8/14/2019 Yaar Ayal

1/313

Ya ar Aya l

AdressizSorgular

YURTKTAP-YAYIN

8/14/2019 Yaar Ayal

2/313

MEHMET FATH KTLM 1949-1984

(TKB Merkez Komite yesi)Metris Askeri Cezaevi'nde zulmeve ikenceye kar yap lan lm

orucunun 67. gnnde 17 Haziran1984'de ld.

HACI KSE

(TKB yesi) 31.1.1980'de bir grubun sald r s sonucu yaraland .Hastaneye kald r ld .

Yoldalar n n ka rmateebbsnden gn sonra22.2.1980'de siyasi polisin

ikencesi sonucu ser verip s r vermeyenlerin aras na kat ld .

SELMA AYBAL1962-1981

(TKB Militan )8 Eyll 1981 gn Adana'da polis

taraf ndan vuruldu. Hastanede polisin ikencesi sonucu ld.

SMAL CNEYT1956-1983

(TKB Merkez Komite yesi)21 Aral k 1983'de sa olarak

yakaland . Direndii iin ayn gnstanbul Emniyeti'nde kur una

dizildi.

2

8/14/2019 Yaar Ayal

3/313

SONGL KAYABAI(TKB Taraftar ) 15-16 Haziran

1980'de Kartal Karl ktepe'deyap lan silahl gsteri sonras nda

yakaland . Yap lan ikenceler sonucu oldu.

SMAL GKHAN EDGE(Mehmet Fatih ktlmnyetitirdii gen devrimci) 24

Kas m 1976'da Diyarbak r ikencehanelerinde grd

ikenceler sonucu ser verip s r

vermeyenlerin aras na kat ld .

ATAMAN NCE1956-1981

(TKB stanbul il Komite yesi)16. 10. 1981 gn gzalt na

al nd . kencede direniinin 9.gnnde 25.10.1981'de

ldrld.

3

8/14/2019 Yaar Ayal

4/313

AdressizSorgular

ADRESSZ SORGULAR, Ankara Devlet Gvenlik Mahkemesi savcsnn istei zerine DGM'de yedek yeninbulunmamasndan dolay Ankara 1. Sulh Ceza Mahkemesi'nin 6.09.1989 gn ve 1989/32 sayl karar yla yaymn-dan ksa bir sre sonra toplatlm ve Devlet Gvenlik Mahkemesi'nde grlen dava sonucu 22.03.1990 tarih ve1990/3-28 sayl kararlar yla beraat etmi, savcnn aleyhte temyizine ramen Yargtay 9. Ceza Dairesi'nce01.06.1990 gn ve 1990/1772 Es. 1990/2334 Kr. sayl ilam ile beraat onaylanarak kesinlemitir.

Ayr ca "Devletin Emniyet Muhafaza Kuvvetlerini Neren Tahkir ve Tezyif Etmek ve Kanunun Su Sayd Fiillerivmek" gibi sulamalardan dolay Ankara DGM'nin Ankara Cumhuriyet Basavclna gnderdii dosyaya24.09.1990 tarih ve Basn Hz. 1989/1054, Basn K. 1990/645 karar yla takipsizlik karar verilmitir.

Her iki mahkeme taraf ndan verilen beraat ve takipsizlik kararlar kitabn son blmne eklenmitir.

4

8/14/2019 Yaar Ayal

5/313

KNC BASKIYA NSZ

Adressiz Sorgular ' n geen y l n haziran nda yap lan 5000 adetlik ilk bask s bir ay gibi k sa bir s-rede tkendi. Birinci bask n n bir solukta tketilmekle kalmay p halen aran yor olmas , kitab n yerli

yaz n alan nda trnn ilk rneklerinden biri olmas yla a klanabilir ancak. Geri Trkede ba kalkelerdeki sekin direni rneklerini anlatan klasikle mi yap tlar yay nlanmad de il. Ama Adressiz Sorgular ilkin canl tan klar eliyle 12 Eyll i kencelerine ne ter vurmas yla sonra, J. Fuik, H. Alleg ve N. D. Thuan gibi direni sava lar n n kendi topraklar m z stnde de boy att n gstermesiylezgnlk kazan yor. Devrimci kamuoyu, Trkiye tarihinin en a r dneminde i kenceye kar direni alan nda uluslararas dzeyin yakalanm olmas ndan duydu u k van ve onuru, kitaba gsterdi i yo un ilgiyle ifade etmi olsa gerektir.

lk bask dan bu yana Adressiz Sorgular 'a ilgisini esirgemeyen bir ba ka taraf da, DGM ve siyasi polisoldu. Kitap, yay nlanmas n n zerinden iki ay gemeden Ankara DGM'nin karar yla toplat ld , i kence yapanlar n de il, i kence grenlerin kovu turuldu u bir lkede hi a rt c gelmedi bu bize. Neyse ki,dava beraatla sonuland ve bir y l a k n bir aradan sonra ikinci bask ya geilebildi. Bu arada, siyasi

polis, bir yan yla kendi eseri olan Adressiz Sorgular 'a ola an n stnde bir ilgi gsterdi. e itli kent-lerde i kence tezgah na ekilen devrimciler, kitab , her defas nda sorgu masalar n n zerinde buldular.Geri meslek erbab i kencecilerin "ele tiri" ve yarg lar pek dosta say lmazd , ama gene de anlam-l yd bu. kinci bask , ilkinin a a yukar ayn s d r. Yani kitab n plan nda ve ieri inde esasl de i iklikler yap lmam t r. Ancak ilk bask da yer alan birka direni an s kart ld ve bir yenisikondu. Yan s ra, giri k sm dahil olmak zere, baz fazlal klar atma ya da eklemeler yapma gibidzeltmeler yoluna gidildi ini de belirtelim. Beri yandan, anlat mlarda, gerek adlar ve adlar n n ba harfleri belirtilmi direni iler, gerekse olaylar n geti i yerler ve tarihler gerekte oldu u gibi veril-mi , de i tirilmemi tir. nk, devrimcilerin zaten srekli lm tehdidi alt nda ya amak zorundab rak ld bir lkede, isimleri de i tirerek byle bir tehlikeden kurtulmaya al mak, kafas n kuma sokan deveku unun durumundan pek farks z olmayacakt .

Kitaptaki yaz lara gelince, bunlara ister rportaj, ister an , ister belgesel anlat , isterse ba ka bir eydeyin, sonular itibar yla fazla bir nemi yok bunun. Hibiri de meslekten edebiyat olmayan an yazarlar n n u ya da bu edebiyat dal n n kurallar na sad k kalmak veya ortaya bir sanat yap t kar-mak gibi bir kayg lar olmam t r. Yaz ld s rada hemen tamam da cezaevlerinde yatmakta olaninsanlar kalemi ellerine alm lar ve ya ad klar n gerekte oldu u gibi yazm lard r. Hem de o gnkal k grevlerinin, dayaklar n, hcre cezalar n n, yasaklar n, srgnlerin ortas nda...

Kitap boyunca anlat lan olaylar, ola an say lmalar gereken ufak tefek bellek yan lmalar d nda,eksi i olan ama fazlas olmayan milimi milimine ya anm gerek olaylard r. Hatta tekrarlardan ve gereksiz i kence anlat mlar ndan mmkn oldu unca ka n lmaya al lm t r. Ve tabii okuyucu, anla-t mlarda yer yer grlebilen benzerliklerin biraz da ya am n kendisinden kaynakland n ak ldan karmamal d r. Ayn ideolojiyi ve direnme ilkelerini benimsemi , ayn i kencecilerce sorgulanm ,

ayn

i kence yntemleriyle kar

la m

, hatta bir k

sm

ayn

odalarda tutulmu kimseler aras

ndaka n lmazd bu bir bak ma.

Adressiz Sorgular , i kence konusunu i leyen son dnem yap tlar ndan ierike ve biimce farkl d r. Hat rlanaca gibi, i kencecilerin barbarl klar n gsterip, bu yap lanlar kar s nda hmanist ac maduygular uyand rmay amalayan birok kitap yay nland daha nce Trkede. kence odas ndan geenleri anlat rken ok defa devrimci/fa ist, direnen/zlen, onuruyla len/ihanet eden ayr m dahi yapm yorlard bunlar. Yap lan i kenceleri kaydedip k namakla yetiniyorlard o unlukla. En fazlahkmetten i kenceye son vermesini istiyor, i kenceyle al nm ifadelere dayal mahkeme kararlar n n geersizli ini ilan ediyor, i kencecilerin yarg lanmas a r s nda bulunuyorlard . Bunlar aras nda polislerin vicdan na seslenenler, i kencenin e itimle, tle ve ele tiriyle kald r labilece ine inananlar da yok de ildi.

Bu anlay la yaz lanlardan tamamen farkl d r elinizdeki kitap. kence ve i kenceci otopsi masas na gene yat r l yor; ama onu di erlerinden ay ran as l ey bu de il, oda na i kencede direnme konusunu

5

8/14/2019 Yaar Ayal

6/313

yerle tirmesi. kencecileri direnme yoluyla yenemiyorsak, onlar te hir etmemiz ya da fke ve nefreti-mizi dile getirmemiz neye yarar? Onlar kendi kararghlar nda yenebiliyor, kulland klar i kence yn-tem ve aralar n bir hie indirgeyebiliyor muyuz? Byk zafere duyulan inanc ve umudu, i kenceodas nda da ayakta tutabiliyor muyuz? Mesele, devrimci insan n znde varolmas gereken kendine gven duygusunu, ba e mezli i ve korkusuzlu u gsterebilmekti. te davam z bak m ndan as l hayatinem ta yan bunlard , onun iin kitaba ruhunu veren de bunlar oldu.

Adressiz Sorgular 'da anlat lan direni ler baz lar na abart l ym gibi grnebilir. Ama byle bir ey yeni olmaz; olsa olsa bir zamanlar devrimci evrelerde Direnme Sava veya F rt na ocuklar hak-k nda sylenenlerin kaba bir tekrar olur. Bilindi i gibi, bu kitaplar Trkeye ilk evrildiklerinde, bir-oklar taraf ndan abartma olmakla sulanm lard . Henz ocukluk a n ya amakta olan Trkiyelidevrimcileri Yunanl ve Vietnaml sava lar n direni lerinin bir olgunluk a rn oldu unud nememi ler, onlar kendileriyle k yaslay p yarg da bulunmaya kalk m lard . stelik bu ku kucu-lar, say ca az olsalar da devrimci z en iyi ve en olgun ekilde temsil eden olumlu tipleri de il, en s k rastlanan, s radan ve hatta ortalaman n alt na d en tipleri l almak gibi tuhaf bir yan lg iindeydiler.

Kitaptaki direni rneklerinin ayn rgt davalar ndan yarg lanan ki iler aras ndan seilmesi bilerek yap lm t r. Daha do rusu, iletilmek istenen mesajlardan birisi sakl d r burada. Hat rlanaca zere, '80'li y llarda fa ist ve teslimiyeti propaganda ortak bir noktada bulu arak,"i kencede herkes konu ur" gr n yayd ve bunu adeta efsanele tirdi. Onbinlerce devrimcinin vehalk m z n kaderini yak ndan ilgilendiren bu kt efsane y k lmal yd . Ama nas l y k lacakt ? Ellerini g sne kavu turup, ola anst kahramanl ktaki bireylerin kmas n bekleyerek de il elbette, ile-rinde az say da ki inin direnebildi i o gnk devrimci rgtlerin c l z ve yetersiz abalar da yetmezdibunun iin. Geriye tek bir yol kal yordu: rgt olarak direnmek, her rgtte o unlukta olanlar ndirenmeleri... Nitekim T KB davalar ndan yarg lanm devrimciler her defas nda bu sahte efsaneyibo a kard lar. yle ki, cellatl k yntemlerinin gcne olan gvenlerini kaybeden i kenceciler kendi yaratt klar efsaneye art k kendileri bile inanmaz olmu lard . Yoksa yenilgi y llar nda i kence odalar n kaplayan umutsuzluk ve utan havas ba ka trl da t lamazd .

unu da belirtelim ki, kitaptaki direnme rnekleri T KB davalar ndan yarg lananlar n tamam n kapsam yor. Birka kez getikleri i kence s navlar nda en yce direni rneklerini yaratabilmi Osman' n, Fatih'in, smail'in, Ataman' n (vd.) direni leri yoktur bu derlemede ne yaz k ki. Gene halen yazacak durumda olmayan Aysel Zehir'in, kendilerini yazma ekingenli inden kurtaramayanlar n,kavgaya "elveda" demi olanlar n, direni leri zgnlk ta mayanlar n, ya da ortalaman n zerine kamayanlar n da... Gerekli olan, en ileri dzeyi yakalayabilmi olanlar n birikmi tecrbeleriniaktarmakt , bu da ba ar ld san yorum. E er cellatlar n n srekli lm tehdidi alt nda tutulan kimseler bunlar yaz ya dkmeselerdi, t pk ehit yolda lar gibi tecrbelerini kendileriyle birlikte mezara ta -mak durumunda kalabilirlerdi.

kenceyi sulay p yarg lamakla kalmayan, ayn zamanda rezil eden bir direni ler kitab na her zaman

ihtiya vard

r bizimki gibi bir lkede. nk i kence dn oldu u kadar bugn de gndemdedir, bugnoldu u kadar yar n da gndemde olacakt r. Cudi da n n eteklerinden emniyet saraylar na, ubelerdenkarakollara, kylerden zindanlara kadar her yerde i kence yap lan bir lkede ya yoruz. Kasaplar Deresi gibi i kence mezarl klar olan, zorla d k yedirilen, al k grevinin 30'lu gnlerinde insanldrlen ka lke vard r yeryznde? ylesine bir gidi iindeyiz ki, sanki bir sre daha gese, halk kitleleri iinde i kence grmeyen kimse kalmayacak neredeyse.

