2003’te Kiekeben, çinko ve çelik plakalr için hazırladığı iki yeni renk sabitleyici

hakkında bilgi yayınlamıştı. Çelik renk sabitleyicisi olan tuzlu ferrik sabitleyicisi, azıcık

tuz (sodyum klorid) eklenmiş ferrik kloridle yapılmaktadır. Çinko renk sabitleyicisi olan

tuzlu sülfat sabitleyicisi, bir litre suda eritmek şartıyla neredeyse eşit derecede bakır

sülfat ve tuz ( 75 grm bakır sülfat + 50 – 75 gram sodyum klorid) içermektedir.

Alüminyum için 70 gr bakır sülfat + 140 gr sodyum klorid içeren tuzlu sülfat

sabitleyicisi önermiştir.

1998’de Fransa’da olan Cedric Green, Galv-Oyma ( eloktrolitik oyma metodu)

yöntemlerini yayınlamıştır. Sonrasın, çinko, çelik ve alüminyumda kullanılabilecek

kendi renk sabitleyicisi Bordeaux Sabitleyicisini geliştirmiştir. Çinkoyu, konsantre

bakır sülfat (1 litre suya 250 gr) ta oymayı önermiştir. Çelik ve alüminyumu, tuzla

karıştırılmış ve eşit miktarda koyulmuş bakır sülfatta ( bir litre suya 250 gr bakır sülfat +

250 gr tuz).

Green aynı zamanda VCA ile birlikte kullanılabilecek bir direnç sistemi

geliştirdi. Leke baskı yerine keten tohumu yağı bazlı mürekkebi sert veya yumuşak

zemin olarak ve tonal efekt yaratmak ( ‘fraktallar’ halinde) için kullanırdı. Bu

dirençlerin VCA veya etanol (%95 etil alkol) ile temizlenmesini öneriyordu. Baskı

sanatcılarının bu materyallerle temizlenmesini önerirdi.

Resim.5

Robert Adam, Thames, gravür, 56 x 76 cm ( 22 x 30 in), 1986.

Şekerli resimi tutan plaka bir asist direnci ile kaplıydı. Sonrasında görüntü çözüp

kaldırmak için su kullanıldı. Açıkta kalan metale leke baskı yapıldı. sonrasında Plaka

oyuldu.

Resim.6

Werner Schmidt ( Almanya/ İsviçre), Rosy, 41.5 x 24 cm ( 16/8 x 9½ in.),

1987’deki yazarlar, Robert Adam ve Carol Robertson, zehirli KPR dan kaçmanın

yollarını arıyorlardı. Oyma plakası üzerine, pozitif bir görüntüyü serigraflayarak yapılan

bir foto gravür yöntemi geliştirdiler. Baskılanan şeker katmanlı resim sonrasında

dirençle kaplandı. Sonrasında ‘kaldırıldı’. Aynı zamanda oldukça bilinen, oyma plakası (

Bu görüntü negatif haldedir) üzerine çözücü bazlı direnç eklenerek yapılan serigraf

tekniğini kullanmışlardır. 1990’da, su bazlı arkilik serigraf karışımlarının oyma plakaları

üzerine basılabileceğini ve etkili asit direnci olarak kullanabileceklerini farkettiler.

Adam’ın yönetici olduğu ve Robertson’ın atölyesinde çalıştığı Edinburgh Printmakers

Workshop’ta ne zaman foto gravür e ihtiyaç duyulsa bu arkilik serigraflanmış direnç

kullanılırdı. 1994’te Adam ve Robertson, çalışanları Alfons Bytautas ve Rebecca Mayo

gibi atölye sanatçılarıyla birlikte oyma departmanındaki Howard’ın ‘zehirsiz’ sisteminin

değişimden sorumluydu. Atölyeyi, bu teknikleri kullanan ilk büyük halka açık ve yayım

stüdyosu haline getirmişlerdir.

