ww

w.g

no

mo

np

ub

lic

ati

on

s.g

r ΠΕ

ΡΙΟ

ΔΟΣ

B’

· ΤΕ

ΥΧΟ

Σ 18

6 ·

ΙΟΥΛ

ΙΟΣ

2012

·

€ 4

ΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΙΤΡΑ ΤΙΟΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΓΕΓΟΝΟΣ! (Σ εϋ . 77)

Τ Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η

ΙστορίαΜ Η Ν Ι Α Ι Ο Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο ΓΙ Α Τ ΗΝ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Κ Α Ι Π Α Γ Κ Ο Σ Μ Ι Α Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Ο ΠΤΡΡΟΣ ΑΝΤ1ΜΕΠΗ10Σ ΜΕ ΤΟΝ ΑΗΜΗΤΡΙΟ ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΗ

λ

I ΓΑΛΛΙΑΣΗ σύγκρουση Ηπείρου - Μ ακεδονίας

για την ηγεμονία m e Eflflaöoq

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΠΟΥΗ τελευταία αντίσταση

στον πόΠεμο m e Κύπρου (Aüyouaioc 1974)

Ε Μ Φ Υ Λ Λ Ο

Μόνιμες στήιίεα4

102 104107108 109

112 ΕΡΟΤΗΜΑΤΟΑΟΓΙΟ

Ενα H urricane τη ς 87ης Μ ο ίρ ας τη ς R A F κ α τα ρ ρ ίπ τε ι γερμανικό βαρύ μαχητικό M e 1 1 0 πάνω από τη Μ ά γχη , το καλοκα ίρ ι του 1940 (δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε την ά δεια της A irfix/P lastim odellism o, w w w .p la .gr - co lor p la te is co urtesy o f A irfix).

Άρθρα10 H RAF ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΓΑΛΑΙΑΐ

0 κ α υ τ ο ί M ö i o c ί ο υ 1940

24 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «ΤΙΓΡΗΣ»Η α π ο ο ι ω π η ρ έ ν ο ο υ ρ ι ι α χ ι κ ή ι ρ α ν ω δ ί α οτη Μπνχπ ( 28 ΔπριΠί ου 1944 )

34 Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΔΟΪΡΑΝΗΣΠοταρο ί a i p a i o c arc Μ α κ ε δ ο ν ι κ ό Μέ τ ωπο ( 5 / 1 8 Σε πτ ε μ βρ ί ου 1918)

46 PERSHING ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΠΑΝΤΣΕΡ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑΟι τ ε Π ε υ τ α ι ε α u o v o p a x i e c

56 01 ΙΤΑΛΙΚΕΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΑΡΧΗ ΡΑΝΤΕΤΣΚΥΟι Λυοτ ρ ι πκ ο ί κπτπτροπώνουν i o u c Π ε Ο ε ρ ό ν τ ι ο υ ί ( 1 8 4 8 - 1 8 4 9 )

6 8 Η ΕΙΣΒΟΛΗ TßN ΗΠΑ ΣΤΗ ΓΡΕΝΑΔΑΕπι χε ί ρηοπ « U r g e n t Fury» (Οκ τ ώβ ρ ι ο ι : 1983 )

80 Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥΓΚΑΡΕΝΙ0 Μ ι χ α ή λ Γε ννα ί ο ι ; m e B r l a x i a c ν ι κά touc Ο θ ω μ α ν ο ύ ς ( 1595)

8 8 Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΓΙΟΥΗ τ ε λ ε υ τ α ί α αντ ί οταοη ο ι ο ν π ό λ ε μ ο m e Κύπρου ( A u v o u o i o c 1974)

94 Ο ΠΥΡΡΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΗΗ ο ύ ν κ ρ ο υ ο ι ι Ηπε ί ρου - Μ α κ ε δ ο ν ί α via ιπν η ν ε μ ο ν ί α m c Eür idöac

Τ Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η

Ιστ ο ρ ία Γ ι ά ν ν ι κ B a p o a u n c - Κ α ι ε ρ ί ν α Β α ρ ε Π ά

Μηνιαίο περιοδικό

ΕκδότηςΒασίλειος Στρατός

ΑρχισυντάκτηςΒασιλης Καμπάνης

Συνεργάτες-ΣύμβουλοιΝικόλαος Κολόμθας, Αντιστράτηγος ε.α.Δημήτρης Γεδεών, Υποστράτηγος ε.α., τ. καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ Βασίλειος Παπαδόπουλος, Συνταγματάρχης ( iß ) ε.α. Κωνσταντίνος Κλάδης, Αντιουνταγματάρχης (ΠΖ) ε.α. Ηλίας Παπαθανάσης · Ανάργυρος Φαγκρίδας Κατερίνα Βαρελά · Δημήτρης Χριστοδούλου Σωτήρης Αράθυμος · Ευάγγελος Τάρταρης Ιάκωβος Χονδροματίδης · Γεώργιος Ζουρίδης Λυκούργος Αρεταίος · Ευάγγελος Χαρατσής Σωτήρης Βουρλιώτης · Ιάσων Χανδρινός Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου »Λάμπρος Ψωμάς Δημήτρης Μπελέζος · Ιωάννης Κακαβάς Σταύρος Καρκαλέτσης · Γιάννης Βαρσαμής Γιώργος Κουφογιώργος Ά γ γ ελ ο ς Μανσόλας Αθανάσιος Κωνσταντίνου «Γιάννης Παγουλάτος Σταύρος Βαλμάς · Κυριάκος Γρηγορόπουλος Βασίλειος Αναστασόπουλος · Δημήτρης Καρανάτσιος

Καλλιτεχνική επιμέλειαΠαρασκευή Ευγενικού Σταύρος Καπλανίδης

Επιμέλεια κειμένωνΧρηστός Ζηκούλης Ιωάννα Μαργιώκη

ΓραφείαΛέσβου 14,17237, Δάφνη, Αθήνα

Τηλεφ. Κέντρο: 210 9758090Fax: 2109737070Email: info@gnomonpublications.grwww.gnomonpublications.gr

ΣυνδρομέςΕσωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 60 Ευρώ

(Εξάμηνη - 6 τεύχη): 30 Ευρώ Βιβλιοθήκες, Οργανισμοί, Τράπεζες: 115 Ευρώ Εξωτερικού (Ετήσια -12 τεύχη): 100 Ευρώ

(Εξάμηνη - 6 τεύχη): 50 Ευρώ

Επιταγές (Ταχυδρομικές)ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική, Λέσβου 14,17237 Δάφνη Στην επιταγή να αναγράφονται απαραιτήτως ονοματεπώνυμο, πλήρης διεύθυνση, τηλέφωνο και η ένδειξη «Συνδρομή»

Υπεύθυνος σύμφωνα με τον νόμοΒασίλειος Στράτος

ΙδιοκτησίαΓνώμων Εκδοτική Μ. ΕΠΕ

ISSN: 1109-0510 Κωδικός: 01-3196ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση ή η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο, άρθρων ή τμημάτων άρ&ρων του περιοδικού, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.Οι εκφραζόμενες στα ενυπόγραφα άρθρα απόψεις, δεν ταυτίζοντα ι κ α τ ' ανάγκη με την άποψη του περιοδικού. Λόγω στενότητας χώρου, το περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα περικοπής των επιστολών που στέλνουν οι αναγνώστες εφόσον δεν αλλοιώνεται το νόημά τους.

«

ΑΠΕΒΙΠΣΕ 0 ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΦΡΟΥΡΟΣ ΤίΙΝ ΣΤΡΑΤ0ΠΕΔΠΝ ΘΑΝΑΤΟΥ

G rö s s e :

G e s ip h ts fo E g n l

H a a r f a r b ,f j?

A u ^ t ^ e - . J S r a l

O m n tB e s o n d e r e M erkm a

ü a rh fi—auf_do ^ ü c k

Η τα υ τό τη τα το υ Ν τέμ ια ν τσ ο υ κ ως φ ρουρού σ τρ α το π έδ ο υ θα ν ά το υ .

Ο Τζον Ντέμιαντσουκ ήταν ένας Ουκρανός φρουρός των στρατοπέδων θανάτου. Μετά τη λήξη του πολέμου κατάφερε να ξεφύγει και να εγκατασταθεί στις ΗΠΑ, όπου ξεκίνησε μια καινούργια ζωή. Στις 12 Μα'ί'ου 2011 καταδικάστηκε από γερμανικό δικαστήριο ως συνυπεύθυνος στη δολοφονία 28.060 Εβραίων

στο στρατόπεδο θανάτου του Σόμπιμπορ. Το Σόμπιμπορ υπήρξε ένα από τα τρία στρατόπεδα εξόντωσης του διαβόητου «σχεδίου Ράινχαρτ» (τα άλλα δύο ήταν αυτό της Τρεμπλίνκα και του Μπέλτσεκ). Ο Ντέμιαντσουκ ήταν γνωστός στο Σόμπιμπορ ως ο «Ι6άν ο τρομερός», λόγω της απάνθρωπης σκληρότητάς του. Ο Ντέμιαντσουκ βρέθηκε πολλές φορές στο μεταίχμιο της έκδοσης από τις ΗΠΑ σε Ισραήλ και Γερμανία.

Ο Ντέμιαντσουκ συνελήφθη αιχμάλωτος από τους Γερμανούς το 1942 στην Κριμαία και προτίμησε να υπηρετήσει τους Γερμανούς, κατατασσόμένος στις βοηθητικές γερμανικές μονάδες ασφαλείας. Υστερα από σχετική εκπαίδευση στάλθηκε, το 1943, στο Σόμπιμπορ, όπου άφησε εποχή με την άθλια συμπεριφορά του, η οποία πολλές φορές ξεπερνούσε σε σκληρότητα ακόμα και αυτήν των SS. Δικάστηκε στο Ισραήλ, αλλά τελικά αφέθηκε ελεύθερος λόγω αμφιβολιών. Δικάστηκε, επίσης, στη Γερμανία. Ωστόσο, δεν υπήρχαν πλέον μάρτυρες εν ζωή, οι οποίοι να τεκμηριώνουν τις κατηγορίες. Πέθανε σε ηλικία 92 ετών, στις 17 Μαρτίου 2012, πιθανώς ο τελευταίος εν ζωή εγκληματίας πολέμου.

ΜΕΓΑΛΗ Π Ρ Ο Σ Φ Ο Ρ Α !Έκπτωση 5 1 ^ οε ΡιΒϋία-περιοΟικά για avopcc από ία γραφεία uac

Επισκεφθείτε τα γραφεία μας (Λέσβου 14, πλησίον Μ ετρό Αγ. Ιωάννη, Δάφνη, τηλ. 210 9758090) και αγοράστε βιβλία και περιοδικά με έκπτωση 5 0 % !

