waternetwerk neerslag 2010
DESCRIPTION
Waternetwerk Neerslag 2010TRANSCRIPT
Neerslag_Pom1_nr1-2-3-4-6_2010_f1 1 30-12-2009 11:39:04
1000-20-9000-5112 Waternetwerk Voordruk 2010 Kleur: fc1_1_stC5_fc_A.indd 1 10-12-2009 15:02:30
Voorwoord – Anna van den Bor-Vidolova. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1Waterschap Roer en Overmaas vergroot pompcapaciteit met 25% . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3Menggedrag van de biologie in de MBR Heenvliet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9Lessen van de TAZ-cursus worden ook in Mongolië gegeven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15Jaarvergadering in de Zeevaartschool . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17Waterschap Roer en Overmaas anticipeert met waterplan op klimaatverandering . . . . . . . . . . . . .19Vuilwaterpas groot succes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25De Swalm een halve kilometer langer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27Publiekscampagne moet goed rioolgebruik stimuleren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29STOWA stroomlijnt aanvragen van milieuvergunning voor rwzi’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31Dijkdeuvels bij Kinderdijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35Evaluaties druktest Evides: lekken door samenloop van omstandigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39Workshop ‘Sturen in de riolering’ – uitwisselen van kennis en ervaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42Crisis! - Column door Roelof Kruize . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45Verenigingsnieuws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46Aan de waterkant – De Grote Kroosvaren onder de loep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50Monitoring afvalwater via TOC-meting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53De techniek achter samenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57Herstellen loopranden voor- en nabezinktanks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61Persberichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64
In dit nummer:
neerslagRaad van Advies en Redactie
T. Dekker (voorzitter)
mw. M.C. van Houten (secretaris),
K. Sinnema (vice-voorzitter),
J.C. Blaauw, mw. A. van den Bor,
H.G. Letteboer, H. Dekker,
P.P. van der Pijl, J.L.M. Schwartz,
mw. M.E.P. Verhoeven,
mw. M.J.L. van de Vondervoort
AbonnementenadministratieWaternetwerk
Postbus 70, 2280 AB RijswijkTelefoon (070) 414 47 78
Fax (070) 414 44 20Abonnementsprijs 25,00 per jaar
(buitenland 30,00 per jaar)Abonnementen worden genoteerd
(uitsluitend op kalenderjaarbasis) tot wederopzegging. Opzegging dient te
geschieden voor 1 december.
Kopij en sectienieuws zenden aan:Waternetwerkt.a.v. redactie Neerslag Postbus 70, 2280 AB [email protected]
Advertentie-exploitatie (tevens druk)Elma Multimedia B.V.Postbus 18, 1720 AA Broek op LangedijkTelefoon (0226) 33 16 00Fax (0226) 33 16 01E-mail: [email protected]: www.elma.nlInformatie over tarieven, afsluitdata e.d.:Dhr. P. van den Ancker
ISSN 1382-258645e jaargang, nr. 1, januari 2010
www.neerslag-magazine.nl
Verschijnt eens per twee maanden in een oplage van 2000 ex.Auteursrechten voorbehouden
5641_V00_Colofon.indd 1 30-12-2009 10:04:17
1000-20-9000-6327 NVA Neerslag voordruk 2010 Kleur: fc1_1_stC5_fc_A.indd 1 21-12-2009 11:37:39
1000-20-8000-9335 Neerslag voordruk 20101000-20-6000-2801 Neerslag voordruk 20091000-20-5001-0198 Neerslag voordruk 2008
Kleur: fc1_1_stC5_fc_B.indd 1 10-12-2009 15:43:37
Kleur: fc1000-20-8000-7443 NVA Neerslag voordr. 09
1000-20-7000-2848 NVA Neerslag vd 08
1000-20-5001-0588 NVA Neerslag vd 07
Naast de bestaande hydraulieken voor de Amarex KRT- en Sewatec-pompen introduceert KSB een nieuwe roestvaststalen schroefcentrifugaalwaaier (type D) in combinatie met een van buitenaf nastelbare hardstalen slijtconus. Hiermee worden zelfs grove slibbestanddelen probleemloos verwerkt. De vrije door-gang van minimaal 100 mm voorkomt ook bij lage toerentallen verstopping. De nieuwe D-waaier maakt het KSB-programma compleet: voor elk type afvalwater is er nu een pomp op maat. Inclusief de zekerheid van een hoog rendement en maximale bedrijfs zekerheid.
Voor informatie en documentatie: KSB Nederland B.V., Postbus 211, 1160 AE Zwanenburg, tel.: 020 4079800, fax: 020 4079801, www.ksb.nl
336
06
NIEUWESCHROEFCENTRIFUGAALWAAIERVERWERKT GROVE SLIBBESTANDDELEN ZONDER VERSTOPPINGEN
Nu ookin roestvaststaal
Nieuw!
1_1_stC5_fc_A.indd 1 14-12-2009 09:17:58
1000-20-9000-6692 NVA Waterboek 2010 Kleur: fc
Gateway to solutionswww.aquasuite.nl Altijd een oplossing verder
1_1_stC5_fc_E.indd 1 10-12-2009 16:03:51
totaaloplossingeni n k u n s t s t o f
T +31 (0)74 8 510 510 www.mosman.eu
Chemicaliënopslag en doseersystemen volgens de nieuwste wettelijke eisen met BRL certificaat.
Bent u tijdelijk opzoek naar een Procestechnoloog?
Amart Procestechnologie helpt u bij het operationeel beheer van afvalwater en afvalwaterzuivering.Voor zowel industriële als communaal afvalwaterzuivering.
Wij kunnen voor u het proces of de proces-operator ondersteunen bij het• dagelijks beheer van de zuiveringsinstallatie• pilot c.q. proef (tijdelijke)opstelling• laboratorium en onderzoek
werkzaamheden• vervanging van uw procesoperator bij ziekte
en vakanties• ondersteuning bij uitbreiding of calamiteiten
Amart procestechnologieIJtochtkade 54, 1161 XJ ZwanenburgTel. 06 51 05 7959 - fax 020 497 6952www.amart.nl - [email protected]
6472_P09_fc.indd 1 18-12-2009 13:23:14
1000-20-9000-5875 NVA Neerslag voordruk 2010 Kleur: fc
www.koningenhartman.com
Peilwaterbeheer
• Standaard telemetrieconcept voor stuwen
en pompen
• Telemetrieprotocollen DNP3 en IEC870
• Communicatie op basis van PSTN, GSM
en GPRS
• Remote monitoring, control en onderhoud
• Data logging met time stamp
Afvalwater
• Modulaire hiërarchische structuur
• Remote monitoring, control en onderhoud
• Centrale dataopslag en ontsluiting
• Semascript, SMS en semafoon
alarmmelding
• Open watermanagementsysteem
Koning & Hartmanuw partner in watermanagement
1_1_stC5_fc_A.indd 1 10-12-2009 16:36:26
UCD 536 UCF 466
GEA Westfalia Separator Nederland B.V.Hoogveld 16 . 5430 AJ Cuijk . The NetherlandsPhone +31 4853 19-300. Fax +31 4853 [email protected] . www.westfalia-separator.nl
Slibontwatering en indikkingmiddels decanter
Industriële Fysieke Water Behandeling
Voorkom harde aanslag (bv. kalk en/of
struviet) in uw proceswater installaties
zonder gebruik van chemicaliën e.d.
Toepassingen o.a.:
- pompen, leidingen in slibverwerking
(voorkom harde struviet aanslag).
- effluent leidingen van industriële waterzuivering
(voorkom kalkaanslag, ook bij zeer hard water).
- warmtewisselaars en andere procesappendages
(bespaar op energie en onderhoudskosten
en verleng de levensduur van uw installatie).
Een milieuvriendelijke en onderhoudsvrije
oplossing die zorgt voor grote kostenbespa-
ringen en een verhoogde productiviteit.
Aqua-engineering BV • Kraaivenstraat 21-19 • 5048 AB Tilburg • tel: +31 (0)13 460 0051 • fax: +31 (0)13 467 2888
www.aqua-eng.eu • [email protected]
6472_P16_fc.indd 1 17-12-2009 15:03:00
1000-20-9000-6067 Neerslag Voordruk 2010 Kleur: fc
Postbus 94069703 LP Groningen
T 050 - 5 41 29 86F 050 - 5 41 78 68
Industrieweg 168861 VH Harlingen
T 0517 - 533 018F 0517 - 533 588
Industrieweg 168861 VH Harlingen
T 0517 - 430 542F 0517 - 430 563
1_1_stC5_fc_A.indd 1 18-12-2009 12:26:28
1000-20-8000-9345 NVA-neerslag voordr. 2010
a l t i j d i n n o v a t i e f
DraaizuigerpompenVersnijdende technieken
Als pompen probleemloosmoet zijn.
| Benningsweg 24 | 46325 Borken-Weseke | Duitsland
Tel.: +49 28 62 / 91 03-0 | Fax +49 28 62 / 91 03-46 | www.boerger-pumps.nl
| Tel.: +31 (0) 541 29 36 87 | Fax +31 (0) 541 29 35 78
Als versnijden effectiefmoet zijn.
- rioolwater- vet- en drijfslib- slibcirculatie- mobiele noodpompen- primair slib- ingedikt slib- retourslib- secundair slib- polymeren- extern aangevoerd slib
Als onderhoud geenwachttijd moet zijn.
Kleur: fc1_1_stC5_fc_D.indd 1 10-12-2009 15:48:57
CAW
AZtechniek is uw no-nonsense partner voor het leveren,installeren en onderhouden van biologische geurfilters.
Bestaande filters leeghalen en opnieuw vullen kunnen we voor uuitvoeren incl. het verantwoord afvoeren van oud materiaal.
Door onze ervaring zijn we de specialist voor:• Kunststof geurfilters, lavafilters, kokosfilters, compostfilters• Biologisch filtermateriaal zoals kokosvezels en lavastenen• Afzuigsystemen, ventilatoren, suskasten, leidingwerk• Doseerkasten, opslagtanks en leidingwerk• Controle en onderhoud
Op onze website kunt u actuele informatieen foto’s van uitgevoerde projecten vinden.
www.aztechniek.nl
Waardsestraat 265388 PP Nistelrodetel. +31 (0)412 – 610 486fax +31 (0)412 – 610 619mail [email protected]
6472_P07_fc.indd 1 10-12-2009 15:57:27
1000-20-9000-4894 NVA Neerslag 2010 voordruk kleur: fc
Zuiver als zand...door doordachte techniekZandrecycling Nederland B.V. is dé specialist op het gebied van inzameling en verwerking van riool-, kolken-, gemalenslib en veegzand (rkgv). Dit materiaal is in hoofdzaak afkomstig van de gemeenten c.q. overheden zoals Rijkswaterstaat en Waterschappen.
Het bedrijf is opgericht in 1988 als een samenwerking tussen van der Valk + de Groot, Rotterdam Afvalverwerking en Dolman. Gestart met één kleine reinigingsinstallatie, die op een paar locaties werd ingezet, is het bedrijf nu uitgegroeid tot een organisatie die d.m.v. samenwerkingen een netwerk van inzamellocaties door het gehele land heeft opgezet. De huidige aandeelhouders van ZRN zijn van der Valk + de Groot, Boskalis Dolman BV en A&G Holding BV. Het hoofdkantoor bevindt zich in Poeldijk.
Gemeenten en overheden reinigen hun riolen, vegen hun straten en wegen, reinigen kolken en (pomp-)gemalen. Dit werk kan worden uitgevoerd door de gemeente zelf als zij over eigen materieel beschikken of door de gespecialiseerde reinigingsbedrijven. Zandrecycling Nederland B.V. is uniek in de zin dat het de enige is die zich op een dergelijk (landelijk) niveau bezighoudt met dit product en de inzameling en verwerking hiervan. Door een uitgebreide samenwerking met meerdere partijen door heel Nederland is er de mogelijkheid gebruik te maken van dertien locaties voor de inzameling van rkgv materiaal.
Wij kunnen de bij reiniging vrijkomende afvalstromen ontvangen en zorgen voor een milieuverantwoorde verwerking van dit materiaal op basis van de huidige wet- en regelgeving. Uit het ingezamelde product wordt ± 75% zand teruggewonnen wat weer ingezet kan worden in de diverse werken. Wij kunnen direct in contact staan met de opdrachtgever of via de reinigingsbedrijven. Door onze samenwerkingen beschikken wij over een uitgebreid netwerk waardoor wij voor iedereen bereikbaar zijn.
Zandrecycling Nederland B.V.ABC Westland 231 T: 0174-2439502685 DC Poeldijk F: 0174-245303Postbus 62 E: [email protected] ZH Poeldijk I: www.zandrecycling.nl
Contactpersoon: Peter Voskamp (bedrijfsleider)
1_1_stC5_fc_A.indd 1 10-12-2009 16:11:35
1000-20-9000-5501 NVA Neerslag voordruk 2010 Kleur: FC
Alfa Laval Benelux BV · Postbus 9377 · 4801 LJ BredaTel.: 076 - 57 91 253 · Fax : 076 - 57 91 302Email: [email protected]
Slibbehandeling – minder is meer
Met een complete serie indiktrommels, spiraalwarmtewisselaars, decanteercentrifuges, MBR oplossingen, intelligente besturingssystemen en een professionele service organisatie, beschikt Alfa Laval over de focus, de technologieën en de know-how om de meest rendabele oplossing te bieden voor moderne slibbehandeling.
Het voldoen aan de actuele wet- en regelgeving op het gebied van het efficiënt en milieuvriendelijk verwerken van slib vraagt om een andere aanpak – die u samen met Alfa Laval succesvol implementeert.
www.alfalaval.com
PEE0
0155
NL 0
4110
9
1_1_stC5_fc_C.indd 1 10-12-2009 16:14:21
Water Treatment Solutions
6472_P14_fc.indd 1 14-12-2009 10:10:54
Advanced Waste Water
Solutions bv
Gentsevaart 21
4565 ER Kapellebrug (Hulst)
Tel: +31(0)114-321020
Fax: +31(0)114-314628
Mail: [email protected]
Internet: www. awws.eu
ADVANCED WASTE WATER SOLUTIONS
VAKS
CHI L D E R S B V
Ebbing Vakschilders B.V.Wij zijn een schildersbedrijf met een constante bezetting van ± 15 schilders en werken vanuit ’s-Heerenberg in Nederland, Duitsland en België.
Onze werkzaamheden bestaan voornamelijk uit staal- en
betonconservering voor nieuwbouw en renovatie.
De werkzaamheden spitsen zich toe op conserveringswerkzaamheden
werktuigbouwkundig zoals bruggen, sluizen en pompinstallaties en
anderzijds op civiele werkzaamheden van gebouwen, poldergemalen,
rioolgemalen, rioolwaterzuiveringsinstallaties en
drinkwaterproductiebedrijven cq. drinkwaterpompstations.
Ebbing ‘s Heerenberg B.V.
Postbus 225
7040 AE ‘s Heerenberg
tel:+31 (0) 316 532074
fax:+31 (0) 847 224093
gsm:+31 (0) 610508291
6472_P15_fc.indd 1 14-12-2009 10:19:53
close to you!
1000-20-8000-9038 Nva Neerslag voordruk 2010 Kleur: fc1_1_stC5_fc_D.indd 1 10-12-2009 16:33:05
ver vooruit in duurzame technologie
COFELY MAAKTHET WAAR
Cofely biedt integrale oplossingen op het
gebied van water. Zo inventariseren we met
een ‘waterscan’ uw waterhuishouding
met concrete besparingsvoorstellen als
resultaat. Of maken we met behulp van
de ABW Filter zandfi ltratie mogelijk tegen
zeer lage energiekosten.
Of realiseren we slibvergisting met
30% meer rendement. Bent u
geïnteresseerd in de oplossingen van Cofely
Water Solutions? Bel 043 367 50 00 of
bezoek www.cofely-gdfsuez.nl
Hubert Stavoren BV Tel.: +31 514 684444Kooyweg 20 Fax: +31 514 6821988715 EP Stavoren E-mail: [email protected] Web: www.hubert.nl
Onze serviceafdeling staat 24 uur per dag voor u klaar en staat borg voor een optimale conditie en bedrijfszekerheid van uw waterzuiveringssysteem.
Hubert uw partner in nieuwbouw, onderhoud en revisie van:
Afvalwaterzuivering o.a. Screens o.a.
Vijzels TrommelfiltersBeluchters BandreinigersRondruimers GrofroostersLangsruimers MicrofiltersZandvangersIndikkers
6472_P17_fc.indd 1 11-12-2009 10:09:31
1000-20-9000-5248 NVA Waternetwerk 2010 Kleur: fc
Flexibeler en efficiënter beluchtenOdin: de nieuwste generatie turbocompressoren
Ongeveer 60 procent van het energieverbruik van afvalwater-zuivering komt voor rekening van het beluchtingsproces. Efficiënter beluchten kan dus aanzienlijke besparingen op-leveren: zuinige compressoren van Siemens zijn wereldwijd nu al goed voor een jaarlijkse CO
2-besparing van 2,9 Megaton.
Dat beluchten echter nog steeds efficiënter en goedkoper kan,bewijst Siemens met Odin:de nieuwste generatie turbo-compressoren.
EfficiëntDe Odin-compressoren worden rechtstreeks aangedreven dooreen permanent-magneetmotor. Een tandwielkast met olie is dan ook niet meer nodig. Dat betekent: minder ruimtebeslag én minder onderhoud. Bovendien werkt het rendementsverhogend, doordat er bij deze direct drive-
technologie geen overbrengings-verlies optreedt.
Plug and playAlle componenten van de instal-latie worden in één geluidsarmeomkasting gebouwd. Als de compressor op de juiste plek staat, hoeven alleen de procesleidingen elektra nog aangesloten te worden, en de installatie isgebruiksklaar.
Optimale flexibiliteitHet beproefde diffusor-verstel-systeem van Siemens kan de flowbij constant toerental traploos regelen (40%-100%). De geïnte-greerde frequentieomvormer regelt tegelijkertijd het machine-rendement. De combinatie van deze twee technieken in een dual-pointregeling zorgt voor optimale flexibiliteit: capaciteit en tegendruk kunnen eenvoudigworden aangepast als de omstan-digheden daarom vragen.
De Odin-compressor:
- wordt geleverd met STC-SO compact direct drive
- is verkrijgbaar in vier typen (75/110/200/315 kW)
- elk type biedt de keuze uit vijf specifieke impellergroottes, waardoor het mogelijk blijft een specifieke, custom mademachine te selecteren
- is leverbaar in de range van1.200 tot 16.000 Nm3/h.
Advertorial
Alle componenten in ééngeluidsarme omkasting.
Meer informatie:www.powergeneration.siemens.comof bel: (074) 240 22 50
1_1_stC5_fc_B.indd 1 11-12-2009 10:47:24
1000-20-9000-5911 Waternetwerk 2010 Kleur: fc1_1_stC5_fc_A.indd 1 11-12-2009 10:56:34
1000-20-8000-9349 Waternetwerk Neerslag voordruk ’10 Kleur: fc
AFVALWATER BEHANDELING SYSTEMEN
Regulierenring 33981 LA BunnikTel. 030 6570208E-mail: [email protected]
L. VAN RAAKMILIEUTECHNIEK
www.lvanraak.nl
KettingroostersPerforatieroostersStappenroostersRoostergoedpersenRoostergoedwaspersenRoostergoedwassersSchroeftransporteursRoostergoedcontainersSlibindikking Longofill systeemRevisie van machines Onderhoud Installatie
1_1_stC5_fc_A.indd 1 11-12-2009 10:59:54
Kleur: fc1000-20-9000-0419 NVA Neerslag 2010 voordruk
Chemicaliën opslag en
doseerinstallaties, ijzer-
chloride, methanol, enz.
P.E. aanmaak en ver-
dunning installatie voor
poeders en vloeistoffen.
Filters.
Zelfreinigende filters zonder
bewegende delen.
Luchtbehandeling,
Ventilatoren – Lavafilters
Gaswassers
UW PARTNER
VOOR
COMPLETE
INSTALLATIES
Slibverwerking - installatie,
bandindikkers, zeefbandpersen.
Berkel en Rodenrijs (NL) Postbus 122, 2650 AC Industrieweg 94, 2651 BD Telefoon 010-511 52 11 - Telefax 010-511 52 74 E-mail: [email protected] - Website www.hycon.nl
1_1_stC5_fc_A.indd 1 11-12-2009 11:03:42
Process-Equipment & Water-Technology
Postal addressHollandia Systems BVP.O. Box 60 4793 ZH Fijnaart, The NetherlandsT: +31 167 50 71 00F: +31 167 52 22 70
Visiting address Glasweg 64794 TB HeijningenThe Netherlands E: [email protected]: www.hollandiasystems.nl
We streven naar lange Levensduur van Producten en Relaties
Hollandia Systems is een toonaangevend bedrijf dat zich toelegt op het produceren
van klantspecifieke installaties, apparaten en constructies. De producten van Hollandia
Systems vindt u voornamelijk terug in de offshore-, chemie- en procesindustrie en bij
water- en hoogheemraadschappen. Hollandia Systems heeft - voormalig bekend onder
de naam Kloos Merofac - een lange reputatie als vertegenwoordiger van Passavant
Geiger en als leverancier van proces-equipment zoals slibverwarmers en spindle-drivers.
mem
ber of Hollandia H
olding BV
U en Van der Stelt:de juiste combinatieSnel, doeltreffend & grondig
Van der Stelt is een landelijk opererend bedrijf dat gespecialiseerd is in het vervoer van bulkproducten. De specialist in transport, reiniging en verhuur voor RWZI's, Waterschappen en Hoogheemraadschappen.
Vloeibaar transport- Primairslib, secundairslib en entslib- Afvalwater
Vast transport- Ontwaterdslib
ReinigingVoor het reinigen van opslagtanks, pompgemalen, rioolleidingen en bezinkputten beschikken we over een speciale combiwagen.
HuurVoor tijdelijke opslag worden vloeistofbakken in diverse formaten gebruikt. Alle vloeistofbakken zijn voorzien van 6” afsluiters.
Bij calamiteiten bieden wij u de juiste combinaties.
