yaşar kemal - teneke

8/14/2019 Yaar Kemal - Teneke

1/68

Yaar Kemal _ Teneke

TENEKESTANBUL aydr (kasabada kaymakam yok. Tahrirat katibi Resul Efendi vekillik ediyor.Onun da ha varl, ha yokluu... Yal, smsk bir adam. Glgesinden rkyor.

Bu adamla hi bir i grlemez. Nisan da geldi att. eltik ekmek iinruhsatiye mracaatlar balad. Tarla planlan, tarla kiralamalar, su kavgalar,al-veriler, kazklamalar, kazklanmalar grla gidiyor. llevelakin kaymakamyok. Kaymakamn yerine bakan Resul Efendi de: eltik iine burnumu sokmam.Valinin beni yerimden atacan bilsem, burnumu sokmam. Sokmam da sokmam diyor.Diyor da baka bir ey demiyor.Resul Efendi, 'bunca yln Resul Efendisidir. Karr m byle ilere! Altndanne kacan bilmez mi? eltikiyle, bu namussuzlarla ak atlr m, 'bu rzkrlklarla bir ipte oynanr m, Ibiimez mi? eltikten dolay, (bunca yl banao (kadar ok iler gelmitir ki hesapsz. Mesela Sazldere kynn yanndakiOkuolunun eltik ekmek istediisanaya runsat verse, verse deil, eltik komisyonunun kararna bir imza bassayirmi bin lira rvet alabilir. Su iinde alr. Alr ama, (burnundan fitil fitil

geleceini de bilir. Resul Efendi rahat yaamak ister, mmkn mertebe... Yatahtaya basmamak iin elinden gelen gayreti geriye komaz. Bilir ki eltikilerlei grmek, itle bir uvala girmek demektir.Hi birisi deil de u Karadalolu Murtaza Aa ekilmez. Baa bela. Deyyusunbiri. Resul Efendiyi nerede grse:Eee rasul Efendi, rasul Efendi, duyduk ki gumisyona irest ekmisin.Ruskatiyelere, imzan basmyormusun. Olur mu, rasul Efendi? Biz se-ninlen babadostuyduk. Eee rasul Efendi... Kaymakam olmaynca rasul Efendi, sizAbdurrahman elebi oluyormusunuz. yle duyduk rasul Efendi.Resul Efendi de Murtaza Aanm karsnda boyun krar, el outurur, her zamanki,herkese kar, her yerdeki candan glmsemesiyle glmser :Ne yapalm, Aam, sayenizde... der, apkasn hrmetlice karp geer gider.Eee rasul Efendi... Senin bu iyiliin yok mu? Bu cana yaknln yok mu,adamn elini ayan balayan bu deil mi, rasul Efendi!Arkasndan sylenen bu szlere Resul Efendi dner yeniden, sayglca apkasnkarr:Sayenizde aa hazretleri... der, yrr.Neredeyse nisan kt kacak. eltik komisyonu toplant stne toplantyapyor. Bir tek alana bile ruhsat verilmi deil. Stma Sava Doktoru da ResulEfendi gibi bir bela... O da yanamyor imzaya. Korkuyor.Btn eltikiler, Resul Efendinin banda d-nyorlar, gece gndz. Resul Efendi la diyar da li-lallah demiyor.Etmeyin eylemeyin, diyor, boynunu bkp gzlerinde kocaman kocaman yataneleri... Etmeyin eylemeyin Aa hazretleri. Siz byk aalarsnz. Neisterseniz benim gibi bir Resulden? Emekliliime bir buuk yl kald. Gnahnagirmeyin oluk ocuumun. Sokmayn beni bu ie...eltikiler bir gn o kadar stne vardlar ki, Resul Efendi, o halim selimadamcaz zivanadan kt. Bar bar bard :stifa ediyorum. Usandm elinizden deyyuslar, istifa ediyorum. Canmdanusandrdnz.Biraz sonra da istifanamesini, istifasnn sebeplerini uzun uzun yazd. Tam bedaktilo sayfas yazd. stifanameyi okuyann yrei para para olurdu. Bu beaylk kaymakam vekaletinde basma gelenleri, neler ektiklerini bir biranlatyordu. Bereket versin ki baz memurlar, candarma kumandan araya girdi deistifanameyi kimse okuyamad.Resul Efendi, istifanamesini kendini seven memurlarn, candarma kumandannnnnde gzlerini kapatp kemali ciddiyetle yrtt. Saatlerce katlar kkkk, mercimek byklnde paralara ayrd. Masann stne bir tepe gibiyd. Sonra da sol eliyle sa avucuna sprd katlar, p sepetine att.Birdenbire, imek gibi, istifa etmi olduu, istifasnn kabul edildii, beparasz, isiz kald geldi gznn nne... Yrei darald. Gzleri karard.Ba uzun zaman dnd. Sonra iinde zehir gibi ac bir boluk reklendi kald.


2/68

Bir defack olsun eltik komisyonuna gtremediler Resul Efendiyi. Korkuyordu.Orada kendisini ok byk bir felaketin beklediinden korku-.____ yw^x. Miuyununun evraklarn getiriyorlard nne, elini biledokundurmuyordu.nne gelene dert yanyordu :u kaymakam gelse de fcurtulsarn. u eltikiler ocama incir dikmeden,

salcakla bir kur-tulsam...stifa et, Resul Efendi diyorlard. Kaymakam vekaletinden istifa et de,candarma komutan baksn biraz da...Edemem, diyordu boynunu (bkerek. Edemem, vazifedir. Diyecekler ki arkamdan,bakn u smsk Resula, bir kaymakam vekilliinin bile altndan kalkamad.Edemem. Vazifeden kamak yakr m bana? Ben otuz senelik devlet memuruyum.Bak kemie dayand. Bu hal byle giderse, ne eltik ekilebilecek, ne bir ey.Ankaraya, Adanaya Resul Efendi aleyhine tel stne tel ekildi. Ne rvetilii,ne namussuzluu, ne ahlakszl kald. Karsnn orospu olduunu, kznparayla sattn, Resul Efendinin gece gndz ierek kaymakamlk odasnda naraattn bile yazdlar. Btn bu telgraflar, ekildii andan itibaren satrsatrna kasabada ezbere okunuyordu. P.T.T. Mdr teli ekmeden nce birrneini de yanma alyordu. nne gelene okuyordu.

O gnlerde bu teller stne ne Ankaradan, ne de Adanadan bir haber kmyordu.Belli ki oradakiler bylesi telleri kanksamlard. Ks dinliyorlard.Daireden knca Resul Efendi hi bir yere uramadan doru eve giderdi. Bu otuzyldr byleydi. Omuzlar dk, yz soluk... Kederinden gz kapaklarnkaldrp da yle (bir yanma ynne foa-okamyordu. Donmu gibi, put gibi.Scaklar nisandan balar. Topraktan sar, krmz, mor, ak iekler fkrrken,dnya yeil yeil, bir tazelik iinde yunmu, arnm parlarken, u-kurovannscaklar ker...Resul Efendinin evi, yksek duvarl Ibir avlunun iindeydi. Bahede be tane uluokalipts dikiliydi. Karanlk yaprakl. Avlu kapsndan eve kadar, akllayaplm bir mozayik stnde yrnrd. Ev pembe (boyalyd. Tam alnnda, gneyegelen kapnn stnde bir at kafas iskeleti aslyd. skelet mavi boncuklarla,sarmsak, tavuk pislii, am kozala ile donanmt. Pencerelerinden stbeyaz,sakz gibi stbeyaz perdeler sarkard.Avlu kaps kahverengine boyanmt. Her kesine de kocaman birer at nalaklmt. Resul Efendi kapnn tokmana elini gtrr gtrmez, dahaindirmee vakit kalmadan kap alverirdi.Resul Efendi en gzel, en ocuksu glmseme-siyle gler :Merhaba hanm! derdi.Hanm da Resul Efendi gibi ufack tefecikti. Stbeyaz, ama grlmemi birbeyazlkta bart balard. Byk gzleri, kederli glgeli dururdu. n st ikidii ok bykt, dudaklarnn stne tayordu. Ama nedense bu, hanmairkinlik vermiyor, aksine onu gzelletiriyordu. Bu kazma diler herhangi birerkekte, herhangi bir kadnda olsayd yzne baklmayacak kadarirkinJetirirdi.Hanm hrmetle, muhabbetle kapnn bir tarafnda durur: Ho geldin ResulEfendi, derdi.Eve doru, ar ar, yumuack yumuack yryen zevcinin peine taiklr, biradm arkadan onu izlerdi. Resul Efendi balkonun altnda durur, ta-x^voci, a>yas!>.js.auui:.m karr, iskemleyi altna eker ayaklarnuzatrd. Hanm, Resul Efendinin ayaklarn belki bir saat ova ova ykard. Buarada yukardan kz iner, on dokuzundadr. Kara kal, kara gzl, son modayagre giyinen, uzun boylu bir kzdr :Ho geldiniz babacm, der.Resul Efendi ban kaldrp glmser.Daha elini tokmaa gtrmeden kap ald. Gz karsn grmedi. .Gzlerininnnde hayal meyal bir beyazlk sallanyordu. Karsnn ho geldin dediini deduymad. Yrd. Talkta durmadan, ayakkablarn karmadan yukar yrd.Kendisini halsiz sedire att. Sigara sars yz, daha sararm, krk iinde


3/68

kalmt. Hatlar bak gibi keskinleni, glmsemesi bir daha almamasnayznde donup kalm gibiydi.Hanm telala :N'oldu? N'oldu sana byle, Resul Efendi? N'oldu?Resul Efendi gzlerini kapam, ban beyaz badanal duvara dayamt.N'oldu?

Dudaklar usuldan araland. Beyaz sal ba duvardan ayrld :Beni baka bir kazaya vereceklermi. Aleyhime ok tel ekmiler. Yaa hanm!Hanm :Uuy, diye inledi. Uuuy! Ocamza incir diktiler, ocaklar snesiceler, uuy!Kz da ii rendi. Oral bile olmad.Anas boyuna dnyordu :Uuuy ocaklar snesiceler, uuuy! Ne yaptk sizlere? Elden geldike iyilikettik. Uuuy!12Resul Efendinin ba duvarda, yz mermer gibi, mermer gibi souk, hareketsiz,Resul Efendiyi bilenler, imdi grseler, bu adamn Resul Efendi olduunatvbeler olsun inanmazlar. O ocuksu, akac, babacan yz bu mu? Tvbeler olsunkimseler inanmaz.

Uuuy! Krolascalar. Biz ne yaptk size? Uuuy!Gn batmt ki Resul Efendi derin bir uykudan uyanrcasma ban duvardanayrd :Hi bir eye yanmyorum da Hanm, evimde doru drst bir ylck oturamadm onayanyorum. te ona yanyorum. Sus hanm sus! Allah kerim.Hanm :Uuuy! diyor Uuuy! Byle de i olur mu?ki gz iki eme.Ertesi gn, daha ertesi gn evden kmad Resul Efendi.On be gndr, her Allann gn byle kara haberle geliyordu Resul Efendi. Evibirbirine katyordu. Gnden gne kara haberlerin iddeti daha da artyordu.Gnden gne Hanmn Uuuuuylar bir lk halini alyordu. Uuuy uy gavurlar,yezid-ler, dinsizler, kan emiciler uuuy!Her gn, hanm kapda bir eli yreinde, bir eli srgde, titriye titriyekocasn bekliyor, darda ayak sesi duyduka yeni bir felaket haberi alacakdiye rperiyordu.Bu arsay on yl nce almt. Yllar yl o ev senin bu ev benim, krk dkkevler, tahtakurulu, tozlu evler canlarna tak demiti.kinci yl tan getirtti. Ydrd arsann ortasna... nc yl keresteyiald, drdnc yl inkoyu... Beinci yl duvarnn rlmesine balanl-13 _ -----. ^u^xww. j.ai.u onuncu yl, pembebadana vuruldu. Resul Efendi yeni evine tand... Mesuttular. Aylarca kar kocaevlerinden baka hi bir ey konumadlar. Bir pencere zerinde gnlercekonuuyorlard. Bir saksnn nereye konaca byk mesele oluyordu... te byledevam edip giderken hayat, olanlar oldu. Resul Efendi kaymakam vekili oldu. lkgnlerde sevinlerinden balar ge dedi. Vakta ki eltik zkkm kt. O gnbugndr, gzelim evin iinde bir yas havas...ler skt, iler sarpa sard. imdiye kadar, Resul Efendiyi ciddiye almayaneltiki Aalar, ondan ciddi ciddi, balarna km, kurtulunmaz bir belaymgibi sz amaya baladlar. Telgraflar bir semere vermeyince de aktan aatehdit ettiler.Bir le st Resul Efendi daireden dnerken nne Murtaza Aa kt. Bir hmgibi, gzleri dnm karsna dikildi:rasul Efendi, rasul Efendi, benim topraa dktm servetim senin gibi yzitin kanma deer. Bu bok imzan at gayr katlarn altna... Olmaz m? Seninyznden ben servetimi batramam. unu iyi bil ki, rasul Efendi, bir kurununbedeli elli kurutur.Elli kurutur'u duyunca Resul Efendi olduu yerde birka kere dnd. Glmsemekistedi, g-lmsiyemedi. Sendeledi. Bu srada Murtaza Aa onu kolundan tuttu :Elli kurutur!Ba dnmesi azck geen Resul Efendi :


4/68

Sahiden mi sylyorsun Aa hazretleri? Sahiden mi? Ama ben sana ne yaptm?Aa kzd:14Daha ne yapacaksn yezid? Evimi bama yktn.Az kendine gelen Resul Efendi, her zamanki halini glmsemesini taknd,hrmetle apkasn kard. Aay selamlad.

Ba stne Aa hazretleri... Sayenizde her ey... Aa hazretleri...Murtaza Aay iyi bilirdi. Bir sr adam ldrtm, nasl yatm bu kadarcinayetin stne, bilirdi. Candarma zabiti kr Beyi tuzaa nasl drtpldrtmt, bilirdi.Banda, bir kurun hzyla Elli kuru... laf dnyordu.Eve l gibi girdi. Ondan sonradr ki geceleri kapya kilit stne kilit vurdu.Pencerelere kum torbas doldurdu. Bacaya bile kum torbas koydurdu. Bacadanbomba atarlar diye korkuyordu. Gzlerine uyku girmiyordu sabahlara dek... Haimdi geldiler, ha gelecekler diye.Bir deri bir kemik kald. Kald ama, bir iyi haber de yreini hoplatt. Zarfat zaman gznn nnde bir gne alts iinde harfler uutu. Birokudu, bir daha okudu. Bir daha, bir daha okudu... Evirdi, evirdi okudu. Sonranfus memuruna gitti. Ona da okuttu...