Egemen s n flar n niyeti, halk m z ve nclerini manen kertmektir. Onlar kendine olan gvenini ve sayg s n kaybetmi kleler istiyorlar. Smrsz ve bask s z bir dnya u runa yrtlen byk mcadeleyi topraklar m zdan ebediyen skp atmak iin... Bunu ba ar rlarsa umutsuzlu u, boyune me ruhunu ve onursuzlu u lkeye hakim k l p, smr dzenini gvence alt na alm olacaklar. -kence denilen cellat baltas n kreltmek, onu i e yaramaz ve kfl bir silah haline getirmek as l bunun

iin gerekli i te. Bu kitapta bir dzinenin stnde devrimcinin direni i anlat l yor. Hepsinin de mesajlar n n ortak z

6

8/14/2019 Yaar Ayal

7/313

" kencede direnilebilir" szcklerinde yatmaktad r. Ola anst bir diren gerektiren bu grev, e er istenirse ola an insanlar taraf ndan pekl yerine getirilebilir. Adressiz Sorgular ' bitirdi inizde gre-ceksiniz: Sorgularda i kencecilerin tutsaklar na ynelttikleri btn sorular, adreslerini bulamayarak, gerisin geriye i kencecilerin kendilerine dnmektedir. Ama biz inan yoruz ki, bu direni lerden kar -lan dersler, zgrlk ve onur tutkunu yreklerdeki adreslerini sektirmeden bulacaklard r.

Ya ar Aya l

7

8/14/2019 Yaar Ayal

8/313

KENCEDE DREN ZERNE BAZI KISA DERSLER

"Bilesiniz ki boyun eemem ben, nk boyun ei bir kader szc. Oysa insan tutsakl-nn lm mhr sallanmaktadr tacnn zerinde, Sicilyal 'nn klc gibi. O bunu kabul edecek

mi? Yoksa ben mi teslim olacam? Ben teslim olmayacam." SHELLEY /Balar ndan Kurtulmu Prometheus'tan

Son on y lda d ve i kamuoyunu en ok megul eden konulardan biri ikenceydi, halen de k smenazalm da olsa yledir.kenceden lmler, kay plar, fiziksel ve psikolojik eziyet yntemleri, iken-ceye kar nlemler ve sulular n cezaland r lmas zerine azey yaz lmad . Geri bu abalar yetersizkald lar ve ou kez arp k biimlere brndler, ama devrimciler ve halk zerinde uygulananiddetinen iren, en kstah biimlerinden biri olan ikenceye kar mcadelede de belli bir rol oynayabildiler.

kencenin tehirinin her zaman gerekli bir grev olduuna bir diyeceimiz yok elbette. Hatta bu yn-deki abalara tutarl l k, sreklilik ve genilik kazand rmak gibi bir grev de var nmzde. Amaikencenin mahkum edilmesinde ya da ikencecinin yenilmesinde yeterli midir bu?kenceye kar fke uyand rmak, yayg n bir muhalefet gelitirmek ve onun dzenle balant lar n ortaya karmak nekadar gerekli olursa olsun, bu, onun yenilebileceini gstermeye ve ikence kurbanlar na kendine g-ven duygusu a lamaya yetmez.kenceyi mahkum edip lanetleyen onca kitap, makale veya paneldeas l eksik olan da budur ite.

kenceye kar mcadelenin ate hatt ndaki bu en nemli konusu, liberal ve revizyonist sylemin bur- juva hmanist gzyalar aras nda hep bountuya getirilmi, ihmal edilmitir. Bununla kastettiimizgzn k rpmadan yzlerce devrimcinin uruna can verdii, binlercesinin sakat kald ya damrlerinden ok ey kaybettii ikencede direni cephesidir. Bu yle bir cephedir ki, kalemle ya daszle deil dile ve t rnakla, hariten konuarak ya da yazarak deil kalenin iinde bizzat sava larak,kanla ve lmle yarat lm t r ve o, ne tarihin karanl klar na terketmeye, ne de belleklerden silmeyegelir.

Sonu olarak, sorun, ikenceyi tehir etmek, onu hafifletmek ve sulular cezaland rmak olamaz sa-dece. nk zaten kapitalizm koullar alt nda, hele Trkiye gibi siyasi zgrlklerin ilemedii bir lkede, ikenceyi tamamen ortadan kald rmak mmkn deildir. Ama buna kar l k, ikenceci bu-gnk koullarda da yenilebilir, ikencenin btn fonksiyonlar u ya da bu lde ilemez halegetirilebilir. Tabii eer ikencede direnilirse, geni ve salam bir direni cephesi yarat labilirse.

te bu yaz , ikenceye kar mcadelede ounlukla ihmal edilen bu yn zerindeki yakla m m z konu almaktad r.

I Egemen s n flar n, ikenceye, bir itiraf ettirme, cayd rma ve yola getirme yntemi olarak hukuksal bir biim verip, onu yasallat rd klar dnemler olmam deildir. Ancak s n f mcadelesi geliip halk ntepkisi bydke, plak zor yoluyla boyun edirmenin bu yntemi, art k a ktan savunulamaz halegelmitir. Byle olunca, srekli ve sistemli olarak yine uygulanm ; ama a ka savunulmadan, tart bir ikiyzllkle yasalara yasaklay c hkmler de konarak. Toplumdan ykselen ikence iddialar na ge-lince bunlar ya duymazdan gelinmi, ya da inkr edilmitir. Ancak gizlenemez hale gelindiinde kabuledilmitir ki, o da "mnferit olaylar" say lmak veya birka fanatiin hatta ak l hastas n n marifetiolarak gsterilmek kayd yla. Bylelikle, ikence, devlet cihaz n n fonksiyonlar ndan yal t lmaklakal nmay p, gvenlik gleri iindeki tek tek kiilerin davran lar na ve sal ks z gdlerine indirgen-mi, ar zi bir grnme brndrlmtr.

Psiko-tarihin sylemiyle konumaya merakl liberal ayd nlar n ve baz szde devrimcilerin grleride, daha inceltilmi ve daha dolayl olsalar bile, bundan pek farkl say lmazlar. Bunlara gre, ikence,

8

8/14/2019 Yaar Ayal

9/313

Trk ulusunun doas nda doutan varolan barbarl n, feodal kal nt lardan gelmeiddet duygusunun bir d avurumudur, hatta halk aras nda yayg n bir gelenektir. Ya da tarihsel aa l k kompleksinden vekltrel gerilikten kaynaklanan sado-mazoistik, psiko-patolojik bir olgu da denilebilir ona. Sonuta,ikence, k noktas ne olursa olsun her halkarda "s n flarst", igdsel, kr ve denetlenemezfaktrlere balanm olmaktad r.

Eer ikence olgusuna materyalist tarih anlay ve s n f bak a s ile deil de, znel psikoloji veidealist indirgeme yntemleriyle yakla l rsa, smrc s n flar ve onlar n hizmetkr durumundakiikenceciler aklanmak zorunda kal n r. kence; ilkel, sadiste ve canice bir eziyet yntemi, yine insan-l k d ve hayvans bir iddettir ama onun temelinde yatan as l ey, ne aa l k kompleksi, nesald rganl k gds, ne de kltrel geriliktir. Bu olgu, eer bilimsel bir tutarl l k isteniyorsa, yaln zcas n flar aras ndaki uzlamaz kar tl klar, siyasal sistemin s n fsal karakteri ve biimi, s n f mcadelesi-nin toplumsal-tarihsel koullar ve bu mcadeleniniddetlenme derecesi temelinde a klanmal d r.

Smrc s n flar n, ikenceyi, ok eski alardan beri ezilenleri ve ileri s n f n nclerini sindiripda tman n bir arac olarak kulland klar bilinmektedir. Ezenler, ezilenler kar s nda varl k koullar n ve egemenliklerini devlet cihaz gibi rgtlenmi bir iddet arac olmaks z n koruyamazlar.kence de, bu iddet cihaz n n zel kurumlar eliyle uygulanan sindirme yntemlerinden biridir ite. Sreklilik vesistemlilik kazanm devlet terrnn biimlerin den biri olarak ikencenin, Trkiye'deki genel ere-vesi de bu evrensel kural n d nda deildir.

Trkiye, dnyada ikenceyi ok uygulamas yla tan n r, ve belki de o baka hibir konuda bundan dahafazla kendi ad ndan sz ettirmemitir. lkenin btn k lalar nda, emniyet binalar nda, polis ve asker karakollar nda ikence yap lmayan yer yok gibidir. Emniyet binalar daha ina edilirken, ikence yap-maya uygun bir sisteme gre planlan rlar ve buralarda en ilkelinden en modernine kadar btn ikencealetleri mevcuttur. nk ikence, mahkemeleri, hapishaneleri ve idam cezalar n tamamlayan ve onla-r n etki gcn art ran bir mekanizma olarak dnlmtr.

S n f mcadelesi, kapitalist sistemde her zaman var olan nesnel bir olgudur. Buna bal olarak, egemens n flar da s n f mcadelesini bast rmak iin ikenceye daima gereksinim duyarlar. stelik ikence bir

disiplin ve hizaya getirme yntemi olarak her devirde uygulanmakla kalmaz, emeki s n flar n btnkesimlerini de hedef al r. Ama tabii en yayg n ve en yntemli uygulama alan bulduu kesim de kom-nistlerden antifaistlere ve ulusal kurtuluulara kadar uzanan kesimdir, yani mevcut dzeni y kmatehdidi alt nda tutan veya bu potansiyeli ta yan unsurlard r.

S n f mcadelesinin kapitalist dzeni en fazla tehdit ettii dnemler, ayn zamanda ikencenin en fazlayayg nlat dnemlerdir de. Bu bak mdan, ikencedeki t rman ve hayvans lama ile, toplumsal krizanlar , s n f mcadelesindeki ykselme veiddetlenme grafii aras nda dolays z bir ba bulunmakta-d r. Ulusal ve sosyal kurtulu mcadelesi ykseldike ikence de ykselir, zellikle de bast rmadnemlerinde doruuna kar. Dnya devrimler ve kar devrimler tarihi kadar, Trkiye'nin yak ntarihinden de karsamak mmkndr bunu: Krt isyanlar n n bast r lma y llar , eski TKP tevkifatlar ,12 Mart ve 12 Eyll dnemleri rneklerindeki gibi. Eer s rf 12 Eyll y llar nda siyasal nedenlerle 700

bin dolay

nda insan ikenceden geirilmi, bunlardan yzlercesi ldrlm, daha fazlas

sakat b

rak

l-m sa, bu, ikencenin idamlardan ve kur una dizmelerden ok daha fazla ve ok daha etkin bir ekildekullan ld n kan tlar.

kence, egemen s n flar n belli fke anlar nda intikam almak iin uygulad ktan atadan kalma bir al kanl km gibi grnr ilk bak ta. Ama eer siyasal maksatlarla yap lan ikence adi sululara yap -lanlardan ayr l rsa, bunun o kadar basit olmad , aksine siyasi polisin ikence yntemiyle birok eree birden stelik bilinli ve yntemli olarak ulamaya al t ortaya kar. Bu ereklerin analizindenhareketle, ikencenin, kar devrimin ideolojik, politik, rgtsel, hukuksal, ahlki ve psikolojik sald r srelerinin ayr lmaz bir paras olmakla kalmay p, ayn zamanda bunlar n kar m n ieren kompleve younlat r lm zel bir sald r biimi olduunu sylemek mmkndr.

kencenin s n fsal ilevi, siyasi polisin ondan bekledii k sa ve uzun vadeli ereklerden kolayl kla kar labilir. kencecinin acil hedefi, s rlar deifre edip, kiileri kendileri ve yoldalar aleyhine itirafazorlayarak, bu yoldan elde ettii bilgilerle devrimci yeralt rgtlerini kertmek, tasfiye etmektir. Bu

9

8/14/2019 Yaar Ayal

10/313

nedenle, sorgular n dzenleni biimi ve polis operasyonlar n n kurgusu bu acil hedef gzetilerek planlan r. Ama te yandan, ikence, sre, kapsam, eitlilik, ama vs. gibi bak mlardan zorla itiraf ettirmenin ok stnde bir mekanizmaya sahiptir.kence grenin zldkten sonra da gzalt ndatutulmas , TV'de tehir edilerek gnah kartt r lmas , sorgular n beyin y kama ve aa lama benzeri bir dizi bileeni iermesi gibi argmanlardan kar labilir bu.

Siyasi polis, ikence ettiklerine rgt s rlar n itiraf ettirtmekten baka, onlar yoldalar n n kar s nadikmek, ihanete ve pimanl a srklemek, ajanlat rmak, saf deitirtmek, aa lamak, y ld rmak,kiiliksizletirmek, disipline etmek, bedensel ve psikolojik bak mdan y pratmak da ister. nk bunu baarabildii lde devrimci hareketteki kan kayb n n h zlanaca n , dneklerin say s n n artaca n ,teslimiyeti ve tasfiyeci eilimlerin gleneceini, radikal mevzilerden liberal konumlara kaymalar olaca n kendi deneyimlerinden bilmektedir. Yan s ra, ikenceyi, korku ve y lg nl k yaratarak potansiyel unsurlar devrimci rgtlerden uzak tutmak iin de kullan r. Sonu olarak, devrimci hareketkar s nda ikenceye, hapis cezas , idamlar ve hapishane benzeri gzda ve slah yntemleri zinciri deeklenerek, rgtleri kertmenin tesinde y ld rma, cayd rma ve slah etme gibi birbirini tamamlayanilevler yklenir.