Duiveland 7, 1948 RB Beverwijk, tel. (0251) 229111Kijk ook eens op onze website www.vandersteltbv.nl
6472_P22_fc.indd 1 11-12-2009 11:09:46
MTOF Milieutechniek vertegenwoordigt voor Nederland:
MTOF Milieutechniek (handelsreg. nr 30086344) Tel:+31(0)30 2662660 Handelsnaam van Tolakker Holding B.V. Fax:+31(0)30 2624224Postbus 9603 E-mail: [email protected] GP Utrecht Website: www.mtof.nl
J.F. KNAUER GMBH
Umwelttechnik & Industrie-Elektronik
1000-20-8000-8747 Voordruk Neerslag 20101000-20-9000-4188 Waternetwerk Promotienr. Neerslag
1000-20-8000-1033 NVA/KVWN BG 2009
Inline-mixer (slib-polymeer)FlocksondePolymeeraanmaak en doseerinstallaties met concentraties tot 1,5%
Indikbanden Zeefbandpersen voor huishoudelijk slib Zeefbandpersen systeem CPF voor mineraal slib Decanters Volautomatische Kamerfilterpersen Volautomatische Membraanfilterpersen Roosterreinigers type Aqua Guard Filterinstallaties zoals zeef- bochten en zeeftrommels Revisie en onderhoud
Kleur: Full Color1_1_stC5_fc_A.indd 1 11-12-2009 11:12:44
1000-20-9000-5321 Waterboek ’10
1000-20-8000-6059 Waterboek ’09
Kl: fc
• Chemical Tanks
(Also Acc. VLAREM)
• High Purity Chemical
Tanks
• Food Storage Tanks
• Fuel Storage Tanks
• Mixing Tanks And Reactors
• ISO Containers
• FGD Scrubbers
• Deodorization Scrubbers
• Biofilters
• Stacks And Flue Liners
• Duct Systems
• Piping Systems
• Sprayheaders
• Electrofilters
• Storage Tanks
• Bio-Airclean Filters
• Pressure Vessels
• Salt Saturator Tanks
• PP Settlers
• GRP Covers
• RO Membrane Housing
• Silos
Plast icon EuropePara l le ls t raat 50, PO Box 309 Nl – 7570 AH Oldenzaa l
Te l : +31 541.85.85.85 Fax: +31.541.85.85.59 Mai l : in fo@plast iconeurope.comwww.plast iconeurope.com
- ENGINEERING - PRODUCTION - INSTALLATION - SERVICE -
Specialist in GRP and Dual Laminate Products
TANK APPLICATIONS
PROCESS EQUIPMENT & AIR TREATMENT
WATER AND WASTEWATER INDUSTRY
Plasticon The Netherlands BVParallelstraat 52, PO Box 309 – 7570 AH Oldenzaal
Tel: +31 (0)541.85.85.85 Fax: +31 (0)541.85.85.59 Mail: [email protected]
1_1_stC5_fc_A.indd 1 17-12-2009 15:07:52
1Neerslag 2010/I
Voorwoord
Beste lezersDe gemeenten, drinkwaterbedrijven en de
waterschappen in Nederland staan voor een grote uitdaging op het gebied van een doel-matige waterketen. In deze waterketen wordt het afvalwater ingezameld en getransporteerd door de gemeenten en dan door waterschap-pen gezuiverd op de rioolwaterzuiveringsin-stallaties. Het gezuiverde water wordt vervol-gens geloosd op de oppervlaktewateren. Een deel van het oppervlaktewater wordt weer ingenomen door de drinkwaterbedrijven voor de bereiding van drinkwater.
De afgelopen jaren is bij al die verschillende partijen in de waterketen het
bewustzijn gegroeid dat door samen te werken de doelmatigheid in die keten kan
worden verbeterd. Het Bestuursakkoord Waterketen heeft hier landelijk ook een
bijdrage aan geleverd.
Op dit moment voeren de waterschappen en gemeenten gezamenlijk diverse
OAS (Optimalisatie Afvalwater Systeem) onderzoeken uit. Doel van deze onder-
zoeken is vaak de bergingscapaciteit in rioolstelsel beter te benutten en toekom-
stige investeringen te voorkomen. Daardoor ontstaan win-win situaties zowel voor
de waterschappen als ook voor de gemeenten. Dit leidt tot vermindering van de
gemeenschappelijke kosten en lasten.
Verder stimuleren de waterschappen het afkoppelen van het hemelwater. Hier-
door hoeven de zuiveringsinstallaties minder snel uit te breiden waardoor aan-
zienlijke kosten bespaard kunnen worden.
In de nabije toekomst kunnen wij verwachten dat de drinkwaterbedrijven en
de waterschappen meer zullen samenwerken op het gebied van innovaties. Denk
hierbij aan een samenwerking waarbij de restproducten van de drinkwaterbedrij-
ven ingezet kunnen worden voor het zuiveren van afvalwater conform het prin-
cipe ‘cradle to cradle’. Dit voor een beter milieu, de belangrijke taak voor elke
milieubewuste organisatie.
In 2010 verwacht ik veel nieuwe ontwikkelingen op bestuurlijk gebied in Neder-
land. Dit zal voor een belangrijk deel in het kader staan van de kostenverminde-
ring van € 100.000.000 per jaar op de Rijksbegroting vanaf 2011. Dit betekent dat
er maatregelen genomen moeten worden om dit bedrag gezamenlijk per jaar te
kunnen besparen. Een efficiënte rolverdeling tussen de verschillende instanties
(denk hierbij aan rollen van de Provincies, Rijkswaterstaat, gemeenten en de
Anna van den Bor-Vidolova.
5641_V01_art450_voorwoord.indd 1 30-12-2009 10:07:14
Neerslag 2010/I2
Waterschappen) waardoor de bestuurlijke druk kan afnemen (minder overlap,
efficiëntere samenwerking, differentiatie tussen bestuurlijke doelstellingen en
verantwoordelijkheden).
Ook vergaande samenwerking tussen de verschillende waterschappen zal lei-
den tot meer afname van de maatschappelijke kosten. Een voorbeeld is de samen-
werking tussen de verschillende waterschappen op het gebied van belastingen,
analyses, bemonsteringen van oppervlaktewateren en afvalwater, etc.
Derhalve staan ook in 2010 de waterschappen, de gemeenten en de drinkwater-
bedrijven voor de uitdaging om gezamenlijk doelmatig, efficiënt en transparant te
werken teneinde onze gezamenlijke belangen te waarborgen – een beter milieu
tegen de laagst maatschappelijke kosten. Dit vraagt vaak om een andere aanpak,
het doorbreken van routines, vertrouwen hebben in de andere partij en creëren
van een stimulerende omgeving waarin de partijen ‘out of the box’ durven te
denken. Durf te dromen, ambitieus en grenzeloos.
Wij hopen dat deze samenwerking zal leiden tot veel nieuwe en inspirerende
artikelen voor ons tijdschrift ‘Neerslag’.
Veel leesplezier,Anna van den Bor-Vidolova, redactie Neerslag
5641_V01_art450_voorwoord.indd 2 30-12-2009 10:07:15
3Neerslag 2010/I
Calamiteitenpomp Betsy 300 XXL doorstaat test met glans
Waterschap Roer en Overmaas vergroot pompcapaciteit met 25%
Met de aanschaf van vijf Betsy 300 XXL calamiteitenpompen met een geza-menlijke capaciteit van 6.000 m3/u geeft Waterschap Roer en Overmaas nadere invulling aan maatregelen die Limburg moeten vrijwaren van wateroverlast als gevolg van hoge waterstanden in de Maas. Het prototype van de Betsy 300 XXL – door Eekels Pompen B.V. uit Barendrecht speciaal voor het waterschap ontwik-keld – doorstond in september jl. glansrijk de eerste test.
TERUGBLIKIn december 1993 en januari 1995 trad de Maas in de provincie Limburg
buiten haar oevers als gevolg van overvloedige regenval in België en Frankrijk.
Het Maasdal overstroomde, waardoor 8% van Limburg blank kwam te staan en
vele duizenden bewoners moesten worden geëvacueerd. De schade beliep enkele
honderden miljoenen euro’s.
CONSTRUCTIEVE MAATREGELENDeze twee rampzalige gebeurtenissen zo kort na elkaar leidden tot ingrijpende
maatregelen. Zo zijn de afgelopen jaren tal van dijken verhoogd en verbreed,
Betsy 300 XXL op de testlocatie: een ondergelopen steengroeve in Tsjechië.
5641_V02_art451.indd 3 30-12-2009 10:09:06
Neerslag 2010/I4
werden kades verhoogd
en legde het Waterschap
Roer en Overmaas langs
de Maas 74 kilometer
nieuwe kaden aan om
herhaling van de overlast
te voorkomen. Doordat
de ondergrond van het
Maasdal veel zand en
grind bevat, stroomt bij
hoge waterstanden van
de Maas via de poreuze
ondergrond echter kwel-
water onder de kades en de dijken door. Om te voorkomen dat het kwelwater
alsnog overlast veroorzaakt, beschikt het waterschap over calamiteitenpompen
met diverse capaciteiten. Deze kunnen bij hoog water op 27 strategische opstel-
plaatsen van Borgharen tot aan Roermond worden ingezet om het kwelwater
terug te pompen in de Maas.
EXTRA CAPACITEIT NOODZAKELIJKAls gevolg van de kadeophogingen in Roermond achtte Waterschap Roer en
Overmaas het echter noodzakelijk om haar pompcapaciteit te vergroten. Juus
Teensma, Regiomanager Afdeling Nieuwe werken en onderhoud bij het water-
De grootste Betsy ooit gebouwd heeft een capaciteit van 1.520 m3/ u bij 1.850 t.p.m.!
Het proto-type van de Betsy 300 XXL wordt aan een kritische inspectie onderwor-pen.
5641_V02_art451.indd 4 30-12-2009 10:09:28
5Neerslag 2010/I
schap, hierover: „Door de realisatie
van een hoger beschermingsniveau
rond Roermond kunnen hogere
waterstanden in de Maas optreden. Is
dit het geval, dan zal ook sprake zijn
van het optreden van meer kwelwater
binnendijks. Daarom heeft het water-
schap Eekels vorig jaar na een Euro-
pese aanbesteding opdracht gegeven
voor de bouw van vijf nieuwe diesel-
gedreven calamiteitenpompen.” Met
de investering in de nieuwe pompen,
die elk een capaciteit van 1.200 m3/u
hebben, komt het aantal calamitei-
tenpompen op 56 en vergroot het
waterschap haar totale pompcapaci-
teit met een kwart tot in totaal circa
30.000 m3/u.
ONTWIKKELING OP KLANTSPECIFICATIE
Projectleider Jack Ditvoorst van
Eekels Pompen over de opdracht van
het waterschap: „Eekels levert al jaren
een complete serie unieke, bedrijfsze-
kere en veel toegepaste droogzelfaan-
zuigende dieselgedreven pompunits
van het type Betsy. Op verzoek van
het waterschap hebben wij een vol-
ledig nieuwe Betsy pompset op maat
ontwikkeld. We beschikken over de
knowhow om de engineering van
zo’n pompset in eigen beheer uit te
voeren en door te ontwikkelen tot een productiemodel.” Nadat het waterschap
haar vertrouwen in de productietekeningen had uitgesproken, startte Eekels dan
ook in april 2009 in Tsjechië met de bouw van het prototype van de Betsy 300
XXL, de grootste pompset uit de Betsy-serie ooit.
POSITIEVE TESTRESULTATENOp 23 september 2009 werd het prototype onderworpen aan een intensieve
test. Plaats van handeling: een van de testlocaties van de Tsjechische produc-
tiemaatschappij. De indrukwekkende test vond plaats onder het toeziend oog
van vertegenwoordigers van het waterschap, haar adviesbureau en Eekels. Eerder
waren ook de burgemeester en een afgevaardigde van het stadsbestuur van Vyskov
en een aantal lokale journalisten aanwezig.
Technische specificaties
Pompset algemeen• Maten (l x b x h): 540 x 180 x 270 cm
• Gewicht pompset: ca. 6.000 kg
• Inhoud brandstoftank: 650 liter
• Pompaansluitingen: flens DN300 / PN10
Pomp• Type: 12’ Hidrostal H12K-SD2R+HGM1F
• Waaiertype: schroefcentrifugaalwaaier
• Kogeldoorlaat: 150 mm
• Vacuüminstallatie: 63 m³ (volautomatisch)
• Maximale zuighoogte: 8,5 mWk
• Materialen:
o Pomphuis: GG25
o Waaier: GGG60
o Zuigconus: chroomstaal
Dieselmotor• Type: Caterpillar C4.4 ACERT™
• Vermogen: 68 kW bij 1.475 t.p.m.
Prestaties bij 1.475 t.p.m.• Maximale capaciteit: 1.440 m³/u
• Maximale opvoerhoogte bij 14 mWk
• Brandstofverbruik: 9 l/u
Prestaties bij 1.850 t.p.m.• Maximale capaciteit: 1.520 m³/u
• Maximale opvoerhoogte bij 24 mWk
• Brandstofverbruik: 17 l/u
5641_V02_art451.indd 5 30-12-2009 10:09:28
Neerslag 2010/I6
Tijdens de test, die in
de vorm van een beproe-
vingsprotocol in het
bestek was opgenomen,
werd het prototype kri-
tisch beoordeeld. Naast
visuele inspectie en con-
trole van de maatvoering
omvatte de test een uit-
gebreide beproevingssi-
mulatie. Hierbij zijn de
garantiepunten afgeno-
men bij de voorgeschre-
ven opvoerhoogte van 6
mWk. De Betsy 300 XXL
bleek de vereiste capaci-
teit van 1.200 m³/u onder
deze condities met gemak te kunnen halen. Dankzij het grote motorvermogen
kon het toerental zelfs probleemloos worden opgevoerd tot 1.850 t.p.m en werd –
bij een opvoerhoogte van 8,3 mWk – een capaciteit van ruim 1.500 m³/u behaald.
„Daarmee voldoet de pompset ruimschoots aan de door ons gestelde eisen”, aldus
Teensma. „Er vielen weliswaar enkele kleine opmerkingen te noteren, maar dat
heeft ons er niet van weerhouden de overige vier pompsets in productie te laten
nemen.” Naar verwachting zullen de vijf pompsets uiterlijk begin 2010 worden
overdragen aan het waterschap. Voordat het zover is, zal elke pompset in Neder-
land echter nog aan een beperkt testprogramma worden onderworpen.
TECHNISCHE UITVOERINGDe Betsy 300 XXL is voorzien van een 12' Hydrostal schroefcentrifugaalpomp die
op een uniek subframe in een geluiddempende omkasting is geplaatst. Hydrostal
schroefcentrifugaalpompen bewijzen al tientallen jaren in binnen- en buitenland
hun betrouwbaarheid in de grotere gemalen en rioolzuiveringsinstallaties. Met
name de nastelbaarheid van de schroefcentrifugaalwaaier en de conus garandeert
optimale rendementsprestaties en een hoge mate van duurzaamheid.
De krachtige elektronisch geregelde 4-cilinder dieselmo-tor, type Caterpillar C 4.4 met ACERT™ motorma-nagementsysteem.
5641_V02_art451.indd 6 30-12-2009 10:09:34
7Neerslag 2010/I
ACERT™ TECHNOLOGIEEekels voorziet de Betsy 300 XXL van een elektronisch geregelde 4-cilinder
dieselmotor, type Caterpillar C 4.4 ACERT™ en introduceert zo een nieuwe gene-
ratie dieselgedreven pompsets. Ditvoorst: „Wij streven voortdurend naar het toe-
passen van innovatieve technologieën om onze pompsets stiller, betrouwbaarder,
zuiniger en milieuvriendelijker te maken. Deze dieselmotor is uitgerust met een
ACERT™ motormanagementsysteem en beschikt hiermee over eigenschappen
die de toepassing van dieseltechniek vereenvoudigen. Zo is in de schakelkast een
messenger systeem ingebouwd. Hiermee kun je via een monitor de prestaties van
de dieselmotor volgen en de onderhoudsinstructies aflezen. Ook kun je op de
controle-unit instelbare alarmwaarden als hoog en laag water, brandstoftekort en
eventuele storingen waarnemen. Tot slot is de pompset voorzien van een elektro-
nische controle-unit die de pomp manueel of automatisch kan in- en uitschakelen
door middel van niveausondes.”
„Dankzij het volautomatisch werkende vacuümsysteem is de pompset droog-
zelfaanzuigend en wordt het vacuümsysteem ontkoppeld zodra de schroefcen-
trifugaalpomp is voorzien van water”, vervolgt Ditvoorst. „Dit voorkomt dat de
vacuümpomp onnodig draait, wat resulteert in extra brandstofbesparing. Al met
al is de Betsy 300 XXL een van de zuinigste pompsets in haar klasse en voldoet
deze pompset aan de strenge EPA Tier 3/EU Stage IIIA emissienorm.”
BASIS VOOR VERDERE INNOVATIETerugkijkend op het ontwikkelingsproces van de Betsy 300 XXL is Ditvoorst
positief over de resultaten. „Met dit project heeft Eekels bewezen geen uitdaging
uit de weg te gaan. We gaan de opgedane kennis en ervaring in de nabije toe-
komst zeker ook gebruiken voor verdere innovatie en uitbreiding van onze eigen
productlijnen, zowel aan de verkoop- als de verhuurzijde. Wat dat betreft is dit
project zowel ons als onze opdrachtgever goed bevallen.”
Danny Stolk, Manager verkoop Eekels Pompen B.V.
5641_V02_art451.indd 7 30-12-2009 10:09:34
1000-20-9000-5280 Neerslag 2010-1 Kleur: fc1_1_stC5_fc_A.indd 1 10-12-2009 13:54:40
9Neerslag 2010/I
Menggedrag van de biologie in de MBR Heenvliet
INLEIDINGOnderzoek naar de (on)mogelijkheden van de MBR (membraanbioreactor)
zuiveringstechniek voor zuivering van huishoudelijk afvalwater is in volle gang. Op dit moment is bij het waterschap Hollandse Delta een onderzoek van een hybride MBR systeem op de rwzi Heenvliet in uitvoering.
Een van de deelaspecten van het onderzoek, dat sinds 21 maart 2005 loopt
naar de praktijkeigenschappen van het hybride MBR systeem, is het verkrijgen
van een beter inzicht in het menggedrag van de verschillende compartimenten.
De proeven zijn uitgevoerd door Mark van den Braak (student biotechnologie
aan de hogeschool Delft) in samenwerking met de beheerder van de rwzi Heen-
vliet, de procestechnoloog en de projectleider.
In de afgelopen periode zijn in ieder compartiment van de MBR Heenvliet drie
verschillende soorten metingen uitgevoerd, te weten:
• Metingen van de drogestof-concentratie op verschillende diepten;
• Nutriëntmetingen op verschillende diepten;
• Spreiding in de verblijftijd.
MATERIAAL EN METHODEDrogestof bepalingen en nutriëntmetingenOm een beeld te krijgen van de drogestofconcentraties en de nutriëntconcen-
traties op verschillende diepten zijn bemonsteringen uitgevoerd met tussenruim-
ten van één meter. De monsters zijn vervolgens geanalyseerd op hun drogestof-
concentratie. De nutriëntconcentratie van de monsters is bepaald door analyses
van de ortho-fosfaat-, nitraat- en ammoniumconcentraties met standaard kuvet-
tentesten.
Door het uitvoeren van analyses van nutriëntconcentraties als indicatie voor
de slibactiviteit en de drogestofconcentraties op verschillende diepte kan een
uitspraak gedaan worden over het menggedrag van het actiefslib. De bemon-
steringen zijn uitgevoerd met behulp van een monsterbuis, die op willekeurige
diepte ontkurkt kan worden.
Spreiding in de verblijftijdOm een uitspraak te kunnen doen over de spreiding van de tijd dat het afval-
water in het bassin verblijft, zijn tracerproeven uitgevoerd met lithiumchloride.
De reden dat specifiek is gekozen voor lithiumchloride, is dat lithium tot zeer
5641_V03_art454.indd 9 30-12-2009 10:10:59
Neerslag 2010/I10
lage concentraties detecteerbaar is in afvalwater. Daarnaast is lithium nauwelijks
aanwezig in huishoudelijk afvalwater zodat de achtergrondconcentratie laag is.
De testen geven informatie over de stromingen die binnen een compartiment
plaatsvinden. In de eerste plaats kan bepaald worden hoe een tank gemengd is.
De twee uiterste mogelijkheden zijn dat de tank zich ideaals mengt (grafiek 1),
of zich als een propstromer gedraagt (grafiek 2). In de tweede plaats kan bepaald
worden of in de tank een directe kortsluitstroom plaatsvindt. Om de mate van
menging in een tank weer te geven in een hanteerbaar model wordt de menging
gedefinieerd als een x aantal ideale mengers in serie (N). In dit model wordt een
ideaal geroerde tank gedefinieerd als één menger in serie en een ideale propstro-
mer als een oneindig aantal mengers in serie.
Bij het uitvoeren van de tracerproeven in het MBR-systeem is kortstondig een
van te voren bepaalde hoeveelheid lithiumchloride aan de invoerzijde van het
compartiment gedoseerd. Aan de uitvoerzijde van het compartiment is vervolgens
gedurende een uur bemonsterd met variërende intervallen. De lithiumconcentra-
tie in de monsters is geanalyseerd door het Delta Waterlab.
De in dit artikel beschreven proeven verschaffen veel informatie in het meng-
gedrag van afvalwaterzuiveringsystemen. Bij slechte menging zou gekozen kun-
nen worden om een sterker roersysteem te instaleren. Een tweede mogelijkheid
is het plaatsen van schotten, waardoor kleinere compartimenten ontstaan. Deze
modificatie kan de menging ten goede komen. Een tweede meerwaarde is dat
onderzocht kan worden of de energie input niet onnodig hoog, of juist laag is.
Dit kan bepaald worden door te testen bij een variërende mengintensiteit.
ANT DNT NIT FAC VT MT - 1/2
A
B
C
D
Afbeelding 1: Schematisch overzicht van de MBR Heenvliet. De afkortingen zijn toegelicht in tabel 1.
Grafiek 1: Tracer verval bij een ideaal geroerde tank.
Grafiek 2: Tracer verval bij een propstromer.
5641_V03_art454.indd 10 30-12-2009 10:11:04
11Neerslag 2010/I
OPBOUW VAN DE MBR HEENVLIETDe MBR Heenvliet is achtereenvolgens opgebouwd uit de volgende comparti-
menten, volgens een UCT-configuratie (afbeelding 1, tabel 1).
Tabel 1: Benaming van de verschillende compartimenten, met bijbehorende afkortingen
Anaërobe tank 1 ANT 1
Anaërobe tank 2 ANT 2
Denitrificatietank DNT
Nitrificatietank NIT
Facultatieve tank FAC
Voorbeluchtingstank VT
Membraantank 1 MT 1
Membraantank 2 MT 2
Gedurende de experimenten werd de MBR in serie bedreven ten opzichte van
het conventionele systeem van de rwzi Heenvliet. Bij deze schakeling wordt direct
influent gewonnen vlak achter de overstort van het carrouselcircuit naar de nabe-
zinktank. In seriebedrijf vindt een directe uitwisseling plaats tussen het actief slib
van het MBR systeem en het actief slib van het carrouselcircuit (afbeelding 2).
Afbeelding 2: Schematisch overzicht van de serie scha-keling van het MBR systeem en het carrou-sel circuit.
RESULTATEN De meest opvallende resultaten zullen behandeld worden.
Nitrificatietank Alle drie de experimenten uitgevoerd in de nitrificatietank wezen uit dat deze
een goed menggedrag vertoond (grafiek 3). Deze goede menging wordt veroor-
zaakt door de bellenbeluchting met behulp van schotelbeluchters.
Anaërobe tank 2De drogestofbepalingen en de lithium tracerproeven toonden aan dat de men-
ging in de anaërobe tank 2 goed was. De nutriëntmetingen (grafiek 4) lieten echter
een ander beeld zien. Het beeld dat zich daarbij voordoet duidt op een toename
in de nitrificatie onder in de tank. Vermoedelijk wordt de benodigde zuurstof
voor de nitrificatie gewonnen op het punt waar de anaërobe tank 1 overstort in de
anaërobe tank 2, bij een verval van +/- 0.4m. Een mogelijke verklaring voor de toe-
nemende nitraatconcentratie onderin de tank kan zijn dat de roermotor verant-
woordelijk is voor een wervelstroom waarbij zuurstofrijk water in een neerwaartse
MBR
5641_V03_art454.indd 11 30-12-2009 10:11:05
Neerslag 2010/I12
stroming wordt meegeno-
men naar de bodem van de
tank. Dit veroorzaakt nitri-
ficatie. Verdere bewijzen
zijn voor deze theorie zijn
echter niet gevonden. Op
dit moment zijn geen effec-
ten merkbaar van de toene-
mende nitraatconcentratie
onderin de anaërobe tank
2. Vermoedelijk is wel een
relatief nadelig effect op de
groei van de fosfaat accu-
mulerende organismen.