Kad gzelce drd bkt cebine koydu, alma saati dolmadan, hzlakoarcasna eve gitti. Otuz ylda ilk kez byle oluyordu belki. alma saatindeResul Efendi darda ha! Vay anasn! Olacak i deil. Kasaballar bu saatteResul Efendinin byle koarcasna yrdn grseydiler, yahut dikkatetseydiler mutlak kk dillerini yutarlard. Bunca yl ayn ll admlarla,ayn kaldrmdan gidip gelmi, ayn ekilde selam vermiti. Belki de15

ayn izlere basmt.Bu sefer, belki de otuz ylda ilk olaraktan, elini tokmaa dedirmeden kapalmad. Tokma defa vurdu. erden huzursuz bir ses :Kim o? diye sordu.Resul Efendi :J3euun, dedi rpererek.Hanm, ayaklar ayaklarna dolaarak koa koa geldi :Aman Allahm, aman Allahm...Kapy ap da kocasn grnce ard. Resul Efendi gene o eski ocuksuglmsemesiyle prl prl duruyordu. Aman Allahm, aman Allahm... Hanm genekapnn yan tarafna durdu. Resul efendi gene eskisi gibi glmseyerek nndengeti. Tala gelince ayakkablarn kard, leene uzatt. Kars geldi, ovaova ykamaa balad. Gnlerdir zevcinin ayaklarn ovamyordu.Sonra:Hanm, dedi, bak ne oldu.Hanm meraktayd.Cebinden kad kard ar ar, yumuak yumuak glmseyerek at. Okudu.Hanm :ok kr Allahma... Bu gnn de grecek miydim Allahm? ok kr.Sonra Resul Efendi bir trk gibi tutturdu, boyuna kaymakamn adn tekrarediyordu :Fikret Irmakl, Fikret Irmakl... Yeni km daha mektepten. lk memuriyetitou. Fikret Irmakl... Fikret Bey... Daha gen... Fikret Irmakl... FikretBey...18IIEv iiyle Murtaza Aa, kendisi urayordu. Kasabann en gzel evi eltiki UzunRahmetindir. Uzun Rahmet evi geen yl yaptrd. Yaplrken ev dillere destanoldu. Bittii zaman srf bu evi grmek iin kylerden insanlar geldi. Bu evdenbakas yakmazd gen kaymakama. Bu bir hayat memat meselesidir.Evin deme iini Kemal Taan zerine ald. Kemal Taan Ziraat Okulu mezunu,birka yl memuriyet yapm sonra istifa etmi. ki yldr da eltikten okkazanan, kasabada en k giyinen, konumasn bilen, szlerinin arasna arlugatlar kartran bir gentir. Bu ii bilir.


5/68

Kaymakam bekarm. Nasl olsa evlenecek. Karyola iki kiilik, yatak som kuty... Hallar sparta olmaz, Ein olacak...Yani evi yle dediler dayadlar ki, sorma! Duvarlarda talblolar bile eksikdeildi. Duvarda on, on be tablo vard. Grenin aznn suyu akar. Hele birtane vard bir sazlk... Sazln kamlarnn stn-17

__,, ~--~. uiaix krmzya 'boyanmt. Kamlar rzgarda sallanr gibi... Tutkopar, yle canl... Blk blk turnalar dnyordu gnde.Ev (bitti mi? Her ey tamam m?Tamam Aam.Murtaza Aa, Mustafa Patr Patr, be alt tane eltiki aas daha evi gezmeegittiler. Ev gerekten gzeldi, gzel denmiti". Murtaza Aa kaim dudaklarnyalayarak :Kaymakamma da yakm, oluma da layk, dedi.Gelen gen olsun, bir kasabaya o kadar kt ihtimalleri gze alarak gelsin,sonra da byle gzel, Cennet paras gibi bir eve girsin... Onun ii tamamdr.Murtaza Aa bunun baka trl olamyacan kesinlikle bilir. Tecrbeylesabittir. Bylesi gen, kim olursa olsun, al kullan, maa yap. Dnyann en gzelmaalar bylesi gen idare adamlarndan yaplr.

Kaymakam Fikret Irmaklmm kasabaya atanma haberi on gn nce kasabaya gelmesineramen, hakkndaki her ey biliniyordu. Nerde doduu, babasnn anasnn kimlerolduu, mali durumu, okulda nasl bir renci olduu, kzlara, kadnlara dknolup olmad, ierse ne kadar itii, nelere dknl her eyi ama her eyibiliniyordu.Bir fotoraf bile ele geirilmiti. Elden ele dolayordu.Kasabada on drt otomobil vard. Yakn kasabalardan daha getirtildi. ki deotobs vard. Otomobiller, otobsler bayraklar, ieklerle sslendi. ki davulzurna getirtildi. Alesta... Kaymakam, Ceyhan istasyonunda bir heyet tarafndankarlanacak, alp getirilecek.18Gn, saati, dakkay rendiler. Bir ly vl ile cuma gn saat bete yolakld. Otomobillere en gzel elbiselerini giyinmi eltiki aalar, memurlarbinmilerdi. Otobslere kasabann delikanllar, rtkanlar, yaa, varol,diye durmadan baracaklar da bildirilmiti. Otobslerin en stne binmidavulcular durmadan alyorlard. Kasabadan bir hay-u-huy iinde kld.Otomobiller Ceyhan istasyonunun nne srasyla, gzelce dizildi. En ndekiiekler iinde kalm otomobil, son model bir Kayzerdi.Derken, Kaymakam getiren Ekspres istasyona girdi. Kemal Taan tetikteydi. Hementrene atlad. Arkasnda iki kii vard. Kaymakamn fotoraf elindeydi. kincimevkide salar dz, uzun salar daima amma, gzlerine den bir gen grd.Uzun yzl, solgun tenli, kara kalyd. Gzleri kahverengi, elayd. Dudaklarincecik, bir izgiydi. Delikanl glkle yukardan, sepetler, heybeler arasnaskm bavullarn indirmee alyordu. Pantalonu krk iindeydi. Yz,beyaz gmlei tren dumanndan tm kire kesmiti. Kemal Taan, bir elindekifotorafa, bir de delikanlya bakt. Anlad. Bakas olamaz. Yaklat :Msaade buyurun beyefendi. Msaade buyurun da adamlar alsnlar.Delikanl aalad, abuk abuk :Ben indiririm efendim. Ben, ben indiririm.Estafurullah, estafurullah efendim. Adamlar alsnlar.Elini uzatt:Ben kasabadan Kemai Taan, efendim. Sizin iin geldik, efendim.Delikanlda aknlk.Sizin iin efendim.19

yuKlendiler.Merref olduk efendim. Bendeniz Fikret Ir-makl. Teekkr ederim. Ne zahmet!Teekkr... ok ok teekkr ederim.Kemal Taan. Eraftan, Ziraat.Merref olduk efendim. Ne zahmet.inde korku vard. Anadolu kasabalar iin kendisine neler anlatmlard! Usuz(bucaksz bozkrlarn ortasnda bir tepeye srtn dayam, birka toprak dam.


6/68

Susuz, Kn kar altnda, yazn toz iinde. Yalnz. Sonra aalarla hrszlarla,ekiyalar-la cebellemeler. Kasaba insanlar deyince gznde poturlu; kangalbykl, yanlan tabancal, saldrma -l... Hele eraf bir anlatmlard ki...Kemal Taan!.. Eraftan!.. Ziraati... Yz itimat telkin eden bir yz, KemalTaann. Kumral salar gr, dalgal... Gen yzndeki hatlar gergin, cildcilalanm gibi... Siyasal Bilgiler Okulunda Saryerli Nzhet... Nz-het en

candan arkada... Kemal Taan ne kadar Nzihete benziyor. Gl tpk...Nzhetin dudaklarnda daima bir tango bulunurdu. Kemal Taanda o eksik.Vagonun kapsna geldiinde aknl (bir kat daha artt. Yrei daralacakkadar heyecanland. Bir an durdu, tek sra olmu, kendisini istikbale kminsanlar seyretti. Gen yal be yz kii, asker gibi tek sra olmular,gzleri vagonun karsnda... Gzleri yaard. Kendisini tutmasa, olduu yerevagonun basamana oturup hngr hngr alayacak. Bir cokunluk iinde badnd. Sarho gibi sendeledi.Kemal Taan :Buyurun Beyefendi. Buyurun, buyurun, efendim...20u Anadolu insan, misafirperver, asil, kahraman, yoksul, yiit... uAnadolunun kutsal insanlar. Bunlara hizmet etmek byk eref... Ahrlarda

hayvanlaryla onlar gibi yatmak, onlar gibi yemek... Onlar gibi sineklereyenmek... Onlar gibi... Onlara hizmet etmek ne eref...Kemal Taan, srasyla takdim ediyordu.Karadalolu Murtaza Bey, eraftan, ziraati... Okuolu Mustafa Bey,eraftan, ziraati... Mehmet Dalkesen, eraftan ziraati...Gzlerinin iine minnetle bakarak titriyerek, var kuvvetiyle ellerini skarak :Merref olduk efendim. ok ok eref ^bahettiniz... ook ok efendim.Merref olduk.Mustafa Patr Patr efendim. Ziraati, eraftan.Merref olduk.Emin elikdemir, eraftan, byk iftilerimizden... eref Bey, Delihorozlueref Bey, byk iftilerimizden...Kaymakam teker teker herkesin, karlamaa gelen her ocuun, delikanlnn eliniskt. Ayn muhabbet, ayn heyecanla skt. Herkese, davulculara bile, aynheyecanl ayn scak sesle, merref olduk, efendim dedi.Kaymakam nde, alnna den salarn habi-re elleriyle arkaya ata ata,kalabalk arkada, istasyonu kp otomobillere doru geldiler. Bu kalabalaistasyon halk da birikmi, kalabalk iki misline kmt.Kemal Taan, Murtaza Bey, Okuolu birbirlerine arpa arpa iekli otomobilinkapsn telala amaa seirttiler. Kapy, o uzun boyuyla Murtaza21^&W) 110. Lfuiium oaraic at: Buyurun Beem, efendim. Gaymakam Beemizbizim. Sevgili gaymaka-mmz.Estafurullah efendim. Estafurullah. Kaymakamdan sonra herkes otomobilinebindi. Delikanllar, rtkanlar, davulcular otobslere doldular. Yaa,varol, sesleriyle istasyon nlad. ok yaa kaymakam. Ya y ya a a aKaymakam ok yaa.Kafile yola dt. iekli otomobil nde, tekiler, itibar srasyla arkada.Kaymakamn sama Karadalolu Murtaza Aa, soluna da Kemal Taan bey oturmutu.Yarm saatlik bir yol alabilmilerdi ki Kaymakam kendini toparlayabildi.Glmsiyerek toir sama bir soluna bakt. Alnna dklen uzun salarn, bir barp-masyla arkaya att:Kusura kalmayn. ok ok heyecanlym. ok ok... akna dndm... Dilimtutuldu. Bize Ana-doluyu cehennem gibi tantmlard. Halbuki... imdi uinsanlarn her biri kardelerim, babam gibi... Eraf m? Ben eraf canavar,haydut, ekiya bilirdim... u beyler mi eraf? Anadolunun eraf dedikleri buefendiler mi? Allah aknza bunlar m?Kemal Taan glerek:Eraf biziz ite efendim.nanamyorum, inanamyorum. Bunlar, bu insanlar iin cann verir insan. Hizmetetmek deil yalnz. Can bile...


7/68

Bakmamlar efendim, bakmyorlar Anadolu-ya... Bakmamlar. te bu azizinsanlarn yurdu gerilik iinde, pislik iinde alkanyor.Kaymakam:Gelmeden nce kasabanz hakknda epeyce22tahkikat yaptm. Mtegalbelejy yobazlarla doluy-mu. yle rategallibeler

varm ki efendim, dalarda yirmi otuz ekiyas bulunurmu eskiden. Hala datrl melanetle ortal kartryorlarm... Her eyi etd ettim, her eyigze aldm da geldim Efendim.Murtaza Aa grledi :Var Efendim. ok namussuz mtegallibe var. Yok mu yani? O ekiya sahiplerinin,o namuzsuzla-rn hepsi duruyor. Cin Hoca namussuzu duruyor, Alacal Veli Aaduruyor, Gmlolu namussuzu duruyor. Trl melaneti yapyorlar. Bir frsatbulsalar, yeniden yirmi otuz deil, yz tane ekiya karrlar. Yaa efendiGaymakamm. Gzel efendim. Burda mtegallibe mi ararsn. Bereket ki kasabayagelemezler o kafirler. Tm kyleri pislerler.Kaymakam :Mcadele edeceiz, hepsiyle, cmle ktlklerle mcadele edeceiz. Diyorlar ki,bu kasabada stma okmu. Her yl binlerce kii stmadan lr-m. ocuklar

yaamazlarm. Bir mektup aldm efendim.Murtaza Aa heyecanla atld :O namussuz kr Cemallen, Pehlivan Usta yazmtr. Bize dman.Murtaza Aann bu ihtiyatszca konumasn rtmek iin, Kemal Taan sze kart:Var efendim. lm var. Hayat seviyesi ok dk. Grseniz yaaylarn, bunlarbtn btn niin lmyorlar dersiniz. Yaamalar mucize. Evleri (bataklnstne, kamlardan, sazlardan yaplmtr. Altndan sular kaynar. Hayvanlarylabirlikte burada, yalnz yasz bulgur yiyerek, yaarlar efendim. Yalnz bulgurve ekmek. Bir de (baharda ot23,y ener. kaynatp yener. &n ibyk gdalar eki ayrandr. Yaamalar mucizezaten.Kaymakam, akn yznde hayretten alm gzlerinde byk bir acyla KemalTaana dnd:Demek yle Kemal Bey?Greceksiniz efendim. Yreiniz paralanacak. Greceksiniz.Hep stmadan ha?Murtaza Aa irkildi. Sinirleri gerildi. Kendi kendine: O namussuz Kr Cemal, oDanac Halilin eli galem tutan irezili Pehlivan Usda. Onun mek-tibi...Kemal Taan :Mbalaa etmiler Kaymakam bey. Stma yok deil, yok deil ama o kadar dadeil... Eskiden oktu. Azalyor. Gittike azalyor. Yardm ediyor kylye,korunmasn retiyoruz. Faydas oluyor. imdi daha iyiler.Kasabaya geldiklerinde neredeyse gn batacakt. Kasabann dna, kprnnstne, yzlerce insan, kadn, erkek, oluk ocuk ylmt. Arabalarortalarndan geerken t karmadlar. Kaymakam apkasn otomobilinpenceresinden kararak onlar teker teker selamlad. Onlar bo, hayret dolugzleriyle bu iekli arabaya bakyorlard. Gelin arabas gibi. Kaymakam bunabir anlam veremedi.Kprden doru kasabaya girildi. Sol tarafta saz evler vard. Sa tarafta byk,biimsiz, beyaz (badanal eraf evleri ykseliyordu. Parkeleri bozuk ardangeilerek ehir kulbne varld. Kulpte nce bal erbeti ikram edildi.Yaranmak iin dalkavukluun bini bir para. Vakit geldi geiyor. Bir tek sahayabile ruhsat alnm deil. Aman bilin mi, huylanmasa u kaymakam, aksiliketmese... Keif-24tir, tavadr diye oyunlar karmasa... Aman bilin mi?stasyondan beri beraber geldikleri iin herkes Murtaza Aann bana toplanm,huyunu huunu soruyorlar Kaymakamn.Murtaza Aa comu :