Burada hemen sorulmas gereken soruudur: Gerekten de, burjuva devleti ikenceyle ulamak iste-dii bu amalar na ulaabilmekte midir?kence dalgas n n en yksek olduu yenilgi dnemlerinin ve yenilginin sonular n n su yzne kt ard k dnemlerin analizi bunu dorulamaktad r. Byle dnemlerde, genellikle devrimci hareketingelimesi geici bile olsa durdurulur, yeralt rgtleri kertilir, rgtler a r bir kan kayb na urat -l r, ihanetler ve firarlar artar, tasfiyecilik eilimleri geliip glenir, ideolojik ve ahlki rme derinle-ir, paralanma ve blnmeler genelleir... En baya revizyonist dnlerin ve en a r oportnistteorilerin temelleri byle zamanlarda at l r. Gelecekte banba olacak dnek efler ve ajan provokatrler de byle zamanlarda ortaya karlar. Kukusuz bu sonular tek bir etken deil, birok etken bir arada yaratmaktad r; ama emniyet binalar ndan askeri kararghlara, hapishanelerden kymeydanlar na kadar uzanan ikencenin pay hi de az deildir bunda.

Her ey bir yana, ikencenin, dier terr yntemleriyle birlikte devrimci hareketi ok ynl olarak erozyona uratt kesindir. Tabii te yandan, bunun, sosyalist ve devrimci demokratik hareketingelimesini durdurduu da sylenemez. Bylesi dnemlerde, ken ve ryen unsurlar yan nda, onla-r n kar s nda alternatif bir duvar rerek dirilmeyi Ve eliklemeyi gerekletiren dinamik gler devard r. Eer kar devrim ikenceden azami sonular elde edebiliyorsa, bu her eyden nce, onunnlenemez gcyle deil, devrim glerinin ikence kar s ndaki donat m eksikliiyle ilgilidir.kenceyenilmez bir g deildir; onun y k c etkisi, direnmenin yarataca muazzam kar glezaptedilebilir. T pk y ld r m n paratonerle zaptedilmesinde olduu gibi.

II Trkiye devrimci hareketi, yakla k yetmi y ll k bir sreci kapsayan tarihi boyunca ikenceye kar direnmede ya yla ters orant l bir gelime kaydetmitir. Yani hareket bydke direnenlerin say s klm, direnme eiliminin zlme eilimine a r basmas bir trl salanamam t r. Doal olarak, bu, sre boyunca zlme pratiklerinin zlme teorilerine, zlme teorilerinin tekrar zlme pratiklerine dnp durduklar k s r bir dng yaratacakt r. Nitekim 1971 ncesi kuaklar n, dnden bugne, direnme teorisi demeye lay k ne bir politik belge, ne bir an , ne de bir roman b rakmamalar biraz da bundan kaynaklanm t r.

Byle bir gemiin, gnmze, direnme politikalar ve gelenekleri ta maktan ziyade, zlmeyi kader sayan teoriler b rakmas doal say lmal d r. Poliste zlmeyi olaan gsteren bu teoriler ylesineoktur ki, bunlar n her biri zaman n ak iinde hem "masum" zdeyilere ve basit sloganlara dn-m, hem de geni kesimlere yay lm bulunmaktad r. Bundan dolay , bu alanda belki de ilk yap lmas gerekeneylerden biri, zlmeyi teori dzeyine kartan bu anlay larla mcadele etmektir.

Bunlar aras nda, "insan direni inin de fiziksel bir s n r vard r" eklinde formle edileni, etraf nda en

10

8/14/2019 Yaar Ayal

11/313

geni taraftar kitlesi toplayan teorilerin ba nda gelir. rnein, hareketi iinde nder konumunda olan biri mahkeme sorgusunda,"btn bu yap lanlara kars direnebilmek ve as ls z sulamalar kabul etmeyerek direni i srdrmek, her geen gn fizik olarak bu a r gl g slemek (...)olanaks zla makta idi" diyebilmitir. Burada sylenenler, her ne kadar ikence gren birinin mahkemenndeki masum bir ikence tehiri gibi grnyorsa da, gerekte zlmenin mazeret beyan yoluylateoriletirilmesinden baka bir ey deildir.

Asl nda bu fizik teorisinin z, nce insan biyolojik bir varl a indirgeyip, sonra da sosyalist bilincinve insan iradesinin dinamik roln kmsemekten ibarettir. Aksi takdirde, insan ile hayvan, ncsava ile s radan insan, tarihsel inisiyatif ile klece boyun ei aras ndaki fark nerede kal r? Halbukitarihsel materyalizme itenlikle inanan biri, ikence gibi zgl bir alanda bunun tam tersini, yani"in-

san direni inin fiziksel bir s n r yoktur" grn savunur. Geri nesnel ve znel koullar olmad - nda, ne kiiler ne de partiler salt iradi abalarla ve keyfi olarak istedikleri ereklere ulaamazlar, bukoullar n stne kamazlar. Ama tarihsel gelimenin yasalar ndan ve nesnel gerekliin bilgisindeng al p, zgr iradesini ve tutkusunu bu dorultuya yneltmi bir komnist iin, insan direniinins n rlar hibir zaman bylesine dar olamaz.

Baka mcadele alanlar ndan olduka farkl olan ikencede direniin kendine zg yasalar vard r.Doa, insana, kalbin ya da beynin durmas gibi belirtilerle llebilen bir fiziksel lm s n r koymu-tur kukusuz. Bununla birlikte, bu lm s n r n n yenilmeyle bir ilgisi yoktur; nk bilin ve iradelm gze al p lm gze almak tamamen bunlara bal d r o s n ra kadar dayanabilirse, insanfiziken lr ama direnme mcadelesini de kazanm olur. Dolay s yla, ikencede direnite belirleyicirol oynayan ne fiziksel yap , ne gnlerin say s , ne de ikencenin a rl d r; aksine insan n bilinci veiradesidir. Bunun iin, doan n insana u noktaya kadar zlmez,u noktadan sonra zlr, diyefiziksel bir s n r koyduunu iddia etmek, son derece glntr. Byle bir mant k, daha bir tokat bileyemeden zlenler ile lnceye dek direnenleri a klama gcnden yoksundur. Bu da, direnmeyefiziksel s n r koyan n doa deil, znel idealizmin ve bklgen iradesinin hkm alt ndaki kk burjuvan n beyni olduunu gstermektedir. Yoksa zlmektense lm yeleyip, en a r ikencelerekatlanan ve lm an na kadar yenilmeyen birok devrimci bu teoriyi oktan rtmlerdir.

kencede zlmeyi, ideolojiden ve politikadan yal t p, insan fizyolojisine indirgeyerek a klayan buayn kimseler, kendilerini mazur gstermek iin grdkleri ikenceleri rktc bir dille anlat rlar.Olumsuz anlamda "ikence edebiyat " dediimiz ak m, ite, ortak zellii karamsarl k ve y lg nl k olan bu anlay sahiplerinin rndr. Mahkeme sorgu ve savunmalar nda, belge ve an kitaplar nda,, siyasidergilerde ve yenilgi art yazarlar n yap tlar nda bunun rnekleriyle s k s k kar la r z. Bunlar nhemen hepsinde de, ikence, korkun bir k alt nda, onu yaayan da yaamayan da rktecek vey lg nl k a layacak tarzda anlat l r. kence odas nda yaln zca dehet, lm ve kan grlr. Ve iken-ceci kar konulamaz, yenilemez bir canavar iken, ikence gren boynundaki tasmayla ekildii her yana srklenebilen zavall bir yarat kt r sanki.

Bu tr literatr, kendine tip olarak itiraf lar , dnekleri, zlenleri seer; tema olarak ikencededirenmenin imkans zl fikrini iler, insan kltr ve baya lat r r. Tabii bunlar okuyucuda korku,tedirginlik, kendine gvensizlik ve panik yaratmaktan baka bir ie yaramaz. Asl nda, bu, eline geir-dii devrimciyi, nce ikencenin dehetiyle korkutup kendisine gvenini sarsan, sonra da onu maneny kmaya ve zmeye al an polisin yapt klar yla ok yak n bir benzerlik iindedir.

Kukusuz insan bedenine ve ruhuna ak l almaz eziyetler yapan, bunu haftalarca, hatta aylarca srdrencellatlar n yapt klar nda dehet verici, rktc birok yan vard r. Bu korkun ikenceler kar s nda,iradesini kullanamay p, bildii son eye dek zlen ve polisin elinde bir oyuncaa dnen zavall kurbanlar da yok deildir. Ama bunlar ikence odas ndaki gerein sadece bir yan d r. Dier yandan,en a r ikencelere uramas na kar n, az n bile amadan, granitten bir kaya gibi salam durarak,saklad s rlar n ikencecinin asla ulaamayaca bir ykseklikte tutabilen devrimciler de vard r. te bu noktada, en zalim ikencecinin bile stnl tkeniverir; ondan sonra canavar n aresizlik, acizlik ve yenilgi krizleri balar. Hiddetle indii kafan n zerinde, kpkten yapma bir canavar gibi, tuz buzolur o zaman ikenceci. Dolay s yla, gerein bu yzn gstermeyen, grmezden gelen her literatr ikiyzl ve korkakt r, stelik dorudan ikenceciye hizmet eder. reten, savaan, yaratan, eskimi

11

8/14/2019 Yaar Ayal

12/313

olan y kan ve yeniyi kuran gerek sosyalist ve devrimci insan kltp, olumsuzu, rm ve l-m ne karmak iren bir baya l kt r. nk byleleri geree s rt evirip, direnen Prometheus'uyceltecekleri yerde, ikencenin korkunluu kar s nda diz kerek Tanr Zeus'u yceltirler.

Bahane teorilerinin, zlmeyi"normal" ve "insani bir durum" diye aklayarak, baya ve s radanolana dolayl yoldan vgler dzen baka varyasyonlar da vard r. Byleleri, zlmenin davaya, r-gte ve insan kiiliine verecei a r zararlar hesaba katmazlar; o yzden de soruna tek yanl olarak ikencenin mahkumiyeti ynnden, yani burjuva hmanizmi cephesinden bakarlar.kenceninkorkunluu lsnde yenilen insanlara, zellikle de sempatizan unsurlara hogrl yaklamak gerekir bir yerde. Ama bu, nderlerin, rgt ekirdeini oluturan kadrolar n polisin nnde dizkmelerine kay ts z kalmak, bunu "insani bir durum" diye normal kar lamak anlam na gelmez.zlmek, her komnisti ve devrimciyi alaltan, geici olsa bile, onu dman n n zavall bir aletidurumuna dntren bir anormalliktir, normalden bir sapmad r. Bunu grebilmek iin, zlmenin,yoldalar n n lmne veya y llarca zindanlarda srnmelerine neden olmak ve devrimin itibar n ayaklar alt na alarak, belli bir sre de olsa dman n yarar na al mak anlam na geldiini hat rlamak yeterlidir. Yce ideallerin savunucusu ve s n f n ncs olarak politika sahnesine kmak, bilerek veistenerek seilmesinin yan nda, insana byk sorumluluklar ykleyen ciddi bir meslektir. Bu mesleingereklerini yerine getirmemekle kalmay p, stelik rgt y k c s pozisyonuna dmek asla ho grle-mez.

zlmeyi teori dzeyine karmak, her zaman yaz p izilerek yap lmaz. Bu bazen, zlmenin"teorisiz teorisi" diyebileceimiz ilgin biimlerle de kar kar m za. Buradaki btn hile suskunluk noktas ndad r. Mesela nderlerinin ve kadrolar n n hemen tamam na yak n zld halde, sanki orgtn bu alanda hibir problemi yokmu gibi davran lmas nda olduu gibi. TBKP, Ayd nl k ve baz ortayolcu ak mlar n ony llar boyunca yapt klar budur. Bunlar, bir yandan kadrolar n poliste direnmeruhuyla eitme sorununa kar kay ts z kal rlarken, bir yandan da yukardan aa hepsi de zlm olsalar bile buna ses karmazlar. Ne bir kimse eletirilir, ne k dem drlr, ne de rgtten herhangi bir kii at l r. ounluu zlm bir rgt bir ey olmam as na ayn konumlan la yoluna devamederse, bu, ad konmam eski politikan n izlenmesi, yani zlmenin yeniden retime sokulmas de-mek olur. Oysa, devrimci tarih, en byk tehlikelerin daima suskunlukla geitirilen ve ona kar mcadele edilmeyen alanlarda ortaya kt klar n retir.

Hemen her siyasal grupta ortak olarak grlen bir baka arp kl k da, zlme kavram na en dar, di-renme kavram na ise en geni anlam n yklenmesidir. Buradaki hile basittir: Hem zlme hem dedirenme kavramlar n n anlamlar gerek yerlerinden oynat l r ve aralar ndaki s n r izgisi iyice bulan klat r l r. Bylelikle, her iki halde de zlenleri direnenler saf nda gstermek mmkn olur.rnein, bir yandan, grev ald organ ve ayn organdaki yoldalar n polise a klamak, kendi evinive ilikilerini vermek, kat l nan eylemleri say p dkmek vs. zlme say lmaz. te yandan, direnme, polisin bilmedii bu yzden de fazla s k t rmad baz kiilerin ve eylemlerin saklanmas na veya polisin yklemeye al t eylemlerin baz lar n n kabul edilip baz lar n n reddedilmesine indirgenir.

zlmeyi mazur gstermek zere icat edilmi daha baka rnekler de vard r: "Devrime hizmet edebilmek iin ya amam gerekiyordu" , "ldrmelerini ok istedim ama ldrmediler'' , "elektrik okuyla bilincimi kaybettim" , "ila vererek iradem d nda konu turdular" , "ba kalar konu uncabana bunlar kabul etmek d t" , "ifadeyi okutmadan imzalatt lar" , "eylemleri kabul ederek rgtmn propagandas n yapt m" vs. gibi. Amau var ki, bu bahaneci grler aras ndaki farklar ne olursa olsun, sonuta bunlar n hepsi de yamur damlalar gibi birbirlerine benzerler ve amalar zlmeyi hakl gstermektir.

