zeszyt ćwiczeń - stronyzklasa.pl · jerzy kukuczka – wanda rutkiewicz napisz co najmniej cztery...

DO JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY SIÓDMEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Zeszyt ćwiczeń

7

Joanna Kuchta, Małgorzata Ginter, Joanna Kościerzyńska

7

DO JĘZYKA POLSKIEGODLA KLASY SIÓDMEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Zeszyt ćwiczeń

Ćwiczenia są skorelowane z podręcznikiem NOWE Słowa na start! dla klasy 7 dopuszczonym do użytku szkolnego i wpisanym do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej.

Numer ewidencyjny podręcznika w wykazie MEN: 907/4/2017

Ćwiczenia zostały opracowane na podstawie Programu nauczania „NOWE Słowa na start!” zgodnego z podstawą programową z 14 lutego 2017 roku.

Nabyta przez Ciebie publikacja jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy o przestrzeganie praw, jakie im przysługują.

Zawartość publikacji możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie umieszczaj jej

w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, to nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. Możesz skopiować

część publikacji jedynie na własny użytek.Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2017ISBN 978-83-267-3181-5

Wydanie drugieWarszawa 2018

Konsultacje merytoryczno-dydaktyczne: Anna Jagieła, Justyna Zabrodzka.

Koordynacja prac: Katarzyna Wojciechowska.Redakcja merytoryczna: Katarzyna Wojciechowska, Maciej Szulc.

Redakcja językowa: Marcin Orliński.Nadzór artystyczny: Kaia Pichler. Opieka graficzna: Małgorzata Gregorczyk, Lucyna Mazur.

Projekt okładki: Maciej Galiński. Projekt graficzny i opracowanie graficzne: Ewa Kaletyn, Klaudia Jarocka.Realizacja projektu graficznego: Katarzyna Bielejewska.

Ilustracje: Marcin Franczak. Fotoserwis: Magdalena Dzwonkowska.

Wykaz źródeł tekstów: Bieńkowski Marcin, Nowy wirtualny świat, „Wiedza i Życie” 2017, nr 2; Butler Samuel, de La Rochefoucauld François, Kafka Franz, Kartezjusz, Kleobulos z Lindos, Krasicki Ignacy, Lec Stanisław Jerzy, Mickiewicz Adam, Nietzsche Fryderyk, Schopenhauer Artur, Słowacki Juliusz, św. Augustyn, Wilde Oskar, Zola Émile, aforyzmy [w:] Markiewicz Henryk, Romanowski Andrzej, Skrzydlate słowa. Wielki słownik cytatów polskich i obcych, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007; Carlson Richard, Nie zadręczaj się drobiazgami, nastolatku. Proste sposoby na zachowanie spokoju w kłopotliwych i stresujących sytuacjach, przeł. Magdalena Hermanowska, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2008; Collins Suzanne, Igrzyska śmierci, przeł. Małgorzata Hesko-Kołodzińska, Piotr Budkiewicz, Media Rodzina, Poznań 2011; de Saint-Exupéry Antoine, Mały Książę, przeł. Jan Szwykowski, Instytut Wydawniczy „PAX”, Warszawa 1998; Doroszewicz Krystyna, Imię jak cień, http://charaktery.eu/artykul/1047 [dostęp: 27.06.2017]; Einstein Albert, aforyzm, https://pl.wikiquote.org/wiki/Albert_Einstein [dostęp: 27.06.2017]; Furgalińska Joanna, Czechów trzech, czyli polskie łamańce językowe, Wydawnictwo Sonia Draga, Katowice 2010; Hołdys Andrzej, Zagłada wielkich gadów [w:] „Wiedza i Życie” 2015, nr 2; Kapuściński Ryszard, Heban, Czytelnik, Warszawa 2016; Kożuszek Radosław, Pożyteczny szkodnik, „Wiedza i Życie” 2017, nr 4; Krasicki Ignacy, Czapla, ryby i rak, http://literat.ug.edu.pl/ikbajk/058.htm [dostęp: 28.06.2016]; Leśmian Bolesław, Stodoła [w:] tegoż, Zwiedzam wszechświat. Wybór wierszy, wybór, wstęp i oprac. Włodzimierz Bolecki, Świat Książki, Warszawa 2006; Mickiewicz Adam, Cisza morska [w:] tegoż, Wiersze, Czytelnik, Warszawa 1975; Miodek Jan, Nie taki język straszny, GWO, Gdańsk 1996; Mrożek Sławomir, Wola i czyn [w:] „Tygodnik Powszechny” 1992, nr 16 © Oficyna Literacka Noir sur Blanc; Przypkowski Jan, Zegar. Krótka historia czasu, „National Geographic Odkrywca” 2013, nr 6; Riordan Rick, Percy Jackson i bogowie olimpijscy. Złodziej pioruna, przeł. Agnieszka Fulińska, Wydawnictwo Galeria Książki, Kraków 2010; Romanowska Dorota, Słońce się leni, „Newsweek” 2015, nr 31; Skłodowska-Curie Maria, aforyzm, https://pl.wikiquote.org/wiki/Maria_Sk%C5%82odowska-Curie [dostęp: 27.06.2017]; Słowacki Juliusz, Balladyna, oprac. Mieczysław Inglot, wyd. 4, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1984; Sztaudynger Jan, Chorągiewka [w:] tegoż, Piórka prawie wszystkie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007; Szymborska Wisława, aforyzm, https://pl.wikiquote.org/wiki/Wisława_Szymborska [dostęp: 27.06.2017] Twórczość Wisławy Szymborskiej © Fundacja Wisławy Szymborskiej, www.szymborska.org.pl; Szymborska Wisława, Ludzie na moście, Wydawnictwo a5, Kraków 2012 Twórczość Wisławy Szymborskiej © Fundacja Wisławy Szymborskiej, www.szymborska.org.pl; Szymborski Krzysztof, Po nas przyjdą tylko maszyny, „Wiedza i Życie” 2017, nr 5; Tatarska Anna, John Boyega: udział w „Przebudzeniu Mocy” to wielka odpowiedzialność, http://film.onet.pl/artykuly-i-wywiady/john-boyega-udzial-w-przebudzeniu-mocy-to-wielka-odpowiedzialnosc-wywiad/x451mn [dostęp: 27.06.2017]; Terakowska Dorota, Tam gdzie spadają Anioły, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016.