8/68

Sonradan grm deel, o rasul teresi gibi... Adam evlad. Bana, Aa, dedi,seni he beyle bellemiyordum. Sen adamn tekesiymisin, dedi, senin hakkndakt mekdip ulatrdlar toana. Kim yetitirir mekdibi, o guminist KrCemallen, Danacnn olu Pehlivan Usda... Seni grdm, derakap fikrimideitirdim dedi. Yarn gel uruskatiyeni al! dedi.' Ben kul olana ktlkedecek adam dee-lim dedi. ok eyi bir adam Gaymakam. Daha eyi olmasn m baba,

herif stanbulun Gadkynde dnyaya gelmi. Padiahlar seherinde. Bir datladam ki... Gzmn (bebeini yesin, Murtaza Aas onu zengin, lord edecek...Srtn Murtaza Aasna dayayan zarar grm mdr imdiye gadar? Hm sylen,grm mdr? Gzmn ieini yesin Gaymakam. ok eyi bir adam. Asilzade.Asilzadeden kemlik olur mu?Nazifolunun lokantasnda yz kiilik bir ziyafet iin hazrlklar yaplmt.Oraya gidildi. ildi. Kaymakamn gene sama Kemal Taan Bey, soluna da MurtazaAa oturmutu.Masann teki banda da Tevfik Ali Bey oturmutu. Eski hukukulardan, imdikieltiki aalardand. kide birde, yani her dakikada bardak kaldrlyordu.Kaymakamn erefine. Bahtiyar, mesut, irin, yeil kasabann erefine.Tevfik Ali Bey dayanamad. Sandalyasmm stne kt. ok heyecanl bir nutkabalad. Uzun

25,


9/68

Szlen sevgi... Annenin araflan sakz gibi. Mis gibi sabun kokar. skdannincirleri, koyu, ar glgeli. Sinan Camii... Bakmaa doyamazsm. Avlusundakaydrak oynanr...Sabun kokusu ...Mis gibi...Kaymakam yirmi drt yan heyecanyla saba-27

Nerminin babas Defterdar Hsn Beyi dnrken, gnn ilk klar penceredengiriyordu. Olum Fikret Bey, diyordu. Ne diyordu Hsn Bey? Uzun, krlbyklarn burarak ne diyordu? Olum, diyordu. Sen sen ol, grne aldanma.nsanlar iki yzldr.Aldrma, dedi kendi kendine. Uzun zaman yatakta dnd durdu. Demek byle...Demek eraf dedikleri... nsanlar daima grmeli. Tanmal. Ondan sonradr kihkm vermeli. Daha shhatli olur.Yataktan ar ar kalkt. Uzun uzun duvardaki resimlerin nnde durdu. Sazlk,bataklk resimleri. Resimlere glmsedi. Kasaba zevki. Picassoyu asacak deillerya. Ne de gzel ev. Banyo bile var. Yeil fayanstan... Duun altna girdi...Titredi.Giyindi. Tam saat dokuza on kala kt. Kapc kahvalty masann stnehazrlamt. Bakmad bile. Sabahlar kahvalt etmezdi.

Bol bir gne dolduruyordu ortal. Zeytin aalar dikili bahelere... Yalzeytinler... Ba nnde doru daireye gitti. Onu-kapda Resul Efendi karlad.ki bklmd. Kaymakam merdivenlerden yukar karken, yukarda bekliyordu.Eilerek Kaymakamn elini tuttu, pecekti, vazgeti. Ne kadar da gen. Onurunayediremedi. Kaymakam bunun farknda olmad. Yoksa elini ekerdi utanarak.Beklemiyordu.Buyurun efendim. Ho geldiniz. Odanza, odanz buras...Odann mobilyeleri, kurt yeyip delik deik olmu bir masa, kirden sakzbalam, yal yal parlayan bir sandalye, demesi yrtlp somyalar darfrlam bir koltuktan ibaretti. rkildi. in-28zaten. Kalarn att:Kaymakam odas bu mu?Bu efendim.Geti oturdu.Resul Efendi kendisini tutamad, geldi karsnda el pene divan durdu:Size minnettarm Beyefendi, dedi. ok ok minnettarm efendim.Sormad. Trenden beri yle inanlmaz eylerle, yle iltifatlarla karlamtki, bunu da bir iltifat sayd, sebebini sormad. Yalnz glmsedi.Memurlar, efler, aalar, eraf, doktorlar, avukatlar, muhtarlar ileri gelenkyller akama kadar Kaymakama ho geldin ziyaretinde bulundular. Kaymakamlkdairesi ar kovan gibi iledi akama kadar. Kaymakam serseme dnd. Aptallat.Sevin mi, keder mi, ac m, iinde bir kprdanma var. Bilmiyor. leyemeinde, akam yemeinde de eraf yakasn brakmad. Bu byle mi srecek?Dnemiyordu. Doru eve gitti. Yatt. Hemen uyudu.Ertesi sabah din, neeli uyand. Bir zaman kocaman evin iinde gitti geldi.Dudaklarnda bir slk... Beethoven'in Dokuzuncu Senfonisinden bir para...Gn zeytin aalarnn pencereden grnen dallarn parlatyordu. Kardaki,deniz misali dalga dalga ovadan sesler ykseliyordu. Ovann ortasnda bir gmkvrm parlaklnda akan ay ua-cakm gibi kouyordu. Ykseliyordu. Sislerinstne stne ykseliyordu.Dnp dnp ayn paray alyordu. Habire ayn paray... inden bir aydnlksu boanmt.29den. Kainat akla, muhabbetle kucaklayas geliyordu. Ta topra, dallarlayan zeytin aacn, cvl cvl sereyi... Cmle yarat.Tra oldu. Ykand. Sokaa kt. ary bir utan bir uca dudanda DokuzuncuSenfoni ile geti. Her dkkancya selam verdi. Muhabbetle. Sevinle makamnaoturdu. Dnk kirli oda, kurt yenii masa, sakzl sandalya sanki kaybolupgitmiti. Ne sakz kirini, ne kurt yeniini grd.Az sonra Ziraat Teknisyeni koltuunda bir sr dosya geldi.


10/68

Efendim, dedi, sizi bekliyorduk. eltik ruhsat zaman neredeyse geecek.Mracaatlar yld. Bugn eltik komisyonu toplants var. Bakanlkedeceksiniz. Ruhsatiyeler verilecek...Bir takm dosyalar planlar, krokiler gsterdi. Kaymakam bir ey anlamyordu.stnkr bakt geti:Peki peki, komisyonda hallederiz.

leden sonra, komisyon topland.Komisyon, Mal Mdr, Salk Doktoru, Ziraat Teknisyeni, bir eltiki ye veKaymakamdan mteekkildi.Birka gn iinde Salk Doktoru yola konmutu. Ziraat Teknisyenini zel olarakzaten eltikiler baka kasabadan getirtmilerdi. eltiki ye ise Kemal TaanBeydi.Doktor Komisyonda azn amad. Kararlar verildi. Kararlar alnd. Krokilerkt ortaya. Kemal Taan krokileri, mahiyetlerini, yerlerini anlatt Kaymakama.Ruhsatiyeler oktan hazrlanmt. Birka tanesi imzaland. tekiler de ikincitoplantya kald. Bu arada Okuolunun Sazldere ky30___^*. .Vi.iuci uuyuK sanasma da izin verildi.

Ruhsatiyesi imzaland.Akam zeri Kaymakam komisyondan karken kolunda Kemal Taan, dudaklarndaDokuzuncu Senfoninin ayn paralar vard. Hem neeli neeli yryor, hem deuzun salarn ikide bir bayla arkaya atyordu.Akam styd ki kulbe Okuolu geldi. Uzun boylu, geni omuzlu, izmeli,byklyd. Ellisinde gsteriyordu. Kaymakamla Kemal Taann oturduu masayadoru ilerledi. Onlar hararetli hararetli memleket meseleleri konuuyorlard.Yurdun nasl kalknacan aratryorlard. Hkmet doktoru da yanlarndayd.Doktor glmsiyerek dinliyordu. Doktorla Kaymakam birbirinden holanmlard.Okuolu toir okkal, Merhaba, dedi, oturdu. Uzun zaman sustu. Bu susmakderebeylikten kalma bir grenekti. Arr ta kmldamaz. Onun iin btnderebeylik kalntlar, Okuolu gibi, nerede olurlarsa olsunlar, fazla hi birlaf etmezler. Kaslarak, kemali ciddiyetle, konuulanlar dinler, ar arbalarn sallarlar. Okuolu oturdu otural ban sallyor.Neden sonra:Kemal Bey, Kaymakam Bey, Doktor Bey, benim Adanaya davetlilerimsiniz. imdigideceiz. Kapda otomobil hazr.Kaymakam Kemal Beye bakt. Kemal Bey Ok-uoluna:Peki Okuolu, seni reddedecek deiliz. Doktor:Benim ilerim var, teekkr ederim, diye itiraz etti.Okuolu kkredi:31umaz uo&uriKemal Taan Doktorun kulana eildi:Gel, dedi, gel Doktor. Her zaman ele gemez. Sazldere sahasnnruhsatiyesini ald. Domuzdan bir kl ekeriz.Hemen otomobile bindiler, dtler yola. Ok-uolu otomobilde almt:Bu memlekete, bu cennet yurda can feda... lerliyecek. Ah Atatrk imeseydi...Talihsiz millet. Efendim, biz pirin ekmeyi icat etmeden nce u topraklarld, bataklkt... Aaah Atatrk imeseydi. Kyl rlplakt. Bir lokmaekmee muhta. imdi ya? imdi rgat olarak alyor, bir. Baak topluyor, iki.Biz ukurovaya eltik icat etmeden bunlarn kursana bir tek pirin tanesigirmemiti. imdi hangi eve girsen, bir kocaman pirin uvalyla karlarsn.eltik ihya etti bu memleketi. Buralar cibinlik mibinlik grmemiti. Kahkahaylagld.lk zamanlar bir kye gitmitim. Gece cibinlii gerdim. Bir de baktm kydekyamet koptu. Btn kyller, oluk ocuk, ihtiyar, hasta toplanmlar drt biryanma, cibinlie bakyorlar. Onlara cibinliin faydalarn anlattm. imdihepsi cibinlikte yatyor, sivrisinekten korunuyorlar. Ah Atatrk imeseydi.Kaymakamn dudaklarnda Dokuzuncu Senfoninin ayn paras. Toz kokusu, rzgar,kuru ot, bataklk kokusu geliyordu burunlar ma... Otomobil aymda, dz,


11/68

gmlenmi ovada uarcasna gidiyordu. Biraz sonra Adanann en gzelbarlarndan birinde olacaklard...IIISazldere ky Okuolunun alt bin dnmlk sahasnn tam ortasnda kalyordu.Krokide, bu sebepten, saha orta yerinden ikiye ayrlyor, Okuo-lu bin be yzdnmlk bir tarlay ekemedii gibi kesik sulama usuluyla ancak ruhsat

alabiliyordu.Gen Kaymakam grr grmez, Okuolunun yreine tp etti. Hemen Ziraatmemuruna telala kotu:Aman bilin mi memur Bey, aman bilin mi karda, bu Kaymakam gzm tuttu.Hemen yeni bir kroki yaptralm. Ky de iine alsn. Yrtalm eskisini... Amanbilin mi! Aman bilin mi, karda!Memur, glmsiyerek, yaltaklanarak:Senin gibi var m aa, dedi. Sen yok musun? Gznden anladn deil mi?Gznden belli ne aslan olduu...Gznden ha?Bildiiniz gibi de son krokiye gre Okuoluna ruhsat verildi. Verildi, verildiama, iin iinde i vard. Yeniden tarla kiralamak, pamuklar, susam-32

33di. Gn de az kalmt. Eli kulamdayd vaktin.Okuolu drt gnden beri Sazlderede. Bir kyde milyon verseler, Okuolubir saattan fazla kalmazd. Demek ki durum mkl...Kyn tm Osman Aann... Osman Aa halim selim bir adam. Korkak da. Ht desend kopar. Altm evlik ky onun yarcs. Osman Aa iyi has adam ama kyllerberbat, Allann belalar, hele Krtler!... Bir la demesinler. Kes, boazla...La. Okuolu onlarla cebellemede.Kyn ortasndaki st cilpirti allaryla rtl ardakl kahvede kylleribana toplam Okuolu kpryordu. Gml krbac elinde, habi-reizmelerini douyor, terliyor, uzun bynn bir ucunu azna alm geviyordu.Hi bir ey deil de, Krt Memed Alinin laflar deli ediyor... Bu dil bilmezKrt de bir Allann belas... Bilmem ta nereden gel de sz sahibi ol u-kurovada... Aaah hkmet! Krt, ayan mercimek ktne dayam, olmaz daolmaz diyor.Okuolu baz kpryor, baz yumuuyor, baz glmsyor. Baz da kendisinitutamyor, az dolusu kfrediyor, kvranyor. Eli tabancasna gidiyor, drtdnyor. Tek tutunduu dal Kaymakam. Durmadan Kaymakam hakknda, kaymakam stnelaf ediyor. Sknca, tehdit etmek gerekince: Kaymakam. Bu Kaymakam m?diyor. Duruyor, tekrar dudan tatl tatl yalarcasma:Bu Kaymakam m? Babayiit... Gz kanl bir adam. Genler hep byle olur zaten.Daha yirmi alt yanda... Fidan gilbi, Allah balasn. Bana barda dedi ki,bu vatan iin, dedi, bu topraklar iin dedi, can feda! Ben bu kasabay, dedi,cennet edece-34sonra neden cennet olmasn bu kasaba? Bire seksen bire yz veren bir mahsulolduktan sonra... Sayesinde kasabaya milyonlar girdikten sonra... Neden olmasn?Bu bir memleket mahsulm'.ur. erefli mahsul. Milli mahsuldr. Harbetmek ne kadarvatanca bir ise eltik ekmek de yle vatanca bir i-: tir. Kaymakam dedi ki,sizler pirin ekmezseniz, hudut boylarnda kan dken askerlerimiz ne yiyecek?Sizler ne yiyeceksiniz? Vatandalar ne yiyecek? Sizler olmasaydnz, tJaponyadan vapur vapur pirin getirtmek zorunda kalacakt hkmet. Paramz sugibi dar akacakt. Kyl milleti bunu idrak edemez. Vay beni sivrisineksrd, vay evim su iinde kald, vay hava zehirlendi, vay stma krp geiriyorbizi... Vay!vay! vay! Baltalamaa abalarlar bu milli mahsul... Kaymakam dediki, ben de kylym. Ben de stanbulun bir kylndenim. Kyl milletinin nemelun olduunu bilirim. Onlar, diyordu, yanl yaplm bir kanuna dayaypsrtlarn, bir milli mahsul yok etmee alyorlar. Akllar ermez onlarnmilli ilere. nce ilere ermez akllar. Onun iin, diyor Kaymakam, ben kanunfalan dinlemem. Ben kesik sulama, daimi sulama dinlemem. Hele ben, yanlyaplm kanunlar hi dinlemem. Bu milli, vatani mahsul uruna kanundinlemem... Bu gen amirlerin gzn seveyim. Bunlar ok vatanc, milleti. Bana