Denitrificatietank De uitgevoerde experi-
menten in de denitrifica-
tietank wezen alle drie uit
dat de menging in de deni-
trificatietank bij hybride
bedrijf niet optimaal is. Ver-
moedelijk wordt de matige
menging veroorzaakt door
het relatief grote recircula-
tiedebiet afkomstig van de
membraantanks en de nitri-
ficatie tank, waardoor een-
voudig een kortsluitstroom
kan ontstaan (grafiek 5).
Facultatieve tank De facultatieve tank is de
grootste tank van het MBR-
systeem. Deze tank kan
zowel belucht als onbelucht
bedreven worden. Beluch-
ting wordt gestuurd op
basis van de nitraatconcen-
tratie die online gemeten
wordt in de nitrificatietank.
De nutriëntmetingen en de
drogestofbepalingen tonen
dat de facultatieve tank bij
onbeluchte condities een
slecht menggedrag vertoont
(grafiek 6). Wat direct opvalt,
Grafiek 3: Tracer verval gemeten in de nitrificatietank.
Grafiek 4: Nutriëntmetingen uitgevoerd in de anaërobe tank 2.
Grafiek 5: Nutriënt metingen uitgevoerd in de denitrifi-catietank .
5641_V03_art454.indd 12 30-12-2009 10:11:11
13Neerslag 2010/I
is de verhoogde drogestofconcentratie welke bovenin de facultatieve tank ontstaat.
Dit duidt op de vorming van een drijflaag. Deze drijflaag kon ook visueel worden
waargenomen. De nutriëntmetingen wezen tevens uit dat vlak onder het waterop-
pervlak als gevolg van de verhoogde drogestof concentraties, anaërobe condities
heersen. Er werd in deze laag een hogere fosfaatconcentratie waargenomen.
Het slechte menggedrag wordt vermoedelijk veroorzaakt door de roermotor,
welke niet genoeg vermogen lijkt te hebben om optimaal te mengen. De men-
ging van de facultatieve tank bleek bij beluchte condities vele malen beter te zijn
(grafiek 7).
SLOTBESCHOUWINGIn dit onderzoek, is getracht het menggedrag in de MBR Heenvliet in kaart
te brengen. Bij uitvoering van de verschillende experimenten waren er diverse
beïnvloedende variabelen. De twee belangrijke variabelen waren het influentde-
biet van de MBR en de nutriëntsamenstelling van het influent. Het influentdebiet
heeft direct invloed gehad op de mate van menging van ieder individueel com-
Grafiek 6: Nutriënt metin-gen uitgevoerd in de facul-tatieve tank bij onbeluchte condities.
Grafiek 7: Nutriënt metin-gen uitgevoerd in de faculta-tieve tank bij beluchte condi-ties.
5641_V03_art454.indd 13 30-12-2009 10:11:16
Neerslag 2010/I14
partiment. Bij een lager influentdebiet kan aangenomen worden dat de roermo-
tor meer invloed heeft gehad op de menging. Hierdoor kan een compartiment
zich bij een laag influentdebiet wellicht meer als een ideaal geroerde tank gedra-
gen, terwijl bij een hoog influentdebiet meer spraken is van een propstromer. De
nutriëntconcentratie van het influent heeft direct invloed gehad op de nutriënt-
metingen uitgevoerd op verschillende diepten, hierbij moet ook rekening gehou-
den worden met het tijdstip van de monsternamen.
Bij de doorvoer van de anaërobe tank 2 naar de denitrificatietank en bij de
doorvoer van de nitrificatietank naar de facultatieve tank, is spraken van een
doorvoer op de bodem van de tank. Om de spreiding gedurende de verblijftijd
in deze compartimenten uit te voeren, zijn bemonsteringen op diepte uitgevoerd.
Hierbij is er van uitgegaan dat stroming de pompslang meenam naar de uitvoe-
rende zijde van het compartiment.
CONCLUSIEUit de testen uitgevoerd op het MBR systeem bleek dat vijf van de acht getoetste
compartimenten een goed menggedrag vertoonde.
• Uit de proeven is gebleken dat zuurstofinslag plaatsvindt in de anaërobe tank
2 op het punt waar de anaërobe tank 1 overstort in de anaërobe tank 2.
• De denitrificatietank bleek een matig menggedrag te vertonen. Vermoedelijk
wordt dit veroorzaakt door de sterke recirculatiestromen vanuit de nitrificatie-
tank en de membraantanks.
• De nitrificatietank mengt goed op. De goede menging wordt tot stand gebracht
door de turbulentie welke veroorzaakt wordt door de bellenbeluchting.
• De facultatieve tank vertoont bij onbeluchte condities een slecht menggedrag.
Dit is te concluderen omdat visueel een drijflaag waarneembaar is. Daarnaast
toonde de drogestofbepalingen aan dat bezinking van het slib plaatsvindt
onderin de tank. De nutriëntmetingen wezen uit dat de verhoogde drogestof-
concentratie bovenin de tank resulteerde in een verhoogde anaërobe werking.
Bij beluchte condities verbeterde het menggedrag aanzienlijk.
De menging van de overige getoetste compartimenten bleek goed te zijn.
AANBEVELINGENDe toenemende nitraatconcentratie, welke dieper in het tweede anaërobe
compartiment waarneembaar is, wordt vermoedelijk veroorzaakt door de over-
stort vanuit de anaërobe tank 1. Om een nadere uitspraak te doen over het
effect hiervan op de fosfaatafgifte, wordt aanbevolen om een nader onderzoek te
starten naar de fosfaatafgifte capaciteit van het systeem. Uit de resultaten is opge-
maakt dat de facultatieve tank bij onbeluchte condities niet goed opmengt. Een
mogelijke oplossing voor dit probleem is het introduceren van verdeelwerken in
de facultatieve tank. Het effect hiervan kan wederom goed getest worden met een
hernieuwde serie metingen naar de spreiding in de verblijftijd.
Mark van den Braak, Jan Willem Mulder, Wilfred Langhorst, waterschap Hollandse Delta.
5641_V03_art454.indd 14 30-12-2009 10:11:16
15Neerslag 2010/I
Lessen van de TAZ-cursus worden ook in Mongolië gegeven
De cursus Techniek afvalwaterzuivering (TAZ) van de Stichting Wateropleidin-gen wordt in het Mongools vertaald en gebruikt voor de opleiding van medewer-kers van het waterbedrijf USUG in Mongolië.
In oktober van dit jaar werd deze vervolgstap gezet in het hulpprogramma
dat sinds 2007 loopt voor ondersteuning aan het bedrijf USUG in de hoofdstad
Ulaanbaatar. Het programma bestrijkt de organisatie van het bedrijf en het hele
terrein van de waterketen, van grondwater, drinkwater en riolering tot en met de
afvalwaterzuivering. Het project wordt financieel gedragen door het Ministerie
voor Ontwikkelingssamenwerking en Vitens-Evides International. Vitens en het
Waterschap Groot Salland verzorgen voor een groot deel de personele invulling
ter plaatse. Ook worden freelancers uitgezonden.
Het zuiveren van afvalwater werd in de
zeventiger jaren in Mongolië geïntro-
duceerd door de Russen. De typen afval-
waterzuivering komen overeen met die
zoals wij ze ook in Nederland kennen.
De grootste rwzi, die van Ulanbatar,
groot ca. 900.000 i.e, is een actiefslib
installatie met ronde voorbezinktanks
en langwerpige aëratietanks met bel-
lenbeluchting. In het laatste decen-
nium zijn er technische en technolo-
gische problemen gegroeid en is het
kennisniveau van zuiveringstechniek
onvoldoende op peil gehouden.
Om in dit laatste verbetering te bren-
gen is onder andere besloten de TAZ-
cursus te gebruiken als basis voor
het lesgeven aan de verantwoorde-
lijken voor de bedrijfsvoering van
de zuiveringsinstallaties. Om het
lesmateriaal zo duidelijk mogelijk
aan de deelnemers van de oplei-
ding aan te bieden zijn delen van het TAZ-
cursusboek in het Mongools vertaald en werden de lessen op de
rwzi door een Nederlandse leermeester gegeven.
Herman Letteboer, redactie Neerslag
9
9.1
7-
.
:
1.
,,2.
,
()
.
,
. (
)
,, ,
,
( 3-) -
..
( ),( ).
,.
,,.
2 . :
1.
,
(
),2.
, “
”.
.
5641_V04_art455.indd 15 30-12-2009 10:12:41
1000-20-9000-5041 Neerslag 2010-11000-20-7000-3133 NVA Neerslag 2009/6
Kleur: fc1_1_stC5_fc_S.indd 1 10-12-2009 14:19:57
17Neerslag 2010/I
Jaarvergadering in de Zeevaartschool
Rotterdam 27 november 2009. Als ik met de roltrap naar boven ga in het moderne gebouw van de Zeevaartschool sta ik tussen de studenten. Ik hoor er duidelijk niet bij. De jongens en meiden zijn hartstikke vriendelijk, wijzen me zonodig de weg maar bekijken me met een blik van ‘Wat zou die ouwe hier moe-ten?’. Ik zal ze vóór zijn en zeg „Ik moet naar de dertiende verdieping, daar is de jaarvergadering van Waternetwerk”. Het zegt hen blijkbaar helemaal niets, behalve dan het woordje ‘water’, daar willen zij per slot van rekening over een paar jaar ook hun brood mee verdienen.
’t Is opvallend, hoe hoger je de school in komt, hoe ouder en wijzer de jongelui
lijken. Wìj zitten vandaag op de bovenste etage. Het grijsgehalte van de aanwezi-
gen is hoog, onze wijsheid moet nog maar weer eens blijken. Tot half twaalf zijn
de themagroepen van Waternetwerk bij elkaar. Aangemoedigd door het bestuur
en het bureau ontstaan discussies over het wie, waar, wat en hoe duur van het
voorlopige jaarprogramma 2010. Wat mij daarin opvalt is de Nationale Water-
netwerk Sectiedag met als onderwerp: ’Veilig werken in de watersector’. Doel:
kennisuitwisseling tussen medewerkers van drinkwaterbedrijven, gemeenten en
waterschappen.
5641_V05_art456?.indd 17 30-12-2009 10:14:08
Neerslag 2010/I18
Een beetje verwarrend misschien, maar dit is niet de Landelijke Sectiedag, die
is maar eens in de twee jaar. Ik heb nog opgemerkt dat het hoog tijd wordt dat
bij het samenstellen van de themagroepen gekeken wordt naar leden uit de hoek
van uitvoering; dus beste lezer, naar u.
Ik kan me voorstellen dat er voor de Algemene Ledenvergadering van een
grote vereniging als Waternetwerk een grote zaal als die van de Zeevaartschool
wordt afgehuurd. Roelof Kruize en Monique Bekkenutte stonden voor een zee
van ruimte en slechts een plukkie leden. Mijn uitleg daarbij: de leden van Water-
netwerk hebben veel vertrouwen in het bestuur en de toekomst van de vereni-
ging; daarom vinden ze het niet nodig om naar Rotterdam te komen.
Na de broodjeslunch met voortreffelijk beleg en fantastisch uitzicht over de
haven, worden we door Paul Reiter van IWA ingeleid in o.a. het slechte scenario
van climatechange en gaan we aan de slag met global denken en local doen.
Daarna komt Strategic Learning door Jan Peter van der Hoek aan bod, en vóór
de afsluitende Netwerkborrel zitten we al in het World Café aan ronde tafeltjes
waar we met viltstiften op de kleedjes mogen schrijven hoe het allemaal beter kan.
Het is interessant om te ervaren hoe anderen denken dat problemen ontstaan en
vooral hoe ze ze willen oplossen. De bekladderde kleedjes worden vast nog wel
eens ergens getoond.
Waternetwerk, goede vaart verder, zorg wel dat er een beetje meer volk aan
boord komt.
Herman Letteboer, redactie Neerslag
5641_V05_art456?.indd 18 30-12-2009 10:14:44
19Neerslag 2010/I
Waterschap Roer en Overmaas anticipeert met waterplan op klimaatverandering
Klimaatverandering (wat betekent dat voor Limburg) én het streven om de waterkwaliteit verder te verbeteren. Twee thema’s die heel concreet aan bod komen in het waterbeheersplan 2010 – 2015 van het Waterschap Roer en Over-maas. Neerslag praatte met voorzitter Jan Schrijen van het meest zuidelijk gelegen waterschap van Nederland.
IN HOEVERRE IS UW WATERSCHAP ANDERS DAN ANDERE WATERSCHAPPEN?
Voorzitter Jan Schrijen: „Waterschap Roer en Overmaas zorgt voor de kwanti-
teit en de kwaliteit van het water de beken en plassen, zuivert het afvalwater van
bedrijven en particulieren én beheert de waterkeringen langs de Maas in Zuid- en
Midden-Limburg (van Maastricht tot en met Roermond). Het doel is het realise-
ren van veilig (bescherming tegen overstromingen), voldoende (voorkomen van
droogte) en schoon water in een zo natuurlijk mogelijk ingericht watersysteem.
In ons waterbeheersplan geven wij aan wat we willen doen en met welke partijen
wij samenwerken om de doelstellingen te bereiken.
5641_V06_art457.indd 19 30-12-2009 10:16:54
Neerslag 2010/I20
Waterschap Roer en Overmaas is een bijzon-
der waterschap met twee unieke kenmerken:
het werkgebied grenst voor 90% aan Duitsland
en België. Het Zuid-Limburgs landschap is
heuvelachtig. Het water stroomt dus veel snel-
ler dan in de rest van Nederland. Dit leidt in
het buitengebied tot specifieke problemen,
zoals bodemerosie (waardoor vruchtbare land-
bouwgrond verloren gaat) en water- en mod-
deroverlast op lager gelegen plekken. Maar
ook bebouwde hellende gebieden hebben een
aangepast afwateringssysteem nodig om water-
overlast te voorkomen. Denk bijvoorbeeld
aan droge waterinfrastructuur als droogdalen,
holle wegen en regenwaterbuffers. Het inter-
nationale karakter blijkt ook uit onze intensieve
samenwerking met Duitse, Vlaamse en Waalse
waterpartners. Dit waterbeheersplan is gelijktij-
dig opgesteld en afgestemd met het provinciale
Waterplan 2010 – 2015 en het Stroomgebieds-
beheersplan voor de Maas.”
WAT ZIJN DE KERNPUNTEN UIT HET WATERBEHEERSPLAN?
Voorzitter Jan Schrijen: „Dit plan bevat de
visie van het bestuur op het waterbeheer in
Zuid- en Midden-Limburgen is samen te vat-
ten met de woorden: samenwerking, draagvlak,
haalbaarheid en betaalbaarheid. Deze woorden
waren steeds te horen tijdens de discussies in
het bestuur over de zaken die het waterschap
de komende zes jaar gaat aanpakken. Concreet
gaat het daarbij om investeringen in werken
die bescherming bieden tegen wateroverlast en
het schoner maken van het water. De maatre-
gelen op het gebied van het verbeteren van de
waterkwaliteit en de natuurlijke toestand van
de beken maken natuurlijk deel uit van het
internationale stroomgebiedbeheerplan Maas.
Alle landen van de Europese Unie moesten voor het einde van 2009 voor de
Europese Kaderrichtlijn Water dergelijke plannen maken.”
KLIMAATVERANDERING„Klimaatverandering is natuurlijk een belangrijk thema dat dwingt om maatre-
gelen te nemen. Meer regen in de winter en in de zomers langere droge perio-
Niet-kerende grondbewerkingNiet-kerende grondbewerking
betekent letterlijk het niet keren
of niet omdraaien van de grond.
De grond wordt wel opgetild en
doorlucht , maar oogstresten of
bodembedekking blijven in het
voorjaar ook nabij het bodemop-
pervlak aanwezig. Dat is vooral
van belang voor het bodemle-
ven (wormen) dat het voedsel
vindt waar ze het ook verwacht.
Een goed ontwikkeld en geva-
rieerd bodemleven zorgt voor
een goede vertering van deze
gewasresten en draagt zo bij
aan een goede bodemstructuur.
De wormgangen zorgen ook
voor een goede doorlatendheid
van de bodem. Bij hevige buien
zal dus meer regenwater in de
grond wegzakken. Onder in het
dal zijn er minder zware water-
en modderstromen, waardoor
regenwaterbuffers (die bebou-
wing en hoogwaardige infra-
structuur beschermen) minder
groot hoeven te zijn.
Waterschap Roer en Overmaas
stimuleert samen met de Provin-
cie Limburg het toepassen van
niet-kerende grondbewerking
met een bijdrage van € 50/ha/
jaar en heeft twee landbouw-
kundig adviseurs ingehuurd
voor individuele begeleiding van
agrariërs.
5641_V06_art457.indd 20 30-12-2009 10:16:54
21Neerslag 2010/I
den, maar wel met zwaardere buien, kunnen leiden tot wateroverlast, watertekor-
ten en een slechtere waterkwaliteit voor natuur en landbouw. Om duidelijkheid
te bieden over de bescherming tegen wateroverlast heeft de Provincie Limburg
pas nog wateroverlastnormen vastgesteld. Voor het heuvelland is financieel gezien
niet 1/100, maar 1/25 haalbaar (dat betekent dat er statistisch gezien een kans
is dat er eens per 25 jaar wateroverlast optreedt red.). Om aan deze normen te
kunnen voldoen gaan wij onder andere zo’n 150 regenwaterbuffers in het hel-
lende gebied van Zuid-Limburg vergroten. Deze vergroting wordt echter zo veel
mogelijk beperkt door op akkers bronmaatregelen te nemen. Om bodemero-
sie en wateroverlast te verminderen, zal de landbouw grootschalig niet-kerende
grondbewerking (zie kader, redactie) toepassen in plaats van ploegen. Dit zorgt
ervoor dat er bij hevige buien meer water in de grond wegzakt en minder over
het oppervlak wegstroomt. Overigens wordt dit (of het nemen van maatregelen
die vergelijkbaar effectief zijn) vanaf 2013 verplicht.”
SCHOON REGENWATER UIT HET RIOOLJan Schrijen: „Een ander belangrijk aandachtspunt wat schoon water betreft is
dat we proberen om zoveel mogelijk schoon regenwater uit het riool te weren.
Dan vinden er bij zware buien minder riooloverstorten plaats (de waterkwali-
teit van de beken wordt dan beter) en gemeenten hoeven minder te investeren
in bergbezinkbassins of grotere rioolbuizen. Het dakwater van huizen kan bij-
voorbeeld naar infiltratieputten of naar vijverpartijen geleid worden. We heb-
ben als waterschap nu al een afkoppelsubsidie voor particulieren en bedrijven
(de stimuleringsregeling afkoppelen). Dat gaat per vierkante meter afgekoppeld
dakoppervlak. Mensen die het dakwater niet naar het riool laten lopen kunnen
bijvoorbeeld voor de eerste 100 m2 € 5,- per vierkante meter subsidie ontvangen,
daarna loopt het subsidiebedrag omlaag van € 2,50 tot € 1,80 per vierkante meter.
5641_V06_art457.indd 21 30-12-2009 10:17:05
Neerslag 2010/I22
Om gemeenten te stimuleren om overstorten van vies rioolwater op beken zoveel
mogelijk te voorkomen, zijn wij van plan om (samen met de Provincie Limburg)
een subsidie (overstortregeling) voor gemeenten in het leven te roepen. Gemeen-
ten kunnen het subsidiegeld dan inzetten voor de aanleg van een vergroot berg-
bezinkbassis of een groene berging, die verder gaat dan de basisinspanning. Het
doel van de overstortregeling is om overstorten van vies rioolwater op beken terug
te brengen naar een frequentie van eenmaal per twee of vijf jaar. Dit is afhankelijk
van de kwetsbaarheid van de ontvangende beekjes.”
HOE SCHOON IS HET WATER NU EIGENLIJK IN LIMBURG?Jan Schrijen: „Wat betreft de maatregelen voor de Europese Kaderrichtlijn
Water (KRW) blijkt een aantal wateren al gedeeltelijk te voldoen aan de doelstel-
lingen van de Goede Ecologische Toestand . Aan drie beken is de status ‘natuur-
lijk’ toegekend, omdat ze nog vrijwel overal op een natuurlijke manier in het
landschap meanderen (de Roer, de Rode beek Meinweg en de Gulp). De meeste
beken voldoen ook al aan de KRW-doelstellingen voor chloride, watertemperatuur,
zuurgraad en zuurstofgehalte. De fosfaat- en nitraatgehalten blijken echter in veel
wateren de normen te overschrijden. Om de KRW-doelstellingen te halen worden
de volgende maatregelen genomen: herinrichting van beken (met meanderstro-
ken, natuurvriendelijke oevers, natuurlijke begroeiing enz.), het doorgankelijk
maken van de beken voor visdoelsoorten (verwijderen barrières, aanleg paai- en
leefgebieden), het verminderen van vervuiling vanuit gemeentelijke rioolstelsels
en de verdere verbetering van het zuiveringsproces in rioolwaterzuiveringsinstal-
laties. Kinderen die onbezorgd kunnen pootje baden in onze beken. Dat is de
5641_V06_art457.indd 22 30-12-2009 10:17:18
23Neerslag 2010/I
uiteindelijke doelstelling. Met de maatregelen die we de komende jaren nemen
zijn we er nog niet, maar we maken weer een stap in de goede richting!”
R. van Heel, waterschap Roer en Overmaas
Concrete maatregelenIn de periode 2010 – 2015 neemt het Waterschap Roer en Overmaas onder
andere de volgende nieuwe maatregelen:
• Aanleg en onderhoud van erosieremmende maatregelen en het vergroten
van ongeveer 150 regenwaterbuffers in Zuid-Limburg ter bestrijding van
wateroverlast. Deze opvangbassins kunnen dan extra grote hoeveelheden
regenwater – als gevolg van de klimaatverandering – veilig opvangen;
• Bij de rioolwaterzuiveringsinstallaties in Kerkrade-Kaffeberg en Rimburg
neemt het waterschap extra zuiveringsstappen om meer stikstof of fosfaat
te verwijderen;
• Op termijn sluit het waterschap de rioolwaterzuiveringsinstallaties van Sim-
pelveld en Heerlen, het afvalwater lgaat dan naar respectievelijk Wijlre en
Hoensbroek;
• Liefst 29 knelpunten op het gebied van vismigratie worden opgelost (7
stuks in de Middelsgraaf, 13 in de Geul, 1 in de Eyserbeek, 3 in de Selzer-
beek, 1 in de Rode beek Brunssum en 4 in de Geleenbeek);
• Ruim 70 kilometer grotere beken richt het waterschap ecologisch in (de
beken gaan weer meanderen). De capaciteit van de beken worden dusda-
nig vergroot dat de beken ook voldoen aan de nieuwe wateroverlastnor-
mering als gevolg van de klimaatverandering. Bij de grotere beken gaat
het om 3 km Vlootbeek, 6,7 km Middelsgraaf, 2,9 km Keutelbeek, 10,2 km
Geul, 6,3 km Eyserbeek, 8,5 km Selzerbeek, 2,4 km Rode beek Brunssum,
3,4 km Caumerbeek, 23, 9 km Geleenbeek, en 2,9 km Anselderbeek;
• Daarnaast worden ook bron- en kwelzones beschermd. Na de planpe-
riode van dit waterbeheersplan voldoen dan 11 van de 17 sterk veran-
derde waterlichamen aan de morfologische doelstellingen van de Europese
Kaderrichtlijn Water;
• De snelheid waarmee de maatregelen uitgevoerd worden is afhankelijk
van grondverwervingsmogelijkheden. De resterende maatregelen worden
in de volgende planperioden uitgevoerd. Het gaat daarbij onder meer om
grensscheidende beektrajecten, waarvoor veel overleg met buitenlandse
waterbeheerders nodig is;
• In Natura-2000 gebieden, zoals de Turfkoelen bij Herkenbosch, worden
maatregelen getroffen om verdroging te bestrijden. Ook in andere natuur-
gebieden wordt samen met de terreinbeheerders naar passende oplossin-
gen gezocht. Denk daarbij aan maatregelen als het afdammen of omleiden
van ontwateringsgreppels en het plaatsen van stuwen om water langer in
het gebied vast te houden.