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów: Archiwum Nowej Ery: s. 57, 96; BE&W: Felipe Trueba – s. 26 (Pratchett); East News: AFP/Torsten Silz – s. 26 (Sapkowski), AKG Images – s. 83 (Einstein), Lucas Film/Walt Disney – s. 109; Forum: Eugeniusz Helbert – s. 27; Gallo Images Poland: Getty Images/Ulf Andersen – s. 26 (Bradbury); Indigo: Photo12 – s. 35; iStockphoto: egal – s. 34; Jan Łoziński – s. 92; Olaf Hajek – okładka; Shutterstock: s. 36, 67, 83 (Skłodowska-Curie), Pal2iyawit – s. 20; Thinkstock: Getty Images – s. 19.

Wydawnictwo dołożyło wszelkich starań, aby odnaleźć posiadaczy praw autorskich do wszystkich utworów zamieszczonych w podręczniku. Pozostałe osoby prosimy o kontakt z Wydawnictwem.

Nowa Era Sp. z o.o.Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawa

www.nowaera.pl, e-mail: [email protected] Centrum Kontaktu: 801 88 10 10, 58 721 48 00

Druk i oprawa: Walstead Central Europe

Spis treści Kształcenie językowe

Fonetyka. Przypomnienie i uzupełnienie wiadomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Upodobnienia i uproszczenia fonetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Akcent wyrazowy .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Czasownik. Przypomnienie i uzupełnienie wiadomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Imiesłowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Zdanie złożone. Przypomnienie i uzupełnienie wiadomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Wypowiedzenie wielokrotnie złożone .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Mowa niezależna i zależna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Tworzenie i budowa wyrazów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50O wyrazach pochodnych .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Rodzina wyrazów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Skrótowce i skróty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Wyrazy złożone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Sprawdź, czy potrafisz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

Ortografia i interpunkcjaPisownia ę i ą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70Pisownia j oraz i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Pisownia nie z imiesłowami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Kłopotliwe przedrostki i przyrostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Pisownia przymiotników złożonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Przecinek w zdaniu złożonym .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Zasady cytowania cudzych tekstów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Sprawdź, czy potrafisz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Szkoła mówienia i pisaniaBudowa akapitów i kompozycja tekstu .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Opis sytuacji, przeżyć wewnętrznych, dzieła sztuki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Charakterystyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Wypowiedź argumentacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Rozprawka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Sposoby prowadzenia dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Wywiad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Prezentacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111Sprawdź, czy potrafisz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

Środki językowe w tekstachZestaw 1 – zadania do tekstów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Zestaw 2 – zadania do tekstów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Zestaw 3 – zadania do tekstów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

Korzystaj z dodatkowychmateriałów ukrytych podkodami QR zamieszczonymiw publikacji.

Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

50

Moja notatka

Tworzenie i budowa wyrazów

Na podstawie podanych schematów uzupełnij wnioski.

Budowa wyrazów pochodnych

rączka = rącz- + -ka

leśnik = leś- + -nik

lekarz = lek- + -arz

gotowanie = gotow- + -anie

Każdy wyraz pochodny (podzielny słowotwórczo) składa się z

i . Temat

słowotwórczy to część przeniesiona z .

Na przykład w wyrazie leśnik pochodzącym od wyrazu podstawowego las

jest leś-.

W każdej z podanych par wskaż wyraz podstawowy i wyraz pochodny. Sformułuj defi-nicję wyrazu pochodnego, tak aby znalazł się w niej wyraz podstawowy.

Przykład: dowodzić, dowodzenie dowodzenie – to, że ktoś dowodzi

korkować, korek korkować – zatykać coś korkiem

ogrodzić, ogrodzenie

dowcip, dowcipny

kuchnia, kuchenny

liść, liściasty

skąpiec, skąpy

żółknąć, żółty

1

2

Podręcznik, s. 284–286

WYRAZ POCHODNY

TEMAT SŁOWOTWÓRCZY FORMANT+=

Kształcenie językowe

51

Podręcznik, s. 284–286Od wyrazu podstawowego utwórz wyraz pochodny o znaczeniu podanym w nawiasie. Podkreśl część wspólną każdej pary.

przystojny (ktoś, kto jest przystojny)

piękny (określenie, w jaki sposób)

mówić (osoba, która zajmuje się mówieniem)

budować (zakończyć czynność budowania)

podróż (osoba, która podróżuje)

Wpisz w tabelę temat słowotwórczy i formant w podanych wyrazach pochodnych.

Utwórz wyrazy pochodne od czasowników nazywających czynności ukazane na ilu-stracji. Zaznacz formanty.

3

4

Wyraz Temat słowotwórczy Formant

ogrodowy

naukowiec

papierowy

starość

praktykantka

kucharka

5

Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

52

Od każdego wyrazu podstawowego utwórz dwa wyrazy pochodne: pierwszy z przed-rostkiem, drugi – z przyrostkiem.

wystukać

Przykład: stukać

stuknięcie

mądry przyjaciel

krzyknąć wyższy

malować czuły

Spośród podanych wyrazów wybierz te, które powstały dzięki formantowi zerowemu. Wpisz je kolejno do krzyżówki. Od wyrazu stanowiącego hasło utwórz wyrazy pochod-ne ze wskazanymi formantami. Ułóż z tymi wyrazami zdania.

