RODZAJE ROZWIĄZAŃ W ZAKRESIE WSPARCIA DZIENNEGO DZIECI I

MŁODZIEŻY – PROBLEMY, OFERTA I WYZWANIA

prof. Mirosław Grewiński

Kilka zdań o mnie….

1. Jestem dr hab. polityki społecznej

i prof. Uczelni Korczaka

2. Jestem prezesem PTPS i TWP

oraz prorektorem WSP

3. Jestem autorem 250 prac

naukowych i ponad 700 wystąpień

na konferencjach i seminariach

4. Jestem członkiem European Social

Network

Agenda wystąpienia

1. Konteksty problematyki dzieci i młodzieży

2. Formalno-prawne aspekty działalności PWD

3. Funkcje i modele działania PWD

4. W poszukiwaniu innowacyjnych rozwiązań – dobre praktyki

z Polski i z zagranicy

5. Problemy i dylematy dotyczące rozwoju PWD - konkluzje

Kontekst ostatniego ćwierćwiecza i polityki

na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży

• Przez wiele lat brak polityki na rzecz rodziny i dzieci w PL

• Brak zagospodarowania młodzieży wchodzącej na rynek pracy

skutek 2 mln emigrantów po 2004r.

• Brak oferty rozwoju pasji dla młodych w wielu gminach

• Brak wielofunkcyjnego modelu polskiej szkoły wyprowadzenie

zajęć pozalekcyjnych poza szkołę i do systemu płatnych korepetycji

• Brak zintegrowanego modelu usług dla młodych

Kontekst ostatniego ćwierćwiecza

– kontekst kulturowy i cywilizacyjny

• Przemiany międzygeneracyjne (aktualnie pokolenie Z)

• Wszechobecny internet i media społecznościowe (płytkie relacje i

większa samotność, brak kontroli ze strony rodziców)

• Dominacja wzorców konsumpcyjnych i indywidualizmu

• Wzrost polaryzacji społecznej i wzrost aspiracji (potrzeb)

• Pracoholizm rodziców gubi uważność na dzieciach

Czy mamy wystarczające rozwiązania wsparcia

dziennego dzieci i młodzieży w PL?

Deficyt wiedzy i badań nt. PWD w Polsce

• Raporty MRPiPS 3 i 5 nie

zawierają danych nt. PWD

• Raport GUS z 2014 r. zawiera

dane ale bardzo podstawowe

• Badanie GUS, UM i ROPS

Kraków zdaje się

prekursorskie

• Deficyt badań naukowych

Placówki wsparcia dziennego – kontekst prawny

• Ustawa z 09.06.2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy

zastępczej, wprowadziła przepisy dotyczące PWD

• Wcześniej funkcjonowanie tzw. Świetlic środowiskowych regulowało

Rozporządzenie MPiPS z 19.10.2007r. w sprawie placówek opiekuńczo-

wychowawczych

• Nowe przepisy wymusiły na podmiotach prowadzących dotychczasowe

świetlice środowiskowe konieczność przystosowania tychże placówek

do nowych przepisów

• Gminy powinny przygotować Programy Wspierania Rodziny

Spójność i synergia w działaniach lokalnych

na rzecz dzieci i rodziny

1. Strategia Rozwoju Gminy/ Powiatu

2. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych,

3. Gminne programy:

Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie,

Wspierania Rodziny

Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi

inne programy

Działania wspierania dzieci na różnym poziomie szczegółowości

powinny być zawarte we wszystkich tych programach.

Regionalne, lokalne strategie i programy społeczne w Polsce

• Nadal wiele do zrobienia jeśli chodzi spójne

treści wielu dokumentów planistycznych

• Wiele strategii pozostaje ciągle na papierze

• Niska jakość wielu strategii

• Brak wyobraźni strategicznej z obszaru PS

w wielu gminach

• Temat dzieci i młodzieży często traktowany

marginalnie

PWD mogą być prowadzone przez gminę lub powiat

1. Samodzielnie w drodze utworzenia

oddzielnej jednostki organizacyjnej

lub poprzez powierzenie tego

zadania innym podmiotom JST:

MOPS, Biblioteka, Dom Kultury,

szkoła itd.

2. Zlecenie NGO’s lub instytucjom

wyznaniowym

3. Zlecenie innemu podmiotowi na

podstawie zezwolenia władz JST.