5641_V06_art457.indd 23 30-12-2009 10:17:18
1000-20-9000-4989 Neerslag 1-2010 Kleur: fc
SOLIS heeft zich gespecialiseerd in levering en toepassing van
technologie op het gebied van vast- / vloeibaarscheiding gericht
op afval- en proceswaterbehandeling en indikking, ontwatering en
verwerking van slibben of vergelijkbare stromen.
Gebaseerd op jarenlange ervaring levert SOLIS (turn-key) com-
plete mobiele en stationaire systemen voor vast / vloeibaarschei-
ding. Daarbij neemt SOLIS het hele traject voor haar rekening:
van advies tot bouw en van onderhoud tot de opleiding van het
bedienende personeel.
Kijk op onze website of bel voor meer informatie.
SOLIS en Bellmer werken al
jaren samen en medio 2009
zijn de krachten gebundeld in
SOLIS Projects bv!
SOLIS + Bellmer betekent:
1 + 1 = 3• degelijkheid en betrouw-
baarheid
• marktkennis, product kennis
• engineering, installatiebouw
en technologie beheersing
Uw beste partner voor indikking en ontwatering!
Your best partner in Sol id Liquid Separation
Onze opdrachtgevers rekenen
terecht op onze
technologische
kennis en
ervaring.
Zij ook...
Onze opdrachtgevers rekenen
terecht op onze
technologische
kennis en
ervaring.
Zij ook...
SOLIS Projects bvMEMBER OF BELLMER GROUP
• Zuiveringweg 92, 8243 PE Lelystad• T 0320 - 29 20 20 • F 0320 - 29 20 29 • E [email protected] www.solis.nl
1_1_stC5_fc_A.indd 1 10-12-2009 14:26:18
25Neerslag 2010/I
Sportvissers: ogen en oren van vuilwaterwacht in Limburg
Vuilwaterpas groot succesRijkswaterstaat, Sportvisserij Limburg, de Provincie Limburg en de twee Lim-
burgse waterschappen Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas verspreiden bij de uitgifte van de VISpas 2010 (visvergunning) de zogenaamde Vuilwaterpas. Met deze pas, in de vorm van een creditkaart, kunnen sportvissers gemakkelijk en snel zeven dagen in de week en 24 uur per dag melding maken van misstanden, opmerkelijkheden of calamiteiten aan of in het water. Wegens het succes wordt deze pas ook in 2010 weer verspreid samen met de visvergunning.
30.000 PAAR OGEN OREN DOEN HET WERK„In totaal worden 30.000 passen verspreid in
Limburg. Ook de agrariërs met eigen stuwen en
natuurverenigingen of -gidsen ontvangen exem-
plaren van de vuilwaterpas. Ook zij kunnen voor
de waterbeheerders fungeren als oren en oren
langs beken en rivieren”, aldus een woordvoer-
der van Waterschap Roer en Overmaas. De vuil-
waterpas is een informatiekaartje met daarop
het telefoonnummer van de Vuilwaterwacht
(0800-0341), ondergebracht bij Rijkswaterstaat.
Sportvissers zijn doorgaans goed op de hoogte
van wat er zich afspeelt in en langs het water. In
2009 is deze Vuilwaterpas voor het eerst uitgege-
ven bij de uitgifte van de VISpas.
BETROKKENHEID„Gebleken is dat sportvissers zeer betrokken
zijn bij ‘hun’ viswater: het aantal meldingen is
flink gestegen. Daarbij valt het op dat veel jeugd
melding maakt van opvallende zaken zoals
vogelsterfte, vreemde kleur in het water of afval-
dumping”, vertelt Jean-Paul van den Beuken van
Rijkswaterstaat Limburg. Ook vinden meldingen
plaats van vissterfte, riooloverstorten, vreemde
geur van het water en andere verdachte zaken.
Naast deze toename van meldingen waren er
ook opmerkelijke successen.
„In het vroege voorjaar zijn na een melding door een sportvisser enkele per-
sonen op heterdaad betrapt bij visstroperij. In de zomer is een vissterfte gemeld
5641_V07_art459.indd 25 30-12-2009 10:49:09
Neerslag 2010/I26
door een oplettende sportvisser, aangesloten bij Sportvisserij Limburg. Omdat de
melding tijdig en snel is doorgebeld naar de Vuilwaterwacht, kon er toch nog 600
kilo levende vis worden gered ondanks het feit dat er al vele kilo’s waren gestor-
ven”, vertelt een trotse Marc Budé, medewerker bij Sportvisserij Limburg.
VERDACHTE ZAKENDit jaar staan ook de provincie, Sportvisserij Limburg en de Limburgse water-
schappen op de pas vermeld om te benadrukken dat meldingen over al het
oppervlaktewater in Limburg, bij de Vuilwaterwacht welkom zijn. De Vuilwater-
wacht geeft de meldingen door aan de beheerder van beek, rivier of plas; Rijks-
waterstaat, de provincie of Waterschap Peel en Maasvallei of Waterschap Roer en
Overmaas kunnen, indien nodig, snel actie tot actie overgaan.
De stijging van het aantal meldingen tov andere jaren is ongeveer 15 procent.
Belangrijker nog zijn de eerder genoemde grote successen: Stropers Asseltse plas-
sen, maart 2009; Broekhuizerweerd, Lottum juli 2009; en het procesverbaal van-
wege het afschuren van een boot op het water Asseltse plassen, oktober 2009.
Waterschap Roer en Overmaas
Handhavers van Rijkswaterstaat en de Groene Brigade (provincie) rukten uit na een melding van een oplettende sportvisser en hebben stropers aange-houden. Deze hadden in totaal 2,5 km kieuwnet uitgezet, waar veel paairijpe snoek en snoekbaars in zat. De stropers kwamen oorspronkelijk uit Kazachstan en woonden in Duitsland (Duits pas-poort), 60 km over de grens. Zij hadden ook een Duits kenteken. De rubberboot en de netten zijn in beslag genomen.
5641_V07_art459.indd 26 30-12-2009 10:49:16
27Neerslag 2010/I
De Swalm een halve kilometer langer
Er zijn meer waterlopen met de naam Swalm , maar de bekendste is ongetwijfeld
die bij Swalmen, logisch toch? Ze meandert vanuit het oosten Limburg binnen, en
mondt uit in de Maas net boven Roermond. Stuwen zijn wel mooie dingen, soms
echte kunstwerken, meestal goed voor de waterstand in de beek en in de grond, of,
zoals bij de Swalm, in het zwembad. Maar het zijn ook obstakels, ondingen voor alles
dat vrij in het water wil bewegen..
Ik heb het nooit gezien, maar een palingen schijnen het te kunnen, glibberend
door het natte gras een stuw passeren. Alsof ze een tom-tom hebben, komen ze
bovenstrooms van een stuw weer in de beek, en nooit b.v. bij iemand in de achtertuin
of in het babybadje. Palingen hebben dat. Andere vissoorten, maar ook allerhande
torren, kreeften en vlooien botsten in hun trekdrift tegen de houten of betonnen
keringen. Zelfs de goed bedoelde vistrappen veranderen daar weinig aan; stuwen zijn
slecht voor het natuurlijke biologisch evenwicht.
Ongetwijfeld zijn er nu
knappe koppen die vinden
dat het heel goed is voor
de bio-diversiteit dat niet
elk beestje, dat het zich in
het koppie heeft gezet de
wereld te moeten verove-
ren, zomaar zijn gang zou
moet kunnen gaan. (Wat
een zin, ik bedoel, die zijn
het er niet mee eens: die
willen b.v. geen zalm in de
Swalm.)
Bij het waterschap Peel
en Maasvallei heeft men het euvel van de passeerbaarheid voor vissen van de stuw
bij Swalmen al wel eens met een vistrap proberen op te lossen, maar dat is niet meer
naar de huidige inzichten: veel vissen snappen het blijkbaar niet. Toen is er ook hier
en daar plastic beschoeiing aangebracht, en plastic blijft plastic, dat was toen ook
de bedoeling. Tijden en inzichten veranderen en de Swalm is inmiddels behoorlijk
dicht gegroeid. Wel heel natuurlijk, maar niet passend bij het karakter van het vrij
meanderende riviertje.
Een Interreg project staat voor grensoverschrijdend en, niet onbelangrijk, betaling
van het werk uit meerdere subsidiepotjes, in dit geval totaal € 80.000,-. Het werk gold
hier de Swalm, de Eppenbeek en de Teutebeek en omvatte verschillende maatrege-
len die de ecologische kwaliteit zullen opkrikken. En zo gebeurde het: de stuw en de
vistrap zijn opgeruimd, bomen gekapt en vijfhonderd meter meanderende Swalm
erbij.
Herman Letteboer, redactie Neerslag
5641_V08_art463.indd 27 30-12-2009 10:50:06
1000-20-9000-3796 Neerslag voordruk 2010 Kleur: fc
25 jaar HACH LANGEHACH LANGE levert al 25 jaar praktische oplossingen met de modernste
analysetechnieken voor analyses op afvalwater, drinkwater en waterstromen
in de industrie. Wij zorgen voor een oplossing op maat, direct inzetbaar in
de praktijk.
Conclusie
HACH LANGE gaat voor korte lijnen met de klant. Wij leveren oplossingen en services.
Naast instrumenten verlenen wij ook instructies en workshops, individuele onderhouds-
contracten, een deskundige buitendienst met lokale serviceverlening, service-hotlines
en advisering. Dit zijn slechts enkele van de vele extra diensten die het aanbod com-
pleet maken.
HACH LANGE
Tel. 0344 63 11 30
www.hach-lange.nl
Procesanalyses
Betrouwbare, stabiele processen zijn een voorwaarde voor
optimale bedrijfsvoering. Analysers, sensoren en monstername-
systemen verschaffen inzicht in alle fases van de procesvoering.
Onderhoud
Procesbesturingssystemen zijn afhankelijk van betrouwbare
meetresultaten. Onze service- en supportafdeling ondersteunt
het gebruik van haar meetsystemen, gedurende de volledige
levenscyclus, vanaf de eerste start tot aan de recycling.
Labanalyses
Hoogwaardig én eenvoudig, dat zijn onze laboratorium
analyses. Complete systemen, opgebouwd uit verschillende
componenten, perfect op elkaar afgestemd.
1_1_stC5_fc_O.indd 1 21-12-2009 11:45:35
29Neerslag 2010/I
Publiekscampagne moet goed rioolgebruik stimuleren
‘Ik gooi geen frituurvet in het toilet’, ‘Ik spoel geen schoonmaakdoekjes door de wc’. Waarschijnlijk hebt u dergelijke leuzen op tv gezien of op de radio gehoord. Ze zijn onderdeel van de campagne ‘Goed rioolgebruik’ die eind 2009 van start ging. De campagne moet de gevolgen van foutief rioolgebruik en de hoge kosten om de problemen op te lossen een halt toeroepen. Hoe? Door goed gedrag te stimuleren en mensen bewust te maken van wat wel en niet in het riool mag.
Frituurvet, verf, reinigingsdoekjes. Mensen gooien van alles door de wc of
gootsteen. Hierdoor verstoppen riolen en lopen pompen vast. Het doorspuiten
en reinigen kosten gemeenten en waterschappen jaarlijks enorm veel geld. Om
nog maar te zwijgen
over de waterveront-
reiniging en daarmee
de extra belasting
van de rwzi. Dat moet
anders. Daarom is op
9 november 2009 de
publiekscampagne
‘Goed rioolgebruik’
gestart. Doel van de
campagne is mensen
bewust te maken van
wat er wel én niet in
het riool thuishoort,
om zo de gevolgen
van foutief gebruik te
beperken.
LANDELIJKE CAMPAGNE
Het landelijke deel
van de campagne liep
van 9 november tot
20 december 2009. In
deze periode werden
op radio en televisie
spotjes van Postbus
51 uitgezonden die
Help ook mee ons water schoon te houden.Spoel geen troep door het riool.
www.nederland leeftmetwater.nl
5641_V09_art465.indd 29 30-12-2009 10:50:42
Neerslag 2010/I30
duidelijk maakten dat je geen afval door het riool moet spoelen. Insteek hierbij
was positief gedrag, geen wijzende vinger dus. Veelvoorkomende leus in de spot-
jes was dan ook: ‘Ik gooi geen ... in het riool’. Om zo veel mogelijk mensen te
bereiken, waren de tv-spotjes te zien op vele zenders, variërend van Nederland 1
tot MTV en van RTL 4 tot Comedy Central. Hierdoor heeft iedere Nederlander
het tv-spotje zo’n vier à vijf keer voorbij zien komen.
LOKALE CAMPAGNESOm de landelijke campagne kracht bij te zetten, voeren gemeenten en water-
schappen van oktober 2009 tot eind 2010 hun eigen lokale campagnes. Bijvoor-
beeld met de organisatie van een open dag of een advertentie in de lokale krant.
Zo brengen zij goed rioolgebruik dichter bij de mensen thuis en kunnen zij
inspelen op specifieke problemen in de buurt. Voor hun campagne kunnen zij
voorlichtingsmateriaal gebruiken dat mede-initiatiefnemer Stichting RIONED
heeft ontwikkeld. Via internet zijn kant-en-klare advertenties, posters, flyers en
een folder te bestellen of downloaden. De teksten zijn ook in het Engels, Duits,
Turks en Arabisch beschikbaar.
GROOT ANIMOHalf november hadden al meer dan 200 gemeenten en waterschappen campag-
nemateriaal besteld. Wetterskip Fryslân had op 10 oktober 2009 de primeur: zij
deelden de folders uit tijdens de open dag van de rwzi in Franeker. Veel gemeen-
ten verstuurden de folder in november of december naar alle inwoners, samen
met de afvalkalender voor het nieuwe jaar. De grote animo voor de campagne is
uiteraard geen garantie voor succes. Maar, hoe meer mensen zich bewust worden
van goed rioolgebruik en zich daarnaar gedragen, hoe minder rioolproblemen
én bijbehorende kosten.
Rob Hermans, Rioned
5641_V09_art465.indd 30 30-12-2009 10:50:42
31Neerslag 2010/I
Een gesprek met Joop Baltussen van BACO-adviesbureau
STOWA stroomlijnt aanvragen van milieuvergunning voor rwzi’s
Rioolwaterzuiveringen hebben een vergunning in het kader van de Wet Milieu-beheer nodig. Om de weg van vergunningverlening te plaveien heeft de STOWA in 2005 een begeleidingscommissie voor het project ‘Wm en rwzi’s’ ingesteld.
Door de brede samenstelling van de commissie met onder andere deelnemers van Provincie, De Unie van waterschappen, STOWA, VROM/Infomil en Water-schappen wist men zich verzekerd van het nodige draagvlak.
Joop Baltussen werd door STOWA gevraagd om als secretaris van de begelei-
dingscommissie op te treden. In het gesprek met hem vertelt hij vol verve over een
materie waar de pure techneut van griezelt: vergunningverlening en wat daar zoal
bij komt kijken. Noodgedwongen is zijn verhaal ook doorspekt met afkortingen.
Bij de start werd een enquête uitgezet bij de vergunningverleners (gemeenten en
Provincies) en de waterschappen (vergunninghouders van rwzi’s). Geïnventari-
seerd werd wat er speelt en wat men als de grootste problemen zag.
Uit de enquête kwam naar voren dat partijen verschillend aankeken tegen
vergunningverlening: zo bleek de een ’n vergunning van hoge kwaliteit te willen,
terwijl de ander vooral keek naar de snelheid waarmee een en ander geregeld kan
worden. Bovendien bleken technologen en vergunningverleners soms niet goed
met elkaar om te kunnen gaan en het ookregelmatig inhoudelijk over veel zaken
niet met elkaar eens te zijn.
Binnen de commissie ontstond de gedachte om de rwzi’s te laten vallen onder
een activiteitenbesluit, zoals dat ook voor tal van onderling gelijksoortige bedrij-
ven het geval is, dan heb je geen vergunning
meer nodig maar krijg je te maken met alge-
meen geldende regels.
Joop: „Laten we nou aansluiten bij het idee
van een activiteitenbesluit, al die rwzi’s doen
toch allemaal ongeveer hetzelfde en dan hoef
je niet in de slag met tal van ambtenaren en
allemaal voorschriften te bedenken.”
Het idee stuitte op bezwaren bij VROM,
omdat men daar de rwzi als ‘afvalstoffenverwer-
Joop Baltussen heeft een eigen adviesbureau (BACO). Hij doet veel werk voor Waterschappen en is door STOWA gevraagd als secretaris in de begeleidings-groep Wm-rwzi’s.
5641_V10_art460.indd 31 30-12-2009 11:07:16
Neerslag 2010/I32
ker’ zag…. Men sloeg een andere weg in door zich te gaan richten op de meest
heikele punten en daar instrumenten voor te ontwikkelen:
• De Nederlandse Richtlijn Bodembescherming (NRB);
• De Europese richtlijn ter bescherming van het milieu tegen industriële emis-
sies (IPPC);
• Het Europees register voor overbrenging en uitstoot van verontreinigende stof-
fen dat toegankelijk is voor het grote publiek (E-PRTR)
Het doel was een en ander eenduidiger en waar mogelijk eenvoudiger te
maken voor zowel waterschappen als het bevoegd gezag.
Om op de NRB terug te komen: sommige gemeenten eisten dat leidingen en
bassins van rwzi’s vloeistofdicht uitgevoerd moesten worden, ook al zat er effluent
in…. Om aan te tonen dat het ook anders kon zijn tal van onderzoeken uitge-
voerd. Dit heeft maar liefst twee jaar geduurd waarbij voortdurend is overlegd met
het IPO (inter provinciaal overleg). Uiteindelijk heeft dit geleid tot een pakket
van bodembeschermende maatregelen dat straks voor alle rwzi’s gaat gelden.
De IPPC is een Europese richtlijn die het milieu beschermt tegen industriële
emissies. Niet alle rwzi’s vallen onder de IPPC. Die daar wel onder vallen zijn de
rwzi’s die slib van elders verwerken en daarom moeten voldoen aan allerlei regels.
Zelfs de manier waarop het afvalwater gezuiverd en het slib verwerkt wordt, is
voorgeschreven in dikke (niet zelden meer dan 500 pagina’s tellende) Europese
documenten waarin de Best Beschikbare Technieken (BBT) zijn beschreven. Om
het voor de beheerders wat makkelijker te maken zijn deze dikke documenten
omgezet in hanteerbare tabellen. Zo kan nu de zuiveringbeheerder in een halve
dag zelf vaststellen of voldaan wordt aan BBT.
Grote rwzi’s hebben de (Europese) plicht om hun emissies te meten, registre-
ren en te rapporteren (E-PRTR). In Nederland zijn er zo’n 70 rwzi’s die hieraan
moeten voldoen. In het effluent van rwzi’s wordt al veel gemeten. Maar er zouden
dan extra metingen uitgevoerd moeten worden, extra kosten € 1,7 miljoen per
jaar. De begeleidingscie is er in geslaagd, door goed overleg met RWS, de omvang
van onderzoek, meting en registratie te beperken.
Er werd gewerkt met zes rwzi’s die representatief werden verondersteld voor de
groep van 70: Amersfoort, Asten, Bath, Eindhoven, Kralingseveer en Nieuwgraaf.
Het aantal stoffen, waarnaar in het kader van de E-PRTR metingen moesten
worden verricht, kon van 71 naar 15 teruggebracht worden. De metingen die op
deze zes rwzi’s zijn uitgevoerd mogen we gebruiken voor de hele groep van 70
voor een periode van vier jaar. Tel uit je winst. Die bedraagt over deze periode
maar liefst € 7 miljoen. Bovendien weten wij voor de komende jaren precies waar
we aan toe zijn.
Joop: „Rijkswaterstaat is het grootste bevoegde gezag als het om de WVO gaat,
als die achter een bepaalde aanpak staat, dan komt de rest vanzelf…”
5641_V10_art460.indd 32 30-12-2009 11:07:16
33Neerslag 2010/I
WAT BETEKENT DIT NU ALLEMAAL VOOR DE RWZI?Voor de rwzi beheerder betekent een en ander dat bij het opstellen van ver-
gunningaanvragen door het gebruik van ‘gereedschap’ (documenten) veel mak-
kelijker wordt, minder kost en minder discussies oplevert.
De commissie heeft haar werk in oktober 2009 afgerond; een actieteam (vz
Erica Mosch) bestaande uit een aantal leden van de Vereniging van Zuiverings-
beheerders gaat voor de follow-up zorgen.
In 2011 zal een nieuw besluit van kracht worden waardoor rwzi’s (zonder ver-
werking van extern slib) géén milieuvergunning meer nodig hebben. In feite
komt er dus tóch een soort activiteitenbesluit voor de rwzi’s.
Jacques Schwartz, redactie Neerslag
Lezers die zich verder willen verdiepen in deze materie kunnen op internet zoeken bij www.stowa.nl en vervolgens doorklikken op onderwerpen die te maken hebben met de Wet Milieubeheer.
5641_V10_art460.indd 33 30-12-2009 11:07:19
1000-20-8000-8806 NVA Neerslag 2010#11000-20-8000-7548 NVA neerslag 09-03
Kleur: FullColor1_1_stC5_fc_G.indd 1 15-12-2009 08:52:29
35Neerslag 2010/I
Dijkdeuvels bij KinderdijkTussen Kinderdijk en Schoonhovensveer werd tijdens de laatste toetsingsronde
een stuk dijk van twaalf kilometer lang grotendeels afgekeurd op stabiliteit. Vorige
maand testte Waterschap Rivierenland twee methodes om de dijk te verstevigen.
Die methodes, dijkdeuvels en ‘mixed in place’, zouden zeer geschikt kunnen zijn
voor het stuk dijk, omdat de ruimte er beperkt is. Arend Terluin van Waterschap
Rivierenland was nauw betrokken bij de proef: ‘Aan de polderzijde van de dijk
is weinig ruimte. Daar staan veel huizen in lintbebouwing. Die huizen allemaal
verplaatsen zou veel te duur geworden zijn.’
