1

مبارزه و هنر گاهنامۀ

2015ژوئیه 25

: فهرست1صفحۀ .

شد( 1سرمقاله : بسته بلاگفا در قطعی شکل به مبارزه و هنر گاهنامۀ .

2) « استعمار : و مارکس دربارۀ� گفتگو معاصر «نقد5صفحۀ

اسپوتنیک : ) بپردازد غرامت خود استعماری گذشتۀ برای باید انگلستان هند (2015ژوئیه 24پارلمانی

9صفحۀ

معاصر : استعمار نقد و مارکس دربارۀ گفتگو

مقاله : سرشد( 1 بسته بلاگفا در قطعی شکل به مبارزه و هنر گاهنامۀ

و هنر گاهنامۀ� وبالگ انترنتی نشریۀ� این نویسندۀ� و مدیر عنوان به که رسانم می مبارزه و هنر گاهنامۀ� دائمی خوانندگان اطالع به « . در شده ضعیف اورانیوم کاربرد وبالگ بجز البته کردم حذف را بالگفا در دیگر موضوعی های وبالگ تمام انضمام به مبارزه

.» به و بازگشائی پسا دوران در آن قبول قابل غیر و اسفناک نتایج و بالگفا فنی مشکالت به توجه با معاصر های جنگاقدام بود مانده باقی وبالگهایم از آنچه کامل حذف به مشکل، رفع پسا اصطالح

برای. یکی موضوعی، وبلاگ دو باشد، کار در فنی مشکل که آان بی این از پیش سال چند که نکته این آاوری یاد با کردمماتریالیسم و تاریخی ماتریالیسم ترجمۀ� به که دیگری وبالگ و انگلس، فردریش و مارکس کارل نوشتۀ� آسیا در استعمار کتاب

( حدود بودم داده ص اختصا فرانسوی فیلسوف سو لوسین نوشتۀ ( — 30دیالکتیک به خواستم می صفحه — مجهولی دلیل به بلاگفا خود توسط کنم منتشر و ترجمه را کتاب تمام تدریج

. اپوزیسیون ای رسانه و فرهنگی تروریسم با مقابله برای وجود این با شد حذفاز را آتالنتیست کشورهای که بشر حقوق مدافعان افشای و پنتاگونی ایرانی های

غیر ماهیت افشای برای و دانند، می و دانستند می معاف بشری حقوق انتقاداتامپریالیستی های سیاست افشای و جهان و ایران فرهنگی میان هنری ضد نتیجه در و آازادی ضد و فرهنگی ضد و دموکراتیک

در شده منتشر مقاالت ترجمۀ� گونه همین به و بررسی و نقد طریق از جهان در ( یری تی امین، سمیر چامسکی، آام نو پتراس، جیمز غربی آالترناتیو های رسانه

2

هیالر، یر پی شوسودوسکی، میشل دینوچی، مانلیو لوسوردو، دومینیکو میسان،کانادا، کمونیست حزب روزنامۀ� کاسترو، فیدل ورنوشه، میشل ژان کولن، میشل

از خارج که هائی سایت و آزاد نگاران روزنامه و نویسندگان از دیگر بسیاری وگاهنامۀ برای من های گزینش جزء هستند فعال شمالی آاتلانتیک پیمان سیطرۀ

شکنی ...( کار وجود با علت همین به کردم، می احساس مبرمی نیاز ها رسانه در مطالبی چنین نشر به اند بوده مبارزه و هنرنتیجه در و وبالگ موضوعی آرشیو در جستجو امکان نبود وجود با و بالگفا های

. نیز ایرانی های سایت از بودم مجبور البته ماندم باقی گاه وب این در شده، منتشر مقاالت مجموعه به دسترسی امکام عدم . افغان سایت دو وجود این با نبود تحمل قابل برایم که دیدم می آنها در انحرافاتی دوست میهن ایرانی عنوان به زیرا کنم اجتناب

سخاوتمندانه را کارهایم ً دائما و بودند مبارزه و هنر گاهنامۀ� یاور و یار همیشه . همین ٌ اتفاقا که دریافتم سرانجام ها، سال این تمام طی اند کرده منتشر

سرمایه و اسالم دین دستگاه اختناق یمن به که اند بوده پنتاگونی های اپوزیسیون ) رنگی ) های انقلاب از یکی که جنبش و اند کرده نفوذ عمومی اذهان در گسترده شکل به ؟ خارجی و داخلی های گذاری

. امروز تا آغاز از که اسالم دین دستگاه های همکاری البته کنیم تلقی گسترده نفوذ این از ای گوشه توانیم می را بود پنتاگونیبلکه شود، نمی خالصه مورد یک همین به بوده ایرانی ضد نتیجه در و بشری ضدتمام بر عالوه که بردم پی الکترونیک، پست در اطالعاتی مبادلۀ� یک طی ً اخیراایران از سلطنتی رژیم فروپاشی از پیش حتی ها چی پهلوی که هنگفتی ثروت

) را ) آنان شدۀ� مصادره اموال و مال ایران اسالمی جمهوری ؟ ً اخیرا کردند، خارجدر نابرابر و استعماری شرایط در که هائی ثروت یعنی بازگردانده، آنها به نیز

آمده فراهم عده یک برای پهلوی عصر در رایج بزهکارانۀ� ً غالبا و نابرابر مناسباتخارج کشور از الزامًا ها ثروت این که این بر مضافًا گردانده، باز صاحبانشان به

. آنها دادن باد بر و خواص توسط ملی ثروت ربودن البته است کشور تمام برای اقتصادی قدرت تضعیف آن پیامد که شود میدقیقی اطلاعات ما و بوده رایج بسیار اسلامی جمهوری در خارجی کشورهای درعباسی حسن مثل افرادی را اطلاعات بهترین ولی باشیم داشته توانیم نمی آان از

سخنرانی در گداری گاهی عالی همت که دارند اختیار در زمانی امام استراتژرضایت و همکاری با نیز ایران شدۀ� توقیف های پول که بگیریم نتیجه توانیم می حتی و آورند، می زبان به را چیزهائی هایشان

. نفتی تولیدات توانستند می ایران اموال توقیف امکان از کامل آاگاهی با ساده، خیلی زیرا است شده ممکن ایران دولت خود... نفروشند را ایران

چنین تحت کار ادامۀ� نتیجه، در که بگویم توانم می گردم، باز اصلی موضوع به اگرنخ سر دانم، نمی و دانستم نمی قبول قابل عنوان هیچ به بالگفا در را شرایطی

صورت ایرانیان برای هائی گذاری سرمایه که کشوری یعنی کانادا در جائی بایدمی درس و کنند می سخنرانی یوتوب در لیبرالیسم محاسن و مزایا مورد در ها هودشیان عطا مثل افرادی که همانجائی و داده

گیرد... می تصمیم که است سرمایه این کمونیست دوستان از یکی قول به دهند »... از » پیش حتی که رایگان، وبگاه یک برای فنی نقص ً احتماال گمان بی گردد می باز سرمایه های ضرورت به چیز همه و

جمله از که داشته نیز دیگری نقایص افزاری، سخت سطح در اساسی نقص بروزمی شده منتشر های نوشته مجموعه در کاربران جستجوی محدودیت موجب

... عمومی وضعیت طبیعی نتایج از یکی بزرگ و کوچک فنی نقایص همین شد . و نظارت تحت ها رسانه که است این ً احتماال واقعیت است ایران برای

3

. ... مصباح فقط است؟ کدام ًاا عمل نتیجه دید باید را نتیجه گیرند قرار محدودیتهودشتیان عطا و ها قاسمی فرهنگ مثل پنتاگونی های اپوزیسیون یا و ها یزدی

از... کافی اندازۀ� به بالگفا در حیاتش زمان در که مبارزه و هنر گاهنامۀ� حذف هااز بیش ً تقریبا تخریب یعنی دیگر ی موضوعی های وبالگ و بود برخوردار 8انزوا

از بیش و روزی شبانه کار پرونده 950سال آنها از برخی که شده ترجمه یا و نوشته کتاب حتی و مقالهقطبی حضور یعنی دهند، می تشکیل را معاصر رویدادهای دربارۀ بدیلی بی های

... کنم می زندگی فرانسه در من البته پنتاگونی های اپوزیسیون قطب آنسوی در . گاهنامۀ – برای جغرافیائی وضعیت این و است داده روی پاریس فرانسه در آانها انتشار و کارنوشتاری برای محدودیتی چنین وقابل ایران در حاکم اختناق به تنها که باشد داشته خاصی معنی باید مبارزه و هنر

: قاسمی فرهنگ ها، قاسمی رضا ها، پهلوی رضا ها، خلق مجاهدین نیست تقلیلمرجان های طبعی شوخ و ها گلشیفته پستانهای ها، مخملباف ها، رستمی کیا ها، بگلو جهان رامین ها، هودشتیان عطا ها،

بهرام ها، ترقی گلی ها، نفیسی آذر آثار از تهران در لولیتا رمان و ها ساتراپیبنی یوسف شیخ بشریت، بخش نجات عنوان به آامریکائی سیستم برای تبلیغ و کمونیستی ضد های کنایه گوشه با ها مشیریبه که ها یزدی مصباح انگلستان، در اهواز عربستان خجالتی سلطان ها طرف

« دان اقتصاد شما مگه داره، شما به ربطی چه اقتصاد ً اصال گوید می مردمها« یهودی مسلمانان، ها، مسیحی ها، بهائی ها، طلب فدرال خواهان، مختاری خود طلبان، تجزیه ها، تروریست ، هستید؟

... فهرست و منگ شیپور و لنگ تیمور لنگرودی، االسالم شیخ تایمز، مجلۀ� حتی،جنس از مبارزه و هنر گاهنامۀ� که هائی توده ابعاد به نه ولی بود خواهد طوالنی

. ... سرنوشتی چنین ندارند را کارهایشان انتشار برای مشکلی هیچ اینها آانهاستپژوهش که بینم می سیاستی همان ادامۀ در را ام نوشتاری های فعالیت برایتخریب چینی توطئه و خشونت اعمال با فرانسوی دانشگاه در را ام دانشگاهی

سال. در که است سیاستی همان این »2012کرد دوستان برای فرانسه درسر« که را فردی و دهد می تشکیل گردهمآئی عنوان 150سوریه به را بریده را

در هوالند فرانسوآ کنار در دیکتاتور اسد بشار مخالف و دموکرات و بخش نجات . واقعی دانشجویان بار خشونت اخراج از پس که همانگونه نشاند می پودیوم

یک که گویا کرد معرفی دانشجو را خلق مجاهدین فرانسه، ها دانشگاه از ایرانیدر طلبان سلطنت و بشر حقوق مدافعان جلسات و خلق مجاهدین مزاحم عده

می حذف نیز دولتی دستگاه طریق از بایستی می و بودند فرانسه های دانشگاهتوانند... می فارسی بخش فرانسه المللی بین رادیو نگاران روزنامه حالا شدند

... و رایج های خشونت نوع این شود نمی مربوط ما به مسائل نوع این بگویندهای سیاست و کشوری از خارج لیبرالی پنتاگونی های دستگاه و دم و فرهنگی ناتوی جبهۀ در ایرانی های اپوزیسیون تروریستیبه زدن چرخ نتایج و اسالم بشری ضد دین بهیمیت گونه همین به و امپریالیستی

... سپرده بفراموشی که نیستند چیزهائی است رسیده بشریت برای پیغامی آسمان از که این تصور و آسمانی شهاب یک دورتر انسانی و روشنتر ای آینده برای مبارزه تا کنیم عبور آنها از باید البته شوند،

— — . زیر و اندکی شاید حتی و تمامی به نه یا یابند نمی را عبور توان بسیاری که ساده واقعیت این به آگاهی با یابد ادامهیا شوند، می تلف روانی دیدگاه از بیمار و سوداگر سیستم این های دنده چرخبه معاصر های جنگ در رایج و عادی نوترونی های بمب انفجار در ً مستقیما

4

... به را برانداز نسل و تاکتیک اتمی های بمب که است سیاستی همان این روند می انحراف به یا و گرایند می خاموشی . ایرانی ما البته کنید می باور شما و کند می معرفی دوستانه بشر مداخلۀ عنوان

ما هستیم، خطرناک خودمان برای خودمان هستیم، خطرناکی های آدم خاصه هاجامعه یعنی کنیم می زندگی ایرانی جامعۀ� مثل خطرناکی بسیار جامعۀ� در ً اساسا

. ... طبقۀ خصوصیات تمام یعنی دارد ناپذیری آاشتی خصومت تولید و فردی های آازادی و ها آافرینش و خلاقیت با ًاا مطلق که ایضد حاکمیت ها قرن مهلک های ترکش تمام علاوه به ایران کمپرادور بورژوازی . آازادی از نیز ها لیبرال زیرا باشیم هوشیار و اسلام موهومی دین دستگاه بشری

دام در زود خیلی خام های جوان و اطالع بی افراد بختانه بد زنند، می حرف فردیآازادی بلکه نیست، همه برای آازادی ها لیبرال منظور که بدانند آانکه بی افتند، می

. از یکی در ً صراحتا هودشیان عطا مثل هائی چی تبلیغات علت همین به است خاص طبقۀ� یک برای تنها آنها دیدگاه از « در نه ولی هستند مساوی قانون برابر در همه گوید می یوتوب در ویدئوهایش

. در«. گرچه شود می برنده نفر یک تنها ولی کنند، می بازی نفر میلیون ها ده که میلیون یورو بازی مثل ً تقریبا یعنی اقتصادو کنند می بازی بیشتری سرمایۀ� با برخی نیستند، مساوی همه هم بازی همین

. آاگاهی با شوید، می محروم ها آازادی مهمترین از ندارید، خودتان آان از ای خانه وقتی شما است بیشتر خیلی بردنشان شانستواند می نفر یک تنها نفر ده از ًاا تقریب داری سرمایه نظام در که امر این به

. أای ر درسد ده تواند می لیبرالیسم حالت بهترین در انتخابات در نیابتی یا گزینشی دموکراسی سیستم در باشد خانه صاحب . و پزشکان تمام ً تقریبا فرانسه در شده تشکیل ها ثروتمندترین از که بیاورد

) ( آب از راستی دست همه شوند، می درمانی های بیمه حذف طرفدار وارو و پشتک هزار با متناقضی شکل به ناگهان روانکاوان . خانه ساکنان به ندارد، اجتماعی پوشش معالجات و داروها از بخشی آیند می در

. ها لیبرال که نیست دلیل بی نتیجه در کنند می نگاه تحقیر چشم به اجتماعی هایو خواهی یا شوند می پیمان هم یکدیگر با دولت تضعیف در دو هر ها مافیائی و