Oysa gerek devrimci bir hareket hem dman n ikence tezgah nda yenebileceine inan r, hem deteorisini bu inan zerine kurar.kencede yenilmeyi doal gren veya byle bir sorun yokmu gibidavranan bir hareket ise, hibir zaman baar l direniler sergileyemez. nk teorisi devrimci olmaya-n n pratii de devrimci olmaz.

12

8/14/2019 Yaar Ayal

13/313

III kencede direnilmeli mi? Neden ve nas l direnilmeli? Bu sorulara verilen cevaplar, en az toplumdakis n f ve tabakalar kadar eitlidir. Kimilerine gre ikencede konuup konumamak fazla nemli deil-dir, nemli olan itiraf olmamak ve kar kampa gememektir. Kimileri ikenceyi kiiliklerine ynelik bir zorbal k olarak grdkleri veya ceza almaktan ka nd klar iin direndiklerini sylerler. Kimileri

ise direnme gerekesi olarak "insanl k sevgisi" ni ve "arkada l k duygusu" nu gsterirler, rneinikencede direnen biri,"oysa o an benim iin evim, arkada lar m o kadar k ymetli ki, deseler dnya-n n btn olaylar n kabul et, hemen kabul edece im" demekteydi.

kencede direnmeyi, anlay olarak, insanl k ve arkadal k sevgisine, zorbal a duyulan tepkiye, kii-sel ve ahlaki deerlere, feodal yiitlik duygusuna ya da ceza alma korkusuna dayand ran insanlar nsay s az deildir. Ne var ki direnme gerekliliinin bu tr deerlere indirgenmesi, hareket noktas ola-rak ta d sakatl klar nedeni ile, direniin s n f d motivasyonlar etraf nda ve arp k olarak gelime-sine neden olur. rnein hareket noktas olarak bunlar alan bir kimsenin rgtne ve ideallerine zarar vermesi, apolitik davran lara girmesi, polislere yalvar p yakarmas , onlar kendisinin devrimciolmad na ikna etmeye al mas , davaya kfretmesi, kiisel namusunu devrimci namusunun stne karmas hi de a rt c olmayacakt r. Hatta bunun da tesinde, direnmeyi, dier eyler pahas na salt

rgt s rlar n n korunmas na indirgemek bile bu sonulara yol aabilir.Marksizm-Leninizme ve devrim davas na inanan birinin direnmesi iin say s z nedeni vard r: Kendineolan sayg s , yoldalar na sadakati, dmanlar na duyduu nefret, onurunu korumak gibi. Ama bunla-r n hibiri de tek balar na direnme gereinin asli nedenlerini oluturmazlar. nk direnmenin enindesonunda gelip dayand , ortak paydas alt nda topland as l nokta ne kiiliin korunmas , ne insaniduygular, ne de dmana duyulan nefrettir. Bir devrimci, her eyden nce, komnist idealleri, urunasavat sosyalizm davas ve bunlar n cisimletii rgt iin direnir. Kiiliini ve bireysel karlar n deil, davas n ve rgtn savunur. Dierleri ancak buna bal ve bunun trevi niteliinde deerler olabilirler.

Bunun nedeni, ikencede direniin, kar devrim gleriyle bizim aram zda ideolojik, politik, rgtsel,ahlaki ve psikolojik btn cephelerde cereyan eden topyekn ve zel trde bir mcadele olmas d r.Mademki ikenceciler bizleri ajanlat rmaya ve itiraf lat rmaya, dnekletirmeye, kiiliksizletir-meye al yorlar ve ayn zamanda bilincimizi ve irademizi tahrip etmek, kendimize ve davam zagvenimizi sarsmak, mcadeleden al koymak iin hapse atmak ve manen y kmak istiyorlar; o halde,direniimiz de btn bunlar kar lamaya ve etkisizletirmeye ynelik olmal d r, olmak zorundad r.Salam bir zemine oturan ve baar l sonular elde eden bir direni, ancak bu btnsellik ak ldatutulduunda ve asli etkenlerden kopulmad nda mmkndr.

Bir kez polisin eline getikten sonra rgt, idealleri ve devrimci kiilii koruman n direnmeden bakayolu yoktur. Hi kimse byk tehlikeleri ve katlan lmas zor ac lar gze almaks z n, polisi aldataca- n sanarak ve durumu idare ederek direnebileceini sanmamal d r, hele taktiini byle bir anlay zerine hi kurmamal d r. Byle bir taktik ilk sars nt da, ilk bocalama an nda, hatta ikence yap lma-dan nce bile iflas etmeye mahkumdur. nk binlerce devrimciyi yak ndan tan ma olana bulmaklakalmay p, geni bir deneyim kazanm ikencecileri kand rmak bu yer yer mmkn olmas na ra-men o kadar kolay deildir. Onun iin, bir devrimci, en bata bilincine ve iradesine, kararl l na,fedakarl na ve korkular n yenebilmesine gvenmelidir.

Direnmede ilk art, ikencenin her eidine katlanmaya ve bunlara sonuna dein gs germeye haz r olmakt r. kencenin ne gibi biimler ald n bilirsek, kendimizi buna haz rlamam z ve oyuna gelmek-ten ka nmam z da o kadar kolay olacakt r.

Bilindii gibi, ikence, ilk elde bedensel ve psikolojik olmak zere ikiye ayr l r. Bedensel ikence,falaka, ask , elektrik, a ve susuz b rakma vs. gibi bir dizi ilkel ve modern yntemden oluur. kence-nin bu kanl ve vahi biiminde ama bedene yklenmek suretiyle kiinin beynini teslim alarak irade-sini k rmak, direncini felce uratmak ve sonra zmektir. Sahte kur una dizme sahneleri, ceset gs-terme, srekli olarak korkun ve garip sesler dinletme, nnde yak nlar na ikence yapma ve tecavzetme vs. gibi yntemlerden oluan psikolojik ikence biimi ise, dorudan doruya kiiyi korkutmaya,

13

8/14/2019 Yaar Ayal

14/313

onu ruhsal bak mdan kertmeye ve ikencecinin hakimiyeti alt na almaya yneliktir. Asl nda, her ikiikence biimi de i ie ve birbirini tamamlayacak ekilde uygulan r.

Bununla birlikte, ikenceci, konuturmak iin sadece cellat yntemine yani bedensel ve psikolojik ikence yntemlerine bavurmaz. Cellat ynteminin bir tamamlay c s olan Papaz yntemine de bavurur. Bu yntemde, baz ikenceciler "iyi insan", "ilerici polis" pozlar na brnerek sohbet, ikna,sat n alma, vaatte bulunma, ayr cal k verme gibi hile taktiklerini kullan rlar. Burada da ama ayn d r:Kiiyi zmek, onun ideallerine ve rgtne ihanet etmesini salamak.

Baz devrimciler, Cellatlar n en a r ikencelerine kar direnirler, ama s ra Papaz taktiine geldiindekolayl kla tuzaa derler. Bu nedenle Papaz n aldatmacalar na kar uyan k olmak, maddi ikenceleregs germek kadar nemlidir. Eer Papaz n oyununa gelinmek istenmiyorsa, yumuak laflara kanma-mak, kar s ndakinin dman olduunu hibir zaman unutmamak, polislerle tart malardan ve onlarlasamimi olmaktan ka nmak gerekir. Baz lar sanki k rk y ll k ahbapm gibi ikencecilerleakala rlar ve onlarla uzun uzun tart arak szmona ikna edip kazanmaya al rlar. Bunun ad na da "rgtn vedevrimin savunulmas ", "propaganda" denilir. Oysa devrim ve sosyalizm zerine tart man n, siyasisavunma yapman n (ifadelerde), kar l kl sohbetin yeri asla ikence odas olamaz, olmamal d r. Byle bir tutum, hem Papaz n tuza na dmeyi kolaylat r r, hem de polisin dman n daha iyi tan mas nave rendiklerini sonrakilere kar kullanmas na yarar. kencede Marksizm-Leninizmi, rgt vedevrimci onuru koruman n en iyi yolu: lm pahas na da olsa konumamak, susmak ve bir devrimci-nin ciddiyetini tak nmakt r.

kencede direnmenin her somut duruma uygulanabilecek haz r reeteleri yoktur. Direnme biimi,somut duruma, kiinin yakalanma nedenine, rgtsel konumuna, al ma alan na ve hatta yakaland yere ve zamana gre deiir, deiebilir. rnein legal alanda al an ve polisin hakk nda fazla bir ey bilmedii bir kiinin direnii ile a r bir sutan aranan ve hakk nda ok ey bilinen bir bakas n n dire-nii bir ve ayn biimde olamaz. Veya ifade vermeyi reddetmek bir kimse iin rnek bir direni olur-ken, kuku zerine al nm bir bakas n n ayn eyi yapmas zararl sonulara yol aabilir. Burada as lnemli olan, her somut durumu ak ll ca deerlendirmek ve kurallar buna uygun bir yarat c l kla ya-ama geirmektir. Dolay s yla, hibir devrimci direnme biimlerini yerli yersiz uygulamaya kalk ma-mal , direnmenin de kendi llerinde yarat c l k isteyen bir sanat olduunu unutmamal d r.kencede ideal direni tavr ; sahte kimlik zerinde direnmek, ifade vermeyi reddetmek, tutanaklar imzalamamak ve yzletirmelerde kimseyi tan mamakt r. Bu durumda, hem polisin bilgi edinmesi ve belgeler zerinde tahrifat yapmas nlenmi, hem de onun iradesi zerinde tam ve kesin bir zafer eldeedilmi olacakt r. Elbette direnmenin bu biimi, btn kadro ve sempatizanlar n nne mutlakauygulanmas gereken tek biim, kesin bir ilke sorunu olarak getirilemez. Bunu, ancak durumlar byle bir direnii gerektirenlerle, nk durumun hafiflii, legal bir sula gzalt na al nmak vs. bu biimigerektirmeyebilir direngenlikleri ve kararl l klar buna uygun olanlar ve gnlller yapmal d r. Yoksaok ileri hedeflerle balay p, ard ndan freni tutmayan bir otomobil gibi gerisin geri gitmek vahim bir zlmeyle sonulanabilir.

Direnmek bak

m

ndan, gerek kimlii kabul etmekle etmemek veya ifade vermekle vermemek ara-s nda nitelike bir fark yoktur. As l nemli olan her iki halde de dmana tek kelime s r vermemek ,asla konumamak t r. Ve tabii kendisinin ve bakalar n n aleyhine olabilecek belgeleri imzalamamak,tehiste bulunmay kabul etmemek ve sokakta dolat r lmay reddetmek de buna dahildir.lke edinil-mesi art olan ve gerilenmemesi gereken as l bunlard r ite.

Baz lar poliste konumamay salt adam yakalatmamak, ev adresi ve eylem vermemekle s n rlayarak, bakalar n n itiraflar n ifadesinde tekrarlamay , kendileri ve bakalar aleyhindeki baz sulamalar kabul etmeyi, suu lenlerin ve arananlar n zerine atmay , yoldalar n n urayabilecei yerleri ve kodisimlerini vermeyi, tip tarifinde bulunmay , rgtn eylem planlar ve yntemleri hakk nda a klamayapmay zlmeden saym yorlar. Oysa ayr ayr kiilerden toplanan byle bilgiler tek bir merkezde birletirildiklerinde, rgtn birok s rr ortaya km olacak ve polisin rgt y kmas kolaylaacak-

t

r. Baz

s

rlar bakalar

taraf

ndan itiraf edilmi olsalar bile, onlar

onaylamak ve ifadede tekrarlamak bize dmez. Ayn ekilde, polise, nemsizmi gibi grnen bilgileri vermek de bize dmez. nk byle yapmak eer bunlar nemsiz olsalard , polis onlar bizden almaya, bize de tekrarlatmaya al -

14

8/14/2019 Yaar Ayal

15/313

mazd sadece bilinmeyen baz s rlar n a a kmas na hizmet etmekle kalmaz, kendimiz ve bakalar aleyhindeki su delillerini de pekitirir.

IV

Direnmeyi istemek, hatta bunun iin doru kurallar formle etmek, direnmeyi salamada tek ba

nayeterli deildir. Bu bak mdan, direnmenin, hangi ortamda, hangi aralarla haz rlan p salanabileceiortaya konmadan, ve bu uurda al lmadan bir ad m dahi at lamaz. Zaten kadrolar ndan direnmele-rini isteyip de sonu alamayan rgtlerle, bunu yaama geirmeyi baaranlar aras ndaki as l fark buradad r.

kence tezgah , proletarya ile burjuvazi aras ndaki, devrimle kar devrim aras ndaki, faizm ve gerici-lik ile sosyalizm ve devrimci demokrasi gleri aras ndaki mcadelenin k ran k rana srd zorlu bir aland r. Sava n kurallar n n ac mas z olduu, stelik kurallar n tek tarafl olarak kar tarafa belirlen-dii ve nmzde konumak ya da direnmek d nda baka bir alternatifin b rak lmad bir alanda,eer yenilmek istemiyorsan z ok gl olmak ve birtak m niteliklerle donanmak zorundas n z.

kence alt nda yrtlen sorgular boyunca insan bedeni youn bir ikence bombard man alt nda tutu-lur. Bedensel ve psikolojik ikence ile insan n kiilii ve dnce sistemi fel edilerek teslimiyetsalanmak istenir. Ama ne var ki, direnip direnmemede fizyolojik yap n n belirleyici bir nemi olmaz.nk ikence alt ndaki insanlar ister atletik vcutlu olsunlar, ister marazi yap l olsunlar, ister imanve uzun boylu olsunlar, isterse c l z ve k sa boylu olsunlar yap lanlardan aa yukar ayn ac lar ekerler. Bedensel salaml n belli bir faydas olsa bile, bu, sonucu tayin etmeye yetmez. te yandan,ayn eyi yetenek eitsizlikleri, miza farkl l klar ve benzer trde baka eyler iin de syleyebiliriz.