En dus vestigde het waterschap de hoop op dijkdeuvels en ‘mixed in place’.
Dijkdeuvels zijn buizen van 28 meter lang die schuin in de dijk gestoken worden,
tot in de pleistocene zandlaag. Over een lengte van 13 meter zit een soort kous,
de expander, om de buis. Na plaatsing wordt de dijkdeuvel volgestort met cement-
bentoniet, waardoor de expander uitzet. Door meerdere buizen op deze manier
te plaatsen, wordt een solide versteviging behaald. Bij mixed in place draait een
mengkop de dijk in, die bij het weer omhoog komen cement vermengd met de
omgewoelde grond.
Beide methoden zijn in oktober op het stuk dijk tussen Kinderdijk en Schoon-
hovensveer toegepast. Beide proeven gingen niet helemaal zoals gehoopt, blijkt
uit de verhalen van Terluin. ‘Bij ‘mixed in place’ hadden we meer last van ver-
vorming dan voorzien. Maar daar staat tegenover dat de sterkte hoger was dan
verwacht.’ Bij ‘mixed in place’ bleek dat er vervormingen in het achterland ont-
stonden. Huizen op vijf meter afstand van de proef liepen schade op. Gevaar op
verzakking is er niet, teleurstellend is het zeker. Er zal gekeken worden of de
proef in aangepaste vorm in het voorjaar kan worden voorgezet.
Ook bij de dijk-
deuvels ging niet alles
vlekkeloos. Het bleek
problematisch om de
deuvels zonder schade
de dijk in te krijgen.
Tijdens het boren
beschadigde de kous,
waardoor het gewenste
effect uitbleef. Echter,
door veranderingen
aan de deuvel is dit nu
onder contrôle.
5641_V11_art466.indd 35 30-12-2009 10:55:19
Neerslag 2010/I36
5641_V11_art466.indd 36 30-12-2009 10:55:50
37Neerslag 2010/I
Besloten werd om nog tot 15 november door te testen. Normaal gesproken
moeten dijken na 15 oktober met rust gelaten worden in verband met overstro-
mingsrisico’s en het stormseizoen. In Nieuw-Lekkerland wordt echter doorgegaan
met de proef. De organisatie heeft zichzelf daarom een vergunning gegeven tot 15
november door te gaan
met de proef. Terluin
voorspelt uiteindelijk
een soort ‘lappende-
ken’ van oplossingen.
‘De dijk is over die
twaalf kilometer niet
altijd hetzelfde en dat
vraagt dus om verschil-
lende oplossingen. Op
sommige punten kun-
nen we waarschijnlijk
oplossingen gebruiken
waarvoor iets meer
ruimte nodig is.’ In
2015 moet de dijk ver-
stevigd zijn tot het wen-
selijke niveau.
5641_V11_art466.indd 37 30-12-2009 10:56:09
Neerslag 2010/I38
Dijkdeuvels - Bij de techniek ‘Dijkdeuvels’ worden dunne stalen palen in de
grond geschroefd. Om iedere paal zit een steunkous, die na het plaatsen van
de paal wordt opgeblazen met een cementmengsel. De grond om de paal wordt
hierdoor samengedrukt en dit zorgt zo voor stevigheid.
Mixed in Place - Bij de techniek ‘Mixed in Place’ vermengen we de aanwezige
slappe grond met cement in paalvorm. Door de ‘palen’ tegen elkaar te plaatsen,
ontstaan blokken met cement gemengde grond, die zo zorgen voor verbetering
van de dijk.
Door: Tim Fierant, foto’s: Richard van Hoek.
5641_V11_art466.indd 38 30-12-2009 10:56:10
39Neerslag 2010/I
Evaluaties druktest Evides: lekken door samenloop van omstandigheden
Evides voerde de test uit op 6 april vanaf productielocatie Berenplaat in Spij-
kenisse. De test had als doel om na te gaan of en zo ja, in hoeverre het mogelijk
is om met het bestaande leidingnet – dat gevoed wordt vanuit Berenplaat – te
kunnen voorzien in de groeiende vraag naar water rond de Tweede Maasvlakte.
Vanaf 6 april is de druk gefaseerd en gecontroleerd opgevoerd van 44 naar 50
mwk, dit in stappen van 1,5 mwk per dag. Het streefgetal lag daarmee ruim bin-
nen de marges, aangezien het leidingnet is ontworpen op 60 mwk.
Tot donderdagmiddag 9 april, toen de 50mwk was bereikt, deden zich geen
problemen voor. In de avond werd het aantal storingen echter groter dan nor-
maal. Het totaal aantal storingen in Rotterdam en omgeving kwam gedurende de
avond uit op 15. Deze verschilden sterk qua omvang, aard en impact en waren
allen technisch relatief snel verholpen.
Aan de Hilledijk te Rotterdam was sprake van een grote lekkage waarbij in zes
woningen wateroverlast ontstond. Voorts hebben drie andere lekkages geleid tot
ondergelopen straten. De overige elf lekkages betroffen betrekkelijk kleine lek-
kages, die leidden tot een tijdelijke onderbreking van de watervoorziening of tot
tijdelijk verminderde druk. De maatschappelijke commotie was groot.
5641_V12_art478.indd 39 30-12-2009 10:57:00
Neerslag 2010/I40
De Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond begon een zogeheten GRIP 1-proce-
dure (Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijding Procedure). GRIP 1 is de
minst ernstige fase, GRIP 5 een nationale ramp. Het houdt in dat een CoPI werd
ingesteld: een Commando Plaats Incident, waarin Evides participeerde. Ook intern
stelde Evides een coördinatiecentrum in vanwaaruit de (herstel)werkzaamheden
werden aangestuurd. Om 03.00 uur op vrijdag 10 april waren alle storingen ver-
holpen en om 05.00 uur was de watervoorziening hersteld. Afschaling naar GRIP
0 had al eerder (om 01.00 uur) plaatsgevonden.
AANPAK GEVOLGENEvides begon op 10 april met het afhandelen van de gevolgen. Het betrof
onder meer een interne en externe evaluatie van het crisismanagement binnen
het drinkwaterbedrijf. De externe evaluatie is uitgevoerd door het COT Insti-
tuut voor Veiligheids- en Crisismanagement. Verder voerde hetzelfde COT een
externe evaluatie uit van de voorbereiding van de druktest, evenals een techni-
sche evaluatie en de afhandeling van de schadeclaims.
Afgelopen zomer zijn de evaluaties afgerond. Vervolgens is een actieplan opge-
steld waarmee punten ter lering door de betrokken partijen in de praktijk kunnen
worden gebracht. Evides keek daarbij met grote zorg naar de ontstane schade. De
ingediende schadeclaims zijn binnen zes weken na de storing afgehandeld. Alle
gedupeerden die de schade niet bij hun eigen verzekeringsmaatschappij konden
claimen, hebben een schadevergoeding van Evides ontvangen.
RESULTATEN EVALUATIESCrisismanagement De storingen zijn in korte tijd adequaat afgehandeld. De watervoorziening is
relatief snel weer volledig hersteld. Van een ‘crisis’ was dan ook in technische
zin geen sprake. Uit een achteraf uitgevoerde analyse van het crisismanagement
bleek dat Evides werd overrompeld door de enorme aandacht van de media en
het tempo van de berichtgeving. Opvallend daarbij was dat het beeld in de media
sterk verschilde van wat er feitelijk aan de hand was. In de beeldvorming was
sprake van 15 grote storingen in Rotterdam en omgeving. In werkelijkheid ging
het echter om enkele grote storingen en een aantal kleinere lekkages. Het bleek
uitermate lastig om dit beeld recht te zetten.
Belangrijke aandachtspunten voor de toekomst zijn volgens Evides de informa-
tievoorziening, het ‘detecteren’ van de omvang en impact van incidenten (waarbij
het niet alleen gaat om de technische impact maar ook om de maatschappelijke
impact en de impact van de media) en de samenwerking met de Veiligheidsre-
gio’s (en daarbinnen de diverse hulpdiensten) binnen het voorzieningsgebied.
Voorbereiding druktestDe voorbereiding van de druktest verliep goed. Evides heeft in een vroegtijdig
stadium een projectorganisatie in het leven geroepen en een draaiboek opge-
steld. Daarnaast is samen met een extern bureau een uitgebreide risicoanalyse
uitgevoerd op grond waarvan diverse beheermaatregelen zijn getroffen.
5641_V12_art478.indd 40 30-12-2009 10:57:00
41Neerslag 2010/I
De hulpdiensten zijn vooraf niet op de hoogte gesteld van de druktest. Dit was
een bewuste keuze, aangezien de test grondig was voorbereid, uit de risicoanalyse
bleek dat de kans dat het mis zou gaan zeer klein was én Evides geen onnodige
onrust wilde oproepen. Het gevolg was echter dat hulpdiensten op 9 april niet
direct een relatie konden leggen tussen de storingen en de druktest, waardoor zij
zelf begonnen met de bestrijding van de lekken. Dat leidde er vervolgens toe dat
het voor Evides lastig was om de regie te voeren op de media- en publieksvoorlich-
ting. Inmiddels zijn afspraken gemaakt met de Veiligheidsregio over uitwisseling
van gegevens.
Technische evaluatieDe evaluatie heeft uitgewezen dat de lekkages zijn ontstaan door een samen-
loop van omstandigheden. Het belangrijkste leerpunt ligt op het vlak van de
besturingssoftware voor de pompbediening. Om het water vanaf Berenplaat in
het net te pompen, beschikt zij over twee elektrische hogedruk-pompstations.
Daarnaast heeft Berenplaat nog een dieselpompstation dat regulier niet wordt
ingezet. Tijdens de druktest is dit pompstation voor de zekerheid ook ingescha-
keld om drukschommelingen te voorkomen in het geval een storing aan één van
de elektrische pompstations zou ontstaan. Bij het verder opvoeren van de druk
bleek:
– dat één van de elektrische pompstations substantieel meer water ging transpor-
teren. Hierdoor werd de volumestroom ongelijkmatig verdeeld over de pomp-
strangen. Dit was een onverwacht effect in de regeling. De oorzaak hiervan
wordt onderzocht;
– dat het dieselpompstation niet in staat was om bij drukken van 48 mwk en
hoger nog water te leveren (dit sloeg dus af). Ook hier moet nader onderzoek
uitwijzen waarom het dieselpompstation dergelijke drukken niet (meer) aan
kan;
– dat door deze beide factoren snelle drukschommelingen ontstonden in het
waterleidingnet. De lekkages zijn ontstaan als gevolg van de snelle drukschom-
melingen in combinatie met een hogere druk op zwakke plekken in het lei-
dingnet.
De evaluatie heeft verder aangetoond dat op de plaatsen waar de lekkages ont-
stonden, sprake was van verschillende soorten leidingmateriaal. Het betrof stalen,
gietijzeren en pvc-leidingen. Bij enkele kleine lekkages ging het om pvc-leidingen
uit de jaren ’70, waarvan inmiddels bekend is dat de kwaliteit kan wisselen. Om
die reden is Evides in 2007 begonnen met het preventief vervangen van deze
leidingen. Op de Hilledijk ging het om een gietijzeren leiding in de grond. Dit
materiaal is zeer sterk en heeft een lange levensduur. Hiernaar vindt momenteel
onderzoek plaats.
Evides zal een hernieuwde risico-inventarisatie gaan uitvoeren op het gehele
gietijzeren leidingbestand en een deel van de stalen leidingen.
Met dank aan Roy Tummers (hoofd Strategie Evides)
5641_V12_art478.indd 41 30-12-2009 10:57:00
Neerslag 2010/I42
Workshop ‘Sturen in de riolering’ – uitwisselen van kennis en ervaring
In het Waterschapshuis in Leusden – hoofdkantoor van waterschap Vallei & Eem – vond afgelopen 12 november de workshop ‘Sturen in de riolering, wat is het doel?’ plaats. Belangrijkste onderwerp: RTC, oftewel Real Time Control – een sturingssysteem waarbij gebruik wordt gemaakt van actuele metingen en eventueel neerslagvoorspellingen – om de afvoer van afval- of oppervlaktewater centraal te reguleren.
Emissiereductie, minder water op straat en een gelijkmatiger aanvoer naar de
zuivering zijn argumenten die genoemd worden om te beginnen met sturing in
de riolering. Ook zijn de kosten relatief laag en hoeven er geen grote infrastruc-
turele projecten opgezet
te worden. Toch passen
weinig gemeenten sturing
in hun stelsel toe in de
praktijk. De implementa-
tie, effectiviteit en risico’s
vormen vaak een struikel-
blok. De workshop moet
aan de hand van praktijk-
voorbeelden een realis-
tisch beeld scheppen van
de valkuilen en mogelijk-
heden van sturing.
De themagroep Ste-
delijk Water van Water-
netwerk is is een van de
initiatiefnemers van de
middag. Volgens Cees-
Anton van den Dool, lid
van de themagroep en
adviseur/projectleider bij
Nelen & Schuurmans, zit
de zaal straks niet vol met
louter RTC-experts. ‘Er
zijn ook mensen aanwezig
5641_V13_art468.indd 42 30-12-2009 10:57:46
43Neerslag 2010/I
die nieuwsgierig zijn, zich willen laten informeren.’ Ervaringen en kennis uitwis-
selen is de insteek vanmiddag.
Op het programma staat een workshop, ingeleid door drie sprekers. Na de
pauze zal er in groepjes aan vijf verschillende cases gewerkt worden. Eerste spre-
ker is Wytze Schuurmans, directeur van adviesbureau Nelen & Schuurmans. Hij
vergelijkt RTC met de cruise control van een auto. Schuurmans: ‘Jij regelt het
systeem, maar het werkt automatisch.’ Zo werkt het ook met RTC. Schuurmans
verwacht dat er binnenkort geen systeem meer aangelegd wordt zonder RTC. De
partijen die nu beginnen met sturing behoren tot de kopgroep en zijn op die
toekomst voorbereid.
Schuurmans’ verhaal vormt een verhelderende opening van de middag. Hij
spreekt voor zo’n vijftig geïnteresseerden. De een welhaast expert op het gebied
van RTC, de ander geïnteresseerd en op zoek naar informatie. Veel mensen van
waterschappen en gemeenten.
Na Schuurmans is Cliff Krijnen als spreker aan de beurt. Krijnen maakt, als
afdelingshoofd Inrichting Openbare Ruimte bij de gemeente Harderwijk, de
implementatie van RTC van dichtbij mee. Hij schetst met de juiste balans tussen
humor en ernst welke problemen zich in het meerjarige traject voordoen. Krij-
nen benadrukt dat het organisatorische aspect van het implementatietraject vele
malen meer ingewikkeld is dan het technische aspect. Een vertrouwensbasis is
van groot belang om met alle partijen de implementatie tot een succesvol einde
te brengen.
Het lukte in dit geval echter niet om een RTC-systeem voor de geplande dead-
line van 31 december 2005 te realiseren. Krijnen signaleert onder de participe-
rende partijen een groeiende onrust en wantrouwen jegens RTC. Ook worden
tekortkomingen aan het stelsel makkelijk aan het RTC-systeem toegeschreven.
Al met al concludeert Krijnen: ‘RTC valt niet mee’. Toch is het volgens hem
belangrijk om de successen te blijven zien. Al worden misschien niet alle doelen
behaald, men is er wel in geslaagd om de geplande – kostbare – uitbreiding van
de RWZI te beperken.
Ook in de gemeente Velsen ging het bepaald niet van een leien dakje. Richard
van Hardeveld, beleidsmedewerker water en riolering bij de gemeente Velsen, is
de derde spreker van de middag. Ook Velsen heeft, op kleine schaal, RTC geïm-
plementeerd. Meetfouten, overschreden deadlines en ontvangstproblemen gooi-
den meermaals roet in het eten. Toch overheerst nu een positief gevoel over de
werking van systeem. De grondige aanpak, aandacht voor betrouwbaarheid en de
kleine omvang van het project zijn hierbij belangrijke succesfactoren. Daarnaast
ziet van Hardeveld als positieve neveneffecten dat de aandacht voor het werke-
lijke functioneren van het stelsel is toegenomen en dat de samenwerking tussen
de binnen- en buitendienst geïntensiveerd is.
De middag werd afgesloten met het in groepen werken aan cases. Verspreid
door het gebouw vonden puntige discussies plaats over de zin en onzin van RTC
5641_V13_art468.indd 43 30-12-2009 10:57:46
Neerslag 2010/I44
in rioleringssystemen. Daarbij lag de focus op het technische, juridische en orga-
nisatorische aspect van een eventuele implementatie. De situaties in de gemeen-
ten Harderwijk en Velsen vormden twee van de vijf cases. De adviezen van groep
3, die zich over de case Harderwijk boog, richtten zich vooral op de technische
en juridische kant. Zorg dat het juridisch goed is dichtgetimmerd, spreek af wie
eventuele claims gaat opvangen. Wat de techniek betreft: zorg dat je zonder een
werkend systeem niet slechter af bent. De situatie mag niet verergeren als de
sturing uitvalt.
Groep 2 boog zich over de case van de gemeente Velsen. Daar kwam onder
meer uit dat de uitdaging van de gemeente Velsen voornamelijk op het organi-
satorische vlak ligt. Hier wordt er samengewerkt tussen de gemeente Velsen en
drie waterschappen. Het creëren van een bestuurlijk en ambtelijk draagvlak voor
de implementatie is essentieel. Ook werd de gemeente op het het hart gedrukt
verder te gaan met het betrouwbaar maken van het systeem door bijvoorbeeld de
communicatie dubbel uit te voeren. Maar: ‘Wees realistisch; het kan altijd fout
gaan.’ Dan is het belangrijk om aantoonbaar zorgvuldig gehandeld te hebben.
De presentatie van de vijf cases betekende ook het einde van het officiële
gedeelte van de middag. Maar niet voor er via een rondvraag nog even gepeild
werd naar de mening van de aanwezigen aangaande RTC. Die rondvraag leerde
dat ongeveer driekwart van de aanwezigen RTC een ‘goed idee’ vond. Ruim de
helft van de zaal verkoos sturen boven investeren. Ook samenwerken op basis van
vertrouwen – in plaats van dichtgetimmerde juridische contracten – kreeg van
ruim de helft van de zaal de voorkeur. Die rondvraag lijkt goed samen te gaan met
de gesignaleerde trend – namelijk dat RTC steeds wijdverbreider aanwezig is.
Tim Fierant
5641_V13_art468.indd 44 30-12-2009 10:57:46
45Neerslag 2010/I
Column
Crisis!Het jaar 2009 ligt alweer achter ons. Het jaar van de
economische crisis en klimaatcrisis. De watersector ont-komt niet aan beide ontwikkelingen.
ALLEREERST DE ECONOMISCHE CRISISDe Nederlandse staatsschuld is in 2009 fors opgelopen en bezuinigingen zijn
de komende jaren noodzakelijk. In feite zijn we zo’n 10% van ons vermogen kwijt
geraakt. Dat moeten we terugverdienen. Alle sectoren zijn aan zet, dus ook de water-
sector. Jaarlijks besteden we in Nederland ongeveer 5 miljard euro aan drinkwater,
afvalwater, grondwater en oppervlaktewater. Door betere samenwerking, integratie en
schaalvergroting zal dit zo’n 10-20% goedkoper moeten. De Unie van Waterschap-
pen heeft haar visie hierop al aan de staatssecretaris gestuurd. Breng de riolering en
primaire keringen onder de verantwoordelijkheid van de waterschappen en laat deze
verder opschalen van 24 waterschappen nu, naar zo’n 10 waterschappen in 2020.
VEWIN is voorstander van integratie in de waterketen. VNG ziet de riolering
vooral als een gemeentelijke taak. Wat brengt 2010 op dit gebied. Ik denk dat we
rekening moeten houden met ingrijpende wijzigingen in het huidige bestel. Dat
biedt ook kansen. Kansen op een hogere doelmatigheid, betere klantgerichtheid en
duurzaamheid.
DAN DE KLIMAATCRISISDe top in Kopenhagen had tot doel de koers uit te zetten voor de komende jaren.
Als watersector krijgen wij volop met de klimaatcrisis te maken. We zullen de uitstoot
van koolzuurgas moeten beperken. Nu is de watersector verantwoordelijk voor 2-4%
van de CO2-emissie. Door zuiniger met energie om te gaan, groene stroom te sti-
muleren en minder chemicaliën te gebruiken kunnen we een aanzienlijke bijdrage
leveren. Dus biologische fosfaatverwijdering en optimale benutting van biogas. Een
mooi voorbeeld van samenwerken in de keten is het produceren van aardgas uit bio-
gas door CO2 er uit te halen en deze CO2 te gebruiken bij de drinkwaterproductie
in plaats van zoutzuur. Benutting van de chemische en thermische energie uit water
door onder andere uitbouw van koude-warmteopslag in het grondwater.
Naast deze zogenaamde mitigatiemaatregelen zal de watersector ook adaptatie-
maatregelen moeten nemen. Hoe gaan we om met extreme regenval, stijgende zee-
spiegel, maar ook drogere en warmere zomers. Uitdagingen volop.
Kennisuitwisseling en delen van praktische ervaring is van cruciaal belang. Daarom
roep ik jullie op om collega’s te stimuleren lid te worden van Waternetwerk.
Roelof Kruize
Roelof Kruize.
5641_V14_art469.indd 45 30-12-2009 10:58:22
Neerslag 2010/I46
4 JUNI 2010: NATIONALE WATERNETWERK SECTIEDAG‘Veilig werken in de watersector’ is het thema van deze dag. Zet
u de datum vast in de agenda. Nadere bijzonderheden volgen.
De meest actuele ontwikkelingen worden gepresenteerd. Het
doel is kennisuitwisseling tussen drinkwaterbedrijven, gemeen-
ten en waterschappen, voor medewerkers in de uitvoering.
BESTUUR SECTIE NOORD NEDERLANDDe sectie Noord Nederland heeft het bestuur kunnen uit-
breiden met een vertegenwoordiger namens de drinkwater-
wereld: Tonny Hemme, werkzaam bij Vitens. Hij zal binnen-
kort de eerste bestuursvergadering bijwonen en zich aan u
voorstellen in nummer 2 van Neerslag.
WATERLOOPBAANIn november 2009 is de nieuwe website Waterloopbaan.nl
gelanceerd. Dit is DE vacaturesite voor de watersector. Op deze
website kunnen waterprofessionals, of zij die het willen worden,
zoeken naar een baan in de watersector. Maar ook kunnen
werkgevers daarop vacatures plaatsen. Zo weten zij er zich van
verzekerd dat deskundige en gemotiveerde mensen daarop rea-
geren. Het adres is: www.waterloopbaan.nl maar u kunt er ook
terecht via een link op de website van Waternetwerk.
CONTRIBUTIES 2010In de ledenvergadering van 27 november zijn de nieuwe con-
tributies voor 2010 vastgesteld. Sectieleden betalen
€ 25 per jaar, mits zij een machtiging hebben afgegeven voor
automatische incasso. De korting daarvoor bedraagt € 5. Wilt
u liever zelf uw contributie overmaken, dan betaalt u dus
€ 30 per jaar. Een los abonnement op Neerslag (binnenland)
gaat € 30 kosten, inclusief een korting voor de automati-
sche incasso. Wordt het abonnement niet per automatische
incasso voldaan, dan kost een abonnement € 35. Een abon-
nement voor het buitenland kost € 5 meer.