. زبانی با و کراوات و مرتب لباس با عده یک وجود این با هستند پیمان هم نخواهینه گوئی که کنند تعریف خواهند می شکلی به را شما خالی بشقاب نرم و چرب

حتی و اید خورده را غذایتان بدانید که آان بی بلکه نیست، خالی شما بشقاب تنهاکه است آزاد هم شما بانکی حساب و گوناگون، غذاهای از است پر شما یخچال

تغییر را دیدگاهتان شما که مانده همین تنها بریزید، آن در یورو یا دالر ها میلیون . همان یعنی خمینی امام نگرش همان نگرش این کنید اصالح را تفکرتان دهید،

و داند، می خدا خواست تجلیات از را ثروت و فقر که است اسالم دین نگرش ... از نیز روانشناسان و روانکاوها دیدگاه تغییر موضوع همان یعنی کند، می تعریف گناه به ارتکاب با نیز را آبی بی حتی و فقر

... مناسبات : سرکوب و انتظامی نیروهای با ها دسته و دار همین که دانست باید و دیدگاه تغییر گیرند می الهام نظریات همین. دارند استراتژیکی و نزدیک بسیار

2» استعمار( » : و مارکس دربارۀ گفتگو معاصر نقد

» « نوشتۀ آاسیا در استعمار کتاب از الهام با ًاا اساس مبارزه و هنر گاهنامۀ طرحدر توانید می را آن ترجمۀ� که شد اندازی راه انگلس فردریش و مارکس کارل . در اسپوتنیک سایت اخیر گزارش با همراه کنید دانلود رایگان به و جستجو انترنت

... همین پیرامون را دیگری متن ، آکسفورد اتحادیۀ� در هند پارلمانی سخنرانی مورد

5

: « و مارکس دربارۀ� گفتگو معاصر نقد عنوان تحت کنم می پیشنهاد موضوع » آماده« » ایران در آسیا در استعمار کتاب انتشار برای پیش ها سال که استعمارمقاله سه شامل که نیز متن این و نگرفت صورت هرگز کار این ولی بودم، کرده . هند در انگلیس استعمار موضوع شدن روز به با شد سپرده بفراموشی بود »... « . واقع در معاصر نقد بینم می مناسب ها مقاله این انتشار برای را فرصت

. یافت خواهید آن پروندۀ� در را جزئیات است، بخش سه شاملمحوی حمید

بپردازد : غرامت خود استعماری گذشتۀ برای باید انگلستان هند پارلمانی

2015ژوئیه 24اسپوتنیک|

| | مبارزه و هنر گاهنامۀ محوی حمید توسط 2015ژوئیه 24ترجمه

مودی . Narenda Modiناردا نماینده این گفتۀ به کرد پشتیبانی هند نمایندگان از یکی گفتار از هند وزیر نخست. بپردازد خسارت استعمار، دوران طی هند اقتصاد تخریب بخاطر باید انگلستان

6

تارور که Shashi Tharoorشاشی کرد درخواست هند ملی کنگرۀ حزب عضو و هند پارلمان عضوطی زیرا بپردازد، را هند دولت به آورده وارد خسارات عنوان 200انگلستان به هند از سال

. است کرده استفاده سوء اندوزی ثروت برای منبعی

یک یوتوب در تنها روز چند طی و انداخت، راه به حجیمی صدای و سر انترنت در آاکسفورد اتحادیۀ در هند پارلمان عضو شورانگیز سخنرانی ویدئوی. رسید ثبت به مراجعه هزار پانصد و میلیون

نشان » و بود ها هندی دوستانۀ میهن احساسات بازتاب تارور آاقای سخنرانی که داشت اظهار تارور شاشی سخنرانی موفقیت مورد در هند وزیر نخست« .» سخنرانی عنوان به او سخنرانی از نیز هندی نشریات و بود خواهد کدام شوند مطرح موقع به و بخوبی وقتی که هائی برهان و دلیل تأثیرات که داد

. اند« کرده یاد درخشان

Bengal famine of 1943 / "The forgotten holocaust"

« طی که بریتانیا قدرت رشد تارور آقای تحلیل «. 200در در شد مالی تأمین هند غارت با سال . به و اولیه مواد است گذاشته جا بر هند توسعۀ در منفی أاثیرات ت استعمار دوران طی بریتانیا دولت که اند بوده باور این بر شناس تاریخ چندین واقع،

بود اساس این بر و گرفت می قرار برداری بهره مورد بریتانیا نفع به کشاورزی تولید گونه همین . که بریتانیائی محصولات با رقابت در هند دستی صنایع انگلیس، مدرن صنایع شکوفائی با زمان هم شد تبدیل قدرتی پر صنعتی کشور به بریتانیا که

. باقی بریتانیا تسلط تحت هند دولت طوالنی مدت طی که موجبشد عوامل مجموعه نیاوردند بدست توفیقی بود کرده تسخیر را داخلی بازارهایبماند.

7

The Bengal Famine of 1943 - "One of the greatest tragedies of world history" http:// bbc.in/1G4P0s7  

سال در .1947هند یافت باز را خود استقلال بودند کرده تحمیل ها بریتانیائی که استعماری نظام علیه مبارزه ها سال از پس

هندی اکثریت که داد نشان وزیر نخست پشتیبانی گونه همین به و اپوزیسیون حزب عضو سخنرانی از مردمی های توده استقبال. باشد پاسخگو اند شده مرتکب دوران این تمام طی که جنایاتی تمام برای باید لندن که دارند توافق موضوع این روی ها

ژوئیه ) یوگوسلاوی سربرنیتسا کشی نسل مورد در که معرفی( 1995انگلستان کشی نسل را آان تا کرد پیشنهاد قطعنامه طرح. بگیرد عهده به خواهد نمی را شده مرتکب کشور این خود که مواردی برخی وجود این با کنند،

سیمها کریشنان راکش اساس، این بین Rakesh Krishnan Simhaبر روز مسائل گر تحلیل و نگار روزنامهسال بنگال قحطی از ویلسون 1947المللی، فرمان به ها هندی عمدی و جمعی کشتار عنوان به تواند می که کرد یاد

. گردد تلقی چرچیل

8

Bengal famine 1943. # Holocaust you never had heard. Millions Indians died cause massive export of grains to Britain

میلیون سه از بیش مرگ موجب جهانی دوم جنگ متن در منطقه این در ها بریتانیائی توسط سوخته زمین سیاست واقع، در. شد هندی

هیچ که آان بی ولی بود آاگاه سیاستی چنین نتایج به ًاا کامل دوران آان در بریتانیا وزیر نخست سیمها، کریشنان راکش گفتۀ بهشهروندان مرگ و قحطی موجب و داد ادامه سوخته زمین سیاست به عامدان دهد انجام بومی مردم جان نجات برای اقدامی

. . جنایاتی چنین به که نیست بریتانیا نفع به ابتدا، شود می عدالت اجرای مانع عامل چندین نگار روزنامه این باور به شد هندیهمین به اند، کرده ایجاد مناسباتی بریتانیائی نخبگان با هندی نخبگان از بخشی سپس، بگیردو عهده به را آان و کند اعتراف

. است نشده برگزار تراژیکی و بار مصیبت وقایع چنین برای یادمانی کنون تا علت

  اصلی متن : لینکhttp://fr.sputniknews.com/international/20150724/1017222561.html#ixzz3gpvu96kq

9

معاصر نقد

استعمار و مارکس دربارۀ گفتگو

 

فیلوش سال (Gérard Filoche)ژرار انگلس 2002در و مارکس مقاالت سلسله برای ای مؤخرۀ� » فرانسوی» انتشارات در که نوشت آسیا در استعمار ) (1)دربارۀ� مجموعه این رسید بچاپ

» « مسکو چاپ پروگرس، انتشارات استعمار دربارۀ� مقاالت از بود برای 1977گزینشی کهبرای انترنت در آن اف دی پی نسخۀ� و کردم ترجمه فارسی به را کتاب تمام من بار نخستین

( .) حاجات عبدالعلی دیگری، منقد باشد می دسترسی قابل Abdellaliعموم Hajjat )سایت در( » دوشنبه( Bellaciaoبالسیااو» می 2004مارس 15بتاریخ انتقاد باد به را فیلوش ژرار تحلیل

نوامبر در بعد سال سه ً تقریبا سپس و )2007گیرد پرزومه بحث( Vincent Présumeyونسان این . نمی ً شخصا من را ها آخری نفر دو این دهد می ادامه حاجات عبدالعلی به پاسخی بشکل را

به توانند می ما برای صورت هر در باشند، پژوهشگری افراد باید که کنم می فکر ولی شناسم

10

... این یا و کنند می مطرح را جالبی بسیار مباحث که شوند تلقی عادی انترنتی کاربران عنوان. بگیریم نظر در شکل همین به را آنها که

. داشت خاصی جذبۀ من برای انترنت در زمانی دیدگاه از پراکنده گفتگوهای این کشف وجود این زیر با در را مقاله سه این . از بخشی ساختن منعکس من هدف مقالات، این ارائۀ با که است روشن یافت خواهید

. است استعمار مسئلۀ� پیرامون انگلس و مارکس مقاالت دربارۀ� معاصر گفتگوهای

توضیحات

1( Marx et Engels.Colonialisme en Asie)Inde,Perse,Afghanistan(.Ed Mille et une nuits.2002

| | ژوئیه پاریس محوی 2008حمید

فیلوش ژرارGérare Filoch

دوراند خط دربارۀ روز اخبار

) آسیا) در استعمار

متحده ایاالت که بوده جنگی معاصر که بخوانیم فردی دیدگاه از را مقاالت این کنیم سعی حالسال . 2001در توانیم می هنوز یکم و بیست قرن آغاز در امروز انداخت راه به افغانستان علیه

. بیابیم فردریش و مارکس کارل مقاالت خطوط تمام در استثنایی واقعا تازگی

بررسی به نویسنده دو این بقلم استعماری ضد های نوشته از مجموعه این مقاالت از یکیمی ترسیم را هند تصرف برای بریتانیا تالش و دارد اختصاص شرقی هند کمپانی های فعالیت

انگلیس،. و فرانسه ایران، روس، مثل صحنه در حاضر های قدرت منازعات گونه همین به و کندسال در بریتانیا جنگ ما 1838_ 1842تا که هستند وقایعی کنندۀ� تداعی جملگی افغانستان، در

و کنیم، می مشاهده جهان سرتاسر در تلویزیون صفحۀ� روی یکم و بیست قرن آغاز در امروز. دهد می نشان بما را هایی قرابت و ها همخوانی گویی

خواندن با سال، پنجاه و صد از پس تقریبا شوروی، جماهیر اتحاد ژنرال اگر ندارد تعجبی جای وهای سال بین او نظامی های واحد که حالی در انگلس الی 1879و 1989مقالۀ� و گل در

واقعۀ� از پس بود، رفته فرو مقامات Twin Towersروی 2001افغانستان به نیویورک، در ... را کابل و درآورند خود اشغال به را افغانستان نکنند تالش که کند می توصیه آمریکایی

. شوند متصرف

بتاریخ ای مقاله آمریکا )1857اوت 10در جدید دائرۀ�المعارف Nouvelle encyclopédieدرaméricaine )از که کشوری ورزد، می أاکید ت افغانستان بنیادی خصوصیات دربارۀ انگلس

مختلفی قبایل به چه اگر است ای العاده فوق اهمیت حائز مرکزی آسیای در سیاسی منظر . راه مسیر در افغانستان است جنگ و دامداری و کشاورزی آنها فعالیت تنها و شود می تقسیم

11

ترک، : یونان، تاتار، است بوده مهاجرتها و تهاجمات تمام قلب در دیرباز از و شده واقع ابریشم... عرب مغول،

زیر نه و بوده خارجی عوامل تأثیر تحت پیوسته که افکاری با نافرمان، شورشیان سرزمینو گوناگون مذاهب و مختلف های زبان با گوناگون اقوام از موزائیکی بلکه واحد ملّتی بیرق

.) ( وسیع های بیابان و بلند کوههای متباین جغرافیایی

گویی» رسد، می بنظر آن مختلف های دولت و قبایل برای شاعرانه ً کامال اصطالح افغانستان . خارجی وجود افغانستان دولت است داشته وجود هم نام این به واقعی کشوری واقعا که

. و...« است اکثریت در پشتون قبیلۀ� است افغانستان دربارۀ� مارکس قضاوت این و 41ندارد . همه از بیش که هستند قبایلی جمله از پشتونها دهد می تشکیل را افغانستان جمعیت درصد

. را بریتانیایی استعمارگران منافع انگلس و مارکس اند بوده اشغالگر قدرتهای تهاجمات قربانیبر تسلط که دهند می نشان و کنند می ترسیم بودند افغانستان تصرف تکاپوی در که دورانی در

همین به و مرکزی آسیای سوی از احتمالی تهاجمات از جلوگیری جهت به سرزمینی چنینضروری امری آنها برای کردند، می احساس مناطق این در که خطری و روسیه سوی از ترتیب

. است بوده ناپذیر اجتناب و

او خود و پرسد می مارکس کرد؟ تثبیت را خود برتری و شد مسلط اوضاع بر بریتانیا چگونهو :» قبایل دادن قرار روی در روی با و مسلمان و هند هیزم به زدن آتش با که گوید می پاسخ

.Casteکاستها ) » شدند( » صحنه وارد بریتانیایی تجارت مردان و سربازان جنگیدند می دیگر یک علیه همه که زمانی در و دیگر یک علیهتوان می را ای افکنانه نفاق استعماری سیاست چنین نمادین وجه بارزترین تردیدی هیچ بدون

می جدا پاکستان از را افغانستان هنوز که بازیافت مستقیمی خط و مصنوعی مرزبندی در( » دوراند : » خط کند می ایجاد ای سابقه بی بندی تقسیم ها پشتون بین حال عین در و سازد

Durand ( دوراند( مورتیمر بریتانیائی افسر . Mortimer Durandبنام سال ( به شد 1892ثبتدوراند مورتیمر به افغانستان یعنی مرزیش قراول و هند امپراتوری بین مرزی نوار تعیین

. . پوشاند عمل جامۀ� طرح این به بسیار های واپیچ و پیچ از پس که بود او هم و شد واگذارای منطقه منازعات اصلی منشأ به تکراری ای مسئله عنوان به تاریخ این از پشتون مسئلۀ�

سال در القاعده به آمریکا تهاجم مقابل مقاومت حصار آخرین به و شد، به 2001تبدیل یعنی و. انجامید الدن بن اسامه شبکۀ�

دست جهان ریسی نخ و بافی پارچه بزرگترین روی ها بریتانیایی هند، در نوزدهم قرن در. ساختند آن جایگزین را خودشان صنعتی محصوالت و بردند، بین از آنرا سپس و گذاشتند

