FEROMONY I SUBSTANCJE OBRONNE ZWIERZĄT

FEROMONY(gr. pherein - przekazywać, hormon - pobudzać)

Stwierdzone występowanie u:

• 1500 gatunków zwierząt ( w tym 1100 gatunków owadów)• kilkudziesięciu roślin• bakterie• drożdże

Feromony – związki lotne, wykorzystywane do porozumiewania się wewnątrz gatunku.

Allomony – związki wykorzystywane do porozumiewania się pomiędzy gatunkami.

BOMBYKOL

Adolf Butenandt, 1959 rok

Rys. 1. Wzór bombykolu, feromonu płciowego jedwabnika

Ze względu na funkcję, jaką pełnią feromony, można je podzielić na:

• płciowe• ścieżkowe (zaznaczające drogę)• agregacyjne (powodujące gromadzenie się osobników danego

gatunku)• rozpraszające (utrzymujące osobników w odległości od siebie)• alarmowe• dyskryminujące (wyrażające dominację, regulujące stosunki

społeczne w populacji)• obronne• wyznaczające terytorium• rozpraszające

Budowa i właściwości

Skład feromonów zależy od:- gatunku- przekazywanej informacji- pory roku- dnia- miejsca występowania gatunku- diety- przynależności do określonej kolonii- wieku osobnika

Składniki feromonów- lotne- nielotne Składniki feromonów:

- lotne- nielotne

Oddziaływanie

Cząsteczkiferomonu

Receptoryodbiorcy

Rozpoznanie i przekształcenie chemiczne

Sygnał elektryczny do mózgu

Specyficzne zachowanie odbiorcy

AktywnośćBardzo niskie stężeniaStężenie bombykolu 10-23 g/cm3 (2500 cząsteczek związku w 1

cm3 powietrza). Dla porównania:1 cm3 powietrza = 2,7·1019cząsteczek głównie azotu i tlenu

Promień działania6mm – ponad 600 m

WłaściwościFeromony w powietrzu -> duża lotnośćFeromony w wodzie -> hydrofilowość