‘Zehirsiz baskılama’ terimi yerini ‘ akrilik-dirençli gravür’ (ARE: Acrylic-Resist

Etching) e bırakmıştı .Çünkü ferrik klorid gibi maddeleri zehirsiz olarak tanıtması

yanıltıcı olarak düşünüldü. Ortaya çıkan ana yeniliklerde artık çözücü bazlı asit dirençli

maddeler yerine akrilik veya fotopolimer asit dirençli maddeler kullanılması

düşünülüyordu. Üstelik asit dirençli maddelerin adlandırılması yüzyıllar boyunca evrim

geçirmişti ve bazı maddeler ( e.g. asfaltum, hasır şapka cilası), bitmiş bir baskının

görünüşü ( leke baskı) ıslak, sulu boya için bir zemin hazırlığı (zemin) veya yöntemin

pratik kullanımı ( e.g. stop- out cila, oyma cilası) gibi birkaç farklı kökeni vardı.

‘Direnç’ teriminin kullanımı ( basılmış devre kartı endüstrisinde dünya çapında

1970’den beri kullanılan standart bir terimdir.) açıkça bu maddelerin niteliklerini

tanımlar, birbirleriyle olan ilişkilerini gösterir. http://www.nontoxicprint.com/etchzincsteelaluminum.htm

Mart 1996’da (EPW Economic Political Weekly )’da, Adam, Bytautas,

Robertson, Karen Guthrie ve Kiekeben tarafından düzenlenen çeşitli ARE kursları

verilmiştir. Bu kurslar, Kopenhag’da Grasfisk Eksperimentarium u kuran Henrik Boegh

ve bu teknikleri Maine Üniversitesi’nde kendi bölümüne tanıtan Susan Groce dahil

birçok baskı resim uzmanı tarafından ilgi gördü.

1998’de Adam ve Robertson Graal Press’i kurdu. Arkilik dirençli gravür, diğer

intaglio yöntemleri ve su bazlı serigraf alanlarında konsantre olan araştırma programları

başlattı. İsviçreli şirket Lascaux ile ortaklık kurdular. Bu ortaklık, tüm çeşitlerde arkilik

dirençleri ve ışığa hassas baskı yöntemleri için pozitiflere işaretler bırakmaya yarayan

bir grup maddenin üretimiyle sonuçlanmıştır.

1990’larda, Kuzey Amerika’da Susan Rostow ve William Jung ilk ticarete açık

su bazlı intaglio mürekkeplerini formule etmişlerdir. Bu mürekkepler şirketleri Rostow

& Jung Water-based Printshop and Inks Inc. Tarafından üretilmiştir. Bu ürünler, Akuva-

intaglio olarak satılmıştır. Sabunlu suyla temizlenebiliyordu. 2003’te, Birleşik Krallık’ta

Caligo Safe Wash oyma mürekkepleri piyasaya sürülmüştü. Bu ürünler durutucu

içermeyen yağ bazlı intaglio mürekkeplerdi. Her çeşit baskı plakasına uygunlardı.

Sabunlu suyla temizlenebiliyordu.

Intaglio yöntemleri her çeşidiyle dünya çapındaki sanatçılar tarafından kullanıldı.

Çerçeve işleri, resimler, kitap kapakları, exlibris plakaları, resim veya heykel alanındaki

maddeler, metin parçaları, seramikler, performanslar, tertibatlarda, duvar yazıları ve

bölgeye özel eserler. Birçok baskı stüdyosu, eğitim kurumu, koleksiyonlar, dernekler,

baskı galerileri ve uzman intaglio yarışmaları vardır. Bunların birkaçı bu işe kendine

adamış durumdadır. Bazı sanatçılar, gravür, bakır klişe ve kolografi gibi uzmanlıklar

seçmiştir. Diğeleri ise intaglio eserlerini genel sanat çalışmalarının bir parçası olarak ve

fikirlerini daha geniş bir kitleye yaymak için yapmışlardır. Plakalar, dirençler ve renk

sabitleyicileri için geleneksel ve yeni maddeler kullanılmaktadır; oyma kağıdı ve folyo,

kumaş ve alçı gibi diğer alt katmanların oyulmasında antik ve modern mürekkep tarifleri

kullanılmaktadır. Yaratıcı olanaklar sınırsızdır. Her bir etki şimdilerde daha sağlıklı,

çevreci ve güvenli bir şekilde yakalanmaktadır.