Η προσφορά ισχύει για αγορές αρχικής αξίας άνω των 25 ευρώ καιαφορά όλα τα έντυπα, πλην εκείνων που βρίσκονται ήδη σε κυκλοφορία στα περίπτερα.

Ώ ρ ες λειτουργίας γραφείων: 9.00-16.00 καθημερινώς, πλην Σαββάτου και Κυριακής

ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΕΜΟΥ - ΜΙΛΙΔΙΠΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΤΗΝ ΛΟΗΝΑ

Την Δευτέρα, 4 Ιουνίου, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του «Αρχείου Πολέμου». Το «Αρχείο Πολέμου», έργο ζωής του Ανδρέα και της Αναμπέλλας Φρέρη, βρίσκεται στην οδό Μηθύμνης 36, στην Πλατεία Αμερικής. Στεγάζει την ιδιωτική συλλογή βιβλίων, περιοδικών και άλλου έντυπου και ακουστικού υλικού, ντοκιμαντέρ, φωτογραφιών καθώς και στρατιωτικών, υπό κλίμακα, ομοιωμάτων αεροπλάνων, αρμάτων μάχης, του Ανδρέα Φρέρη και της Αναμπέλλας Λέβιν-Φρέρη.

Η συλλογή σχετίζεται με κάθε όψη του πολέμου, εστιάζεται όμως στον Β' ΠΠ. Το Αρχείο δεν φιλοδοξεί να αποτελέσει ερευνητική ή ακαδημαϊκή βιβλιοθήκη σχετικά με τον πόλεμο, αλλά μια μικρή και εξειδικευμένη πηγή αξιόπιστης πληροφόρησης. Η πλειονότητα του έντυπου υλικού είναι στην αγγλική γλώσσα, υπάρχει όμως και εκτεταμένο ελληνικό υλικό, καθώς και μικρός αριθμός βιβλίων και περιοδικών στα γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά και κινεζικά.

Ο Β1 ΠΠ καλύπτεται λεπτομερώς, με αναφορές σε όλα τα μέτωπα. Κάποια βιβλία αφορούν τον Α' ΠΠ, καθώς και άλλους (αρχαίους ελληνικούς, ναπολεόντειους κλπ.) πόλεμους. Καλύπτονται, επίσης, οι πόλεμοι της σύγχρονης Ελλάδας, από το 1821 έως σήμερα, με έμφαση στον ιταλογερμανικό πόλεμο και τον Εμφύλιο. Η συλλογή οπτικού υλικού είναι το καλύτερο τμήμα του Αρχείου. Αφορά, κυρίως, τον Β' ΠΠ και περιλαμβάνει τόσο ντοκιμαντέρ που κυκλοφορούν στην αγορά όσο και σπάνιο υλικό, μεγάλο μέρος του οποίου είτε δεν διατίθεται στην αγορά, είτε δεν δ ιατίθεται καθόλου και προέρχεται από όλον τον κόσμο.

Αυτό το κινηματογραφημένο υλικό ανέρχεται σε αρκετές χιλιάδες ντοκιμαντέρ καθιστώντας το μία από τις πλουσιότερες, παγκοσμίως, ιδιωτικές συλλογές με θέμα τον Β' ΠΠ. Το κινηματογραφημένο υλικό δεν σχετίζεται μόνο με τις μάχες και τα μέτωπα, αλλά αφορά επίσης όπλα, τακτικές, προσωπικότητες, πολιτικές καθώς και την κοινωνία της εποχής του πολέμου. Υπάρχουν, επίσης, ταινίες στρατιωτικής εκπαίδευσης της εποχής.

Εκτεταμένο τμήμα αυτής της συλλογής εστιάζεται στο Γ Ράιχ και όχι μόνο στα χρόνια του πολέμου. Μεγάλος αριθμός ντοκιμαντέρ αναφέρεται στην Ελλάδα και περιλαμβάνει σπάνιο υλικό, καθώς και μια μοναδική συλλογή έγχρωμων ταινιών από την Ελλάδα, της περιόδου 1934-1950.

Η συλλογή των, υπό κλίμακα, ομοιωμάτων καλύπτει σχεδόν αποκλειστικά τον Β' ΠΠ (Σύμμαχοι και δυνάμεις του Αξονα). Υπάρχουν, υπό κλίμακα, ομοιώματα των περισσότερων τύπων αρμάτων μάχης, τεθωρακισμένων οχημάτων, στρατιωτών και εξοπλισμού, από τις μεγάλες μάχες και τα μέτωπα, καθώς και αντιπροσωπευτικοί τύποι αεροσκαφών (μαχητικών και βομβαρδιστικών). Τέλος, υπάρχει μια συνεχώς αυξανόμενη και μοναδική συλλογή επαγγελματικά κινηματογραφημένων συνεντεύξεων που πραγματοποιήθηκαν ειδικά για τους σκοπούς του Αρχείου, με Ελληνες βετεράνους του Β' ΠΠ και του Εμφυλίου. Καλύπτουν όλες τις όψεις της ταραγμένης περιόδου από το 1936 έως το 1949. Εχει δοθεί έμφαση στο υλικό που καλύπτει την περίοδο της 4ης Αυγούστου και της διακυβέρνησης της χώρας από τον Ιωάννη Μεταξά. Η ιστορική σημασία των συνεντεύξεων αυτών δεν μπορεί να υποτιμηθεί, καθώς πρόκειται για αυθεντικές αφηγήσεις, χωρίς την παρεμβολή προκαθορισμένου ερωτηματολογίου. Ανθρωποι με ενεργό συμμετοχή σε σημαντικά πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα μίλησαν απευθείας στον εικονολήπτη για ό,τι εκείνοι θεώρησαν σημαντικό και άξιο λόγου. Το Αρχείο είναι ανοικτό σε όλο το ενήλικο κοινό με ιστορικά ενδιαφέροντα. Η επίσκεψη είναι εφικτή κατόπιν συνεννόησης με το προσωπικό του Αρχείου στο τηλ: 210 8676390.

ΑΝΑΖΗΤΑΤΕ ΕΙΑΝΤΑΗΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΤΕΥΧΗ ΤΗΣ ΣΙ;

Τώρα, μπορείτε να προμηθευθείτε όλα τα τεύχη της «Στρατιωτικής Ιστορίας» από τα γραφεία μας (Λέσβου 14, Δάφνη, πλησίον μετρό Αγ. Ιωάννη) ή με αντικαταβολή μέσω ταχυδρομείου. Υστερα από αίτημα των αναγνωστών μας, η ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική διαθέτει πλέον σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων ακόμη και τα τεύχη του περιοδικού που είχαν εξαντληθεί, σε φωτοαντίγραφα εξαιρετικής ποιότητας στην τιμή των 5,50 €.

Στα γραφεία μας θα βρείτε επίσης σε φωτοαντίγραφα τα βιβλία «ΝΑΠΟΛΕΩΝ» (Σειρά Μονογραφίες της Στρατιωτικής Ιστορίας No 2) και «Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ» (Σειρά Παγκόσμια Ιστορία No 1) στην τιμή των 9,80 €!

Για παραγγελίες, καλέστε στο 210 9758095, καθημερινά από 09.00 έως 16.00.

Ομοίωμα γερμανικού άρματος μάχης Königstiger.

Ομοιώματα αεροσκαφών του Β ’ ΠΠ. Σε πρώτο πλάνο εικονίζετα ι αμερικανικό βομβαρδιστικό Β-25.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 5

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΣΠΣΗ SWIFT ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ Τ-6 ΣΕ ΓΑΛΛΙΚΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΗ εταιρία Jet Art Aviation (JAA) ανέλαβε το φιλόδοξο έργο της

αποκατάστασης ενός εξαιρετικά σπάνιου Supermarine Swift F.Mk 4 που βρισκόταν τα τελευταία 45 έτη σε κατάσταση εξωτερικής αποθήκευσης, σε ιδιωτικό οίκημα, στο Χέρφορντσάιρ της Βρετανίας. Ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας δήλωσε ότι «σε εξέλιξη βρίσκεται μια πλήρης επιθεώρηση, ώστε να διαπιστωθεί ο απαιτούμενος όγκος εργασιών. Παρά τις αρχικές δυσάρεστες εκτιμήσεις, το μεγαλύτερο μέρος της κατασκευής βρίσκεται σε άριστη κατάσταση, αν λάβει κάποιος υπόψη την παραμονή του αεροσκάφους σε εξωτερική αποθήκευση για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα». To Swift υπήρξε το πρώτο οπισθοκλινές μαχητικό που εντάχθηκε στην υπηρεσία της RAF. Αντιμετώπισε αρκετά προβλήματα, ενώ η κύρια έκδοση παραγωγής ήταν το FR Mk 5, εφοδιασμένο με τρεις φωτογραφικές μηχανές F.95 στο ρύγχος και δύο πυροβόλα Aden των 30 mm.

Το αεροσκάφος, με σειριακό αριθμό WK275, υπήρξε ένα από τα οκτώ Swift F.Mk 4 που εξήλθαν από τις γραμμές παραγωγής (WK272-WK279) της Supermarine. Αρχικά, το αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε από τη Supermarine για δοκιμές. Στη συνέχεια, διατέθηκε στην de Havilland, στην οποία αξιοποιήθηκε σε δοκιμές μέτρησης της ηχητικής έντασης. To WK275 χρησιμοποιήθηκε για δοκιμές βελτίωσης της πτητικής σταθερότητας του τύπου, ενώ δ ιέθετε ολοκινούμενο ουραίο πτέρωμα και χαρακτηριστικές προεκτάσεις στο χείλος προσβολής. Ο μόνιμος οπλισμός

αποτελείτο από τέσσερα πυροβόλα Aden των 30 mm. Το 1968 αποκτήθηκε από τον ιδιώτη Πέρσυ Σέππαρντ.

Γο σπάνιο S w ift F .M k 4 κ α τά τη δ ιά ρ κεια των εργασ ιώ ν μ ε τα φ ο ρ ά ς .

To T-6G κ α τά τη δ ιά ρ κεια σ υντήρησης στο Μ ελο ύ ν Β ιγ ια ρ ό ς .