-ny

+ -ko

-nik

6

7

wyjście, zastaw, odpływ, kiść, śnieg, pokaz, wypowiedź, wykop, mazać, siekacz


53

Do podanych wyrazów dopisz w odpowiednie miejsca wyrazy podstawowe i pochod-ne. W każdym wyrazie pochodnym oddziel temat słowotwórczy od formantu.

Przykład: palić za/palić zapal/ny

przemilczenie

kupiec

dorosły

senność

sernik

Do wymienionych wyrazów dopisz wyrazy pochodne o wskazanych obocznościach w temacie. Ułóż wypowiedź postaci na ilustracji z wybranym wyrazem pochodnym.

pokój ó : o

cło Ø : e; ł : l

wskazać z : ź

dowozić o : ó; z’ : z

szalony o : e; n : n’

droga o : ó; g : ż

mucha ch : sz

Podkreśl wyrazy pochodne utworzone od wyrażeń przyimkowych. Podaj, od jakiego wyrażenia pochodzi każdy z nich. Zaznacz temat słowotwórczy w wyrazie pochodnym.

Przykład: naramiennik na ramieniu

8

9

10

poddasze, narciarstwo, dożylny, zagranica, przerwany, podziemie, pozaszkolny, doroczny, porażający, nadmuchany, nadmorski, przeciwnik

Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

54

Dla dociekliwych

Sztuka mówienia

Z odpowiedniego słownika wypisz wyrazy bliskoznaczne do podanego rzeczownika. Tam, gdzie to możliwe, podkreśl formanty w synonimach.

pisarz –

Do podanego tekstu sformułuj trzy pytania związane z tworzeniem i budową wyra-zów. Zapisz odpowiedzi.

Gdybyście mnie spytali, jaka cząstka słowotwórcza zrobiła w dziejach naszego języka największą karierę, wskazałbym na przyrostek -ak. Popatrzcie, jak chętnie np. za jego pomocą zamieniamy w języku potocznym dwuwyrazowe konstrukcje jednosłownym określeniem: kotlet schabowy – schaboszczak, most pontonowy – pontoniak, [...] most Poniatowskiego – Poniatowszczak, [...] rzut karny – karniak, [...] liceum ogólnokształcące – ogólniak. Te dwuwyrazowe połączenia – typu kotlet schabowy, most Poniatowskiego czy rzut karny – funkcjonują nadal w języku, a ich znaczeniowe jednosłowne odpowiedniki z przyrostkiem -ak pozostają formami z bardzo wyraźnym odcieniem potoczności.

Są jednak i takie wyrazy, obok których powstały warianty z przyrostkiem -ak, funkcjonujące dziś jako formy absolutnie neutralne pod względem emocjonal-nym, nienacechowane potocznością, ba – wypierające nawet te stare postacie. Nasi przodkowie znali tylko rzeczowniki kurczę, cielę, prosię, źrebię [...]. Później zaczęły obok siebie wieść żywot kurczę i kurczak, cielę i cielak, prosię i prosiak, źrebię i źrebak [...]. Dziś zdecydowanie częściej używane są twory z sufiksem -ak, a coraz więcej osób [...] posługuje się nimi wyłącznie.

Jan Miodek, Nie taki język straszny, fragmenty

11

12


55

Moja notatka

O wyrazach pochodnych (formanty, kategorie słowotwórcze)

Podaj przykłady wyrazów utworzonych za pomocą wskazanych typów formantów. Zaznacz formant.

przedrostek – wrostek –

przyrostek – formant zerowy –

Uzupełnij tabelę dotyczącą kategorii słowotwórczej.

Formant Nadane znaczenie Przykład

-anie, -enie, -cie, Ø nazwy czynności śpiewanie, milczenie, wycie, bieg

-arz, -acz, -iciel, -yciel, -nik, -ak

nazwy wykonawców czynności

lekarz, spawacz, ,

, ,

-nik, -acz, -arka, -ak

celownik, rozpylacz, zmywarka,

-ość, -stwo, -ota, Ø nazwy cechstałość, lenistwo, głupota,

-ec, -ek, -acz, -us, -ak, -arz, -icz

nazwy nosicieli cechstarzec, śmiałek, siłacz, nerwus, prostak, ,

-ownia, -isko, -alnia, -arnia

siłownia, lodowisko, przechowalnia, stolarnia

-ka, -owa, -yni, -icasąsiadka, krawcowa, zdobywczyni, słonica

-ek, -ik, -yk, -ka piesek, batonik, kocyk, małpka

-isko, -ysko, -or nazwy zgrubiałe kocisko, ptaszysko,

1

2


Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

56

Oceń, czy używanie zdrobnień w przedstawionych sytuacjach jest stosowne. Zapisz swoje spostrzeżenia na temat każdej scenki. W razie potrzeby przekształć wypowiedzi.

Sprawdź w słowniku, czy można utworzyć nazwy żeńskie poda-nych zawodów. Zapisz te, które słownik uznaje za poprawne.

matematyk

polonista

starosta

radca

menadżer

nauczyciel

podróżnik

polarnik

redaktor

lekarz

3

Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.plKod: S7KJ56

4

Dowodzik, proszę.

Czy złamałem przepisy?

O tak, będzie mandacik.

Panie profesorze, mój synek ma te zadanka

już zrobione.

Ale termin na ich oddanie minął pół roku

temu!

Proszę dać mu szansunię.


57

Dla dociekliwych

Sprawdź, jaki zawód wykonywały wymienione osoby. Następnie utwórz żeński od-powiednik danej nazwy. Podkreśl formanty, które posłużyły do utworzenia tych słów.