1990'lardan sonra küresel olgularla birlikte çağdaş sanatın daha çok tartışılmaya

başlandığı süreçtir. Geleneksel metal garvürün değişim yarattığı gözden kaçmamaktadır.

‘Bu değişim daha çok yapıtın kavramsal boyutunu önemseyen, iki boyutlu yüzeyin ve imgenin/ imgelerin kullanım ve

ilişkilendirmelerinden doğan yeni kurgusal yapıların mekanı da dışlamayan bir sunum şekliyle kendisini göstermektedir. Bu

çalışmalarda sıklıkla sanatın önceki birikimlerinden yararlanan ve onu kullanmaktan çekinmeyen; yapıtın düşünsel ve estetik

boyutunu kesinlikle önemseyen; mekanla kurulan ilişkilendirmelerde alışkın olmadığımız yeni deneyimlere tanık olmaktayız.  Bu

çalışmalarda belirgin şekilde dikkat çeken şeylerin başında da eski ustalarla rekabet edecek düzeyde bir becerinin ve estetik kaygının

da sergilenmiş olduğudur. Dolayısıyla bu durum, izleyiciyle farklı bir düşünce düzleminde yeni bir ilişki şeklinde kendisini

göstermektedir. Bu anlamda günümüzde baskı resim algısının genişlediğini, farklı malzemelerle diyaloğa açık, resimsel değerlerin ve

becerinin ısrarla korunduğu, yeni bir ilişkisel bağlam üzerinden imgelerin kurgulandığı görülmekte; gerektiğinde alışılmış bir baskı

resmin sınırlarında dolaşmaktansa yeni bir kavramsallık ve görsellik uğruna risk alınabileceğinin ipuçlarını da görmekteyiz.’

(Esmer, H. 2010)

Daha Güvenli Çalişma Yöntemlerine Geçiş

Çelik, bakır, pirinç ve çinko intaglio plakalarında kullanılan geleneksel

metallerdir ve hala kullanılmaktadırlar. Özellikleri ve kesme, doldurma, temizleme,

deokside etme, taneleme veya cilalama gibi ön aşamalar, ilgili risklerle birlikte çok

değişmemiştir. (Robert ,A. and Carol, R sf. 66-80).

Geleneksel olarak, amonyak, hidroklorik asit, mavi ispirto veya esetik asit gibi zehirli

maddeler asit direnci konulmadan önce plakaların yağını almakta kullanılır. Oyma

işleminden önce yapılır. Amonyak suda çözülür ( amonyum hidroksit veya akuva

amonyak), az miktarlarda bile cilde, göze ve ciğerlere eritici hasar verir. İleri derecede

yanıklara sebep olabilir. Dumanı da zehirlidir. Yağ temizleme işlemi yapılırken

havanlandırma sistemi kullanılmalıdır: düzenli olarak maruz kalınırsa kronik hasarlara

yol açar. Eğer amonyak ve deterjan birleşirse ortaya tehlikeli bir kloramin gazı çıkar.

Bakır çok suyu sevmeyen bir metaldir. Amonyak ve üzerinde kireçle yağ alma

işlemi yapmak çok zordur. Geleneksel olarak, hidroklorik asit tuzla ( sodyum klorid)

karıştırılır. Bakır plakalarda yağ çözücü olarak kullanılır. Hidroklorik asit oldukça

tehlikeli ve aşındırıcı bir maddedir. (Robert ,A. and Carol, R. sf. 90-95)

Mavi ispirto zehirli ve oldukça yanıcı bir çözücüdür. Bölgesel tahliye gerektirir. Yerel

kanunlara göre atığından kurtulunmalıdır. Etil alkol ( %95), metil alkol ( %5) ve boya

karışımından oluşur. Narkotik etkisi vardır, baş ağrılarına yol açar, tahriş edicidir. Deri

içine girmesi kolaydır. Metil alkol ( metanol veya odun ispirto) yıkıcı bir şekilde odunun

damıtılmasından elde edilir. Karbon monoksiti hidrojen gazın tepkimesiyle yapılan

sentetik bir yolla elde edilir. Zehirlidir ve ucuz bir alkol olarak mavi ispirtoyla sarhoş

olmaktan uzak durulması sağlanmalıdır. Metil alkol içmek körlük, akıl hastalığı ve

muhtemel ölüme sebep olur. Aynı zamanda oyma öncesinde çizilen mumsu dirençli

bölgedeki çizilen çizgiler üzerinde oluşan yağ geleneksel olarak, asetik asit içeren