Ο γαλλικός οργανισμός Societe Pour le Developpement et la Promotion de I'Aviation απέκτησε ένα North American T-6G Texan από τον, επίσης, Γάλλο συλλέκτη Ζαν Φρανσουά Σαλιμό. Το αεροσκάφος, με σειριακό αριθμό 51-14456/F-AZCV, εντάχθηκε στον στόλο του οργανισμού έχοντας ως βάση το αεροδρόμιο του Μελούν Βιγιαρός, περίπου 30 χλμ. νοτιοανατολικά του Παρισιού. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος ανήκε στην παρτίδα αεροσκαφών 51-14314 ως 51-15237, η οποία διατέθηκε σχεδόν αποκλειστικά σε συμμάχους των ΗΠΑ. Τον Ιανουάριο του 1958, το 14456 εντάχθηκε στην υπηρεσία της Armee de l’Air και συμμετείχε στις συγκρούσεις στην Αλγερία μέχρι το 1962, δρώντας ως ελαφρύ επιθετικό. Αποκτήθηκε από την Ισπανική Αεροπορία, με τον σειριακό αριθμό Ε16-191, στην οποία καιπαρέμεινε σε υπηρεσία μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Στη συνέχεια, μεταφέρθηκε στο μουσείο Κουάτρο Βιέντος, κοντά στη Μαδρίτη. Τον Ιούλιο του 1983 ανταλλάχθηκε με ένα Moräne Saulnier M.S. 733. Ο γαλλικός οργανισμός διαθέτει αρκετά αεροσκάφη σε πτητική κατάσταση, ανάμεσά τους τα Curtiss Ρ- 40Ν (F-AZKU), ΡΒΥ Catalina (Ν9767), Douglas DC-3 (N49AG) και North American P-51D (F-AZSB).

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΕ ΒΕΤΕΡΑΝΟ TOY ΑΡΝΕΜΤο μουσείο Classic Aircraft and Aviation (CAA), στο Χίλσμπορο του

Ορεγκον, έχει θέσει σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο σχέδιο για την αποκατάσταση του βετεράνου Douglas DC-3C N115SA σε πτητική κατάσταση. Η ονομασία DC-3C χαρακτηρίζει πρώην στρατιωτικά C- 47/C-53 Skytrooper και R4D που διατέθηκαν στην πολιτική αγορά. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος παραχωρήθηκε στο μουσείο το 2008. Αρχικά, το επιτελείο του μουσείου θεωρούσε ότι ήταν ένα ακόμα απλό DC-3 που χρησιμοποιήθηκε για μεταφορές. Ο ιστορικός Εντ Ντέιβις, μετά από συστηματική έρευνα, ανακάλυψε την πραγματική ιστορία του αεροσκάφους.

Το Ν115SA χρησιμοποιήθηκε από τη RAF με την 48η Μοίρα έχοντας σειριακό αριθμό KG587. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος πραγματοποίησε αρκετές αποστολές ρυμούλκησης ανεμοπτέρων και μεταφοράς φορτίων κατά τη διάρκεια της επιχείρησης «Market Garden», τον Σεπτέμβριο του 1944, στο Αρνεμ. Λίγους μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 1945, το αεροσκάφος χρησιμοποιήθηκε στη ρίψη αλεξιπτωτιστών για τη διάβαση του ποταμού Ρήνου. Ο ιστορικός ανακάλυψε, επίσης, τον επισμηνία Εντι Λέσλι, ο οποίος υπήρξε συγκυβερνήτης του αεροσκάφους πάνω από το Αρνεμ: «Σε μια αποστολή ανεφοδιασμού, στις 20 Σεπτεμβρίου 1944, αντιαεροπορικά πυρά έπληξαν την πτέρυγα και την ουρά. Σήμερα, σχεδόν 70 χρόνια αργότερα, θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε τη μορφή των επιδιορθώσεων».

Το Douglas DC-3C σ το Χίλσμπορο του Ο ρεγκον.

Ο ιδρυτής του μουσείου έχει φιλόδοξα σχέδια για το KG587 και το 2013 σκοπεύει να μεταφέρει το αεροσκάφος αρχικά στη Βρετανία και στη συνέχεια στο Αρνεμ, όπου θα συμμετάσχει σε επετειακές ρίψεις. Το μουσείο έχει αναθέσει στην εταιρία Aerometal International την αποκατάσταση του αεροσκάφους. Το πρώτο στάδιο προβλέπει τη διενέργεια επισκευών και σε δεύτερο στάδιο θα ακολουθήσει η εγκατάσταση εξοπλισμού που θα επαναφέρει το αεροσκάφος στην, όσο το δυνατόν πιστότερη, αρχική του κατάσταση.

6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Επανατοποθετούνται στη θέση τους υπολείμματα της βυζαντινής οχύρωσης της Λάρισας, τα οποία είχαν ανακαλυφθεί προ ετών κατά την εκσκαφή θεμελίων πολυώροφης οικοδομής. Πρόκειται για μέρη του τείχους του Ιουστινιανού (6ος αιώνας μ.Χ.) τα οποία επανατοποθετούνται με βάση εγκεκριμένη μελέτη και στο μέλλον, με την ολοκλήρωση του μεγάρου, θα είναι ορατά στους Λαρισαίους και τους επισκέπτες της πόλης, στο πιο κεντρικό της σημείο. Σύμφωνα με στοιχεία της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, είχε διενεργηθεί σωστική ανασκαφή από την υπηρεσία και συντάχθηκε μελέτη. Η μελέτη εγκρίθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού και προβλέπει ότι το τμήμα της οχύρωσης θα αναδειχθεί

και θα βρίσκεται σε διαμορφωμένο χώρο υποβαθμισμένης πλατείας. Σύμφωνα με την 7η Εφορεία, η οχύρωση της Λάρισας, κατά τον ιστορικό Προκόπιο, εντάχθηκε στα ανοικοδομητικά προγράμματα του Ιουστινιανού (527-565 μ.Χ.). Η ανέγερση της ιουστινιάνειας οχύρωσης άφησε εκτός τειχών δημόσια και ιδιωτικά κτίρια του 4ου και 5ου μ.Χ. αιώνα, τα οποία προφανώς είχαν καταστραφεί κατά την επιδρομή των Οστρογότθων το

Ε ρ γα σ ίες α να κα τα σ κευ ή ς το υ τε ίχ ο υ ς . 482 u χ

Εκδόσεις Διόπτραw w w .d iop tra .g rΑγ. Παρασκευής 40, Περιστέρι, Τηλ.: 210 3302828

« £ ιwww.facebook.com/dioptrapublishing

ΡΠΣΙΑ ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΗΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΛΗΙΗΣ ΤΟΥ Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Με μια μεγαλειώδη στρατιωτική παρέλαση γιόρτασε για άλλη μια χρονιά η Ρωσία τη λήξη του Β’ ΠΠ. Χιλιάδες στρατιώτες, άρματα και φορτηγά που μετέφεραν στρατηγικούς πυραύλους, παρήλασαν στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας για να τιμήσουν τη νίκη επί του Αξονα, υπό το βλέμμα του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος μόλις είχε αναλάβει ξανά τα καθήκοντά του. Στην πρώην Σοβιετική Ενωση το τέλος του Β' ΠΠ γιορτάζεται στις 9 Μαΐου, καθώς η συνθηκολόγηση είχε υπογράφει αργά το βράδυ της 8ης Μαΐου στο Βερολίνο, δηλαδή στις 9 Μαΐου ώρα Μόσχας. Η Σοβιετική Ενωση είχε κατ’ εκτίμηση 26 εκατομμύρια ανθρώπινες απώλειες στον πόλεμο, συμπεριλαμβανομένων 8,5 εκατομμυρίων στρατιωτών. Η παραδοσιακή παρέλαση πραγματοποιήθηκε με τους Βλαντίμιρ Πούτιν και Ντμίτρι Μεντβέντεφ (ο οποίος ορίστηκε πρωθυπουργός μετά την ανάληψη της προεδρίας της χώρας από τον μέντορά του) στο επίσημο βάθρο ανάμεσα σε πολλούς πρώην πολεμιστές και καλεσμένους, και τον πρώην Σοβιετικό πρόεδρο, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.

Η στρατιωτική παρέλαση άρχισε με την επιθεώρηση των στρατιωτικών δυνάμεων από τον υπουργό Αμυνας Ανατόλι Σερντιούκοφ, ο οποίος χαιρέτισε χιλιάδες στρατιώτες και αξιωματικούς που είχαν συγκεντρωθεί στην Κόκκινη Πλατεία. Σχεδόν14.000 στρατιώτες παρήλασαν, ενώ ακολούθησαν τα τεθωρακισμένα και το πυροβολικό σε μια νέα επίδειξη ισχύος. Η βαρύνουσα σημασία του εορτασμού για το καθεστώς αποδεικνύεται από το γεγονός ότι τέσσερα αεροσκάφη είχαν σκορπίσει νωρίτερα

χημικά αέρια για να διαλυθούν τα σύννεφα στον ουρανό, ώστε να αποτραπούν τυχόν νεροποντές κατά τη διάρκεια της παρέλασης, καθώς ισχυρή βροχόπτωση είχε εκδηλωθεί πριν αρχίσει η παρέλαση.

Β ετερ ά ν ο ς το υ π ολέμου σ την Κόκκινη Π λ α τε ία .

» . . * < t

Το μεγάλο ταξίδι των Ελλήνων του Πόντου από την Οκτωβριανή Επανάσταση και την περεστρόικα έως και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Ο μέγας στρατηλάτης της ιστορίας. Το βι­βλίο που έγινε σημείο αναφοράς σε όλες τις ξένες βιβλιογραφίες, ξετυλίγει βήμα-βή- μα τη ζωή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Μια αντικειμενική και ενδιαφέρουσα ιστορι­κή μελέτη του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου j και της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης * , από τον υπουργό Εξωτερικών Σερβίας- i

'*€' Μαυροβουνίου στα τέλη του Ι9ου αιώνα.

Ι Ο ί ν - Α Τ ! Π Ι

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΠΑΝΙΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΤΗΣ ΑΑΠΣΗΣ ΚΡΙΤΟΒΟΥΑΟΥ

Η Αλωση τη ς Π όλης σε μ ικρο γρ αφ ία μεσα ιω νικού χ ε ιρ ο γ ρ ά φ ο υ .