Formy placówek wsparcia dziennego

• opiekuńcze

• specjalistyczne

• pracy podwórkowej

realizowanej przez

wychowawcę

• mieszane (welfare mix)

Welfare mix – mieszany model form i usług

• Profession mix – świadczenia są

dostarczane przez różne profesje społeczne

(interdyscyplinarność)

• Organization mix – świadczenia

dostarczane przez różne organizacje i w

ramach różnych form

• Finance mix – źródła finansowania

świadczeń są zróżnicowane

• Regulation mix – źródła norm i standardów

zróżnicowane

Placówki wsparcia dziennego (i całodobowego) a inne systemy wsparcia

Dzienne wsparcie

Pomoc społeczna

System wsparcia rodziny

Wychowanie i

resocjalizacja

Rynek pracy

Zdrowie i PFRON

Edukacja

• Świetlice, ogniska, placówki opiekuńcze i specjalistyczne

• Placówki opiekuńczo – wychowawcze

• Ochotnicze Hufce Pracy

• Wielofunkcyjny charakter szkoły

• Praca środowiskowa i OSL

• Młodzieżowe Ośrodki Szkolno-Wychowawcze

• Zakłady Poprawcze

• Domy Dziennego Pobytu

• Streetworking i misje osiedlowe

Różne rodzaje PWD – komu mają one służyć?

1. Konieczne jest zdiagnozowanie komu ma służyć

konkretna PWD?

2. Jakie potrzeby mają dzieci z naszej społeczności i w

jaki sposób je zaspokajają?

3. Jakie zagrożenia dotyczące dzieci i młodzieży

obserwujemy?

4. Jakie problemy występują w rodzinach żyjących w

tej społeczności?

5. Jakich interesariuszy mamy do pomocy?

Problemy dzieci i młodzieży

ze środowisk trudnych

• Deficyty emocjonalne i miłości

• Problemy socjalne i materialne

• Patologia w rodzinie (alkoholizm, narkomania,

przemoc)

• Brak swojego miejsca dla siebie

• Dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych i

społecznych

• Dzieci żyjące z dnia na dzień – brak wzorców i

systemu wartości

Funkcje Placówek Wsparcia Dziennego

• Pomoc w nauce

• Zapewnienie opieki

• Zapewnienie posiłku

• Organizacja czasu wolnego

• Zajęcia socjoterapeutyczne

• Indywidualne programy

korekcyjne

• Zajęcia sportowe i

kulturalne

• Dominują wielu PWD

jednak funkcje opiekuńczo –

lekcyjne

• Warto być może byłoby

powiązać PWD z rozwojem

pasji i zainteresowań dzieci

i młodzieży

• PWD powinno być

miejscem wymyślonym

przez samych uczestników

Zasady działalności PWD

1. PWD współpracują z rodzicami

lub opiekunami dziecka

2. PWD współpracują ze szkołami

3. Pobyt w placówce jest

nieodpłatny i dobrowolny

4. Na 1 wychowawcę w PWD w

tym samym czasie może

przebywać nie więcej niż 15

dzieci

UE Analizy European Social Network 2015-2016

„…Rozwój zintegrowanych usług

społecznych dla młodych stanowi

jedno z największych wyzwań UE,

także w kontekście migracji i zmian

kulturowych…”

„..Polityka inwestycji społecznych

polega na inwestycji w edukację

wczesnego dzieciństwa i w

programy prewencyjne tak by w

przyszłości nie trzeba było

stosować interwencji…”

Główne priorytety inwestycyjnej PS

1. Najważniejsza jest

odpowiedzialna edukacja

wczesnego dzieciństwa

2. Usługi zorientowane na rodzinę

3. Aktywna polityka rynku pracy i

integracja społeczna + ekonomia

społeczna

4. Kształcenie zawodowe

• Traktowanie polityki

społecznej jako inwestycji a

nie kosztu

• Deinstytucjonalizacja i rozwój

usług środowiskowych

• Evidance based approach

• Empowerment i poszukiwanie

innowacji społecznych

Holandia • Zastosowanie podejścia: Jedna

rodzina, jeden plan, jeden koordynator

• Zarządzanie przypadkiem (case management) – każdy przypadek jest inny

• Pracownicy socjalni i środowiskowi asystują rodzinie, współpracują z producentami usług na rzecz młodych

• Bardzo dobra współpraca ze szkołami służb społecznych

Portugalia • „Program wczesnej interwencji

na rzecz dzieci” – od 10 lat

• Prewencja dysfunkcji rozwojowych dzieci poprzez stały monitoring i wsparcie każdego dziecka do 6 roku życia