این » چگونه که دهد می نشان و کند می افشا را کشور این از مستقیم برداری بهره مارکس.» شود می سرازیر انگلستان به چپاول و زور راه از عظیم ثروت

کشور» این که آنچه تمام از بنیادی شکل به کردند تحمیل هندوستان به ها انگلیسی که مصائبی». است تفکیک قابل بود دیده بخود تاریخ طول در

» اعصار» به آنها تاریخی قدمت که خودکفا اجتماعی زندگی دائمی اشکال عنوان به ، روستاهاو بخار ماشین تأثیر تحت بیشتر ای واقعه چنین و رفت، بین از ً کامال گردد، می باز دور بسیار

: از ها لیبرالیست جهان شدن جهانی بریتانیائی سربازان و ها بگیر مالیات تا بود آازاد تجارت( . شود می آغاز (1همینجا

12

قرار هند بافی پارچه صادرات تهدید در بریتانیا صنایع که رسد می بنظر گونه این همه از پیش « . پارچه و نخریس انگلیس، مداخالت کند می تغییر معکوس شکل به اوضاع سپس و گیرند می

تخریب با و بربر، نیمه و متمدن نیمه جمعیت کم جوامع چنین تخریب با و برد، بین از را بافهرگز آاسیا که اجتماعی عظیم انقلاب یگانه و ترین بزرگ که شد موجب آانان، اقتصادی بنیاد

(». یابد تحقق بود، ندیده (1853ژوئن 10بخود مارکس ،

( » استریت» وال همانند مدرن شکل به شرقی هند . Wall Streetکمپانی بکار( با کرد عملایجاد با انگلستان رسد، بنظر بربر و مضحک که اندازه هر و محلی، های فئودال اصول بستن

. یافت تسلط آن بر و برآمد هند عهدۀ� از هند هزینۀ� با و هند ارتش

و بحث شامل این و شد؟ هند پیشرفت موجب بریتانیا استعمار آیا که است این پرسش ولیکار مدافعین هنوز نیز امروز که علت این به و کرده حفظ را خود تازگی همواره که ست جدلیاز او زیرا کنند می تکیه مارکس از قول نقل به قدیمی زدۀ استعمار کشورهای با رابطه در نیک . می امروز آنچه با بارزی شکل به نظریاتی وجه چنین است آورده بعمل تمجید آهن راه ایجاد

« : با کشتی و آهن راه ترکیب با که زمانی نیست دور چندان کند می پیدا مطابقت شنویماین سرانجام ترتیب این به و برسد روز هشت به انگلستان و هند بین فاصلۀ� بخار موتور ». سال در حاضر عصر در کامپیوتر و هواپیما گردد متصل غرب جهان به ای افسانه سرزمین

تقلیل 2001 لحظه چند و ساعت چند به و است داده کاهش پیش از بیش هم باز را فاصله اینرا » آنان زیست شرایط و شد نخواهد مردم های توده رهایی موجب اینهمه با ولی اند، بخشیده

توسط آن تصرف به و مولد نیروهای رشد به ضروریاتی چنین زیرا ساخت، نخواهد متحول(». دارد بستگی (1853ژوئیه 22مردم مارکس ،

کنیم : » می آمد و رفت حال و گذشته بین آمیزی هذیان شکل به هنوز سال پنجاه و صد از پسسه از بیش مساحتی و اروپا وسعت به کشوری هند، با رابطه در انگلیسی صنایع اسفناک نتایج

». است دهشتناک و ملموس مربع، کیلومتر میلیون

بنیادی » و حیاتی عنصری عنوان به را ثروت تراکم مارکس که کنیم می مشاهده متن قرائت در. » کند می افشا آنرا و کرده بازشناسی مستقل قدرتی عنوان به و کاپیتالیست نظام بقای برای

الینفک » جزء که است واری اندام قوانین مبین جهان بازارهای در تمرکزی چنین مخرب نفوذو جاری متمدن شهرهای تمام در و سطوح ترین گسترده در اکنون هم و بوده سیاسی اقتصاد

». باشد می ساری

در تجارت جهانی سازمان علیه کنندگان تظاهر فراخوان متن خواندن حال در ما که گوییمیلو 1999بسال Seattleسیاتل در یا ژن 2000بسال Millauهستیم دوها Gêneیا Dohaیا.2001بسال

بازرگانی : » و صنایع کند می ایفا را ای سازنده و کننده متحول نقش هنوز کاپیتالیسم ً مطمئنازمین تحوالت که بخشد می تحقق نحوی همان به را جدید دنیای مادّی شرایط بورژوایی

(». شوند می زمین سطح در دگرگونی موجب (1853ژوئیه 22شناسانه مارکس ،

را حاصله های پیشرفت و ها فرآورده اجتماعی و بزرگ انقالبی تا ست ضروری وجود این با ... داشته وجود هماهنگی تولید شیوۀ� و فنی های پیشرفت بین که گیرد خود تسلط و نظارت تحت

باشد...

13

است : نبوده آمیز موفقیت بریتانیا ارتش های شیوه ساختن منتقل نظامی، زمینۀ� در حتی

» « تحلیل براساس ولی ، بود خورده پیوند آسیائی بربریت به اروپائی نظام ساز و ساختبود شده ایجاد ایران در اروپایی روش اساس بر که منظمی ارتش با مارکس، ای مفتضحانه شکل به

سواره ترین نازل توسط حمله یک در تنها سرباز هزار ده با ایران ارتش و شد مواجه شکست ً کامال بود، نامنظم سوار پنجاه و منظم سوار ششسد شامل که شرقی هند کمپانی نظام . یگانه برآمدند عهده از بخوبی چین و افغانستان در مردمی مقاومت حالیکه در گردید، تارومار

: آری جنگ به مردم های توده که صورتی در است بوده مردم جانب از مؤثر های مقاومتمتداول » اصول و شاخصها با شود می بسته بکار خاسته بپا مردم توسط که هایی روش بگویند،

بپا مردم تمدن درجۀ� بجز دیگری معیار هیچ با نه و نیست محاسبه قابل منظم های جنگ دربا«. زخم سیاه ارسال یا بری مقوا تیغ با هواپیما مسافرین گرفتن گروگان از مارکس خاسته

کردند می آغشته ارسنیک به را نان که زند می حرف هایی چینی از ولی زند، نمی حرف پستسالح کردن مخفی با که این یا و دادند می اروپائی نشینان استعمار بخورد کونگ هونگ در وبجای و ورزند می مبادرت آن سرنشینان کشتار به و شدند می تجارتی های کشتی وارد هایشان

. شوند غرق کشتی با اینکه یا و بسوزند آتش در دادند می ترجیح شدن تسلیم

ارتش» عهدۀ� از ورزند می مبادرت جنگ در هایی روش چنین به که مردمی علیه کاری چه » باقیبماند؟ میتوانددرخاکدشمنپیشرویکندوچگونهدرآنجا کجا تا ساختهاست؟ویا

سال در که کند می مطرح زمانی را پرسشی چنین افغانستان 1842مارکس در بریتانیا ارتشسال در خود بنوبت روس ارتش آنکه از پیش خیلی و بود شده مواجه شکست با ً با 1989کامال

کنند، ...» می صرف قتل با را تجاوز و کنند می پرتاب آتشین های گلوله دفاع بی شهرهای روی به که تمدن فروشندگان شود مواجه واقعیتی چنین . طرحشان اجرای در اینکه بجز دارد اهمیتی چه ها چینی برای ولی بدانند بار شقاوت و بربر و پست را ها روش این توانند می فروشندگانی چنین

» موفقشوند؟

عادی جنگی ابزار با که نبود امکانپذیر عنوان هیچ به دوران آن در ها افغان و ها چینی برایای پیامبرانه شکل به مارکس کارل و کنند، مقاومت اروپایی تخریبی و جنگی ابزارهای مقابل

. واقعۀ� برد می پایان به را مجموعه این که متنی آخرین در انگلس و کند می تأکید نکته این رویو 12000اضمحالل بریتانیائی به 40000سرباز آباد جالل و قندهار کابل، در را آنان همراه

. افغان سرزمین فتح به که کردند می تصور ها بریتانیایی که زمانی در و آورد می بقلم تفصیلکه بود تصوراتی چنین با اند، زده واپس را افغان نیروهای که کردند می تصور و اند آمده نائل

. – - تمام ها، رژیمان تمام شدند مواجه افغان قبائل تمام متحد نیروهای با هند و انگلیس ارتشتسلیم که جایی تا شدند کشته و خورده شکست عصر آن در امپراتوری سربازان تمام و پادگانها

: بسال دیگر جنگ یک در البته ها بریتانیائی شد مسلّم امری آنان عیار را 1898تمام افغان قبائل... دادند شکست

استراتژیک هدف و شود، می روس و انگلیس منافع جایگزین آمریکا منافع یکم و بیست قرن در . تلخ ماجرای بخاطر آمریکا است مرکزی آسیای در گاز و نفت های لوله عبور کنترل نیز آن

World Trade Center سرکوب و خود از دفاع بهانۀ� به و آورد بچنگ را خود طالیی فرصت « های دولت از یک هر روی کمپانی که این محض به کرد حمله افغانستان به الدن بن شبکۀ�نگاه است، ثروت و طال و تجاری و سیاسی منافع واجد که ای منطقه هر یا و مستقل و حاکم

می متهم داد قرار آن یا و این خیالی یا و واقعی نقض به ً فورا قربانی اندازد، می ای طمعکارانهاهانتی. مرتکب یا و گذاشته پا زیر را دادی قرار یا و عهدنامه که شود می متهم قربانی شود

. . باب در دائمی اخبار شود می اعالن او علیه جنگ که پاید نمی دیری و است شده انگیز ابهام

14

بخون را انگلستان ملّی تاریخ گوسفند، و گرگ افسانۀ� که است ترتیب این به و شرارت محور»... سازد می آغشته

هند چین، روسیه، تقاطع نقطۀ� در جهان مرکز بر حاکمفرمائی برای صلیبی ست جنگی موضوع . در و دهقان، و جنگجو قبائل از انباشته سرزمینی مقابل همیشه چون و فارس خلیج و . باید براین عالوه و است نکرده ایجاد نیز آهن راه حتی هند، خالف بر استعمار، که سرزمینی

که هائی جاده از سوّم یک تنها و هستند نادر بسیار نیز ها جاده حتی افغانستان در که گفتآباد ) جالل تا کابل از و هستند آسفالتی دارد ( 175وجود می بطول ساعت شش هنوز کیلومتر

فاصلۀ�. در بندر اوّلین و نیستند کشتیرانی قابل آبی راههای شده 1300انجامد واقع کیلومتریکند،. نمی تجاوز سال نه و سی از زندگی به امید و هستند بیسواد ها افغان درصد نود است

می سالگی پنج سن از پیش پنج روی کودک یک هستند، مبتال سل بیماری به مردم درصد شصتو قحطی کنند، می کار زمین روی بدوی ابزارهای با افغانها درصد پنج و هشتاد میرد،

مقام در پیشرفت درجۀ� نظر از و بوده دائمی . 174روی 169خشکسالی ولی است جهان درنوید منطقه این مردم برای را درخشانی آیندۀ� آن به وابسته صنایع و گاز و نفت های لوله ایجاد . این یکم و بیست قرن های دهه اوّلین در که دارد وجود زیادی بسیار شانس بنابراین دهد می

) بن ) شدن ناپدید از پس قزاقستان و تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان و افغانستان منطقه. باشد گوناگون های طمعکاری و منازعات موضوع مدتها تا الدن

برانگیز پرسش و انگیز شگفت جملۀ اندازی، چشم چنین در نتیجه بعنوان و نوشته این پایان در « : در بنیادی انقالبی بدون تواند می بشریت آیا که دانست باید شویم می آور یاد را مارکس

». ببخشد تحقق بخود ّ آسیا اجتماعی موقعیت

فیلوش ژرار

Gérar Filoche

استعمار و مارکس

حاجت عبدالعلی نوشتۀ�

15

بنیادهای» : – آاوردن فراهم و آاسیائی قدیمی جامعۀ بردن بین از سازنده دیگری مخرب، یکی دارد عهده به را مضاعفی أاموریت م هند در انگلیس ( » مارکس کارل آاسیا در غربی جامعۀ مارکس(. 1853مادی نظریات به طرفانه بی خواهم می نوشته این در

: در مارکس برداشت که کنم می آاغاز پرسش این از و بپردازم استعمار موضوع با رابطه دراست؟ بوده کدام ها بریتانیائی توسط هند تصرف با رابطه

مقدمهکمابیش کهحاوینقد درمعرضفروشمیگذارند را ارزانقیمتی کتابهایکوچک تمامکتابفروشیهائیآلترناتیودرردیفکتابهایشان،

( . شب یک و هزار نشر هستند، فعال تخصصی های زمینه در انتشاراتی های خانه ماست طلب امنیت و داری سرمایه جامعۀ شدۀ پرداخته و ساخته1(» لاگاردر( » به و ست فراملیتی نشریات جمله از حداقل که ست بررسی قابل گروه این . 2در دارد( چنین تعلق صورت هر در

مبارزات عرصۀ� در ها تحلیل و یادمان انتقال در هستند مختصر و کوتاه کمابیش که آثاری. باشند می اهمیت حائز هستند، ارزش فاقد که هایی رسانه انداز چشم در و می اجتماعی . هند، : آسیا در استعمار کنم جلب کوچک قطع های کتاب این از یکی روی را شما توجه خواهم

( افغانستان دربارۀ�( 3ایران، انگلس فردریش و مارکس کارل مقاالت از ست منتخبی که ، کند : (.4استعمار) می معرفی زیر شکل به را مقاالت این کتاب، جلد روی

در» آسیا های تحلیل و تأمالت به را ای صفحه چند که ای فالسفه و نویسندگان هستند نادر . ضد مقاالت نگارش با مارکس کارل و انگلس فردریش باشند داده اختصاص نوزدهم قرن

های سال در داده 1850استعماریشان قرار بررسی مورد هند تصرف برای را بریتانیا های تالشانگلیس : و فرانسه ایران، روسیه، کنند می ترسیم را صحنه در حاضر های قدرت منازعات و

. بسال افغانستان در بریتانیا جنگ ماجرای اند شده واقع انداز چشم این -1842در نیز 1838 . است آمده نه، بتفصیل است؟ رسیده پایان به مارکسیست قرائت آیا که اینجاست پرسش

تأسف با شود، می معرفی ما به نگارانه روزنامه قالب در که ژئواستراتژیک تحلیلی های توانایی ». است برخوردار استثنائی تازگی از هنوز که گفت باید

ولی کنند، می تداعی را معاصر حوادث و رسیده بنظر تازه استثنائی شکل به مقاالت این . او که ای مؤخره واقع در است داشته عهده به را آن نشر که فیلوش ژرار روایت به نه ً مطمئنابه نویسنده دو هر و هستند استعماری ضد ً کامال مقاالت این از یک هر که ست مدعی نوشته،

می قرار بررسی مورد هند در بریتانیا سلطۀ� گسترش در را شرقی هند کمپانی های فعالیتکنیم... می مشاهده تلویزیون صفحۀ� روی یکم و بیست قرن آغاز در امروز که را آنچه و دهند

. باید که ست موضوعی مارکس بودن استعماری ضد دید، خواهیم چنانکه ولی دهد می بازتاب. کنیم ثابت که :آنرا کنم می آاغاز پرسش این از و بپردازم استعمار موضوع با رابطه در مارکس نظریات به طرفانه بی خواهم می نوشته این در

جهان » تاریخ نام به مارکس که داد خواهیم نشان ّوول ا وحلۀ در ؟ است بوده کدام ها بریتانیایی توسط هند تصرف با رابطه در مارکس برداشت . . سرانجام« و سازیم روشن را نظریاتی چنین وچگونگی چرائی که است این بر تلاش ثانوی مرحلۀ در است بخشیده قانونیت بریتانیا استعمار به شمول

. داد خواهیم قرار بررسی مورد اش زندگی اواخر در مارکس نظریات تحولی سیر در را مسائل این

توضیحات

Editions Mille et une nuits1-

Lagardère2-

[3] K. Marx et F.Engels, Du colonialisme en Asie. Inde, Perse, Afghanistan, Mille et une nuits, Paris, 2002, édition établie par et postface de Gérard Filoche.