Αγνωστες πτυχές των τελευταίων χρόνων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά και των πρώτων χρόνων μετά την Αλωση της Κωνσταντινούπολης, αποκαλύπτονται σε ένα κιτρινισμένο χειρόγραφο που ήταν ξεχασμένο στο αρχείο του Παλατιού του Τόπκαπι με τον κωδικό CI3. Αυτόπτης μάρτυρας ιστορικών γεγονότων εκείνης της εποχής ο Κριτόβουλος, κατέγραψε τα όσα συνέβησαν τα δύο τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, παρέχοντας σημαντικές πληροφορίες για την κατάκτηση των νησιών του

βορειοανατολικού Αιγαίου, βασιζόμενος στα προσωπικά του βιώματα αλλά και σε αφηγήσεις συγχρόνων του. Δεν περιορίστηκε, όμως, μόνο σ’ αυτά, αλλά συνέχισε να καταγράφει και τα όσα διαδραματίστηκαν κατά τα πρώτα 17 χρόνια μετά την Αλωση, βασιζόμενος σε πληροφορίες που δ ιέθετε λόγω της προσωπικής του σχέσης τόσο με τον πατριάρχη Γεννάδιο όσο και με τον νεαρό τότε σουλτάνο Μωάμεθ τον Πορθητή. Ο ιστορικός Κριτόβουλος πρέπει να είχε γεννηθεί μεταξύ 1400 και 1410 στην Ιμβρο. Το πραγματικό του όνομα ήταν Μιχαήλ Κριτόπουλος και καταγόταν από οικογένεια ευγενών γαιοκτημόνων. Το όνομά του το άλλαξε σε Κριτόβουλος, λόγω του θαυμασμού του για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και την αττική διάλεκτο. Τέτοιες αλλαγές ονομάτων συνηθίζονταν εκείνη την εποχή. Το χειρόγραφο του Κριτόβουλου παρέχει σημαντικές πληροφορίες, οι οποίες δεν απαντώνται αλλού, για θέματα όπως είναι οι έριδες μεταξύ των φόρου υποτελών κρατιδίων κατά τη διάρκεια της πτώσης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οι σχέσεις τους με τους Οθωμανούς ή ο ανταγωνισμός Βενετών-Γενοβέζων. Παρέχει ακόμη αυθεντικές και λεπτομερείς πληροφορίες για την ανοικοδόμηση του

Φρουρίου της Ρούμελης, την κατασκευή των βλημάτων και τα σημεία τοποθέτησης των επικεφαλής του στρατού που πολιόρκησε την Πόλη. Ο Κριτόβουλος συνέταξε την πλέον ευρεία και αντικειμενική ιστορία της περιόδου, επωφελούμενος τόσο από Βυζαντινούς όσο και Οθωμανούς αυτόπτες μάρτυρες. Μάλιστα, η δική του αφήγηση της Αλωσης της Κωνσταντινούπολης είναι η πιο καλογραμμένη σε σχέση με τους συγχρόνους του. Ακόμη, δίνει έμφαση ιδιαίτερα στο θέμα της ανοικοδόμησης και επανακατοίκησης της Κωνσταντινούπολης. Πληροφορούμαστε πως ο Μωάμεθ Β' επιθυμούσε να μετατρέψει την πόλη που, με την πάροδο του χρόνου, είχε χάσει την αίγλη της και, με την τελευταία πολιορκία και τον πόλεμο, είχε αποψιλωθεί πληθυσμιακά, καεί, γκρεμιστεί και λεηλατηθεί, σε πρωτεύουσά του, και ότι δαπάνησε μεγάλο τμήμα της ενέργειάς του για τον σκοπό αυτό. Εδωσε εντολή να κτιστούν το Παλαιό και Νέο Παλάτι στα πιο ωραία σημεία της πόλης, να κατασκευαστεί φρούριο στο Επταπύργιο, να επισκευαστούν τα τείχη, να οικοδομηθούν τζαμιά, χάνια, δημόσια λουτρά και να μεταφερθούν κάτοικοι στην Κωνσταντινούπολη από άλλες περιοχές που περνούσαν στην εξουσία του.

ΠΡΠΤΗ ΠΤΗΣΗ VIGGEN ΣΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑΗ σχεδίαση της οικογένειας μαχητικών

Viggen ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, ενώ τα αεροσκάφη παραγωγής παραδόθηκαν στη Σουηδική Αεροπορία την περίοδο Ιουνίου 1971 - Ιουνίου 1990. Συνολικά, κατασκευάστηκαν108 AJ-37 για αποστολές κρούσης (37001- 37108), 17 διθέσια εκπαιδευτικά Sk-37 (37801-37817), 28 αναγνωριστικά SF-37 (37950-37977), 27 ναυτικής αναγνώρισης SH- 37 (37901-37927) και 149 αναχαιτιστικά JA-37 (37301-37449). Συνολικά, 329 αεροσκάφη παραγωγής παραδόθηκαν στη Σουηδική Αεροπορία. Κατά τη διάρκεια της πολυετούς παραμονής σε υπηρεσία, εφαρμόστηκαν αρκετά προγράμματα εκσυγχρονισμού.

Στις 27 Μαρτίου 2012 πραγματοποιήθηκε η πρώτη πτήση του 37098/SE-DXN από το Ιστορικό Σμήνος της Σουηδικής Αεροπορίας, στη βάση του Σκάραμποργκ. Το 37098 αρχικά κατασκευάστηκε ως AJ-37 και την περίοδο 1993-1998 υπήρξε ένα από τα 115 αεροσκάφη που εκσυγχρονίστηκε στο κοινό

πρότυπο AJS/AJSH/AJSF. Το 37098 αποσύρθηκε από την υπηρεσία το 1997, αλλά παράμεινε σε κατάσταση ενεργού αποθήκευσης, υφιστάμενο περιοδικές εκκινήσεις του κινητήρα RM8B και ελέγχους συντήρησης.

Τα τελευταία Viggen σε αποστολές εκπαίδευσης ηλεκτρονικού πολέμου

αποσύρθηκαν από την υπηρεσία τον Ιούνιο του 2007. Τον Φεβρουάριο του 2012 μια ομάδα 10 τεχνικών διέθεσε συνολικά 250 ώρες για την αποκατάσταση του αεροσκάφους σε πλήρη πτητική κατάσταση. Σημαντική συνδρομή στο πρόγραμμα είχε το Μουσείο της Σουηδικής Αεροπορίας και η Πτέρυγα Μαχητικών F7 στο Σατένας.

To Viggen 37098 π ρα γμα τοπ ο ίησ ε τη ν πρώτη πτήση το υ τύπ ου μ ε τά από α ρ κ ετά χρόνια.

8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΟΚΙΜΟΝ ΓΙΑ SPITFIRE

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία το πρόγραμμα πτητικών δοκιμών του Supermarine Spitfire Mk ΙΑ Χ4650 (G-CGUK). To αεροσκάφος πραγματοποίησε την πρώτη πτήση μόλις στις 9 Μαρτίου 2012, στο Μπίγκιν Χιλ. Οι εργασίες αποκατάστασης πραγματοποιήθηκαν από την εταιρία TSC (The Spitfire Company) για τους Αμερικανούς ιδιοκτήτες Νταν και Τομ Φρίντκιν, στο

Χιούστον του Τέξας.Τον Νοέμβριο του 1940, το Χ4650

παραδόθηκε στην 54η Μοίρα της RAF, στη δάση του Κέιτρικ. Στις 28 Δεκεμβρίου 1940, ο 20χρονος σμηνίας Χάουαρντ Σκουίρ απογειώθηκε με το αεροσκάφος για μια εκπαιδευτική αερομαχία με τον πεπειραμένο Νεοζηλανδό σμηναγό Αλαν Ντηρ, ο οποίος ήταν ο διοικητής της μοίρας

και πετούσε με το Χ4276. Κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής πτήσης, τα αεροσκάφη συγκρούστηκαν στον αέρα και αμφότεροι οι πιλότοι εγκατέλειψαν με επιτυχία τα αεροσκάφη. To Χ4650 συνετρίβη και μια ομάδα της RAF πέταξε τα συντρίμμια του αεροσκάφους σε έναν κοντινό ποταμό, στην περιοχή του Κιρκλέβινγκτον. Το αεροσκάφος παρέμεινε σε αυτήν την κατάσταση μέχρι το 1976. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 αποκτήθηκε από τον Πήτερ Μονκ της TSC και για τα επόμενα 15 έτη ξεκίνησε μια επίπονη διαδικασία εξεύρεσης αυθεντικών εξαρτημάτων για το Mk ΙΑ. Το 2008, στο πρόγραμμα αποκατάστασης συμμετείχαν ενεργά οι Φρίντκιν (πατέρας και γιος). Εκατοντάδες φωτογραφίες και άλλο υλικό χρησιμοποιήθηκαν ώστε το αεροσκάφος να αναπαριστά με πιστότητα τη βαφή παραλλαγής και τα άλλα σήματα της 54ης Μοίρας. Το πρόγραμμα αποκατάστασης του Χ4650 έχει απορροφήσει μέχρι σήμερα 3,6 εκατ. ευρώ.

ΕΠΑΝΑΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ 0 «ΑΓΠΝ ΜΟΥ)) ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ!Το γερμανικό κρατίδιο της Βαυαρίας

σκοπεύει να εκδώσει την αυτοβιογραφία του Αδόλφου Χίτλερ, «Ο Αγών Μου», πριν εκπνεύσουν τα πνευματικά δικαιώματα που αφορούν την έκδοση του βιβλίου. Αν και το βιβλίο δεν απαγορεύεται διά νόμου στη Γερμανία, η Βαυαρία έχει χρησιμοποιήσει την ιδιοκτησία των πνευματικών δικαιωμάτων του βιβλίου για να εμποδίσει την έκδοσή του στη χώρα από το 1945. Τα πνευματικά δικαιώματα λήγουν στα τέλη του 2015, 70 χρόνια μετά τον θάνατο του Χίτλερ. Από το 2016 δεν θα υφίσταται κανένας περιορισμός όσον αφορά την έκδοση του βιβλίου. Με την έκδοση που ετοιμάζει η Βαυαρία, ελπίζει να καταστήσει τις μελλοντικές εκδόσεις μη ελκυστικές. Το κρατίδιο ετοιμάζει μια έκδοση

για μαθητές, η οποία θα περιλαμβάνει και κριτικές αναλύσεις. Ο υπουργός Οικονομικών του κρατιδίου δήλωσε ότι στόχος της έκδοσης είναι η «απομυθοποίηση» του βιβλίου, «θέλουμε να κάνουμε ξεκάθαρο τ ι ανοησίες περιλαμβάνει», δήλωσε. «Να δείξουμε σε ποια παγκόσμια καταστροφή οδήγησε αυτός ο επικίνδυνος τρόπος σκέψης», πρόσθεσε. Ο πρόεδρος του Κεντρικού Συμβουλίου Εβραίων της Γερμανίας, Ντίτερ Γκράουμαν, δήλωσε ότι θα προτιμούσε να πωλείται «Ο Αγών Μου» με επεξηγηματικές σημειώσεις. Το βιβλίο δεν έχει εκδοθεί στη Γερμανία από το 1945, οπότε είχαν πωληθεί περίπου δέκα εκατομμύρια αντίτυπα. Ο Χίτλερ έγραψε το βιβλίο το 1924. Το βιβλίο «Ο Αγών Μου»

Το βιβλίο «Ο Αγών μου» το υ Χ ίτλ ερ επ α να κ υ κλο φ ο ρ εί σ τη Γερμανία.

