643

Viti 1994 Legjislatura e 13-t

Punime t KuvenditLegjislatura e 13-tViti 1994, nr.3 - 4

Libri 3, fq. 643 - fq. 962Libri 4, fq. 965 - fq. 1318Ribotim, 2009Botimi i par: libri 3 - 4, viti 2008

PUNIME T KUVENDIT

Seancat plenareViti 1994

3

Tiran, 2009

Prgatiti pr botimDrejtoria e Shrbimit t Botimeve Parlamentare

647

REPUBLIKA E SHQIPRISPunime t Kuvendit

Seancat plenare

LEGJISLATURA E 13-tSesioni i pest

E enjte, 30.06.1994Seanca e paradites, ora 10:30

Drejton seancn Kryetari i Kuvendit,zoti Pjetr Arbnori

Pjetr Arbnori Seanca hapet. Sot ka ardhurpr interpelanc ministri i Rendit Publik, zoti AgronMusaraj, me krkesn e deputetit Perikli Teta.

Kemi pr t shqyrtuar edhe projektligjin Prpyjet dhe policin pyjore, gjithashtu, kemi pr tshqyrtuar edhe krkesn pr shpalljen n kalendarinkombtar t dats 27 qershor, si dita e gjenociditndaj shqiptarve t amris nga shovinizmi grek.

Pr arsye pune, mendoj q t bjm m prparainterpelancn me zotin ministr t Rendit.

Zoti Teta ka br dy pyetje. Zoti Ministr,meqense i keni pyetjet, mund ti paraqitni dhe pastajjepni prgjigjet.

Agron Musaraj Jan dy pyetje t zotit Teta,sht krkesa e tij, bazuar n Rregulloren e KuvenditPopullor, q un t jap prgjigje urgjente pr sa mposht:

Pr aktivizimin e forcave t ndrhyrjes sshpejt kundr grevistve n Kuks, a ka urdhrshrbimi t veant dhe t miratuar nga titullari ipushtetit lokal?

Pr lvizjen e forcave nga Tirana pr n Kuks,

a ka krkes nga pushteti lokal i Kuksit, ngakryetari dhe a sht shoqruar kjo krkes meurdhrin prkats t ministrit t Rendit?

Fillimisht desha tju sqaroj, zoti Kryetar, se nbaz t nenit 87 t Rregullores s Kuvendit Popullor,i cili thot se kur pyetja sht pr probleme urgjenteprgjigjja mund t jepet menjher, ose n seancnm t par t Kuvendit Popullor, un mendoj se kjopyetje nuk sht urgjente, por sht e nj rndsiet veant, pr arsye se urgjenca e ktij problemika kaluar q me zgjidhjen e tij, prandaj dhe un juadhash sot prgjigjen.

Lidhur me krkesn e br nga deputeti, zotiPerikli Teta, pr prgjigje urgjente mund t sqaroj,pr sa i prket pyetjes s par, pr aktivizimin eforcave t ndrhyrjes s shpejt kundr grevistven Kuks: a ka urdhr shrbimi t veant tmiratuar nga kryetari i pushtetit lokal?

N strukturn organizative t Ministris s RenditPublik nuk ka forca t ndrhyrjes s shpejt tdislokuara n Kuks. N kt rast, nuk aplikohetparagrafi i dyt i nenit 5 t ligjit pr forcat e ndrhyrjes

Viti 1994

648

Legjislatura e 13-t

s shpejt, sepse n Kuks nuk ka as forca tndrhyrjes s shpejt, nuk ka as komitet ekzekutiv,kryetari i t cilit t miratoj aktivizimin e ndrhyrjess forcave t ndrhyrjes s shpejt.

Pyetja e dyt pr lvizjen e forcave nga Tiranapr n Kuks, a ka krkes nga pushteti lokal,nga kryetari, dhe a sht shoqruar kjo krkesme urdhr prkats t ministrit t Rendit Publik?

N datn 04.05.1994, nj grup personash ngazona e prmbytur e Liqenit t Fierzs, pa prfillurkrkesat e policit roje, u futn n godinn e kshillitt rrethit pr t br grev urie. Ata, n kundrshtimme ligjin, okupuan godinn, duke paralizuar traktivitetin e organeve t pushtetit lokal, t kshillitt rrethit dhe t bashkis n kt rreth.

Komisariati i policis n Kuks, duke mos pasurmundsi q me forcat e tij t vendoste rendin ecenuar dhe rregullin n godinn e kshillit t rrethitkrkoi ndihmn e ministris. Dua tju rikujtoj se mevendim t Kshillit te Ministrave nr. 350, dat07.06.1993 godinat e kshillave t rretheve janshpallur objekte t rndsishme shtetrore q ruhennga policia e objekteve, madje dua ta theksoj kt.N baz t ligjit nr. 7550, dat 20.01.1992 Prpolicin e objekteve, neni 8, paragrafi 1 dhe 3, kjopolici ka pr detyr t marr masa pr ruajtjen dhesigurimin e jashtm fizik t objekteve q ruhen prejsaj, t krkoj nga t gjith punonjsit dhe personate tjer t jashtm q hyjn n objekte zbatimin erregullave t vendosura dhe t marr masa prkatsendaj atyre q i shkelin ato. Kto masa jansanksionuar n nenin 9 dhe 10 t ligjit t cituar.

Gjat nats, duke u gdhir data 5, n baz tkrkess se komisariatit t Kuksit, me urdhr tministrit t Rendit Publik, u drguan n vend forcapolicie rendi nga reparti rezerv i Tirans dhe forcat ndrhyrjes s shpejt. Drgimi i forcave tndrhyrjes s shpejt sht bazuar n nenin 1 tligjit, ndrsa lvizja nga Tirana n Kuks shtbazuar n nenin 5, paragrafi 8 i ligjit nr. 7551, dat22.01.1992 Pr forcat e ndrhyrjes s shpejt. Nligjin nr. 7592 dat 10.06.1992 Pr pushtetin lokal,komitetet ekzekutive n rrethe jan abroguar.Organet e zgjedhura t pushtetit lokal nuk kankompetenca t ish-komiteteve ekzekutive,meqense kto jan pushtete t ndryshme dhe nukmund t zbatohet pr analogji.

Vnia n veprim e forcave, sht br pr tliruar godinn e kshillit t rrethit. Ky veprim, ve ttjerash, sht bazuar dhe n krkesn e kryetaritt kshillit t rrethit, zotit Uk Dodaj, i cili me shkrim

ka krkuar lirimin dhe sigurimin e aktivitetit normalt kshillit t rrethit. Krkesn e kam ktubashkngjitur, n qoft se dshiron zoti Perikli, une lexoj.

Pjetr Arbnori Mund ta lexoni, zoti Ministr!Agron musaraj Republika e Shqipris, Kuks, m 04.05.1994Kshilli i rrethit KuksNr. Protokolli, 5/1 360Pr lirimin e ambientit t Komisariatit t Policis

t rrethit Kuks t zn forcrisht.N baz t ligjit nr. 7498, dat 05.07.1991, neni

6 krkojm lirimin e salls s godins t kshillit trrethit t zn forcrisht n datn 04.05.1994 ngabanort e fshatrave q pretendojn pr grev urie.Theksojm se objekti q ruhet nga forcat ekomisariatit t policis sht i rndsis s veantdhe po kto dit kan qen t pranishm 15 polic.

Jemi n pritje t zbatimit t ligjit nga ana juaj.Kryetari i kshillit t rrethit.Uk Dodaj (firma)Kjo ishte prgjigjja ime. Falemnderit!Pjetr Arbnori Zoti Teta, keni t drejtn pr

dy minuta pr dy pyetjet, n qoft se do t keni prt thn gj.

Perikli Teta Zoti Kryetar, un kam krkuarseanc pyetjeje urgjente dhe jo interpelanc. Deshat sugjeroj q pyetjet, n baz t Rregullores, spari duhej tiu ishin br t ditura deputetve, dodeputet duhej ti kishte mbi tavolin.

S dyti, ashtu si tha dhe zoti Musaraj, atopyetje tani e kan humbur aktualitetin, dhe jo prfajin tim, sepse un i kam krkuar m 12 maj dheprgjigjja m jepet sot m 30 qershor.

S treti, desha tju kujtoj juve, zoti Kryetar, sn baz t Rregullores, neni 34, un kam t drejt,si dhe do deputet tjetr, t replikoj pes minutadhe jo dy.

Arsyeja q kam krkuar prgjigje pr kt shtse kam vn re q, megjithse Parlamenti po punonpr hartimin e nj legjislacioni bashkkohor dhedemokratik, ka disa raste q ekzekutivi po vepronn kundrshtim me kto rregulla dhe ka disaprsritje, n mnyr t veant, nga Ministria eRendit Publik. Mua m ka br shum prshtypjekam dgjuar n televizion se n mitingun n sheshinkryesor t Tirans kur q operacionin e ka drejtuarnga sheshi direkt zoti Musaraj.

Kt un e konsideroj si jo normale dhe jo n tmir as t vet zotit Musaraj, pr t cilin un kamrespekt. Kjo form n shtetet demokratike sht

649

Viti 1994 Legjislatura e 13-t

hequr q para Lufts s Par Botrore, ju e dini, qkur u b qesharak rilli, i cili bri luft n Londr,u shemb nj godin dhe u quajt Napoleoni i Evropsq kishte vetm dy kufoma, q vun edhe gjithushtrin dhe...

Prandaj, n baz t legjislacionit shqiptar ministriduhet t drejtoj ashtu si thuhet n DispozitatKushtetuese, t drejtoj ministrin, sepse vihet npozit shum t vshtir. Ky sht qllimi i krkesssime, pr pyetjen drejtuar zotit Musaraj. Dhe kjo karrjedhur nga q sht kryetari i bashkis dhe ikomuns dhe jo ashtu si that ju. Vrtet ligji thot,Komiteti Ekzekutiv, por nuk sht se ato janshfuqizuar, sepse sht kaluar n nj organizimtjetr administrativ, sepse te kompetencat e kryetaritt bashkis e t komuns thuhet se siguron rendindhe qetsin publike me mbshtetjen e organevet ruajtjes s rendit. Pra, kjo sht pun e pushtetitlokal dhe nuk ka pse t shkoj ministri, kjo shtnjsoj sikur t shkoj ministri i Tregtis t shes,apo ministri i Bujqsis n traktor t bj miellin,ministrat do t drejtojn dikasteret q ata kan.

Un pyeta, bazuar n ligjin e forcave tndrhyrjes s shpejt q aktivizimi me shrbim iktyre forcave pr detyra konkrete bhet me urdhrshrbimi t veant nga kryetari i degs s rendit,me miratimin e kryetarit t Komitetit Ekzekutiv trrethit. Po ashtu, bazuar po n kt ligj, thuhet qlvizja e forcave nga nj rreth n tjetrin bhet meurdhr t ministrit t Rendit Publik, por gjithmonsipas krkess s kryetarit t pushtetit lokalprkats.

Prandaj, bazuar n kto, un do t dshiroja qekzekutivi dhe gjith Qeveria t zbatoj ligjet eshtetit, ligjet q ka miratuar ky Parlament, t forcohetpushteti lokal dhe ta drejtoj, prfshir dhe mbajtjene rendit dhe ky i fundit duhet t ndjej prgjegjsi.Ky sht qllimi i thirrjes sime.

Nga ato q tha zoti Musaraj, un nuk i kuptovat gjitha, por uroj q t jen ashtu si tha ai. Jufalemnderit!

Pjetr Arbnori Ju falemnderit, zoti Ministr,kishit gj pr t thn?

Agron Musaraj Un nuk desha t shtojandonj gj t veant, por dua ti them zotit Teta, seatje vajta si qeveritar, sepse jam ministr i Rendit,por jam njkohsisht edhe qeveritar, bashk meministrat e tjer, dhe me ministrin e Bujqsis q eprmendi zoti Teta, pr t zgjidhur problemet si ttill. N qoft se qenia ime si ministr Rendi mprjashton mua si qeveritar, ky sht problem tjetr.

Pr sa i prket ligjit Pr komitetet ekzekutive, unjua thash edhe nj her, kto komitete janabroguar, kshtu q ligjet pr bashkit nuk mund tzbatohen pr analogji. Ligji zbatohet ashtu silexohet, jo si kuptohet. Kshtu q n ligjin epushtetit lokal thuhet q kontrollon, por jo q firmos,ajo e para e ka pasur ndryshe. Zoti Teta, n qoftse nuk beson n kto q thash, mund ti l njkopje nga kto q kam, se ndoshta kishte prsritjet shum neneve dhe nuk i dgjoi t gjitha. Jufalemnderit!

Pjetr Arbnori Ju falemnderit, zoti Ministr!Un e konsideroj t mbyllur seancn e pyetjeve.

Sot ka ardhur edhe Kryeministri pr tu prgjigjurlidhur me Kushtetutn, por, meqense pati njmoskuptim pr punn e orarit do ta lm pr javntjetr, se nuk ishte i prgatitur personi i ngarkuarnga ana e Partis Socialiste.

N baz t rendit t dits do t kalojm nprojektligjin pr pyjet.

Zoti Ulqini.Musa Ulqini M falni, zoti Kryetar i seancs,

jo se nuk ishte prgatitur personi prgjegjs ngaPartia Socialiste, por nuk ishte caktuar pr sot. Ktojan dy gjra t ndryshme.

Pjetr Arbnori N rregull, puna sht q elam pr javn tjetr.

N baz t rendit t dits kemi pr t shqyrtuarPr disa ndryshime n ligjin nr. 7623, dat13.10.1992 Pr pyjet dhe policin e shrbimitpyjor.

Ky projektligj ka ardhur nj her, sht par ngaKomisioni i Bujqsis, jan br vrejtjet, i jankthyer ministris dhe n baz t vrejtjeve tKomisionit t Bujqsis sht rihartuar edhe nj her.

Zoti Ibraj, kishit pyetje?Marash Ibraj Po. Desha t pyes specialistt

q kan ardhur pr t mbrojtur kt ndryshim nligj, nse me kt ndryshim q ata bjn, a eplanifikojn zgjidhjen e problemit q shqetson sotpyjet e zonave verilindore dhe t Shqipris ntrsi, pasi un mund tju v n dispozicion juvedhe specialistve q kan ardhur pr t mbrojturkt nen, fakte nga m skandalozet t dmtimitmasiv t pyjeve. Falemnderit!