Przykład: Czesław Miłosz – Maria Pawlikowska-Jasnorzewska poeta poetka

Leon Wyczółkowski – Olga Boznańska

Guccio Gucci – Coco Chanel

Jean Jacques Rousseau – Edyta Stein

Jan Kiepura – Hanka Ordonówna

Jerzy Kukuczka – Wanda Rutkiewicz

Napisz co najmniej cztery zdania dotyczące obrazu. Użyj wyrazów pochodnych utworzo-nych od słów podanych w ramce.

5

Vincent van Gogh, Taras kawiarni w nocy, 1888

6

stół, ulica, noc, niebo

Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

58

Sztuka mówienia

W zamieszczonych rzeczownikach zaznacz powtarzające się przyrostki. Uzupełnij wniosek.

Formanty: tworzą najczęściej nazwy .

Rozwiąż podane problemy związane ze słowotwórstwem. Wymyśl nowe wyrazy.

Bardzo lubię tworzyć memy. Jak utworzyć nazwę osoby wykonu-jącej taką właśnie czynność?

Chciałabym stworzyć swoją stronę internetową, na której będę zamieszczać tylko selfie. Szukam oryginalnej nazwy, która nawią-zywałaby do zdjęć tego typu.

Wkrótce planuję otworzyć cukiernię, gdzie głównym produktem będą ciasteczka zwane muffinami. Jak ciekawie nazwać mój lokal, aby klienci już dzięki szyldowi wiedzieli, co mogą u mnie kupić?

Prowadzę imprezy karaoke i nie wiem, jak nazwać ludzi, którzy w tej zabawie uczestniczą, potrzebuję więc odpowiedniego okre-ślenia, żeby móc się do nich zwracać.

Twój kolega użył w opowiadaniu rzeczownika youtuber na określenie osoby, która prze-rabia i produkuje filmy oraz wrzuca je na YouTube’a. Wypowiedz się, co sądzisz o po-prawności budowy słowotwórczej tego wyrazu i jego przydatności we współczesnej polszczyźnie.

7

naleśnikarnia, kanapkownia, kręgielnia, wytwórnia, perfumeria, uzdatnialnia, spaghetteria, oczyszczalnia, zajezdnia, poczekalnia, mleczarnia, pieczarkarnia,

czytelnia, pizzeria, pierogarnia, hamburgerownia, czekoladownia, narzędziownia

8

9


59

Moja notatka

Rodzina wyrazów

Zapisz definicje podanych terminów.

rodzina wyrazów –

rdzeń –

wyrazy pokrewne –

Dopisz do każdej z podanych rodzin wyrazów słowo, które do niej należy. Zapisz, która część wyrazu jest rdzeniem.

odłamek, odłamać, odłamkowy, łamać

rdzeń:

pisać, pisownia, zapisać, pisarz

rdzeń:

marzyciel, marzyć, marzenie, pomarzyć

rdzeń:

czarować, czarownica, czarownik, czar

rdzeń:

W każdej grupie wykreśl wyraz, który nie należy do rodziny wyra-zów. W pozostałych wyrazach podkreśl rdzeń i wypisz oboczności w nim zachodzące.

ranny, rana, ranić, zranić, rano, ranka oboczności:

cłowy, cło, celnik, celny, celowy oboczności:

grzech, grzesznik, grzeszyć, grzechotka oboczności:

dróżka, droga, drożyzna, drogowiec oboczności:

1

2

3


Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.plKod: S7KBSK

Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

60

Dla dociekliwych

Uzupełnij brakujące wyrazy podstawowe i pochodne. W utworzonych rodzinach wyra-zów wyodrębnij rdzenie i wypisz ich oboczności. Dopisz inny wyraz pokrewny.

-KO -NIK WY- S-

SŁÓWECZKO -OWY -Ø -Ø

-CZY -EK

RDZEŃ: RDZEŃ:

OBOCZNOŚCI: OBOCZNOŚCI:

WYRAZY POKREWNE: WYRAZY POKREWNE:

Odszukaj w internetowej poradni językowej odpowiedź na pytanie: „Czy wyrazy laska, laser należą do rodziny wyrazu las?”. Zapisz, jaki wniosek można wyciągnąć z wyjaśnie-nia językoznawcy.

4

5

SŁOWO TWORZYĆ


61

Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.plKod: S72CC5

Moja notatka

Skrótowce i skróty

Napisz, czym są skrótowiec i skrót. Podaj przykłady.

Rozwiń skrótowce przedstawione na ilustracji.

Zapisz powszechnie znane skrótowce, które powstały od poda-nych nazw. W nawiasach podaj wymowę każdego z nich. Następ-nie uzupełnij zdania skrótowcami w odpowiedniej formie.

Personal Identification Number [czyt.: personal identifikejszyn namber] (ang.) –

( )

Oddział Intensywnej Opieki Medycznej – ( )

Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności – ( )

Zapomniałam do karty i zostałam bez gotówki.

Jej stan zdrowia pogorszył się, bo znalazła się na .

Proszę o dowód osobisty, bo pani numeru nie ma w naszej ewidencji.

1

2

3


Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

62

Wpisz właściwą formę orzeczenia w czasie przeszłym. Tam, gdzie to możliwe, uwzględ-nij dwa warianty poprawnej formy czasownika. W razie wątpliwości skorzystaj ze Słow-nika poprawnej polszczyzny.

GOPR / (zorganizować) pokaz ratownictwa górskiego.

PAP / (opublikować) komunikat o sytuacji w Syrii.

PKOl (pomóc) w przygotowaniu naszej reprezentacji do olimpiady.

PAN / (ogłosić) konkurs wiedzy o twórcach encyklopedii.

MON / (wydać) oświadczenie w sprawie zakupu samolotów.

Zapisz pełne nazwy podanych skrótów.

Uzupełnij zdania skrótami wyrazów podanych w nawiasach. Pamiętaj o zasadach interpunkcyjnych.

Każde dobrze rozwiązane zadanie to 10 (punktów)

Wydatki muszą być sprawdzone do 11 listopada (bieżącego roku)

Perykles żył w V (wieku przed naszą erą)

Spotkanie odbędzie się dzisiaj, (to jest) 6 września.