12/68

dedi ki Adanada, sahann ortasnda on tane bile ky olsa kaldrrm. Yeter ki bumilli, vatani mahsul zarar igrmesin. Byk amirler byle sylerler, kymetinibilirler milli mahsullerin. Ama be paralk kyl gelir... Sinek, stma...Kanmz emiyor, ldryor bizi, der. Mahvetmee alyor milli mahsul. Sinekolacak... St-35

olacak. Olacak... Her ey olacak. Gl dikensiz olmaz. orbay bile flemedeniemezsin.Ky zaten gnlerden beri alkanyordu. Oku-olunun Kaymakam Adanaya, barlaragtrdn, elli bin lira rvet verdiini, ylece de, ky iine alan sahannruhsatn alabildiini, Kaymakama Olum Kaymakam, diye hitap ettiiniduymulard. Duymasalar bile Okuolunu bilirlerdi. Neler yapabileceine,kasabay, memurlar iki parma stnde oynattna ok ahit olmulard. Ama neare, Okuolu onlardan imkansz yapmalarn istiyordu.Osman Aa ksa boylu, krmz, benekli yzl, stbeyaz sal, elimsiz biradamd. Ayanda Ma-ra derisinden, yal bir ayakkab, bacaklarnda siyahpamukludan bol, gnde solmu bir alvar, srtnda yine pamukludan izgili Ibirceket vard. apkas ya balamt. Kapkara, tabaka tabaka...Aa, diyordu, krmz, zayf boynunu uzatarak. Aa, diyordu, sen bilirsin

ama, ky su iinde kalr m? Sen syle. Yeri ukur zaten. Bana kalnca, benkalkar yaylaya giderim. Ky bataklk olur.Okuolu:Sen bana tarlan kirayla verdin mi?Verdim.Elimizde mukavele var m?Var.yleyse?Osman Aa boynunu bkt:Sen bilirsin Aa.Aa izmelerini krbalamaa, gidip gelmee balad:36insanda, merhamet de var.Kyller:Var Aa, dediler.Efendim biz yalnz kendimiz kazanmak istemiyoruz. Vatandalar da, kyllerimizde bizle birlikte kazanmaldrlar. Makbul olan (budur. Bunu byk idariamirlerimiz takdir ediyorlar. Ben btn servetimi ite bu topraa dktm. Yalnzben kazanmak istemiyorum. Kyllerimiz de kazansnlar. ktisat memleketin temeltadr. Gen idare amirlerimiz bunu ok iyi takdir ediyorlar. Milli mahsullerihimaye, tevik, gen, imanl, dinamik idare amirlerinin vazifeleri icabdr.Ne edek ya Aam?Bakn, gzel kyllerim. Yarn br gn sahaya su braklacak. Pamuklarnz,susamlarnz satn alaym. Siz de kazann, ben de... Toprak zaten Osman Aann,bana verdi. Vermedin mi Osman Aa?Verdim, verdim.Demek ki tarla Osman Aann, bana kirasyla verdi. Sizin stnde mahsullerinizvar. Her zaman olduu gibi bana bunlar satacaksnz. Evet satacaksnz.Krt Memed Ali:Ya satmazsak?Aa olduu yerde znk diye durdu. Krbacn izmesine rrak diye vurdu.Tozuttu.Satacaksnz. Tarlay kiraladm. Zaten mahsuln yars da Osman Aann. Biretek para dktm. Syle Osman!Kiralad!Memed Ali, gz kanl biriydi. Bin dokuz yz37

dand. Onuncu yl affumumisinden faydalanarak, dadan inmi. Sazlderedeiftilie 'balamt. O gn bugndr, karncay bile incitmemiti. Ne de, olsadalarn eski Memosuydu Ibu! i


13/68

Bir an Okuolunun kafasndan eski Memed Ali geti. Biraz kendini toparlad.Glmsedi kendi kendine:Bire Memed Ali, sen de verme tarlan... Ne kar. Senin tarlan da sahannortasnda iek kalsn.Memed Ali: Satmanem.Okuolu, tekilere dnd: Pamuklarn dnmne otuz, susamlarnkine de otuz.

Bostanlar elli... Tamam m? Ne apalat-mak, ne toplamak hi bir emek vermekyok. Birka kyl:Eyisin, hassn can adamsn Aa, amma vela-kin kyde nasl dururuz? Kyukurunda, her yer batakla keser. Amma velakin... yisin hassn Aa, ok dapara veriyorsun, amma bataklk, stma... Tam alt ay bataklk, scak amuriinde. Bilmez deilsin Aa! Ne edelim? dedi. Aa:Her dnmne tam otuz lira. Otuz... Ta atp da kolunuz mu yoruldu. Osmanmtarlasna atverdiniz tohumu. Tam otuz liray dnm ibana babanzn hayrna mveriyorum. Bataklk, sinek, amur diye veriyorum. Akl olan daha topraktan yenifilizlenmemi pamua otuz lira verir mi. Stma, bataklk diye veriyorum.Bir gn deil, iki gn deil, tam alt ay amur iinde nasl yaanr. Senbilirsin Aa.38

ki (bir insaniyetlik size... Babalk. Ben kiraladm. Yoksa basarm suyu. Basarmkyn gzne. Basarnam m Osman?Osman Aa, kyllere dnerek:Kiralad kardaiar.Krt Memed Ali:Ganun vardr, hkmet vardr. Ganun de vardr, kesik sulama da vardr. Kesiksulama udur kim, on gn su verecektir, sen, grk sekiz saat kesecektir. Sahaygurudecektir. Kyde be yz metre uzak tarla. Her zaman sulama... Onda kesikyok. Ama olacak bin metredir uzak kyde.Okuolu durdu. Memed Aliye alayc alayc bakt. Geldi ardam altna oturdu.Kan tere batmt.Krt akl, dedi, bir kere takmasn akln bir eye... Kesik sulama, daimisulama!Sonra kyllere dnd:Allah akna, Habib akna syleyin, bin metreden gelemez mi sinek? Gelmedimi? teki yl kszln altna ektiim sahadan sinek gelmedi mi? bin metredeil, on bin metre yok muydu ara? Bir garbi yeli esmesin, torlar toplargetirir. Su krk sekiz saat kesilecek de, saha kuruyacak, sinekler lecek!Sahann iinde yle ukurlar var ki, bir ylda kurumaz. Akl m bu? Krt aklite!Memed Aliye dnd:Syle de hkmete yarndan tezi yok, bir istida ver de zincir vursunsineklerine ...Krt akl!Memed Ali kpkrmz kesildi:Aleyidir etme. Aa sane direm ite. Men sane pamuimi de vermenem. Kyn iineeltik ektir-menem. Madem vardir kanun, olmidir hkmet.39Ne yaparsn Memed Ali? Gene tfei alr daa m karsn? Altn. Geti ognler. Bir daha af kmaz. Adam keklik gibi avlarlar.Memed Ali yumruklarn skt, dudaklarn kemirmee balad. Sandalyada bir ikidnd.Yz gz kla batmt. Diken diken byklar da tozluydu. Gzleri kananana dnmt. Banda sar tozlu bir mendil sarlyd. Mendili bandansyrd. nndeki masann stne koydu. Kaln, kll, kllar gneten sararmkollarn masann stne ktk gibi yatrd:Kye be yz metiro olacak. On gnde grk sekiz saat kesilecek su. Ben bunibilmiem, Oki Aa.Bir kpren bir inen Okuolu gene alttan ald:Anlamaz ki bu herifler. Ulan milli mahsul dedik. O senin dediin kanun eski. Okanun bu Kaymakam gelmeden nceydi. Anlamaz ki herifler... Elbette sinek olacak,stma olacak. Gen Kaymakam ne diyordu? Bu memlekete sizler byk hizmet


14/68

ediyorsunuz diyordu. Sizler anlamazsnz bunu. Hkmet, koskoca hkmet bilmezmi bunu? Sivrisinei stmay bilmez mi? Bilir. Yoksa yasak ederdi eltii...Birka kyl birden, yavaa: Dorusun, dorusun ama, tam alt ay da amurun,batakln iinde yaanr m? Vatan mahsul... O kadarlma bizim de aklmzeriyor, eriyor ama, bir koca ky nereye kalkar?Kyller (balarn yere ediler, sustular. O kadarcma bizim de aklmz

erer. Okuolu:Elinize kat verecek. Paranz gelecek yazhaneden alacaksnz. almadan,bir' tohum parasna, bir mahsul paras alacaksnz. Daha ne istersiniz?Bataklk, amur... amur da neymi yani! Saraylarda m doduk hep?Kyller hep birden mrlt halinde: Bir koca ky... dediler. oluk var,ocuk var.Bunun stne Okuolu deliye dnd: Nankrler! Nankrler! diye Ibasbasbard. Osman Aa, syle de atm getirsinler. Hemen, hemen, hemengetirsinler... Ben sizlere yapacam bilirim. Bu mahsule yaptnz hakaretisorarm size. Allann aziz nimetine... eltik icat olduunda sizin gtnzde donyoktu. Adam oldunuz. Daha apasn vurmadnz pamuunuzun dnmne otuz liraveriyorum. Bir de bellemiler, dil bilmez Krtler, ganin ganin! Babalar yapmkanunu. Kanunla birlikte kesmiler gbeklerini deyyuslarn...

Eli arkasnda, oradan oraya gidip geliyor, terleyen alnn habire mendiliylesiliyordu.Benim yaptm iyilii size babanz yapmaz. Gz kascalar, eltik sonu herbirinizin evinde iki uval pirin olur. Siz pirin yz grdnz myd? Dilbilmezler, srtnzda kei derisiyle geldinizdi ukurovaya. Giydiiniz srfderiydi. imdi adam oldunuz. Maaradan kp evde oturdunuz. Daha ne istersiniz?Size yaptm iyilikler gznze dizinize dursun. Nankrler.Kyller ta gibi donup kalmlard. Hi birisinden ses, soluk kmyordu. Kynteki ucundan bir kpek havlamas geldi. Bakaca kyde trt yoktu.Okuolunun kaln sesi kyn stnde gm4041to------jrina dklmlerdi.Ben size gsteririm. Ben Okuoluysam sizegsteririm.Bu srada at geldi. O hzla ata atlad: Anladnz m? Ben size gsteririm.At mahmuzlad. Doludizgin kyden kt. Ardnda Ibir top duman...Kyller yle ta gibi donup kaldlar.Resul Efendi sedirin stne oturmu, ayaklarn kznn kucana uzatmt. Kz,ayaklarn ouyordu. Hanm te yanda diki dikiyordu. Gzlklerini takm,inenin stne eilmiti. Tavana aslm lks lambas hltyla yanyordu.Resul Efendi usuldan usuldan:Hanm, dedi. Hanm, ban bir an dikiten kaldrd. Syleme, karma builere diyorsun ama nah burama geldi. Ne iyi ocuk bu Kaymakam bir grsen Hanm!Nur gibi... Tertemiz. Acemiliinden dt alarna. Hi bir ey bilmiyor. Ona,bir anlatsam bunlarn evirdikleri dolaplar... Bir anlatsam, alimallah dumanattrr. Dudaklarn yalad. Bir anlatversem. Bir tlatversem. Doktor varya sar Doktor dnp duruyor etrafmda ya, o bir tlatsa... Azck birtlatsa... tlatmyor. Ad be paralk oldu fkaranm. Yok yere be paralk.Hi bir gnah yok. yle sahalara ruhsat verdi ki akl banda olan, bunlaraizin verir mi? Bir okusa eltik Kanununu... Batan aa bir okusa! Aaah, birokusa! Hakkndayor.Hanm ban dikiten kaldrd, Resul Efendiye uzun uzun bakt. Kzd, dikiitutan ellerinin titremesinden belliydi:Sen de, dedi, herkes iin alarsn. Herkes iin yrek tketirsin. Gitmiyeydibarlara, atmyayd gz kapal imza... Hate hanm syledi. Aalarn boynunasarlyormu... Bir dediklerini iki etmiyor -mu. Etmez ya, eder mi? Yatar UzunRahmetin konanda, ku ty yataklarda...Resul Efendi:


15/68

yle deme Hanm, bilmiyor. ok gen. Ktlk, dalavere bilmiyor. Onun kulanekmeli. Aaah! ekmeli. Ben ona, ii bir trdadym. O zaman gr dnyay.Allak bullak olacak ortalk. Tozdan dumandan ferman okunmyacak.Hanm:Sana derim ki, Resul Efendi, burnunu sokma bu ilere. Hepsi senden bilirler. Ozaman halimiz neye varr? Bir dn, bir dn... Ya bir daha Kaymakam vekili

olursan... eltikiler sana musallat olurlarsa... Bir dn. Bir buuk ylkald. Yze yze kuyruuna getirdik. Aman bilin mi, bamza i ama. Eliniayan, tabanlarnn altn peyim bamza i ama.Gnlerce bu konumalar Resul Efendiyle Hanm arasnda srd gitti. Resul Efendiarada kalm, doluya koysa almyor, boa koysa dolmuyor. Bir kurt dm iineyiyip bitiriyor.Karar stne karar veriyor. Yarn sabah daireye varr varmaz, ilk i mutlaksyliyecek dedikodular. ine dt uurumu bir bir anlatacak. Bir44binde. Buru buru olmu. Sabahleyin dairede vazgeiyor. Sylese, bu Kaymakamdayle durup da boyun eecek gz yok. eltikilerle amansz bir mcadeleyegiriecek... Ne olur? Sonra, sonra Kaymakamn sonu malum. Bir buuk ylkalm... Allah bir daha Kaymakam vekillii gstermesin. Dii diini yiyor.

indeki kurt habire kemiriyor. Olum gibi seviyorum. Olumdan da ileri...Kibar.Her zamanki gibi sabahleyin erkenden kalkt. Tevfiin kahvesinde bir ay iti.Sabahleyin daireye gitmeden nce Tevfiin kahvesine gitmeyi de son gnlerde adetedinmiti. Toplanp dedikodu ediyorlard. Gene toplandlar. Kahvenin nPazaryeridir. Pazaryeri adamdan tayordu. Yrtk klkl, yalnayak adamlarkalabal almt ortal.Hac Ali avu, Resul Efendinin eski ahbabyd. Her zaman, oldu bittibiribirlerine taklrlard.avu glerek gene balad:rasul, dedi, grdn m dnk ocuu? Nasl koydu eltikileri kafese! Pardonvallaha. Aboov! Ne adamm be! Vay anasn! El kadar ocuk. Soydu soana evirdikasabay. Yz bin lira rvet alm ruhsat vermek iin. On para da hisse... Senbir imza atmaya korktun rasul... Herifiolu bir gnde be yz imza atvermi.Aklsz rasul... Kuru kafa.;.Resul Efendi bu iftiralara mthi kzyor. Kz-dn belli etmemek iinrpmyor. Kendisini tutamyor:ftira etmeyin, iftira etmeyin. O nur gibi bir adamdr. Anasndan nasldomusa yle temiz duruyor. Gnahtr iftira etmeyin, diye boynunu bkpsyleniyor.45Kundakta bile rvet alr. Bir kere bellemi. Anasnn karnnda bellemi. Yoksadaha gen. Anasnn karnnda bellemese bu kadar ii nasl evirirdi yoksa! Genegldler.Resul Efendi fazla dayanamyor, ayaa kalkyor, onlardan uzaklatktan sonrakendi kendine: Allahtan korkun, Allahtan korkun. diye hmla syleniyor,daireye kadar ayni homurtuyla yryor, bir saat kadar dairede dolatktansonradr ki, sinirleri yatyor. Tam bu srada da mesai balyordu.Akam Hanmla iyice bir ekimiti. Dayanamyorum, demiti Hanma. Sabahleyinkahvede gene kzdrdlar. Homurdanarak daireye geldi. Daha kimsecikler yoktu.Odasna verilmi kararlarla girdi. lm var, dnm yok. Yz kl gibi olmu,dudaklar titriyordu. Saat dokuza kadar oday bir utan bir uca admlad durdu.Syleniyordu habire. Aznda tkrkler kurumutu. Bugn, diyordu, bugnmutlak syliyeceim. Mutlak. leceimi, ipe ekileceimi bilsem syliyeceim.Kimseye duyur-maz benim sylediimi. Kimseye... Kim ne bilecek! Bilmezler...Kaymakam tam dokuzda gelirdi odasna, D-arda, kahvaltsn doktorla birlikteyapard. Merdivenleri ocuklar gibi koa koa kard.Ayak seslerinden tand. Yrei gmbrtyle atmaa balad. Az bir zaman iindesrlsklam tere batt. Ateler iinde kald. Elleri uarcasna titri-yereknn ilikledi. stne bana eki dzen verdi. Cebindeki buruuk kanunu karpeline ald. Kaymakamin odasna doru yrd. Kaymakam, masasna oturmu, bireyler okuyordu. Girdiini duyunca, ban kaldrd. Glmsyordu.