Pjetr Arbnori Kush ka pyetje?Zoti Kalakula.Petrit Kalakula Un kam nj pyetje pr

zotrinjt prfaqsues t dikasterit, a sht zbatuarligji Pr pajisjen me arm t pjestarve t policispyjore apo jo dhe pse nuk sht zbatuar, n qoft

Viti 1994

650

Legjislatura e 13-t

se nuk sht zbatuar?Pjetr Arbnori Zoti Dakli.Engjll Dakli Un kisha nj pyetje pr

specialistt: n relacionin q shoqron ndryshimetq paraqiten pr ligjin Pr pyjet dhe pr policin eshrbimit pyjor, me sa kuptoj, n nenet prkatsea reflektohet n masn e dnimit dhe n disa raporteq duhen rregulluar?

Para rreth katr javsh ne n Parlamentmiratuam nj projektligj, i cili ka t bj me heqjene tarifave t eksportit pr nj sr artikujsh n listne t cilve prfshihej edhe lnda drusore. Un kishakt pyetje pr specialistt, pr kt ligj farmasash parashikon Drejtoria e Shrbimit Pyjor prt marr dhe harmonizuar nj shfrytzim sa m tmir, duke respektuar marrveshjet ndrkombtare,por njkohsisht, duke mos lejuar dhe keqtrajtimindhe keqprdorimin e ksaj pasurie t madhe dheme vler kombtare? Ju falemnderit!

Pjetr Arbnori Nuk ka pyetje t tjera. Zotrinjspecialist, mund t prgjigjeni!

Specialisti T dyja pyetjet q dgjuam janshqetsime edhe pr ne, t sektorit t pyjeve, pordo t thosha se jan jasht mundsive tona pr tuzgjidhur, si sht ligji Pr pajisjen me arm tpolicis pyjore. Kjo sht nj e drejt q i jepetpolicis pyjore prej m shum se nj vit e gjysmdhe q ne e kemi krkuar vazhdimisht, po ashtuedhe shtja e dyt q ngriti zotria, pr miratimine heqjes s tarifave pr lndn e drurit pr eksport.

Zotrinjt mund t ken shqetsime t shumtapr sektorin ton, ashtu si mund ti kemi edhe ne.I falnderojm pr shqetsimin, do t krkojmndihmn e tyre, por mendoj se objekti i sotm shtmiratimi i dy prej neneve t ligjit t pyjeve, ndryshimetn nenet 63 dhe 64. Konkretisht, pr nenin 63, siduhet t jen n dijeni zotrinjt, ndryshimi i kufiritndars midis kundrvajtjeve administrative nga atopenale, nga 5 mij lek t reja n 50 mij, dhe mundt thosha dhe arsyet apo motivet q na shtyn nepr t krkuar kt ndryshim:

E para, liberalizimi i mimeve dhe tarifave, sipasoj e t cilit dhe me dme relativisht t voglamund t kalohet n kundrvajtje penale, dhe e dyta,refuzimi i organeve gjyqsore pr t trajtuar si veprapenale rastet kur vlera e dmit nuk i kalon t 50mij lekt.

Pr nenin 64 do t thosha se ndryshimi i tij rrjedh,ose diktohet n nj mas t konsiderueshme ngandryshimi i nenit paraardhs, nenit 63, mendojmse sht n frymn e t drejtave t njeriut, mbasi,

duke e transferuar ankimin nga organet pyjore ngjykata, mnjanojm s teprmi edhe arbitraritetinq mund t vihet re n ndonj rast n kto organe,pra n organet tona pyjore, q jemi njhersh edheprocedues edhe pal e dmtuar. Ju falemnderit!

Pjetr Arbnori Ather, kryetari i Komisionitt Ligjeve.

Halit Shamata S pari, n emr t komisionit,dua t them se ne jemi dakord n parim me projektine paraqitur, sipas sugjerimit t grupit parlamentarapo t Komisionit t Bujqsis. Shtesa prekzekutimin n vend t gjobave, mendojm se shtn prputhje me ligjin nr. 7697 Pr kundrvajtjetadministrative, me nenin 21 t ktij ligji, i cili bnfjal pr ekzekutimin n vend t gjobave fikse.

Duke marr shkas nga ky projekt, n emr tkomisionit, dua t bj dy vrejtje. Vrejtja e par kat bj me shtjen e ekzekutimit n prgjithsi tgjobave dhe t kundrvajtjeve administrative.Ekziston nj ligj, ligji nr. 7697, i cili sht nj ligj nparim, por ka prcaktuar dhe format e mnyrat eekzekutimit t vendimeve t kundrvajtjeveadministrative.

Problemi qndron se ekzekutivi i ktij ligjiparaqitet me dobsi, pra, n nj far mnyre n zonat caktuara, ku kryhen kundrvajtjet, ka mangsin vjeljen e gjobave. Ky sht nj problem i njohurdhe komisioni sugjeron, s pari, ndoshta mundsine zgjerimit t dispozitave ligjore q lidhen mekundrvajtjet administrative dhe s dyti, propozonpr Qeverin q t gjej nj modus m eficient prvjeljen e gjobave, sepse praktikisht n ligjin prkundrvajtjet, sht pasqyruar e drejta kushtetuesee rivendosjes s ankimit n gjykatn e rrethit, kusht br kundrvajtja, e cila, shtuar dhe dy apelet,bn q procedurat gjyqsore jokushtetuese tzgjaten dhe prfundimisht organi ekzekutiv duhett jet prmbarimi, i cili ka shum ngarkes nprmbarimin e vendimeve gjyqsore penale, civileetj. Ndoshta duhet par mundsia e zgjerimit tprmbarimit me punonjs t veant, t cilt tmerren vetm me ekzekutimin e gjobaveadministrative.

E dyta, m lejoni zoti Kryetar, q me kt rast,sht momenti m duket, q ti bjm nj rregullimligjit nr. 7697, sepse na vijn vazhdimisht ligje tcilat kan t bjn me kundrvajtjet dhe n kapitulline ekzekutimit t kundrvajtjeve sht prcaktuar edrejta kushtetuese, e cila thot shprehimisht:Kundr vendimit t dnimit nga organi administrativmund t bhet ankim ose protest brenda pes

651

Viti 1994 Legjislatura e 13-t

ditve nga dita e shpalljes ose njoftimi n gjykatne rrethit ku sht kryer kundrvajtja, vendimi i scils sht i forms s prer. Dhe n paragrafin ekatrt t ktij neni, (neni 18), thuhet se kundrdnimit q jepet nga gjykata e rrethit ankimi bhetn gjykatn e apelit. Pra, paragrafi i par e ka mbyllurt drejtn pr t br apelimin, e cila bie ndesh meKushtetutn dhe me vet nenin, kshtu q t gjithaligjet, edhe ligji q kemi prpara ka suportuar ktparagraf, ku thuhet se vendimi i gjykats s rrethitsht i forms s prer.

Un mendoj se sht momenti, ndoshta tavotojm, t gjejm nj modus, q nenit 18 t ligjitpr kundrvajtjet ti hiqet pjesa vendimi i s cilssht i forms s prer, bhet fjal pr vendimin egjykats s rrethit. Dhe kshtu t gjitha ligjet qvijn, q kan dispozita pr kundrvajtjeadministrative mos t ken t njjtin gabim. Shkonproblemi n interpretim, dhe interpretimi mund tjet thik me dy presa.

Un jam konsultuar dhe me komisionin, mejuristt e komisionit, me juristt e Parlamentit dhekam mendimin q duhet t zgjidhet ky problemprfundimisht. Edhe projektligji q kemi prpara eka at defekt. Nuk e di, far mendon specialisti?Zoti Lako. (Filip Lako jurist n Kryesin e Kuvendit)

Pjetr Arbnori Zoti Filip.Filip Lako Po, m pyeti mua zotria, pr kt

jam dakord, ta heqim, kurse pr nenin 18...Pjetr Arbnori Dakord sht Kuvendi, ju thoni

mendimin tuaj si specialist. Zoti Shamata.Halit Shamata Pr t hequr nuk diskutohet,

por te neni 18 i ligjit pr kundrvajtjet, sepse t gjithaligjet kan referenc ndaj atij neni dhe t gjithaprivojn t drejtn e apelimit n gjykatn e shkallss dyt etj. Kjo pun duhet zgjidhur, meamendamente, neni 18.

Pjetr Arbnori N rast se i gjith Kuvendisht dakord, ne e ndrrojm edhe sot, meqenseka lidhje me kt ligj.

Halit Shamata Edhe me t tjera ligje.Pjetr Arbnori N emr t Komisionit t

Bujqsis.Zonja Prifti.Lindita Prifti sht ashtu si that ju zoti

Kryetar, kjo me vrejtjet e shumta q ka pasur herne par nga Komisioni i Bujqsis, i cili i bri njkrkes Parlamentit q ti kthehej Ministris sBujqsis, ky sht rishikuar. Ne u mblodhm sotdhe e analizuam edhe nj her n baz trishikimeve q jan br dhe jemi dakord me kt

ndryshim q ka ardhur, duke pasur t njjtn vrejtjeme Komisionin e Ligjeve pr tiu referuar edhe nenit18 t ligjit ekzistues, vendimi i t cilit sht i formss prer. Duke e bazuar kt n ligjshmrin, nKushtetutn, ta ndryshojm, ta heqim, bashk mezotin Filip. Komisioni i Bujqsis sht dakord.

Pjetr Arbnori Zoti Ibraj.Marash Ibraj Ju falemnderit, zoti Kryetar! Pr

mendimin tim, ndryshimet q paraqiten pr tumiratuar n ligjin pr pyjet, nuk bjn gj tjetr, veseshtojn nenet n letr dhe problemet mbeten poato. Pr mendimin tim, sa m e rrept t bhet bazaligjore n ruajtjen e nj morali ose t nj materiali,aq m e sofistikuar bhet veprimtaria e akuzuesvendaj tyre. Pra, ne po iu krijojm telashe atyre qabuzojn n mnyr m t sofistikuar, q podmtojn e po prishin pyjet.

Pr mendimin tim, dhe ky nuk sht vetmmendimi im, dy vitet e fundit pyjet kan psuar njdmtim serioz, pr t cilin ne do t mbajmprgjegjsi para brezave q do t vijn. Un mundtju v n dispozicion juve fakte nga m rrqethsett fotografuara, t cilat i jan vn n dispozicionedhe shtypit, pr katastrofn ekologjike q po ndodhn pyjet, dhe jo vetm ekologjike. sht nj pasurie tr kombtare pr t ciln ne do t mbajmprgjegjsi.

Ka tre vjet, zoti Kryetar dhe t nderuarsocialist, q smundja e procesionares nuk poluftohet as me metod biologjike, as me metodmekanike, as me metod kimike. Dihen mundsittona aktuale, prandaj nuk po them q ta luftojmme aeronautik, por t paktn me prerje mekanikemund ta luftojm, si e kemi luftuar dhe m prpara.Po bhet krdia dhe jan me mijra hektar q poprishen dhe po thahen. N qoft se ka jet n Puk,n qoft se ka jet n Pogradec, ka pikrisht prejatyre minierave dhe pyjeve, sepse dihet q tok nukkemi. Dhe ato pyje po t na ikin, nuk e di kush dot jap llogari nesr pr to. Nuk jan vetmsmundjet, por jan dhe dmtimet mekanike. Dikurn Drejtorin Qendrore t Pyjeve bhej raportimi ngarrethet pr pyllzimet e masiveve t zhveshura dhei raportohej Drejtoris s Ministris pr Pyjetather, se u mboll me kaq fidan filan masiv pyjor.N fakt, ai masiv, zoti Kryetar, sht mbjell, ndoshtapas njzet vjetsh dhe n baz t analizave q bnDrejtoria e Pyjeve i thot se ajo parcel, e cila qenkambjell q n vitin 1950 tani n vitin 1994, i ka ardhurkoha t shfrytzohet dhe nisin telegramin ku thuhet,sivjet zona e Puks, pr shembull, ka pr t

Viti 1994

652

Legjislatura e 13-t

shfrytzuar tre mij hektar pyje dhe t shfrytzohenkonkretisht Kodra e Keqe, Tushi, Qafa e Barit, etj.Por n fakt, si ka pasur raportime fiktive n t gjithafushat e jets, edhe atje ai raportim ka qen fiktivdhe i takon sot, zoti Kryetar, q t pritet nj masivpyjesh, pemt e t cilit nuk e kalojn diametrin edhjet-dymbdhjet centimetrave. Kto i kam tfotografuara dhe ky sht nj krim. T pressh njpish dymbdhjet centimetra t trash dhe vetm7-8 metra t gjat, kjo prbn krim, kur mund tkrijonte deri n 7-8 metr kub dru. Sot e presim prta br hunj pr minierat, mua m duket epafalshme. Kjo m duket se duhet par me prioritet.

Problem tjetr, zoti Kryetar, sht se ne i kemikrijuar mundsin pr tu pajisur me licenc me ligjinpr pyjet edhe policit t shrbimit pyjor. sht njsojsikur t marrsh mushkrit e qengjit dhe tia varshujkut n qaf dhe ti thuash ruaji, sepse jo se ekemi thn q ti lejohet policit shrbimi pyjor, pornuk ia kemi ndaluar kt dhe un mendoj se gjithkaq nuk ndalohet sht e lejueshme. Duhet qshprehimisht n ligjin pr pyjet ti ndalohet e drejtapolicit pyjor t ket parcela n shfrytzim. Kjo duhett jet e shkruar, sepse prndryshe do t ketabuzim. Nj polic pyjor duke ngarkuar Skodn meshtat ton drrasa ose dhjet metr kub trupa, anmes pr mes nga Puka dhe i shet n Durrs ose nVlor dhe thot se sht polic i shfrytzimit pyjor,se sht prgjegjsi i tyre dhe shndet e mir upafshim. M duket se i duhet prer rruga ksaj pune.

Nj tjetr shqetsim imi, ndoshta u zgjata dheju krkoj ndjese pr kt, por shqetsimi im prkt problem sht shum i madh, sepse me njlicenc, duke mos u grisur ajo n momentin eekzekutimit t siprfaqes q ka pasur pr shfrytzim,kalon shtat-tet her e njjta licenc. Kashfrytzuar dhjet metro kub ose dhjet hektar,ose pes hektar, kjo licenc kalon n dorn e dikujttjetr, ose e shfrytzon prsri i njjti person ktlicenc.

Zoti Kryetar, jan fakte t fotografuara medokumente, t cilat do ti v, e thash edhe nj her,n dispozicion t shtypit, sepse sht e vetmjarevolt e imja q mund t bj.