%30luk sulu karışımla çıkarılır. Etanoik asit, arı asetik asit ve ‘sirke’, asetik asitin diğer

adlarıdır. Saf asetik asit oldukça aşındırıcıdır. Ciddi yanıklara yol açar. Bununla işlem

yapılırken tam korumalı kıyafet, göz koruması ve düzgün bir nefes filtresi

kullanılmalıdır. The Material Safety Data Sheet, asetik asitin nitrik asit gibi güçlü

oksitleyicilerle bir araya gelmemesi gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca ev sirkesi de

geleneksel olarak yağ çıkarma ve oksitleme işlemlerinde plaka üzerinde kullanılmıştır.

Daha güvenli bir alternatiftir. Asetik asitin çözülmesi, şarap veya tahıldaki

fermantasyondan üretilmektedir. (Robert ,A. and Carol, R sf. 100).

Non-Toxic Baskı

Geleneksel gravür basma tekniklerinde cıva olduğu, 19. yüzyılın başında,

keşfedildi. Daha güvenli yöntemler geleneksel gravür yapım süreçlerini değiştirmek

için geliştirilmiştir. Gravür yüzyıllardır yapıldığı biçimini değiştirme düşüncesi

Geleneksel çalışan sanatçılar gravür tekniklerinin yok olacağı endişeli ve büyük bir

gelenek kayıbı olacağını düşünüyorlardı. Bu sanatçılar, gravür sektörünü değiştirmenin

olumlu etkisini göz önüne almadan değişiklik hakkında daha fazla endişelendiler. Bugün

hala geleneksel çalışan sanatçılar ve geleneksel teknikler, toksik geleneği ,gravür

tarihinin bir parçası olarak görmektedir. Non-Toxıc teknikler ise, güvenli bir şekilde

çalışması için gerekliliği ile beslenen teknik bir eğitimdir.

Toksik olmayan baskıresim, geleneksel tekniklere göre üstün teknik alternatifleri

sunar. Bu, Macintosh bilgisayar ile eski mekanik daktilonun niteliklerini karşılaştırmaya

benzer. Geleneksel baskı teknikleri muzdarip olumsuz sağlık sonuçları vardır. Güvenli

teknikler, kullanılılırken ,çoğu durumda, daha düşük maliyetler kullanılır. Toksik

olmayan baskıresim malzeme ve sağlık açısından para tasarrufu yaparken sanatçılar,

daha üretken , çok daha kullanıcı dostu olmuştur. Eğitim kurumları, baskıresim içinde

meydana gelen engin değişikliklere kör ve cahil bir şekilde 'değişim' ve ilerlemeyi,

reddetmiştir. Bilgisiz, ihmalkar baskıresim , fakültelerde öğrenciler tarafından uğradığı

olumsuz sağlık etkileri milyonlarca dolar dava edilmiştir.

80'li yılların sonlarında, geleneksel baskı stüdyolarına talepler hızla artmaktaydı.

Keith Howard duman ve solvent buharlarının insan vücutdu üzerinde olumsuz etkileri

varken, bir grafiker ve öğretmen olarak onun yaptığı işi sorgulamasına neden oldu.

Mesleğine yaklaşık on yıl adamıştı. Sağlık açısından baktığında sadece iki alternatifi

vardı; ya geleneksel baskıresim toksinlerine ve korkunç sonuçlarına katlanmak veya

meslekden vazgeçmek.

Bu noktada stüdyo sanat bölümünden, New York Üniversitesi'nde Master

derecesi yapılması kararı alıdı. Geleneksel baskıresim toksik sonuçlarından kaçmak için,

heykel, çizim, fotoğraf ve resim alanlarında Keith lisansüstü çalışmalarını

yoğunlaştırmıştır.