V E R E N I G I N G S N I E UW Snummer 1-2010
5641_V15_art470_vernws.indd 46 30-12-2009 10:59:40
47Neerslag 2010/I
WATERNETWERK SCRIPTIEPRIJSNadine Tchetkoua Wacka en Wikke Novalia hebben de
Waternetwerk Scriptieprijs gewonnen. Deze prijs is tijdens
het najaarscongres op 22 september 2009 in Den Haag
uitgereikt. Doordat Wikke Novalia op die dag in Indonesië
verbleef, heeft alleen Nadine Tchetkoua Wacka de prijs in
ontvangst genomen.
WATERNETWERK GAAT MET DE TIJD MEE!Het bestuur en de directie van Waternetwerk hebben beslo-
ten dat post aan de leden zoveel mogelijk digitaal verstuurd
wordt: per email. Nieuws is voor leden te lezen op de web-
site. Ook de uitnodigingen voor bijeenkomsten van de sec-
ties worden voortaan zoveel mogelijk alleen per email ver-
stuurd. Heeft u uw email adres nog niet doorgegeven? Doe
dat dan zo snel mogelijk! Sectieleden die geen computer
of internet hebben krijgen hun post nog op de traditionele
manier opgestuurd, per ‘gewone’ post.
ROADSHOWWaternetwerk probeert zo veel mogelijk leden te werven.
Een belangrijke activiteit zijn de zgn. ‘roadshows’ – een
stand van Waternetwerk die langs de verschillende drink-
waterbedrijven en waterschappen trekt. In november stond
de stand bij Waternet in Amsterdam; in december bezoekt
men PWN, het drinkwaterbedrijf van Noord-Holland. Daarna
gaat de stand naar het Waterschap Zuiderzeeland. Ook het
waterschap Regge en Dinkel en het drinkwaterbedrijf Dunea
(Zuid-Holland) zullen worden bezocht.
KENNISMAKINGSLIDMAATSCHAP WATEROPLEIDINGENCursisten van Wateropleidingen kunnen een gratis kennis-
makingslidmaatschap voor een jaar afsluiten als zij een cur-
sus, zoals UTAZ en HTAZ volgen bij Wateropleidingen. Het
speciale aanmeldingsformulier staat op de website van Water-
netwerk bij ‘lid worden’. Laat het weten aan uw collega’s!
VIDEO’S ‘LEDEN VERTELLEN’Op de website, links op de homepage kunt u sinds kort
video’s bekijken waarin leden vertellen waarom zij lid zijn
van Waternetwerk. Wilt u nieuwe leden werven dan kunt u
hen op deze video’s wijzen.
Wikke Novalia. Foto: Jaap van Peperstraten.
5641_V15_art470_vernws.indd 47 30-12-2009 10:59:41
Neerslag 2010/I48
JAARPROGRAMMA WATERNETWERK 2010Het jaarprogramma 2010 van Waternetwerk is gebaseerd op
de ideeën die door de verschillende themagroepen zijn aan-
gedragen. Dit is de voorlopige versie die nog wordt aange-
vuld met meer activiteiten en specifieke data. De definitieve
versie verschijnt in december 2009.
Het programma bestaat uit:
• 4 jaarlijkse hoogtepunten
• 3 internationale congressen
• 15 themabijeenkomsten
• diverse workshops, symposia en studiedagen
Jaarlijkse hoogtepunten• Voorjaarscongres 16 april - Eindhoven – ‘Staat Nederland aan
de vooravond van een nieuwe structuur voor de watersector?’ Na de presentatie van de miljardennota op Prinsjesdag is er
meer regie vanuit het rijk gekomen op het proces van doel-
matigheidsverhoging in de watersector. Tijdens het voor-
jaarscongres zullen de meest actuele resultaten en stand-
punten gepresenteerd worden.
• Nationale Waternetwerk Sectiedag 4 juni Utrecht – ‘Veilig werken in de watersector; De sectiedag zal als thema veiligheid en arbo
hebben. De meest actuele ontwikkelingen worden gepresen-
teerd. Het doel is kennisuitwisseling tussen drinkwaterbe-
drijven, gemeenten en waterschappen voor medewerkers in
de uitvoering.
• ‘Vierde dinsdag in september’ 28 september - Nieuwspoort (Den Haag); In dit jaarlijks terugkerende evenement vraagt Water-
netwerk aan het Kabinet om haar waterbeleid voor het
komend jaar te presenteren. Daarbij zorgen we voor reac-
ties hierop vanuit onze achterban (UvW, VEWIN, Industrie,
gemeenten, enz.). Doel: een levendige discussie en informa-
tie over de meest actuele beleidswaarnemers.
• Najaarscongres 26 november - Zwolle - Trends in watertechnolo-gie; In samenwerking met DWSI worden maatschappelijke
trends gepresenteerd die van invloed zijn op de ontwikke-
ling van de watertechnologie.
Internationale congressen• Wereld Waterdag 22 maart - Amsterdam; Tijdens Wereld Water-
dag presenteert Waternetwerk in samenwerking met andere
organisaties (NWP, Unesco, IWA) de voortgang van het
behalen van de Millennium Development Goals. Het gaat
met name om de rol die Wateroperating Partnerships hierin
kunnen betekenen.
• Cities of the Future 23-25 augustus - Amsterdam; Tijdens Sail
zal het congres Cities of the Future georganiseerd worden.
5641_V15_art470_vernws.indd 48 30-12-2009 10:59:41
49Neerslag 2010/I
Hoe zien de steden van de toekomst eruit op het gebied van
water. Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen. Hoe adapte-
ren steden aan de klimaatverandering.
• Water and Energy 10-12 november - Amsterdam; In vervolg op
het IWA concgres Water and Energy in Kopenhagen (okto-
ber 2009) organiseert Waternetwerk samen met de IWA het
tweede IWA congres over Water en Energie.
ThemabijeenkomstenEerste kwartaal 20101. De productie van algen en de benutting van algen
– Schiphol
2. Aansprakelijkheid en schadevergoeding – Breda
3. Rioleringsplannen met oog voor de toekomst – Assen
4. Water en Ruimtelijke Ordening – Rotterdam
Tweede kwartaal 20105. Nieuwe Drinkwaterbronnen (verzilting) – Dordrecht
6. Sluiten van kringlopen in de industrie – Amersfoort
7. Functioneel beheer en Assetmanagement – Arnhem
8. Klantenservice-nieuwe diensten – Alkmaar
Derde kwartaal 20109. Bodemenergie; de bestuurlijk-juridische hobbels – Amers-
foort
10. Reststoffenbeleid, bijvoorbeeld fosfaatterugwinning
– Leeuwarden
11. Rol van de media: hoe ga je hier als waterorganisator mee
om – Utrecht
12. Bedrijfsvergelijkingen in de sector – Leiden
13. Co-vergisting – Breda
Vierde kwartaal 201014. Stand still principe vanuit KRW – Delft
15. Real time Control – Groningen
16. Centrale versus Decentrale Concepten – Tilburg
17. Schaarste en duurzaamheid – Lelystad
Voor de actuele agenda, het laatste nieuws en overige infor-
matie: www.waternetwerk.nl
Voor vacatures in de watersector: www.waterloopbaan.nl
Voor vragen en opmerkingen e-mail naar:
5641_V15_art470_vernws.indd 49 30-12-2009 10:59:41
Neerslag 2010/I50
Aan de waterkant
De Grote kroosvaren onder de loep
De Grote kroosvaren (Azolla filiculoides) is een miniatuur watervarentje. Dit plantje vormt een serieuze bedreiging voor de levensgemeenschappen van stil-staande, voedselrijke wateren, maar misschien moeten we toch maar gewoon wen-nen aan deze fraaie exoot.
GROTE SCHOONHEID OP DE VIERKANTE CENTIMETERGrote kroosvaren klinkt erg groots, voor zo’n klein plantje als Azolla filiculoi-
des eigenlijk is. Het is een miniatuur watervarentje dat maximaal twee tot drie
centimeter groot wordt en als eendenkroos op het wateroppervlak drijft. Deze
soort bestaat uit schubachtige blaadjes die dakpansgewijs over elkaar liggen en
die zo grotere samengestelde bladen vormen.
Van heel dichtbij zijn kroosvarens fantastisch mooi om te zien: zacht groen
met donzige witte randjes, zoals sommige vetplanten die ook hebben. Mensen
met een goede loep of binoculair moeten dit varentje beslist eens van dichtbij
De schubachtige blaadjes van de Grote kroosvaren zijn zachtgroen, met donzige witte rand-jes. Foto’s: Maarten Zonderwijk.
5641_V16_art471.indd 50 30-12-2009 11:00:34
51Neerslag 2010/I
bekijken. In de herfst kleuren ze vaak opvallend rood, zodat het gehele waterop-
pervlak een fraaie rode gloed krijgt. Dit verschijnsel kan men, met uitzondering
van de provincie Zeeland, in geheel Nederland aantreffen, maar in het westen is
de kans het grootst.
Echte bloemen hebben de kroosvarens niet. Zij vormen sporenkapsels die los
drijvend in het water bevrucht worden door andere sporen met weerhaakjes. De
kroosvarens kunnen zich ook gemakkelijk delen en zich zo verspreiden.
De vaste begeleiders van Grote kroosvaren zijn Bultkroos en Grof hoornblad.
Zij hebben geen van alle wortels in de bodem. Zij drijven aan de oppervlakte en
vormen zo’n dicht dek dat er in de waterkolom weinig leven meer mogelijk is.
GESCHIEDENISIn Nederland komt naast de Grote kroosvaren ook de minder algemene Kleine
kroosvaren voor. Deze soort is eigenlijk alleen door zijn grootte van zijn broer te
onderscheiden. Beide soorten horen tot een oud geslacht. Azolla’s kwamen ander-
half miljoen jaar geleden al in onze streken voor, zoals blijkt uit de sporenkapsels
die bij het geologisch onderzoek in oude kleilagen worden aangetroffen.
Uit dat onderzoek is echter ook gebleken dat in de voorlaatste ijstijd het kli-
maat zo bar was dat de Azolla’s hier toen geheel zijn verdwenen. De kroosvarens
die we nu in Nederland kennen, komen uit de warme delen van Noord en Zuid-
Amerika. Zij zijn aan het eind van de negentiende eeuw ingevoerd op Europese
landgoederen en van daaruit verwilderd.
In de praktijk van het waterbeheer worden zij tot de groep van invasieve exoten
gerekend. Ze zijn ‘exoot’ omdat ze zich niet uit eigen beweging ergens gevestigd
hebben en ‘invasief’ omdat ze zich op de nieuwe groeiplaats enorm goed mani-
festeren.
STIKSTOFBOMMENEen bijzondere bondgenoot van de kroosvarens is een specifieke soort blauw-
wier. Dit microscopisch kleine wier leeft tussen de Azolla-schubben en kan stik-
stof uit de lucht binden. De kroosvarens kunnen de gebonden stikstof op hun
beurt weer opnemen als bouwstof. Pas als er in strenge winters veel kroosvarens
afsterven, komt alle geaccumuleerde stikstof ineens vrij. Dat betekent dat de
voedselrijkdom van het water ineens omhoog schiet, een vorm van biologische
eutrofiëring dus.
Deze watervarentjes kunnen overigens heel goed leven in een omgeving waar
weinig andere plantensoorten het uit kunnen houden. Zij hebben een voorkeur
voor voedselrijk water met een hoog fosfaat- en carbonaatgehalte; dit wordt ook
wel hard water genoemd. Daarbij vormt een hoog chloridengehalte in het water
geen probleem voor de Azolla’s en dat is dan ook de voornaamste reden dat ze
zich zonder veel concurrentie zo sterk kunnen ontwikkelen in de brakke wateren
van West-Nederland.
5641_V16_art471.indd 51 30-12-2009 11:00:34
Neerslag 2010/I52
PROBLEEM VOOR WATERBEHEERDERS
Invasieve soorten als
Grote kroosvaren kun-
nen water- en natuurbe-
heerders voor grote pro-
blemen stellen. Voor de
levensgemeenschappen in
stilstaande, voedselrijke
wateren zijn de monocul-
turen van Azolla een seri-
euze bedreiging. Voor de
waterkwaliteit speelt de
afsluiting van het opper-
vlak ook een negatieve rol.
De zuurstofhuishouding in
het water wordt daardoor
namelijk erg kritisch voor
waterdieren. In technische
zin hebben waterbeheer-
ders vaak ook nog eens
problemen met de roosters
bij stuwen. Die verstoppen
door de vele tonnen aan
minuscule varentjes die
zich ophopen en haast
niet te verwijderen zijn.
Aan de andere kant
moeten we misschien ook maar gewoon wennen aan deze exoot. Nu de winters
steeds zachter worden en de zomers warmer, zal deze soort zich steeds verder
uitbreiden, zeker in gebieden waar de voedselrijkdom en verontreiniging een rol
spelen.
Misschien moeten we dan maar eens vaker langs de oever door de knieën, om
ons te verbazen over de kracht en schoonheid van zo’n klein exotisch plantje.
Maarten Zonderwijk is freelance natuurfotograaf, hij woont in Deventer en werkt als beleidsecoloog bij het waterschap Regge en Dinkel.
5641_V16_art471.indd 52 30-12-2009 11:00:40
53Neerslag 2010/I
Monitoring afvalwater via TOC-meting
INLEIDINGIMD BV heeft mobiele meetwagens ontwikkeld, waarmee bedrijven op een
snelle manier inzicht krijgen in de kwaliteit van het afvalwater. Dit gebeurt op basis van TOC-metingen. TOC staat voor Total Organic Carbon en is, evenals BZV en CZV een maatstaf voor de hoeveelheid organische belasting in het afval-water. Door de TOC-meetgegevens op het SCADA-systeem van het bedrijf te visualiseren, ontstaat een toegankelijke tool om in te spelen op de trend van de vervuilingswaarde van het water. De tool kan tevens goed worden gebruikt om grondstof- en/of productverliezen te reduceren. De behoefte aan TOC-metin-gen heeft ertoe geleid dat diverse bedrijven, vaak na testen met een mobiele TOC-meting, vaste TOC-opstellingen door IMD hebben laten realiseren. Er zijn momenteel al diverse referenties bij bijvoorbeeld de zuivelindustrie en bij bier-brouwerijen. In dit artikel wordt nader op de achtergrond en de toepassing van TOC-metingen ingegaan.
TOC-METINGTOC-meting is een analytische bepaling van totaal organische koolstof, die met
een tijdsinterval van circa 4 minuten wordt uitgevoerd. De TOC-bepaling heeft
een goede relatie met de CZV-bepaling. Deze verhouding is wel afhankelijk van
5641_V17_art474.indd 53 30-12-2009 11:08:40
Neerslag 2010/I54
het type afvalwater.De TOC-bepaling kan worden uitgebreid met een module voor
stikstofbepaling. Bij levensmiddelenbedrijven wordt meestal gerekend met een
vaste verhouding tussen CZV en stikstof. In het geval van de meetwagen (mobiele
opstelling) is de TOC-meting geïnstalleerd in een aanhangwagen die verder voor-
zien is van een monstervoorbehandelingsunit, pomp, lucht- en watervoorziening
en plc. De plc ontvangt meetsignaal van het geloosde debiet. Op basis van de
combinatie van de debietmeting en de TOC-bepaling wordt een berekening van
het aantal vervuilingseenheden (ve) uitgevoerd, die gelden voor het tijdsbestek
van 4 minuten. Tevens wordt cumulatief de ve-waarde per 24 uur berekend. Ver-
schillende gegevens kunnen via de gsm-modem per sms wordt verstuurd.
IMD biedt de mobiele TOC-meting en ook andere meet- en randapparatuur
onder huurcondities aan om zo zicht te krijgen op de afvalwatersituatie. Aan-
sluitend hieraan kan de klant zelf of met behulp van IMD het optimaliseren van
processen ter hand nemen. Indien een bedrijf overweegt een TOC-meter aan te
schaffen, is een huurperiode een manier om ervaringen op te doen.
Op welke momenten treedt een bovengemiddelde verontreiniging van het afvalwater op?
Het is wenselijk het antwoord op deze vraag te kunnen geven. Troebelheids-
meting is een methode om pieken en trends in de afvalwatervervuiling te detecte-
ren/monitoren en op basis hiervan maatregelen te nemen. Het is echter een kwa-
litatieve meting die geen exacte waarden genereert. Bovendien kan bijvoorbeeld
water dat vrijkomt bij reinigingen de troebelheids-meting beïnvloeden en zijn er
componenten die wel bijdragen in de vervuilingswaarde, maar die niet of onvol-
doende worden gedetecteerd door de troebelheidsmeting, zoals bijvoorbeeld sui-
keroplossingen. De TOC-meting is hiervoor een goed alternatief, omdat daarmee
wel alle componenten worden geanalyseerd waarin koolstof aanwezig is.
De data zijn op afstand uit te lezen en te exporteren naar bijvoorbeeld Excel.
5641_V17_art474.indd 54 30-12-2009 11:08:42
55Neerslag 2010/I
De volgende data worden aangegeven:
– Debiet, kg TOC, kg CZV en NKj (berekend) per monstername en per dag;
– Ve-waarde per monstername, prognose ve-waarde per dag, ve-waarde totaal per
dag.
De bewerkte data kan in absolute getallen en grafisch worden weergegeven.
BORGING BELASTING ZUIVERING (ESCAPEVOORZIENING)De biologische zuivering (awzi) bij bedrijven wordt vaak zonder aanvullende
voorzieningen (zoals een buffertank) blootgesteld aan een sterk wisselende belas-
ting. Door toepassing van een buffertank, waarbij vaak ook reeds denitrificatie of
voorzuivering plaatsvindt, wordt een afvlakking van de belasting van de zuivering
bereikt. Eventueel kan dit bij bedrijven die geen continue productie hebben wor-
den bereikt door een variabel niveau in de buffertank te hanteren.
Ondanks het gebruik van een buffertank kan het toch voorkomen dat een
calamiteit bij het bedrijf optreedt, die ertoe kan leiden dat de awzi wordt over-
belast. Een dergelijke overbelasting brengt veel problemen met zich mee zoals
bijvoorbeeld uitspoeling van slib, het niet voldoen aan de lozingseisen, verhoogde
kosten voor zuiveringsheffing, stankoverlast e.d.. Het kan een tijd duren voordat
zuivering weer hersteld is.
Deze nadelen kunnen worden voorkomen indien tijdig op een calamiteit kan
worden gereageerd. Primair is het daarbij van belang dat een snelle terugkoppe-
ling van de afwijkende afvalwaterkwaliteit naar de betreffende operator van het
productieproces of de awzi plaatsvindt. Dit kan bij een vaste opstelling van de
TOC vrij eenvoudig gerealiseerd worden via een terugkoppeling van het SCADA-
systeem. De bron van de calamiteit kan hierbij zo snel mogelijk worden getraceerd
en afgesloten. Daarnaast is het zaak om het deel van de lozing bij een calamiteit,
die veelal op dat moment nog in de bedrijfsriolering aanwezig is, apart te kun-
nen opslaan. Hiervoor kan tevens het meetsignaal van de TOC-meting worden
5641_V17_art474.indd 55 30-12-2009 11:08:45
Neerslag 2010/I56
gebruikt. Via de ve-berekening kan binnen het
regelsysteem (naast de melding aan de operators)
een sturing van de afvalwaterstroom naar een
escapevoorziening worden gerealiseerd. Hierbij
wordt op dat moment de afvalwaterstroom (met
een verhoogde vervuiling) niet gestuurd naar de
buffertank, maar (tijdelijk) naar een escapetank,
totdat de kwaliteit weer normaal is, waarbij de
reguliere afvoer weer hervat kan worden.
Hiermee is bereikt dat er een interceptie
plaatsvindt van de calamiteit, omdat deze tijdelijk
is gebufferd in de escapetank. Vanaf deze situatie
zijn de volgende oplossingen denkbaar:
– een separate afvoer bijvoorbeeld per as (en
verwerking in een vergisting)
– een gecontroleerde afvoer naar de eigen
awzi.
Het doel van de inrichting van de TOC-meting is in beide gevallen bereikt,
namelijk dat een calamiteit in het bedrijf gecontroleerd wordt gemanaged.
DISCREPANTIEONDERZOEKNaast applicaties in de industrie zijn er ook andere toepassingsmogelijkhe-
den, zoals bijvoorbeeld in rioolwater en bij het influent van rioolwaterzuiveringen
(rwzi). Hierbij kan worden gedacht aan de toepassing van de TOC-meting bij
discrepantieonderzoek.
Discrepantie is een thema bij de waterkwaliteitsbeheerders dat steeds meer
aandacht krijgt om meer en beter inzicht te krijgen in de verhouding tussen de
gemeten vervuilingseenheden en vervuilingseenheden waarvoor de heffingsaan-
slag wordt opgelegd. Onderzoek naar dit verschil kan met de huidige technieken
zoals meting en monstername tot onvoldoende inzichten leiden, waardoor het dis-
crepantieonderzoek moeizaam verloopt. Een TOC-meting kan bij het discrepan-
tieonderzoek één van de tools te zijn waardoor sneller dit probleem onderzocht
kan worden. Eventueel kan een TOC-meting ondersteund worden door aanvul-
lende andere on-line parameters. Daarnaast kan het ook wenselijk zijn eveneens
de anorganische koolstof te meten. In dat geval is sprake van een TC-meting, die
ook met dezelfde analyser uitgevoerd kan worden. Wanneer discrepantie en de
omvang zijn vastgesteld kan dit voor de waterkwaliteitsbeheerder een startsein zijn
voor een nadere cijfermatige onderbouwing. Dit is voor IMD het vertrekpunt om
de diensten en expertise op het terrein van meting en monitoring, meer specifiek
op gebied van TOC-meting, en alle voorkomende veldwerkzaamheden in relatie
tot het discrepantieonderzoek aan te bieden. Daarbij behoren ook aspecten als
(het organiseren van) technische aanpassingen, verwerken van data en rapporte-
ren aan de opdrachtgever.
A. Schenkel en W. Heusinkveld, IMD BV
5641_V17_art474.indd 56 30-12-2009 11:08:47
57Neerslag 2010/I
De techniek achter samenwerkingIn de watersector wordt op allerlei vlakken samengewerkt. Ook het samen
meten in bijvoorbeeld de gemeentelijke riolering komt steeds meer voor. Derge-lijke meetsystemen moeten aan verschillende voorwaarden voldoen. H2gO is een monitorings- en beheerssysteem dat aan deze voorwaarden voldoet en daarom ook al bij meerdere projecten gebruikt wordt. Hoewel H2gO in het verleden vooral gebruikt werd voor het verzamelen van gegevens uit het veld (als teleme-triesysteem) heeft het de laatste jaren een behoorlijke ontwikkeling doorgemaakt . Zo is het flink uitgebreid op het gebied van datavalidatie, analyse en Real time controle. H2gO wordt zodoende voor het gehele proces van operationeel meten, databeheer en analyse toegepast.