Prve ksaj, po pritet pa kriter, duke ndryshuarn mnyr katastrofike raportin e prerjeve meshtimet. Nuk ka shtime, zoti Kryetar, ndonsendryshe sht shkruar me ligj, ndryshe po veprohet.Kini parasysh, sepse nuk jeni i pa shtitur, e kenipar botn, nj prerje shoqrohet me dy mbjellje,ndrsa n Shqipri jan br mijra prerje dhe asnj

shtim. sht gabimi m fatal q po bjm n lidhjeme pyjet. Ju ftoj dhe juve, zoti Kryetar, si deputet izons veriore, t kontribuoni n kt drejtim, nukdo t kontribuoni pr veten, por pr t ardhmen enjerzve t zons suaj.

Pr mendimin tim, ky ndryshim n kt ligj nukzgjidh n mnyrn m absolute asnj gj prmbrojtjen dhe shtimin e pyjeve, vese, un edhenj her e thash, krijon mundsi m t sofistikuarapr t abuzuar ndaj pyjeve.

Un mendoj se n mnyrn m urgjente drejtoriae pyjeve, Ministria e Bujqsis, Qeveria, duhet tndalojn n mnyr klasike do lloj licence nShqipri q pret pyjet, dhe pyjet duhet t kalojn nshfrytzim privat. Tia numroni zotri, siprfaqenatij q do tia jepni, ke kaq mij rrnj pr t cilat dot kesh kt shprblim, sikurse po ua jep ekonomivepyjore sot pr mbarshtim, por njkohsisht undua t vij ti marr n dorzim po kt numr rrnjshq t kam dhn me shrbimet e kryera. Kshtu aido t jet i interesuar edhe ta mbroj nga zjarri zotiKryetar, se sot malsort gjithandej ku kan pasurkullotat e tyre po u vn zjarrin pyjeve n mnyrq t bhen kullota, sepse dihet q pisha nuk elejon botn bimore q t zhvillohet posht saj. Atakan m tepr leverdi. Thon nuk kam leverdi prejsaj, pr t punuar nuk po punoj, masivin pyjor nukpo e marr, por ti v zjarrin do t mbij bar e t kullosbagtin. Ndrsa po ti jepet privatit pylli, i thua eke n dorzim, paguhesh pr t, ke edhe hakun prpunn, besoj se do t ndryshoj diametralishtsituata.

Pra, un mendoj q hapi i par, n qoft se duamt mbrojm pyjet, sht q t ndrpresim licencate shfrytzimit, n qoft se nuk duam ti mbrojm, let abuzojm, si sht abuzuar deri tani dhe un judeklaroj q sht abuzuar jo pak. Hapi i dyt shtprivatizimi i ktyre pyjeve. Ju po t doni merrini nkonsiderat kto mendime, po t doni mos i merrni,un kaq kisha, ju falemnderit! Pr projektin do tvotoj kundr.

Pjetr Arbnori Ju falemnderit pr fjaln!Problemet q shtroni jan me t vrtet trndsishme, Komisioni i Bujqsis dhe Komisionii Ekonomis mund t bjn nj mbledhje tprbashkt, tu krkojn llogari atyre q duhet tiukrkojn llogari dhe edhe ju mund t jepni kontributintuaj, jo vetm me fotografit, por edhe me propozimekonkrete. Pr shembull, ju propozuat nj nen q tprjashtohet polici nga shfrytzimi, ose theksuatshtjen e prdorimit disa her t licencave. Kto

653

Viti 1994 Legjislatura e 13-t

gjra paraqitini me shkrim! Ne i miratojm, dheKomisioni i Bujqsis, n baz t kompetencave,kontrollon Ministrin e Bujqsis pr zbatimin e tyre.

Marash Ibraj M s pari ato duhet tiparaqesin komisionet prkatse, specialisttprkats dhe drejtoria e pyjeve dhe Ministria eBujqsis, ata m s pari duhet t shqetsohen.

Pjetr Arbnori Zotni, merreni iniciativn ju,pastaj ata e plotsojn, i japin at q krkohet nbaz t ligjit.

Zoti Hoxha.Shefqet Hoxha Edhe un mbshtes

plotsisht diskutimin e deputetit t Puks, zotiKryetar. Gjendja n pyje sht alarmante, n qoftse do t vazhdojm me kt ligj dhe me kt punq po vazhdon t bhet n pyje, ju garantoj se nrrethin e Kuksit q ka qen nj nga rrethet mepyjet m t shumta n Shqipri, mbas dy vjetshnuk do t mbetet asnj dru m kmb. Prandaj,mendoj se duhet t ndrrohet trsisht ligji ekzistuesdhe n rregulla, dhe n sanksione, prndryshe edheajo e vetmja pasuri kombtare mbitoksore q naka mbetur deri tani, edhe ajo do t shkatrrohet.Un nuk jam q t mos njihen kto sanksione, porju siguroj q edhe me kto sanksione, edhe mekto detyrime q po vihen n projektligj, ne nuk ezgjidhim problemin e pyjeve.

Problemi i pyjeve do nj kujdes t veant ngaQeveria dhe nuk duhet t mendohet vetm t presimdrur, por edhe t shtojm.

Un jam tepr i shqetsuar, e kam ngritur edhen grupin tim parlamentar, po e ngre edhe ktu,problemi sht tepr serioz dhe Qeveria duhet tikthej syt nga ky problem. Nuk mjafton vetm njnjeri t merret me kt shtje, duhet t merret trQeveria. Ju falemnderit!

Pjetr Arbnori Zoti Kalakula.Petrit Kalakula Un bra nj pyetje pr

problemin e armve, q sht nj aspekt i ligjit Prpolicin pyjore. Specialisti mu prgjigj q nuk shtobjekt i ktij projektligji q sht paraqitur ktu.

Un e ngrita problemin, se pr mendimin timsht jashtzakonisht shqetsues, sepse ka t bjme zbatimin e ligjeve nga ana e Qeveris. Zotrinj,ju e dini q pyjet te ne jan nj pasuri shum emadhe kombtare, jan nj pasuri me t ardhmepr vendin ton, jan nj pasuri q i el rrugtShqipris pr t kontribuar dhe pr t hyr ntregun ndrkombtar. Gjithashtu, jan nj objekt mendikim t jashtzakonshm n ekologjin e venditton, n turizmin dhe n shum veprimtari t tjera.

N t njjtn koh, si e theksuan dhe parafolsit,kolegt e mi, jan objekt i shprdorimeve dhe ishkatrrimeve t jashtzakonshme, prpara s cilaveshohim se programet shtetrore ktu te ne potregohen t pafuqishme, pr t mos thn se ngadisa organizma krijohen komplikacione n ktoveprime.

N kto kushte, po marr aspektin tjetr tmedaljes t problemeve q shtruan parafolsit, fjalne t cilve un e mbshtes plotsisht, nuk kamundsi q nj shrbim i policis pyjore n kushtettona, me psikologjin q kemi ktu te ne, mesituatn q sht krijuar me pyjet, t hyj policipyjor n mes t pyllit dhe ti marr n vendkundrvajtjen. Ky sht nj paradoks, kjo sht ttallesh me realitetin. Un them se qoft ne siParlament, qoft Komisioni i Bujqsis kemiprgjegjsi q nuk e kemi detyruar Qeverin tzbatoj nj nga shtjet themelore t ligjit t policispyjore, s pari, tu jap arm, tu jap mjetet embrojtjes ktyre njerzve q futen n mes t pyllitdhe rrezikojn jetn. Ju falemnderit!

Pjetr Arbnori Zoti Baleta. Abdi Baleta Zoti Kryetar, parafolsit i

parashtruan problemet shum mir, por kur keminj shqetsim t prbashkt duhet ta shprehim. Nandalojn njerz rrugs dhe na thon kam nja 3 mijmetr kub dru zjarri dhe dua ti shes andej ngaMaqedonia se fitoj m tepr, m gjen ndonj blers.Ka t tjer q thon t ngrem nj sharr, sepseeksportohen gjysm t prpunuara n kt vend apon at vend. Un jam i mendimit q t ndalohetkategorikisht do lnd drusore.

Jam i mendimit q Ministria e Bujqsis dheQeveria t ndalen n mnyr t posame pr ktproblem dhe t bjn nj raport mbi gjendjen epyjeve, far do t bhet, t mos arrijm tepropaganda q bhej dikur kur udhtohej q dopresim nj dhe do t mbjellim dy, se priten katrdhe nuk mbillet asnj. M duket se mekanizmatshtetror q jan t ngarkuar me pyjet kan rnn gjum, se pr kt gjendje ata duhet t kishindhn alarmin, nuk duhet t bjn vetm disapropozime q ndryshuam kt e at dhe disa fjalt zakonshme.

Prandaj un jam i mendimit q ligje t tilla,mballoma, ne nuk kemi pse ti bjm, t bjm njher e mir nj ligj, n qoft se duam ti shptojmpyjet, n qoft se nuk duam t bjm nj krim shumt madh, duke i shkatrruar ato. Na u shkatrruanshum gjra, por shkatrrimi i pyjeve ka pr t na

Viti 1994

654

Legjislatura e 13-t

kushtuar m shum, prandaj edhe un jam kundrktij projekti.

Pjetr Arbnori Zoti Bregu.Bahri Bregu Un nj gj dua t shtoj zoti

Kryetar, pr shtjen e licencs. U dha mendimiktu q nuk duhet dhn licenc pr tregtimin elnds drusore jasht. Edhe un jam dakord q tmos jepet, por jo pr kushtet e sotme, mbasi kamundsi q sasia e lnds drusore q sht prer,sht rrzuar, t jet shum m e madhe se samundsia q ka industria jon prpunuese e druritdhe n qoft se ne nuk e lejojm t eksportohet,ather do t ndodh q kjo lnd drusore do trrij e pashfrytzuar dhe do t kalbet. Prandaj, unmendoj q mund t vazhdoj licencimi i sasis steprt drusore q sht prer, por tani e tutje prerja,shfrytzimi t prputhet me mundsit q kaindustria jon prpunuese e drurit, por jo t vihetkufi tani. Me sa di un, rrethi i Kors ka sasi lnddrusore t prer jasht mundsive dhe kapacitetevet shfrytzimit t industris s ngritur, kshtu qajo, n qoft se nuk tregtohet jasht ka rrezik tprishet.

Un jam dakord q t mos jepet licenc prnxjerrjen e lnds drusore jasht, por tani e tutjepr lndn drusore q sht prer deri tani, kjo tgjykohet sipas nj bilanci q mund t bj Drejtoriae Pyjeve dhe ajo t gjykoj n qoft se duhet nxjerrjasht apo jo. Falemnderit!

Pjetr Arbnori Zotrinj deputet, t gjithadiskutimet jan serioze dhe jan probleme trndsishme. Mua m duket q t gjith ktadeputet mund t mblidhen n Komisionin eBujqsis, t hartojn nj projektligj lidhur me ktoproblem, t shkojn n Ministrin e Bujqsis oset thrrasin ministrin e Bujqsis dhe ta diskutojngjersisht kt gj. Ne sot kemi pr t shqyrtuarkto tre nene t cilat, sigurisht, nuk e rregullojnproblemin e pyjeve, por zgjidhin t paktn ndonjshtje q ka mbetur pezull.

E ka krkuar fjaln zoti Rudolf Marku, pastajNatasha Shehu dhe mendoj q ti mbyllimdiskutimet.

Rudolf Marku Edhe un q e krkova fjalnjam i ndrgjegjshm se nuk jam n gjendje t shprehdika m tepr se sa t tjert, por thjesht desha tshpreh solidaritetin tim pr kt shqetsim t madh,pr zhdukjen e pyjeve. Vrtet ndjen nj dhimbje tmadhe kur shtit n Shqipri dhe shikon male tzhveshura n ato vende ku ka pasur pyje t mdha,shikon nj zhveshje tronditse, por duhet thn se

sht e vrtet se zhdukja sistematike e pyjeve kafilluar gjysmshekulli m par. Ka qen nj politikpr zhdukjen sistematike. Mua m kujtohet seprpara pes vjetve sht botuar nj shkrim shumi prgjegjshm n gazetn Drita pr kt problemdhe kambanat e alarmit filluar prej kohsh nga njerzt veant. Aq m tepr n nj shtet demokratik,un mendoj se duhet t ket nj prgjegjsijashtzakonisht t madhe, se sht nj tragjedi evrtet kur shikon q vargjet e Naim Frashrit Omalet e Shqipris dhe ju o lisat e gjat... gati-gatijan vargje q nuk korrespondojn me vrtetsingjeografike t tanishme dhe sht dika me tvrtet tragjike.

Un ktu desha tju kujtoj disa vargje t WaltWhitman-it q thoshte se nuk ka hakmarrje m tegr se sa hakmarrja e pyjeve. Kur ti prz bishate egra nga pyjet duke shfarosur pyjet, bishat e egrazn vend n mes t njerzve, thot Walt Whitman-i. sht nj hakmarrje e tmerrshme. Edhe un duat shpreh ktu shqetsimin tim, jo n mnyrprofesionale, sepse un jam krejtsisht profan nkt fush, por t bashkohem me shqetsimin ezotrinjve dhe desha t thosha q, jo n formn enj ksenofobie, duke ndrprer komunikimin mebotn, por duhet t ket disa ligje shum m tforta. Pr shembull, un pata rast t shikoj nj ligjn Slloveni, ku thuhej se n qoft se ti pret nj druje i detyruar ti vet t mbjellsh 12 t tjer, shteti tcakton vendin dhe t vzhgon deri n momentin qti ti kesh mbjell kta filiza t rinj.

Edhe un jam me mendimin q shprehnzotrinjt, q kjo nuk sht shtje e prgjegjsiss nj komiteti t mbrojtjes s pyjeve, por duhet tjet nj shqetsim i Qeveris shqiptare dhe m gjer.Falemnderit!

Pjetr Arbnori Falemnderit, zoti Marku! Eka fjaln zonja Shehu dhe i mbyllim diskutimet prkt shtje.

Natasha Shehu Falemnderit, zoti Kryetar!Un nuk dua t shtoj m tepr, sepse bashkohemme mendimet e dhna ktu, dhe, duke qen vetdeputete n zonn veriore, ashtu si thanparafolsit, mendoj se pyjet i kemi nj nga ato pasuriq mendojm t na vlejn dhe kshtu sht, pornjkohsisht bashkohem dhe me shqetsimin tuaj:jam me at q ta detyrojm, ose ti vm nj afatqoft Komisionit t Bujqsis, ose Ministris sBujqsis, Drejtoris s Pyjeve q t na bien njligj t plot, t rregulluar.