16

[4] K. Marx et F.Engels, Textes sur le colonialisme, Éditions du Progrès, Moscou, 1977.

انگلس : و مارکس شناسی شرق ها نوشته

» مارکس» نگارانۀ� روزنامه مقاالت ساختن مشخص برای که ست اصطالحی استعماری ضد . می تریبون دیلی نیویورک برای ولی لندن از نگار روزنامه عنوان به او است شده برده بکار

.) سال ) تابستان سیاسی زمینۀ� دارد را خودش خاص اهمیت موضوع این و 1853نویسد بحث . و مارکس ست امپراتوری فتوحات گسترش دربارۀ� استعمارگران و ها لیبرال بین مجادالت

انتظار توانیم می آنها از ما که مفهومی آن به نه ولی کنند می شرکت مناظرات این در انگلس . شکل به مارکس زیرا باشیم داشته نظر در را انگلس باید هایمان تحلیل در باشیم داشته

( . و نوشتند هم با آنها واقع در را کمونیست حزب مانیفست اوست افکار تأثیر تحت ای قاطعانهانگلس که است هائی نامه کلمۀ� به کلمه نویسی باز ً کامال مارکس های نوشته از هائی بخش

)... بی مطالب نگارش موجب که است عبدالقادر امیر مقاومت الجزایر، در فرستاده او برای . در عبدالقادر امیر شکست از انگلس شود می فرانسه در به 1847دسامبر 23شماری از و

. » « فتح او دیدگاه از دارد خاطر رضایت تمدن و پیشرفت مقابل در الجزایر درآمدن زانوعقب های ملت علیه متمدن های ملت پیروزی از حاکی زیرا است آیندی خوش حادثۀ� الجزایر

. می قرار انتقاد مورد را فرانسوی استعمارگران جنگی های روش وقتی حتی باشد می افتادهرا بربر جوامع که است جهانی تاریخ ابزار عبارتی به فرانسه او دیدگاه از وجود این با دهد،

« . و آزادی به تعرض از اگر حتی و بخشد می تحقق داری سرمایه گسترش به و ساخته متزلزلدزدی ملت نشینان صحرا این که کنیم فراموش نباید کنیم، تأسف اظهار آن رفتن بین از

در«... که رساند، می روز به را دوران آن نژادپرستی رایج گفتمان تمام ترتیب این به و هستند. است شده گنجانده مارکسیسم تاریخی به بینش و کنند می دزدی نیستند، کننده تولید بومیان

. مضر را آنها فرانسه دهند می ادامه سکون حالت در و تمدن از خارج در گیاهی زندگی . بازرگانی با کردن پیدا سازگاری با و مستعمره، به شدن تبدیل با ولی است داده تشخیص

. بود خواهند پیشرفت به قادر تولیدی، شیوۀ� در مهارت کسب و گونه جهانی هر او دیدگاه ازبورژوای : » همه، این با رسد می بنظر ارتجاعی نهایی، تحلیل در استعمار، مقابل در مقاومتی

» « سرور به آورد، می ارمغان به خود با که هائی روشنگری و نظم صنعت، تمدن، با مدرن،خواهد ارجحیت دارند، تعلق آن به که ای جامعه بربر موقعیت و گردنه سر دزد یا فئودال

مانیفست.« نویسندگان افکار در ً مستقیما بلکه نیست روایت هایی تحلیل چنین البته داشت . سرمایه گسترش که بزرگی تحوالت ارائۀ� از پس مانیفست، در دارد ریشه کمونیست حزب

. رسند می سرمایه فراملیتی گسترش منطقی نتیجۀ� به انگلس و مارکس است، آورده بوجود

می مرزها گشایش به ً دائما که ست جدیدی رویکردهای نیازمند کاپیتالیسم درونی منطق]» کند.» می هدایت تمدن مسیر به را مردمان بربرترین بورژوازی تمام] . » 2انجامد بورژوازی

)...( را روستا که گونه همان به ببندند بکار را بورژوا تولید شیوۀ� که سازد می مجبور را ها ملتاهالی است، نموده متمدن کشورهای تابع را بربر نیمه یا بربر کشورهای و ، ساخته شهر تابع

] ». است درآورده غرب تابعیت به را شرق و بورژوا مردم تابع را ]3روستائی

» هم » این از نویسد، می آنسیکوپدیا آمریکن نیو برای الجزایر دربارۀ� ای مقاله که زمانی انگلس . الجزایر دربارۀ� غیره و سیاسی هوائی، و آب جغرافیائی، موقعیت بررسی از پس رود می فراتر

. کشور کند می سازی باز را استعماری شناسی مردم قدیمی تحقیقات محلی، اقوام تشریح و . یک : از تمدن درجۀ� اساس بر را آنها و مور و عرب کابیل، مختلف گروه سه از شده تشکیل

. کند می تفکیک دیگر

17

قابلی کشاورزان کنند، می زندگی واقعی روستاهای در که هستند زحمتکش مردمانی ها اولی . اروپایی رسانند می فروش به ها شهر در را محصوالتشان و کنند می کار معادن در ، بوده

که دارند آبی چشمانی و طالئی موهایشان ست، اهالی دیگر از سفیدتر پوستشان ولی نیستند،و هند مردمانی گوئی که است کرده تشویق نظریاتی ارائۀ� به را شناسان مردم از برخی

اساس این بر و اند افتاده جدا ها اروپائی با که اند برگزیده را دیگری راه که اند بوده اروپائی. هستند تفکیک قابل

خودشان حیات به تحول گونه هر از خارج اجداد سنت به وفاداری با و بوده نشین کوچ اعراب. ورزند می خصومت تمدن با و دهند، می ادامه

« . قوم این هستند جو انتقام و شقاوت به مأنوس ، ترسو مردمانی که هستند مورها سرانجام و .» عرب زبان به داند می مورها سزاوار انگلس که را تحقیری دارد نازلی سطح اخالقی نظر از

بیاموزد فارسی دهد می ترجیح و ندارد آن یادگرفتن به تمایلی که گوید می و دهد، می گسترش. ست جدی تحقیقات شایستۀ� که

می قرار دیگر یک روی در رو را الجزایر اهالی دیگر و بربرها زمانه، روحیۀ� اساس بر انگلساستعماری. فتوحات در کن حکومت و بیانداز نفاق تاکتیک به شباهت بی رفتاری چنین دهد

نیست.

هند و مارکس

سال در که علت این به شناسد می را الجزایر مارکس کارل در 1882اگر بهداشتی دلیل به . در مارکس است بوده عالقمند آسیا در انگلیس استعمار موضوع به غالبا ولی کرده اقامت آنجا . » « او برای رکود موضوع وقتی دهد توضیح را آسیایی جوامع رکود تا کوشد می تأمالتش

. وجود این با دهد توضیح را آن تا پردازد می آسیایی تولید شیوۀ� نظریۀ� گسترش به شد، مسجل» « شرقی استبداد به مارکس دیدگاه از که آن روبنای و آسیایی اقتصاد ماتریالیستی تحلیل

] ( اند پرداخته موضوع این به دیگران نیست، من نظر مورد دارد، به] 4بستگی برخی حتی ، ] اند داشته اشاره مونتسکیو هوایی و آب نظریات با او نظریات روی]...( 5قرابت من بلکه

. دهد می تشکیل را مارکس های تحلیل اساس که دارم اصرار ای شناسانه شرق منطق . به بپردازیم حال کند می ترسیم هندی جامعۀ� از را خاصی انداز چشم انگلس مثل مارکس

هندی جامعۀ� طبیعت و بریتانیا امپریالیسم دربارۀ� مارکس نظریات گویای که داری معنی بخش: ) دوران ) آن بیان به هندوستان ست

ساختار» هزاران انقراض مشاهدۀ� انسانی، احساسات منظر از که چند هر وجود این باسنت دادن دست از و فالکت و فقر به آنان تقلیل و زحمتکش و آزار بی ساالر، پدر اجتماعی

. نیستند خوشایند جملگی آنان، خود تمدن خاص زیستی وسایل دادن دست از و قدیمی هایآنان، آزار بی ظاهر رغم علی شاعرانه، روستایی جوامع همین که کنیم فراموش نباید ولی . چهار در را انسانی خرد ساختاری چنین است بوده شرقی استبداد بنیادی عناصر از یکی شاملچیزی آن نتیجۀ� که بود آورده بوجود ابزاری آن از و کرده دچار خاصی محدودیت به تنگی چوب

. و ساخت همین و ناپذیر خدشه اصول مقابل در بردگی و خرافات از فرمانبرداری مگر نبود . نباید و کرد می تهی تاریخی نیروی هر از و پروازانه بلند تمایل هر از را آنان که بود سازتکیه خود حقیر زمین قطعه به ای خودخواهانه بشکل که بربرهائی همین که کنیم فراموشنامی که شقاوتهایی و کردند، می نگاه ها امپراتوری فروپاشی به آرامش کمال در بودند، کرده

از و کرد نمی جلب بخود را آانان توجه بزرگ شهرهای مردم عام قتل شناسیم، نمی آانان برای . و ندهد قرار هدف را آنان اینکه شرط به بود، طبیعی سوانح مقام در حوادثی چنین آنان منظر

18

شیوۀ� چنین محصول که حقیر و رکود حال در گیاهی، زندگی چنین که کنیم فراموش نبایدبطوری بود، داده میدان توحش از سرشار و کور و مخرب نیروهای به دیگر طرف از بود زندگی

. نباید هم باز و داشت رواج هندوستان تمام در و بود مذهبی رسوم از جزئی میراندن که( ها کاست نشان کوچک، جوامع همین که کنیم کرد،( 39فراموش می حمل خود با را بردگان و

. پنداشت می بیرونی شرایط از تابعی را او سازد حاکم شرایطی چنین بر را انسان آنکه بجای وآداب از یکی در را آن منشأ که دانست می ناپذیر خدشه طبیعتی محصول را اجتماعی موقعیت

( هانومن مقابل در انسان زدن زانو که کنیم می مشاهده آنان بدوی رسم )40و ساباال( و میمون41. است( مخلوقات اشرف تحقیر نمادین وجوه از گاو

به تنها هندوستان در اجتماعی انقالب آوردن بوجود با انگلستان که است این حقیقت چه اگر . پرسشی نیست اینجا مسئله ولی کرد، می عمل ای ابلهانه شیوۀ� به و مزورانه جوئی سود نیّت

بشریت آسیایی، جوامع موقعیت در بنیادی انقالبی بدون آیا که است این کنیم، مطرح باید کهکدام انگلستان جنایات صورت، این غیر در ببخشد؟ تحقق خود سرنوشت به بود خواهد قادر

. که. چند هر بنابراین است زده دامن انقالب به که است تاریخی ناخودآگاه ابزار انگلستان استبپرسیم : خودمان از شگفتی با باید گوته مثل باشیم، اندوهگین کهن جهان فروپاشی مشاهدۀ� از

کند غرقه رنج در را ما ای فاجعه چنین اگر باک چه

داد خواهد افزایش را ما شادی که زیرا

» حکومتتیمورهزارانزندگیراازبیننبرد؟ آیا

Geothe, Westostlicher Diwan. An Suleika

Sollte diese Qual uns quälen >>

Da sie unsere Lust vermehrt

Hat nicht Myriaden Seelen

Timur's Herrschaft aufgezeh [6]

» بر » مضافا ببیند، بخود را قربانیانی تواند می تاریخ ماشین ، دوستانه بشر احساسات رغم علی . نقطۀ� اروپایی غیر جوامع از مارکس تحلیل در باشند داشته تعلق تر نازل های تمدن به که اینتوجه کاپیتالیسم سازی جهانی با رابطه در بدیلی حساس تدارک در باید که یابیم می کوری

. کند جلب بخود را معاصر متفکران

«... نیست تفسیر به نیازی هندی جامعۀ� وصف دربارۀ� البته و کنیم توجه مارکس متن بهنامشروع منافع پی در هندوستان، در اجتماعی انقالب ایجاد با انگلستان که است این واقعیت

». . جاست این پرسش ولی کرد می عمل ای نابخردانه شیوۀ� به و بود منافع ترین

این به بلکه نیست، بخون آغشته فتح کردن محکوم برای کند، می مطرح که پرسشی واقع دربه و شویم چیره ابتدایی احساسات این بر و کنیم آزاد را خودمان ظواهر از که است علت

هستند : کار اندر دست مستورانه که بیابیم آگاهی تاریخی نیروهای

19

اجتماعی » وضعیت در بنیادی انقالبی به زدن دامن بدون تواند می بشریت آیا که دانست بایدبپوشاند «. عمل جامۀ� خود سرنوشت به آسیا،

پیشرفت به بشریت تمام یابد، می گسترش مرزها فراسوی در که سرمایه نیروهای تأثیر تحت . و گیرد می قرار شمول جهان تاریخ مسیر در یکپارچه اتحادی در پس این از و آمده نائل