Direnmek d nda baka alternatif olmad na, fizyolojik yap ve miza farkl l klar belirleyici nemta mad na gre, geriye,u soruyu ayd nlatmak kalmaktad r: yleyse, direnmede belirleyici olan as letkenler nelerdir?

Bu sorunun en k sa cevab , rgtsel ortam ve rgte as l ieriini veren ideolojik ve politik izgiek-

linde olabilir. Geri direnmenin her derde sihirli bir forml yoktur, ama yine de direnme ruhu vegeleneinin zerinde boy at p yeerecei veya yeeremeyecei, az yeerebilecei belirli ideolojik,siyasi, rgtsel, sosyal, ahlaki vs. alanlar sz konusudur.nsanlar n direnme kapasiteleriyle sahipolduklar fikirler, teoriler, grler, inanlar, ahlak anlay lar ve politik mevzilenmeler aras nda ok yak n bir ba olduu, say s z deneyimlerle, dorulanm t r. Aksi takdirde, ikence alt ndaki bir insan nkomnist ya da modern revizyonist, devrimci demokrat ya da liberal, anar ist ya da lmpen olmas n nsonucu etkilemeyeceini iddia etmek pek gln olacakt r.

Gerek s n flar gerekse bireyler konumlar n n ve tarihsel grevlerinin bilincine ancak ideoloji alan ndavarabilirler. Ayn ekilde, komnistler de dayand klar s n f proletarya ile kapitalist sistem aras ndakiuzlamazl n ve bu kar tl n zm demek olan kapitalizmi y kma ve yerine sosyalist toplumukurma tarihsel grevinin bilincine, Marksist-Leninist ideoloji arac l yla ula rlar. Bir baka deyile,

sosyalist ideoloji, gereklikte kendini gsteren sreleri ve yasalar nesnel olarak yans tmakla kalma-y p, ne srd sistemli felsefi, politik, ekonomik, hukuksal, kltrel, ahlaki vs. dnce ve gr-lerle ii s n f n kurtulua gtren yolu da gsterir. Bu anlamda, genelde ekonomik ve sosyal gelime-nin nesnel yasalar n n gerekletirilmesinin zorunlu znel koulu olarak i grrken, zelde de bireyin bu dorultudaki mcadeleye etkin ve bilinli olarak kat l m na, onun manevi ve ahlaki nitelikleriningelimesine hizmet eder.

Dolay s yla, sosyalist dnya grne sahip olmak, ikencede direnme greviyle baka mcadelealanlar nda olduu gibi kar kar ya olan bir devrimciye, iinde bulunduu gereklii ve onun geli-im ynn kavramak, dman n zaaflar n ve devrimin olanaklar n grmek, en kt durumda dahiyolunua rmay p amalar dorultusunda korkusuzca yrmek, kararl l k ve gelecee gven duygusukazand rmak gibi zellikler salar. Direnmek iin gerekli olan militan ruh ve devrimci coku, elik

irade ve devrimci ahlak gibi zelliklerin oluup yetkinlemesine yard mc olur, insan n maneviniteliklerinin gelime yolunu aar. Ayn zamanda, bu olumlu nitelik ve erdemleri amal bir ak l l k

15

8/14/2019 Yaar Ayal

16/313

8/14/2019 Yaar Ayal

17/313

lua, korkuya, gvensizlie, karars zl a, inan zay flamas na, irade ve girikenlik krelmesineanstan mad klar bunlar birer basamak yap p kk burjuva rgt taraftarlar n zdkleri zaten ispatgerektirmeyen olmu bitmi bir gerektir. Ama bu arada kk burjuva ideoloji ve politikalar n ifla-s yla sersemlemi, siyasal perspektifleri tepetaklak olmu, rgtleri da lm ve hayal k r kl na ura-m kimselerin ok kolay zldkleri de ortaya km t r.

Tabii u da var ki, ikencede direnmek bak m ndan kk burjuvazinin ideolojisi sadece yenilgi y llar iin deil, at l m y llar iin de dayan ks zd r. nk bir kk burjuva sosyalisti iin polise yakalan pikenceye ekilmek de kk apta bir yenilgidir. Onda byk yenilgilerde grlenlere benzer bozulmalar dourur. Bu, ikencenin, kiiyi, iinden ancak byk bir diren ve gl bir irade gerekti-ren zorlu bir mcadeleyle k labilecek katlanmas zor bir ortama sokmas ndan kaynaklan r.

Baz lar , polisteki zlmelerinin gerek nedenlerini kamufle edebilmek iin, ikencedeki tav r ileideoloji ve politika aras nda byle bir ba kurulmas na muhalefet ederler. Bunu rtmek iin de kendiuydurduklar , "direnmek e ittir Marksist-Leninist olmakt r" formlnn eletirisi ard na gizlenirler ve bu formln yanl l n n argman olarak proletarya d ak mlar n da direnebilmelerini, ilk ikenceyeal nd klar nda direnenlerin sonradan zlmelerini ya da devrim saf n terketmelerini gsterirler. Bun-lara gre, yenilgi y llar ndaki yayg n zlmeler "nesnel durumun etkisi" , "s n fsal kken" vs. gibifaktrlerle a klanmal d r.kencedeki tav r ile ideoloji ve politika aras ndaki dolays z ba rtmek iin ne srlen bylesitekil rnekler hibir ey kan tlamazlar. Asl nda bu tr itirazlar olsa olsa bilinli insan eylemini ideolojive politikadan arand rarak, ona "s n flarst" bir rol yak t rma sapmas n ifade ederler. Toplumsal bilincin ve s n f mcadelesinin eitli biimlerini ideolojisizletirme anlay , modern revizyonizminve kk burjuva sosyalizminin birok eidinde grlen eski bir hastal kt r.

"Direnmek e ittir Marksist-Leninist olmakt r" forml k smen doru, ama genelde eksik ve yanl bir formldr. Poliste direnme tavr , s rf sosyalist dnya grne sahip olanlara zg bir tav r olmad n-dan, fazlas yla basit ve mekaniktir. Dnyada ve Trkiye'de, Marksist-Leninist olmad halde yiitedirenen, hatta lm seve seve kucaklayan say s z devrimci km t r. Devrimde proletaryan n

mttefikleri olarak yer alan ve devrimci potansiyel ta yan her s n f ve tabakadan insan ndirenebilmesinin nesnel olanaklar vard r.

Nitekim bunlar iinde radikal devrimci politikalardan en fazla etkilenen, davalar na itenlikle inanm ,yoldalar na sad k ve mcadelenin atei ierisinde militan zellikler edinmi unsurlar direnmilerdir.Zaten halk na bal , onuruna dkn, smr ve zulme derin bir nefret duyan kk burjuvadevrimcilerinin, yurtseverlerin direnmeleri de gerekir.

Ama bu, direnmeyle her s n f n kendi ideolojisi ve politikas aras nda bir balant olmad anlam nagelmez. Sorun, "direnmek eittir Marksist-Leninist olmakt r", "zlmek eittir kk burjuval kt r"gibi basit formllerin tesindedir. Sadece sosyalist dnya grne sahip olanlar deil, eit anslardaolmamakla birlikte kk burjuva sosyalistleri de direnebilirler kukusuz. Ama ite as l sorun da bun-dan sonra balamaktad r. Marksist-Leninistler ile kk burjuvalar birbirinden ay ran temel ltler,her eyden nce, ikencede direnmenin dier alanlarla balant lar nda, onun ieriinde ve rgt a- p nda kazand boyutlardad r.

Bu farklar yakalamak bak m ndan 12 Eyll y llar tipik zellikler gsterir. Bunlar olgulardan karsanm sonular olarak yle s ralayabiliriz:

Birincisi, Marksist-Leninistler, kk burjuva devrimcilerinden farkl olarak, direnmeyi bir yaam biimi haline getirmiler ve neredelerse orada d ar da, ikencede, cezaevinde, yani s n f sava m -n n her cephesinde direnmilerdir. kincisi, kk burjuva devrimcileri direnmeyi k s rlat r r vedarlat r rlarken, komnistler direnme normlar n derin bir ideolojik ve siyasal ierikle kavray puygulayarak, hem ierike hem de biim bak m ndan en ileri noktay temsil etmilerdir. ncs,komnist bir rgtte direnme, tali, rastlant sal ve kiisel zelliklere bal bir tav r deil, aksine rgtngeneline egemen durumda bulunan, tutarl , srekli ve zengin bir gelenektir. Kk burjuva rgtlerdeise, bu, kesintili ve zay f bir gelenek olman n tesine geememi, her zaman kk ya da ok kk

17

8/14/2019 Yaar Ayal

18/313

bir az nl kla s n rl kalm t r.

V Polis, genellikle rgt yaant s zay f, iradece gsz, siyasal bilinci gelimemi, militanl k ruhu eksik

ve devrimci eylemin ateinden gememi insanlar

daha kolay zer. Hele bylelerinde rgt ruhununzay f olduunu, yoldal k balar n n gelimediini, zellikle de rgtyle aras nda sorunlar bulundu-unu kefettiinde, sonu almak iin bunun stne stne gidecektir. Polisin, eline geirdii insanlar ilk andan itibaren rgtnden koparmaya, onlarda nderlere ve yoldalara olan gveni sarsmaya veubede tek balar na birer birey olduklar psikolojisini yerletirmeye al mas n n alt nda yatan espri budur. Zaten bir devrimcinin rgtle olan manevi balar bir kez kopar l p arada bir atlak yarat ld m ,art k o kiinin direnme potansiyeli byk lde k r lm demektir. Ad rgt veya parti olup, amafiiliyatta yasal bir tart ma kulb durumunda bulunan rgt mensuplar n n kolayca zlmelerinin bir nedeni de, bunlar n Leninist rgt yaant s ndan uzak olmalar ve dokuca zay f bulunmalar d r.

Bunun iin, poliste direnme sorunu, her eyden nce, sosyalist ideoloji ve politikalar etraf nda, Leni-nist normlara uygun biimde rgtlenmi bir nc mfrezeye sahip olma sorunudur. S n f bilincininyksek olduu, kadrolar n n politik eylemin eitici ve elikletirici okulundan getikleri ve ok ynlolarak gelitirilip disipline edildikleri bir yksek okul olmas yla, rgt, direnebilmek iin gerekli btnzelliklerin nceden haz rlanmakla kalmay p, ayn zamanda bir potada eritildikleri yerdir de. Siyasiiktidar uruna mcadeleyi her koul alt nda yrtmede ustal k kazanm , s n f n ve emeki kitlelerinen sekin unsurlar n bar nda bar nd ran ye Leninist ilkeler etraf nda rgtlenmi bir nc mfrezeyesahip olmak, bu bak mdan, sadece tek tek bireyler olarak direnmenin deil, topluca ve en az fire vere-rek direnmenin de olmazsa olmaz kouludur.

kence, zindan yaam ve daraac , komnistlerin nne kabilecek tehlikelerden sadece baz lar d r.Devrim sava lar , bunlar n d nda da birok zorluk ve bask yla kar laacaklar, dman taraf ndandaima y ld r lmaya ve imha edilmeye al lacaklard r. Zaten s n f sava m n n deneyimi iinde ortaya kan Leninist parti retisi bunu dikkate alarak, gizlilik, rgtlenme mekanizmas , yelik standartlar ve kadrolar n manevi nitelikleri gibi birok eyi bu temelde formle etmitir. Eer byle olmasayd , parti, burjuvazinin ve faizmin a r sald r lar n gsleyemez, srekliliini koruyamaz ve devasagrevlerin stesinden gelemezdi. Bu yzden, J. Stalin,"Partimizin yesi olmak, herkesin harc de il-dir" der, ve "zorluklar ve f rt nalar atlatma" n n yegane yolunun,"i i s n f n n evlatlar , zorlu un ve sava m n evlatlar , anlat lmaz yoksunluklar n ve yi ite abalar n evlatlar " olmaktan getiinivurgular.

Her trl gl gslemeye haz r kadrolar halk iinde saf halde bulunmazlar. Aksine, ii, kylve dier emeki kesimlerden gelme sekin unsurlar n partiye al n p, belli bir politika ve ruhla eitilme-leri gerekir. nk retinin bilimsellii ile s n fsal dinamizmini, parti yakla m yla devrimci ruhu birletirebilecek, sosyalist ideolojiyi rgt bilinci ve devrimci eylemle yourabilecek tek ve en iyi okul partidir. Parti yaant s , kk burjuva, feodal ve lmpen yaam tarz ndan ve al kanl klardan ar nmak kadar, iyi bir direnii iin gerekli ve zorunlu proleter cesaret, demir disiplin, kolektivizm ruhu vestn sorumluluk duygusu gibi zelliklerin de kazan ld yerdir. Leninist normlar n derin bir ideolojik ve siyasi kavray na sahip bir parti, bunun iin, teoriyle pratii kaynat rmak, politik eylemin eiticive ar nd r c ilevinden yararlanmak, bu dnmde sosyal bilincin btn formlar n gelitirmek verasyonel bir nesnellikle devrimci tutkuyu birletirmek gibi btn yntemleri kullan r. Ayn zamanda,korkular n yenilmesini, sosyalist ahlak n yerlemesini, militan ve sava ruhun gelimesini ve salam bir karakterin olumas n salar.

Eer kadrolar byle bir parti yaant s iinde ok ynl bir devrimcileme sreci yaam larsa, onlar iin, a r ikencelerle kar la nca kolayca zlmek zaten sz konusu olmaz. Belki rgte s zabilmi baz sallant l unsurlar veya en zay flar zlecekler ama as l ekirdek direnecektir. Esasen ihtilalciuzlamazl a sahip bir partinin kadrolar ; sadece polis, cezaevi ve mahkeme geninde deil, i orayagelmeden, yani d ardaki s n f kavgas nda da iyi s nav verirler. Zaten sorunun bu yn ok dahanemlidir. Yani polise dp direnmeden nce yakalanmamas n , gizlilii iyi uygulayarak mcadeleyia k vermeden yrtmesini baarabilmek... O zaman, devlet gvenlik glerinin sald r lar n ustal kla

18

8/14/2019 Yaar Ayal

19/313

savuturabilmek ve kavgadan en az kay pla kmak mmkn olacakt r. Bir yandan illegal al may legal al mayla doru birletirip "siyasi polisle mcadele sanat nda" ustalaarak yakalanmamak, beriyandan da yakalan nca konumamak ilke budur. Bir rgtn varl n n ve srekliliinin korunabil-mesi, bu iki kural n birletirilmesine s k s k ya bal d r.