περιγράφει τις απόψεις που βρίσκονται στον πυρήνα της εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας. Μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933, το βιβλίο διδόταν από το κράτος ως δώρο στα ζευγάρια που παντρεύονταν.

Ιταλοί ντυμένοι μονομάχοι ανέβηκαν στο Κολοσσαίο προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για τα μέτρα απαγόρευσης άσκησης του επαγγέλματος τους, να φωτογραφίζονται επ' αμοιβή με τους τουρίστες. Η διαμαρτυρία έγινε το Σάββατο, τρεις ημέρες αφότου επιβλήθηκε πρόστιμο στους «μονομάχους» που προσφέρουν υπηρεσίες με το αζημίωτο, χωρίς να έχουν τη σχετική άδεια. Οι ιθύνοντες του χώρου του ιταλικού πολιτισμού ισχυρίζονται ότι οι «ψεύτικοι» μονομάχοι καταστρέφουν την εικόνα του μνημείου. Υπάρχουν τουρίστες που πολύ ευχαρίστως ποζάρουν με τους μονομάχους, ωστόσο απογοητεύονται στη συνέχεια όταν οι μασκαρεμένοι άνδρες τούς ζητούν χρήματα. Οσο για τους μονομάχους, επιμένουν ότι προσφέρουν μια δημοφιλή υπηρεσία και ότι τα κοστούμια τους «ξυπνούν» την ατμόσφαιρα της αρχαίας Ρώμης.Μ ο ν τέλ α «επ ο χή ς» σ το Κ ολοσσαίο.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 9

Eva H urricane τη ς 87ης Μ ο ίρ ας τη ς R A F κα τα ρ ρ ίπ τε ι γερμανικό βαρύ μαχητικό M e 110 πάνω από τη Μ ά γχ η , το καλοκα ίρ ι του 1940 (δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε την ά δεια τη ς A irfix/P lastim odel/ism o, w w w .p ia .g r- co lo r p la te is co urtesy o f A irfix).

1 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

Η έναρξη ίου Β’ ΠΠ και α γερμανική εισβοΠή σιην ΠοΠωνία προκύΠεοε ιην άμεαη βρετανική αντίδραση Οι μνήμες ίου Α’ ΠΠ ευανήϋθαν και αημαντικέα βρετανικέα δανύμεις αναπιύχθηκαν εαί ναΠΠικού εδάφους. Μέοα οε πέντε εβδοράδεζ από την έναρξη ίου ποΠέμου. 158.000 Βρετανοί στρατιώτες αναπιύχθηκαν οιη ΓαΠΠία μαζί με tic πρώτεα μονάδες της RAF. Σταδιακά, ο αριθμός touc αυξήθηκε με ιην αποοτοΠη νέων ανδρών και ποϋεμικού υλικού. Η RAF ανέπτυξε οιη ΓαΠΠία δύο βασικές μονάδες: ίο Air Component, ίο οποίο θα παρείχε κάΠαιμη στη Βρετανική Εκοιραιεατική Δύναμη, και την AASF, η οποία θα αποτεΠούοε το μακρύ χέρι της RAF, συγκεντρώνοντας μια υποΠογίσιμη δύναμη μέσων βομβαρδιστικών. Στις 10 Μαΐοα 1940, οι δυνάμεις της RAF ήΠθαν αντιμέτωπες με ιη Luftwaffe, με αποτέΠεσμα να ξεκινήσει ένας οκΠηρός αγώνας.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 1

Ε ξα ιρ ετικ ή φ ω τογραφ ία ενός H urricane της 501 Μ ο ίρ ας στο Μ π ετεν ιβ ίλ κ α τά τη δ ιά ρ κεια ανεφ οδιασμού, μ ε τα ξύ αποστολών. Σ τη ν άκρη δ εξιά , μ ε τη λευ κή φ όρμα, δ ια κ ρ ίν ετα ι ο πιλότος που ενημερώ νει τον α ξιω μ ατικό πληροφοριών. Το τεχν ικό προσωπικό εδ ά φ ο υ ς φορά κράνη ε ξα ιτ ία ς τη ς π ιθα νό τη τα ς π ροσβολής από αερο σ κά φ η τη ς Lu ftw affe . Το α ερο σ κά φ ος α νεφ ο δ ιά ζετα ι σε καύσιμα. Είναι εν δ ε ικ τικ ό ό τι το βυ τιο φ ό ρ ο δ ια θ έ τε ι τρ ία σ υσ τήμα τα α νεφ ο διασ μού, ώ στε να α νεφ ο δ ιά ζε ι τα υτό χρ ο να ως και τρ ία αερο σ κά φ η, τον τυπικό τα κ τικ ό σχηματισμό τη ς RAF.

Η Β ρετανική Ε κσ τρατευτική Δύ­ναμη (British Expeditionary Force - BEF) στη Γαλλία υπήρξε ένας ι­δ ια ίτερ ο ς σχηματισμός άνω των

300.000 ανδρών που σ υγκροτού­σαν τρ ία σώματα στρατού και μία τα ξ ια ρ ­χία αρμάτων. Αρωγός της BEF υπήρξε η RAF που ανέπ τυξε δύο βασικούς σχημα­τισμούς: το Air Component, υπό τη δ ιο ίκη ­ση του υποπτεράρχου Τσαρλς Χούμπερτ Μπούλμπαϊ Μπλάουντ (26 Οκτωβρίου 1893 - 23 Οκτωβρίου 1940), και την AASF (Advanced Air Striking Force: Προκεχωρη- μένη Αεροπορική Δύναμη Κρούσης), υπό τη διο ίκηση του υποπτεράρχου Πάτρικ Χένρι Λάιον Π λέιφεϊρ (22 Νοεμβρίου 1899 - 23 Νοεμβρίου 1974). Ο πρώτος σχηματισμός είχε αναλάβει την προστα­σία των βρετανικώ ν δυνάμεων από την α­ντίπαλη αεροπορία, ενώ ο δ εύ τερ ος σχη­ματισμός θα αποτελούσε το μακρύ χέρ ι της RAF, με θεω ρητική αποστολή τον βομβαρδισμό τη ς Γερμανίας. Τα Hurricane συγκροτούσαν τον όγκο των μαχητικών, ενώ τα Fairey Battle και Bristol Blenheim IV ήταν τα βασικά βομβαρδιστικά.

Η αρχική δύναμη τη ς AASF αποτελεί- το από 10 μο ίρες Fairey Battle. Τον Δ εκ έμ ­βριο του 1939, δύο από τ ις μο ίρες (15η και 40ή) επέστρεψ αν στη Β ρετανία γ ια ε- πανεξοπλισμό με Blenheim και αντικατα- στάθηκαν από δύο μο ίρες (114 και 139) με Blenheim IV. Ο κύριος όγκος των επι­χειρησιακώ ν μοιρών με Blenheim IV είχε σ υγκεντρω θεί στη 2η Ομάδα (Group) της Δ ιο ίκησης Βομβαρδισμού, αποτελώντας

αρωγό των μοιρών που είχαν αναπ τυχθεί στη Γαλλία. Εκτός από τ ις δυνάμεις στη Γαλλία, οι οποίες βρ ίσκονταν υπό τη δ ιο ί­κηση της BAFF (British Air Forces in

Ο ανθυπ οσμηναγός Α λμ π ερ τ Λ ιού ις (νοτιοαφ ρικανικής κ α τα γω γή ς) υπ ήρξε ένας από το υ ς κορυφ αίους άσσους τη ς RAF πάνω από τη Γαλλία. Π ετώ ντα ς μ ε την 85η Μ οίρα κ α τέρ ρ ιψ ε έ ξ ι B f 109Ε (π έντε σ τις 19 Μ α ΐο υ ) και ένα He 111.

France), η RAF χρησιμοποίησε σημαντικό αριθμό αεροσκαφών που επιχειρούσαν από β ρ εταν ικές βάσεις.

Νωρίς το πρωί σ τις 10 Μαΐου 1940 ξε ­κ ίνησε η επ ίθεση του Γερμανικού Στρα­τού προς τη Δύση. Για τα βομβαρδιστικά της δύναμης AASF σήμανε συναγερμός και ο ι μο ίρες έλαβαν νωρίς το πρωί τη δ ιαταγή να έχουν το 50% των διαθέσ ιμω ν αεροσκαφών το υς σε ετο ιμ ό τη τα 30 λ ε ­πτών. Η πολυαναμενόμενη δ ιαταγή από την Ανώτατη Γαλλική Δ ιοίκηση δεν ήλθε ποτέ και έτσ ι ο αντιπ τέραρχος Αρθουρ Μπάρατ (25 Φ εβρουάριου 1891 - 4 Νοεμ­βρίου 1966), δ ιο ικητής της RAF στη Γαλ­λία, ανέλαβε την πρωτοβουλία και δ ιέ τα ­ξε την απογείωση των πρώτων αεροσκα­φών μόλις το απόγευμα. Αποστολή των 32 αεροσκαφών Battle που απογειώθη­καν ήταν η προσβολή των γερμανικών τεθω ρακισμένω ν φαλαγγών που ξεχύνο­νταν από το Λουξεμβούργο. Κάθε αερο ­σκάφος ήταν εξοπλισμένο με τέσ σερ ις βόμβες των 250 lb, εσω τερικά αποθηκευ- μένες στην πτέρυγα, ο ι οποίες δ ιέθ ετα ν πυροσωλήνα καθυστέρησης των 11 δ ευ ­τερολέπτων. Τα αποτελέσματα της επι­δρομής υπήρξαν απογοητευτικά : 13 α ε ­ροσκάφη καταρρ ίφθηκαν από τα πυκνά αντιαεροπορικά πυρά, δύο εκτέλεσ α ν α­ναγκαστική προσγείωση και όλα τα υπό­λοιπα υπέστηοαν ζημιές. Σύμφωνα με τα αρχεία τη ς AASF, 21 αεροσκάφη χάθη­καν την πρώτη ημέρα των επιχειρήσεων, στα οποία πρέπει να π ροστεθούν άλλα π έντε που υπέστησαν ζημιές, αλλά δεν κατέστη δυνατόν να επ ιδ ιορθω θούν κα­τά τη δ ιάρκεια της γερμαν ικής προέλα­σης.

Μέσα σε μια ημέρα, από τα 128 δ ια ­θέσ ιμα Fairey Battle χάθηκε το 20% της δύναμης. Εκτός από την αποτυχημένη ε ­πιδρομή, τα αεροδρόμια στο Μ ουρμε- λόν, Μπερί ο Μπακ, Μ π ετεν ιβ ίλ και Ρενς αποτέλεσαν στόχο γ ια τα αεροσκάφη τη ς Luftwaffe. Σε γ εν ικ ές γραμμές, οι ζη­μ ιές από τ ις επ ιδρομές υπήρξαν μικρές, με εξα ίρεση τον βομβαρδισμό του Μ ουρμελόν κατά το ν οποίο καταστράφη- καν τρ ία αεροσκάφη τη ς 88ης Μοίρας.