WAAROM SAMENWERKEN?Samenwerken is de trend in het waterbeheer. Het kan daarbij gaan om samen-
werking tussen de verschillende disciplines, maar ook tussen verschillende par-
tijen. Dat samenwerking steeds belangrijker wordt is ook niet zo vreemd. Het
wordt erg gestimuleerd vanuit de rijksoverheid, zo bevat het Nationaal Bestuurs-
akkoord Waterketen letterlijk de volgende tekst: ‘Gegeven de fysieke verweven-
heid van riolering en afvalwaterzuivering realiseren de gemeenten en waterschap-
pen permanente samenwerking in het afvalwaterbeheer’. Naast deze stimulans,
heeft samenwerking natuurlijk ook veel voordelen: je deelt kennis, er vindt betere
afstemming plaats en het kan een flinke kostenbesparing opleveren. De voor-
delen worden nog groter als samenwerking ook bestaat uit samen meten en
het samen analyseren van meetgegevens. Daarbij ontstaat namelijk inzicht in het
totale systeem, wat in sommige gevallen tot hele verhelderende inzichten kan
leiden. Maar hoe wordt een dergelijke samenwerking technisch ingericht?
Vanuit het oogpunt van telemetrie zijn er drie vormen van samenwerking
mogelijk. Deze worden hieronder beschreven. Daarbij wordt uitgegaan van een
samenwerking tussen een gemeente en een andere partij (bijvoorbeeld het water-
schap) die het gezamenlijke systeem beheert.
– Scenario 1: De gemeente behoudt zijn eigen telemetriesysteem en de meet-
gegevens worden dus in de eigen hoofdpost opgeslagen. Door middel van
een export worden deze gegevens ontsloten naar het gemeenschappelijke
systeem.
– Scenario 2: De gemeente heeft een eigen systeem, maar alle nieuwe of spe-
cifieke locaties (bijvoorbeeld overstorten) worden direct ontsloten naar het
gemeenschappelijke systeem. Gegevens uit het eigen systeem kunnen door
middel van een export eventueel ook worden overgezet naar het gemeenschap-
pelijke systeem.
5641_V18_art475.indd 57 30-12-2009 11:02:22
Neerslag 2010/I58
– Scenario 3: De gemeente
heeft geen eigen systeem
(meer). Alle meetgege-
vens gaan direct naar
het gemeenschappelijke
systeem. Via dit systeem
kan de gemeente zijn eigen
infrastructuur monitoren
en besturen.
Het is overigens niet zo dat
het ene scenario het andere
uitsluit. In één samenwerkings-
verband kunnen verschillende
scenario’s naast elkaar voor-
komen. De voorwaarde is dan
natuurlijk wel dat het geza-
menlijk systeem alle vormen
ondersteunt. Andere belang-
rijke punten waaraan een
gemeenschappelijke systeem
moet voldoen zijn:
– Een uitgebreide rechten-
structuur: Als meerdere par-
tijen samen gaan meten is er
vaak sprake van veel verschil-
lende soorten gebruikers
en meerdere meetnetten.
Het is daarom van belang
dat het systeem uitgebreide
mogelijkheden biedt op het
gebied van autorisatie.
– Uitgebreide communicatie-
mogelijkheden: in de water-
sector zijn veel verschillende
soorten dataloggers, gemaal-
computers en meetvoor-
zieningen in gebruik. Deze
communiceren vaak alle-
maal op een andere manier
en in een andere ‘taal’. Om
niet alle hardware te moeten
vervangen is het dus belang-
rijk dat het systeem met alle
verschillende locaties kan
communiceren.
Scenario 1.
Scenario 2.
Scenario 3.
5641_V18_art475.indd 58 30-12-2009 11:02:23
59Neerslag 2010/I
– Automatische validatiemogelijkheden: meten is de eerste stap om inzicht te
krijgen in een systeem. Maar om echt met de data aan de slag te kunnen is het
van wezenlijk belang dat de data goed gecontroleerd zijn. Een deel van deze
controles kunnen automatisch uitgevoerd worden. Dit bespaart de gebruiker
veel tijd en het zorgt ervoor dat problemen met de meetopstelling eerder
gesignaleerd worden (doordat er ‘foute data’ binnenkomen)
Een systeem dat voldoet aan al deze voorwaarden is H2gO. H2gO is een uit-
gebreid monitorings- en beheerssysteem ontwikkeld door I-Real in nauwe samen-
werking met de watersector. Momenteel wordt H2gO ingezet bij drie samenwer-
kingsverbanden tussen een waterschap en gemeenten; bij Hoogheemraadschap
Hollands Noorderkwartier, waterschap
Rivierenland en Hoogheemraadschap
de Stichtse Rijnlanden. Deze laatste
samenwerking is onlangs ‘live’ gegaan.
In het project heeft het Hoogheem-
raadschap samen met twaalf inlig-
gende gemeenten een uitgebreid net-
werk aan laten leggen met 130 nieuwe
en 40 bestaande meetlocaties. Met dit
netwerk hopen zij het daadwerkelijk
functioneren van de riooloverstorten
in beeld te krijgen. Binnen dit project
verzorgt H2gO de informatie-uitwis-
seling en presenteert, rapporteert en
analyseert het de meetgegevens.
DATA ANALYSEOp het gebied van data-analyse is
H2gO de laatste jaren sterk uitgebreid.
Op het moment dat een meetwaarde
in de database van H2gO wordt weg-
geschreven, wordt het meteen al auto-
matisch gevalideerd op basis van de
verschillende regels (min/max waar-
den, afwijkend meetinterval, toekomst
waarden). Naast de automatische vali-
datie kunnen meetwaarden ook nog
gevalideerd worden op basis van log-
boek informatie en verschillende tests
(bijvoorbeeld een test op uitschie-
ters). Tenslotte kunnen meetreeksen
ook nog geanalyseerd worden op
correlaties. Al deze functionaliteiten
moeten er voor zorgen dat goede,
bruikbare meetreeksen ontstaan. Der-
Waterschap Rivierenland gebruikt H2gO
onder andere voor het project Samen
meten met de gemeenten. Overstortme-
tingen van de 36 inliggende gemeenten
worden indirect uitgelezen, wat betekent
dat WSRL een koppeling heeft gemaakt
met de bestaande telemetriesystemen
van circa 25 gemeenten (scenario 1).
Ook zijn er gemeenten die de moni-
toring van de overstorten geheel door
WSRL laten verzorgen (scenario 3), de
gemeente en het waterschap kunnen
beide via internet bij de omgeving.
Daarnaast gebruikt WSRL H2gO als
Waterbeheer Informatie Systeem. Alle
data uit de vier gebruikte telemetriesy-
stemen in het waterbeheer, worden mid-
dels (XML-) koppelingen automatisch
in H2gO ingebracht. Daarnaast wordt
H2gO gevuld met alle handopnamen
(waterstanden, grondwaterstanden en
neerslagmetingen) deze worden bijvoor-
beeld vanuit excelsheets of door exports
die op het netwerk worden geplaatst,
automatisch ingelezen. Vervolgens wor-
den in H2gO alle grafieken, rapportages
en analyses gedaan die noodzakelijk
zijn. Iedereen binnen het waterschap
heeft toegang tot de applicatie via intra-
net of internet.
5641_V18_art475.indd 59 30-12-2009 11:02:24
Neerslag 2010/I60
gelijke meetreeksen zijn
van wezenlijk belang om
een beeld te krijgen van
het functioneren van
een stelsel.
Het automatisch vali-
deren van meetwaar-
den is ook noodzakelijk
voor het gebruik van
een andere functiona-
liteit die H2gO biedt:
Real Time Controle
(RTC). Bij RTC wordt
er gestuurd op basis van
actuele gegevens. RTC
wordt gezien als de trend
voor de toekomst. De
reden hiervoor is eigen-
lijk erg simpel. Water-
systemen zijn vaak erg
dynamisch, met continu
veranderende omstan-
digheden. Om een der-
gelijk systeem zo efficiënt
mogelijk te gebruiken is
sturing nodig op basis
van actuele gegevens.
Om te voorkomen dat
er gestuurd wordt op
basis van foute of oude
waarden is validatie en
controle bij RTC onmis-
baar.
H2gO heeft de laatste jaren een enorme ontwikkeling doorgemaakt, van een
telemetrie systeem naar een monitorings- en beheerssyteem met uitgebreide moge-
lijkheden voor databeheer, datavalidatie en analyse. Deze groei zal de komende
jaren zeker verder worden doorgezet. De ontwikkelingen op samenwerkingsge-
bied en regelgeving en de daarmee gepaard gaande veranderingen in de water-
sector zijn groot en zullen (technische) ondersteuning nodig blijven hebben.
Marije Stronks, I-real
5641_V18_art475.indd 60 30-12-2009 11:02:25
61Neerslag 2010/I
Herstellen loopranden voor- en nabezinktanks
Loopranden op rioolwaterzuiveringsinstallaties worden zowel chemisch als mechanisch zwaar belast. Bij Waterschap Rijn en IJssel is dit niet anders. Het waterschap beschikt over verschillende uitvoeringen van loopranden: prefab seg-menten, betonwand/rand met voorspanning en betonwand/rand zonder voor-spanning. De randen zijn afgewerkt met een kunstharsmortel loopvlak.
In het verleden zijn aan de loopvlakken en voegovergangen reparaties uitge-voerd. Na inspectie bleken alle typen constructies schade te vertonen, zoals een versleten afwerklaag, krimpscheuren in het oppervlak tot 10 à 20 millimeter, plaatselijk craquelé van het loopvlak, schade door zout, vorst en algengroei en schade bij voegovergangen: onder meer de stalen opdekplaten komen los. Het schadebeeld per constructietype en rwzi loopt uiteen. Het beheer en onderhoud zijn van grote invloed op de omvang van de schade.
In de praktijk blijken de tanks langer mee te gaan dan overige zuiveringson-
derdelen. Voor- en nabezinktanks blijven na een aanpassing of verbouwing van
een zuiveringsinstallatie vaak behouden. Streven naar een langere levensduur
dan voor andere zuiveringsonderdelen is daarom rendabel. In het verleden had
onderhoud aan de betonconstructie weinig aandacht. Onderhoud aan beton-
constructies blijkt echter van belang voor het instandhouden van het zuiverings-
proces. Het is aan te bevelen om inspectie en onderhoud aan betonconstructies
structureel in het onderhoudsprogramma op te nemen.
Daarnaast is het van belang om in het ontwerp schadeveroorzakende invloeden
op te heffen. Te denken valt aan een geïntegreerde verwarming van de loop-
rand als gladheidbestrijding in plaats van het strooien van zout. Ook algengroei
5641_V19_art477.indd 61 30-12-2009 11:03:13
Neerslag 2010/I62
en de daarmee samen-
hangende aantasting
moeten in het ontwerp
worden meegenomen.
Zo kan voorkomen
worden dat water langs
de wand naar bene-
den stroomt, waardoor
een voedingsbron voor
algen verdwijnt. Ook
coatings kunnen een
oplossing bieden. Voor-
spannen van de tanks/
loopranden vermindert
de kans op oppervlak-
kige krimpscheuren in
het beton en de loopvlakafwerking. Een afwerking van een kunstharsmortel gaat
hierdoor langer mee.
Tevens zijn dilatatievoegen niet nodig, waardoor kwetsbare onderhoudsgevoe-
lige voegovergangen vervallen. Om gladheid van loopranden door opvriezend
vocht tegen te gaan, wordt traditioneel met zout gestrooid, al dan niet in com-
binatie met een föhn op de brug. Aan deze vorm van gladheidsbestrijding kleeft
een aantal nadelen: het kost veel tijd, het is slecht voor het milieu en het zout
komt – behalve in de bodem en water – ook in het beton van de wand en het loop-
vlak terecht. Dit kan op den duur forse schade veroorzaken aan de constructie.
De constructies zijn hier niet tegen bestand. Bij het herstellen van de loopranden
is men afhankelijk van de constructie.
Verder moet rekening gehouden wor-
den met gladheidsbestrijding door ver-
warming, het wegnemen of opheff en
van kwetsbare constructieonderdelen,
onderhoudsarme herstelmaatregelen,
minimale buitengebruikstelling, lange
levensduur (50 jaar), garantie op de
constructie en de totale kosten over de
gehele levensduur.
Twee oplossingen zijn uiteindelijk
met elkaar vergeleken. De eerste is
het herstellen van loopranden door
kunstharsmortel. Hierbij wordt het
bestaande loopvlak verwijderd en ver-
warming aangebracht en vervolgens
een nieuwe looprand op basis van een
kunstharsmortel. Op de plaats van
dilataties zijn bijzondere maatregelen
nodig zoals voegplaten.
5641_V19_art477.indd 62 30-12-2009 11:03:15
63Neerslag 2010/I
VOOR- EN NADELENHet aanbrengen van kunstharsmortel kent voor- en nadelen:
• Het materiaal is minder geschikt bij niet voorgespannen wanden. Extra onder-
houd aan dilataties is noodzakelijk (herstelgebied van de dilataties neemt per
herstelronde toe). Kwetsbare constructieonderdelen blijven bestaan;
• Bij dilatatievoegen is tussentijds onderhoud (plaatselijk herstel) noodzakelijk
(om de vier tot acht jaar);
• De verwachte levensduur bedraagt 10 tot 20 jaar;
• Er is een beperkte of geen garantie op de herstelmaatregel;
• Gladheidsbestrijding door looprandverwarming is mogelijk;
• De tank zal enkele dagen buiten gebruik zijn in verband met uitharding van
de kunsthars;
• Water blijft langs de tankwand lopen, hetgeen algengroei bevordert;
• Aan het einde van de levensduur zijn de loopranden niet herbruikbaar, er is
geen sprake van een restwaarde;
• Door regelmatig terugkerend onderhoud en de beperkte levensduur zijn de
totale kosten hoog. De tweede oplossing bestaat uit het herstellen van loopran-
den door een roestvaststalen looprand. Na het verwijderen van het bestaande
loopvlak wordt de verwarming aangebracht. Vervolgens brengt men een spe-
ciaal sneluithardende mortel op hoogte aan. Op deze mortellaag worden de
roestvaststalen looprandelementen gelegd. De stalen loopranden hebben een
dakprofiel en steken voorbij de wand, waardoor water niet langs de wand loopt
maar van de rand op de grond of in de goot valt.
VOOR- EN NADELENMaar ook vervanging door een roestvaststalen looprand kent voor- en nadelen:
• Door speciale gepatenteerde bevestiging is een rvs-looprand geschikt voor wan-
den met dilataties;
• Gladheidsbestrijding door looprandverwarming is goed mogelijk;
• Tank zal slechts beperkt buiten gebruik zijn; vier uur na het aanbrengen van
de elementen kan de ruimerbrug weer in gebruik worden genomen;
• Water loopt niet langs de wand;
• Tien jaar garantie op constructie;
• De verwachte levensduur bedraagt 25 tot 50 jaar;
• Onderhoudsvrij onder andere door gepatenteerde bevestiging;
• Materialen zijn herbruikbaar en hebben aan het einde van de levensduur een
hoge restwaarde;
• Hoge investeringskosten, maar door het uitblijven van periodiek onderhoud
en de lange levensduur zijn de totale kosten concurrerend.
Het waterschap heeft gekozen om dit jaar vier tanks (twee voorbezinktanks op
rwzi Etten, één nabezinktank in Lichtenvoorde en één nabezinktank in Ruurlo)
te voorzien van een roestvaststalen looprand, inclusief looprandverwarming.
Diederik Speksnijder en Wim ter Voert, waterschap Rijn en IJssel
5641_V19_art477.indd 63 30-12-2009 11:03:15
Neerslag 2010/I64
Uit de pers
DIJKGRAAF GELUK STEUNT VOORSTEL VOOR BESPARINGEN VAN UNIE VAN WATERSCHAPPEN
■ RIDDERKERK – De Unie van Waterschappen kreeg eind september van de
Staatssecretaris van Verkeer en Waterschap het verzoek een bijdrage te leveren
aan de besparingen op de Rijksbegroting vanaf 2011.
Vandaag presenteerde Sybe Schaap, de voorzitter van de koepelorganisatie van
de 26 waterschappen in ons land het voorstel aan mevrouw Huizinga. Onder de
titel ‘Actie Storm’ doet de Unie een aantal voorstellen voor een doelmatig en
rationeel waterbeheer in ons land in combinatie met de gevraagde bijdrage van
een besparing van tenminste honderd miljoen euro per jaar.
Allereerst pleit de Unie van Waterschappen voor een herschikking van de
taken in het waterbeheer. Met twee beheerders, een nationale – Rijkswaterstaat
– en een regionale – de waterschappen – kan het beleid voor wat betreft de water-
systemen nog doelmatiger. ‘Een prima plan’ vindt ook dijkgraaf Geluk van Hol-
landse Delta: ‘je voorkomt dat bij het maken van plannen te veel bestuurslagen
zich er mee bemoeien. Nu beperk je jezelf tot die bestuurslaag, die daar ook het
beste is voor toegerust, de waterschappen’.
Ook is Geluk ervan overtuigd dat er nagedacht moet worden over een nauwere
samenwerking in de afvalwaterketen tussen gemeenten en waterschappen. ‘De
Unie wil samen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een plan maken om
het beheer van de riolering en de zuivering van het rioolwater bij de waterschap-
pen onder te brengen’, aldus Geluk, die daarmee instemt met dit plan van de
Unie.
De waterschappen willen verder bekijken of er ook een nauwere samenwerking
met de gemeenten mogelijk is als het gaat om de inning van de waterschapslasten.
Bij het Hoogwaterschermingsplan wil de Unie dat de waterschappen niet alleen
de uitvoering van deze versterkingswerken op zich nemen, maar ook verantwoor-
delijk zijn voor de financiering ervan.
De waterschappen ontzien zichzelf niet bij de bezuinigingsoperatie ‘Actie
Storm’: het plan om te fuseren tot grotere waterschappen die samenvallen met
de stroomgebieden in ons land is in studie. ■■
Bron: afdeling Communicatie van waterschap Hollandse Delta.
5641_V20_art480_persber.indd 64 30-12-2009 11:03:42
1000-20-8000-8878 Neerslag voordruk 2010 Kleur: fc1_1_stC5_fc_B.indd 1 11-12-2009 11:34:45
1000-20-9000-5338 NVA Neerslag Voordruk 2010 Kleur: fc
GMB is volop in beweging en wil voor haar opdrachtgevers een partner zijn die functioneert als verbindende schakel wanneer het gaat om water, energie en bodem.
GMB ontwerpt, realiseert, onderhoudt en renoveert onder meer drinkwater- en afvalwater zuiveringsinstallaties, pompen en gemalen, waterbergingen, riool- en persleidingen, dijken en kades. We reinigen en saneren (water)bodems en bouwen installaties die afval(water) omzetten in energie. In eigen installaties halen we biogranulaat en energie uit slib. En we realiseren voorzieningen voor een optimale mobiliteit en logistiek, zoals verkeersknoop-punten, haventerreinen en loodsen.
T (0488) 44 94 49 I www.gmb.eu
Koersbepalend in water, energie en bodem!
1_1_stC5_fc_A.indd 1 11-12-2009 11:37:11
COLASITSPECIALIST IN
KUNSTSTOF TOEPASSINGEN VOOR WATERZUIVERING
VENTILATIESYSTEMEN VOOR STANKBESTRIJDING
Van kunststof ventilatoren
tot complete installaties
met leidingwerk, geurfilters,
wassers, sproeitorens,
kleppen en/of suskasten.
DOSEERINSTALLATIES EN OPSLAGTANKS VOOR CHEMICALIËN
Complete installaties voor
het doseren van chemicaliën
bij o.a. defosfatering.
Gemonteerd op kunststof
paneel of in kunststof kast.
Indien gewenst verzorgt onze projectafdeling het constructie-ontwerp. Daarbij profiteert u van onze veelzijdige ervaring met kunststofprojecten. En natuurlijk van onze verantwoorde en deskundige montage.
E-mail: [email protected]: www.colasit.nl
COLASIT HOLLAND B.V.
Postbus 1105
5200 BD 's-Hertogenbosch
Telefoon 073 - 6418315
Fax 073 - 6423682
ISO 9001
1000-20-9000-4976 Neerslag voordruk 2010
1000-20-8000-7626 Neerslag voordruk 2009
1000-20-7000-3988 NVA Neerslag voordruk 2008
Kleur / zw1_1_stC5_zw_A.indd 1 11-12-2009 11:39:30
1000-20-9000-5670 Waternetwerk 2010 Kleur: fc
Arveon, uw partner inafvalwatertechniek!
Arveon productenArveon is al jaren een betrouwbare partner als het gaat om het leveren van innovatieve enbetrouwbare producten voor de (afval)watertechniek.
Onze producten
• Allflowlift afvalwaterpomp- units met
grofvuilkamersysteem
• Allflowlift prefab HDPE rioolgemalen met
grofvuilkamersysteem
• Combiflowlift afvalwaterpomp- units
• Combiflowlift prefab HDPE rioolgemalen
• TSK Syncho anti- waterslag terugslagkleppen
• Allflowstop terugslagkleppen
• WD Systeem muurdoorvoeringen
• Oplossingen op maat
www.arveon.nl [email protected]
Postadres:Postbus 242 • NL 7040 AE ’s-Heerenbergt +31 (0) 314 67 51 60Bezoekadres:Handelsweg 12 • NL 7041 GX ’s-Heerenbergf +31 (0) 314 67 51 69 • [email protected] • www.arveon.nl
1_1_stC5_fc_A.indd 1 11-12-2009 11:48:44
kragten landschapsarchitectuur stedenbouw beheer openbare ruimte civiele tech-niek geodesie planologie riooltechniek ecologie geografie vertechniek geodesie pla-nologie riooltechniek ecologie geografie verkeer & vervoer directie en toezicht geo-in-formatie bodemkunde kragten landschapsarchitectuur stedenbouw beheer openbareruimte civiele techniek geodesie planologie riooltechniek ecologie geografie verkeer & vervoer directie en toezicht geo-informatie bodemkunde kragten landschapsarchi-tectuur stedenbouw beheer openbare ruimte civiele techniek geodesie planologie ri-ooltechniek ecologie geografie verkeer & vervoer directie en toezicht geo-informatie bod-emkunde kragten landschapsarchitectuur stedenbouw beheer openbare ruimte civiele
‘s-HertogenboschHambakenwetering 1Postbus 23095202 CH ‘s-HertogenboschT 088-33 66 333
RoermondPostbus 146040 AA RoermondT 0475-395979
W kragten.nl Hoogveld - Sittard
6472_P29_fc.indd 1 11-12-2009 11:58:57
1000-20-9000-6584 Neerslag voordruk 2010
1000-20-8000-8744 Neerslag voordruk 2009
Kleur: fc
< Filcom, met twee moderne productie vestigingen in
Nederland, is een van de grootste producenten van
gekalibreerd zand in Europa. Op basis van streng
geselecteerde grondstoffen wordt na een was-,
droog- en zeefproces een grote verscheidenheid aan
nauwkeurig begrensde zandfracties verkregen, die
zowel in bulk als verpakt geleverd worden. >
< Het filter- & entzand van Filcom voldoet aan de Kiwa
normen en wordt veelal met behulp van bulkauto's
op de bestemmingsplaats afgeleverd. De logistieke
organisatie wordt volledig door Filcom verzorgd.