16/68

49Resul Efendi bir iki adm daha ileri att. Tam masann nnde durdu. Gzlerikarard. Dt decek. Dnya kapkaranlk kesildi. Salland.Kaymakam telaland:N'oldu Resul Efendi? Ne var?Usul usul, buruuk kanunu Kaymakama doru uzatyordu. Kaymakam kanunu ald.

stn okudu.Koltuu gsterdi:.Buyurun, buyurun oturun Resul Bey. Teekkr ederim.Biraz kendine gelen Resul Efendi gitti koltua iliti:Size syliyeceklerim var. Var, var efendim. Siz bana ok iyilik ettiniz.Hayatm kurtardnz. Onun... evet onun... Onun iin size... Ha size her eyiolduu gibi sylemek zorundaym. Amann elinizi ayanz peyim... Eliniziayanz... Resul syledi demeyin. Sonra Ibunlar beni havada yerler... Havadakebap ederler. Ederler efendim. Resul laf aznzdan kmasn. Beni dman gibigsterin kendinize... Benim oluk ocuum var. Evim var. Syleyin. Bunu bendenduymadnz.Kaymakam merakla:Tabii tabii efendim. Olur mu hi.

Resul Efendi:Ben sizin dmanmzm. Kuyunuzu kazyorum. yle mi?Kuyumu kazyorsunuz Resul Bey. Syleyin. Tamam.yleyse msaadenizle efendim.Ellerini saklarcasna bacaklarnn arasnda kavuturdu.47za alnmadk eyler sylyorlar. Ben yerin dibine geiyorum.Gzleri byyen Kaymakam heyecanla:Ne gibi? diye sordu. Ne gibi?Efendim... Yalan yalan... ftira tabii... Yerden ge kadar iftira... Gya sizeltikilerden yz bin lira rvet almsnz. Kasaba gnlerdir alkalanyor.hretiniz Ankaraya bile ulat imdiye... ftira... Kt iftira...Kaymakam yerinden frlad:Doru mu bunlar?Daha neler, neler efendim!nanyor mu halk?Resul Efendi zehir gibi glmsedi:nanr Efendim. Halk byle iftiralara inanmak iin can atar. Bu da olmasa,sizin verdiiniz ekildeki ruhsatiyeler yz :bin liradan aaya verilmemitirefendim. Yz bin biraz mbalaa ama, ok para dner ruhsatiye iinde. Kanunuokursanz hakl olduumu anlarsnz. Dedikodunun sebebini anlarsnz.Demek kanun?Evet kanun.Ziraat memuru bana okudu.ine gelen yerleri okumutur efendim. nk efendim, Ziraat memuru Bahekazasndan, eltikiler tarafndan sureti mahsusada getirilmitir. Btnsahalarda birer para hissesi vardr.Yaaaa!Evet efendim.Teekkr ederim Resul Bey.Resul Efendi kt. Kaymakam, masann bana geti. oktandr bir eylersezinlemee, iin iin-48^ muu^unu Kavramaa balamt. Gnlerdir Doktorun dilinin altnda bir eylerolduunun farkndayd. renmek iin ok abalamt. Demek ki...leye kadar kimseyi ieriye almasnlar, diye kapya emir verdi. Kanunu hemenokumaa koyuldu, Bir saat sonra da bitirdi.Vay namussuzlar, vay! Vay!, sahtekarlar vay! Odann iinde drt dnyor, uzunsalarn parmaklarna dolam ekiyordu. Avurdunu diinin arasna almkemiriyordu.Toprak iki kere srlecek... Sahada hi bir ukur olmyacak. Dmdz.Kanallar imento ile yaplacak. eltik komisyonu bizzat grp karar vere-. cek.


17/68

Saha, sular tamamen ekildikten sonra,, krk sekiz saat susuz kalacak. Bunakesik sulama derler. Kye uzaklk bin metre. Sonra sularn ayaklar akntsolmayan gllere dklmiyecek. eltik komisyonu bunun dndakilere izin veremez.Ya verilenler?Hi haberi yoktu. imdiye kadar verdii ruhsatlardan hi haberi yoktu. Gz apkapayncaya kadar oluvermiti her ey. Gzleri yala doldu. yle biare sayd ki

kendisini... Ban masaya i oydu. Bir zaman hareketsiz kald. Sonra zile bast.Hademe geldi.Resul Beyi...Resul Efendi koarak geldi.ki jandarma alnz yannza. Alnz u anahtar da. Gidiniz yattm eve.Orada benim bavullar, eyalar, bir de almam yatak var. Hepsini alp yandakiodaya getiriniz. Ben burada yatacam. Anahtar da gtrp Kemal Taana veriniz.Kendi elinizle veriniz. Demek byle Resul Bey?49Byle etendim, csz benim hayatm kurtardnz.Resul Efendi kp gittikten sonra kapdaki jandarmay ard:Siz eltikileri tanr msnz olum?Tanrm gumutanm.

Git kapcy da ar!Kapc Hac da geldi.Siz eltikilerin hepsini tanr msnz?Hepiciini tanrm.Hi birisini ieri almayacaksnz, yle eskisi gibi, toana halber vermeden.Bastne gumutanm.Aziz Aa ark on be yirmi pnarn, bir o kadar da alyanm birlemesiylemeydana gelir. Toros eteklerinden, Savrun aynn stbamdan kvrlakvrla, ukurovaya doru hzla akar. Hemen hemen Savrun ay byklndedir.Bu ark bal bana bir servettir. Savrun aynn suyu azalp da yaz aylarnnscak gnlerinde eltikiler su diye biribir-lerine dtklerinde, susuzluktaneltikler kuruduunda, Aziz Aa arkn kiralayan yan gelir keyfine bakar. tekieltikilerin bir damla su iin grtlaklamalarn seyreder. .Aziz Aa arknnsular ne kadar azalrsa azalsm sahasn sular. Bu yzdendir ki, Aziz Aa arknkiralayan o yl on bin dnmden aa eltik ekmez. Ne kadar aa ekerse on bindnmden, o kadar ziyandr. Bile bile ziyandr. Suyun altnda, mmkn mertebebol toprak bulmak ister. Gz ky, ev, iftlik grmez. Verir suyu. yldr daAziz Aa arkn Okuolu kiralyordu. Saz-ldereden alaca bin be yz dnmdenne pahasna olursa olsun, vazgeemez. Bu, bin be yz dn-5051mun su mue uy yuz, uu ^ . ^...___a__^de yz bin liray kimse suya atmaz.Okuolu, be gn nce, kylyle ekitiinin akam, sahaya su brakmt.Tarlalar suyu ge yutar. Hele kurak olursa, yukardan braklan su ne kadar bololursa olsun, topran yarklarna dolar, su zor ilerler. Saha, ovaya doruindike kurakl azalyor, braklm suyun hz da gittike artyordu. Kyndrt bir yan eski (bataklkt. Alt kaynyordu topran. Altnc gnn gecesisu byk bir hzla drt bir yandan ky sard. Bir anda kybast.Gece yars kyde bir kyamettir koptu. Kpekler ryor, eekler anryor,atlar kiniyor, srlar bryor, insanlar baryorlard. Bir zelzelesonu gibi...Gece sabaha kadar bartlar. Gittiler geldiler. erdeki eyalarn ardaklaratadlar. ardaklar olmayanlar komularnn ardaklarna tad. Onu dayapamyanlarm eyalar su iinde kald. Btn ky, sabaha kadar su iinde, amuriinde drt dnd. Karanlkta, el yordamyla yapyorlard ilerini. Btnodunlar slanmt. Islanmasa bile su iindeodun yaklamazd.Bir iki evde ancak, k vard. ukurova kylklerinde yaz aylarnda kyaklmaz. Onun iin hi bir evde de hemen hemen gaz yoktu.


18/68

Yalnz Krt Durgunun klar yanyordu. Kadnlar, erkekler delikanllar,yallar, ocuklar Dur-sunuh evinin nne ylmlard. Konumuyor,susuyorlard. Yorulmulard. Sar n altnda amurlu stleri balar,yzleri, salar parlak bal-mumundanm gibi grnyordu. Ky, derin birsessizlik iine gmlmt. Kahrolan.cakt. Dalarn tepesinde bir k izgisi grnr gibi oldu. Sonra geti. Bu

gne alamettir.Krt Memed Ali srtn dut aacna dayamt. Ba nne dmt. Elleri, lelleri gibi sarkyordu.Zeyno Kar yanndaki kadnlara yavaa: Krt bir bok yiyecek. dedi. ylegrnyor. Ben onu iyi bilirim. Ne zaman onu byle grdmse, ocukluunda bile,ortal kartrmtr. imdi git bak sok Krde haberi olmaz. Ben, Krd iyibilirim.Kadnlar:Kekeee karsa, diye i ektiler. karsa da u Okuolunun burnundan fitilfitil getirse. Nerde o gnler. Nerdee yle erkek! Bir kadn arsz arsz:Zeyno ana, dedi, o eskidendi. Memed Ali imdi idi oldu. O gn Okuolusd sd de azn bile amad. Eski amlar bardak olmu. Zeyno Kar iiniekerek: Erkek kalmad, dedi. Eskiden olsa gkte yerlerdi Okuolu gibi

adam. Erkekler de avrat olmu. Krt gibi ibir adam eskiden olsa kendisine lafm syletirdi. Hep erkekler idi olmu. Birka ses, glmeyle kark: uhalimize bakn. Herif ortal gl etti. dilerin kyn.Herif ky gl etti. Zeyno Kar:Herif ky gl etti. Bizi srgn etmek iin. Kyde idi olmam bir tek erke'kolsayd... Bir tek erkek... Erkee benzer (bir tek erkek...5253Byle olmazca^, ou anmua v^^.___Zeyno kprd. Sesi kyn stnde, gecenin karanlnda dalgaland. Byle olurduher zaman. Durur durur, sonra ate kesilirdi.Bana da Zeyno derlerse, eer ben Zeyno ka-rysam... O Okuolu deyyusuna,orospu avratlya, parlak izmeliye, az sakzlya yapacam bilirim. Banavradnnki gibi amazsam, bana da Zeyno Kar demesinler. Ben de ZeynoKarysam... u idiler erkekliklerinden utansnlar. Utansmlar da balarntopraa eip, Okuolunun gnderdii suya baksnlar...nce kadnlar, sonra erkekler ksmnda bir hareket oldu. Ortalk kaynamaabalad. Sen s-ene... Grlt patrd. Atp tutmalar, gidip gelmeler...Tan yerleri usul usul iiyordu artk. Dalarn srt aaryordu. Gkyzndekibir iki bulutun kenarlar srmalanmt. Tarlalara gn vurdu.Tarlalar tm su altnda kalmt. \ Pamuklar, susamlar, bostanlar, yeil harmanyerleri su altnda kalmt. Tarlalar bir gl gibi. Bir ayna gibi.Iltl.Ky, kyller gn nda daha bir periand. Herkes tepeden trnaa amuriindeydi. Yataklar, arabalar, tavuklar, tavuklarm ou boulmutu ya, btnhayvanlar amur iindeydiler. Ky tm amura batp kmt.Krt Memed Ali gene olduu gilbi. Gece naslsa gene yle. Kimse dokunamyor.Nelerine gerek. Ters cenabetin biridir Krt. Bir ar laf eder.En sonunda Zeyno Kar vard kolundan tutupsallad:Deli Krt, deli Krt.54Nedir o? Ne diyersen Zeyno Ane?Zeyno Ana glmsedi:Sizin de erkekliiniz batsn idiler. Ky gl oldu. Srgne gidiyoruz. Srgnediyor bizi. Srgn ediyor gt boklu Oku... Hi erkek kalmad m bu kyde?Sana bunu sormaa geldim.Memed Ali srtn dut aacndan ayrd. Gzleri kan anana dnmt. Kalnkalar atlm, aln krmt. Yz, maviye alan bir karanlktayd. ylekararmt. Zeyno Kar, Memed Alinin yzn grnce bir rperti geirdi. MemedAli yumruklarn skt, acyla gerindi. Derinden, cieri sklrce-sine, birAaah! ekti. Aaaaah! Zeyno Ane! Aaaaah! derem.