Geleneksel baskıresim den kaçarken Kanada'da bir çizim ve baskı resim

öğretmeni olarak atandı. Keith Howard normal bir geleneksel stüdyoda toksik baskı

tekniklerini öğreten olarak, bir kez daha olumsuz sağlık sonuçları ile karşı karşıya geldi.

Eski baskı teknikleri kullanmak zorunda kaldı.

Bu dönemde tarihsel tifdruck teknikleri araştırmak, ve öğretmek, Keith’nin

işiydi. Kuru iklime sahip olan Kuzey Batı Kanada iklim açısından uygulama yapmak

neredeyse imkansızdı. Keith Howard bu sürecin bir plaka üzerinde gravür tifdruk ve

fotoğraf özelliklerini görüntüleyen ,(1989 yılında) "Howard Süreci" tabanlı jelatin

geliştirilen tifdruk ilk incelemesi başlattı.

"Howard Süreci" Dünyadaki ilk defa böyle kapsamlı bir araştırma süreci oldu.

Keith 1991 yayında sonuçlandırdığı uzun ve karmaşık araştırmayı"Fotoğrafçılar ve

Sanatçılar için Güvenli Photo Etching." Adlı kitabı ile taçlandırdı. Bu sadece daha

güvenli değil aynı zamanda oyma teknikleri yayınlanacak ilk kitap oldu.

1994 yılında bir jelatin esaslı ", Howard işlem" modifiye edilmiş ve bir akrilik

polimer ile baskı plakasının üzerindeki gelişmiş jelatin görseli emdirerek yeni bir yol

keşfetti. Bu "non-etch" aşındırma ilk konsepti doğurdu."Non-aşındırma" bir bord plakası

gravür olmadan görüntülenmiş ve akrilik ile muamele edilmiş daha sonra basılmış bir

duyarlı jelatin emülsiyon ile kaplandı. Plaka basıldıktan sonra, tekrar tekrar tekrar

kullanılabilirdi. Düşük malzeme maliyetleri ile maliyet etkinliği önemli bir sorunu da bu

güvenli oyma teknikleri gelişimi ile ele ediliyordu.

Kısa bir süre jelatin "non-etch" geliştirdikten sonra 1994 yılında gravür, baskılı

devre kartları yapmak için elektronik endüstrisi tarafından kullanılan bir fotopolimer

filmi tanıtıldı. Bu "non-etch" aşındırma 1998 ‘de "Non-Toksik oyma Baskıresim." kitabı

yayınlandı.

Yaklaşık 12 yıldır ve Elizabeth Dove, Friedhard Kiekeben, George Roberts, Phil

Shaw, Susan Rostow ve Cedric Green dahil olmak üzere birçok seçkin sanatçılar bu

araştırma hareketine katıldı. Bu süre içinde toksik olmayan baskı resim teknolojisi sağlık

ve güvenlik kaygıları olmadan büyük ölçüde gelişti.

Prof. Elizabeth Dove şu anda Montana Üniversitesi Baskıresim Başkanıdır. O

geleneksel tifdruk-tipi yöntemlere karşı bir sanatçıdır. Keith Howard 1998 de yazmış

olduğu kitapta akrilik gelişiminin etkililerini bulan Elizabeth Dove anlatmıştır.

Friedhard Kiekeben gravür metal kaplama için tamamen yeni bir boya

sabitleştiricisi (mordan) icat etmişrir. Bilimsel ve baskıresim dünyasının eşsiz bir şey

icat etmiştir.

Susan Rostow toksik olmayan su bazlı monoprint mürekkepleri bulmuştur. New

York'ta bağımsız bir sanatçı / grafiker ve "Akua Renk" direktörüdür. O da şu anda kuru

kağıt tifdruk baskı tekniği kullanılabilir su bazlı intagliyo mürekkepleri araştırmasında

yer almaktadır. Onun araştırmasına 1994 yılında oğlunun beklenen doğumu neden

olmuştur. Geleneksel toksik baskı resim stüdyosuna sahip olan Rostow özellikle New

York’da dairesinde stüdyosunun yanında olmasından dolayı ailesinin ciddi bir sağlık

tehdidi teşkil ettiği için bu araştırmayı başlatmıştır. (Rostow, S.2015)

Cedric Green metal gravür kaplama benzersiz metotları elektrolitik aşındırma

teknolojisi içine 1994 yılında araştırmaya başladı. Galvanography üretmiştir.