Σε αντίθ εση με τη δράση των βομ­βαρδιστικών, τα Hurricane του Air Component και τη ς δύναμης AASF επέ- δε ιξαν καλύτερα αποτελέσματα. Συνολι­κά, πραγματοποίησαν 208 εξόδους (47 από την AASF και 161 από το Air Component) και δ ιεκδ ίκηοαν 42 καταρρί- ψεις (έξ ι από την AASF) με απώλειες ε ­πτά Hurricane, χωρίς π ιλότους. Η πλειο- ψηφία των δ ιεκδ ικούμενω ν καταρρίψεω ν αφορούσε βομβαρδιστικά τη ς Luftwaffe.

Για τα βομβαρδιστικά, όμως, τα απο-

1 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA

Eva Lysander M k II τη ς 13ης Μ ο ίρ ας δ έχ ετα ι τ ις π εριπ οιήσεις των τεχνικώ ν, τον χειμώ να του 1939, π ιθα νό τα τα σ τη βάση το υ Μ ονς εν Σ εσ ί. Ο κω δικός τη ς μ ο ίρ α ς 0 0 δ ια κ ρ ίν ετα ι σ το π λευρό τη ς α τρ ά κ το υ . Τα Lysander εκ τέλ ε σ α ν π ληθώ ρα αποστολώ ν όπως αναγνώ ριση, μ ετα φ ο ρ ά εφ οδίω ν κ.ά., αλλά υπ έστησαν α ρ κ ετές απώ λειες.

γο η τευ τ ικά απ οτελέσματα της πρώτης ημέρας ήταν λίγο ως πολύ αναμενόμενα. Ηδη κατά τη δ ιά ρκε ια του «Ψ εύτικου Πολέμου» είχαν απ οκαλυφ θεί ο ι αδυνα­μ ίες τους. Σ τις 30 Σεπτεμβρίου 1939, πέ­ν τε Battle πραγματοποίησαν αναγνω ρι­στική αποστολή στα γερμαν ικά σύνορα, στην περιοχή του Σάαρ, όταν αναχα ιτί­σ τηκαν από τα Bf 109. Τέσσερα αεροσκά­φη καταρρ ίφ θηκαν και το πέμπτο μόλις που κα τά φ ερε να εκ τελ έσ ε ι αναγκαστι­κή προσγείωση στη βάση του. Τα Battle απ οδείχθηκαν ιδ ια ίτερ α ευάλω τα στα ε ­χθρ ικά μαχητικά, υστερώ ντας δρα μα τι­κά σε επ ιδόσεις κα ι εξοπλισμό. Τα πλη- ρώματά το υς παρέμειναν όμως α ισ ιόδο­ξα, δ ιό τ ι θεω ρούσαν ό τ ι ο ι επ ιθέσ εις από χαμηλό ύψος, σε συνδυασμό με την προστασία από τα συνοδά μαχητικά, δεν θα επέτρεπαν τη ν επανάληψη παρόμοι­ων περιστατικών.

Οι απώλειες των Fairey Battle υπήρ­ξαν σημαντικές, όμως ήταν εξίσου υψη­λές και με τα πιο σύγχρονα Bristol Blenheim. Τα τελ ευ τα ία είχαν και τη συν­δρομή αεροσκαφών που επιχειρούσαν από β ρ ετα ν ικές βάσεις. Σ τις 10 Μάίου, εννέα Blenheim τη ς 15ης Μ οίρας και έξ ι μαχητικά Blenheim IF τη ς 600 Μ οίρας επι­τέθηκαν, το πρωί, στο ολλανδ ικό αερο­δρόμιο του Βάαλχαβεν (κοντά στο Ρό- τερνταμ), ενώ άλλα 12 αεροσκάφη της 40ης Μ οίρας επ ιτέθηκαν στο Υπεν- μπουργκ (κοντά στη Χάγη). Τα Blenheim IF κατέρρ ιψ αν ένα Ju 52 και τα υπόλοιπα προξένησαν ζημ ιές στο αεροδρόμιο . Κα­τά τη δ ιάρκεια τη ς προσβολής του Υπεν- μπουργκ, δύο Blenheim καταρρ ίφθηκαν από Bf 110. Η τελ ευ τα ία επιδρομή πραγ- ματοποιήθηκε στις 16.50 από 12 αερο ­σκάφη τη ς 110 Μοίρας, τα οποία προσέ­βαλαν το Βάαλχαβεν, δ ιεκδ ικώ ντας την καταστροφή π έντε μεταγωγικών Junkers Ju 52. Εκείνη την ημέρα καταρρίφθηκαν, επίσης, τέσσερα αεροσκάφη του Air Component, ένα αεροσκάφος τη ς 2ης Ομάδας και π έντε Blenheim IF τη ς Δ ιο ίκη ­σης Μαχητικών. Σε αντιστάθμ ισμα, οι Β ρετανο ί δ ιεκδ ίκησαν την καταστροφή σημαντικού αριθμού Ju 52.

Στις 11 Μάίου 1940 η Luftwaffe επανέ- λαβε τ ις επ ιδρομές στις βάσεις της AASF, προσβάλλοντας τα αεροδρόμια του Μ ουρμελόν, Κοντέ και Εκουρύ συρ Κολ. Η πιο επ ιτυχημένη επιδρομή πραγ- ματοποιήθηκε στο Κοντέ, κατά την ο­ποία εννέα Dornier Do 17Ζ της Σμηναρ­χ ίας II/KG 2 έπληξαν το αεροδρόμιο , κα­θώς τα Blenheim της 114 Μ οίρας ήταν έ ­το ιμα γ ια απογείωση. Καταστράφηκαν έξ ι αεροσκάφη, ενώ τα υπόλοιπα υπέ­στησαν ζημιές. Εκτός από τα αεροσκάφη

τη ς 114 Μοίρας, την ίδ ια ημέρα η RAF α- πώλεσε άλλα τέσσερα Blenheim του Air Component και δύο αεροσκάφη της 110 Μοίρας. Ενα Fairey Battle τη ς 150 Μοίρας καταστράφηκε στο Εκουρύ συρ Κολ από τη δράση τη ς Luftwaffe. Ο στόχος για τα Battle υπήρξε ο ίδ ιος: ο βομβαρδισμός των γερμανικώ ν φαλαγγών. Οι μο ίρες 88 και 218 δ ιέθεσ αν από τέσ σερα αεροσκά­φη γ ια τ ις αποστολές της ημέρας, αλλά μόνο ένα αεροσκάφος επέστρεψ ε στη βάση του.

Η 1η Μοίρα, εξοπλισμένη με Hurricane, έκλεψ ε την παράσταση γ ια τ ις βρετανι­κές δυνάμεις αντισ ταθμ ίζοντας τ ις απώ­λε ιες της ημέρας. Αργά το απόγευμα, στις 11 Μάίου, πέντε Hurricane του Α Σμήνους της μοίρας απογειώθηκαν από τη βάση

του Μπερί ο Μπακ για να αναχαιτίσουν μια δύναμη από 30 Do 17Ζ της III/KG 76, με τη συνοδεία 15 Bf 110C της Σμηναρχίας I/ZG 26, η οποία κατευθυνόταν προς τη Ρενς. Ο Πολ Ρίτσεϊ ήταν ένας από τους ε ­π ιτιθέμενους και θυμάτα ι: «Δ ιαθέταμε το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού και ο κα­θένας από εμάς επ έλεξε ένα Bf 110 γ ια να βρ εθ ε ί στην ουρά του. Το δικό μου ήταν ένα αεροσκάφος που άρχισε να εκ τελ ε ί έ ­ναν κλειστό ελιγμό προς τα αριστερά, αλ­λά μπόρεσα εύκολα να το ακολουθήσω και να βρεθώ μέσα στη στροφή του. Ανοι­ξα πυρ από απόσταση μ ικρότερη των 50 μ. βάλλοντας υπό γωνία και σύντομα δ ια ­πίστωσα ό τ ι τμήματα άρχισαν να αποκολ- λώ νται από το αεροσκάφος. Το Bf 110 σύ­ντομα ε ισ ήλθε σε περ ιδ ίνηση και με τρό-

Το G ladiator M k II (Ν 23 06 )ή τα ν β ετερ ά ν ο ς τη ς Μ άχης τη ς Γαλλίας. Χρησ ιμοπ ο ιή9ηκε από την 615 Μ ο ίρα και σ τη σ υνέχεια εν τά χ θ η κ ε στην υπ ηρεσία τη ς 16ης Μ ο ίρ ας λαμ βά νοντα ς τον κωδικό UG-R. Οι 607 και 615 Μ ο ίρ ες αρχικά ανα π τύχθηκα ν τον Ν οέμ βρ ιο του 1939 σ τη Γαλλία εξο π λ ισ μ ένες μ ε G loster Gladiator. Την άνοιξη του 1940, ξεκ ίνη σ ε ο επ ανεξοπ λισμός το υ ς μ ε H aw ker Hurricane, διαδικασία που ε ίχ ε ο λ ο κλ η ρ ω θεί μ έχ ρ ι τη γερμανική επ ίθεσ η .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA 1 1 3

Π ιλό το ι τη ς 1ης Μ ο ίρ ας , εξο π λισ μένης μ ε Hurricane, λ ίγο πριν την εκδήλω ση τη ς γερμα νικής επ ίθ εσ η ς , τον Απρίλιο το υ 1940. Δ ε ύ τε ρ ο ς από α ρ ισ τερ ά δ ια κ ρ ίν ετα ι ο Αυστραλός υπ οσμηναγός Λ έσλι Ρ έντψ ο ρ ντ « Ν τ ίγ κ ε ρ » Κλίσμπι (29 Ιουνίου 1914 ■ 15 Μ ά ϊου 1940), ο οποίος δ ιεκδ ίκησ ε 16 κα τα ρ ρ ίψ εις , αν και μ ετα π ο λεμ ικ ά οι ισ το ρ ικο ί μείω σαν τον α ρ ιθμ ό α υτόν σε 11. Η υποχώρηση των μονάδω ν και η κ α τα σ τρ ο φ ή των αρχείω ν δεν επ έτρ εψ ε την ακριβή α π οτίμηση των επιτυχιών. Οι ισ το ρ ικο ί διαφω νούν ακόμα και για την ημ έρ α που φ ονεύ& ηκε, α να φ έρ οντας τη 14η ή τη 15η Μ α ΐου . Την π ερίοδο 10-20 Μ α ΐου , οι π ιλότο ι τη ς μ ο ίρ α ς δ ιεκδ ίκησ α ν 63 κ α τα ρ ρ ίψ εις μ ε απ ώ λειες δύο π ιλότους, έναν αιχμάλω το κα ι δύο τρ α υ μ α τίες .