Podobnie o romantycznej miłości pisze Juliusz Słowacki, (porównaj strona)

123.

4

5

6 Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.plKod: S739E6


63

Skrót SMS – Short Message Service [czyt.: szort mesydż serwis] – stał się powszechną nazwą krótkiej wiadomości. Utwórz rodzinę wyrazów, której rdzeniem jest SMS.

Zastąp skrótowce i skróty powszechnie używane w sieci pełnymi sformułowaniami. Wyjaśnij ich znaczenie. Jak myślisz, dlaczego są one tak popularne w komunikowaniu się przez internet? Podaj inne skróty i skrótowce, którymi posługujesz się na co dzień.

7

SMS

czasownik

rzeczownik będący nazwą czynności

przymiotnik

zdrobnienie

8

To już koniec na dzisiaj.

To jest niezłe, IMO.

BTW, czy po lekcjach wybieracie

się na mecz?Prześlij mi to

zadanie na FB.

Marek, THX!

Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

64

Dla dociekliwych

Popraw błędy związane z zapisem skrótu.

To auto kosztowało 10 tyś. zł.

Romeo i Julia w przekład. S. Barańczaka to już klasyczna wersja tego dramatu.

Utwórz skróty podanych wyrazów. Następnie sprawdź w słowniku ortograficznym poprawność swojej odpowiedzi i zacytuj odpowiednią regułę dotyczącą interpunkcji.

centymetr – dekagram –

metr – grosz –

kilogram – złoty –

Przeczytaj tekst, rozwijając skróty i skrótowce.

Koleżanki i koledzy!

Na pewno słyszeliście komunikat PAP-u ( )

o tragicznej sytuacji mieszkańców Śląska. Dla tych, którzy nie doznali uszczerbku na

zdrowiu, organizujemy zbiórkę koców, śpiworów, pluszaków oraz drobnego sprzętu

AGD ( ), np.

mikserów, tosterów oraz czajników elektrycznych. Naszą akcję wesprą m.in.

PZU ( ) i TVP (

) Regionalna. Potrzebne rzeczy składajcie w gabinecie

nr ( ) 14. Jeśli możecie, włączcie się w naszą akcję!

Przedstawiciele SU ( )

9

10

11

Sztuka mówienia


65

Moja notatka

Wyrazy złożone

Na podstawie ilustracji nazwij rodzaje wyrazów pochodnych. Napisz, w jaki sposób tworzy się każdą z tych formacji.

Z dwóch wyrazów utwórz jedno słowo będące złożeniem. Podkreśl formanty łączące oba tematy. Ułóż zdania z dwoma wybranymi złożeniami.

cudzy •

łamać •

mebel •

gwiazda •

droga •

rzecz •

zlecenie •

drobny •

wiele •

• ścianka

• wskazać

• znawca

• dawca

• ziemia

• główka

• mieszczaństwo

• zbiór

• kwiat

1

2


Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

66

Utwórz po trzy złożenia z podanymi członami.

+ chłonny + twórczy

Zastąp wyróżnione sformułowania określeniami składającymi się z przysłówka i imie-słowu lub przymiotnika. Sprawdź w słowniku ortograficznym ich pisownię.

Płyta, która może grać przez długi czas.

Materiał, który schnie w szybki sposób.

Wiedza łatwa do przyswojenia.

Tworzywo palące się w łatwy sposób.

Zestaw, który służy do głośnego mówienia przez telefon.

Obiad zbyt ciężki, by go strawić.

Wpisz kolejno podane wyrazy we właściwe kolumny tabeli. Wyróżnione litery utworzą odpowiednie hasła.

zegarmistrz, średniowiecze, błogostan, pasibrzuch, wniebowzięty, maminsynek, korko-ciąg, widzimisię, czcigodny, żółtopomarańczowy, bajkopisarz, rzeczpospolita, wodociąg, okamgnienie, chwastobójczy

Zrosty Złożenia

HASŁO: HASŁO:

3

4

5


67

Do podanych rzeczowników dopisz przymiotniki złożone z elementów umieszczonych w nawiasach. Zwróć uwagę na pisownię utworzonych wyrazów.

(3 pokoje) mieszkanie

(2,5 roku) dziecko

(2. plan) aktor

(3. liga) zespół

(4 wersy) utwór

(10 tomów) saga

(2 dania) obiad

(XX wiek) sztuka

Ułóż zdanie opisujące, co zostało ukazane na fotografii. Wykorzystaj w swoim wypo-wiedzeniu co najmniej dwa złożenia lub zrosty.

Do podanych słów dopisz wyrazy bliskoznaczne, które są wyrazami złożonymi. Zaznacz formanty.

biblioteka –

egoista –

raport –

auto –

skąpiec –

akwizytor –

altruista –

widok –

6

7

8

Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

68

Dla dociekliwych

Sztuka mówienia

Odszukaj wyrazy z błędami i je przekreśl. Zapisz poprawnie zdania.

Internet to krwioobieg współczesnego świata.

W cudzymsłowie należy pisać tytuły czasopism.

Zapisz znaczenie wymienionych wyrazów złożonych. Podaj przykłady innych wyrazów mających ten sam pierwszy człon.

Przykład: cyberprzemoc – przemoc stosowana przy użyciu narzędzi elektronicznych; cyberprześladowca

supermodny –

autoprezentacja –

Sprawdź w słowniku odmianę podanych zrostów. Podkreśl te wyrazy, które mają więcej niż jeden wariant odmiany.

Ustnie skróć podane zdania, zastępując wyróżnione sformułowania wyrazami złożonymi.

Zainstalowano już sieć, która ciągnie wodę do pobliskich budynków.

Dostał od ojca zegarek, który jest szczelny na wodę.