"Galvetch." Bay Green, aynı zamanda seyreltik bir bakır sülfat solüsyonu, çinko

levhaları, oyma için daha güvenli bir renk sabitleştiricisi (mordan) geliştirilmesinde

etkili olmuştur, Bordo Etch diye adlandırılır. (Cedric, G. 2013 sf.9-11

'Non-toksik Baskıresim' böylece Polimer Intaglio veya Derin-Type, akrilik gibi

terimleri Resist Dağlama, Phytochromgraphy, Polyester Plaka Litografi, Galvetch ve

Fractint kapsayan yeni bir terminoloji geliştirdi. Ne olursa olsun artık baskıresimin

geleneksel formları mümkün olduğunca daha güvenli bir alternatifi ispatlandı. En

geleneksel formlarından daha yaratıcı çeşitlilik ve esneklik olduğu Sanatsal Baskı

Yapanlar tarafından non-toksik baskı tekniklerinin, yeni bir baskıresim disiplini olarak

kabul edilmiştir.

2001 yılında, Erin Maurelli ve Phil Sanders, daha çağdaş sorunları ve baskı resim

için gelecekte yön anlamak için bir girişim anket uyulması yaptılar. Bu anket okulların%

89 non-toksik baskı resim süreçlerini benimsediklerini gösterdi. Yani "Ankete katılan

okulların% 33 sağlık sorunları nedeniyle son 5 yıl içinde bir veya daha fazla dersten

ortadan kaldırmıştır." Bu araştırma ayrıca " öğrencileri ve öğretim için sağlıklı bir

çalışma ortamı sağlamak için alındığını" belirtti.

Geçtiğimiz on yıl da, genel olarak özgün baskı ,belirgin bir Rönesans’a

uğramıştır. Bu daha güvenli yöntemler ve daha güvenilir teknolojiler ile üretilen yeni

bir ivme ile 21. yüzyılda öne geçmiştir. http://www.keithhoward.org/

Sonuç

1980 sonrasında Metal Gravür hızlı bir gelişme ve genişleme göstermiştir.

Gelişimin yapısını inceleyecek ve onun arka planını güçlendirecek incelemeler,

araştırmalar kısaca kuramsal çalışmalar yapılamamıştır.. Işte gerek ülkemizdeki çağdaş

metal gravür geleneğimize, gerekse dünyadaki çağdaş metal gravür uygulamalarına

yönelik araştırıcı, irdeleyici ciddi kuramsal metinlerin olmayışı, bugüne dek oluşan en

büyük problemlerdendi. Metal gravür çağdaş sanata sanatçılara, önemli sorumluluklar

üstlenmiştir. Günümüzde geleneksel baskıresim algısının değişerek, disiplinler arası ve

deneysel uygulamaların da yaygınlıkla yapıldığı varsayıldığında sanatı bir bilgi sorunu

olarak gören akademik eğitimin önemi daha da belirginleşmektedir.

1980 sonrasının yaratmış olduğu değişim, metal gravürde önemli bir artış

yaratmış; 60'lı ve 70'li yılların büyük hedefi olan metal gravür yurda tanıtmak, yaymak

düşü bugün gereğinden fazla gerçekleşmiştir. Günümüzde artık güzel sanatlar eğitimi

veren tüm kurumlar, altyapısını güçlendirmiştir. Örneğin 1960'ta birkaç olan atölye

sayısı bugün sanat eğitimi veren kurum sayısını neredeyse ikiye katlamıştır. Sanatçılar,

özel atölyelerde, son derece profesyonel bir ortamda baskıresim yapabilmektedir. Kendi

özel atölyesini kurabileceği ortam oluşmuştur.