« : تاریخی آگاه ناخود ابزار انگلستان باشد، چه هر جنایاتش زیرا دارد مهمی نقش انگلستان]». است شده انقالبی چنین موجب که ]7بوده

] » کند » می معرفی اشغالگران برای ای طعمه عنوان به را هند نمی] » 8مارکس نتیجه در وتاریخی اگر آن، تاریخ تمام و بگریزد، شده تصرف سرزمین عنوان به خود سرنوشت از توانست

. تاریخ فاقد اساسا هند جامعۀ� شود می متحمل که ست متعددی فتوحات تاریخ باشد، داشته . ». حیات تجارب در تاریخی بعد اساس این بر ندارد ای شده شناخته تاریخ صورت هر در است، . غربی انسان این شود می انکار آن، تأثیرات و تاریخی عملکرد انحصار نام به هند اجتماعیحالت تنها و نداشته نقشی چنین دیگر های ملت باشد، می تاریخ صحنۀ� اصلی بازیگر که ست

. از هگلی دیدگاه با پیوند در تاریخی، نقش ساز انحصار مفهوم این کنند می تکرار را خود رکودیقومی عنوان نه را اروپائیان و گرفته منشأ مذهب از که بخشد می اعتبار ای نظریه به تاریخ،

( . اینکه برای ست اروپایی تاریخ کند می معرفی تمدن درجۀ� نام به که خدا جانب از برگزیده. ) شود سپرده خانه فراموش به باید که ست تاریخی دیگر های ملت تاریخ و ، است سفید نگوییم

ساده ً کامال دلیل این به اند، ننوشته اروپا از خارج جهان دربارۀ� زیادی مطالب انگلس و مارکسبخود را تاریخ صفحات ترین آمیز افتخار که ست سرزمینی اروپا قارۀ� آنها دیدگاه از که . مردم خاص بینش به بودنشان محصور علت به انگلس و مارکس شک بدون دهد می اختصاص

که آنهائی و تاریخ صحنۀ� بازیگران تنها که اند رسیده نتیجه این به پیشرفت، تاریخ و شناختیآمریکای و غربی اروپای پرولتاریای تنها هستند، داری سرمایه نظام با مبارزه قابلیت دارای

» « » « . منطق ، بربر های ملت و متمدن های ملت بین مرز تأیید و پذیرش با باشد می شمالی. » بگنجاند » ساز تمدن مأموریت در را فاصله این که دارد می آن بر را مارکس شناسانۀ� شرق

تأثیرات با مقایسه در آن نتایج سرانجام گیرد، می قرار انتقاد مورد استعماری خشونت اگر حتی « . انقالب تنها منشأ سر انگستان مارکس، دیدگاه از شود می ارزیابی ناچیز آن ساز تمدن نهایی

] » است نپیوسته وقوع به آسیا در هرگز که ست ].9اجتماعی

ترجیح پیشین استعمارگران به را انگلیس استعمار که کند می اضافه مارکس این بر عالوه و ) ( ملتی توسط هندوستان که است بار نخستین برای زیرا ، مغول و تاتار ترک، عرب، دهد می

. از اصلی پرسش بودند شده هندی تمدن جذب دیگران که حالی در شود، می استعمار برتر « باید بلکه است، نداشته یا داشته را هند تصرف حق انگلستان آیا که نیست این او دیدگاهدهیم می ترجیح بریتانیا توسط آن فتح به را روس و ایرانی و ترک توسط هند فتح آیا که پرسید

] » نه ].10یا

تاریخی مشروعیت کسب به سوسیالیستی جامعۀ� امکانات و شرایط ایجاد با که کاپیتالیسم ) ( را قدیمی جوامع سازی مدرن ناخودآگاه وظیفۀ� شرق در است، آمده نائل غرب در را خوددار جریحه را ما احساسات موضوعی چنین اگر حتی بروند، بین از باید که باشد می دار عهده

سازد.

. چنین برعکس، و رسد می بنظر ثانوی ً کامال موضوعی استعماری های عام قتل اساس، این بر] » « است مرده و شده منجمد اشکال به بخشیدن پایان ضروری ابزارهای قتل]. 11واقعیاتی

. موردی چنین ولی اند شده افشا حاکم طبقات ریای و تزویر ساختن آشکار نیّت به تنها ها عام

20

. این به احتماال انجامد نمی مستعمرات ستم تحت اهالی حق بر مقاومت بازشناسی به هرگزمی سر به متعصب های سنت تحت و آمدند نمی حساب به کارگر مستعمرات اهالی که علت

و. اتحاد شایستۀ� که تاریخ بازیگران عنوان به هیچکدام قبایل و بومی اهالی ترتیب این به بردند. است نشده گرفته نظر در باشند همراهی

در را دنیا دور که کنیم مشخص را شعاری باور اروپایی های محدوده توانیم می بعد به اینجا از .»! شمول : » جهان و سخاوتمند ظاهر در تنها که شوید متحد جهان پرولتاریای است نوردیده هم

. که این برای نتیجه در گیرد می بر در را شمالی آمریکای و اروپا کارگر طبقات تنها زیرا استسر پشت را داری سرمایه مدرنیتۀ� آزمون باید شوند، تبدیل تاریخی بازیگران به نیز بومی اهالی

. نقش یعنی دارد عهده به استعمار که ست نقشی این و شوند تبدیل پرولتر به و بگذارند . » در» بومی روستائیان آسیا، در پنبه های کارگاه و بزرگ کارخانجات پیدایش با اصالحاتی

. مقام به که آمد خواهد بوجود انقالبی پرولتاریای ترتیب این به کرد خواهند تجمع شهری مراکزگرفتار استثمار یوغ در را آنان که پرداخت خواهد نظامی تخریب به و یافته ارتقاء خود تاریخساز

. است ساخته

[1] Voir Olivier Le Cour Grandmaison, » Le colonialisme au service de » l’Histoire « universelle «, in Contre-temps, Paris, n°8, automne 2003, pp 174-189. Les citations d’Engels de ce paragraphe proviennent de cet article, sauf indication contraire.

[2] K. Marx et F. Engels, Manifeste du parti communiste, Éditions sociales, Paris, 1970, p 35.

کمونیست حزب مانیفست انگلس، فردریش و مارکس ،کارل

[3] Ibid.

[4] Voir, entre autres, le recueil d’articles du Centre d’Etudes et de Recherche Marxistes, Sur le » mode de production asiatique «, Éditions sociales, Paris, 1969, et Karl Wittfogel, Le despotisme oriental, éd. De Minuit, Paris, 1964.

[5] Voir Miklòs Molnàr, Marx, Engels et la politique internationale, éd. Gallimard, coll. » Idées «, Paris, 1975, p 201.

[6] » Cette peine doit-elle nous tourmenter Puisqu’elle augmente notre joie, Le joug de Timor n’a-t-il pas écrasé Des myriades de vies humaines « Citation du Divan occidental-oriental. K. Marx, » La domination britannique en Inde «, in Du colonialisme en Asie, op. cit., pp. 32-34.

[7] K. Marx, » Chroniques anglaises «, in ‘uvres IV. Politique I, Paris Gallimard La Pléiade, 1994, p 720.

[8] » Les Résultats éventuels de la domination britannique en Inde «, in Du colonialisme…, op. cit., pp. 43-44.

21

هند در بریتانیا استیالی احتمالی نتایج

[9] K. Marx, » Chroniques anglaises «, in ‘uvres IV. Politique I, op. cit., p 720.

[10] » Les Résultats éventuels de la domination britannique en Inde «, in Du colonialisme…, op. cit., pp. 43-44.

» » استعمار دربارۀ� مقاالت در هند در بریتانیا احتمالی استیالی نتایج

[11] F. Engels, Le Rôle de la violence dans l’histoire, Paris, Éditions sociales, 1971, p 38.

« . درتاریخ خشونت نقش انگلس .»فردریش

توضیح . باید را عامل چند علت همین به شود خوانشگران شگفتی موجب است ممکن نظریاتی چنین . می بازتاب را شرق کلی بطور و آسیا دربارۀ� آنها دوران افکار نظریاتی چنین گرفت نظر در

. ادوارد ست محوری اروپا از انباشته که گیرد می بر در را شناسی شرق دیگر عبارت به دهد،] » « است داده توضیح بروشنی را موضوع این اش شناسی شرق کتاب در شرق]. 1سعید

) فتوحات ) که غیره و فلسفی، علمی، است بوده تلقی طرز و نظریات از ای مجموعه شناسی. است کرده می توجیه را اروپا بود امپریالیستی ای باورانه علم امتیاز دارای فکری ساختار این

. مقولۀ� پرداختند، می شرق موضوع به که آنهایی برای و ساخت می االختیار تام را آن که . . هایی تحلیل چنین بنیاد نداشت گریزی قاعده این از نیز مارکس بنابراین بود ناپذیری اجتناب

. شقاوتهای گر توجیه گفتمان تمام است تمدن و سرمایه سازی جهانی پنداشتن معادل . . دالیل یابد می گسترش نیز تمدن سرمایه، گسترش با فتح، با است اساس همین بر استعماری

دو هر که معنا این به باشد، می ساختاری بلکه نیست، موضعی هائی تحلیل چنین عمیق. اند بخشیده تداوم را هگل تاریخ فلسفۀ� میراث نویسنده

. کجاست در ستم تحت های ملت با مارکس همبستگی که بپرسیم خودمان از توانیم می ولیگسترۀ� در را بشریت بلکه گیرند، نمی نظر در ها فردیت اساس بر را بشریت شناسان شرق

. های ماهیت پشت در که هایی فردیت به پندارند می ذهنی عمومی مقوالت و اجتماعات وسیعشناختی- « »معنی « » « » « » آسیائی » ، ها مسلمان ، ها یهودی ، ها عرب ، ها شرقی است نهفته

( » « . » « گفتۀ�« به بخشیدن عمومیت خواست این ندارند توجهی غیره و ها سامی ، هاو( استبداد یعنی دیگر عبارت به و شود، می منتهی بشر از بشریت ساختن تهی به ویتگنشتاین

. کند می تعیین را افراد افکار و اعمال پیش از که صفتی یعنی هم باز

« از موجی که رسد می بنظر طور این نکرد؟ آازاد افکاری چنین از را خودش مارکس چرا ولیپرداخته و ساخته شناسی شرق علم توسط که ناپذیری خدشه تعاریف با برخورد در احساسات

] » شود می ناپدید است، ست]. 2شده ای اندازه به شناسی شرق زبان قدرت دیگر عبارت به. رسد می بنظر مشکل آن از گریز که

22

[1] Edward W. Saïd, L’Orientalisme, l’Orient créé par l’Occident, Seuil, Paris, 1980.

[2] Idem, p 181.

ها تفاوتیعنی ، بپردازیم چند جزئیاتی به تا رسد می بنظر ضروری گفتیم این از پیش آنچه دربارۀ�

توسط دیگر سوی از که بودژن حزئیاتی به] 1[سباستیان پاسخ گراندمزون در کور لو الیویهآنگلو ادبیات سهم او که گیرد می انتقاد باد به را او جهت این از بویژه است، شده مطرح

. است گرفته ندیده را ساکسون

1 . تأثیر( تحت را دیگر یک آنها اگر کشید مشخصی ً کامال مرز خط انگلس و مارکس بین باید )... بر ) مارکس ، کند می کپی را انگلس های نامه از کلمه به کلمه ً بعضا مارکس اند داده قرار . و تغییر به است مربوط تفاوتها این بنابر کند می پیدا تحول خاصی شکل به انگلس عکس

. مارکس برداشت در تحول

2 ( و( پردازانه نظریه های نوشته مقاله، نامه، بخوانیم یکسانی شکل به ها متن انواع توانیم نمیمنبع.(. ً صرفا مارکس برای و شده نوشته روزنامه برای ً کامال استعمار دربارۀ� که مقاالتی غیره

. دهیم قرار سطح یک در او پردازانۀ� نظریه های نوشته با را آنها توانیم نمی هرگز و بوده، درآمد. کند نمی توجیه شناسانه شرق نظریات با را مارکس فاصلۀ� فقدان نوشته شکل وجود، این با

تفکیک( 3 آنها روش منطق از را انگلس و مارکس شخصی های داوری پیش باید ترتیب این بههایی. داوری پیش که بهانه این به ً صرفا کنیم نفی را آنها تأمالت علمی سهم توانیم نمی کرد . شرق سهم از را مارکسیستی نظریۀ� سهم باید دیگر عبارت به شود می مشاهده آثارشان در

. کنیم تفکیک شناسی

سالهای( 4 در مارکس های نوشته کاپیتال 1850و 1840باید و گروندریسه از بعد های نوشته وچاپ) )1867اولین . نقدی( در احمد ایجاز بگیریم نظر در را دوران آخرین های نوشته بویژه (2و

» نامۀ� » سیاحت تأثیر تحت مارکس چگونه که شود می یادآور نویسد می سعید ادوارد دربارۀ� که. 3برنیه ) . گفتۀ�( به کند نمی اخالقی قضاوت استعمار خصوص در ولی ست، او شناسانۀ� شرق نگرش مبین که ست چیزی آن این است بوده

. چنین شرط پیش استعماری قیومیت از هند رهائی مارکس، دیدگاه از پردازد می هندوستان در انقالب امکان بررسی به تنها مارکس احمد، ایجاز . اند آورده بار به بریتانیا بورژوازی توسط که هایی میوه از ها هندی اینکه یعنی است انقالبی

اینکه » یا و شود سرنگون پرولتاریا توسط جدید حاکم طبقۀ� اینکه شرط به کرد خواهند استفاده( » برچینند را بریتانیا سیطرۀ� بساط که باشند داشته توانائی کافی اندازۀ� به خودشان ها هندی

اینجا(. 1953ژوئیۀ� 22 در داشت، خواهد آسیا در انقالب به بستگی بشریت آیندۀ� اساس این بر . چین و هند مقاومت از او پشتیبانی گردد می مطرح پی در پی انقالب بعد در مارکس برداشت

های سال .1859و 1856بین شود می تأیید ً کامال چین در تریاک جنگ قاطعانۀ� کردن محکوم باداری معنی ً کامال شکل به روسیه از مارکس درک روسیه، در دهقانی های جنبش تأثیر تحت

23

از او نزد این از پیش تا و نشده واقع غربی اروپائی در که ای منطقه یعنی کند، می پیدا تحول . روسیه، در اجتماعی انقالب امکان دربارۀ� شد می تعبیر افتاده عقب و عقیم اجتماعی نظر

به : » کردیم می تصور که شرقی در شود، می آغاز شرق از انقالب بار، این نویسد می مارکس ». گسترش و پرداخته ای تازه مفهوم طرح به مارکس اینجا در دارد تعلق انقالب ضد ارتش

. سازد می مطرح را خطی غیر بودژن تاریخی از سباستین انتقاد مزون به گراند کور لو (4)الیویهای اشاره بودند شده حذف کاپیتال اوّل جلد از که هائی بخش از برخی به او زیرا پردازد می

رهائی مبارزۀ� و آمریکا داخلی درجنگ داری برده ضد نیروهای از مارکس حمایت از و ندارد . دهۀ� در وجود این با زند نمی حرفی نیز ایرلند ملت به 1883تا 1872بخش مارکس که است

. را عمده جریان سه دوران این در پردازد می اروپائی غیر جوامع بررسی به جدی شکل. کنیم می مشاهده

کاپیتال( 1 فرانسوی انتشار در که . 1872-1875زمانی این به آورد می وجود به تغییراتیآینده » تصویر صرفا نیافته توسعه کشورهای دیگر به صنعتی کشور ترین پیشرفته جملۀ� ترتیب « : ». ترین پیشرفته است چنین که یابد می تغییر دیگری جملۀ� به دهد می نشان آنها به را شان

) ( صنعتی راه در را کشور ترین پیشرفته یعنی را آن که آنهائی به را راه صرفا صنعتی کشور» « .» باوری پیشرفت منطق صورت این در دهد می نشان را شان آینده تصویر کنند دنبال شدن

« . نتیجه در او دیدگاه از شود می قائل تفاوت اندکی آن مفهوم در ولی کند، نمی نفی را ... کشورهای تمام ولی است پیموده کمال حد تا را روند این که ست کشوری تنها انگلستان

» می باز را دیگری تاریخی مسیر امکان که ای نکته ، پیمایند می را مشابهی روند غربی اروپای گشاید.