Ku ta shikojn ata t arsyeshme, t rregullojn

655

Viti 1994 Legjislatura e 13-t

nene t veanta t atij ligji, por mua nuk m duketaspak e arsyeshme q kt projektligj q ka ardhur,i cili forcon sanksionet pr pyjet, t mos ta kalojmderisa t vij ligji tjetr: nuk na pengon asgj, dukepar e duke br, ne jemi rishtas n procesinlegjislativ. Derisa t vij ligji tjetr m i fort se ky,jo q nuk bjm dm po ta miratojm, por,prkundrazi, mir bjm.

Prandaj, un jam q kt ligj ta kalojm, mduket me vend forcimi i ktyre sanksioneve, ndrsapr projektligjin tjetr q mund t vij, mund t mosjet thjesht puna vetm n ndryshimin esanksioneve, por mund t jet ndryshim edhe nnene t veanta t ligjit, n organizimin e shrbimitt pyjeve dhe t policis pyjore. Prandaj un jamdakord q t kaloj ky projektligj.

N qoft se m lejoni, q t mos e marr fjalnher tjetr, kam nj vrejtje t vogl pr nenin 2...

Pjetr Arbnori Ku t vij neni 2. Natasha Shehu Ather, ju falemnderit! Pjetr Arbnori Kryetari i Grupit Parlamentar

t Partis Socialdemokrate. Haxhi Aliko Grupi yn parlamentar sht

dakord me projektligjin, por n kt seanc mu dukse jo pr qllime t tjera, por pikrisht prpreokupimin e madh dhe pr shqetsimin e madh uhapn dhe probleme t tjera jashtzakonisht trndsishme. Ju me t drejt that se ne sot keminj projektligj me tre nene dhe ndoshta formalishtduhet t prmblidheshim vetm te kjo, porshqetsimi i kolegve ishte se edhe pse jan brdisa projektligje, jan miratuar disa projektligje, janshtuar amendamente t tjera, procesi po shkon keqe me keq. Personalisht m ka takuar q pr 36 yjett jem npr ambientet e bujqsis dhe vazhdimishtkemi dgjuar n t gjitha nivelet dhe n t gjithaformat protesta, argumente, arsyetime mbishkatrrimin e pyjeve.

Jan miratuar ligje pr mbrojtjen e pyjeve etj.Rezultati cili sht? Nga mbi 40 pr qind siprfaqetoksore q kemi pasur me pyje prpara Lufts,sot deklarohet zyrtarisht 30 pr qind, personalishtjam i bindur se sht shum m pak. Domethn,n 45 yjet ka ikur 1/3 e pyjeve t Shqipris. Ather,un mendoj se shqetsimi i kolegve sht vrtetmjaft i rndsishm. Edhe un bashkohem me ta,se lipsen masa radikale dhe jo t mbeten n pasionine nj deputeti, t nj grupi apo t nj komisioni.Shqetsimi duhet ti kap t gjitha nivelet e ktijshteti. Edhe n qoft se nuk e bjn deputett, sipropozuat dhe ju, dhe un bashkohem me ta,

komisioni yn le ta marr kt iniciativ, por ndrkaqnuk duhet ndonj gj e madhe nga nj iniciativ etill, preokupimi duhet ti kap t gjitha hallkat ektij shteti. Un mendoj se ky sht nj alarm ifuqishm dhe ndoshta i fundit dhe patjetr duhet tikoordinojm kto forca n Qeveri, kudo ku jan, nt gjitha nivelet, n pushtetin legjislativ ku jemi nektu, qoft n ekzekutivin, q t merren masaradikale, deri edhe n dmtime ekonomike qeventualisht mund t ndodhin pr momentin etanishm, por q jemi t sigurt se m pas do t nashprblehen shum m tepr se sa mund tprfitojm sot.

Pra, jemi dakord ta miratojm kt projektligj,zonja Shehu mir e tha, derisa t hartohen ktomasa q propozohen dhe t miratohen e t merrenmasa vendimtare, ky dika do t ndihmoj, por,megjithat, n asnj mnyr nuk duhet t bindemiq t tilla ndrhyrje, t tilla rregullime vrtet mundta zgjidhin problemin.

Ju falemnderit! Pjetr Arbnori Kryetari i Grupit Parlamentar

t Partis Socialiste, ose prfaqsuesi. Zoti Bai. Ibrahim Bai Problemi i pyjeve sht vrtet

mjaft i rndsishm. Sot ka nj lvizje t madhebotrore pr shtjen e pyjeve, e quajn mushkrite globit ose themelet e globit. Jan katastrofikeedhe n bot shkatrrimet e pyjeve. Te ne q kemiqen nj vend i pasur m prpara, t paktn gjatperiudhs s Zogut, un di q pr 15 vjet jan mbjellvetm dy hektar me pyje, por ather nukshfrytzoheshin.

Gjat 50 viteve t regjimit q kaloi, pavarsishtse merreshin vendime t Byros Politike q tbalancohen prerjet me rritjen natyrale vjetore,asnjher nuk sht arritur ky synim dhefatkeqsisht sot te ne priten dy her m tepr pyjen krahasim me Evropn, dy her m tepr ngamundsia natyrale e rritjes.

Nuk e kam pr humor, por jam i bindur kur themse pyjet n vendin ton kan m shum rndsi sesa t gjitha partit politike. Me nj firm t ministritt Drejtsis sot, ose nesr t gjykats, mund tkrijohen parti, por me nj firm nuk krijohen pyjet,por me firma ne mund t shkatrrojm pyjet. Mekto licenca q po japin, jo vetm tani, por edhe mprpara korrupsioni ka qen n pyje mjafton q tijepej nj damk, mjafton q ti jepej nj 50 m njshoferi t nj rrethi, ai futej n pyll dhe tshkatrronte pyjet.

Viti 1994

656

Legjislatura e 13-t

Sot, kur, t themi t drejtn, ekonomia e tregute ka vn fitimin n plan t par, sht vrtet shume rrezikshme t prshpejtojm shkatrrimin epyjeve. Un di nj fakt q, kam biseduar mespecialist t pyjeve, ne kemi rezerva t lndsdrusore pr djegie vetm pr tet vjet dhe kjo shtskandaloze pr vendin ton. Mendoj se vrtet duhetti rikthehemi ligjit pr pyjet e ta prpunojm, porm tepr rndsi ka q ne t zbatojm ato q themi.T keqen m t madhe e shikoj tek moszbatimi imasave pr ruajtjen e pyjeve. Dakord jemi timiratojm kto dhe me propozimin e deputetve,kolegve t nderuar q t mblidhemi dhe t bjmvrtet nj ligj ashtu si duhet.

(Drejtimin e seancs e merr zoti Tomor Malasi)Tomor Malasi Pr Grupin Parlamentar t

Partis Demokratike Petrika Minga Zoti Kryetar i seancs, edhe

ne jemi dakord me shqetsimet q u ngritn ktu,madje ne kemi prmendur q m prpara n takiminme specialistt e bujqsis, nj projektligj qe kaardhur pr policin e pyjeve, t ciln ua kemi kthyer,duke i quajtur me termat m t rrepta madje derikrim kundrvajtjet q bhen n pyll, aq m teprprball nj erozioni t madh t pyjeve tona duhenmarr masa drastike, si u prmend ktu nga tgjith deputett. sht nj shqetsim i ligjshm ityre dhe mendoj q kta specialist duhet tiaprcjellin kt mesazh ministris apo drejtorisprkatse t tyre.

Por, ktu kemi konkretisht disa rregullime qjan pr nenin 63 dhe pr nenin 64, ku flitet prmasat administrative, por t gjitha sugjerimet q uthan ktu pr ruajtjen e pyllit, pr nj disiplinimshkencor t pyllit jan m se t vrteta. Ndoshtaduhet br nismtar Komisioni i Bujqsis, tua bjprezent t gjitha shqetsimet deputetve dhe tbjn nj takim urgjent me Qeverin pr ktproblem, sepse me t vrtet pyjet tona poshkatrrohen.

Konkretisht, pr kt projektligj q ne podiskutojm, un mendoj se te neni 63, tek i cilimendohet t bhet nj rregullim, sht shum pakq t dnohet n vend me gjob fikse deri n njmij lek. Kjo sht qesharake. Prandaj, t paktnpr kt ndryshim q po flasim, t flasim me termatepr t rrepta, sepse pyjet tona po shkatrrohen.Prandaj, gjoba me nj mije lek t reja shtqesharake prball ktij problemi kaq t madh qne po diskutojm. Nuk e di mendim kanspecialistt, por ne e konsiderojm nj gjob

jashtzakonisht t ult, e cila sht me t vrtetqesharake.

Grupi yn sht pr ta miratuar kt, duke qengjithnj me sugjerimin q kto probleme eshqetsime t gjejn vendin e tyre sa m par. Jufalemnderit!

Pjetr Arbnori Kush sht pr miratimin eligjit n parim?

Kundr? Abstenim? Miratohet n parim shtesa e ligjit Pr pyjet dhe

policin pyjore. Neni 1, vrejtje? Zoti Minga. Petrika Minga T dnohet n vend me pes

mij lek t reja q ta marr vesh dhe ti dridhetdora kur t pres nj dru.

Pjetr Arbnori Zonja Shehu. Natasha Shehu Ju falemnderit, zoti Kryetar!

N fund t paragrafit thuhet q kur nuk sht kryerdm material dnohet n vend me gjob fikse njmij lek t reja, ndrsa kur ka dm material muam duket se duhet nj dnim m i rnd.

Petrika Minga Policia rrugore e dnonkundrvajtsin drejt n vend, e gjobit me 50 mijlek t vjetra ose me pes mij lek t reja, se bnnj shkelje n qarkullimin rrugor, ndrsa ky pret njdru t pyllit.

Natasha Shehu Jo, nuk e ka prer drurin. Pjetr Arbnori A ka shkuar pr ta prer, kjo

sht njsoj sikur ta ket prer. Zoti ela. Novruz ela Edhe un jam i mendimit se

megjithse ai nuk e ka kryer aktin, prsri ai duhett dnohet, ashtu si thot zoti Minga, me pesmije leke t reja.

Pjetr Arbnori Ather kush sht pr nenin1 me propozimin e zotit Minga, pr nj gjob prejpes mij lek t reja?

Kundr? Abstenim?Miratohet neni 1.Neni 2, vrejtje?Zonja Shehu.Natasha Shehu Te neni 2, un desha ti pyes

specialistt, n paragrafin e par thuhet: Shqyrtimii kundrvajtjes administrative n pyje bhet ndrejtorin e shrbimit pyjor brenda 15 ditve ngadata e konstatimit, por jo m von se dy muaj paskryerjes nga nj komision prej m pak se tre vetash.Po n qoft se rastsisht vihet re se sht br njshkelje pas dy muajsh, si veprohet?

Specialisti N kto raste gjykimi bhet vetm,

657

Viti 1994 Legjislatura e 13-t

se komisioni i gjykimit nuk ka t drejt q t vrm mbi vlern e dmit gjobn.

Natasha Shehu Vetm vlera e dmit?Specialisti Po vetm vlera e dmit.Pjetr Arbnori Ather, kush sht pr nenin 2?Kundr? Abstenim?Miratohet neni 2.Halit Shamata Kisha dika n lidhje me

propozimin e zotit Minga, un kisha ngritur dorn,ka nj problem, q n nenin 1 t ktij ligji vendosetgjoba nga 5-50 mij lek t vjetra, kur nuk prbnvepr penale dhe kur vlera tarifore e dmit nuk i kalon50 mij lekt. U propozua q kur gjoba vihet n vendt jet 5 mij lek t reja.

Pjetr Arbnori Deri n pes mij lek. Halit Shamata Jo, pes mij lek, gjob fikse,

sepse konform ligjit, pr kundrvajtje administrativenuk mund t ket as deri as deri diku, kjo shtgjob fikse. Kjo gjob fikse, 5 mij lek t reja, dot jet e parealizueshme, se do t bj q kyprojektligj t bjer n nj rreth vicioz, sepse shtshum e vshtir q t gjesh nj njeri n pyll qpret nj pem dhe t ket me vete 5 mij lek treja. shtja mund t shkoj deri n prmbarim dhemund tia marrsh gjobn kur t kaloj afati iparashkrimit. Ideja sht se gjoba fikse sht m eult se sa gjoba themelore n nenin 1, sepsegjykohet q ti merren para aq sa mund t ket ai.Kjo sht gjob fikse.

Pjetr Arbnori Fakti q nuk ka para me vetenuk sht arsye pr t mos e gjobitur.

Halit Shamata Ideja sht kjo, q t jet njgjob q jepet n vend, nj gjob operative,prndryshe do t futet n procedurat e ktij ligji dhet ligjit kushtetues dhe do ta marrsh gjobn atherkur t ket marr fund pylli. Kjo sht ideja.

Petrika Minga Zoti Kryetar, edhe 10 mijlek ti vesh, edhe 100 lek t vjetra ti veshkeqbrsit, prsri ai do t thot q nuk kam para.

Pjetr Arbnori Kjo u votua zotri, un thashse kishit ndonj shtes n ndryshimin q duhet brpr shtjen e ndryshimit tjetr q u propozua.

Halit Shamata Ndryshimin tjetr un ethash q te neni 2, paragrafi 4, t hiqet vendimi is cils sht i forms s prer sepse shkon ndeshme Kushtetutn, e paraqita n emr t komisionit.

Pjetr Arbnori Edhe kjo votohet bashk met tjerat.

Neni 3, kush sht pro?Kundr? Abstenim?Miratohet neni 3.

Kush sht pr miratimin e ligjit n trsi?Kundr? Abstenim? Miratohet n trsi ligji Pr pyjet dhe policin

e shrbimit pyjor, gjithnj me vrejtjet q u bnktu.

Zoti Minga. Petrika Minga Projektligjin q miratuam ktu,

ju lutem shum q massmedia ta publikoj nmnyr masive, q njerzit t ndrgjegjsohen sesa kan shkuar nivelet e gjobave.