Naast het filter- & entzand voor de waterzuivering en
zwembaden levert Filcom instrooizand voor kunst-
grassportvelden, omstortingsgrind in grondwaterputten,
gekalibreerd zand voor wervelbed ovens en vulzanden
in de betonreparatie mortels. >
FILCOM BVPostbus / P.O. Box 93350 AA PapendrechtThe Netherlands
T +31 (0)78 615 8122F +31 (0)78 615 9275
www.filcom.nl
1_1_stC5_fc_B.indd 1 11-12-2009 12:01:07
MC-RIM/OMBRAN.CPSOf het nu installaties voor de verwerking van afval-water, drinkwaterreservoirs of betonnen constructies in drinkwaterbescher-mingsgebieden betreft, de toepassingsgebieden van MC-RIM zijn veelvoudig. Overal waar door een agres-sieve inwerking van water op lange termijn betonoppervlaktes bescha-digd kunnen worden, en dus een verhoogd veiligheids-risico vormen, komt de hoge chemische en mechanische bestandheid van MC-RIM tot zijn recht.
MC-Bouwchemie Nederland • Het Eek 9b • 4004 LM Tiel
Tel. 0344-633700 • Fax 0344-633410 • E-mail [email protected] • www.mc-bouwchemie.com
MC-RIM• Mineraal oppervlaktebeschermingssysteem• Waterdampdiffusie open• Drukwaterbestendig conform DIN 1048• Bestand tegen een zeer agressieve inwerking
van water en grond conform DIN 4030• Oppervlaktebescherming in de afvalwater-
branche binnen het bereik van pH 3,5 tot pH 14• Oppervlaktebescherming in de
afvalstortbranche• Bekleding van vijzelwerken• Oppervlaktebescherming voor drinkwaterreser-
voirs en betonnen constructies in drinkwater-beschermingsgebieden
Ombran CPS• Polymeer silikaat beschermingssysteem• Voor de biogene zwavelzuur aantasting (zoals
in bijv. rioolputten/schachten)• Waterdampdiffusie open• Oppervlaktebescherming in het bereik van pH 0
tot pH 4,5.
OZORBERDe nieuwe generatie geurfi lters met een combinatie van ozorptie- en chemisorptietechnologie
Afvangen van zeer hoge concentraties H2S (>1.000 ppm) en mercaptanen
Lage exploitatiekosten
Onderhoudsarm
Compacte bouw
Zeer lange standtijden
Eenvoudige systeem lay-out
Twin Filter specialist in lucht- en waterzuivering Zie onze website www.twinfi lter.com
6472_P31_fc.indd 1 11-12-2009 12:10:34
INFRAM B.V. Postbus 16, 8316 ZG MarknesseTel: 0515 – 24 11 20, [email protected], www.infram.nl
INFRAM STAAT VOOR KWALITEIT, INTEGRALE AANPAK EN TOEPASBARE OPLOSSINGEN
Afsluiters regenereren
90% van alle probleem afsluiters 100% bedienbaar maken!
Bel voor een vrijblijvende demonstratie+31 (0)187 - 60 52 00
Ons overig leveringsprogramma omvat o.a.:
Afdichtingen, afsluiterbediening, aanboorarmaturen, beveiligingen, ballonafsluiters, brandslangen, buisstoppen, flenspakkingen, flow- en drukmeters,
gereedschappen en hulpmiddelen, lekdetectieapparatuur, muurkragen, muurdoorvoeren, standstukken, storzkoppelingen, watermeterbeugels,
watermeterputten, watertappunten etc.
Schmidt Watertechniek B.V. • Stoofweg 18-20 • NL-3253 MA OuddorpT +31 (0)187 – 60 52 00 • F +31 (0)187 – 60 51 71
E [email protected] • I www.schmidt.nl
6472_P32_fc.indd 1 11-12-2009 12:19:50
1000-20-9000-6618 Neerslag voordruk 2010 Kleur: fc
ECHOTEL 355 – ULTRASONE NIVEAUMETER
Niveau, volume en debiet in een open kanaal.•
Menugestuurd LCD scherm met 4 drukknoppen. •
Uitgerust met HART• ® en PACTware™.
Temperatuur gecompenseerde eliminatie van stoorecho’s.•
WERELDWIJD OPLOSSINGEN VOOR NIVEAU EN DEBIET
Europees hoofdkwartier & produktie
Heikensstraat 6
9240 Zele, België
Tel: +32 (0)52 45 11 11
Fax: +32 (0)52 45 09 93
e-mail: [email protected]
ELKE DRUPPEL MAAKT HET VERSCHILKWALITATIEVE, BUDGETVRIENDELIJKE RADAR
EN ULTRASONE VLOEISTOFNIVEAUMETING
MODEL R82 - RADAR NIVEAUMETER
Niveau of volume.•
De ingekapselde hoornantenne in polypropyleen of Tefzel• ® is
geschikt voor de meest corrosieve media.
Uitgerust met HART• ® en PACTware™.
Interne oriëntatie van de antenne maakt het mogelijk de •
bundel te richten terwijl de radar geïnstalleerd is.
1_1_stC5_fc_A.indd 1 11-12-2009 12:21:49
1000-20-8001-0045 NVA Neerslag voordruk 2010 Kleur: fc
ABS SCABA ROERWERKEN IN SLIBGISTINGSTANKS.
1_1_stC5_fc_E.indd 1 11-12-2009 12:25:16
1000-20-9000-5503 Neerslag voordruk 2010 Kleur: fc
UW PARTNER IN:
(MOBIELE)
SLIBONTWATERING
BOUW EN VERHUUR VAN
APP ARATUUR EN INSTALLATIES
KURSTJENS IS TEVENS SPECIALIST IN HYDRAULISCH
BAGGEREN EN EXTRACTIEVE GRONDREINIGING
SCHOONMAKEN VAN
SLIBGISTINGTANKS
SCHOONMAKEN VAN
BELUCHTINGBASSINS
BEL ONS073 599 66 08
MAIL [email protected]
MEER INFOwww.kurstjens.nl
1_1_stC5_fc_B.indd 1 17-12-2009 15:59:58
1000-20-8001-0095 NVA Neerslag voordruk 2010
1000-20-7000-3979 NVA Neerslag voordruk 2009
Kleur: zwwt1_1_stC5_zw_B.indd 1 11-12-2009 12:36:16
Bomitech, Postbus 2042, 5202 CA ’s-Hertogenbosch
Tel. (073) 631 14 36 - Fax (073) 631 43 83
E-mail [email protected]
www.bomitech.nl
Probleemoplosser voor:• Biofilters en Biowassers
Levering biofiltermateriaal:• Bomimix• Lavastenen• Microgaswassystemen• CEF
Tevens voor biofilters en biowassers• onderhoudscontracten• geurmetingen• garantie op geurrendement• garantie op materialen• gedegen advies• Verhuur Biofilters
GEURPROBLEMEN? Bel Bomitech 06 51 19 19 58
6472_P37_fc.indd 1 11-12-2009 13:21:48
1000-20-8000-8682 Neerslag 2010 voordr.
1000-20-7000-6968 Neerslag 2009 voordr.
1000 20 7000 1833 NVA N l 2008 V d
beluchtingsapparaten service enkeramische beluchters onderhoudmembraanbeluchters o.a. gespecialiseerd in hetborstelbeluchters reinigen van keramischeejector- en schroefbeluchters beluchtingselementen verhuur oppervlaktebeluchtersmechanischeapparatenruimerbruggenvijzelpompenindikkersharkroosterszandvangersvoortstuwersroerwerkenroostergoedverwijdering
slibbehandelingkamerfilterpersenfilterdoeken
waterbehandelingfilterspoelkoppensproeiers
afvalwaterbehandelingcompact installatiesturnkey installatiesbiorotorenvulmateriaal
appendagesregelafsluitersterugslagkleppenmeskantplaatafsluiters
Merrem & la Porte:solide partnervoor de waterzuivering
Merrem & la Porte:van oudsher en voor de toekomst
influent
vijz
els
belu
chte
rs/v
oo
rtstu
wers
MERREM & LA PORTE BVVeilingweg 2, 5301 KM Zaltbommel
Verkoopgroep Water- en Slibtechniek
Telefoon (0418) 57 89 70
Telefax (0418) 51 56 25
Postbus 50, 5300 AB Zaltbommel
E-mail: [email protected]
Internet: www.water-slib.nlAccredited by theDutch Council for
CertificationISO gecertificeerd
Kleur: warm red1_1_stC5_sk_B.indd 1 14-12-2009 10:46:00
DynaSand®: het enigeechte continu zandfi lter
Nordic Water Benelux BV
Van Heuven Goedhartlaan 1211181 KK AmstelveenT +31(0)20 5032691F +31(0)20 [email protected]
Wereldwijd zijn er al meer dan 20.000 units geplaatst.
Continu zandfilter voordrinkwaterproceswater, koelwateroppervlaktewaterafvalwatergrondwaterfosfaatverwijdering
Biologisch filter voornitrificatiedenitrificatie
Do you speak H2O? Meer onafhankelijkheid in
watermeting?Als één van de toonaangevende bedrijven in de proces meettechnologie levert KROHNE een waardevolle bijdrage aan de vereisten van de waterindustrie.
KROHNE’s nieuw ontwikkelde electro-magnetische watermeter WATERFLUX is een complete meetoplossing voor water en afvalwater applicaties.
KROHNE – water is onze wereld
Voor meer informatie zie onze website
www.krohne.comWATERFLUX 3070 C
6472_P39_fc.indd 1 11-12-2009 13:41:17
1000-20-9000-5075 Waternetwerk Voordruk Neerslag 2010 Kleur: fc
Uw par tner voor betaalbare & betrouwbare meet inst rumenten
MJK Automation B.V.Hoofdweg 667 A 2131 BB Hoofddorp
Tel: 0251-672171Fax: 0251-671951
Regio Mid Oost Hellebrekers Technieken 0341 25 26 88 www.hellebrekers.nl
Regio Noord WestFacta Products B.V.0251 36 12 20www.facta.nl
Regio Midden West Kwakernaak B.V. 0184 68 91 68 www.kwakernaak.nl
Regio Zuid Oost Pompen Service Limburg 045 4009721 www.pompen-service.nl
Hieronder vindt u de MJK Partners voor Nederland:
Regio Zuid Aquasystems Zwaans B.V. 0418 57 20 80 www.aszwaans.nl
Regio Zuid WestIstimewa Rotating www.istimewarotating.nl
De Connect® is de nieuwste multi-functionele pomp regelaar van MJK
Het “Groene Hart” voorziet de MJK Connect® van fantastische energiebespa-rende functies.Makkelijk benaderbaar en in te stellen middels het tekst gestuude menu “MJK Energie-optimalisatie” in de MJK Con-nect®.
MJK Connect® Energie-optimalisatie is:
Energie-optimalisatie ®
beschikbaar
MJK Energie-optimalisatie
1_1_stC5_fc_G.indd 1 11-12-2009 13:49:43
Waterstromen exploiteert installa es voor (afval)waterzuivering en slibverwerking. Bedrijven die deze ac viteiten wensen uit te besteden, zijn bij ons aan het
juiste adres. Waterstromen is bereid bestaande installa es over te nemen en te investeren in uitbreidingen, aanpassingen of nieuwe installa es.
Concurrerende prijsvorming met innova eve, duurzame en betrouwbare processen zijn belangrijke kenmerken van onze aanpak.
Waterstromen kan u compleet ‘ontzorgen’.Samen met u vinden wij de beste oplossing!
Waterstromen b.v.Barchemseweg 18Postbus 87240 AA LOCHEMTel: 0573 29 85 51www. [email protected]
6472_P41_fc.indd 1 11-12-2009 14:03:03
1000-20-9000-5325 Waternetwerk Neerslag 2010 voordruk Kleur: fc
Plaatbeluchters als noodbeluchting!De noodbeluchting kan onder andere toegepast worden bij calamiteiten en tijdens onderhouds- en revisiewerkzaamheden aan bestaande beluchtingsinstallaties.
De plaatbeluchters zijn gemonteerd op gekoppelde frameconstructies welke universeel toepasbaar zijn op praktisch alle zuiveringen, daar de frameconstructies alsmede de bijbehorende luchtleidingdelen zijn opgebouwd uit meerdere standaard componenten. De frames kunnen worden gemonteerd, hangend aan de wanden of afgesteund op de vloer van de beluchtingstank.
V OORDELEN
• Montage kan uitgevoerd worden tijdens een inbedrijfzijnde zuiveringsinstallatie.
• Toepasbaar voor verschillende bassinvormen.
• Toepasbaar voor waterdieptes van 1 tot 9 meter.
• Laag energieverbruik.• Snelle montage mogelijk.• Frames, plaatbeluchters,
luchtleidingen en blowers zijn uit voorraad leverbaar.
Fuzzy-Filter®
Voor optimale zwevende stof verwijdering. Filtratiesnelheden tot 100 m/uur.
Bosman Watermanagement B.V. - Steegjesdijk 6 - Postbus 3701 - 3265 ZG PIERSHIL T +31 (0) 186 - 60 60 60 F +31 (0) 186 - 69 13 67 E [email protected] I www.bosman-water.nl
TOEPASSINGEN
• Effluent polishing van rioolwaterzuiveringen
• Voorfiltratie voor andere systemen • Industrie waterbehandeling • Koelwater • Filtratie voor desinfectie• Waterhergebruik systemen• Pulp- en papierproceswater
V OORDELEN
• Zeer hoge filtratiesnelheden mogelijk (tot 100 m/h)
• Samendrukbaar filter medium • Lage waswaterproductie • Lange levensduur van het
filtermedium • Modulair van opbouw • Continu bedrijf mogelijk • Goede filtratieresultaten
1_1_stC5_fc_A.indd 1 11-12-2009 14:05:22
1000-20-8000-8713 NVA Neerslag voordruk 2010
1000-20-8000-3694 NVA Neerslag voordruk 2009
1000-20-8000-5941 NVA Waterboek 2009
Kleur: fc1_1_stC5_fc_A.indd 1 11-12-2009 14:14:14
Postbus 44, 6700 AA Wageningen, T 0317 419 144, F 0317 420 464, www.albersalligator.com
Albers Alligator levert al 25 jaar kwaliteitsproducten voor (tijdelijke) opslag van Rioolwater, Industriële vloeistoffen, Mest en Biogas. Degelijk, duurzaam en bedrijfszeker. Kortom, zorgeloze producten in binnen- en buitenland.
Alligator Biogasbuffer
Alligator Winbag ®
Alligator Rioolbuffer
Uw partner voor al uw elektrotechnische werkzaamheden. Van het aansluiten van een eenvoudige pomp tot en met een compleet geautomatiseerde zuivering.
Bezoek ook onze website www.vdsijs.nl voor actuele projecten.
6472_P44_fc.indd 1 11-12-2009 14:22:24
Melspring ziet water als een bron die vraagt om een meer dan
zorgvuldige behandeling. Onze jarenlange kennis en ervaring
hebben geleid tot een compleet programma chemicaliën voor
o.a. rioolwaterzuivering, drinkwaterbereiding, industriële (afval)
waterbehandeling en slibverwerking.
•Poly-electrolietenNieuwe generatie structuurgemodificeerde poly-electrolieten.
•MetaalzoutenIJzerchlorides / IJzer(chloride)sulfaten / (Poly)aluminiumchlorides& Blends / Natriumaluminaten (alkalische Al-oplossing).
•Koolstofbronnen
•Verkoop en verhuurInstallaties voor aanmaak, opslag en dosering van chemicaliën,zowel permanent als tijdelijk.
Methanol / Ethanol / Azijnzuur / Suikerwaters / Alkalische glycerines / Organische zuren / Blends.
Melspring International B.V. Telefoon: +31 26 3842040, Fax: +31 26 3842041E-mail: [email protected], Website: www.watermelspring.com
1000-20-8000-9640 NVA Neerslag 2010
1000-20-5001-1471 NVA Neerslag 2009Kleur: fc
1_1_stC5_fc_A.indd 1 11-12-2009 14:34:34
1000-20-8000-9772 NVA Neerslag voordruk 2010
1000-20-8000-7960 NVA Neerslag voordruk 2009
1000-20-8000-7264 NVA 2009
Kleur: fc
De Burgmann MG1 is een
van de succesvolste mecha-
nical seals. Op elke gebied
of toepassing zorgt de MG1
in de pompen voor de juiste
afdichting vaak onder
moeilijke omstandigheden.
Meer dan 100 pompfabrikan-
ten over de hele wereld ver-
trouwen op MG1. Reden voor
dit succes: simpel, robuust,
betrouwbaar en eenvoudig
te monteren.
EagleBurgmann MG1 ... het
Origineel. Gewoon goed.
Balgafdichting MG1
... het Origineel!
Voor pompen
met succes.
EagleBurgmann Netherlands B.V.
Koningsschot 9
NL-3905 PP Veenendaal
Phone +31 / 318 / 54 20 00
Telefax +31 / 318 / 54 15 35W e
d i ch t e
na f
v o o r
e e ns c h o n e r m i l i e u .
W e l c o m e t o o u r s e a l i n g w o r l dw w w . e a g l e b u r g m a n n . c o m
1_1_stC5_fc_B.indd 1 14-12-2009 08:57:33
1000-20-9000-5506 Waternetwerk Neerslag 2010 Kleur: fc
Flowserve, specialist in pompen op maat
Het gemaal Hoogland te Stavoren heeft een belangrijke functie in het peilbeheer van de Friese boezem en daarom zijn er door Wetterskip Fryslân maatregelen getroffen om op een veilige en verantwoorde wijze het huidige maalbedrijf te kunnen voortzetten. Een deel ervan is het vergroten van de capaciteit van de huidige pompen en het vernieuwen van de aandrijflijn.
Het gemaal is voorzien van een viertal pompen. De toegepaste waaiers hebben een diameter van 3600 mm. De pompcapaciteit van de huidige pompen, welke sinds 1965 in bedrijf zijn, wordt binnen de bestaande pompconfiguratie, door middel van een hydraulische modificatie door Flowserve met 25% vergroot. Dit houdt in dat de capaciteit van 24,6 m3/s per pomp wordt verhoogd naar 30 m3/s.
De oude aandrijflijn is vernieuwd en bestaat nu uit een toerengeregelde e-motor, frequentieomvormer en tandwielkast, inclusief een nieuw fundatieframe voor deze componenten. Het toerental van de pomp is traploos instelbaar van 45 tot 65 toeren per min.
Flowserve heeft de ombouw van 2 stuks pompen dit jaar gerealiseerd. In 2010 volgt de ombouw van de volgende 2 stuks pompen.
Voor meer informatie, kunt u op ons bellen: 074-2404000 of een e-mail sturen: [email protected]
Wetterskip Fryslân
1_1_stC5_fc_A.indd 1 14-12-2009 09:04:46
1000-20-9000-4886 Neerslag voordruk 2010 kleur: fc
Stankoverlast?
Brabantsehoek 2 • 5071 NM Udenhout • 013 511 74 [email protected] • www.bersselaar.com
Met aluminium afdekconstructies van Van den Bersselaar
wordt geuremissie binnenshuis gehouden.
Kijk op internet: www.bersselaar.com hoe eenvoudig
en degelijk voor-bezinktanks, slibindikkers, zandvangers,
etc. kunnen worden afgedekt of vraag een brochure op!
1_1_stC5_fc_C.indd 1 14-12-2009 09:10:42
1000-20-8000-9496 Neerslag voordruk 2010 Kleur: fc
Michiel Geise, directeur van ITT Flygt Benelux, gaat genieten van zijn welverdiende pensioen.
Op donderdag 6 maart a.s. zal hij u offi cieel voorstellen aan zijn opvolger. U kunt dan direct van de
gelegenheid gebruikmaken om Michiel ‘vaar - wel’ te wensen.
De receptie vindt plaats op donderdag 6 maart 2008, van 16.00 tot 18.00 uur in
Restaurant Theater café Sybold, Willem Kesplantsoen 5 in Dordrecht. Telefoon +31 (0)78 6145999.
Om ons goed op uw komst voor te bereiden, vragen wij u bijgaande antwoordkaart voor 28 februari 2008
in te vullen en op te sturen. U kunt ook mailen naar Marijke Boeter (marijke.boeter@fl ygt.com).
Zij is voor eventuele vragen bereikbaar via +31 (0)78 6548522.
Op adem komen met onze beluchtingPassie en deskundigheid gaan hand in hand
Waarom worden onze fi jne bellen-beluchtingsschotels vaker voorgeschreven dan welk ander systeem ook? Het antwoord is: passie! Daarom kunnen wij u verzekeren van de hoogste effi ciëntie in beluchting: maximale zuurstofi nbreng bij minimaal energieverbruik.
Onze passie vertaalt zich in toonaangevende expertise in de waterbranche. Zoals blijkt uit de robuuste constructie van onze beproefde systemen, waarin 30 jaar productie-ervaring is ingebouwd. We ontwerpen systemen en daarna blijven we ze testen, in laboratoria en in werkende installaties. Met die gegevens maken we van productverbetering een continu proces.
De resultaten voor u? Optimale prestaties met de laagst mogelijke levensduurkosten. En een gerust hart…
www.ITTtreatment.com
1_1_stC5_fc_G.indd 1 10-12-2009 15:04:38
Endress+Hauser BV
Postbus 6-12
1410 AC Naarden
Tel. (035) 695 86 11
www.nl.endress.com
EH
20
09
-13
6
Memosens verbindt partners.
Endress+Hauser is wereldwijd leverancier van automatiseringoplossingen. Inmiddels heeft
Endress+Hauser meer dan 130.000 Memosens-sensoren verkocht en hiermee een de-facto standaard
gerealiseerd voor sensortechnologie in analyse instrumentatie. Inmiddels ontwikkelen wij de
Memosens-technologie door in samenwerking met andere bedrijven. Meetprincipes waarvoor de
Memosens-technologie reeds beschikbaar is, zijn: pH, redox, geleidbaarheid, opgelost zuurstof en
(vrij) chloor.
Overstappen van analoog naar digitaal loont de moeiteGebruikers besparen gemiddeld 30% tot 50 % vergeleken met analoge pH-metingen. Met de nieuwe
calculator op www.apps.endress.com/memosens , kunt u zelf uw besparing en de terugverdientijd van
uw investering uitrekenen.
Memosens bewijst zichzelf ook op de RWZIVanaf begin 2010 heeft Endress+Hauser de nieuwe Liquiline CM442 meetversterker op de
Nederlandse markt beschikbaar. Deze meetversterker is ontworpen met de eisen van de gebruikers
als uitgangspunt. Deze meetversterker is uiteraard voorzien van Memosens technologie. De Liquiline
CM442 heeft standaard 2 Memosens-ingangen en is eenvoudig uitbreidbaar naar 8 kanalen middels
steekbare modules. Uiteraard gecombineerd met de ‘typische RWZI analysesensoren’: optisch
zuurstof, drogestof, troebelheid en optisch nitraat.
Memobase: kalibreer sensoren op kantoor of in de werkplaatsOptimaliseer sensor- en datamanagement van alle Memosens-sensoren met Memobase. Dankzij dit
softwareplatform kunt u alle kalibraties centraal uitvoeren. Dus niet meer buiten in weer en wind
maar in een omgeving waar u zich goed kunt concentreren. Hiermee reduceert u onderhoudskosten
en wordt de levensduur van de sensoren verlengd.
www.apps.endress.com/memosens
Intelligente sensoren besparen kosten
1000-20-8000-8679 NVA Neerslag voordruk 2010 Kleur: fc 1_1_stC5_fc_D.indd 1 10-12-2009 15:33:33