Kupili urządzenie, które mierzy przepływ wody.

Stocznia przetestowała jednostkę, która leci nad wodą.

9

10

11

Krasnystaw, Białystok, Rzeczpospolita, Wielkanoc

12

76

Ort

ogra

fia i

inte

rpun

kcja

Moja notatka

Kłopotliwe przedrostki i przyrostki

Wśród podanych przedrostków i przyrostków zakreśl te, które sprawiają trudność w pisowni.

po-, s-, za-, z-, roz-, bez-, wz-, ws-, -arka, -dzki, -alnia, -cki, -ctwo, -stwo, -enie, -ota

Uzupełnij tekst odpowiednimi przedrostkami: s-, ś- lub z-. Ułóż pięć zdań z wybranymi wyrazami z tekstu mającymi kłopotliwe przedrostki.

Kiedy się ciemniło, szedłem z urwiska do lasu, by ciąć drzewo. Zawsze tak

robiłem, gdy w domu zabrakło opału. Przez te lata hardziałem i byłem pewien, że

nikt mi w tym nie przeszkodzi. Niestety, ciągnąłem na siebie uwagę leśnika. Jakież

było moje dziwienie, gdy usłyszałem, że ktoś tuż obok mnie skrada się w zaro-

ślach. sunąłem się szybko do zagłębienia między drzewami i czekałem. Bardzo

przez ten czas cierpłem i byłem cały ziębnięty. Leśniczy tymczasem niknął

mi z oczu. drzemnąłem się i po godzinie opuściłem kryjówkę. Wtedy poczułem,

że ktoś cisnął mi rękę. Wyrwałem się, lecz ten zaczął mnie cigać, siniałem

wtedy ze złości, bo leśniczy w końcu mnie chwytał.

1

2


77

Ortografia i interpunkcja

Do podanych czasowników dopisz odpowiedni przedrostek z-, s- lub ś-.

kłamać, karcić, gasić, cierpieć, czytać, harmonizować, kłócić,

sypać, biec, charakteryzować, pisać, gnieść, hańbić, cichnąć,

kaleczyć, bić

Uzupełnij podane dialogi dwoma wyrazami: jednym z przedrostkiem s- lub z- oraz jednym z przyrostkiem -dztwo lub -ctwo.

Do podanych wyrazów dopisz pochodne przymiotniki z forman-tem -ki, -cki lub -dzki oraz rzeczowniki zakończone na -ctwo lub -dztwo. Wybierz dwa z powstałych wyrazów, których pisownię uważasz za szczególnie trudną i wykorzystaj je w zdaniach.

sąsiad – (przymiotnik pochodny) ; (rzeczownik pochodny)

kupiec – (przymiotnik pochodny) ; (rzeczownik pochodny)

cwaniak – (przymiotnik pochodny) ; (rzeczownik pochodny)

szlachta – (przymiotnik pochodny) ; (rzeczownik pochodny)

3

4

5 Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.plKod: S7ZK36

Julka nigdy nie je zup.

To już chyba .

Kupiłem przez internet nową

deskorolkę.

Wybierałeś

różnych modeli?

78

Ort

ogra

fia i

inte

rpun

kcja

Moja notatka

Pisownia przymiotników złożonych

Wpisz podane przymiotniki złożone w odpowiednią rubrykę. Zapisz wnioski.

Przymiotniki złożone z członów znaczeniowo równorzędnych

Przymiotniki złożone z członów nierównorzędnych znaczeniowo

WNIOSKI DOTYCZĄCE PISOWNI PRZYMIOTNIKÓW ZŁOŻONYCH

piszemy z łącznikiem

Zapisz znaczenie podanych przymiotników złożonych.

Przykład: kurtka jesienno-zimowa – na jesień i zimę

lewobrzeżny –

waniliowo-czekoladowo-jagodowe –

jasnoniebieski –

biało-czerwony –

środkowoeuropejski –

polsko-francusko-niemiecki –

1

żółto-niebieski, angielsko-polsko-rosyjski, popularnonaukowy, bladoróżowy, fińsko-szwedzka, nowojorski

2

Podręcznik, s. 328

Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.plKod: S7PRFV

79

Ortografia i interpunkcja

Dla dociekliwych

Uzupełnij wypowiedzi odpowiednimi przymiotnikami złożonymi.3Podręcznik, s. 328

Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.plKod: S75TBB

Dla mnie kurczak w sosie (słodkim i kwaśnym)

.

Ja poproszę klopsiki w sosie (częściowo musztardowym,

częściowo keczupowym) .

Zredaguj SMS, w którym poprosisz adresata o zakup podanych produktów. Wyrażenia zapisane w nawiasach przekształć w przymiotniki złożone.

sok (z marchwi, pomarańczy i selera), serwetki (zielone o ciemnym odcieniu)

Sprawdź w internetowej poradni językowej, dlaczego głuchoniemy piszemy łącznie. Zapisz wnioski.

4

5

Czy macie coś (lekkiego i strawnego)

?

Dla mnie tylko ten koktajl (jasny i pomarańczowy)

.

Szko

ła m

ówie

nia

i pis

ania

106

Moja notatka

Sposoby prowadzenia dyskusji

Wynotuj zasady, według których powinno się prowadzić kulturalną rozmowę.

Sformułuj swój głos w dyskusji internetowej o tym, czy warto za-łożyć konto w portalu społecznościowym.

1

2

Kamilka_3 godzinę temu

Oczywiście, że warto! Prawie wszyscy znajomi mają, więc zawsze pozostajesz z nimi w kontakcie. W każdej chwili ktoś jest dostępny i możesz do niego napisać. To świetna sprawa!

Jacek_123 godzinę temu

Stanowczo odradzam. To niebezpieczne i niewygodne na dłuższą metę. Nigdy nie wiadomo, kto ogląda Twoje zdjęcia i do czego może je wykorzystać!


Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.pl Kod: S7ND1J

Jacek_123 godzinę temu

Stanowczo odradzam. To niebezpieczne i niewygodne na dłuższą metę. Nigdy nie wiadomo, kto ogląda Twoje zdjęcia i do czego może je wykorzystać!

Szkoła mów

ienia i pisania

107


Sztuka mówienia

Dla dociekliwych

Aby twój głos w dyskusji został uznany za ważny, posługuj się tylko rzeczowymi argumen-tami. Najlepiej, jeżeli są one poparte konkretnymi przykładami. Unikaj wypowiedzi emocjo-nalnych oraz nieuczciwych chwytów.

Dobra rada

Odszukaj w internecie, czym charakteryzują się podane rodzaje dyskusji.

dyskusja panelowa –

dyskusja sokratejska –

dyskusja plenarna –

Zapisz pięciozdaniowe wprowadzenie do dyskusji na jeden z podanych tematów.

• Czy warto uprawiać sporty zespołowe?

• Czy ludzie kierują się stereotypami w ocenie innych?

• Mowa jest srebrem, a milczenie złotem.

3

4

Szko

ła m

ówie

nia

i pis

ania

108

Moja notatka

Wywiad

Zapisz, co wyróżnia wywiad spośród innych form wypowiedzi.

Przyporządkuj tematy wywiadów do ich tytułów.

1

2

Temat Tytuł

Wywiad z podróżnikiem Wojciechem Cejrowskim

Rozmowa z Kamilem Stochem, skoczkiem narciarskim

Spotkanie z Karolem Terczakiem, lekarzem weterynarii i założycielem

schroniska dla psów

Rozmowa z Anją Rubik, modelką

Wywiad z Markiem Michalakiem, rzecznikiem praw dziecka

•

•

•

•

•

• Dziecko to człowiek

• Mieszanina kultur jest jak paliwo

z dodatkami uszlachetniającymi

• Moda to zajęcie całodobowe

• Kryształowa Kula, dwa medale

olimpijskie... Nie chcę się budzić

z tego snu!

• 200 zwierząt rocznie znajduje

nowy dom


Aby przeprowadzić naprawdę dobry wywiad, powinniśmy zgromadzić wcześniej jak najwięcej informacji o naszym rozmówcy. Należy przygotować pytania, które chcielibyśmy zadać. W trakcie rozmowy możemy jednak te pytania modyfikować w zależności od udzie-lanych odpowiedzi. Będzie to sygnał dla rozmówcy, że jest uważnie słuchany.

Dobra rada

Szkoła mów

ienia i pisania

109

Spośród zamieszczonych pytań wybierz jedno i przekształć je tak, aby świadczyło o przygotowaniu organizatora wywiadu do roz-mowy z gościem.

Czy może pan powiedzieć nam coś na swój temat?

Czym się pani interesuje?

Czy marzył pan o karierze aktora?Jak lubi się pani ubierać na co dzień?

Co pan czuł, gdy zdobył pan pierwszą nagrodę?

Przykład:

Jakie filmy ogląda pan najczęściej? Na swojej stronie internetowej napisał Pan, że lubi filmy tzw. kina moralnego niepokoju. Podał Pan też tytuły swoich ulubionych obrazów, m.in. „Krótki film o zabijaniu” Krzysztofa Kieślowskiego. Na czym, według pana, polega wyjątkowość tego dzieła?

Do podanych odpowiedzi dopisz pytania, które mogła zadać oso-ba prowadząca wywiad.

John Boyega [czyt.: dżon bojega] ma dwadzieścia trzy lata, zaraźli-wy śmiech i uparcie twierdzi, że jest zwykłym chłopakiem. Tylko czy do „zwykłych” chłopaków dzwoni z poradami Robert Downey Junior [czyt.: robert dałni dżunior], na okładce umieszcza ich prestiżowy magazyn, a wzorowane na nich fi-gurki można kupić na całym świe-cie? Tak, jeśli dostali rolę w Gwiezdnych wojnach. Johnowi się to udało. [...]

3

4

Kadr z filmu Gwiezdne wojny: Przebudzenie mocy w reż. J.J. Abramsa


Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.pl Kod: S75JT7

Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.plKod: S7EZ72

Szko

ła m

ówie

nia

i pis

ania

110

Sztuka mówienia

John Boyega: Dobre. A nawet bardzo dobre! Nasz zespół od efektów specjalnych i pirotechnicznych składał się głównie z młodych ludzi, mniej więcej w moim wieku. Kiedy przynieśli mi miecz, leżał w specjalnym etui. Spojrzeliśmy na siebie znacząco. To był TEN moment. Wziąłem go do ręki i wtedy zabrzmiały anielskie trąby, otworzyły się nade mną chmury, a spośród nich wyleciały białe gołębie... [...]

John Boyega: Jako dzieciak dostałem w prezencie figurkę Dartha Maula [czyt: darta maula]. Podobała mi się jako zabawka, nie wiedziałem, że to gadżet pro-mujący jakieś wielkie kultowe wydarzenie. Pierwszym filmem z serii, jaki obej-rzałem, było Mroczne widmo (premiera 1999). Potem był Atak klonów (2002) i Zemsta Sithów (2005). Dopiero kilka lat później zacząłem nadrabiać zaległości i poznałem oryginalną trylogię. [...]

John Boyega: Finn i już. Nie ma nazwiska. [...]

John Boyega: Też niekiedy lubię rozładować bardzo napiętą sytuację śmiechem. I też staram się nie brać wszystkiego do siebie... Ale poza tym Finn lata Sokołem i robi masę szalonych rzeczy, a tego do swojego życia już nie potrafię odnieść. Nijak. [...]