Pjetr Arbnori Kalojm n pikn tjetr trendit t dits q sht shpallja n kalendarinkombtar e dats 27 qershor si dita e gjenociditndaj shqiptarve t amris nga shovinizmi grek.Kjo sht krkuar nga deputeti Elmazi dhe shtfirmosur nga deputett Vasil Gjika, Shaban Memia,Pjetr Pepa, Ibrahim Vasjari, Menduh Drguti,Gzim Luli, Izet Shehu, Mitro ela, Lindita Prifti,Rushen Golemi, Esat oku, Llazar Lngu, Fadilepele, Ismet Ferizaj, Agim Hoxha, Gzim Mema,Natasha Shehu, Skender Jaku, Afrim Jupi, EmanuelHeba, Vedat Sazani, Azem Hajdari, Kujtim Gina,Ihsan abej, Mira Kauri, Nevruz ela, Roland Tafili,Uran Butka, Bahri Bregu, Tonin Ujka, Halit Shamata,Engjll Dakli, Mehmet eliku, Kol Tomaj, TomorMalasi, Gjergj Rakaj, Ruzhdi Pulaha, Teodor Lao,Blerim ela.

E ka fjaln kryetari i Komisionit t Ligjeve. Halit Shamata Meqense propozimi erdhi

n formn e nj projektligji, natyrisht ishte detyra eKomisionit t Ligjeve shqyrtimi i tij. Komisioni i Ligjevepasi e ka shqyrtuar projektin e propozuar nga njgrup deputetsh, n mbshtetje t nenit 2 tDispozitave Kryesore Kushtetuese, dhakonsensusin e tij pr miratimin e projektit.

Prmbajtja dhe miratimi i ktij projektiprfaqsojn nj memorial dyfish pr nj ngatragjedit dhe brengat m t mdha t shqiptarve,t shtrir n t gjith dimensionin e shekullit me tcilin po prgatitemi t ndahemi.

Tragjedia ame apo holokausti shqiptar iinkasuar jo rastsisht n harresn e 50 vjetve tdiktaturs sht gjithsesi nj shtje e hapur dhe,si e till, l t hapura mjaft shtje q merren meproblemin trsor ndrkombtar. Ajo gjithashtu,prfaqson e synon t jet nj promemoriekombtare dhe m tej akoma, pr ti prer udhndo dhune e qndrimi shoven antishqiptar dheantihuman, n emr t paqes dhe t fqinjsis smir.

N emr t komisionit, meqense sht rasti,

Viti 1994

658

Legjislatura e 13-t

dua t shqyrtoj dy shtje q i gjykoj t rndsishme.S pari, n projekt flitet pr kalendar kombtar,komisioni propozon q vet shtja e kalendaritkombtar duhet t institucionalizohet, sepse ajosht e lidhur me institucionalizimin e t gjithshtjes kombtare. Pra, duhet t ket njinstitucion t till si kalendar kombtar, q gjykojse sht mjaft i rndsishm, gjykoj q do te bjq mjaft data t rndsishme kombtare tprkujtohen n baz t ktij institucioni dhe t mosjen iniciativa sporadike t televizionit ose t medias.

E dyta, pr sa u prket ditve t shnuara,festave kombtare, zyrtare dhe jo zyrtare, lind nevojatashme e nj ligji t plot, pa mohuar natyrisht tdrejtn legjislative t deputetve. Ne mendojm qsht rasti q neni 2 i ligjit nr. 7651, dat 21.12.1992Pr festat zyrtare thot shprehimisht: PranKshillit t Ministrave t ngrihet nj komision pr tipropozuar Parlamentit katalogun e plot t festavezyrtare dhe jo zyrtare. Edhe nj her dua t them,pa mohuar t drejtn kushtetuese te do deputetidhe t deputetve t veant pr t propozuar nParlament formn e projektligjit. Mendoj se kykomision duhej te ishte ngritur dhe duhet q herpas here ti paraqes Parlamentit, n nj form tplot dhe t hapur, t gjith katalogun e festavezyrtare dhe jozyrtare t rndsishme dhe t marrinmiratim nga Parlamenti.

Ju falemnderit! (Zoti Tomor Malasi merr drejtimin e seancs) Tomor Malasi Zoti Ferizaj. Ismet Ferizaj Kam nj pyetje pr procedur.

T them t drejtn, un e konsideroj si problem tshtjeve kombtare kt q po diskutojm ne sot,sepse ka t bj me data t shnuara t kombitshqiptar, prandaj un do ta shihja t arsyeshme qet jepej n televizion.

Tomor Malasi Vrejtja sht e drejt, zotiFerizaj, pr kt pun po interesohemi, prandajedhe Kryetari ka dal nga salla.

Derisa t vij televizioni, 15 minuta pushim.(Seanca drejtohet nga zoti Pjetr Arbnori)Pjetr Arbnori Seanca rifillon. Kemi pr t

shqyrtuar projektligjin e shpalljes n kalendarinkombtar t dats 27 qershor si dita e gjenociditndaj shqiptarve t amris nga shovinizmi grek.

Zoti kryetar i Komisionit t Ligjeve.Halit Shamata Ju falemnderit, zoti Kryetar!Komisioni i Ligjeve pasi ka shqyrtuar projektligjin

e propozuar nga nj grup deputetsh, n mbshtetjet nenit 23 t Dispozitave Kushtetuese, dha

konsensusin e tij pr miratimin e projektit. Prmbajtja dhe miratimi i ktij projekti

prfaqsojn nj memorial t dyfisht pr njrn prejtragjedive dhe brengave m t mdha t shqiptarvet shtrir n t gjith dimensionin e shekullit me tcilin po prgatitemi t ndahemi. Tragjedia ame apoholokausti shqiptar i inkasuar jo rastsisht nharresn e 50 vjetve t diktaturs sht gjithsesinj shtje e hapur dhe, si e till, l t hapura mjaftshtje q lidhen me problemin trsor. Ajogjithashtu, prfaqson dhe synon t jet njpromemorie kombtare dhe me tej akoma, pr tiprer udhn do dhune e qndrimi shovenantishqiptar, antihuman dhe prbn nj shans prpaqen dhe fqinjsin e mir.

M lejoni, zoti Kryetar, q, n emr tkomisionit, t parashtroj dy shqetsime, s pari aiq lidhet me shtjen e kalendarit kombtar, pasiky formulim ndodhet n projektin e paraqitur.Komisioni mendon se sht koha q ky problem tlartsohet n formn e nj instituti, i cili pa diskutimsht i lidhur me gjith kuadrin e institucionalizimitt shtjes kombtare shqiptare, e dyta, ka t bjme nevojn e nj ligji t plot pr ditt prkujtimore.Natyrisht, pa mohuar t drejtn ligjvnse dodeputeti, n emr t komisionit dua t kujtoj q nligjin nr. 7651 dat 21.12.1992 Pr festat zyrtareka nj nen, neni 2 n t cilin thuhet q pran Kshillitt Ministrave ngrihet nj komision pr ti propozuarParlamentit katalogun e plot t festave zyrtare dhejo zyrtare. Ne si komision, mendojm q kykomision i atashuar pran Qeveris duhet t sjelln Parlament, kt katalog n mnyr q t keminj kuadr t plot t ktyre festave dhe pr trealizuar nj dispozit ligjore t miratuar nj vit mpar.

N emr t komisionit dhe n prputhje meDispozitat Kryesore Kushtetuese, ne mendojm qky propozim ligji sht n prputhje me Kushtetutndhe krkojm konsensusin e Parlamentit prmiratimin e tij.

Ju falemnderit!Pjetr Arbnori N emr t Komisionit t

Arsimit, Shndetsis dhe Prkrahjes Sociale, zotiMenduh Drguti.

Menduh Drguti Ju falemnderit, zoti Kryetar!Komisioni i Arsimit, Shndetsis dhe i PrkrahjesSociale u njoh dhe diskutoi pr projektligjin eparaqitur nga grupi i deputetve dhe konstatoi sedata 27 qershor 1944 lidhet me nj ngjarje shumt dhimbshme e tragjike t shqiptarve t amris.

659

Viti 1994 Legjislatura e 13-t

Popullsia ame u shndrrua n nj minoritetshqiptar brenda shtetit grek pas vendimeve tpadrejta q morn Fuqit e Mdha lidhur me kufirinjugor t Shqipris n vitin 1913, zon e cila iushkput territorit nn dhe kaloi si territor brendashtetit grek.

amria, q prbnte Shqiprin e Jugut oset Poshtme, gjithnj ka qen e banuar nga shqiptartdhe duke filluar nga pushtimi romak e m von sisllav, bizantin e turk ajo nuk ka pasur ndonjherndryshime t qensishme n prbrjen e saj etnike.

Dokumentet q hedhin drit pr kto faktehistorike shumshekullore jan t shumta, m lejonit citoj ndonj prej tyre, mbasi koha nuk m lejont bj nj paraqitje t plot t problemit.

Straboni duke folur pr gjuhn e Ambrakistheksonte se pr ata q hyjn me anije n ktgryk deti, n t djatht kan Akamant q jangrek, nga ana e majt sht Nikopoli dhe Kastioleq jan epirot.

Grigor Akropoliti, historian bizantin dhekryekomandant i ushtris, n mes t tjerash pohontese malet e Pindit ndajn Epirin e vjetr dhe t ri ngatoka greke. Ndrsa, n periudhn e sundimit osmant gjitha dokumentet q flasin pr Vilajetin e Janinse quanin kt trev me emrin Arnautllk. Turqitosman, pas pushtimit t Janins n vitin 1431shqyrtuan trevn e saj dhe e klasifikuan at, sipohon Konica, nj pjes e Shqipris. Jan shumdomethnse dhe t pakundrshtueshme t dhnatq dalin nga regjistrimet e administrats osmaneku jo vetm dshmohet ekzistenca e popullsisshqiptare, por edhe emrat e vendeve, qyteteve,fshatrave, n prgjithsi toponimia dhe antroponimiae ktyre regjistrave zyrtare shprehet n trajtat epastrta shqipe dhe jo greke.

Mendoj se gjat ksaj periudhe t gjathistorike, ku prgjithsisht fati i dy popujve m tvjetr t Ballkanit ka qen i njjt, me t mira e tkqija t prbashkta, miqsia dhe bashkpunimikan shprehur nj domosdoshmri. Si e kanpohuar shum studiues t huaj e grek, prania efaktorit shqiptar n historin e shoqris greke kaqen e nj rndsie kapitale. Enklavat e sotmearvanite t krijuara q n shekujt e Mesjets e kandhn me bollk gjakun, djersn e mendjen e tyrepr lirin, zhvillimin dhe prparimin e shoqrisgreke, pa prmendur ktu faktorin shqiptar nRevolucionin Grek t vitit 1822, q pr sa i prketdimensionit sht i barasvlershm me at grek.

Por, pikrisht pas fitores s revolucionit dhe

krijimit t shtetit t pavarur grek m 1830, ngjarjetmarrin nj kthes t madhe. Faktori grek q prshqiptarin ishte nj mik n halle dhe n luft pr lirikthehet n nj faktor tepr t rrezikshm pr trojetshqiptare. N kt koh fillon pretendimi grek prnj ekspansion drejt veriut, pra pr shtrirjen namri. Tentativa t tilla jan br n vitin 1854, m1873 dhe veanrisht gjat Luftrave Ballkanike tviteve 1912-1913, por nuk sht arritur q Shqipristi shkputet ndonj cop tok.

Pas 1913-s filloi ekspansioni intensiv grek irealizuar nga qarqe shoviniste reaksionare, q uimpononin her pas here forcave shtetrore zbatimine nj politike antishqiptare, antidemokratike eantihumane q shkallzohej duke marr karakterine fushatave kriminale q kishin pr qllim spastrimine plot etnik t popullsis ame. Ky krim i organizuarq veproi gjat 32 vjetve, pra deri n vitin 1945, urealizua me mjetet m njerzore si vrasje, burgim,dbime, internime, plakitje, djegie, prdhunime,masakrime masive, pr t cilat dshmojn shumt huaj q kan qen dshmitar okular t ktyrengjarjeve t shmtuara dhe antihumane. Ky tmerrfilloi m 23 shkurt t vitit 1913 n Paramithi memasakrimin e 72 burrave. Pas Lufts s ParBotrore, qeveria greke mori vendimin pr drgimine popullsis myslimane ame n Turqi, duke indrruar me emigrantt grek t Azis s Vogl.Ishte Lidhja e Kombeve, e cila, mbasi prcaktoinacionalitetin shqiptar n amri, hodhi poshtvendimin e qeveris greke.

Pika kulmore e masakrs ame arriti n vitet eLufts Antifashiste kur forcat terroriste t NapolonZervs, Theodhori Vitos etj., filluan persekucioninmasiv, familje t tra u zhdukn, gra e vajza underuan, pleq e fmij u pushkatuan, fshatra eqytete u dogjn, nj masakr e vrtet q prfundoin vitin 1944-1945 me dbimin e 23 mij amve qu strehuan n Shqipri, duke marr fund shprnguljaame dhe shfarosja e tyre etnike.

N shenj respekti pr vllezrit tan am, tcilt u martirizuan n mbrojtjen e identitetit t tyreshqiptar, ne si komision jemi dakord q dita e 27qershorit t shpallet n kalendarin kombtar si ditae gjenocidit ndaj shqiptarve t amris ngashovinizmi grek dhe t ngrihet n Konispol prantrojeve martire t amris nj memorial. Me ktakt, ne jemi t bindur se realizojm nj detyr, njborxh moral ndaj popullsis s martirizuar ame,bjm nj hap prpara n rivlersimin e historis,hedhim akoma m shum drit n politikn

Viti 1994

660

Legjislatura e 13-t

antikombtare t diktaturs s kuqe, q tragjediname e la n harres, madje u prpoq edhe tavarros, dhe s fundi, duke e institucionalizuarmasakrn ame, ne ngrem problemin am si njaspekt t shtjes son kombtare, i cili, brendanormave demokratike t lirive dhe t t drejtave tnjeriut do t gjej zgjidhjen e vet. Kshtu minoritetigrek e problemi am dhe trajtimi i tyre brendadimensioneve demokratike do t shndrrohen n urat qndrueshme t miqsis e t bashkpunimitndrshtetror, duke ecur n gjurmt e traditshistorike t fqinjsis s mir e t ndihmsreciproke.