Geri militanca mcadele eden devrimci bir rgt kay p vermekten ka namaz, kay plar mutlakaolacakt r. stelik baz salam olmayan unsurlar ikenceleri gsleyemeyip zleceklerdir. Bu du-rumda, olas zlmelere kar daima tetikte olmak ve rgt bir nlemler dizisiyle z rhland rmak gerekmektedir. Eer rgtlenmede Leninist ilkelere bal kalm yor ve gizlilik zengin bir ierikleuygulan yorsa, zlenlerin verecekleri zarar ok fazla olmayacakt r. Bundan tr, gerek d a kar ,gerekse ite, herkesin her eyi bilmedii, gerekenin ancak gerektii kadar n bildii, s rlar n namusgibi korunduu, organlar ve kiiler aras yatay ilikilere izin verilmeyen, polisin "iine yarayacak listeve belgeler bulundurmaktan zellikle ka n lan ve operasyonlar s ras nda nlemlerin zaman nda veacilen al nd bir rgtsel yap kurmak, olas zlmelerden en az zararla kman n tek yoludur. Ama buna kar l k, bir rgtte legalizm egemense, s rlar her dzeyde yukar dan aa , aa dan yukar veyatay olarak deifre olmusa, bo boazl k, havac l k ve i dkmecilik alm yrmse, merkezi veyerel rgt birimlerine rk unsurlar kolayl kla mevzilenebilmilerse, bir durumda zlen birkayneticinin veya itiraf n n o rgt bir-iki operasyonda ke gtrmesi srpriz olmayacakt r.

Nitekim Marksist-Leninist rgtlenme ilkelerini bir tarafa b rakm , legal ve yar legal, ba sonu belir-siz ve alabildiine gevek oportnist rgtlerde, zlmenin genel bir eilim olmas hi de a rt c deildir. 12 Eyll y llar nda iki- operasyonda daha fazla deil kertilmi rgtler bu bak mdantipiktirler. Bunlarda nc ile art aras ndaki s n rlar belirsizdir. rnein kadrolar n belli nitelikler k s-tas al narak seilmemeleri, ye ve ye adaylar yla sempatizanlar aras nda bir ay r m yap lmamas ,rgt iinde tzk kurallar n n egemen k l nmamas , nc mfrezeyle kitle rgtleri aras ndaki fark ndikkate al nmamas gibi. Ayr ca ideolojik ve siyasal donan m zay fl yan nda, gizlilik, demokratik merkeziyetilik, eletiri ve zeletiri ve devrimci geleneklere bal l k gibi mekanizmalar da iyi ilemez bunlarda. Parti yesi formasyonuna sahip olmayan ayd n, liberal, kariyerist ve brokrat unsurlar enstten en alta kadar rgt organlar nda yer alabilirler. ye olmaya bile lay k olmayan fazla say da -rk unsurun merkez organlarda grev ald ktan s ka grlmtr. Byle olunca, rgt sadece korkak kk burjuvalara deil, polis ajanlar n n s zmas na da a k hale gelmektedir. Ve sonuta, nispetensakin olan gnlerde gemisini yrtebilen bu tr rgtler, f rt nal gnler geldiinde kolayl kla alaboraolabilmektedirler.

Burada, Lenin'in, Ekonomistler, Menevikler ve Tasfiyecilerle devrimciler rgt, parti yelii, gizli-lik, profesyonel devrimcilik vs. zerine yrtt polemikler k yor kar m za. Ekonomistler (dahasonra Menevikler), parti teorisi ad na, her grevci iiyi, her solcu profesr, her eylemci renciyiiine alabilecek, yar legal ve dernek tipinde bir rgtlenmeyi savunuyorlard . Meneviklerin vetasfiyecilerin savunduklar parti modeli, s n fa nderlik iin gerekli fonksiyonlar iermedii gibi,zorluklan ve f rt nalar gsleyebilme zelliine de sahip deildi. Lenin ise tasfiyeci grlerin kar -s na devrimci teorinin nemini vurgulayan, parti yelerinin nitelii, disiplin, gizlilik, profesyoneldevrimcilik vs. gibi konulara ok nem veren btnlkl tezlerle kt . O'na gre, proletarya partisi,salam malzemelerle ve dayan kl temeller zerinde ina edilmeli; proletaryan n devrimci eylemgnlerinde olduu kadar, apra k ve zor gnlerinde de savaabilecek bir organizmaya sahip olmal idi.Burjuvazinin demir balyozuna kar tahta tokmakla sava lamazd .

Lenin'in rgt teorisi, siyasi polise kar mcadele ve ikencede direni iin gerekli btn haz rlay c koullar rtk olarak iinde ta maktad r. rnein, "byle bir rgt esas olarak devrimci eylemi mes-lek edinmi kimselerden olu mal d r" tezi, konumuz bak m ndan alt zellikle izilmesi gereken bir sorundur.

Bildiimiz gibi, proletaryan n nc mfrezesinin varl ve faaliyetlerinin sreklilii ile, profesyoneldevrimci ekirdek aras nda doru bir orant vard r. Tam da bu nedenle, siyasi polis, operasyonlar n veikencelerini as l bu ekirdek zerinde younlat r r. Bu, hem rgt madden ve manen ayakta tutan-lar, hem de rgt s rlar n kendilerinde toplayanlar profesyonel devrimciler olduklar iin byledir. Bu balamda, ikence tezgh , burjuvazinin zel olarak yetitirilmi en antikomnist, en siyasallam ve

19

8/14/2019 Yaar Ayal

20/313

en profesyonellemi elemanlar yla, devrimin en bilinli ve en sekin sava lar n n kar kar yageldikleri bir arp ma alan d r. Buradan kar lacak ilk sonu, en ok yklenilen cephede, en salamolma gerekliliidir. Eer bir rgt temel direklerini kavram n olumlu anlam nda profesyonel devrimci-ler zerine kurabilirse, sadece ikencede iyi direnmekle kalmaz; ayn zamanda onlar etraf nda dalgadalga genileyen yak n ve uzak sempatizanlar da manyetik etki alan alt na eker.

Bizim gibi s n f mcadelesinin engel ve zorluklarla s ka kar lat bir lkede, profesyonel devrimci-lik olgusu, daha zel bir nem ta r. Buna ramen eitli rgtler profesyonel devrimcilii dernekilik,sendikac l k, gerillac l k, dergicilik gibi tek yanl ve s biimlere indirgeyerek bozuma uratm lard r.Halbuki profesyonel devrimcilik insanlar n yeteneklerinin ve niteliklerinin tek bir ynehapsedilemeyecei ok ynl ve btnlkl bir kavramd r. Eer bu meslek kk burjuva yaam tar-z na gre biimlendirilir ve aileden kopmak, dernekilik yapmak gibi s biimlerde anla l rsa, hibir zaman yetkinlemi bir sava rgt yarat lamaz.

Profesyonel devrimcilik, parti ayg t n n belli bal zelliklerini kendiahs nda yans tan bir ayna gibi-dir. Parti, kapitalizm koullar alt nda bile gelecein sosyalist insan n n niteliklerini ve ilikilerinimmkn olabildiince yerletirmeye al an bir organizma, sosyalist ideolojinin, devrimci s n f ahlak n n ve kltrnn egemen k l nd bir ta y c , bir nc ayg tt r. Ayn ekilde, komnist militanda, dnya gr, siyasal davran lar , yaam tarz , zel mlkiyet dnyas yla balar n kopar , ahlak ve psikolojisi ile, bugnn izlerini ta yan ama gelecei de temsil eden yeni tipte bir insand r. O, buna,ideolojik ve politik dzeyini srekli ykselterek, sermaye dzenine kar savaarak, s n f mcadelesiiinde pierek, devrimci ruhunu ve cokusunu canl tutarak, kapitalizmin etkilerinden ar narak,kolektivizm duygusunu gelitirerek ve kahramanl klar gsterebilmek kadar, s radan ilerde de sab rlave titizlikle al arak ulaabilir. Genelde parti, zelde partili insan bu zellikleri kazanabildii ldesalamlaacak, yenilmezlik kazanacakt r.

te, poliste direnmenin as l z buradad r. Sorun bir kez yaam n devrim ve sosyalizm davas n ndoldurduu, nndeki engelleri amaya istekli ve kararl , szyle z bir, ba ememeyi ve idealleriniyksekte tutmay karakter edinmi profesyonel devrimciler yetitirmek olarak konduunda ve bu d-zey tutturulduunda, geriye fazla bir ey kalmayacakt r. Byle bir devrimci, ister bir sokakta k st r ls n,ister idam sehpas na ekilsin, ister zindana kapat ls n, isterse ikence tezgah na al ns n davas na ihanetetmeyecek, hepsinde de ayn ihtilalci tavr koyacakt r.

VI Kimileri devrimci politikan n alan n temel konularla, genel strateji ve taktiklerle s n rlama eilimigsterirler. Tabii bu, s n f mcadelesinin ana ynlerinin eklentisi durumundaki baz zel alanlar n ih-mali pahas na yap l r. Bu durumda, o alandaki mcadelenin bilinli ve planl gelimesinin yerine,kendiliindencilik teorisi geirilmi olur.

kenceye kar mcadele ve ikencede direnme sorunu bu tutumun tipik rneklerinden biridir. Dev-rimci hareketin bu alanda direni politikalar oluturmaya; yol gsterici tezler, kurallar ve talimatlar formle etmeye kar genellikle ilgisiz kald , daha dorusu yara ka ma fobisiyle hareket ettiigrlmektedir. Halbuki polisten hapishanelere kadar geni bir uygulama alan bulan ikence bu y-nyle politik bask n n en yayg n ve en vahi biimlerinden biriyken, direnme ynyle de ideolojik,rgtsel ve ahlaki boyutlar olan politik bir savunma arac nitelii ta d ndan, ihmal edilecek gibideildir.

kenceye kar mcadelede ne yap labilir? Bu alanda komnistlere ve devrimcilere den grevleri iki bal k alt nda toplayabiliriz: Birincisi, ikencenin tutarl ve kapsaml bir ekilde tehir edilmesidir.Tabii bunun, ikenceyi hedef alan bir tak m demokratik reform talepleri dorultusunda yarat lacak toplumsal bir muhalefet hareketi ve ikencecilerin cezaland r lmas ile desteklenmesi gerekir. Ne var ki, ikencecinin biri gitse dieri gelecek veya ikence bir dnem azalsa bir baka dnem artacakt r.Dolay s yla kapitalist sistemde ikenceyi bir tak m idari, yasal ve ahlaki engellerle ortadan kald rmayakalk mak ki ikencenin tamamen yok edilmesi devrimin ve sosyalizmin iidir ham hayaldir.kincigrev ise, kenceye kar direnmeyi btn devrimci saflara yayarak, ikencecileri kendi kalelerinde

20

8/14/2019 Yaar Ayal

21/313

yenmektir. Eer her iki grev de, i ie ve birbirlerini tamamlayacak tarzda yerine getirilirse, iken-ceye kar mcadele ancak o zaman s zlanma ve ac nd rma edebiyat n n tesine geecek ve politik direnie onurlu bir alan aabilecektir.

Direnmeyi, bireylerin tavr ndan rgt tavr na, rgt tavr ndan da devrimci kitlelerin tavr na dn-trme grevi, zel bir direnme teorisiniart koar. Byle bir teorinin varl , yaln zca herkesin her eye s f rdan balamas na ve her defas nda kar lat glkleri el yordam yla yenerek, y llar ncekefedilmi olan yeniden kefetmesine son vermekle kalmaz. Ayn zamanda, direnmenin srekliliine,sreklilik iinde geliip zenginlemesine ve uyuklayan glerin harekete geirilip kitlesel bir direni cephesinin oluturulmas na da hizmet eder. Bilmeden yapmaya, azdan oa s raman n bundan baka bir yolu da yoktur.