• Powołano 150 lokalnych interdyscyplinarnych zespołów interwencyjnych (zdrowie i inne)

• Wyprzedzająca diagnoza ryzykownych konsekwencji zaniedbań

Węgry

• Rozwój usługi „health visitor

service” dla młodych rodzin z

dziećmi – ostatnie lata

• Profilaktyka zdrowia, badania

kondycji psycho-fizycznej

dzieci i rodziców

• Monitoring sytuacji domowej

• „Bilans Juniora”

Kluczowe czynniki sukcesu PWD

1. Odpowiedni lider

2. Zaangażowana kadra z motywacją

3. Lokalizacja

4. Dobra diagnoza dziecka przy

rekrutacji

5. Atrakcyjny program dla młodych

6. Metody pracy

7. Współpraca z rodzicami i innymi

podmiotami

8. Ewaluacja i superwizja

Model działania PWD

• Empowerment potencjałów dzieci i młodzieży

• Działania przez projekty

• Kreowanie rzeczywistości poprzez samodoświadczenie i

pasję

• Wychowca jako mentor, autorytet a nie urzędnik

• Odejście od schematów hierarchicznych – szkolnych

• Włączenie dzieciaków na 200 % w projekty, wyjazdy,

działania artystyczne

• Świetlica to miejsce dzieciaków nie wychowawców

Integracja usług społecznych na rzecz dzieci i młodzieży

Usługa X

Usługa Y

Usługa Z

Wsparcie dla

młodych

• W Polsce separatystyczne systemy,

instytucje i usługi

• Często brak koordynacji i

współpracy

• Brak wymiany informacji i zasobów

• Brak zaufania i niski kapitał

społeczny

• Przerost biurokracji nad

działaniami

Centrum Rozwoju Dzieci i Młodzieży ?

• Wszystkie usługi

zintegrowane w 1 miejscu

• Metody animacyjne i

środowiskowe

• Praca poprzez projekty

• Koordynacja działań

• Miejsce kreacji działań przez

młodych

Centrum Młodzieży im. dr.

Henryka Jordana w Krakowie

Problemy placówek wsparcia dziennego

• Dominacja funkcji opiekuńczych (PWD niestety czasami

jako „przechowalnia”)

• Deficyt działań przez projekty, przez samodoświadczenie

• Nie zawsze kadra ma pasję i motywację do wyciągania

młodych z trudnych sytuacji (wypalenie)

• Ograniczone zasoby i środki

• Brak przywództwa – lidera, działania od…do….

• Brak lokalnego systemu wsparcia – rodzice, szkoła, ulica,

osiedle

Dzieci w PWD na 1 tysiąc mieszkańców

a wielkość placówki (Polska)

Przeciętna liczba wychowanków PWD

na 1 wolontariusza Polska 2014

• Warto byłoby

organizować wolontariat

i staże w PWD dla

studentów i seniorów

• Deficyt wolontariatu

generalnie w Polsce

• W większym stopniu

wykorzystać

praktykantów

Wychowankowie PDW na 1000 dzieci

w 2014 w Małopolsce (GUS)

• Duże zróżnicowanie

lokalne ilości

placówek w

powiatach – od 2 -34

• W niektórych

gminach nie ma w

ogóle PWD

Marzenia dzieci a rzeczywistość szkolna i pozaszkolna…

Placówka wsparcia dziennego

często zastępuję rodziców, ale i szkołę

1. Szkoła hierarchiczna nie radzi sobie z trudnymi uczniami

2. Oferta pozalekcyjna szkół często ograniczona do minimum

3. Szkoła ma realizować podstawę programową… i często nie

rozwija pasji uczniów

4. Szkoła jest tylko 1 z 12 przestrzeni rozwoju i edukacji dzieci i

młodzieży (prof. Mario Raich)

5. Nadmiernie wystandaryzowana szkoła często tłumi kreatywność i

innowacyjność uczniów

Tworzenie kapitału kreatywnego przez edukację

• Krytyka aktualnego, przemysłowego

modelu edukacji

• Współczesna szkoła tłumii

kreatywność uczniów

• Standaryzacja, punktoza jak i system

egzaminów oraz ocen hamuje rozwój

dziecka

• Konieczna jest indywidualizacja

procesu edukacyjnego i interakcyjny,

partnerski model edukacji

Powinniśmy poszukiwać Innowacji społecznych w PWD

Brak „Jugendamt’u” w Polsce

• Koordynacja lokalnej polityki na rzecz wspierania dzieci, młodzieży i rodzin

• Praca socjalna z dziećmi i rodzinami

• Wspieranie funkcji wychowawczych rodziny i przezwyciężanie trudności w sprawowaniu opieki rodzicielskiej