Ju ftoj t gjithve ta miratojm kt ligj!Ju falemnderit!Pjetr Arbnori Ju falemnderit, zoti Drguti!Fjaln e ka zoti Ihsan abej.Ihsan abej Falemnderit, zoti Pjetr!Nuk ka fatkeqsi m t madhe, m t

dhimbshme dhe m t trishtueshme kur nnaprkujton humbjen e fmijs s vet. sht fjala prtragjedin asgjsuese q psoi provinca jon eJugut, amria, s cils duan ti mohojn dheorigjinn. Ka historian q duan t vrtetojn seBallkani n lashtsi quhej Ilirian Penisola, oseGadishulli Ilirian i banuar kryesisht nga fise ilire, tcilt, sht vrtetuar n mnyr t prer, janparaardhsit tan. Pra, si duket, t part tan kanqen banort e hershm t ktyre trevave qshtrihen gjat bregdetit Adriatik e Jon, kto t funditquajtur prej grekve Epir, domethn kontinent,sepse ata ishin prqendruar kryesisht n ishujt.

Vet klasikt grek kufirin verior t tyre eprshkruajn tek Termopilet. Por, gjat shekujve,greku u shty hap pas hapi drejt veriut n kontinentdhe fiset ilire erdhn dalngadal duke u trhequr.Dinakria doli m fituese ndaj trimris. Romakt epushtuan gadishullin dhe sundimin romak e pasoisundimi bizantin.

N shekullin e 6-7 t ers son vrshuan ktubarbart aziatik sllav, t cilt sot pretendojnparadoksin absurd se Kosova e Dardanve ilir,ardhs n kto treve brez pas brezi q nga lashtsiana qenksh djepi i sllavizmit. N shekullin e 15-tgadishulli u pushtua prej hordhive osmane, porndrkaq Bizanti e kishte hedhur farn e ortodoksisdhe t helenizimit n nj shkall t konsiderueshmen krejt jugun e gadishullit dhe kjo rrug nuk undrpre dhe prej pushtuesve, t cilve u interesontenj ndarje sa m e thell dhe sa m e ashpr ekishs s Konstantinopojs me at t Roms. Pr

kt qllim, Porta e Lart krijoi n StambollPatriarkann, s cils i la t administronte t gjithkristiant e rajonit. Privilegjet q iu akorduan patrikutt par, Geradios, u trashguan dhe nga pasardhsite tij. Patriarkana zbatonte me prpikri urdhrat epasanikve grek t lagjes Fanar t Stambollit,kshtu q grekve iu krijuan t gjitha kushtet pr tzn krejt pjesn jugore t gadishullit dhe pr thelenizuar edhe krahina jo t tyret.

Njkohsisht, Konstantinopoja u b njalternativ trheqse pr t gjith banort e Ballkanitdhe n shekullin e 18-t shqiptari i vn midis dyzjarreve, midis serbve barbar n veri dhe grekvegrabitqar n jug u detyrua t prqafonte fen islame,pr t fituar kredi politike dhe pr t shptuar ngashfarosja.

N fillimet e shekullit t 19-t kryengritja grekepr liri, 1821-1829, nuk mund t mendohet pandihmn vllazrore e konsistente t shqiptarve,sepse udhheqja luftarake prbhej kryesisht prejtyre. Shum historian t kombsive t ndryshmedhe vet grekt e konfirmojn kt t vrtet tpamohueshme. Pjesa m e madhe e panteonit grekt ksaj kryengritjeje pr pavarsi i prket figuravelegjendare arbrore, thot nj autor grek, Marugas.

Edhe n qeverisjen e shtetit grek ka marr pjesrregullisht shqiptari, sidomos n fillimet, porqeveritart grek t mvonshm e harruan shumshpejt mirnjohjen dhe nuk i ndihmuan aspakrilindsit tan n prpjekjet e tyre dhe luftrat prlirim, sidomos n fund t shekullit t 19-t dhe nfillimet e shekullit t 20-t, madje, prkundrazi, ipenguan sa mundn me t gjitha mnyrat e tyredjallzore dhe nuk lan gj pa shpifur dhe intriguarpr t arritur coptimin e vendit ton trim e fisnik.Kshtu me dinakri jude dhe duke drguar trupa tzgjedhur, andart grek gjoja pr ndihm t qeveriss par shqiptare t Vlors, pushtuan edhe tokattona t jugut duke arritur t krijojn nj opinionndrkombtar, nj situat t favorshme pr ta dhenga e prdala Evrop e 1913-s, KonferencaKombtare e Ambasadorve t Londrs ia aneksoiamrin grekut.

Ndodhit e asaj kohe q kallzonin pleqt eplakat dukeshin si t pabesueshme, por greku iprsriti pa asnj shkak edhe pas Lufts s DytBotrore n popullsin fatkeqe ame. Ata vran epren sa mundn, edhe gra shtatzna e fmij nprani t prindrve, edhe persona q kishin ndonjfaremri i thernin dhe i bnin cop-cop, prdhunuangra e vajza, shkatrruan, dogjn e shkretuan fshatra

661

Viti 1994 Legjislatura e 13-t

t tra si pr shembull, Hormovn. amria jonfatkeqe q qeveritart e kaluar nuk e kan zn ngoj fare, kt provinc tonn q shtrihet q ngagjiri i Bistrics e deri n Prevez, sipas Tukididissht Tesprotia e Kaonia e dikurshme e banuar ngafiset ilire anase, nga tesprot, kaon e mollospasardhsit e t cilve jan amt e sotm, nshekullin e 14-t prbnte Despotatin Shqiptar tArts e t Janins, kryetari i s cils, Bozdah, kamarr pjes n Kuvendin e Lezhs t kryesuar ngaSknderbeu m 1444. Gjat okupacionit osman uprfshi n Sanxhakun e Delvins, m von nDespotatin e Epirit n shekullin e 18-t dhe s fundin Pashallkun e Janins t Ali Pash Tepelens,q ka lindur n katundin Peisht t Tepelens.

Dihet q Vilajeti i Janins ishte nj nga katrvilajetet shqiptare dhe sht administruar edhe kohte fundit nga Lidhja e Prizrenit, m 1871.Enciklopedia e madhe greke e prcakton kshtuamrin, Nj provinc e madhe q prfshinParamithin, Filatin, Pargn, Marglliin etj. Ngapikpamja etnografike, topografike, gjuhsore efolkloristike prbn nj krahin karakteristikeshqiptare. Ky prcaktim i grekut, i enciklopedism t madhe greke e bn t panevojshme njrenditje t panumrt autorsh historian, linguiste arkeolog, diplomat etj., q konfirmojnkatriprisht qenien shqiptare t amris, pa leshkrimtar si Lord Bajroni me shok q i thurnlavdri gjith Shqipris dhe shqiptarve.

Nj faktor tjetr q prforcon kt mendim janedhe t dhnat toponimike t njjta me ato t trevavet tjera shqiptare, sidomos me ato t Labris.Fauna dhe flora kan t njjtat emrtime, nuk kandryshime me emrtimet n Shqipri. Edhe nndonj rast t rrall ndryshimi, prejardhja nga gjuhashqipe sht shum e qart.

Nj regjistrin turk i vitit 1908 prcakton seShqipria e Jugut, natyrisht deri n Gjirin e Prevezs,n parlamentin e perandoris osmane kishte tetdeputet, prej t cilve gjasht shqiptar dhe dygrekofon dhe nj popullsi prej 617 mij banorshprej t cilve 464 mij shqiptar, 120 miij grekdhe 33 mij vlleh, ndrsa Sanxhaku i Gjirokastrskishte rreth 150 mij banor, prej t cilve 70 mijmysliman shqiptar, 60 mij ortodoks shqiptardhe 20 mij ortodoks grek.

Kryeqyteti i amris ka qen Janina, popullsiashqiptare e s cils sht masakruar trsisht prejandartve grek, madje me kafkat e tyre kan brnj paraqitje n form muri, n form kshtjelle. M

1923 qeveria greke myslimant am i deportoi nAzin e Vogl dhe i zvendsoi me grek t asajzone. M 1913 banort e amris ishin 96 prqind shqiptar, m 1940 ishin katandisur vetm 80pr qind shqiptar, ndrsa pas vitit 1994, pasmasakrave t shmtuara barbare q jan br, njndr t cilat ishte dhe ajo e 27 qershorit q shtfillimi i nj masakre masive, si edhe pas dbimeveme dhun q u jan br amve pr ti shkulur ngatrojet e tyre, indigjen brez pas brezi sa nuk mbahetmend, nuk dihet tashti se sa mund t ken mbetur,a ka apo nuk ka m. Ata q i kan shptuar furisasgjsuese t qeveritarve grek nuk guxojnabsolutisht t shprehin as identitetin e tyre. Se farsht br me amt pas Lufts s Dyt Botrore,un nuk jam n gjendje tjua prshkruaj, n qoft sedoni t formoni nj ide relativisht t sakt, lexonimemorandumin e Komitetit Antifashist tEmigrantve am n Shqipri drejtuar KomisionitHetimor t Kshillit t Sigurimit t Kombeve tBashkuara botuar n gazetn amria nr. 7, 8 maj1992. Prandaj, ju ftoj ta miratojm kt projektligj!

Pjetr Arbnori Ju falemnderit, zoti abej!Deputett e regjistruar pr t diskutuar m von, tken parasysh edhe kohn pr diskutim!

E ka fjaln Ismet Ferizaj. Ismet Ferizaj Si deputet dhe si kryetar i

Shoqats Trojet tona pr Shqiprin, theksoj semasakrat ndaj popullsis shqiptare autoktone ntrojet e veta kan qen t shumta edhe n maspor edhe n koh. Ato i kan kryer qarqe t caktuarashoviniste, pa marr parasysh as ndjenjat, asdshirat e popujve. Pr kto masakra kan shkruarshum historian t ndryshm, t huaj dhe vendas.Pr t mos u zgjatur do t citoj nja dy thnie tzonjave dhe t zotrinjve historian, pa ruajturradhn kronologjike. Nj historiane e nderuarangleze, zonja Miranda shkruan se n vitin 1913,nj komitet ndrkombtar raportonte nga ShqipriaVeriore mbi vrasjet dhe plakitjet e kryera nga serbtme qllim q t ndryshonin krejtsisht karakterinetnik t rajoneve t banuara ekskluzivisht ngashqiptar. N punimet e saj ajo thekson se gjatluftrave ballkanike Greqia aneksoi Epirin, dukeprfshir edhe qytetin e Janins.

I nderuari historian Luarasi, n punimet e tijthekson se kur ka pasur rast t shprthej histeriae shovinistve fqinj, nuk ka njohur kufij. Pikrisht80 vjet m par, n pranvern e vitit 1914, Shqipriae Jugut e psoi rnd nga trbimi i shovinizmit grek.Brenda nj kohe t shkurtr rreth 250 fshatra u bn

Viti 1994

662

Legjislatura e 13-t

shkrumb e hi pas popullsis q largohej e tmerruardhe e lemerisur. Njerzit q kapeshinmasakroheshin.

N prill t vitit 1914, vazhdon historiani, fshatarte Paramithis, burra, gra e fmij i masakruan nafrsi t Grabocks. Kto masakra bhen prejkapedan Stratos.

Zotria e tij, Thimio Dhaskali, shkruan se nvitin 1878 knjazi i Serbis, Millosh Obrenovi, pasianeksoi Sanxhakun e Nishit, shpronsoi tokn dhepasurit e rreth 100 mij shqiptarve, t cilt i patidbuar me zjarr e hekur prej trojeve t veta. Ai npunimet e tij vazhdon se vetm nga fiset e Follorinsdhe Kosturit, brenda nj kohe relativisht t shkurtr,duke filluar nga viti 1922, u shpronsuan arbitrarisht,pa shprblim dhe u shprnguln trsisht rreth 35mij shqiptar, t cilt kishin qen kryesisht banort 38 fshatrave mjaft t zhvilluara. Prej popullsisshqiptare myslimane u zbrazn edhe qytetet eJanins, Prevezs, Pargs etj.

Sipas profesor Mark Tirts, n vitin 1877 nSanxhakun e Nishit kishte 347 fshatra thjeshtshqiptare, t cilat Serbia i shprnguli me dhun eterror. Ndrsa n vitin 1918, vetm nga Plava e Guciau detyruan t largohen nga trojet e veta 12 mijshqiptar. N kt periudh, 1920-1922 nga trojet eveta n Dibr u przun me dhun e terror 55 mijdibran. M 1924 n amri vetm brenda nj nate,vlen pr tu theksuar, u larguan pr n Turqi 34 familjedhe pr n Shqipri 100 familje nga fshatrat Rakic,Shok, Revan, Zelegrad. Shprnguljet me dhun dheterror kan qen t shumta dhe popullsia shqiptareka qen e detyruar t mrgoj n t gjithakontinentet, duke krijuar mrgatn shqiptare,evidente deri n Australin e largt.

Jan t njohura edhe masakrat e Zervs t 27qershorit t vitit 1944 mbi popullsin e komuns sParamithis, por edhe t 14 shtatorit 1944 n Filat,nga ku u detyruan t ln trojet e tyre 22 mij amdhe t kalojn n Shqipri. Vetm Filati si rreth pati1286 veta t masakruar, Paramithia 673, Marglliie Parga 620, Gumenica 192. E pra, t gjitha kto,zoti Kryetar, kundr nj popullsie paqedashse, qn mendjen dhe n zemrn e saj ka pasur dialogun.

Un prkrah, zotrinj deputet, q dita e 27qershorit t jet dita e gjenocidit ndaj shqiptarvet amris nga shovinizmi grek. Falemnderit!

Pjetr Arbnori Ju falemnderit! Fjaln e kazoti Sadik Bejko.

Sadik Bejko Falemnderit, zoti Kryetar! Prmasakrat duhet folur thjesht dhe rnd, si n ditt

kur prkujtojm zit dhe gjmat kombtare. Tflassh pr kt, nuk do t thot t flassh prnacionalizm. Pr mua atdhetarizmi dhenacionalizmi jan dy gjra krejt t ndryshme.Shqipria ka nj hart, nj gjeografi masakrash dhespastrimesh q e rrethojn n t katr ant, n tgjith kufijt e saj. Ajo duhet t ket dhe librat emasakrave dhe memorialt e tyre.

Shfarosja sht e nxitur me luftrat, djegiet,urit, n prhapjen e smundjeve masive si murtaja,jan masakra t vjetra dhe t reja si ajo e Manastirit,e Tivarit, e Nishit, e amris etj. Masakrat janprir nga nj luft e kulturs, e osmanizmit, eserbizimit, e konvertimit malazez dhe e helenizimit.Ka nj shkenc t tr shqiptarvrasse. Janshkenctar me memorandume, me libra t trash,ka klerik q e kan prdorur fen n shrbim tasimilimit, pastaj bandat e gjakatarve xhelat, deriedhe tek ushtrit pushtuese shfarosse.