Direnme teorisinin ilk grevlerinden biri, ikenceyi reten ve besleyen nesnel temeli, ona kaynakl k eden toplumsal elikileri ve yan s ra, ikence ile ilgili baka eyler aras ndaki balant lar ortayakoymakt r. Bu, onun, hem alternatifi olarak kt yan lsama "teorilerinin temelsizliini ve sapk nl - n gstermek, hem de byle bir teorinin asli grevi olan direnmenin ama ve aralar n incelemek bak m ndan gereklidir. Elbette kadrolar ve bireyleri direnmeye haz rlayan ideolojik, politik, sosyal,rgtsel ve ahlaki faktrleri olduu kadar, direnmenin dier zel ve dolay nd aralar n kar tlar yla balant lar iinde incelemek de teorinin grevidir.zgn bir alan olarak, ikencede direnmenin de kendine mahsus kurallar ve nirengi noktalar vard r.Direnme teorisi bunlar bulup karmakla ykmldr. nk bir teori, izleyicilerinin ak l yrtme,nesnel gerekleri alg lama, muhakeme etme, sonu karma ve yeni koullara abuk uyum salamagibi yeteneklerini ancak bu sayede bileyebilir. rnein, bir devrimcinin, ikencenin btn aamalar boyunca nelerle kar laaca n , daha a k bir deyile Cellat ve Papaz n kendisine ne gibi yntemler uygulayabileceini, her evrede nne kmas muhtemel isel ve d sal tehlikeleri, tabii en bata da btn bir sre boyunca sadakatle uymas gereken ilke ve normlar bilmesinde say s z fayda vard r.Ayn ekilde, ikence odas ndaki insanlar n dncelerini, duygular n , korkular n , ac lar n , yan lg la-r m, tereddtlerini, gzlemlerini ve hatalar n bilmesi de yararl olacakt r.

te yandan, bunlar kavratmada kullan lacak aralar n trnn ne olaca sorunu pek o kadar nemlideildir. Bu, teorik kapsaml incelemeler, tezler ve kurallar formlasyonu tarz nda olabilecei gibi,romanlar, an lar ve rportajlar eklinde de olabilir. Hatta bunlar n birbirlerini tamamlay p glendire-cek tarzda yap lmalar en uygunudur. Burada as l nemli olan, kiiyi, nce gerek kavray olarak ge-rekse ruhsal bak mdan ikence s nav na haz rlamak, sonra bilmemekten gelen yanl ad mlardan vegereksiz korkulardan kurtarmak veen sonu direniinde baar ya gtrmeyi salamakt r. undan do-lay : Bir direniinin ikenceye kar haz rlan rken genel olarak Marksist-Leninist teoriyi renmesiyetmez, ayr ca onun zel bir direnme teorisiyle o alana adapte edilmesi de gerekir. Bu, bir sporcunungenel bir idmanla yetinmeyip, yar aca bran n zelliklerini hesaba katan ek bir idmana gereksinimduymas na benzetilebilir.

Marksist-Leninist teorinin genel mant ndan da karsanabilecei gibi, direnme teorisi, hibir zaman

donmu bir kal

p deildir. Yani bir kez formle edildi mi art

k onu yenilemeye ve zamana uydurmayagerek yoktur diye dnlmemelidir. Aksine, onun her evrede ortaya kan yeni olgulara bal olarak takviye edilmesi, zamana uydurulmas ve gelitirilip zenginletirilmesi artt r. Eer s n f mcadelesi-nin koullar nda grlen sertleme ve yumuamalarla deien ikence taktikleri dikkate al nmaz, bun-lar ad m ad m izlenmez, her byk operasyondan gerekli dersler kar lmaz ve kar lan bu dersler tazesi tazesine kadrolara aktar lmazsa, ne direnmede baar kazan labilir, ne de gelenein srekliliisalanabilir. Baz lar ite bunu yapamad ktan, 12 Mart dneminde kazand klar s n rl deneyimlerden karsad klar basmakal p formllerle yetinerek, s rf bunlarla 12 Eyll y llar n gsleyebileceklerinisand klar iin hsrana urad lar. Veya tzklerine zlmenin ihanet olduunu ve rgt s rlar n verenlerin at laca n yazmakla sorunu zebileceklerini sand lar.

Dier yandan, direnme politikas denince biroklar bundan ikence s ras nda uygulanabilecek ilke ve

kurallar

anlarlar. Asl

nda bu, yani direnme politikas

n

n ikence sonras

ndaki sreten ve rgtlenme politikas ndan soyutlanmas , zlme teorilerinin mucitleri taraf ndan yarat lm bir maniplasyondur.Oysa, direnme teorisinin bu yn de, en az dier ynler kadar dikkate al nmak zorundad r.

21

8/14/2019 Yaar Ayal

22/313

Komnist bir rgt, kadro ve taraftarlar n n polisten getikten sonraki durumlar n olup bitmi bir s-re olarak gremez. Tersine, ondan sonra da yap lmas gereken grevler vard r: kenceden geenkiilerin durumlar n n orant l olarak incelenmesi, deifre edilmi s rlara kar nlemler al nmas ,ajanlat rma olas l n n gzden geirilmesi gibi. Ayr ca ikenceden geenlerin direnenler/zlenler eklindeki kaba bir tasnifiyle yetinilmemesi, aksine bunlar n ideal direnme, direnme, s n rl kabul,k smi zlme, nemli derecede zlme, tam zlme, pimanl k, itiraf l k vs. gibi kapsaml ve titiz bir kategorilendirilmesi de gerekmektedir. Elbette bu, sz konusu kategorilerdekilerden her birininrgtsel konumu, deneyim derecesi, rgte verdii zarar, grd ikence, hatalar na kar tutumu(vs.) ile de ilikilendirilmelidir. Bunu, kiilerin apsis ve ordinatlar n n al nmas yoluyla ikencedekikoordinatlar n n bulunmas ilemine benzetebiliriz. Bylelikle, yaln zca herkes hakk nda sal kl bir deerlendirme yap lm olmakla kal nmayacak, zlenlere kar al nmas gerekli nlemler, bunlarayap lacak yard mlar, d lamalar veya cezaland rmalar da objektif ltlerle belirlenmi olacakt r.

Byle bir yakla m kimilerine a r l k veya gereksiz bir igzarl k gibi grnebilir. Ancak bunlar yap l-madan bir rgtn direnenler ordusuna dntrlmesi salanamayaca gibi, sekter ya da liberalhatalardan ka nmak da olanaks zd r. Trkiye solunda bu alanda rastlanan iki yanl tav r olan sekter ve liberal hatalarayle bir bak ld nda, bunu anlamak zor olmayacakt r.

Sekter tav r; ikencede direnenler ve hafif zlenler d ndakileri d talama, aa lama ve bunlar nhatalar n dzeltmelerine yard mc olmama biiminde kendini gsteriyor. Geri Trkiye devrimcihareketinde egemen olan zlme eilimi, dolay s yla da liberal anlay lar olduundan sol sekter tav r-lara yenilgi y llar nda hareketimizin belli kademelerinde bunun baz grngleri ortaya kt fakatzamanla dzeltildi bu nispeten daha az rastlanmaktad r. Ancak kk burjuva s n f kkenindenkaynaklanan sab rs zl k ve gereksiz keskinlik eilimleri, yine de devrimci harekete zarar veren bir hastal kt r. Sektarizmin bu alandaki hatalar n n temelinde ikencede direnmeyi devrimciliin adeta tek k stas olarak grmek gibi bir dar grllk yatmaktad r. Bu yzden, sekter tipler, ihanete denler vedzelmesinden umut kesilenler d ndakileri kazanmaya, onlaraans tan y p yard mc olmaya kar ilgisiz kal yorlar, hatta itici ve d talay c tav rlarla bunu engelliyorlar. Halbuki polise ilk dndegen olmak, deneyimsizlik, safl k, direnmenin nemini kavrayamamak gibi nedenlerle zlen, amasonradan kendisini dzelterek rnek direniler gsteren ok say da devrimci vard r. Eer bu unutu-lursa, devrim iin savaacak birok insan dzene doru itilmi ve davaya zarar verilmi olacakt r.

Bundan kat kat daha yayg n olan liberal tav r ise, poliste zlme eilimi a r basan rgtlerin adetaortak zellii gibidir. Bu rgt nderlikleri, gerek bulunduklar konum, gerekse hareketlerine verdik-leri zararlar ne olursa olsun, zlenlere kar hemen hibir tav r alm yor ki bunlar ellerini yoldalar -n n kanlar na bulam olsalar bile, buna kar sessiz kal yorlar. Sonuta, yneticiler ve yeler, ister sermayeye ve faizme kar mcadele alan n terketsinler, ister poliste zlsnler, ister cezaevindedmana teslim olsunlar, isterse mahkemelerde gnah karts nlar, yeni bir canlanma dnemine girildi-inde eski mevkileri neyse orada kalabiliyorlar. Bylece, o rgt tutulduu hastal k ne kadar a r ve bula c olursa olsun, hibir tedavi grmeden, hibir mikropsuzlat rma ilemi geirmeden yolunadevam ediyor. T pk , 12 Mart'ta poliste ktekilde zlen baz lar n n, daha sonra nderlie devametmekle kalmay p, bunlar n 12 Eyll'den sonra eskisinden de berbatekilde zldkleri haldeimdiyine ayn yerlerini korumalar nda olduu gibi.

zlmek, kar devrimin zoru kar s nda ka n lmas mmkn olmayan irade d bir zay fl k deildir.Bilinte ve kiilikte gedikler amayan,ubeden k nca kendiliinden tamir olacak geici bir sende-leme de deildir. Aksine, iradede ve ideolojik-siyasal kavray ta meydana gelen liberal bir yar k, eer tedavi edilmezse burjuva ideolojisinin oradan s z p btn bnyeyi zehirleyebilecei bir urdur. Ciddi bir zeletiri yap lmadan, geni bir cephede ve ok ynl bir dzeltme sreci yaanmadan, birtak m rgt-sel, politik, eitsel ve ahlaki nlemler al nmadan bu yaray iyiletirmek olanaks zd r. Belkisempatizanlarda daha geni bir esneklik gsterilebilir, ama bu, nderlere ve kadrolara kar s n rs z bir tav rs zl a dnrse sonu felaket olur.

Sz konusu Mevlanac tutumun kkleri kk burjuvazidir. Dmana u ya da bu ekilde teslim ol-may ho gstermek ve rgtn kaderini rk unsurlara terk etmek, olsa olsa derin bir oportnizminifadesi olabilir. stelik bu tav r, birtak m ideolojik, politik, rgtsel ve ahlaki zaaflar n uzant s olduu

22

8/14/2019 Yaar Ayal

23/313

iin, poliste zlmenin kendisinden daha tehlikelidir.

Sekter ve liberal tav rlar ikiz karde gibidir; birbirlerini besler ve kolayl kla birbirlerine dnrler.Gerek komnistler bunlar n hibiriyle de uzlamazlar, uzlamamal d rlar. Tersine, bir yandan, enrklere neter vurur ve herkese hak ettii yeri verirken, te yandan da zlenleri hatalar n dzeltebilecekleri uygun yerlere getirir ve gerektiinde bir ruh doktoru gibi davranmas n bilirler. Amaas l olan nderlii ve ekirdei salam ve gvenilir unsurlar zerine ina etmektir. Tek doru ve lkeli politika da budur.

VII Trkiye devrimci hareketi iinde polis s nav n n bilanosunu karmak sz konusu olduunda, biridirenme eilimini a r abartan, dieri bunu btnyle inkr eden iki kamplamadan sz edilebilir.Ama z t noktalardan hareket edip, tahrifat l k gibi ortak bir noktada buluan her iki kamp n, bir dier ortak yanlar n n da poliste zlmek olmas a rt c olmasa gerek.

Birinci kamp, Trkiye solunun bir btn olarak poliste direndii, buna kar l k zlmenin tali plandakald iddias ndad r. Asl nda, bu iddia, nesnel gerei ba aa edip, tersine evirmekten baka bir ey deildir. Devrimci hareketin genelinde direnenler aritmetik olarak topland klar nda belkikmsenmeyecek bir yekn ortaya kabilir, ama direnmenin esas ak m haline geldiini kan tlamayaasla yetmez bu. Aksine, 12 Eyll sonras nda direnenlerin ve zlenlerin dikkatli bir analizi yap l rsa,elde edilen sonucun bunun tam tersi olduu, yani zlenlerin k byk bir oranda a r bast klar gerei kar ortaya. stelik devrimci rgtler poliste olduka kt bir s nav vermekle de kalmam lar,dier alanlara oranla at malar, hapishaneler, idamlar vs. en dk performans da bu alanda gster-milerdir.

Objektif gerekleri z t bir kutuptan arp tan teki kamp ise, polisten yznn ak yla kan kimseolmad n , olsa bile bunun istisnadan teye gemediini sylyor. rnein stanbul merkezli bir dergi"sorun tek tek bireylerin tavr ndan ok, rgtlerin tavr dzeyinde ele al nd nda ortaya kan tablo, poliste a k bir yenilgi ya and d r" demektedir. Krt kkenli bir grup ise bunu ok daha ileri gtr-yor: "Poliste uygulanan yntemler kar s nda u ya da bu biimde zaaf gstermeyen, yani kelimenintam anlam ile direnen ve 'devrimci tav r' koyan insan yok gibidir." Anla laca gibi, biri rgt dze-yinde iyi s nav veren yok demeye getirirken, br dorudan doruya direnen tek bir kii bile olmad - n iddia edecek kadar inkarc olabilmektedir. Oysa biz kendi ad m za poliste sadece tek tek bireyler olarak deil, rgt dzeyinde de yenilmediimizi rahatl kla syleyebiliriz. Hareketimizin nderliinintamam , kadrolar n n ise ounluu ikencede yiite ve korkusuzca direnmilerdir. Gereksiz bir alakgnllle dmeksizin sylemek gerekirse, bu, abartmas z Trkiye devrimci hareketinintarihindeki ilk ve tek rnektir. stelik bu direni sadece nicel olarak deil nitel olarak da, yani srekli-lii, direkenlii, kararl l , yarat c l , ierik ve biim zenginlii bak m ndan da buna uygundur.ans veya tesadf ii olmad ise, ok uzun gemii ve dier eyler bir tarafa, 12 Eyll y llar gibirastlant lara imkn tan mayan nispeten uzun bir dnem boyunca srdrlmesinden de kar labilir.

Burada hakl olarak hareketimizin direnmedeki bu baar s n n s rr n n nereden kaynakland sorulacakt r. Direnmede kiisel gurur duygusu, feodal deerler, ceza korkusu, kendini ispatlama vs.gibi etkenler mi rol oynam t r? ddia edildii gibi "kk rgt" olman n ya da rgtn "seme adam-lar"la kurulmas n n bir pay var m d r bunda? Yoksa ikencede direnme Marksist-Leninist olman n tek k stas olarak grlp, enerji salt bu alana aktar ld iin mi direnilmitir? Akl ba nda olan biri by-lesi mant k yrtmelerle, sz edilen niteliklere sahip bir direniin a klanamayaca n bilir. Kald ki, bu tr yak t rmalar al p, teker teker rtmek hi de zor deildir.

kencede direni, belki de, rastlant lara ya da ikinci nc dereceden etkenlere en azans tan yanmcadele alanlar n n ba nda gelir. Hele, sorun, direnmenin tek tek kiiler dzeyinden rgt tavr dzeyine s rat lmas oldu mu bunlar n rol hemen hemen s f ra der. Dolay s yla direniimizin baar s n n bu denilenlerle hibir ilgisi yoktur; aksine o, hareketimizin tarihsel gelime sreci boyuncagerekletirdii nitel ve nicel deiimlerin, ideolojik/politik/rgtsel ve ahlaki cephelerde salad dnmlerin, genel ile zeli, teori ile pratii birletirebilmedeki yeteneinin doal bir sonucudur.