John Boyega: Moja droga do Wojen... jest dość zabawna. Byłem w pociągu, kiedy za dzwonili do mnie z zaproszeniem na casting. Prawie krzyknąłem: „Naresz-cie!”. [...] wierzyłem, że mam szanse. Uważam, że bez takiej wiary nie ma w ogóle po co iść na przesłuchanie. Finn musiał być mój. Koledzy musieli mi wybaczyć.

Anna Tatarska, John Boyega: udział w „Przebudzeniu Mocy” to wielka odpowiedzialność, fragmenty

Nagraj wywiad z koleżanką lub kolegą. Postaw pytania dotyczące zainteresowań, spę-dzania wolnego czasu, marzeń i planów na przyszłość.

5

Aby zyskać przychylność osoby, z którą przeprowadzasz wywiad, utrzymuj kontakt wzro-kowy z rozmówcą, sygnalizuj swoje zainteresowanie i zrozumienie, np. poprzez uśmiech, skinienie głową lub nawiązanie do udzielanych odpowiedzi. Dobrze też unikać tematów, które mogą być kłopotliwe lub przykre.

Dobra rada

Szkoła mów

ienia i pisania

111

Moja notatka

Prezentacja

Napisz, jak podane elementy wpływają na ostateczny kształt prezentacji.

publiczność –

cel wystąpienia –

czas prezentacji –

wyposażenie sali –

temat wystąpienia –

Przekształć podane tematy prezentacji, tak aby brzmiały oryginalnie.

Regionalne odmiany języka

Gry komputerowe

Polska Jagiellonów

Filmy dla młodzieży

Zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w internecie

Miejsca warte zwiedzenia w Polsce

Budowa i rola białka w organizmie człowieka

Czytelnictwo w naszej szkole

1

2


Szko

ła m

ówie

nia

i pis

ania

112

Zaplanuj 15-minutową prezentację na temat różnorodnych sposobów spędzania wol-nego czasu. Zapisz swoje notatki. Wykorzystaj podane wskazówki.

3

Publiczność: rówieśnicySprzęt do dyspozycji: tablica, flamastry, laptop, dostęp do internetu, rzutnik.

Cel: przekazanie rówieśnikom informacji na temat różnorodnych sposobów spędzania wolnego czasu,

(Dodaj własne cele)

Temat prezentacji:

miejsce na twoją propozycję tematu(Sformułuj temat tak, aby był zaskakujący, przyciągający uwagę)

Streszczenie przebiegu wystąpienia (Krótko określ, jakimi zagadnieniami się zajmiesz, ile ich będzie i w jakiej kolejności je przedstawisz):

Treść wystąpienia (Napisz w punktach, o czym będzie mowa; wypisz różnorodne sposoby spędzania wolnego czasu; nie kieruj się tylko swoimi wyborami, weź pod uwagę publiczność):

Szkoła mów

ienia i pisania

113

Sztuka mówienia

Dla dociekliwych

Odszukaj w internecie, na czym polega prezentacja metodą snucia cyfrowych opowie-ści. Podaj temat, który można by atrakcyjnie przedstawić tą metodą.

Wypowiedz się na temat podanego slajdu będącego częścią prezentacji „Od camera obscura po aparat cyfrowy”. W swojej wypowiedzi oceń m.in., czy uważasz, że slajd jest atrakcyjny graficznie oraz zawiera odpowiednią ilość tekstu.

4

5

Pomoce dodatkowe (Określ, jakie dodatkowe materiały możesz przygotować i wykorzystać podczas swojej prezentacji):

Elementy dodatkowe (Zastanów się, jakie anegdoty, przykłady czy cytaty możesz zastosować podczas prezentacji, aby ją uatrakcyjnić):

PoczątkiJuż w starożytności odkryto, że światło może tworzyć obrazy. Udowodniono to za pomocą tzw. camera obscura [kamera obskura]. W przedniej ścianie pudełka wycinano otwór. Wpadające do środka promienie światła tworzyły na tylnej ścianie odwrócony obraz rzeczywistości.

PoczątkiJuż w starożytności odkryto, że światło może tworzyć obrazy. Udowodniono to za pomocą tzw. camera obscura [kamera obskura]. W przedniej ścianie pudełka wycinano otwór. Wpadające do środka promienie światła tworzyły na tylnej ścianie odwrócony obraz rzeczywistości.

Dodatkowe materiały – oglądaj, pobieraj, drukuj.

Zeszyt ćwiczeń skorelowany z podręcznikiem NOWE Słowa na start! dla klasy 7 zawiera różnorodne zadania dostosowane do potrzeb i możliwości uczniów, ułatwia utrwalenie wiedzy oraz przygotowanie do sprawdzianów.

Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.pl Kod: S76QX7

Zeskanuj kod QR, który znajdziesz wewnątrz zeszytu ćwiczeń, lub wpisz kod na docwiczenia.pl.

www.nowaera.pl [email protected]

Centrum Kontaktu: 801 88 10 10, 58 721 48 00

Stopniowanie trudności

Ćwiczenia Dla dociekliwych oraz oznaczone gwiazdką pomagają zainteresować ucznia zdolnego.

Kody QR odsyłają m.in. do dodatkowych ćwiczeń pogłębiających dane zagadnienie.

Rozwijanie umiejętności językowych

Ćwiczenia w atrakcyjnej formie pozwalają wykorzystać wiedzę z zakresu gramatyki, ortografii i interpunkcji w praktyce.

Systematyzowanie wiedzy

Moja notatka ułatwia zgromadzenie najważniejszych wiadomości przydatnych przy wykonywaniu ćwiczeń.

Sprawdź, czy potrafisz umożliwia szybką powtórkę danej partii materiału.

Kształcenie umiejętności retorycznych

Sztuka mówienia to ćwiczenia, które uczą m.in. budowania akapitów, tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej.

zeszyt ćwiczeń - stronyzklasa.pl · jerzy kukuczka – wanda rutkiewicz napisz co najmniej cztery...

Documents