Kufijt tan mbajn ern e hirit dhe t mishit tdjegur pr s gjalli t njeriut. Jemi nj komb ende iprar n pes shtete. N kt kuptim, masakraame e 27 qershorit 1944 sht e kuadruar ntragjedin e lashte t shqiptarve, vese ajo ishten vazhdn e shum masakrave. amt provuandbime, madje edhe kmbimet, andallagjit. Pastaj,amria, s fundi provoi tragjedin m t zez,spastrimin etnik, sht nj krim q nxin me t gjithangjyrat e zeza t krimit, nj krim dhe spastrim etnikklasik, n at frym q solli Lufta e Dyt Botroreme filozofin fashiste pr zhdukjen e racave, prdjegien pr s gjalli, asgjsimin absolut t racaveq nuk i duam. Nj zgjerim i till i kufijve measgjsimin prfundimtar t nj kulture tjetr, nukmund t mbulohet me at se amt paskan qenbashkpuntor t fashizmit. T kryesh veprn efashistve dhe t akuzosh viktimn se ishte fashiste,po pleqt, po fmijt, po fmijt e pa lindur, q unxorn nga barku i nnave, fashist ishin? Kjo shtnj vepr e fqinjve tan. Ne shqiptart far bm?Ata q ishin n pushtet deri dje heshtn, u dhannj streh refugjatve am u morn pasurit dheheshtn. T heshtsh pr nj krim, gati-gati jebashkpuntor i tij. Krert am t Lufts s Dytu eliminuan, pastaj gjyqet pr amt q u akuzuansi spiun t Greqis, pastaj edhe nxitje si thniaam i pabes. Q t harrohej krimi duhej nxirnjeriu am. Kudo amt mbetn pa nj atdhe, edhen Greqi, edhe n Shqipri ata u quajtn njlloj tpabes, pra u bn shrbimin m t mir atyre qi vran dhe i masakruan. amt nga komunistt

663

Viti 1994 Legjislatura e 13-t

shqiptar u vran pr s dyti, pra ata heshtn, ata ijustifikuan dhe i dhan t drejt masakruesve, kshtuishin m t qet, askush nuk fliste dhe problemiam nga komunistt u shua.

Te ne sht thn dhe thuhet se ne dim tbashkjetojm me pakicat.

Shqiptart thuhet, jan fisnik, nuk bjn asnjsulm, asnj pogrom ndaj pakicave, ata nuk kansulmuar asnj njeri. Por sot, disa nga intelektualtminoritar n Jug po thon se kjo mnyr t thnisht poezi, nuk sht histori. Nuk keni sulmuarse nuk jeni t aft pr nj gj t till, na thon.Duke mnjanuar provokimin nga kto fjal, na delse fisnikria dhe bujaria po na merren pr dobsi,dobsi se n Shqipri ata u edukuan, gjer dje nShqipri u thoshin me nder Kio, nuk i qasnin asn qytete, as n Gjirokastr. N Shqipri,megjithat, u krijua inteligjenca e minoritetit, piktort,muzikantt, administratat, deputett, deri edhe nministri pati minoritar. Ata jetuan m mir seshqiptart, nga argat t prbuzur, krijuan shtresne tyre t intelektualve, q historikisht n Shqiprinuk e kan pasur kurr dhe disa nga ktaintelektual sot kan ngritur vesht, n vend q tjen mirnjohs pr at status dinjiteti dhe qytetarieq u dha Shqipria, dhe po ua jep, sipas aftsive ttyre, ndrsa disa nga ata e quajn, nj dobsi tshqiptarve. T jet kjo nj psikologji e ish-rajave,q i gjykojn gjrat me kutin e vet? N vend q tibjn nj shrbim t mir intelektual t fqinjsiss mir midis dy popujve, midis dy qeverive, ti bjnnj shrbim t mir bashkpunimit midis shqiptarvee minoritarve, n kundrshtim me opinionin e gjithminoritarve q jan pr nj ekzistencmultikulturore, dalin kta intelektual deri mekrkesa irredentiste, duke u institucionalizuar sipasthirrjeve t radio Korfuzit apo radio Konics. Me njpsikologji t till nga ana e tyre, as q mund tmendohet q ata t prononcohen ndonjher prproblemin am. Protokollit t Firences ata ikundrvn Protokollin e Korfuzit. Ideologjia e tyresht br literatura e dhespotit antishqiptar,Sebastianos.

Ndonse kto nuk i deklarojn hapur, n biseda,n kafene, n rrug apo tjetrkund i dgjon rregullishtn Gjirokastr, madje dhe nga punonjs partie. Njmendim i till t duket aq kontrovers, saq mbeteshi befasuar kur bisedon me intelektual t vrtet tnjohur grek, si sht dhespoti i Janins, q iukundrvu hapur ideve t intelektualve tanminoritar.

Marr shkas pr t thn se ne na duhet punpr t stabilizuar nj opinion dezinformues dhe krejtt ekuilibruar, ndonjher si pasoj e nj kontekstidhe nj propagande t ethshme q bhet sot nJug. do shqiptar nga Jugu, pavarsisht nga dobesim q ka dhe nga gjuha q flet, opinioni i thjeshtgrek i edukuar nga kisha, shkolla, nga enciklopediagreke i thot ti je grek, por t kan shqiptarizuarturqit dhe kjo sht nj bindje e ngult te greku ithjesht. Madje n Gjirokastr, pr festat e pashkvedhe pr krishtlindjet meshohet dhe shrbehet vetmgreqisht, me klerik t ardhur nga jasht.

N katedralen e Aleksandr Nevskit n Sofjegjen n prmasa gati natyrale ikonn e ShnNikodemit me mbishkrimin shenjtor shqiptar, kursen Jug proklamohet se ortodoksia n Shqipri prarsye politike filloi me Fan Nolin. Dihet se nkalendarin e kishs ortodokse ka shum shenjtore patriark shqiptar. Ortodoksia shqiptare katraditn e vet t martirizimit, po njerzit tan pakdin pr kt. Historia e kishs sht m par pjese kulturs shpirtrore shqiptare sa edhe pjes ehistoris s saj politike, po pr kt specialisttduhet t punojn.

Historiant thon se edhe Kozmai i Etolis qAli Pash Tepelena e quante plaku Kozma, ishtearbresh dhe dinte shqip.

Marr shkas pr ta prshndetur memorialin prmasakrn ame, por dua t shtoj dika: monumentii Ismail Qemalit ndodhet n Vlor, i Bajram Curritn Tropoj, diktatura Tirann dhe sheshet e saj iruante pr t prjetsuar veten. T kuptohemi, le taket Vlora Ismail Qemalin, Shkodra Gurakuqin,Tropoja Bajram Currin, Tepelena Selam Musan,Gjirokastra eriz Topullin, Kora Gramenon dheGrmenjin, por mendoj se Tirana si qendrashpirtrore dhe administrative e Shqipris, duhett ket nj kompleks monumental t vetin. Kymonument t ngrihet ndoshta n shtitorenDshmort e Kombit diku pas monumentit tSknderbeut, aty t jet edhe Sknderbeu, edheHasan Prishtina, edhe plaku i Butks, edhe DedGjo Luli i Traboinit, etj., do krahin e Shqiprisn qendr t Shqipris t ket kapedanin dhe burrine vet t shquar, le t jet n mes t ktij qarkuskulpturor nj pishtar gjithmon i ndezur q njerzit,kur t vijn nga rrethet t nderojn me kurora tprditshme heroizmin shqiptar, pjes e t cilit shtedhe kapedani i krahins s vet. Derisa shumvende n bot i kan, edhe ne duhet ta kemi.

Edhe ktu n Parlament le t jen burrat e

Viti 1994

664

Legjislatura e 13-t

shquar t Shqipris, derisa n parlamentin evropiankan Adenauerin, De Golin, De Gasperin dhe tgjith ata q i quajn lazart e Evrops. Le t jetn Tiran, si sht sheshi i Frashrllinjve, edhesheshi i Fishts, i Pjetr Bogdanit t Hasit, i DeRads, i Nolit, i Konics dhe i gjith udhheqsvet shenjt shpirtror nga e gjith Shqipria.

Le t jen memorialt e gjith betejave dhemasakrave t Shqipris, njeriu le t meditoj prmasakrimin, por edhe pr heroizmin shqiptar.Falemnderit!

Pjetr Arbnori Ju falemnderit, zoti Bejko!Fjaln e ka zoti Ibrahim Vasjari.

Do tju lutesha t mbani parasysh kohn!Ibrahim Vasjari Un do t flas shkurt, zoti

Kryetar, meqense t gjith zotrinjt parafols ikonsumuan t gjitha problemet. Ideja pr t caktuarnj dit prkujtimore n shenj nderimi, respekti edhimbjeje pr martirizimin e amris, si dhe ngritjae nj memoriali pr t prjetsuar kt ngjarje, ngadisa pikpamje sht me vlera kombtare dhehumane. Ka edhe dika t veant e preksemendoj un, kur kt propozim e bn nj deputetam, q dika kujton nga llahtaria e asaj masakren fmijrin e tij t largt.

Ajo q ndodhi 50 vjet m par dhe q ishte aktii fundit i tragjedis ame, prbn nj aktakuz trnd, jo vetm ndaj shovinizmit grek, i cili, pr hirt s vrtets, duhet thn se sht krejt i veantn llojin e vet, jasht kohe e primitiv n konceptim,i verbr e aventurier n veprime dhe gjithsesi helenn pabesi.

Ajo q ndodhi 50 vjet m par dhe q po ndodhedhe sot n Ballkan, un mendoj se prbn njaktakuz ndaj shovinizmit n prgjithsi. N ktkuptim, memoriali i 27 qershorit sht nj thirrjeshqiptare kundr dhuns e gjenocidit shovinist, shtnj mesazh paqeje e respekti ndaj njeriut, mesazhq ne shqiptart gjithnj ua kemi prcjell fqinjvedhe bots dhe gjithnj kemi pritur dhe presim t nakuptojn. 27 qershori do t jet njkohsishtmemoriali i dhimbjes son kombtare. Kudo n bote respektojn dhimbjen, ajo ka pasur kultin e vet qn lashtsi. N vshtrimin fiziologjik dhimbja shtreagim i trupit, nj refleks i vetmbrojtjes. Nj trup,t cilit i humbasin reflekset vdes, po kshtu ndodhedhe me jetn e nj kombi. E theksoj kt se aty-ktu ka zra q prhapin do dit n politik njpolitik gjoja t moderuar dhe bashkkohore, e cilasynon q ne shqiptart t jemi kokulur, sepse ashtue kemi hallin, q ne t sakrifikojm identitetin

kombtar n kmbim t nj pasaporte pune, q net heshtim kur na provokojm, t buzqeshim kurna shajn e t falim kur na vrasin, pra t humbasimreflekset.

Memoriali i 27 qershorit, simboli i humbjes dhei dhimbjes kombtare, do t prcjell prgjithnjmesazhin human t domosdoshmris smirkuptimit ndrnacional e t respektimit t tdrejtave t njeriut, sepse shovinizmi nuk u bn nder,po turp kombeve q e kan.

Propozimi i zotit Elmazi, i bn nj nder tveant edhe Partis s t Drejtave t Njeriut, ecila mendoj se do ta mbshtes e do ta prshndesat, sepse masakra ndaj popullsis ame prbnnj krim t rnd dhe nj gjenocid shovinist ndaj njminoriteti kompakt e autokton, t veant nhistorin evropiane t ktij shekulli.

sht nj shkelje flagrante e t drejtavethemelore t njeriut. sht n natyrn e partive tt drejtave t njeriut kudo n bot q t marrin nmbrojtje e t sensibilizojn opinionin dhe organizmatndrkombtare pr t denoncuar dhe dnuar dhunne gjenocidin, pr t mbrojtur t drejtat e minoritetit,madje un do t thosha q popullsia ame e ndjekurme dhun dhe e shpronsuar arbitrarisht duhet tjet kontingjenti kryesor i Partis s t Drejtave tNjeriut, ndrsa kjo t jet tribun e saj. Kshtu duhett jet, sepse kjo parti mbron t drejtat e njeriutdhe amt jan njerz shum fisnik e paqsor.

do qndrim tjetr i Partis s t Drejtave tNjeriut ndaj ktij problemi, un mendoj se ekomprometon rnd emrin e saj t madh. Nuk duat paragjykoj, jam i bindur q Partia e t drejtave tNjeriut do t mbaj qndrim t drejt dhe do ta marrn mbrojtje popullsin ame.

S fundi dhe prfundimisht, un prshndespropozimin e zotit Elmazi dhe e mbshtes atplotsisht, pr t ngritur nj memorial n nderim t27 qershorit, masakrs ndaj popullsis ame. Jufalemnderit!

Pjetr Arbnori Kan br krkes meshkrim me vones edhe dy deputet t tjer, dhenj deputet ka br shenj, por Rregullorja e ka qemri regjistrohet pr diskutim nj or prpara dhemendoj ta mbyllim diskutimin.

Prfaqsuesi i Grupit Parlamentar t PartisSocialdemokrate le t thot mendimin e tij.

Gaqo Apostoli Ju falemnderit, zoti Kryetar!Grupi Parlamentar i Partis Socialdemokrate, ashtusi e lexuat edhe ju, e ka mbshtetur direktpropozimin e zotit Elmazi, pr ta prcaktuar

665

Viti 1994 Legjislatura e 13-t

zyrtarisht 27 qershorin 1944 si ditn e dhimbshmet gjenocidit, t masakrimit dhe t dbimit masiv tpopullit shqiptar t amris nga trojet e tij, e kryerkjo nga forcat dhe nga qarqet shoviniste t Greqis.

Duke mbshtetur plotsisht analizat eargumentuara t zotit Menduh Drguti dhe t zotitIhsan abej dhe duke e konsideruar kt memorial,memorialin e 27 qershorit, si mesazh paqeje dhekurrsesi provokacion, dua t theksoj se deklarimidhe prcaktimi zyrtar i ksaj date sht nj kontributi muar q ky Parlament jep pr forcimin dhembrojtjen e identitetit t shqiptarit dhe autenticitetine Shqipris son t shtrenjt.

I ftoj zotrinjt deputet t nderuar q tamiratojm! Falemnderit!