19/68

Zeyno Kar, Memed Alinin bu haline acd:Yeme kendini byle. Yeme kendini Krdm, dedi. Yiidim, dedi. Seni bilenbilir.Memed Ali kvrand:Ne gelmidir elimden Ane! Ne gelmidir! l-dir Oki'yi, kmidir dae. Okibir adem deildir -kim. Oki oook! airmiim Ane. Ben atlayacak. Hersimden

atlayacak ben. di olmu biz Ane. di...Zeyno Kar, uzun uzun Memed Alinin srtn okad:Yeme kendini byle. Yeme kendini Krdm, Yeme yeme olum!Zeyno Karnn ltl gzleri kederli, efkatli, tatlyd. Sonra yanlarnaDursun geldi. Sonra teki kyller de geldiler. amurdan hi bir yerlerigzkmyordu. Dize kadar emrenmilerdi.Kyn iinden, gbrelerin stnden sapsar bir saman, gbre suyu akyordu. Yagbre kokusu55yayyorau uruaiiga. ^^ . ___^ _._yordu. Memed Alinin yzn her gren bir rperiyor, Okuolunun sonu geldiinehkmediyordu. Zeyno Kar da bu kadar iirdikten sonra...Memed Alinin on dokuz yandaki byk olu manzaray akt. Babasnn yanna

geldi. Yzn grnce dondu kald. Baba! dedi, kolundan tuttu. aBaba! baba!Haydi eve gidelim. Baba! baba!baba!...Memed Ali kzd:Defolmidir it oli it! Defolmidir! Yr diye bard.ocuk adamlarn arkasna sindi. Zeyno ortaya atld:Ulan Krt, dedi. Bok yeme yle. Ne baryor kzyorsun? Barmakla ibitmez. Oturun da konuun. Alt ay su iinde yaanmaz. Onu konuun. Bir ayiinde evler kverir. Onu konuun. Hep akta kalrz. Onu dnn. DeliKrdm. Akln bana topla da...Memed Ali ac ac glmsedi: Dori, dedi. Ane dori sylir. Dursun:Hkmata gidak. Kaymakam onun adam. Zeyno Kar:Olsun, diye kt. Olsun. sterse babas olsun. Bu halimizi her gren...Memed Ali ban ar ar sallyarak: Dori, diye tasdik etti.Herkes:Doru, dedi. Hkmete gitmeli. Keif getirmeli.Bir arabann stne kp oturdular. Uzun

.i, vr .Karara varabildiler. Kyn hepsi, kadn erkek, oluk ocuk, genihtiyar hepsi yola dp bylecene kasabaya Kaymakama gideceklerdi. amur iindegideceklerdi.Zeyno, karar kye ilan ediyordu: Herkes kapsn kilitlesin. Avratlar! Herkeskapsn kilitlesin. Duyduk duymadk demeyin. Esvap deitirmek yok. Byleamurlu. ocuklar iyicene amura sokup kucanza aln. amuru az olanlar amursrnsnler. Kasabaya gidiyoruz. Doru Kaymakama. O da olmazsa byle amurluamurlu Ankaraya. Kanun var... Kanun da var, hkmet de var. Duyduk duymadkdemeyin haaa!Bir saat sonrayd ki, btn ky bata Zeyno Kar yola dt. Dizlerine kadargelen sular geip kasaba yoluna ktlar. Kadnlar kucaklarnda bebekler,eteklerine yapm ocuklar... Tepeden trnaa, yz gz tm amur.Scaklar bastrd.Kalabalk bulut misali toz karyordu. Toz bulutu, koan, yuvarlanan toz bulutuiinden, yol boyunca bir uultu ovaya dalyordu.Kasabaya yaklatklarnda hi birisinin insana benzer bir taraf kalmamt.stlerindeki amurlara toz yapm, kalar kirpikleri bembeyaz olmutu. Yarkurumu amurlar da beyazlamt.Bylece, kalabalk ayaklarn srkliyerek geldi. Kaymakamlk Dairesinin nndedurdu. Bu, kasabada grlmemi bir ey oldu. Tepeden trnaa amura, tozabatm, dize kadar emrek kalabal grenler bunda bir i, mhim bir iolduunu anlamakta gecikmediler. Dkkanclar grltyle dk-5657


20/68

kanlarnn kepenklerin ncurane. xv oyunlarn brakp Kaymakamlkbinasnn oraya toplandlar. Sinek vzldamaz kasabada, doyulmaz bir seyirdi bu!Az sonra btn kasaba oraya yld. Zeyno Kar bas bas baryordu: Kaymakam,Kaymakam! k dar. k da gr halimizi. Ne haldeyik gr bizi.Kalabal grdke de couyordu: Bakn, bakn, Muhammed mmetleri, baknhalimize. Ne haldeyik grn bizi. Okuolu neler getirdi bamza. Mslman

olana bu zulm yaplr m? Syleyin yaplr m? Bir koca ky su altnda koyulurmu? Bakn halimize. Kaymakam da baksn. Baksn da o ta yrei azck yumuasm.Dursunla Memed Ali, Zeyno Kary susturup Kaymakama ktlar. Dursun:Okuolu su brakt kye. Pambuklarmz, ekinlerimiz su altnda gald. Kyniinde oturulmaz oldu. Vallaha gbee kadar su. Billah su. Tm kyl geldik kigresin halimizi de Okuoluna birey syliyesin.Kaymakam ban pencereden uzatp kalabal grm. Zeynonun bartlarnduymutu, ama bir ey anlyamamt.Kyn iine de mi eltik ekecek? Ekecek. Su brakt bu gece. Ky gl etti.,Allah Allah!...Ar ar sandalyesinden kalkt. Darya kt. Btn gzler ona evrildi.Kaymakam bir eyler sylemek; bu perian halli kyllerden zr dilemek istedi.

Yutkundu. Boaznda bir eyler tkand kald. Bir trl dili dnmedi. ylecene,orada kalakald. Kurumu kald.Ne durmu szyorsun yle yavrum? Bana bak! yice bak! te sizinmarifetiniz Ibu. Ne gzel marifet! Kyn iine de eltik ekilir miymi! Her eyigrdysek de bunu grmediydik. Kyn iine de ruhsatiye verilir mi? Bu da seninicadn yavrum. Ha ekilir mi? Bak, bak da ta yreiniz yumasn azck. Sendiyormusun ki, eltik diyormusun vatandr diyormusun. Adanada yle demisin.Kyn iine de ekilecek, evlerin iine de ekilecek demisin. Hi Allahtankorkmamsm. Grdn ya halimizi. Biz de vatanz. Bak, bak... Bakmazsanhalimize, binip trene, Ankaraya bylecene Ba Kumandara gideceiz. Dorucana BaKumandara,.. Bak u oluk ocuun haline. nsan olann buna yrei dayanr m?yi bak! Sen Okuolunun adamymsm. Ben de alr bunlar doru Ba Kumandaragtrrm. Bindirir trene gtrrm. Al derim kyln. te ibyle suya, amurabodular. Al derim, al!Kaymakam kendini zorlad zorlad bir tek kelime bile syliyemedi. Geri dndhzla odasma girdi, kapand.Darda Zeynep Karnn barts srp gidiyordu. Kulana bir uultu gibigeliyordu. Neden sonradr ki: Adamlar arn. dedi. Memed Aliyle Dursungeldiler. nce:Muhtar hanginiz? diye sordu. Dursun:Muhtar, Seyfi Alidir. Okunun adamdr. Gelmedi.Syleyin kalabala, gitsinler kye. Ben de hemen geliyorum.5859Hemen Ziraat Memurunu gMemur Bey, toplayn komisyonu, Sazldere kyne gidiyoruz. Okuolununyaptklarn grdnz ya!Memur:Aaaah bunlar efendim! Aaaah bunlar! Doymazlar...Komisyon azalar topland. Bir cip getirildi. Doru kye gidildi. Ky sualtndayd. Cip kyn iine varamad. ki kilometre uzakta durmak zorunda kald.Sular tayordu. Komisyon azalar bacaklarn emreyerek kye yrdler. Kypsszd. Bir arabann stne kp oturdular. Sular habire aa aaakyordu. Birbirlerinin yzlerine bakpkaldlar.Kasabadan dnen kalabaln uultusu gittikeyaklayordu.VI60Byle stste gelen olaylar, Kaymakam iyice sarsm, zayflatmt. Yzsapsar, her zaman dnceli, yorgun, krlm, kederliydi, ince dudaklar, dahada incelmi, keskin bir ban azna dnmt. Gzleri prlt iindeydi.


21/68

Iltl. Salarn sinirli sinirli arkaya doru atyordu. Tek inand insanimdi Resul Efendiydi. Baba gibi seviyordu. O da onu koruyordu. Kasabadakidedikodular, hakkndaki iren ayialar, planlar gn gnne duyuruyordu. Biray iinde bir mrde renilebileceklerin hepsini renmi gibiydi. Hele u songnler!... Kylerde kyllerle yatmt. Bitlenmiti. Doktorunmuayenehanesi nnde kuyruk olmu hastalarla konuuyordu her sabah, daireye

gitmeden nce. Nasl yalan sylenir, dalavere yaplr, ruhsat almak iinnasl dolaplar evrilir, hepsini, hepsini renmiti.Her gn yanna eltik komisyonunu alyor, iki, , be sahay geziyordu.Sahalarn hi biri kanunun istedii ekilde hazrlanmamt. Hi birisine61ruhsat vermiyordu. Karadalolu Murtaza Aann beer bin dnmlk iki sahasnada izin vermedi. Her iki saha da planda kesik sulamayla sulanacakgsteriliyordu. Kylere be yz metre gsteriliyordu. Her iki saha da kyevlerinin utakilerini iine alyordu. Hi birisi de srlmemiti. Kanunbilhassa art kouyordu. imento kanal deil, doru drst kanallar bileyaplmamt.Mustafa Patr Patrm sahasna da izin verilmedi. O da hazrlanmamt. TevfikAli, Kemal Taan, Durmu Takesenin de sahalarna izin verilmedi. Daha ufak

tefek sahalara da izin verilmedi. eltikiler telataydlar. Maysgeirirlerse, eltik ekemezlerdi. Ekseler de verimli olmazd eltik. Bire seksenvereceine, krk verirdi, ok ok elli verirdi. Bu durum karsnda nceKaymakam tecrbe etmee karar verdiler. nce aadan aldlar. Ricacgnderdiler. Ricac, yal, kambur, kck, kasabann mftsyd. Mft Efendi:Efendi olum, diye balad. Bu pirin ekimi her yl byle olmutur. Hi biryl kanuna gre ekilmemitir. Banz derde sokmaynz. Sinek nasl olsaolacaktr. Buras ukoravadr. Sinek olmaz olur mu? eltik ekilrnese de olur.Vazgein bu sertliklerden...Kaymakam:Ne demek istiyorsunuz? diye serte sordu. Ne demek istiyorsunuz? Kapygsterdi. Buyurun. Ltfen byle' ilere bir daha karmayn. Bir daha da yanmagelmeyin.Mft Kaymakamlk dairesinden dualar okuyarak kt. Suphanallah!Suphanallah!... Bu kay-aegu, bir nar beyza... Suphanallah! Suphanallah!;eltikiler, Mftye: Ne yaptn Mft Efendi? diye her sorularnda, Mftgzlerini kapatyor, tebihini ekiyor, Suphanallah! Suphanallah diyor, bakacevap vermiyordu.Rza Denek, Ali Duran Aanm oludur. Ali Duran ldnde, Rza Deneke biriftlik, on kadar ev, otuz kadar dkkan, iki de han brakt. Birka yl iindeRza Denek bunca servetin altndan girdi stnden kt. Bir kuruu bilekalmad. Kalmad ama, Rza Denekin yaaynda da (bir deiiklik olmad.Kasabada, son moda Rza Denek giyinirdi eskiden, gene yle srd gitti.Kasabaya kumar Rza Denek icat etmiti. Gene en ok kumar oynayan RzaDenekti. Her gn sinek kayd tra olurdu. Elbisesinin tsz olduu grlmdeildi. Bykle byk, kkle kkt. Bu yzden de sevilirdi. Kasabaya hergelen memurla mutlak ikinci gn cancier olurdu. Onun elinden kurtulmu memuryoktu. Her memura da her istediini yaptrrd. Bu Rza Denekte eytan tyvar derlerdi. Kasabada ne kadar rvet verilmise, mutlak yzde doksan sekiziRza Denek eliyle verilmitir. Dnyann en namuslu, en temiz adam bile olsamemur, Rza Denek en ok bir hafta iinde batan karrd onu. eltikiler busefer de Rza Deneki memur ettiler Kaymakama. ki bine kadar yolu var.dediler. Rza Denek glmsedi. On be binle hallederim dedi. Yalnz on bebin. Aa almam. Murtaza Aa:Gzmzn ieini ye Iraza. Murtaza Aan daam yesin senin. Gster gendiniIrazam. Gster gendini. Bundan sonra senin iin yok, yok!6263Rza Bey, dediler.Btn eltikiler: Bir umudumuz sende Yoksa ldk. Rza: Evelallah,diyordu da baka bir ey demi-


22/68

yordu.Bereket versin Resul Efendiye, btn kasabay teker teker sylemiti Kaymakama.Talbii bu arada Rza Deneki de ihmal etmemi, cemazylev velini anlattktansonra mesleini, imdiki vazifesini de anlatm, yaknda kendisini ziyaretedeceini dehatrlatmt.

Rza Denek, krtarak, ylarak, yaltaklanarakodaya girdi:Efendim, birka gndr sizi ziyaret edemedim. Balayn efendim. Affedersiniz.ler efendim. Sizin de ileriniz oktu. Bir kere geldim, zatdevletle-rininsahaya gittiini sylediler. Affedersiniz efendim. Sizi ihmal etmek byk birsutur. Sizin gibi... jEfendim.Kaymakam sert sert bakyordu:Ne istiyorsunuz?Efendim?Kaymakam bard:Ne istiyorsunuz Efendi?Zatalinizi... Ziyaret... efendimiz?

Ne istiyorsunuz? Onu syleyin. Titreyerek, sarararak: Ne is-ti-yor-su-nuz?Efendim... Ziyaret... Maksad...Kapy gsterdi:Ltfen... Derhal... Buyurun.Rza Denek aknlk iinde kapya doru s-n kn gitti. YalvarrcasnaKaymakamn gzle1 rinin iine bakyordu. Kaymakam kalarn atmj64 .'paras gibiydi.Rza Denek hzla dnd, kapy ap dar kt. Sersem sersem merdivenlerdenindi. Vay anasn, vay anasn, diyordu kendi kendine. Vay anasn... Herif(bizi kovdu be! Vay anasn... Resmen kovdu be! Sonra glmsedi. ocua bakbe. Kaya paras gibi sert. Yaasn ulan. eltikilerin ekecei var. Analarnalatacak. Vay anasn, resmen kovdu be! Resmen i...Kulbe glerek girdi. eltikiler onu drt gzle bekliyorlard. Gldngrnce mesele hallo-lundu sandlar, yanma geldiler, elini sktlar. Eeee,nasl? Rza Denek glyordu: yok. Bylesini grmedim. Bir parmak ocuk kaya gibi sert, Mftnn dediigibi Suphanallah! Suphanallah! Suphanallah!te bundan sonradr ki i kart. Btn umutlar suya dt. Bu, beklenmedikbir haldi. Tedbir namna ne kadar tedbir varsa almamlard. Nasl ca tongasnadmlerdi bir kar ocuun! fkeleri gittike byyordu. Ne kadar eltikivarsa, gece sabahlara kadar uyumuyorlar, hal aresi aryorlard. yle aklayatkn bir ey bulamyorlard. Murtaza Aa kzm, ate sayordu. Bu yzden deolmadk arelere ba vurdu. Bir gece Kaymakamn pencerelerini talatt. Odasnakurun sktrd. lmne sktrd ama kurunlar demedi. Kaymakam btnbunlardan korkaca yerde, eltikilere dmanl daha da artt.Ziraat dairesinin cipini bozdular. Kaymakam atla gitti sahalara... Lokantacyatenbih ettiler, kokmu yemek gnderdi. O da yemek yemekten65kald.Ankaraya, le Kaymakam aleyhine gnde elli tel ekiliyordu. Telleri SiyasetiAhmet yazyordu. Yllardan iberi Kaymakamlara yklenecek sular ylesineezberlemiti ki, telleri gz kapal yazyordu. Teller yle berbatt ki, herokuyan Kaymakamdan irenir, kusaca gelirdi. Telleri bir gn eltikiler,ikinci gn btn kylerin muhtarlar... Tam altm muhtar, nc gn BelediyeReisi, parti reisleri ekiyorlard. Sonra kyler sraya giriyordu. nar kynamna yirmi be kii, yanl ky namna yetmi kii, aygeit ky namna,Keli ky namna... Aliler ky, kszler ky namna... Valiye, Babakana,Cumhurbakanna, ileri, Ziraat, hatta Mill Eitim Bakanlna ekiyorlard.P.T.T. Mdr her akam tellerin bir suretini Kaymakama getiriyordu. Kaymakamileden kyordu. kyordu ama ne gelirdi elden! Diini skyordu. En sonunda