• Poradnictwo i doradztwo specjalistyczne

• Opieka całodobowa nad dziećmi w sytuacjach kryzysowych

• Wspieranie przejścia młodzieży z systemu szkolnego na rynek pracy

• Prewencja zachowań ryzykowanych wśród dzieci i młodzieży

• Interwencje w rodzinach przemocowych

Świetlica połączona z warsztatami

– Centrum dla Dzieci i Młodzieży w Kolonii (Niemcy)

Przykład 1 - Umiejętne wykorzystanie Internetu i social media

1. Internet staje się światem realnym dla

pokolenia Z

2. Dzieci i młodzież to cyfrowi autochtoni

3. Ciągle używają: Facebook, Instagram,

Whats’up, Twitter wszystko uzyskują

natychmiast + network

4. Edukacja formalna nie nadąża za tym

5. Wielu nauczycieli robi uniki przed

technologiami

6. Wspólne rozwijanie pasji dzieci w

obszarze internetu i bezpiecznego

korzystania z social media

Przykład 2 Wykorzystanie telefonu dotykowego

1. Archaiczna nazwa smartfon to

komputer osobisty

2. Funkcje telefonu są na 4-5 miejscu

3. Internet i dostęp do wiedzy non stop

4. Integracja telefonu z innymi

urządzeniami

5. Aplikacje na telefony dotyczące

wszystkiego

6. Wyrównanie szans i wiedzy dzieci z

rówieśnikami

7. Dzieci poprzez liczne aplikacje mogę

kreować filmy, gry, muzykę itd…

Przykład 3 – wykorzystanie metod indywidualizacji

relacji i kreowania nowych pomysłów

• Mentoring

• Tutoring

• Life coaching

• Coaching kariery

• Orientowanie

zawodowe

• Grywalizacja

• Design thinking

Przykład 4 – Zróżnicowanie oferty i projektów

dla młodzieży

1. Misje osiedlowe i uliczne

2. Kluby Młodych

3. Wyjazdy studyjne

4. Obozy wakacyjne

5. Asystent rodziny

6. Metoda współrządzenia

/Senatu

7. Edukacja kreatywna

Innowacje społeczne potrzebują Kapitału Kreatywnego

• Richard Florida i jego książka "Narodziny

klasy kreatywnej”

• Najbardziej dynamicznie rozwijać się będą

miejsca, skupiające najbardziej kreatywne,

dynamiczne jednostki

• „Klasa kreatywna” to naturalnie młodzi ludzie,

którym trzeba dać przestrzeń i narzędzia; nie

można ich ograniczać

• W polityce społecznej problemy z deficytem

Większe wykorzystanie interesariuszy

„Odpowiedzialnych Społecznie” dla rozwoju DPW

• Korporacje

• Średnie Przedsiębiorstwa

• Małe i mikro przedsiębiorstwa OS • Organizacje pozarządowe

• Spółdzielnie ( tym socjalne)

• Przedsiębiorstwa społeczne OS • Państwo

• Lokalne i regionalne władze

• Jednostki organizacyjne JST

• Szkoły, uczelnie OS

• Struktury nieformalne

• Obywatele

• Konsumenci OS

Społecznie odpowiedzialne terytorium

na rzecz dzieci i młodzieży

• Współpanowanie

• Współrealizacja

• Współodpowiedzialność

• Horyzontalne dzielenie się zadaniami społecznymi z rożnymi interesariuszami na rzecz dzieci i młodzieży

• Wykorzystanie lokalnych sieci społecznych

Problemy utrudniające rozwój PWD

• Deficyt świadomości niektórych decydentów i brak diagnozy potrzeb

• Wysoka „zależność od szlaku” – rodzice i szkoła jako odpowiedzialni

za rozwój

• Brak międzysektorowej współpracy

• Brak wizji rozwoju innowacyjnych usług społecznych w Polsce

• Bral liderów społecznych

Gdzie jesteśmy z rozwojem dziennych

usług wsparcia dzieci i młodzieży w Polsce?

• Deficyt DPW w Polsce

• Niska kultura

współpracy między

instytucjami

• Przeważają formy

opieki nad

pobudzaniem

potencjałów i zasobów

Czy mamy wystarczające rozwiązania wsparcia

dziennego dzieci i młodzieży w PL?