2. روسیه( دربارۀ� او های نوشته و ها نامه

تاریخ_ به میخائیلوسکی به - 1877نامه « : با رابطه در الزاما که فلسفی تاریخی نظریۀ� با او. » گیرد می فاصله ، کند می پیدا کاربرد ها ملت تمام

( زاسولیچ_ ورا به » 1881( 5نامه : تحولی چنین بودن اجتناب قابل غیر نویسد می چنین او ، « » باززایی امکان عنوان به کشاورزی شورای دربارۀ� و غربی اروپای کشورهای به است محدود

. » زند می حرف روسیه اجتماعی

سال_ مانیفست . 1882انتشار چگونه که کند می مطرح را مسئله این مارکس روسی زبان بهکمونیستی زندگی شیوۀ� به تا گردد منحل داری سرمایه منطق در الزاما باید روستائی شورای

« . به تواند می زمین به وابسته روستای شورایی خصوصیت که گوید می پاسخ و یابد دست.» گیرد قرار استفاده مورد کمونیستی گسترش آغاز نقطۀ� عنوان

های( 3 سال دفترهای ویژه . 1882تا 1879به

( ایروکوآ سرخپوستان دفترها این دهقانان( 6در استرالیا، بومیان ها، آزتک شمالی، آمریکای در . او اند گرفته قرار بررسی مورد غیره و الجزایر اندونزی، قدیم، عهد های ایرلندی شمالی، هند

نظریات که دهد می قرار انتقاد مورد گونه همان به را محوری اروپا مقولۀ� از افراطی استفادۀ� . کوین دیدگاه از کند می تأکید استعماری ضد مبارزات روی ولی فئودالیسم دربارۀ� آمیز اغراق

غیر( 7آندرسن) جوامع مورد در مارکس های برداشت در بزرگی چرخش گویای دفترها این ، خصوص » در مدرنیست نظریات از او دفترها این در زیرا ست، داری سرمایه ماقبل و غربی

جوانی دوران های نوشته در ترتیب همین به و کمونیست مانیفست در که تحول و پیشرفت .» و مصنوعی خصوصیت روی مارکس دفترها این در گیرد می فاصله کنیم، می مشاهده

24

« : اعمال از یکی زمین اشتراکی مالکیت حذف ورزد می تأکید بریتانیا استعمار ارتجاعیآمد، نمی بشمار بومی مردم برای پیشرفتی و دادند، انجام ها بریتانیائی که بود ای بزهکارانه « .». وجود تردیدی نکته این روی دیگر، طرف از کشاند قهقرائی سیر به را آنان عکس بر بلکهساخته تسریع را آنان سیاسی و اجتماعی اضمحالل کشورها این در آهن راه احداث که ندارد

ابزار« عنوان به انگلستان نقش دربارۀ� او های نوشته اولین با تقابل در ً کامال نظریه این ، است. است هند در غربی تمدن بنیادهای ریزی پایه حال در گوئی که گیرد می قرار تاریخی

[1] Sebastian Budgen, » Notes critiques sur l’article d’Olivier Le Cour Grandmaison «, in Contre-temps, op. cit., pp 185-189. Sauf indication contraire, les citations proviennent de cet article.

[2] Aijaz Ahmad, In Theory : Nations, Classes, Classes, Littératures, London, Verso, 1994.

[3] Marx écrivait à partir de Londres. Il se basait sur des rapports officiels et des ouvrages d’orientalistes )Voir à ce sujet Marx, Engels et la politique internationale, op. cit., pp. 221-223(.

Olivier Le Cour Grandmaison[4]

Vera Zassoulitch[5]

Iroquois[6]

[7] Kevin Anderson, » Marx’s Late Writings on Non-Western and Pre-Capitalist Societies and Gender «, à paraître dans la revue Rethinking Marxism.

فکری : زدائی استعمار نتیجه

در انگلستان و متحده ایاالت امپریالیستی فتح دربارۀ� مارکس که بپرسیم خودمان از توانیم میسال . 1991عرق مرحله این از استعمارزدائی خوشبختانه، دهد ارائه توانست می تحلیلی چه

دانستند، می مارکسیسم وارث را خودشان که سیاسی های گروه و احزاب و است، کرده عبور . زدایی استعمار با رابطه در ولی کردند دفاع زدائی استعمار از خود، متنوع و وسیع طیف در

( سال به گرفت انجام تأخیر با کار این مثال، 1956اولیه عنوان به فرانسه، کمونیست حزبموکول ویژه مقامات به خود رأی با را الجزایر در استعماری ارتش دربارۀ� گیری تصمیم

از(. کردند، می دفاع استعماری فتوحات از فرانسوی چپ های جریان کلی، بطور ساخت ( ) می ) مناسبی فرصت تمدن گسترش برای را استعمار که بلوم لئون تا اوّل وهلۀ� در مارکس

دانستند.(

25

مقاالت خواندن در امروز، ، که است این حداقل کردیم مطرح که هائی تفاوت رغم علیمی ) من که آنجائی تا کنیم اجتناب هائی پرسش چنین از توانیم نمی استعمار، دربارۀ� مارکسنداد، قرار بازخوانی مورد استعمار دربارۀ� را اش جوانی دوران های نوشته هرگز مارکس دانم،

دربارۀ� – دوره این های متن به ً مستقیما آنکه بی هستیم، او نظریات سریع تغییر شاهد تنها و .) وقت – هر که است دار معنی امری چنین بپردازد آنها به انتقادی دید با و کند اشاره استعمار

در بسته چشم با اند، بوده اروپا از خارج جهان دربارۀ� مطلبی نگارش پی در انگلس و مارکسمی ) صرفنظر انگلس های نوشته ذکر از اینجا در من اند افتاده شناسانه شرق فکری های قالب

)... دهد توضیح صحرایی هوای و آب شاخص با را شرقی رکود کند می سعی که کنم

و مارکس که بگیریم؟ آن از توانیم می ای نتیجه چه امروز نظریاتی، چنین اظهار از پس ولیو داشت تعلق خود زمان به ارسطو که همانطور اند، بوده خود تاریخی عصر مردان انگلس

. باشد مخالف داری برده با توانست نمی

که ) ای نظریه گنجد نمی نظریه چوب چهار در که اروپایی فرا واقعیت از منطقی تلقی طرز که کنم مطرح را پرسش این خواهم می وجود، این با ) ترفندهائیبرایحفظاعتبارآنایجادکند؟ وتالشمیکندتا نبایدزیرعالمتسؤالبرد

! . قبول با ولی بهائی چه به نیست مهم کرد ایجاد آنرا باید پس ندارد وجود آسیا در پرولتاریادارد : عهده به را نقشی چنین که جهانی داری سرمایه با عینی اتحاد

– : سنتی» جامعۀ� بردن بین از سازندگی و تخریب دارد هند در مضاعفی مأموریت انگلستان] » آسیا در غربی جامعۀ� مادی های پایه ایجاد و ]1آسیائی

را او که اندازه همان به بدانیم، استعمارگران تبار از را مارکس اگر بود خواهد آمیز اغراق ولی] فیلوش ژرار . 2مثل از] تر آامیز متناقض توانست نمی او برداشت کنیم قلمداد استعماری ضد

« . بردن بین از موضوع روی هم آن و دارد، مشترک نقطۀ� یک تنها استعمارگران با او باشد این ... » ضروری را آن حال عین در و دارد آگاهی آن های خشونت به که است آسیائی قدیمی جامعۀ�

. داند می

به ً مستقیما را ما استعمار دربارۀ� انگلس فردریش و مارکس کارل مقاالت در موضوعی چنینو مسئلۀ� با رابطه در بلکه اروپائی، فرا جوامع تحلیل در نه کند، می هدایت امروز وقایع قلب

. » « مقابل در ما زیرا کند تکلیف تعیین باید موندیالیست التر جنبش که جهانی، انقالب طرح ( . فکری تحوالت فکری، جریان و جنبش عنوان به مارکسیسم ایم گرفته قرار تاریخی وضعیت

) ، است نداشته ای گسترده انتشار امروز تا دانشگاهی، محافل در جز به مارکس دوران آخرین... . است بوده آغشته فرهنگی امپریالیسم طیف در محوری قوم به خود جهانی گسترش در

سال در را آنها مارکس که باوران طبیعت جریان توسط 1853گفتمان گیرد، می انتقاد باد بهچهار و گردیده مطرح دوباره دارند خاصی دلبستگی طبیعت محیط حفظ به که الترموندیالیستها

. است رفته سؤال عالمت زیر طبیعت، نابودی از جلوگیری جهت غرب، های پیشرفت چوباز خارج هائی تمدن جایگزینی یعنی ایم گرفته قرار تاریخی پیمانی و عهد مقابل در ما این بنابر

. ) باشد ) که قومی هر محوری قوم

. از نتوانند جهان درک برای معاصر متفکرین اگر است آان وجود امکان در آان موفقیت شرط ( هنوز که ای شناسانه شرق افکار از یعنی کنند اجتناب شان شناسانه شرق فکری عادات

. ) تاریخی اوضاع به ها تحلیل که کند می ایجاب ضرورت و رسید نخواهند نتیجه به یافته تداوم

26

جهان تمام که جهت این از گردد، واگذار جهانی مخاطبین به نتایج و شود مقایسه متفاوت ً کامال. کنند شرکت مشترک طرحی انداز چشم در ها بینی

. چوب چهار در مالحظاتی چنین پرداخت افکار زدائی استعمار به بایستی می این بر عالوهقابل جهانی سطح در فرهنگی امپریالیسم مشخص بطور و فرهنگی سیطرۀ� به توجه با تحلیلی

بود [ خواهد .5بررسی فرانسه] در سازی سازگار ایدئولوژی مثال، عنوان به ترتیب، همین به و . بولدوزر با و یافته تداوم همچنان امپریالیسم گسترش امروز دارد ادامه هنوز فرهنگی تخریب

. هر شود، می تلف گرسنگی از که روستائی هر دارد اشتغال ها فرهنگ کردن ویران به هایشهستند هائی تمدن ذخایر از جملگی گردد، می دچار آوارگی به داری سرمایه سازی جهانی مسیر در اقتصادی بحران ویرانگر امواج در که ای خانواده

. خطر در که ست هایی تمدن همین کاوش نیازمند جدید ابداعات و شود حمایت آنها از باید که . . منطق متأسفانه باشد داشته تقدم دیگر مالحظات تمام بر باید زندگی، اند گرفته قرار نابودیانسان که مسیح رستاخیز انداز چشم در ولی است، نبوده زندگی از حمایت اساس بر مارکس

کند ) می مطرح را تاریخی ضرورت که است اساس همین بر و کرده نفی خود نفس در (.6را

که دهند می نشان را چیزی آن ما به که هستند مطرح امروز جهت این از انگلس و مارکس . . در ما این بنابر است نبوده آنها تأمالت حیطۀ� در اساسا فرهنگی امپریالیسم بعد داد انجام نباید

. اینجا در مثال یک داریم نظر اختالف دارند مارکسیسم داعیۀ� که آنانی های نوشته با رابطهاست . نوشته فیلوش ژرار که است ای مؤخره آنهم و کند می تأیید را من نظریه

نظر به طور این وجود این با پرداختیم، انگلس و مارکس نظریات محتوای به سریع خیلی ماندیده دارد، وجود فرهنگی تخریب توجیه در که نمادینی خشونت فیلوش ژرار که رسد می

. موجب انگلستان آیا که است این کند می مطرح فیلوش ژرار که پرسشی است گرفته . کرد خواهد زده شگفت را استعماری ضد فرد هر پرسشی چنین نه یا است شده هند پیشرفت

) توجیه) را استعمار گریهای ویران گونه این بخواهیم ما که انداخت خواهد لرزه به قبر در یا وسازد،. می مطرح فنی پیشرفت خصوص در مارکس پیشگویی دربارۀ� او که پاسخی کنیم

. را توحش که این یعنی است پیشرفت امر در داری سرمایه سازندۀ� نقش تأیید بر مبنی ً صراحتا. بفروشد ما به پیشرفت عنوان به خواهد می

Abdellali Hajjat

[1] » Les Résultats éventuels de la domination britannique en Inde «, in Du colonialisme…, op. cit., p 44.

[2] Ex-trotskiste français, rallié au parti » socialiste «.

[3] Voir Gilbert Rist, Le Développement, Histoire d’une croyance occidentale, Paris, Presses de Sciences Po, 1996 )rééd. 2001(.

[4] Lire la prometteuse réflexion de Serge Latouche, » Pour une société de décroissance «, Le Monde diplomatique, novembre 2003.

5( » سعید » ادوارد نوشتۀ� امپریالیسم و فرهنگ کتاب به توانیم می موضوع این گسترش جهتکنیم مراجعه

27

l’indispensable Edward W. Saïd, Culture et impérialisme, Fayard-Le Monde diplomatique, Paris, 2002.