Metal gravür, kağıt malzemesiyle bütünleşmiştir. Numaralandırılan, kalıp ile

çoğaltılabilen, çoğu zaman çerçeve içinde sunulan ve sınırlı bir  büyüklük gibi kurallarla

özdeşleşmiştir. 20. yüzyılda artık vazgeçilmez sayılan bir anlayışa dönüşmüştür. Bu

nedenle metal gravür teknikleri, üslup ve anlayış farklarını gözardı ettiğimizde metal

gravür teknikleri kurallarla çevrili bir karaktere sahip olduğu gözden kaçmaz. 

Geleneksel metal gravür yüzyıllardır bağlı olduğu kağıt zemin ve çerçeve

geleneği, çoğaltılabilirlik gibi özelliklerinin dışında da kendisine yeni mecralar aramaya

başlamış ve günümüzde sınırlarını epeyce genişletmiş görülmektedir.

21.YY ‘da Geleneksel metal gravür tekniklerinde yapılmış eserlerde yeni arayışları

görmekteyiz. Disiplinler arası sanatlardan beslenen; yeni malzemeler, kalıp oluşturma ve

onların kullanımıyla ilgili seçenekleri dışlamayan; mekanı daha fazla önemseyen; boyut

kaygısı taşımayan ve aynı zamanda günümüz gerçeklikleri ile de örtüşen güçlü yapıtları

görmekteyiz.

Son dönem baskıresimlerinde bu tür deneysel uğraşlarla karşılaşmamak

neredeyse imkansızdır. Bunun nedenleri de bir taraftan baskıresim geleneğimizde, onun

eğitiminde ve daha birçok başka nedenlerle bağlantılı olarak oldukça ayrıntılı

irdelenmesi ve üzerinde önemle durulması zorunlu, bir bakış sorunu olarak görülmesidir.

KAYNAKLAR

CEDRIC Green Frsa ,2013 Green Prints A Handbook On Some New Methods For Non- Toxic

Intaglio Etching And Metal Plate Printmaking s.9-11

ESMER Hayri 2011 yılında Anadolu Üniverstesi Güzel Sanatlar Fakültesi Baskı Sanatları Bölümü

tarafından üzenlenen "Türkiye'de Baskı Resme Bakmak" İsimli sergi kataloğundan alınmıştır.

Robert Adam and Carol Robertson ,( 2010),İntaglio The Complete Safety-Firs System For Creative

Prıntmakıng.

ROSTOW Susan ve JUNG William. 2016 Published in Watercolor, An American Artist Publication (

Establishing a Baby-Safe Studio.

İnternet Kaynakları

Keith Howard Ve Non-Toxic Baskiya Giriş.

www.nontoxicprint.com/thecontemporaryprintmaker.htm Erş Tarihi: 18.05.2015

www.nontoxicprint.com/thecontemporaryprintmaker.htm Erş Tarihi: 11.04.2016

http://www.keithhoward.org/ Erş Tarihi: 16.05.2015

www.akuainks.com/made-by-printmakers-for-printmakers.02.02.2017

http://www.nontoxicprint.com/etchzincsteelaluminum.htm

Görüntü Kaynakçası

Resim: 1. Robert Adam and Carol Robertson ,( 2010),İntaglio The Complete Safety-Firs System For

Creative Prıntmakıng , Sayfa 9 Resim: 4. Robert Adam and Carol Robertson ,( 2010),İntaglio The

Complete Safety-Firs System For Creative Prıntmakıng ,Sayfa 12

Resim: 2 .Robert Adam and Carol Robertson ,( 2010),İntaglio The Complete Safety-Firs System For

Creative Prıntmakıng ,Sayfa 13

Resim: 3 Robert Adam and Carol Robertson ,( 2010),İntaglio The Complete Safety-Firs System For

Creative Prıntmakıng , Sayfa 15

Resim: 4. Robert Adam and Carol Robertson ,( 2010),İntaglio The Complete Safety-Firs System For

Creative Prıntmakıng ,Sayfa 17

Resim: 5. Robert Adam and Carol Robertson ,( 2010),İntaglio The Complete Safety-Firs System For

Creative Prıntmakıng, Sayfa 18

Resim: 6. Robert Adam and Carol Robertson ,( 2010),İntaglio The Complete Safety-Firs System For

Creative Prıntmakıng, Sayfa 19