To Fairey B a ttle Ρ2332 (PH-F) της 12ης Μ ο ίρ ας κ α τα ρ ρ ίφ & η κε σ τις 12 Μ α ΐου 1940 στη γέφ υρ α του Β ρενοβέν. Γερμανοί σ τρ α τιώ τες φ ω τογρα φ ίζοντα ι μ ε υπ ερηφ άνεια γύρω από το α ερο σ κά φ ος. Ενας από α υ το ύ ς δ ια κ ρ ίν ετα ι μ έσ α στο π ιλοτήριο .

1 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Fairey B a ttle «PH -K » (P 2204), το υ υποσμηναγού Ν τόναλντ Γκάρλαντ, 12η Μ ο ίρα RAF, Γάλλία, Μ ά ιος 1940. Π ρ ό κ ε ιτα ι για το α ερο σ κά φ ος μ ε το οποίο βρήκε τον θ ά ν α το ο 22χρονος Ιρλανδός σ τις 12 Μ α ϊο υ 1940, ότα ν κ α τά φ ερ ε να π λήξει τη γέφ υρα του Β έλ ν τβ ετσ ελ τ στο Β έλγιο , πριν π έσει θ ύ μ α των κατα ιγ ισ τικώ ν αντιαεροπ ορικώ ν πυρών. Ο Γκάρλαντ και ο π λοηγός του , σμηνίας Τόμας Γκρέυ, τιμ ή θ η κ α ν μ ε τα θ α ν ά τια μ ε τον Σ τα υ ρ ό τη ς Β ικτω ρίας. Δ ε ν συνέβη όμως το ίδιο και μ ε τον π ολυβολητή του α ερο σ κά φ ους, σμηνίτη Ρέυνολντς, αφ ού « ...δ ε ν βρ ισκόταν σε θ έσ η λήψ ης αποφάσεω ν» (εικονογράφ ησ η: Α γγελος Μ ανσόλας για τη Γ Ν Ω Μ Ω Ν Ε κδοτική).

μο δ ιέκρ ινα τη ν ουρά του η οποία αποχω­ρίστηκε από το αεροσκάφος, ενώ φλόγες κατέτρω γαν τη ν άτρακτο. Με ανακούφ ι­ση δ ιέκρ ινα ένα μικρό ανοικτό αλεξίπτω­το. Μέσα σε λ ιγό τερο από ένα λεπτό από την επ ίθεσή μας κο ίταξα γύρω μου και παρατήρησα άλλα τέσσερα Bf 110 που ε ί­χαν καταρρ ιφ θεί. Ενα αεροσκάφος είχε ήδη ε ισ έλ θ ε ι σε περιδίνηση, από ένα άλ­λο ε ίχε αποκοπεί η ουρά, ένα τρ ίτο κ ιν ε ί­το σχεδόν κατακόρυφα τυ λ ιγμένο στις

φλόγες και ένα τέ τα ρ το εκτελούσ ε μια α­νοδική στροφή 45 μοιρών με ένα Hurricane κολλημένο στην ουρά του. Ηταν ένα θέαμα που δεν θα ξεχνούσα ποτέ. Κοίταξα προς τα πάνω και εντόπισα τρ ία Bf 110 που προσπαθούσαν να κερδ ί­σουν ύψος γ ια να πέσουν ύστερα πάνω μας. Δ εν είχα καταναλώ σει τα πυρομαχι- κά μου και εκ τέλεσ α μια άνοδο βάλλο­ντας στο τελ ευ τα ίο αεροσκάφος της τρ ιάδας. Μ ετά από δύο ριπές τυ λ ίχθηκε

στις φλόγες και εκ τέλ εσ ε βύθιση. Εντό­πισα άλλα τρ ία αεροσκάφη που κατευθύ- νονταν εναντίον μου και αποφάσισα να τα επ ιτεθώ βάλλοντας μια σύντομη ριπή ενα ντίο ν του αρχηγού. Πολύ σύντομα βρέθηκα περ ικυκλω μένος από π έντε Bf 110. Αποφάσισα να εκμετα λλευθώ την ευ ελ ιξ ία του αεροσκάφους. Η τα κτική μου ήταν απλή: Εκτελούσα κλε ισ τές σ τροφ ές και στη συνέχεια σ τρεφόμουν προς τον επ ιτιθέμενο . Μ ια σύντομη ρι-

ΤΑ ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ THZ RAF ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑBLENHEIM IV BATTLE HURRICANE Mk I LYSANDER Mk II

ΡΟΛΟΣ Βομβαρδιστικό Βομβαρδιστικό Μαχητικό Στρατιωτικής συνεργασίαςΠΛΗΡΩΜΑ 3 2-3 1 2ΕΚΠΕΤΑΣΜΑ (m) 17,17 16,45 12,19 15,24ΜΗΚΟΣ (m) 13,03 12,93 9,55 9,29ΥΨΟΣ (m) 3,88 4,57 4,01 (με τη δίφυλλη έλικα

σε κατακόρυφη θέση)4,41

ΠΤΕΡΥΓΙΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (m2) 43,57 39,20 23,96 24,15ΒΑΡΟΣ ΚΕΝΟ (kg) 4.440 3.361 2.151 1.844ΒΑΡΟΣ ΜΕΓΙΣΤΟ (kg) 6.804 5.307 2.820 (σύνηθες)-2.994 2.685 (σύνηθες)-3.402ΜΕΓΙΣΤΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ 428 km/h 406 km/h στα 4.575 m 539 km/h στα 5.330 m 368 km/h στα 3.048 mΕΜΒΕΛΕΙΑ 2.350 km 1.714 km με ταχύτητα 322 km/h 708 km με 20 min εφεδρικό

χρόνο πτήσης805 km με ταχύτητα 241

km/hΒΑΘΜΟΣ ΑΝΟΔΟΥ 457 m/min (αρχικός) 16,2 min για τα 4.575 m 6,5 min για τα 4.572 m 8 min για τα 3.048 mΚΙΝΗΤΗΡΕΣ 2x920 hp Mercury XV 1x1.030 hp Merlin II 1x1.030 hp Merlin II

(δίφυλλη ξύλινη έλικα Watts)1x905 hp Bristol Perseus XII

ΚΑΥΣΙΜΑ (It) 2.126 1.319 427 396ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΟΡΟΦΗ (m) 8.3 7.925 10.180 8.077ΟΠΛΙΣΜΟΣ 1-2x0,303 in Browning

σε ραχιαίο πυργίσκο, 1x0,303 in στο ρόγχος

+2x0,303 in στο ρόγχος που έβαλλαν

προς τα πίσω

1x0,303 in Vickers στη δεξιά πτέρυγα και 1x0,303 in Lewis

στο οπίσθιο πιλοτήριο

8x0,303 in Browning 2x0,303 in Browning στα σταθερά σκέλη προσγείωσης και 1x0,303 in Vickers/Lewis

για την κάλυψη του οπίσθιου ημισφαιρίου

ΙΤΡΑΤΙΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 5

TA Bf 109 ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣΓια τη μεγάλη επίθεση προς τη Δύση,

η Luftwaffe συγκέντρωσε τον 2ο και τον 3ο Αεροπορικό Στόλο, με συνολικά 28 σμη­ναρχίες μαχητικών Bf 109. Από αυτές, οι 27 διατέθηκαν στις επιχειρήσεις και μόνο η II/JG 3 παρέμεινε στα μετόπισθεν για την αεράμυνα του Βερολίνου. Το γερμανικό σχέδιο προέβλεπε την εκτέλεση επίθεσης αντιπερισπασμού στο βόρειο τμήμα του μετώπου, εισβάλλοντας στην Ολλανδία και το Βέλγιο, παρασύροντας τη Βρετανι­κή Εκστρατευτική Δύναμη και τις γαλλικές δυνάμεις προς τις Κάτω Χώρες. Η αιχμή του δόρατος, όμως, ήταν οι δυνάμεις στα νότια, οι οποίες ανέμεναν στις δασωμένες κοιλάδες του Λουξεμβούργου με αποστο­λή την αποκοπή των συμμαχικών δυνάμε­ων που είχαν αναπτυχθεί βόρεια. Το γερ­μανικό σχέδιο λειτούργησε άψογα και κα­θώς οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν εμπλα- κεί βόρεια, θεωρώντας ότι αντιμετώπιζαν την κύρια επίθεση, τα γερμανικά τεθωρα­κισμένα ξεχύθηκαν από το θεωρητικά α­προσπέλαστο από άρματα δάσος των Αρδεννών.

Στις 13 Μάί'ου 1940, η Luftwaffe συγκέ­ντρωσε ισχυρή δύναμη αεροσκαφών κά­θετης εφόρμησης και βομβαρδιστικών σφυροκοπώντας τις γαλλικές δυνάμεις στην περιοχή του Σεντάν. Οι Γερμανοί κα- τάφεραν να δημιουργήσουν ένα μικρό προγεφύρωμα, ενώ γρήγορα οι Σύμμαχοι αντιλήφθηκαν ότι έπρεπε να καταστρα-

φούν πάση θυσία οι γέφυρες του ποταμού Μεύση, ώστε να διακοπεί η ροή των οχη­μάτων και των εφοδίων. Τις επόμενες 24 ώ­ρες, η RAF και η Armee de l’Air διέθεσαν σημαντικό αριθμό βομβαρδιστικών και μα­χητικών αντίστοιχα, αλλά υπέστησαν βα­ριές απώλειες. Μέχρι το τέλος της ημέ­ρας, στις 14 Μάί'ου, τα μαχητικά του 3ου Αεροπορικού Στόλου σημείωσαν 814 εξό­δους πάνω από το γερμανικό προγεφύρω­μα. Σε συνδυασμό με την πληθώρα των α­ντιαεροπορικών πολυβόλων διεκδίκησαν την κατάρριψη 89 μαχητικών και βομβαρ­διστικών. Με τη δύναμη των βομβαρδιστι­κών της RAF να έχει εξουδετερωθεί, η μά­χη του Σεντάν είχε χαθεί για τους Συμμά­χους και έτσι, σε λιγότερο από μία εβδο­μάδα, τα γερμανικά πάντσερ έφθασαν στις ακτές της Μάγχης,

Με εξαίρεση τα Dewoitine D.520, τα υ­πόλοιπα γαλλικά μαχητικά όπως το Curtiss Hawk 75Α, Moräne MS,406 και Bloch MB.151/152 ήταν κατώτερα σε σχέση με τα Bf 109Ε, αλλά αποδείχθηκαν αποφασισμέ­νοι αντίπαλοι. Τα γαλλικά μαχητικά υστε­ρούσαν σε ταχύτητα, αλλά οι πιλότοι τους πολεμούσαν με γενναιότητα. Καθώς η Μά­χη της Γαλλίας όδευε προς το τέλος, αυ­ξήθηκε η αποφασιστικότητα των Γάλλων πιλότων, αλλά η κατάσταση στο έδαφος ή­ταν πλέον μη αναστρέψιμη. Σε σχέση με τα Hurricane Mk I, τα Bf 109Ε ήταν ταχύτε­ρα, ενώ τα βρετανικά μαχητικά διατηρού­

σαν το πλεονέκτημα της ευελιξίας και της ανώτερης ταχύτητας σε χαμηλό ύψος. Μέ­χρι τις 24 Ιουνίου, η Armee de l’Air είχε χά­σει 138 πιλότους μαχητικών, ενώ άλλοι 176 ήταν τραυματίες. Εξίσου σημαντική υπήρ­ξε και η συμβολή των πιλότων των Hurricane. Μόνο την περίοδο 10-21 Μάί'ου οι πιλότοι των Hurricane διεκδίκησαν 499 καταρρίψεις και άλλες 123 πιθανές, ενώ τα γερμανικά αρχεία ανέφεραν την κατα­στροφή 299 αεροσκαφών και άλλων 65 που υπέστησαν σοβαρές ζημιές.