23

8/14/2019 Yaar Ayal

24/313

Hareketimizin, temellerinin ilk at ld 12 Mart dneminde, evre olmaktan gelen ok say da zaaflar vard . Ama bu dnemde Marksist-Leninist bir izgiye ve rgtlenmeye sahip olmamakla birlikte, dahao zamandan militan ve sava baz zellikleri vard . Bu militan zelliklerin tutarl , srekli, btnlklve salam bir nitelik kazanabilmesi iin, kk burjuva sosyalizminin erevesinin a lmas ve Leni-nist bir profesyonel devrimciler rgtnn yarat lmas gerekiyordu. Nitekim hareketin kendi kendiniama srecine girdii ve hatalar ndan ar nmaya al t daha sonraki y llarda, Marksizm-Leninizmeve proletaryaya yneldike kk burjuva devrimciliinden ad m ad m uzaklat ve komnist nitelikle-rini gelitirdi. Bu hedefe kendiliinden deil, modern revizyonizme ve kk burjuva sosyalizmi trle-rine kar uzlamaz bir mcadele iinde, brokratik ve liberal kokumuluklar bir tarafa itilerek ve pek ok sert s n f mcadeleleri ortas nda var ld .

1979 y l , hareketimizin, bir yandan kk burjuva devrimciliinin son zincirlerini de k rarak Mark-sizm-Leninizme evrildii, bir yandan da grup yap s na son verip komnist bir rgt haline geldiitarihsel bir dnm noktas yd . nk art k Leninist ilke ve normlar etraf nda rgtlenmi bir profesyo-nel devrimciler rgtne ve z itibariyle Marksist-Leninist olan bir genel siyasi platforma sahipti. Bu,ayn zamanda her trden oportnizmle araya net s n rlar ekmek, rk ve sallant l unsurlar d ta b rakarak demir disiplinli, kanatlardan ar nm , dnce ve eylem birliine sahip bir yap kurmak dademekti. Daha sonraki y llarda kadrolar n siyasi bilinlerinin ve deneyimlerinin ilerletilmesi, profesyo-nel devrimcilik k staslar na gre yetitirilmesi, kk burjuva yaam tarz ndan kopar lmalar ve proletaryan n korkusuz sava lar haline getirilmeleri bu zemin zerinde salanacakt . Bylelikle,kitle balar henz zay f ve kadro say s az, ama ideolojik ve siyasi bak mdan salam, devrimci ilke vedeerlere bal , sert mcadeleler iinde pierek deneyim kazanm bir komnist mfreze yarat labildi.

12 Eyll darbesi gerekletiinde, hareketimiz, yeralt n n a r koullar na kendini uyarlayabilecek,faizme kar direniini yolunu a rmadan ve panie kap lmadan srdrebilecek durumdayd . nk birinci olarak Marksist-Leninist bir izgiye, ikinci olarak salam bir profesyonel devrimciler rgtne,nc olarak kararl bir nderlie ve drdnc olarak da yeterince pratik deneyime sahip militankadrolara sahipti. Nitekim tasfiyeci oportnistler panik halinde mcadeleyi terkedip, pe pee yediklerioperasyonlarla kertilirlerken, bu zellikleri sayesinde hareketimiz, hem mcadele etmeyi, hem deayakta kalmay bir arada gtrebildi. stelik bu zor koullar komnistlere zg kararl l k, cesaret,uzlamazl k Ve fedakrl k gibi niteliklerin geliip glenmesini de salad .

te, kadro ve taraftarlar m z ikence tezgh n n zor s navlar na girmeden nce byle bir sre yaad -lar. Bu sre, ikencede direnebilmek iin gerekli asgari ideolojik, politik ve rgtsel koullar iinde bar nd rmaktayd . Ne var ki szkonusu asgari koullara ramen, eer ikenceye kar direni alan ndadier baz zel faktrlere sahip olunmasayd , yine de bu denli baar salanamazd .

Szn ettiimiz faktr, hareketimizin devrimci mcadele gelenekleri kar s nda tak nd politik ta-v rda dmlenmektedir. eitli rgtlerin polis kar s ndaki iflaslar nda, tarihteki direni miras ylasal kl bir ba kuramay lar nemli bir rol oynarken, hareketimiz daha oluma dneminden itibarenikencede direnme geleneini devral p, onu sre iinde kendine mal etmekle bu grafii tersine evir-meyi baarm t r.

kencede direnme, birbirlerinden farkl alanlarla ilgili olsalar da, t pk grev, igal, barikat sava , parti-zan sava vs. gibi ii s n f n n siyasal mcadele kltrne mal olmu devrimci bir gelenektir. Kom-nist ve ii s n f hareketinden ok daha eski olan bu gelenek, zaten yzy llardan beri ezilen s n flar nilerici ncleri taraf ndan kendi varl klar n korumak iin bir savunma silah olarak kullan lmaktayd .Dnya proletaryas n n nc blkleri bu devrimci miras kendilerinden nceki devrimci demokratik hareketlerden veya birbirlerinden devralarak kendi hazinelerine katt lar, onu koruyup zenginletirdiler.Dnya proletaryas ve ezilen halklar kurtulu mcadelelerinde bu alandaki geni ve zengin mirasa an-cak bu sayede sahip olmulard r.

Toplumda yer etmi adet ve nyarg gibi gerici geleneklerin amans z bir dman olan Lenin, tarihtesakl bulunan mcadelemize uygun devrimci geleneklere sahip kman n en iyi rneklerini verir bize.

Mcadeleye ilk balad

y

llardan itibaren Lenin, gerek daha nceki ilerici s

n

f ve gruplar

n, gerekseii s n f hareketinin gemiinde bulunan zafer kazanmaya hizmet edecek devrimci karakterli mca-dele geleneklerine sahip kmak ve onlar koruyup gelitirmek gereini birok defalar vurgulam t r.

24

8/14/2019 Yaar Ayal

25/313

Nitekim arl k Rusyas 'n n 1860'lardaki devrimci demokratlar n n b rakt klar miras n "tutarl ve sad k bekileri" olduklar n sylemi ve onlar n yeralt mcadelesi deneyimleri dahil btn ihtilalcigeleneklerinden yararlanm t r. Ayn ekilde, 1789 Frans z Devrimi'nin Jakoben geleneklerine olsun,18. ve 19. yzy llarda ABD'nin kurtulu sava ve sava geleneklerine olsun sahip kacakt r.

Bu arada Lenin, Rusyai s n f n n 1905 Devrimi s ras nda s ka bavurduu siyasi grev, barikat sa-va , genel grev, ayaklanma benzeri proleter geleneklerine ok daha byk nem vermitir. nk partinin glenmesi ve kitleleri ynlendirebilmesi kadar, devrimin zafere kadar gtrlmesi iin degerekliydi bunlar. Lenin, tasfiyeciliin aha kalkt ve tasfiyecilerin arl kla birlikte ii s n f na anl mcadele geleneklerini unutturmaya al t klar yenilgi y llar nda bunu zellikle vurgulam t r. Azg ngericilik y llar nda, . "Rusya i i s n f iin, entelektel ve kk burjuvazinin alelade vazgemeyeal t devrimci mcadele geleneklerini muhafaza etmek, bu gelenekleri geli tirmek ve glendirmek,byk halk kitlelerinin bilincine massetmek ve onlar demokratik hareketin bir sonraki ka n lmaz ahlan na ilerletmek grevinin zel bir iddetle ortaya kt n " sylyordu. Lenin, eer devrimcigeleneklere sahip kmak ve onlar gelitirmek gerektii konusunda Bolevikleri eitmeseydi, EkimDevrimi belki de baar ya ulaamayacakt .

te, devrimci geleneklere yakla m konusunda hareketimize Lenin'in bu tavr yol gstermitir.Halk m z n ve devrimci hareketin tarihinde ikence tezgahlar nda, idam sehpalar nda ve zindanlardateslim olmama gelenei yeterince ilenmemi, zenginletirilmemi de olsa mevcuttu. Mesele, bunlarasahip k p, proletaryan n s n f kavgas n n emrine vermekteydi.

VIII Trkiye tarihinde insanlar Babashak'taneyh Bedreddin'e, Pir Sultan'dan Hikmet K v lc ml 'ya, eyhR za'dan brahim Kaypakkaya'ya ve Fatih ktlm'e kadar uzanan btn dnemler boyunca inan veeylemlerinden dolay ikence grmlerdir. rnein, eyh Bedreddin'in mritlerinden dier birougibi dayan lmaz ikenceler grmekle kalmay p, ivilendii arm hta "Dede Sultan eri!" diyerek canveren halk kahraman Brklce Mustafa bunlardan biridir. Ayn ekilde, Trk burjuvazisi de ulusalsavatan sonraki dnemlerde sosyalistlere, Krt yurtseverlerine ve dier muhaliflerine yap lmad k ikence b rakmam t r. Krt ulusal isyanlar n n (1920-1940) bast r lmalar olsun, eski TKP'ye ynelik periyodik tevkifatlar olsun ikencenin ak l almaz llere vard kara gnlere tan k olacakt .

Buna kar l k, ikencenin olduu her dnemde ve her yerde, onun kar t olan direnme de vard , yleki bu direni izgisi Brklce Mustafa'dan Krt isyanc lar na ve baz eski TKP'lilere dein uzan yordu.Devrimci hareket 1968'lerde yeni bir s raman n ve tarihsel a l m n eiine geldiinde, ite bylesineeskilere uzanan bir mirasa sahipti.

Ama ne var ki, 12 Mart darbesi zerine yeni bir ikence dalgas yla yz yze gelen devrimci hareket,ikenceye kar direni bak m ndan donanm olmaktan uzakt . Bir yan yla eskiden miras bu direni gelenei zay ft , te yan yla da yararlan lacak halde deildi. 1956'lar ncesi TKP iinde c l z bir tabakahalinde de olsa direnenler vard ama bunlar deneyimlerini yeni kuaklara aktaracak hemen hibir yap t b rakmam lard . Dahas , baka lkelerin direnme deneyimlerini aktaran yap tlar da ok s n rl yd ozamanlar. 1971 dneminde Trke'ye evrilmi olanlar "F rt na ocuklar ", "Haydari Kamp " gibi birka romandan ibaretti. Yunan Direni Hareketinin en a r koullar n n deneyimlerini aktaran buromanlar da genellikle abartmaym gibi alg lan yor, yle bir okunup b rak l yorlard .

Bununla birlikte, bu dnemdeki henz oluum aamas ndaki hareketimiz yine de direnme geleneiyle ba kurmay baarm t r: Osman Yaar Yoldacan, Mehmet Fatih ktlm ve dier baz yoldalar Ankara ve zmir ubelerinde korkusuzca direndiler. Elbette bu, tesadf olmaktan ok darbe ncesihaz rl klar n ve baka lke deneyimlerinden renmenin bir sonucuydu. Geri 12 Mart dnemindekiikenceler bugnk kadar yntemli olmad klar ndan, direniler de henz istenen tanr l a ve yetkinlieulamam lard . Ama as l nemli olan, bir kez gelenein yakalanmas , topraa at lan tohumun tutmas idi.

Ne var ki ilk ad m atm olmak yaln z ba na pek bir ey ifade etmezdi. Tohumu izlemek, topra

25

8/14/2019 Yaar Ayal

26/313

sulamak ve gbrelemek de gerekiyordu. Bundan tr, hareketimiz, 12 Mart sonras srete direnmegeleneine olan ilgisini daima canl tutmutur. Bir yandan, dnya devrimci literatrnden evrilmi "Daraac ndan Notlar", "Direnme Sava " gibi yap tlar okunup bunlardan dersler kar lacakt r. teyandan, bata brahim Kaypakkaya olmak zere, dnemin yiite direnen devrimcilerinin b rakt klar mirasa sahip k l p, bu, gemite edinilen deneyimlerle birletirilecek ve kadro eitiminin konusuhaline getirilecektir.

Topraa at lan tohumlar n boa gitmeyeceklerini, birgn mutlaka filiz verip iee duracaklar n tah-min etmek zor deildir. Nitekim 12 Mart sonras nda hareketimizin ilk direni destan n , zaten hepilklerden olma onurunu ta y p durmu stn nitelikli komnist nder Osman Yaar Yoldacan yazm -t r: 1976 y l nda bir at ma sonucu yaral olarak yakaland nda tek kelime konumamakla kalmad ,stelik ikencecilere sahte kimliindeki "Veli Ala" ad n kendi ad ym gibi yutturmay da baard .Cezaevinden ka r l ncaya dein de gerek kimlii a a kmayacakt .

Ayn y l Fatih ktlm de Adana'da yakaland . Fatih, bir korkak olmad n , aksine bir devrim kahra-man n n mayas yla yorulduunu ikencedeki direniiyle kan tl yordu. Cellatlar , ne poliste ne decezaevinde btn inatlar na kar boyun ediremediler ona. stelik cezaevinden kt ktan sonra 1978y l nda stanbul'da tekrar yakaland nda ok daha grkemli bir ekilde direnecek ve konumak yledursun, tutanaklar imzalamay bile reddedecekti. Fatih'in bir baka yn de Diyarbak r ikencehanelerinde s r vermektense ser vermeyi tercih ederek len