Pjetr Arbnori Prfaqsuesi i GrupitParlamentar t Partis Socialiste.

Musa Ulqini Qndrimin e grupit tonparlamentar do ta shpreh zoti Moikom Zeqo.

Moikom Zeqo I nderuar zoti Kryetar, t nderuardeputet, ngjarjet dhe faktet historike n vetveteruajn pafundsisht autonomin e tyre, nuk mundt shlyhen, ato prbjn materien epaasgjsueshme t kujtess kombtare, kujtes ecila ka t bj me dinjitetin, lirin dhe individualitetinton n shekuj. N kt kuptim, sht plotsisht edrejt dhe obligim kombtar t prkujtojm 27qershorin 1944, si ditn e gjenocidit ndaj shqiptarvet amris nga shovinizmi grek dhe t ngrihet njmemorial n Konispol.

shtja ame sht nj dimension tejet idhimbshm i tragjedis kombtare shqiptare. shte pabesueshme po kshtu sht, amt, nj popullsiautoktone e strlasht shqiptare nga m fisnikt em t talentuarit, nga m t persekutuarit e kombitton dhe pa dyshim t krejt Ballkanit, me nj folklort pazakont e mahnits dhe vitalitet t kulluar ijan nnshtruar disa her gjenocideve. Po gjenocidiq filloi m 27 qershor 1944, 51 vjet m par nqytetin martir t Paramithis, ku brenda nj dite uvran 701 burra si edhe 212 gra e fmij, vazhdimi imasakrs s Pargs m 28 gusht 1944 ku u zhdukn200 vet, n Filat dhe n Vanar ku e psuan dheqindra t tjer t pafajshm, shprngulja me dhunnga trojet e tyre sht kryevepra infernale e bandaveshoviniste t gjeneralit famkeq Napolon Zerva dheprbjn m sakt nj nat t Shn Bartolomeutpr shqiptart.

Ky gjenocid ishte dhe spastrimi i par etnik nprfundim t Lufts s Dyt Botrore n Evrop.Ballkani, ka shkruar nj shkrimtari yn, ka prodhuar

dhe prodhon histori m shum se sa sht n gjendjet konsumoj. Gjenocidet burojn nga njiracionalitet i errt. lirimi nga kompleksi i gjenociditsht nj dlirsim, por sht dhe nj afirmim dhetriumf i miqsis s popujve. Kjo sht epadiskutueshme, kjo sht perspektiva e politikavetona, sht evropianizimi i Ballkanit n at masdhe cilsi emancipimi njerzor dhe politik q njBallkan pa probleme sht kusht dhe i nj Evropet bashkuar dhe pa kufi dhe i nj qytetrimi t ri.Populli shqiptar nuk vuan nga kompleksi i gjenocidit.Kjo sht nj pasuri shpirtrore e tij.

Principet e larta t humanizmit jan msuperiore dhe t plotfuqishme se primitiviteti ishovinizmave t ndryshm, q jan, pr fat t keqedhe sot nj rrezik potencial real pr nj deformimt historis moderne ballkanike.

Pr ne shqiptart principet e humanizmit janthelbi i demokracis, i liris dhe i kulturs. Po,Shqipria sht vendi i miqsive t vrteta dhe tforta ndaj popujve dhe veanrisht ndaj fqinjve tant strmotshm. Ky mesazh sht afatgjat dhestrategjik n t gjitha kohrat dhe situatat, kjosidomos edhe pr popullin grek, i cili i ka ndihmuardhe i ndihmon shqiptart, ashtu si edhe shqiptart ikan ndihmuar grekt dhe pikrisht n kt lidhjepozitive shekullore qndron dhe e ardhmja emarrdhnieve tona, progresi dhe emancipimi i tyre.Falemnderit!

Pjetr Arbnori E ka fjaln zoti Abedin Elmazi,n emr t Grupit Parlamentar t PartisDemokratike.

Abedin Elmazi Ju falemnderit, zoti Kryetar,t nderuar deputet,

Ne po diskutojm nj nga aspektet m tdhimbshme t tragjedis son kombtare, tragjedine fundit t popullsis myslimane t amris pasnj heshtjeje t gjat t diktaturs komuniste, e cilabraktisi t drejtat dhe historin e lavdishme t ksajpopullsie, sikundr bri pr krejt problemin tonkombtar. Falnderoj grupin e deputetve qprkrahn propozimet e mia t parashtruara gjatdeklarats q mbajta para tre javsh n Parlament,duke i paraqitur ato n trajtn e nj projektligji.Falnderoj, gjithashtu, Kryesin e Kuvendit Popullordhe ato t grupeve parlamentare pjesmarrse, qe futn n rendin e dits me prparsi vlersiminhistorik t qndress s pashembullt t vllezrveshqiptar t amris, t cilt u martirizuan nmbrojtje t identitetit dhe t qenies s tyre shqiptar.

Meqense pr kt problem sht br nj

Viti 1994

666

Legjislatura e 13-t

deklarat e tr dhe sht paraqitur nj material ibollshm n relacionin shoqrues t projektligjit, ndiskutimin tim do t trajtoj vetm disa aspekte tveanta, por te domosdoshme t problemit. Dita e27 qershorit 1944 mbetet n historin shqiptare sinj nga ditt m t dhimbshme t saj, ajo mbetetgjithashtu nj nga ditt m t errta t historis smarrdhnieve shqiptaro-greke, nj nga dshmitm tipike t padrejtsive t shumta q i jan brkombit shqiptar. Pas shfarosjeve, persekutimeve tvazhdueshme, mohimit t do t drejte, si popullsietnike dhe autoktone e ln padrejtsisht nnsundimin grek nga fuqit e mdha m 1913, amriadhe popullsia e saj shqiptare e besimit islam u bnn prfundim t Lufts s Dyt Botrore viktima tnj pastrimi t pashembullt etnik. Ky akt i kryernga bandat kriminale t shovinizmit m t trbuargrek, me gjeneralin famkeq Napolon Zerva n krye,ishte i pabes dhe i rrufeshm, vazhdim i njgjenocidi t egr t nisur q m 1913 ndaj njpopullsie t pafajshme, etnike dhe autoktone,krejtsisht e pambrojtur, e cila u kishte rezistuar nmnyr shembullore npr shekuj me radhrrebesheve helenizuese, duke shfaqur n niveledinjitoze virtytet e admirueshme t shqiptarve, ishtenga m njerzort dhe i prmasave m t mdhaq ka njohur historia, ishte unikal.

Kokat e prera, fmijt e nxjerr nga barku inns, pleqt e trhequr zvarr e deri nderimet jandshmi tronditse dhe krejt bindse t ktij akti.Forcat e Napolon Zervs, nprmjet ktij akti tpashembullt q kryen, kan dmtuar jo vetmpopullsin ame, por kan fyer rnd edhe ndjenjathumane t popullit grek, i kan shkaktuar nj plagt rnd miqsis s vrtet e t lasht midis dypopujve tan, duke i mbrthyer shpirtrat e pastra ttyre me nj ankth, nga kthetrat e t cilit duhet tlirohen nj her e prgjithmon.

Lidhur me kt, historiani grek Nikos Zhangun librin e tij Imperializmi anglez dhe rezistencakombtare gjat viteve 1940-1945, publikuar nAthin gjat vitit 1978, n vllimin e par, n faqen258, me nntitullin Therja e shqiptarve tParamithis, jep tablon e vrtet se si filloimasakra e 27 qershorit 1944. M tej, i vrar nndrgjegje, autori vazhdon: N sa munda tprmbledh, mund t shohim fytyrn ton n histori.Do t duhet t kemi turp pr t gjitha ato q nukprputhen me popullin ton krenar. Therja e gravedhe e fmijve nuk prputhet me zemrn e madhet popullit epirot q do q n historin e tij t mbetet

i bardh dhe trim. Popullsia ame myslimane, gjatbashkjetess me vllezrit e nj gjaku t besimitortodoks, populli shqiptar gjat tr historis sfqinjsis s tij me popullin grek, emigranttshqiptar qe punojn n Greqi, bashkjetesa meminoritart grek n Shqipri kan nxjerr n pahvlerat e mdha njerzore t popullit grek, t cilveme t drejt kjo masakr u shkakton nj dhimbje tthell dhe breje n ndrgjegje. Fajtor ndajpopullsis ame, ndaj popullit shqiptar, prgjegjsndaj vet popullit grek jan shovinistt e trbuar, tcilt n Greqi n mjaft raste jan br e bhen aq tfuqishm, sa t diktojn edhe n politikn e qeverisgreke, duke i dhn asaj karakter te theksuarantidemokratik dhe shteti, duke kultivuar njndrgjegje qytetare shoviniste ndaj fqinjve,veanrisht antishqiptare, ka ushqyer trorganizatat dhe mjetet e propagands q formalishtnuk i takojn atij, por realisht jan produkt dheorganizma t qllimshme t tij.

Masakrat n amri jan nj shkelje flagrantee parimeve njerzore dhe nj mosprfillje e turpshmee parimeve dhe e karakterit t lufts antifashiste,sepse ato u bn me qllime t ulta shovinistedhe n marrveshje e bashkpunim me okupatorin.

Ka dokumente t shumta n arkivat tona, ndokumentet greke dhe n arkiva t tjera q provojnbashkpunimin e Zervs me okupatorin, madje, kure kuptuan nj gj t till anglezt e arrestuan atpr nj far kohe. Ndr to ia vlen t prmendet faktiq profesori i universitetit t Vjens, zoti PolikronAnapeqidhi, pati nderin t botoj dokumentet eVermahtit gjerman pr Greqin, n t cilin sjell faktet padiskutueshme pr bashkpunimin e Zervs megjermant.

Nj bashkpunim i till sht krkuar edhe ngathelbi i njjt antinjerzor i shovinizmit dhe ifashizmit. Vet krimineli Napolon Zerva, n dy letraq u ka drejtuar miqve t tij nxjerr t vrtetn rrethksaj shfarosjeje. N letrn drejtuar Jani TaniPapavitit m 04.08.1953, ndr t tjera e porosit tmarr prsipr detyrn e sqarimit tbashkatdhetarve se kush e spastroi amrin ngashqiptart q pr 500 vjet shkeln n zverk thelenizmit.

M 1950 kur Napolon Zerva ishte pr kurim nFranc ka deklaruar, Edhe n qoft se vdes tani, endjej veten t qet. Detyrn q mu besua prpastrimin e Epirit nga myslimant am e realizova.Dhe n fakt, krimineli i paskrupullt jo vetm fle iqet, por qeverit greke q e quajn veten

667

Viti 1994 Legjislatura e 13-t

demokratike, q betohen e prgjrohen si flamurtart mbrojtjes s t drejtave t njeriut, nuk skuqenduke e prjetsuar at n bronz, madje me fytyrandej nga jan ata q kan vuajtur krimet e tij e medor t shtrir para, si sinjal marshimi pr trealizuar qllimet shoviniste pr Vorio-Epirin.

Vetm pr Zervn ka tre monumente n Greqi.Pra, dshmit e historianve grek mbi t vrtetne dbimit t amve, faktet q sillen pr kt ngjarjen tr amrin, pohimet cinike t vet kriminelit,vlersimi i tij si hero n nj vend q e quan vetenvend demokratik, qndrimet e sotme t shovinistvegrek, veprimtaria drejtuese e Omonias jan njakuz e madhe q i bhet me t drejt qndrimitgrek zyrtar dhe jo zyrtar q n fakt jan tbashkrenduar ndaj problemit am.

Zotrinj deputet, duke dashur t justifikojngjenocidin e tyre kombtar dhe fetar, koncepte qpolitika greke i ka identifikuar, i cili prfundoi mepastrimin e fundit etnik t myslimanve t amris,shovinistt grek kt popullsi t pafajshme e quajnkriminale, q bashkpunoi me okupatorin, q shtlarguar me dshirn e vet nga frika e shpats sdrejtsis greke etj. sht fakt i padiskutueshmq popullsia myslimane ame pr shekuj me radhka ndrtuar marrdhnie fqinjsie shembullore mevllezrit e saj amt e besimit ortodoks, me gjithpunn minuese sistematike q kan br njerzitme syze t errta e anta t mbushura me garidhes.Dshmitar pr kt jan vet amt ortodoks,emigrantt tan q jan takuar me ta, gjithshqiptart dhe vet minoritart q kan bashkjetuarme kt popullsi n kto koh t vshtira.

sht fakt gjithashtu, q n do vend t pushtuarka pasur njerz t dobt q kan bashkpunuar meokupatorin dhe natyrisht mund t ket pasur edheam, por sht paradoksale t akuzohet pr njgj t till nj popullat e tr, aq m tepr q vetakuzuesit e din fare mir q qindra bij t saj luftuanme arm n dore kundr okupatorit s bashku mebijt antifashist t popullit grek, kur dim gjithashtuq kjo popullat ka strehuar, ushqyer dhe ruajturme dashamirsi dhjetra ilegal antifashist grek,duke ln peng kokn e bijve t vet.

Historia na mson gjithashtu q batalioniamria ka zhvilluar nj luft frontale 55-ditshe,ndr luftrat frontale m t mdha me forcatgjermane dhe t mos harrojm q efektivi i ktijbatalioni prbhej nga djem am. Dihet gjithashtufare mir q pati jo pak grek q bashkpunuan meokupatorin, shum m tepr se am n raport me

popullsin dhe u falet. Po ashtu dihet q pati jo pakminoritar q bashkpunuan me fashistt, m teprse amt n raport me popullsin dhe akoma mshum q bashkpunuan me shovinistt grek prt aneksuar Jugun e Shqipris dhe megjithat, nShqipri, edhe gjat diktaturs komuniste, nuksht prekur asnj minoritar i pafajshm, nuk i shtcenuar asnjrit dinjiteti, nuk u b spastrim edhe psenuk ishin n trojet e tyre.

Po t kishin qen amt myslimanbashkpuntor t okupatorit nuk do tndihmoheshin nj pjes e tyre nga anglezt pr tardhur n Shqipri dhe nuk do t prdornin n favort tyre 1 milion e 450 mij dollar nga UNRA. Edhesikur t ndodhte e pamundura, t ishin amt nmas t till, nuk ka asnj ligj ndrkombtar q prhir t nj krimineli t dnohet, aq m keq t shfarosetkrejt familja dhe deri tek fisi i tij. Pra, nuk ka asnjfakt historik q t implikoj amt me gjermant,madje faktet dshmojn t kundrtn, ata nuk kanpranuar kurr t l