6 . باید( : وجود این با کنم ترجمه هست شکلی همان به را نویسنده متن کردم سعی من مترجم » رایج » های داوری پیش از یکی ً کامال تاریخ ضرورت موضوع به نویسنده این نگرش که بگویم

. بر زیرا ایران سنتی چپ طیف در خصوصا و است مارکسیسم و مارکس نظریات با رابطه درسو، لوسین مثل مارکسیست فیلسوفان اساس بر ً خصوصا و مارکسیستی نظریات اساس

از انسان استثمار الغای و طبقه بدون جامعه ایجاد و آازادی برای انسان آازاد مبارزات از خارج . – – مفهوم تاریخی ضرورت بنابراین ندارد وجود تاریخی ضرورتی گونه هیچ انسان،

. نیست مارکسیستی

[6] Voir les travaux de Abdelmalek Sayad et de Saïd Bouamama.

[7] Frantz Fanon, Les Damnés de la Terre, La Découverte/Poche, Paris, 2002, p 103.

De : Abdellali Hajjat, lundi 15 mars 2004

مارکس؟سوسیالیست : و داری سرمایه ضد غربی نه شرقی، نه

پرزومه ونسان پاسخ

Vincent Présumey

شنبه 2007نوامبر 6سه

بنیادهای» : – آاوردن فراهم و آاسیایی قدیمی جامعۀ بردن بین از سازنده دیگری مخرب، یکی دارد عهده به را مضاعفی أاموریت م هند در انگلیس ( » مارکس کارل آاسیا در غربی جامعۀ (.1853مادی

1

28

پیشداوری و مارکس نزد شناسی شرق ناپذیر انکار شاخص عنوان به ای جمله چنین به استناد. بدانند مالمت سزاوار را او که است داشته آن بر را برخی که ست موضوعی او، غربی های

می اروپا مورد در آنچه با سازد می مطرح هند مسائل پیرامون اینجا در مارکس که استداللی : شهرها، داری، سرمایه گسترش طرفدار که دشمن نه مارکس نداری نظری اختالف گوید

دولت و عمومی رأی دموکراتیک، ً کامال مؤسسات همچنین به و آهن، راه مالی، امور صنایع، . ... که را مشکالتی هرگز و است و رایگان های درمانگاه ها، دانشگاه دولتی، مدارس و قانون،

. عکس بر است، نکرده نفی داشته همراه به سرمایه گسترش

نویسد، می داری سرمایه نظام انقالبی نقش و داری سرمایه رشد مدح در که حال عین در اوکند، می محکوم را بریتانیایی های کارگاه در مزدبگیر داری برده کمونیست، حزب مانیفست در

و کرد، می مبارزه اجباری قانونی ایجاد کار ساعات کاهش برای خود، عصر در خصوصا ودخترانشان و پسران و کردند می کار به مجبور را کارگر های خانواده حتی که بربریتی با مبارزه

. داشتند وامی ریسندگی به را

از برخی کنند، می زندگی آان در کارگران که باتلاقی با رابطه در غربی و استعماری تحقیر . جهانی گسترش دربارۀ� مارکس ارزیابی است واداشته بومی اهالی از طرفداری به را منقدین

. آیا که پرسید باید و باشد می ظاهری تضادهای همان شامل و خصوصیت همان داری سرمایهبا آنها نفی از که هائی تضاد همان نیستند، زندگی خود تضادهای همان تضادهایی چنین

. ساخت دگرگون را جهان توان می آنها اساس بر ولی داشت، نخواهد سودی اخالقی استدالالتکه استعماری وجه در حتی ، است داری سرمایه جهانی گسترش موافق که بینشی وجود، این با

نامۀ� در که بطوری بود، هایی نگرانی موجب مارکس نزد است، بوده گسترشی چنین نتایج 8ازنویسد :1858اکتبر می انگلس به

« . جدید... شانزدهم قرن این که امیدواریم ولی دید بخود را شانزدهم قرن بار ّومین دو برای بورژوایی جامعۀ کنیم، نفی را موضوعی چنین توانیم نمی . بازار ایجاد بورژوا جامعۀ واقعی أاموریت م بودند آامده در صدا به ها ناقوس این تولدش در که همانطور آاورد، در صدا به را جامعه این مرگ های ناقوس . طور این است، شکل دایره و گرد جهان که آانجائی از جهانی بازار به مشروط تولید گونه همین به و آان جستۀ خطوط در حداقل است، جهانی . ماند می باقی که ای مسئله ما، برای است رسیده پایان به أاموریت م این چین و ژاپن بازگشائی و استرالیا و کالیفرنیا استعمار با که رسد می بنظر

: بخود سوسیالیستی شکل فورایت به و است الوقوع قریب انقلاب ما قارۀ روی است چنینبخش آیا و شد، خواهد محدود جهان از کوچک گوشۀ� این به الزامًا آیا ولی گرفت، خواهد

» نیست؟ بورژوائی جامعۀ� گسترش تأثیر تحت جهان از تری گسترده

2

. خالف هرگز مارکس که این به آگاهی با شود روشن باید که هست ای نکته اینجا همه از پیشملت نزد اخالقی ارزش قضاوت ما مارکس نزد گونه همین و انگلس نزد نگفت، چیزی انگلسبیرون هگل تاریخ فلسفۀ� مقدمۀ� از ً مستقیما که کنیم می مشاهده را داری سرمایه ماقبل های

. آید می

انقالب کوران در « 1848انگلس و » هستند، تاریخ بدون ملتی جنوبی اسالو مردم که گفت می. کرد حفظ بعدا نیز را نظریه این

در اسالو مختلف های ملیت که انقالبی ضد نقش به بود مربوط ای نظریه چنین غایی علت ( علیه جالسیک سرکردگی به ها کروآت مثل ً مستقیما داشتند، عهده به اتریش امپراتوری

29

) و کردند می خدمت امپراتوری ارتش در که نیروهایی عنوان به یا شورشی های مجارستانیمی سرکوب را ایتالیا های جنبش گونه همین به و بوداپست در مجار وین، در آلمان های انقالب

کردند.

امپراتوری مرسونر که کند نمی بسنده ها ملت این محلی رؤسای کردن محکوم به انگلسکل در را ها ملت این تمام او دادند، می نشان تمایالتی نیز تزاری روسیه بطرف و بودند

» « او عقیدۀ� به که داند می تاریخ واجد های ملت مخالف قطب در را آنها و کند می محکوم. مجارستان و لهستان ایتالیا، آلمان، فرانسه، انگلستان، از عبارتند

. عقب مسئلۀ� وجود این با است کننده تحقیر و آمیز خشونت خیلی انگلس های نوشته از برخی . عبارت به نداشت بودن مسیحی یا و بودن اروپایی به بستگی انگلس دیدگاه از تاریخی ماندگی

. . عمده دلیل دو به شد نمی نژاد و قوم به مربوط او های شاخص و دیگر انگلس طرفی ازاین نویسندگان و متفکرین از بسیاری و باکونین گونه همین به دیگر طرف از ولی مارکس » « » ملت » آن یا و کشور این علیه را تروریسم و کنند، می استفاده تروریسم کلمۀ� از دوران،

« ) ( » « بلکه نیست، عام قتل ژنوسید مفهوم به البته تروریسم به او رجوع کنند، می توصیه. داشت « وجود فرانسه انقالب در که شد می برده کار به مفهومی به تروریسم

وجه چنین از انگلس و مارکس متعاقبا و گرفت، می بر در را مشکالتی ً مطمئنا موضوعی چنینانقالب مورد در حتی و گرفتند، فاصله طلبی 1793نظری فرصت به را وحشت و ترس

دیکتاتوری که دادند تشخیص اولی بطریق و دانستند، منتسب بورژوازی خرده و بورژوازی. بود » « نخواهد تروریست ً احتماال پرولتاریا

- داند، می سرزنش قابل اسالو پان ناسیونالیسم در ً مشخصا انگلس که آنچه دیگر، طرف ازبدوی آلمان ناسیونالیسم دقیقا گونه همین به این بر عالوه است، آن مدارانۀ� قوم ویژگی

» های» سال بین دهۀ� 1815رمانتیک آغاز .1830و گیرد می انتقاد باد به را

را ژرمنسیم پان و اسالویسم پان و داند می مردود را مختلفی های ملت مشترک منشأ انگلس « . ملت او دیدگاه از بالکان شرقی، و مرکزی اروپای های آلمانی دهد می قرار ردیف یک در

» و لهستانی های ملت تشکل و پیشرفت ضرورت مقابل در و هستند تاریخ بدون های . ژرمنی خون و است آلمانی زبانشان که چند هر جنوبی اسالوهای و بروند کنار باید مجارستانی،

. هستند اهمیت فاقد او دیدگاه از هائی شاخص چنین وجود این با باشد، می جاری رگهایشان در » با » تاریخ بدون های ملت آالیستی ایده مفهوم عنوان به و مردم عنوان به ها ملت کردن محکوم که است روشن مسائلی، چنین ساختن مشخص با

. است تضاد در اند داده ارائه انگلس و مارکس که بینی جهان

( بروئر اتو )Otto Bauerاز روسدولسکی( رومن »Roman Rosdolskyتا موضوع( و مسئله ، ( » نزد منوال همین به و است بوده دائمی موضوعات از یکی انگلس نزد تاریخ بدون های ملتکه است این واقعیت ولی کردیم، تفکیک دیگر یک از را آنها را نظریات اینکه از پس مارکس،

( .) لینرا گارسیا آلوارو امروز، حتی و است ننوشته چیزی انگلس نظریات خالف هرگز مارکسAlvaro Garcia Linera( مورالس( اوو بولیوی، اوّل دبیر ،Evo Morales) گوید می و کرده بهانه را موضوع این

) ( » به » را دموکراتیک و استعماری ضد انقلاب تا بود خواهد ضروری این بنابر و نگرفته، نظر در را ؟ بومی مردم نیازهای و تمایلات مارکسیسم که(» آاندی ... » داری سرمایه یعنی باشد تفکیک قابل سوسیالیستی های انقلاب تمام از که شکلی به رساند برای( 1تحقق سودی که ای نظریه ،

. ندارد توپیس یا آایمارا آا، کچو سرخپوستان

جوامع دربارۀ� مساعدی نظر انگلس اگر که کنیم می یادآوری موضوعی چنین تکمیل جهت ) او ) دیدگاه از که الجزایر در بربرهای یا ها کوروآت مثل ندارد، مدیترانه حوزۀ� کشاورز و دامدار

30

. نزد را احترام و متانت و اتحاد وجود این با هستند قاچاقچی و دزد نهایی تحلیل در آنها همۀ� . این تمام که است روشن البته ها چنچنی و ها اروکوآ مثل است کرده تحسین هایی ملت چنین

. باستانی » « جوامع برای که تحسینی شود می خالصه خوب وحشی به او نظریات در مواردخاصی اهمیت شهروندان آموزش برای حاکم طبقات که یونانی جامعۀ� بخصوص و است، قائل

– کنند، می طرفداری بومیان از که آنهایی دیدگاه از موردی چنین البته که اند بوده قائل. ... ! آورد متعددی های قول نقل توان می زمینه این در سازد نمی تبرئه را مارکس

حال عین در و است متداول نوزدهم قرن در که مفهومی به پوزیتیویست اساس اینکه از پس » « نکتۀ� ساختیم، روشن تاریخ بدون های ملت ایدئولوژی بارۀ� در را آلیستی ایده و هگلی

در : آنها تلقی طرز ماند می باقی ملی مسئلۀ� روی انگلس و مارکس تلقی طرز دربارۀ� دیگریسیاسی نظر نقطه از آنها جغرافیایی موقعیت و مرز یا ملت، آن یا و این استقالل با رابطه

) را) خاصی نظریۀ� چه اگر نبود، خاصی ملت نزد زبانشناختی یا و قوم اساس بر ، ژئوپولیتیک. اند نکرده ارائه ملی مسئله دربارۀ�

. انگلستان در مارکس است معتبر نیز المللی بین منازعات با رابطه در آنها تلقی طرز همین. 1850سال در که هایی کتاب از یکی نویسد می ها روس علیه و کند می طرفداری ها ترک از

علیه او که ست ای نامه هجو نداشت، او برای هم درآمدی هیچ و بود ترین فروش پر او حیاتمی پالمرستون لرد علیه جمله از و انگلستان در ترکیه مخالفان و روسیه طرفداران سیاست

نویسد.

3

و بومی مردمان تدریجی و مابعدی کشف به مارکس بنیادی برداشت واقعی تحولی سیرمی مربوط ای یافته تحول کمابیش تولید شیوۀ� موضوع به بلکه نیست، مربوط زده استعمار

» « . مارکسیست عنوان به که ست تلقی طرز این شود دیگری جایگزین یکی باید که شوذها دموکرات سوسیال تعلق در بیشتر نازلی برداشت چنین که دانست باید ولی کنند می معرفی

نداشته تعلق مارکس به قدیمی جوامع خصوص در گاه هیچ که باشد می ها استالینیست و » جامعه. » و شناسان تاریخ آن بخاطر که است همانی ً مشخصا آسیائی تولید شیوۀ� مقولۀ� است

های سال در شوروی . 1930شناسان مشخص بطور که اصطالح این باختند جان سیبری دربه آنرا مارکس و بوده برنیه شناس شرق سیاح تأثیر تحت رود، می کار به هندی جامعۀ� برای

. اصطالحاتی که است نادر اندازه همان مارکس نزد اصطالح این واقع در برد می کار به ندرت.» « » فئودال » تولید شیوۀ� یا داری برده تولید شیوۀ� نظیر

4

به بار چند اصطالح این که ببریم پی دقت به تا گیرد انجام آلمانی متن روی جدی بررسی باید... است شده برده کار

در نشد، منتشر او حیات زمان در که داری، سرمایه ماقبل جوامع دربارۀ� مارکس اصلی بررسیهای سال بین که شود می مشاهده کاپیتال مقدماتی های نوشته نوشته 1858و 1857دست

» « » « » « ، آسیائی ، اتحادیه نظیر اصطالحاتی بلکه زند، نمی حرف تولید شیوۀ� از و است، شده. » « » کند» می استفاده ژرمنیک و قدیمی

31

» دهد، » می گسترش نیز اینکاها و باستان مصر به آنرا مارکس که آسیائی اتحادیۀ� رکود موضوعاروپائی مفاهیم از حدودی تا که است تاریخی مفهومی بلکه نیست جغرافیائی مشخصۀ� وجه

. است گرفته عاریت به مونتسکیو از ویژه به و روشنائی عصر

جایگزینی است؟ اساس و پایه بی ً کامال آن از بخشی در حداقل ای، نظریۀ� چنین آیا ولیسیستم و روستاها ساز و ساخت واقع در ها، بریتانیائی سرانجام و هند تاریخ در ها امپراتوری