23/68

kanksad. Birinci gn arm, deliye dnmt. Bilmiyordu ki bu teller,Kaymakamlar, memurlar aleyhine yirmi be yldan beri ekilen tellerinmsveddesinden baka bir ey deildi. Mnasip bir dille Resul Efendi onu dasyledi. Kaymakam bu ie, tellerdeki isnatlardan da ok at. Kimin kalemealdn da syledi. Siyaseti Ahmedi de anlatt. Bugnlerde Siyaseti Ahmetakamdan elli tane tel sureti yazyor, gndzleri gelenlerin ellerine

tututuruyordu. Btn isnatlar, yaktrmalar, Siyaseti Ahmedin kafasndankyordu. kyordu deil, yirmi be yl nce uydurduklarn tekrar ediyordu.Tabii bu tekrarlara olaylarn gelii yeni yeni, tesirli isnatlar da katyordu.Oras baka. Mesela Fikret Irmakl iin eskilere ila-66veten yeni birka isnat yaktrmt ki duyan rpertirdi...Benim kalemimden, diyordu, kan damlar, Amenna, senin kaleminden kandamlar. diyorlard.Btn isnatlar, teller para etmedi. Kaymakam yerinde durduu gibi bir ihtar dagelmedi. Bunun byle olacan daha nceden eltikiler bilirlerdi. Ama ieyarard teller. Eninde sonunda yarard.Vakit kalmad. Bir telataydlar eltikiler, etrafta bir dolanyor, birterliyorlard ki, gren hallerine acyordu. Bunca serveti topraa serpmilerdi.

eltik aleyhtar olanlar bile, Pehlivan Usta, Kr Cemal bile acyordu.eltikiler, o burunlar Kaf danda eltikiler, arya dmler nlerinegelene dert yanyorlar...Nasl vermez ruhsat? Gen, ocuk... Bana gelecei bilmiyor.lk grn uslu, efendiydi. Meersem karnnda krk ylan yatyormu...Deli... deli... Bilse memlekete ok faydas var. Bilse eltik stma yapmaz.Bilsee...Kim grm eltiin stma yaptn?ukurova oldum olas stmal... Dert yanma fasl da bitti. eltikilermeydanlarda grnmez oldular. Blk blk mzakerelerde bulunuyorlard.Mzakerelerle gn geiyordu. Ekme zaman geiyordu. aramba gecesi btneltikiler toplanp sabaha kadar mzakere ettiler. Karara yardlar. Yarndantezi yok btn sahalar ekilecek. Kaymakam, elinden ne gelirse yapsn. Asacakdeil ya... Bu arada be kiilik bir heyet de Kaymakam attrmak zere Ankarayagidip, onun aresine bakacak.67suPerembe gn erkenden Dutun sanaara brakld. Sonra kesildi. Tohum atld.Gene su verildi.Bir hafta iinde ruhsatsz btn sahalar ekilip, sular braklmt. Sularnizinsiz brakld kasabada bomba gibi patlad. imdiye kadar byle bir ey deolmamt.VII68Kaymakam mcadelesinin sarholuu iindeydi. Gz dnyay grmyordu. eltikaleyhine kasabada byk bir kampanya almt. Kampanyay byle iddetli,programl yrtenler, Kr Cemalle, Mustafa Pehlivand. Kr Cemal arzuhalciydi.ddia ediyordu ki, Benim kardeimi eltik ldrd. eltik olmasayd, sinekolmazd. Sinek olmaynca da stma olmazd. Kardeim de stmadan lmezdi. Yllaryl dilinde bu!Bu sefer kylerden heyetler geliyordu. Ackl, yrek paralayc stmahikayeleriyle. Tatarl ky muhtar kydeki krk kadar dalakl, karn i,bacaklar incecik, yzleri kemik, gzleri kocaman kocaman ocuu toplayp,kasabaya, Kaymakama getirdi. Kaymakam da ocuklarn fotorafn ektirip, SalkBakanlna yollad. eltik dmanlar da tel stne tel ekmee baladlarAnkaraya. Bu arada eltikiler Kr Cemali kurunladlar. Hastaneye kaldrld.Vuranlar ele gemedi. Mustafa Pehlivann portakal bahesini kkten kestiler.Aala-69arruz gevedi. Yalnz bir iki muhtar dayanyordu.Bir de Kaymakam.


24/68

Resul Efendi korkuyordu. Sokakta, kahvede, evde, karma toile, Kaymakamekitiriyordu. i bir sezerlerse eltikiler, hali dumand.Olum, evladm, gzel Kaymakamm, gensin, urama, diyorum. Uralmazeltikilerle. Bunlarlan ibaa klmaz, diyorum. Bu eltiki milletininkarsnda hkmet bile pes etmi, diyorum. Dinlemiyor efendim. Dinlemezefendim. lk gnler ne iyiydi, ne halimselimdi. Ne oldu birdenbire, benim de

aklm ermedi. Dinlemez efendim. t dinlemez. Ben derim ki, efendim, oSazlderenin, yle amur iinde, oluk ocuk, kadn erkek gelii ok tesiri(brakt zerinde... Zvanadan kt. Ne gzel idare edip gidiyordu. u halebakn. Anlatyorum anlatyorum, vazge bu akldan olum Fikret Bey diyorum.Susuyor, konumuyor. Dnyor. Acyorum. Daha iei burnunda... Acyorum.Acyorum efendim. Elde deil ki acmamak. iei burnunda...eltikiler bylelikle Resul Efendiyi kendilerinden biliyorlar, her birsrlarn ona ayorlard. Ona danyorlard. Hele Okuolu btn umudunu ResulEfendiye balamt.Syle, diyordu. Syle Kaymakama, ben onun aleyhinde alanlar arasndadeilim. Syle de yakam braksn. Krd Memed Aliye uymasn. Ekiya o. DeliKrt.O gnden beri eltik Komisyonu, Okuolu-nun sahasnn suyunu kestirmi,

bendinin bana yedi candarma, bir onba nbeti koydurmutu. Okuolununsahas daha yeermeden kuruyacak -701,1. uu ^wj\ I&.UUUUUT. loiajt nun umun suyunu kesmek yzde yz ldrmekdemektir. Halbuki filizlese, kolay kolay kurumaz. Ama Okuolu yolunu bulmutu.Candarmalarla ibirlii yapmt. Su yalnz ilk gn kesilmiti. Ondan sonra,gene olduu gibi braklmt. Memed Ali durumu gelip Kaymakama anlatm,Kaymakam da o candarmalar oradan alp yerine bakalarn gndermiti. Onlar dabir gnlkt. Kaymakam duramazd ya banda.Candarmalarn i gremediini gren Memed Ali, Kaymakamlktan ayrlmyor:zin vermitir bene Gaymugamim. Kurutmi-tir ky... Kesmidir suyi Oki...zin vermitir bene. Elin ayaen perem. zin vermitir. Bizim hakkidir. Mademky su altnda galmi. Bizim hakki... Kaymakam her defasnda: Hele dur MemedAli, durumu Candarma Alay Kumandanna bildirdim. Hele dur, diyerek onun nnegeiyordu.Memed Ali bekliyordu.Ruhsatsz ekilen sahann bentleri kasabann iinde, ta kprnn altndayd.On jandarma da onlarn stne kondu. Kaymakam, herhangi bir saatte birbakyorsun, ii gc, her eyi brakp atlyor cipe, doru bentlerin ibana...Gece de bir bakyorsun, sabaha kar, bir bakyorsun gece yars afaklayn,tabancas elinde bentlerde. Bu Kaymakam kanma susam. Vallahi de susam.Vuruverirler...En ok da Resul Efendi korkuyor. Kasabadaki havay biliyor da ondan bu kadarkorkuyor. Bu gz dnm adamlar, ibir gece nne pusu kurar, vurduruverirler.Kim vurduya gider.71liafctifeaijimiHi bir eyden korkmuyorum aa kasabann gl ad iyice ktye kar. yicene...Korkuyorum kardeler. Kasabann istikbalinden korkuyorum. Olum Fikret Bey,diyorum, etme eyleme. kma geceleri. Sen candarma msn? Sen kanma m susadm?Sen kanma m susadm? Tnmyor bile... Vuracaklar. Korkuyorum efendim.Vakit gece yarsna doru. nce bir karanlk var. Savrun aymm altsgeceyi dolduruyor. a-kltalar parldyor. Kaymakam, akltalarmdan seskara kara (bendlere doru yryor. Hava topraks kokuyor. Karanlk suyayldz klar vurmu. aldyor. Kpr karanla stbeyaz yaptrlm.Kasabada ses seda yok. Uyuyor. Arada bir beki dd... Bir iki vakitsiz horoztp susuyor. Kafasnda dnceler... Sultanahmet Park, Beyazt havuzu...Nedense gznn nnde Beyazt havuzu. Ne dnyorsa gznn nne Beyazthavuzu geliyor. Tramvaylar, otobsler, dolmular. Gen niversitetalebeleri... Hayat! diyor kendi kendine. Glmsyor. Solucan gibi yaayaninsanlar... Korkak, hilekar... Yalanc. Ama Zeyno Kadn. Krt... Ad neydi?


25/68

Ekiya... Bir an mesut oluyor. Deer. Bir ekiya, bir Zeyno Kadn, gzlerikocaman ocuklar iin de olsa deer... Mcadeleye deer... Bir hayat pahasna daolsa deer... Tabancasnn kabzasn var gcyle skyor. Bir tuhafnagidiyor elindeki tabanca... Deer, diyor boyuna. Deer, deer, deer...Bunun sonu neye varacak? Neye varrsa varsn. Deer... Ankaraya heyet stneheyet. Ben haklym. Kanunen haklym. Onlar kanuna kar koyuyorlar... Yoksa

idare edemedim mi? Kabahat onlarm. Bu sava nerede bitecek? Ankarada ne ya-72ur midiKier... Aldrma be anam! Aldrma cierim. Nermin grse bu halimi,mthi sevinirdi. Bu dalavere kumkumas heriflerle tek bamaym. Yok ResulEfendi de... Rzgar mavi mi? Su karanlk. Korkuyor muyum? Belki. Mesele deil.Nermin sevinir. Nerminin gzlerinin rengi, Resul Efendi, vay anam vay, ne pimiherif! Cierlerini biliyor. Resul Efendi olmasayd... Ne kadar da dmanbunlara!... Ama korkak... bir kertenkele kadar rkek.allklara dt. Hayt ac kokar... Bir ho. akl ta eer koksayd, haytals gibi kokard. Savrun ay kokulu aksayd yahut da, hayt als kokusundaakard. Ilgnn da bir baka kokusu vardr... Sabah yeli gibi incecik bir koku.Yamur sonu gzel kokuyor. Toprakla birlikte.Bir balk atlad. allklarn arasndan iki ba, iki karart kalkt.

Bekliyordu. Kendini o anda yere att. Kprdamayn!Gaymakamm, diye adms bir ses geldi karanlktan. Ben Murtaza AaymGaymakamm.Kaymakama doru geldiler. Kaymakam ayaa kalkt.Murtaza Aa:Elini ayan pym. Gaymakamm. Btn servetimi buraya yatrdm, kurudugetdi. Etme eyleme. Olunu ldrdm, ocana dtm. Neyim varsa yatrdm. flasedersem bu yata, glerler bana. Olunu ldrdm, ocana dtm gaymakamm.Candarmalarn yanma vardlar. Candarmanm biri nbetteydi. Bendler kupkuruydu.Biey syle Gaymakamm. ldrme beni! Kurudu getdi. Ac bana. Ben kederimdenlrm.73oluk ocuum aa our. senin uK.uuuguu ^uxvo^iv mekteplerde iki tene okuduyorum.Bu eltii brak -dydm. Sana hakigatn syleyim mi? Bizim gazan-cmz insangani. Biz gam emiyoruk. Sinek gan emmiyor, biz emiyoruk. Olunu ldrdm.Gan...Issz ary getiler. Kaymakamln nne vardlar. Murtaza halayalvaryordu:Biey syle Gaymakamm. Bir daha ekmeyeceim. Bir daha... Biliyorumktln...Kaymakam bentten beri, bir saattir azn ap da bir laf etmemiti. Etmiyordu.Desene Gaymakamm! Kaymakam merdivenleri kmaa balad. Murtaza Aaarkasndan: Sen bilirsin Gaymakam, dedi. Sen beni ldryorsun. Hemi deoluum ocuumlan bile ldryorsun. Eyi dn. Senin de genliine yazk.Kaymakam cevap vermedi. Kapy iddetle kapad.Gece sabaha kadar Kaymakamn gzne uyku girmedi. Yatakta dnd, durdu.Murtaza Aa, Mustafa Patr Patr, sahalarna su gnderilmeyen iki kii dahahemen o gece otomobile atlayp Ankaranm yolunu tuttular.eltikiler iinde yalnz Okuolunun ii iti. Gml krbacyla, izmeleriniderek, ary bir utan bir uca dolayor, kabaday kabaday, kurularaklaflar ediyordu:Kurutma emri vermi bizim eltie Kaymakam ha! Vay akl vay! Candarma dikmibizim eltiin bana ha! Vay akl vay! Sazldere ky amura batm da gelmiKaymakama. Onlarn stne yle bir su gnderdim ki, imdi su Sazlderelileringbeklerinde...MResul Efendiden de ayrlmyor. Krt Memed Aliyle Zeyno Kar neler yapyor, onusoruturuyor...Resul Efendi, u Kaymakam ocuun akl da akl m Allasen! Candarma dikmibenim bendin bana. Teekkr ederim. Bizim bendi bekliyorlar. Az var minsanolunun? Var. Hepsi bunun gibi deli kmaz ya... Az olandan korkma...Resul Efendi:


26/68

Su yok bu Kaymakamda. Geldiinde nasld? Gl gibiydi. u Sazldere yok mu?Onlar byle yaptlar. Bir sabah baktk, amura batm, en az drt yz kii,oluk ocuk, bebeler de var. Gelmiler hkmetin nne... te o zaman zvanadankt.Okuolu:Sazldereye bir su gnderiyorum. Bugn, su tam gbeklerindedir. amura nasl

batar insan, grsnler... Evleri balarna yklacak. O Krd srgn etmezsemukurovadan, bana da Okuolu demesinler. O Sazlderenin yerine incir dikmezsem,bana da Okuolu demesinler.Okuolu bend bandaki candarmalara her gn bir koyun kesiyordu.Kaymakamsa lden candarma bekliyordu. Telefon stne telefon ediyordu.Okuolunun laflarn Sazldere kylleri de duyuyordu. Duyuyor deil, Okuoluonlara da ayn ekilde konuuyordu. Sazlderelileri dinden imandan karyordu.Toza amura batm Memed Aliyle, Zeyno Kar son bir defa Kaymakama genegeldiler.Su evleri ykmidir. Mahsus yapmidir Oki. nyad uin. Yaa gurban. Msaadebike min... Et yani... Tarlasi de su altndedir, pamuk tarlasi...75Zeyno Kar kkredi:

Olum su iindeyiz. Tarlalar, pamuklar, bostanlar, evler, tm su altnda...ocuklar hasta oldular. Ya bir are. Yoksa biz bamzn derdine bakarz.Kaymakam mahzun mahzun boynunu bkt:Candarma bekliyorum, Ana. Elimden baka ne gelir?Zeyno Kar Memed Aliyi elinden tutup ekti... Hmla:Gel, dedi, biz kendi bamzn aresine, kendimiz (bakalm.ktlar,VIII76Kyn evlerinin hemen hepsi hudu. Baka kylerde huun iti cilpirtiahlanyla rlr. Burada itler kamtand. Kam itlerin ok yerlerini amurlasvamlard. Evlerin rengi yeile alan bir boz renkteydi. st incesazlardand. Sazlar kat kat vurulmutu. inko gibi salamd. Sazldereninevleri yamurda bu yzden akmazd. Sazlar bo-zarmt. Kaln sazlarn arl,hele su ekince, ince kam itleri kertmi, kyn btn hularnn itleri yasadan, ya soldan, ya nden ya arkadan bir yerinden bel vermiti.Kyn iinden akan sular, azalacana bolla-yordu. Akan sular evlerin temeliniyiyordu. Bir kerpi ev yklmak zereydi. Okuolunun inad inat.Zeyno Kar:O, Okuoluysa, ben de Zeyno Karym. Benim de inadm inat. El mi yaman, bey miyaman, grr Okuolu...Zeyno Kar altmn gekindi. Toparlak bir yz, sivri, ince bir enesi vard.Kalar seyrek, in-77ceydi. Gzleri kck, karayd, u a.tu guu-mezdi. Dudaklarnn yanlarbzlmt. Kck kalmt. Gzlerinin yanlar da krk iindeydi. Herzaman, hep gler, akalard. Kocas seferberlie gitmi dnmemiti. O gnbugndr duldu. Yz elli dnm tarlas vard. Bugne kadar tane ksz bytpevermiti. Ky halknn yars Krt olduundan, onlar ona Zeynebi ksaltarak,Krt isimleri gibi Zeyno diyorlard. Kyl de alp Zeyno diyordu artk.Zeyno erkek gibiydi. Milli Mcadelede savaan eteler arasnda Zeyno da vard.Zeyno Ana Krt olsun, Trk olsun, her kim yardma muhtasa yardm ederdi.Kzlara eyizler, delikanllara g verirdi. Btn kyn tek anasy-d.Denleri yalnz o ayrr, ksleri yalnz o ba-rtrrd. Yumakt, gleti.Ama baz yle sertleir, yle kzard ki, herkes sinerdi. Ky Ana kaplankesilmi gene, derdi. Barr kfrederdi. Kkrerdi.Gnlerdir, su iinde evden eve tamyor, glyor, hastalara bakyor,konuuyordu. Kfrediyordu glmsiyerek. Evlerin kaplarn ayor: Naslsnz.Okuolunun rdekleri? diyerek, ieri giriyordu.ki gndrse azn bak amyor. Konumuyor. Eteklerini beline sokmu birutan bir uca gidip geliyor. Yz kararm, gzleri yumulmu gibi yle kslm.Kyl de susup, Zeyno Karnn hareketlerini izliyor. Kimsede t yok. Evler


27/68

yklacak. Zeyno Kar arada bir gidiyor Krk Memed Alinin arda altndaduruyor, ardakta trk sylemek- . te olan Memed Aliye bir eyler syliyecekmigibi oluyor, sonra gerisin geri dnyor.Son defa Kaymakamdan geldikten sonra Me-78dana kyor, bitip tkenmeyen bir trkye balyor. Sylyor babam sylyor.

Ne kesiyor ne bir ey... Trk, yank bir trk... O trk syledike tauzaklarda, gkyznde bir turna katalar geliyor gz nne... Ama her dinleyenbir turna katarn hayal ediyor. Ses tok, gr... Dalga dalga. Arada srada biri ekiyor, Memed Ali. Trkde i ekmek bu! Otur hngr hngr ala... KimbilirMemed Ali ne sylyor trklerinde. Byle uzun uzun, byle dertli.Bir ikindi styd. Yollar tozuyordu uzaklarda. Tepelerin glgeleri douyayatmt. Koyu, karanlk.Zeyno Kar evinden km, koarcasma sular srata srata Memed Alinin evinedoru gidiyordu. Hzl esen garbi yeli, eteklerini uuruyordu. teki kyde,firezler ipileiyordu. ardan altna gelince:n aa Memed Ali. Kes adm. Ne bu! Sabahtan akama kadar, karlar gibiat! Ky alm gtryor at. Avrattan ciersizler sizi.fkeli sesi kyn stnde nlyordu.

Duyanlar:Doru sylyor ana, dediler. Su ky gtryor.Muhtar:Boaltalm ky, diye srar ediyor. Boaltalm bitsin.Zeyno Kar:Deli Krt, ulan nerdeyse altnza edeceksiniz.Memed Ali bir an trksn kesti, sonra geri balad.Zeyno Kar kkredi:Ulan Memed Ali, kes de in aa. imdi kar-79Btn kyl avrat olmu, sen de mi oldun?Memed Ali, kendine geldi, usul usul ardaktan indi. Durgun, yumuak, uykulugibi... Uykuda gezer gibi...Zeyno Kar fkeli:Git u pezevenklerin iine. Okuolunun avratlarnn iine. Oturmular Dursununardann glgesine, dnyorlar. Balarn, kopasca balarn yeredikmiler, dnyorlar.Zeyno ne dt. Memed Ali arkaya. Dursunun ardana geldiler. Elliden fazlaerkek vard. Zeynoya bakmamak iin balarn daha aa ediler.Zeyno:Okuolunun avratlar, size Memed Aliyi de getirdim. Hep birlikte boyunadnn. Ky de su yksn.Birka kii 'ban kaldrmadan:Hkmet var, candarma var. Bakaca (biz neyapalm?Zeyno Kar ellerini kasklarna koyup 'hmlastlerine yrd:Tuu size, utanmazlar, utanmazlar. are mi yok? Candarma para yemi bakmyor.Suyu kesmiyor. Siz ne gne duruyorsunuz? Gidin de bendi siz bekleyin. Hkmetkarar vermi. Kanun bizimle birlik.Bas bas baryordu:Tuu size... Okunun avratlar.Memed Ali:Ane dori, ok dori sylir.Bu arada, Zeynonun sesine kyde kim varsa, kadn erkek, oluk ocuk, kim varsatopland. Dur-80Erkeklerde bir kmldama bir homurdanma oldu.Zeyno Kar:O namussuz, hkmetin kanununu hie sayyor. Kaymakamn emirlerini hiesayyor. Candar-rnasma rvet verip, bizi su altnda brakyor. Kaymakam parmakkadar bir ocuk. Kurutma emrini verdi. Bana da candarma dikti. Candarma suyu


28/68

kesecei yerde, suyu bekliyor. Haydi yryn bende. Bendi ykp biz bekliyelim.Memed Ali bard:(cAne, dori, dori, dori, sylir. Ben gidirem. Zeyno Kar kadnlara dnd:Yryn avratlar, kazma krek alp yryn. Bunlar burada suyu beklesinler.Yryn, yryn, yryn! Kadn kalabala kart. Dald. Herkes elinde>ir kazma krek, geri topland be dakika sonra. Erkekler de ayaa kalktlar.

Yryn!Zeyno Kar nde, kadnlar onun arkasnda, onlarn arkasnda da erkekler...Kalabalk homurtuyla ilerliyordu. nde Zeyno Kar koar gibi... Btn kafile deyle... Kyde yalnz ihtiyarlar kald. Gn batarken, deirmenin oradaki bendegeldiler. Can-darmalar armlard. Bir ey sylemiyorlard. Dilleritutulmutu sanki.Zeyno Kar ilk kazmay bende indirdi: Vurun.Bir anda arkn sahaya giden tarafn dolduru-verdiler.Zeyno Kar candarmalarm yanma gitti. Can-darmalar olan biteni seyrediyorlard.81Yavrular, sizi hkmet buraya suyu kessin diye mi, yoksa Okuolunun bendinibeklesin diye mi koydu? Vay ana kuzular vay! Dursunla birka erkek:Ana, dediler, biz bekliyeceiz. Otuz kii bekliyeceiz. Avratlar kye gitsin

de azk getirsin bize. Tfekleri getirsin. imdi Okuolunun adamlar gelir.Memed Ali hrsla ortaya atld, kaputunun altndaki filintasnn dipiinigsterdi. Tepeden trnaa kurun balamt her yerine. aprazlama aprazlama.Siz merak etmektir yok. Deil Okioli adamlar, Okioli babasi, slalesi, binkii de gelmitir. Yaklami yoktur su... Hi kimse... Ya lmitir Memo Ali, yada su yaklami yokdir.Haberi alan Okuolu deliye dnd. nce atna atlad. Tabancasn ekti. Bendedoru srd. Ne demek? diyordu. Ne demek ola. Kyl gelip benim eltiiminbendini yka! Hepsini teker teker ldrmeliyim.Narlbahede akl basma geldi, doludizgin giden atn ban ekti. yle, dahasakin dnmee balad. Atn ban kasabaya geri evirdi. Geldii gibidoludizgin kasabaya girdi, doru Resul Efendinin yanma gitti:Canm kardeim Resul Efendi. Ben seninle oldu bitti karda gibiyim. Sen debilirsin, Resul Efendi!srarla Resul Efendinin gzlerinin iine bakyordu.Resul Efendi: Efendim? dedi.82

n yalan syler miyim, Resul Efendi?Duymadm Aa.Sylemem. u Kaymakama syle de yakamdan dsn. Ben onun hakknda uramadm.Etmesin. Yemin ederim uramadm. Ben severim onu, Resul Efendi!Efendim?...Bir yolunu bulup, u candarmalar ekebilir misin oradan?mkn yok. Hi, hi mi yok? Hi yok. Hi, hi, hi mi? Hi yok.Demek Resul Efendi?... yle Aa.Ben de Okuoluysam... Akln bana getirmeli... Ben de... Demek kylytahrik eder de.., Ben . Onu, bir gtnn stne oturtacam. Bir... Bu yl zararedeceim, iflas edeceim ama, ona da yapacam yapacam.Kapy hzla ekerek kt. Resul Efendi, akla, evkle glmsedi. Kendi kendinemrldand: Aynen kapana kslm san... Aynen.Bu sefer hrsla, kinle atma atlad Okuolu. O put yapl, diyordu, o putyapl benimle zar atacak. O olan...Doludizgin kye girdi. Atn kantarmas kpk iinde kalmt. amurda bileban ekmemiti atn. At da, kendisi de amura belenmiti bu yzden...Doru muhtara srd. Ky (bir azck kurumu-83de.00*en^


29/68

3' 3JoN5CD

t-t.

a CD

31CD -

S28

. orq

fa

wC 2"braklsn da... Grelim de...Bir gn daha kalrsa mit yok sahamdan. Mesuliyeti kabul ediyor musunuz?Kaymakam kzd: Ediyorum.Okuolu yz sapsar, karken: /Bu memlekette mahkeme var. Btn ziyanlarm tespit ettirip, sizin ahsnzdanalacam. Gitti, zarar ziyan kefi iin de mahkemeye bavurdu.eltik Komisyonu, brs gn leden sonra, Sazldere kyne gitti. Kydesiniler sinek bile yok^ tu. Isszlktan tm tn tyordu ky. Akan sularnortasnda, virane kyde, parmaklar azlarnda kalakaldlar. Bu srada kynbr ucundan birisinin geldiini grdler. Yaklat. Bu Memed Aliydi. Boynunuiine ekmiti. Yz sapsaryd. Kollar lgn lgn iki yannda sallanyordu.Siz ho gelmisez. Bam stnde, gzm stnde gelmisez.Kaymakam sordu: Bu ne hal Memed Ali? Memed Ali ac ac glmsedi: Hepsatmidir evi gitmidir. Ky bodir. te hal budir. Oki satin almitir.Doktor:Ya sen ne geziyorsun burada? Kymdir gezirem. Ben kmamiem. Pere al-mamiem. Oki peresi bende skmezdir. Ben Memo Aliyem. Benim lisi kmidirkyden. Tohdur !be bene gulak ver. Su brakmi evime. Oki, kmemi-em. oul, iki gzik, bir avradi vardr benim, ky-86ie hkmatdir. Kesmidirsuyi.Komisyon, Sazldere kynde daha birka sakin bulunduundan, Okuolununarzuhalinin, doru olmadna, suyun aktlmamasma kararverdi.Bunu duyan Okuolu, lgna dnd. Vay, dedi. Vay namussuz herif... Alacanolsun. Seni bu sahaya gmdrmezsem...Byle iler iin, gerekince emrine hazr adamlar vard.Gidin bir aresine bakn o herifin, dedi. Mutlak bir hal edeceksiniz. Hiolmazsa yaralayn. Bir hal edin de...Memed Ali zaten bunu bekliyordu. Filintas kucanda, huun karanlk kesinesinmiti. Gelen Okidir, onin anasini... Aaah, gelmi Oki... Tam iki gzininortasi... Aaaah bavo!...Gece yars gemi, be karart elini kolunu sallaya sallaya geliyordu. MemedAli: Kimdir o? diye sordu. tekiler cevap vermeyip, ona kurunla karlkverdiler.Tetikteydi. Be karalty hedef alp, olduklar sahay makinal gibi taratt.Uzun uzun karanla kurun skt. tekiler yatp kalmlard olduklar yerde...Olayn sabah Okuolu, yannda kasabadaki Memed Alinin akrabas dkkanc ReitAayla Sazldereye, doru Memed Alinin evine geldi.


30/68

Okuolu:Etme, diyordu. Etme Memed Alim. Sndrme ocam. Koca ky kt. Sen de k.Bin lira vereyim. Ne istersen vereyim de k. Servetim batyor. k!871VJ.CU1CU nilSonra Reit Aa onu bir tarafa ekip (belki iki saat, durmadan konutu. Bir kere

olsun Memed Ali ona da azn amad. O Ibrakt Okuolu ald. O yoruldu, ReitAa ald. Memed Ali azn amad. Tatan gibi duruyordu. Akama doru,yorulmu, bitkin, atlarna binip gittiler.Bu sefer Okuolunun ii daha ok sarpa sarmt. Candarmalar deimi,yerlerine gelenlerse, yalnz geceleri brakyorlard suyu. Byle giderse, eltikzayf kacak, bire on bile vermiyecekti. Daha yeni yeni geriyordu. Filizkeneltik ok su ister. Sakalar gndz sular akp gitmesin diye kanallarn aznkapatyorlard ya, para etmiyordu.IXBtn bu olanlar bitenler artyordu onu. Bu insanlar, ne insanlar byle?Faydalarnn dnda gzleri dnyay grmyor. Grmyor deil, bir kuru iinbir insana kyabiliyorlar. Her yl, srf eltik ; yznden binlerce kii, ocuklyor. Onlara analar Katiller, diye baryorlar. Onlar gene tnmyorlar. Bir

kasaba halk ellerinden zar alyor. Onlara, yzlerine kar deil ama, arkadanarkaya dman kesilmi. ok zaman, yalnayak, bakabak, imanna tak demibir kyl, armm orta yerinde bir eltiki aasnn suratna btn kininikusuve-riyor. Zehir gibi. teki oral bile olmuyor.eltikiler, yllardan beridir ki, byle bir belaya ilk defa atmlard. Hem dene pskll bela! Gzn tatan budaktan saknmyor. imdiye kadar gelen idareamirlerinin iyi kt hepsinin bir yolu bulunmutu. Buna hi bir tedbir kreylemedi. Can kmaynca umut kmaz. Bekliyorlard.Kyllerse memnundular. Birok saha, yar ekilmi, yar ekilmemiduruyordu. ouna bir gn89

SU

yaşar kemal - teneke

Documents