) ( و است، گذاشته باقی نخورده دست آنها، از بیشتر برداری بهره جهت را ها کاست طبقاتیکه بود خواهد این باشد، داشته گفتن برای حرفی مورد این در امروز مارکس اگر شاید

. اند نکرده بازی است بوده قائل آنها برای او که را نقشی آن دار سرمایه استعمارگران

وجود این با نداشته، باور داری سرمایه دوران از پیش تولید شیوۀ� ضروری توالی به مارکس اگرضروری امری بشری جامعۀ� پیشرفت برای داری سرمایه نظام از عبور که بود عقیده این بر

. سال در انگلس به ای نامه طی دلیل همین به بود : 1858خواهد اگر کند می نگرانی اظهارمحاصرهنخواهیمشد؟ ما آیا آنهمدرشرایطیکهبورژوازیدرتمامجهاندرحالپیشرویست، پیروزشود، دراروپا پرولتاریا

که. 4 ست اجباری عبور و خطی تحول برای باور مرحله مفهوم آخرین این مشخص بطور . همان از او نگرش شود، می مربوط اروپا به آنچه برد می سؤال عالمت زیر مارکس سرانجام

سال : در متوالی انقالبات روی پیش از است عبارت آلمان )1848آغاز کارگری روزنامۀ� ،Neue Rheinishe Zeitung . آنها( شعار کرد می مبارزه انگلستان در پرولتاریایی انقالب برای فعاالنه

حائز که حزبی و بود، ارضی مالیات الغای و ایرلند آازادی همگانی، أای ر روز، در کار ساعت دهو پرولتاریائی انقالب برای و بودند، ها چارتیست شد می معرفی قدرت کسب برای شرایط

های کمونیست نیز مرجع حزب که کرد می مبارزه نیز فرانسه در سوسیال جمهوری برقراری. بودند بالنکیست

در بایستی می ها کمونیست بود، ملی بورژوازی و ملی اتحاد هدف ایتالیا، و آلمان در ولیاستقالل مسئله اروپا شرق در و کنند، افشا را بورژواها شهامتی بی و بکوشند آن تحقق

می داشت، پیوند کلیسا با و برد می بسر فئودالیته مرحلۀ� در چند هر بود، مطرح لهستان . باشد فعال تزاری روسیه علیه اروپا در مختلف انقالبی های جنبش با اتحاد در توانست

انقالب ) یا پی در پی انقالب آنرا مارکس بود، انقالب وظایف ترکیب آن اساس که بینش این . . و( کرد می ایجاد مشکل المللی بین سطح در ای نظریه چنین بستن بکار ولی نامید می دائمی

مسلمان : امیران و هند در ها کاست نظام از دفاع کنیم بیان تر روشن را مطلب این اینکه براینبودند، پیشگام اهداف جزء عبدالقادر با الجزایر در سیاسی قدرت اشکال از شکلی عنوان به

ایده و اخالقی نظرهای نقطه با توانیم نمی کنیم، درک را موضوعی چنین ضرورتی آنکه بی. کنیم تفسیر را مزبور های ملت دربارۀ� انگلس مقاالت آلیست

های سال پایان در مارکس را جهانی سطح در پی در پی انقالب مفهوم انتقال به 1850بنابراین . چهار با رابطه در مشخص بطور و کند می مطرح دموکراسی برای جهانی ای مبارزه عنوان

است : موضوع

بریتانیا امپریالیسم های توطئه علیه خصمانه پیش از بیش های موقعیت اتخاذ چین، با رابطه در . ) ولی) است نیانجامیده چین امپراتوری از حمایت به هرگز وجود، این با که ، تریاک جنگ

حقوقی سطح در را چین اعتراضات رسمی بطور اروپائی نشریات برخی که کنیم می مشاهده . که ها تایپینگ شورش در مارکس دیگر طرف از شناسند می رسمیت به و دانسته توجیه قابل

32

» می » را چین انقالبی جنبش آن در و کند، می تشبیه گذشته در اروپا دهقانان های جنگ به را آن . کنند می مبارزه خود آزادی برای که زند می حرف ستم تحت های توده از خوشبینی با و بیند

) ( » همان » به تاریخی سطح در سپاهی معنای به هندی واژه پائی سی شورش هند، با رابطه درنظامیان توسط مقدما که شود می آغاز گروهی از شورش آغاز در ولی شود، می تأویل معنا

. ) که ) حالی در بودند گرفته قرار استفاده مورد نظامی ابزار عنوان به و دیده آموزش انگلیسیسال از مارکس نوشتند، می وحشیانه اعمال از حرارت و شور با کند 1857نشریات می اعالم

. ست بریتانیائی نیروهای خشونت انعکاس آنها خشونت که

» الکساندر » روسیه تزار بخش رهائی و آمیز تزلزل سیاسی بحران مارکس روسیه، با رابطه درمی دفاع لهستان از دیگری زمان هر از بیش و کرده تعبیر دهقانی جنگ مقدمۀ� عنوان به را دوم ) گونه) همین به و ، کردند می مبارزه تزار علیه ً واقعا که کلیسائیانی و زادگان اشراف حتی کند

. آورد می عمل به حمایت تزار علیه ها گرجستانی مبارزات از

اخیرا که کارگران المللی بین انجمن طریق از ً مستقیما مارکس ، متحده ایاالت با رابطه درویدمیر دوستش با که مکاتباتی و بود شده در دارد Weydemeyerایجاد لوئی سن در شمالی ارتش فرماندۀ که

. که حساب این با شود می عمل وارد بردگان آازادی برای داشت، شرکت جنوب علیه داخلی جنگ در ها شمالی نفع به و بود پی سی میسی منطقۀ. داد نخواهد انجام لینکلن آابراهام که کاری گیرند، خدمت به ارتش در را آانها بردگان سازی آازاد از بعد

قابل ) رابطه همین در نیز افغانستان در بریتانیا جنگ هند و چین دربارۀ� مارکس های برداشت ) گرفته نظر در متحده ایاالت و روسیه از او های برداشت با رابطه در باید باشد می بررسی ) ( » شیوۀ� » موندیالیزاسیون سازی جهانی طرح نخستین که نظریات از مجموعه این زیرا شود،

. بر است جهانی سطح در مارکس استراتژیک برداشت شامل و باشد، می داری سرمایه تولید ) به ) و تاریخ این از فراتر نه ولی لینکلن قتل تا آمریکا شمالی جبهۀ� و سیاه های برده اساس این

متحدین عنوان به گرجستان و لهستان ستم تحت های ملت و روس دهقانان گونه همینیکی به پاسخ در مارکس برای که ست محاسباتی چنین و آیند، می حساب به اروپا پرولتاریای

نامۀ� در را آن گواه که کننده نگران و برانگیز مشکل مسائل انگلس 1858اکتبر 8از به . که جهانی چوب چهار این در دهد می نشان را ای کننده وار امید انداز چشم کنیم، می مشاهده

هنوز شک، بدون هندی، سپاهیان و ها تائیپینگ گیرد، می بر در را مارکس استراتژیک أاملات ت. بود خواهند چنین آنها وارثین ً احتماال ولی رسند می بنظر پرولتاریا معاصر و مستقیم متحدین

توپخانۀ� به متکی دیپلماسی جبهۀ� با مخالفت ها برداشت این تمام در دیگر مشترک نقطۀ�باشد، داشته شخصی خطر مارکس برای توانست می که موضوعی است، بریتانیا امپریالیسم

. بود برخوردار پناهندگی امتیاز از انگلستان در زیرا

» « . که داشتند تعلق جانتا به که لندن سندیکاهای نبودند منزوی و ای حاشیه ها برداشت این ومعماران اعتصاب از پس که کردند می اتالق ای حرفه سندیکاهای هماهنگی به که بود نامی

روزانۀ� کار یعنی کار ساعات کاهش سال 9برای در همانطور 1859ساعته، بود، گرفته شکل( اپلگارت )Applegartکه ادگر( جنگ( Odgerو در که کردند مبارزه خودشان امپریالیست علیه

هم که بودند شده متحد سوم ناپلئون با منظور این به و بوده شمالی ایاالت تحریم پی در داخلی . جانب از برداشتی چنین کرد می سازماندهی را مکزیک به اروپائی کشورهای حملۀ� زمان

و چین مسائل با رابطه در گونه همین به و دیپلماتیک، مسائل خصوص در لندن در سندیکاها( بیسلی پروفسور )Beesleyهند، اونیست( قدیمی مبارزین از یکی را( 2، بریتانیا سیاست که بود،

مارتین سرسرای تاریخی تظاهرات Saint)قدیس در Martin )که جایی در یعنی کرد افشا – . نکته یعنی بود اروپایی کارگران المللی بین انجمن البته شد گذاری پایه آن در انترناسیونال

33

واقعی تاریخ درک و آگاهی با ولی شود، ساز بهانه منتقدین از برخی برای است ممکن که ایعلیه مبارزه در و بیاید بوجود توانست نمی هرگز جهانی خصلت به آگاهی بدون که بریم می پی

. کند شرکت داری سرمایه

در صرفا ستم تحت های خلق مبارزات دربارۀ� مارکس های برداشت بعدی، های سال طی درنظام عموما که شد می مطرح اصلی دشمن با نبرد چوب چهار در آنها بودن مؤثر با رابطۀ�

از عبارتند که هستند دوران آان اصلی قدرتمند دولت دو منظور بلکه نیست هم داری سرمایه . افتاده، عقب ملتی یعنی ها، ایرلندی از که است دلیل همین به تزاریست کرملن و لندن شهررؤسای با که بود اساس همین بر و کند می دفاع بریتانیا مقابل در غیره و کاتولیک، روستایی،

. کند می رابطه قطع بریتانیایی سندیکاهای

را. 5 داری سرمایه نظام از اجباری گذار نظریۀ� صراحتا اش زندگی پایانی مراحل در مارکس . به و قدیمی اشتراکی نهادهای مجدد ارزیابی به را او موضوع این برد می سؤال عالمت زیر

( » روسیه » میر . )12ویژه زاسولیچ( ورا به ای نامه در را موضوع این مارکس کند می هدایتVéra Zassoulitch )تاریخ «1882به « . میر کند می .(3 )مطرح ست آسیا در روستایی مجموعۀ�

» « : روستای اجیدیو ساخت مطرح دوباره را مباحث نوع این بیستم قرن انقالبات تاریخ ... » را » مسئله این تاریخ مجموع در ولی تانزانی در جاماع او مکزیک، در آمریکایی، سرخپوستان

. جماهیر اتحاد در است کرده نفوذ جا همه در داری سرمایه نظام زیرا است کرده حل » « آاغاز بود مانده باقی ها میر از آانچه حذف با سازی اشتراکی استالینی، شوروی سوسیالیستی

سال در روستایی شوراهای طریق از اندکی چه اگر .1917شد، گرفت ای تازه جان

نوامبر تاریخ به میخائیلوسکی به ای نامه در این، بر عمومیت 1877عالوه مورد در صراحتا اوتمام برای تاریخ درس کالس کردن دایر مدعی گوئی که دهد می هشدار نظریاتش به بخشیدن . چشم اروپا به تنها که بینشی های کاستی به یافتن آگاهی مورد در تحوالتی چنین ست دنیا

) ( و نظریات پیوسته او و نیست بیهوده هم چندان پیر مارکس نزد محوری اروپا است دوخته ) ( انقالبی استراتژی و تاریخی ماتریالیسم آن تاریخی واقعیت و بشریت دربارۀ� را تأمالتش

. نظام علیه مارکس های پژوهش و تأمالت که علت این به کند می تکمیل و داده گسترشیافته تحقق ستم تحت مردمان تمام و پرولتاریا به بخشیدن سامان راستای در و داری سرمایهسال پایان از که تأمالتی استناد به ً خصوصا بدانیم، استعماری ضد ً کامال را او توانیم می و است،

. 1850های ماقبل گذشتۀ� مخالف قطب در استعماری ضد خصوصیت این ولی کند می مطرح . به مارکس کردن تبدیل و محوری، بومی های داوری پیش و شاخصها با ست استعماریکه است احمقانه اندازه همان به است، شده مسموم اروپا در حاکم افکار به که متفکری

... سرمایه تسلط از پیش عربها و ها چینی و ها هندی نزد را فکری ماندگی عقب تنها که آنهائی . در حاکم های داوری پیش اساس بر فرهنگی ارزیابی یعنی کاری چنین اند داده تشخیص داری

مشخصی دوران به که حاکمی های پیشداوری این از بدتر هم باز یا و تاریخ از مشخص ای دوره . پیشداوری اساس بر نیز خودمان ما اینکه یعنی شود می داده نسبت ها ملت از گروهی یا و

. کرده تحلیل کنند، می تعبیر برخی که شکلی به را جهانی مسائل واقعا مارکس اگر کنیم عمل . مارکس سیاسی هدف غایت شک بی کرد نمی افشا هند در را ها بریتانیائی جنایات هرگز بود،

. شوید : متحد جهان کارگران معروف فرمول بجز نبود چیزی

نوشت : پی

1( Andes

34

تاریخ - از پرو و اکوادور کلمبیا، بولیوی، کشورهای 1969اتحادیۀ

2( Owenisme )Robert Owen(

. ،xxxxنxxوxxمxxیxxxxس xxxنxxxxس ،xxxxنxxوxxوxxا xxxتxxxرxxبxxوxxر xxدxxرxxاxxد xxxxقxxلxxعxت xxxxxxسxxلxگxنxxا xxو xxxxxxسxxکxxرxxاxxxم xxزxxا xxxxxxشxیxپ xxxنxxاxxxرxxوxxد xxxهxب xxxهxک xxدxxوxب xxxمxxهxxدxxxزxxوxن xxxxنxxxرxxxق xxxلxیxxاxxوxxا xxxxیxئxxاxپxxوxxرxxا xxیxxاxxه xxxنxxیxxxرxxتxکxxد xxxنxxیxتxxxxسxxخxن xxزxxا xxکxیxپxxوxتxxا xxxمxxxxسxxیxxلxxاxیxxxxسxxوxxxxس ) ( . ... و گرفته می الهام دموکرات سوسیال مسیحیت ًاا غالب و اومانیسم از اتوپیک سوسیالیسم طرفداران بودند فکری جریان این طرفداران از فوریه شارل

. های سال اطراف در داشتند اعتقاد تکنولوژی و پیشرفت .1870به شد حل مارکسیسم در سپس و رسید خود ج او نقطه به

3( Mir

» « . نامیدند می میر را روستائی ساختارهای تزار، عهد در است جهان حال عین در و صلح معنی به روسی زبان .به

Véra Zassoulitch