Ο πιο επιτυχημένος πιλότος της Μά­χης της Γαλλίας υπήρξε ο σμηναγός Βίλ- χελμ Μπαλτάζαρ. Στις 11 Μάί'ου κατέρριψε τρία βελγικά Gladiator και ένα γαλλικό Moräne στην περιοχή του Μάαστριχτ. Εκτός από τις 23 καταρρίψεις, κατέστρε­ψε 13 αεροσκάφη στο έδαφος. Κατά γενι­κή ομολογία, η Luftwaffe απώλεσε 1.300- 1.400 αεροσκάφη την περίοδο 10 Μάί'ου -25 Ιουνίου 1940 και περισσότερα από 300 αεροσκάφη με ζημιές. Εκτιμάται ότι κατα- στράφηκαν 235 Bf 109 στις αερομαχίες, ενώ αδιευκρίνιστος αριθμός υπέστη σο­βαρές ζημιές. Μετά τη λήξη της Μάχης της Γαλλίας, η δύναμη των μαχητικών της Luftwaffe αναπαύθηκε για σύντομο χρονι­κό διάστημα και αναδιοργανώθηκε για την επόμενη δύσκολη επιχείρηση, τη Μάχη της Αγγλίας.

Η ΠΕΝΤΑΔΑ ΤΩΝ ΑΣΣΩΝ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣΟΝΟΜΑ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ

1 Βίλχελμ Μπαλτάζαρ2 Βέρνερ Μέλντερς3 Αντολφ Γκάλαντ4 Χέλμουτ Βικ5 Λόταρ Κέλερ5 Βέρνερ Μακχόλντ5 Εριχ Ρουντόρφερ

πή, έσπρωχνα το ν μοχλό μπροστά και ε- κτελούσα μια σύντομη βύθιση κάτω από το ρύγχος του, ακολουθούμενη από μια κλειστή ανοδική στροφή για να α ντ ιμ ε ­τωπίσω τον επόμενο «κύριο». Πολύ συ­χνά το αεροσκάφος μου βρισκόταν στη νοητή κορυφή ενός κώνου πυρών από διάφορα αεροσκάφη, αλλά κατάφερα να τα αντιμετωπίσω. Κάθε στιγμή, όμως, έ ­νιωθα όλο και μεγαλύτερη απόγνωση και εξάντληση από τη συνεχιζόμενη αερο ­μαχία. Υστερα από περίπου 15 λεπτά βρέ­θηκα να κατευθύνομα ι μετωπικά ενα ­ντ ίον ενός Bf 110. Και ο ι δύο βάλλαμε ε ­κατέρω θεν και έσπρωξα τον μοχλό προς τα εμπρός. Μ ια τρομερή έκρηξη σημειώ-

23 JG116 JG 5314 JG 27, JG 2612 JG 210 JG 310 JG210 JG 2

θ η κε μπροστά μου και προς στιγμή ένιω ­σα στο μυαλό μου το απόλυτο κενό. Ηταν η ώρα να εγκαταλείψ ω το αεροσκάφος μου, καθώς φλόγες τύλ ιγαν το π ιλοτή­ριο». Ο Ρ ίτσεϊ π ιστώθηκε με δύο καταρ- ρ ίψ εις κα ι τη ν επόμενη ημέρα επ έσ τρε­ψε στη μοίρα του. Οι άλλοι τέσ σερ ις πι­λότο ι επέστρεψ αν με ασφάλεια στη βάση τους, έχοντας ο καθένας π ιστω θεί με δύο καταρρίψ εις. Συνολικά, 10 Bf 110 έ ­πεσαν θύμ α τα των Hurricane, αν και μετα ­πολεμικά τα αρχεία της I/ZG 26 παραδέ­χονταν την απώλεια μόνο δύο αεροσκα­φών.

Η 12η Μάί'ου 1940 υπήρξε μια ακόμα ι­δ ια ίτερα κρίσιμη ημέρα, δ ιό τ ι ο ι γ ερμ αν ι­

κές δυνάμεις είχαν διασπάσει τη βελγική άμυνα και είχαν καταλάβει τ ις σ τρα τηγ ι­κής σημασίας γέφ υρες στη διώρυγα του Αλβέρτου, στο Μ άαστριχτ. Οι γέφ υρες βρ ίσκονταν πλέον υπό την προστασία σημαντικού αριθμού αντιαεροπορικώ ν όπλων και περιπολιών από τα μαχητικά τη ς Luftwaffe. Οι βελγικές δυνάμεις αδυ­νατούσαν να καταστρέψ ουν τ ις γέφ υρες και ζήτησαν τη συμμαχική συνδρομή. Εξι Battle τη ς 12ης Μοίρας ανέλαβαν την ε ­ξα ιρ ετ ικά επ ικ ίνδυνη αποστολή της κα­τασ τροφ ής των γεφυρώ ν από τ ις οποίες ξεχύνονταν οι γερμαν ικές φάλαγγες. Αρχικά, ζη τήθηκαν εθ ελ ο ν τές γ ια την ε ­ξα ιρ ετ ικά επ ικ ίνδυνη αποστολή, αλλά ό­ταν ολόκληρη η μοίρα προσφέρθηκε ε ­θελοντικά , τό τε επ ιλέχθηκαν τα έξ ι πλη­ρώματα που θα εκτελούσ αν αποστολές σύμφωνα με το πρόγραμμα. Τρία αερο ­σκάφη θα έπ λητταν τη γέφ υρα από οπλι­σμένο σκυρόδεμα στο Βρενόβεν, στον ο­δ ικό άξονα Μ άαστριχτ-Τονγκρέ, ενώ τα υπόλοιπα μια μεταλλική γέφ υρα που βρι­σκόταν λίγο βορειό τερα , στο Βέλντβε- τσελτ, στον άξονα Μ άαστριχτ-Ασέλτ. Οι γέφ υρες αποτελούσαν έναν δύσκολο στόχο με μήκος 112 μ. και πλάτος περ ί­που 9,1 μ. Λίγο πριν την απογείωση, το

1 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΛP C

Σ χημ ατισ μός τριώ ν Blenheim IV τη ς 139 Μ ο ίρ ας πάνω από τη βόρεια Γαλλία, π ιθα νό τα τα στα τέλ η το υ 1939. Δ ε ξ ιά από το εθνό σ η μ ο των αεροσκαφώ ν δ ιακρίνονται τα γράμματα XD, χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό τη ς 139 Μ ο ίρ ας . To B+XD (Ν6216) κα τα ρ ρ ίφ θ η κ ε σ τις 12 Μ α ΐου 1940, ένα από τα επ τά B lenheim IV π ο υ χ ά θη κα ν εκ ε ίνη τη ν ημέρ α.

ένα αεροσκάφος αντιμετώ πισε προβλή­ματα με το σύστημα επικοινωνιών. Οταν το πλήρωμα προσπάθησε να απογειω θεί με το εφ εδρ ικό αεροσκάφος, διαπιστώ­θ ηκε πως το σύστημα υδραυλικών ήταν μη λε ιτουργ ικό .

Τελικά π έντε αεροσκάφη απογειώ θη­καν από τη βάση του Αμιφοντέν. Οι δύο αρχηγοί της τρ ιάδας είχαν μια έντονη συζήτηση σχετικά με τον τρόπο τη ς επί­θεσης. Ο υποσμηναγός Ν. Τόμας αναφ έ­ρει γ ια τη συζήτηση με το ν υποσμηναγό Γκάρλαντ: «Ο Γκάρλαντ ήταν αποφασι­σμένος να εκ τελ έσ ε ι επ ίθεση από μικρό ύψος, εκτιμώ ντας ό τ ι θα ήταν ο πλέον α­σφαλής τρόπος. Η πρότασή μου ήταν να εκτελέσ ο υμε βύθιση από μεγάλο ύψος και προσπάθησα να τον μεταπείσω. Τα τελευ τα ία του λόγια ήταν: "Θα ε ίνα ι αρ­κετά ενδ ιαφ έρον να δούμε τα απ οτελέ­σματα και πιθανώς να ε ίμασ τε τυχερο ί και να επ ιστρέφουμε στη βάση“».

Η γέφ υρα του Βρενόβεν δέχθ ηκε την επίθεση των Battle του υποσμηναγού Τό­μας (Ρ2332) και του ανθυποσμηναγού Ν τέιβ ι (L5241). Τα δύο πληρώματα α ν τ ιμ ε ­τώπισαν πυκνή νέφωση, εκτέλεσ α ν βύθ ι­ση από τα 1.800 μ. και έπεσαν πάνω σε ένα νοητό τε ίχος από τα αντιαεροπορικά πυρά. Το αεροσκάφος του Τόμας εκ τέλε- σε αναγκαστική προσγείωση σε απόστα­ση περίπου 100 μ. από μια γερμανική φά­λαγγα και το πλήρωμα παραδόθηκε. Το αεροσκάφος του Ν τέιβ ι υπέστη τόσο με­γάλες ζημιές, ώστε ο π ιλότος δ ιέ τα ξε το πλήρωμα να εγκα τα λε ίψ ε ι το αεροσκά­φος, δ ιαταγή που εκ τέλ εσ ε μόνο ο πολυ­βολητής, ο οποίος τελ ικά συνελήφθη αιχμάλωτος. Ο Ν τέιβ ι κατάφ ερε να εκτε-

λέσ ε ι αναγκαστική προσγείωση λίγο πριν φ θάσ ει στη βάση, στο Σαίν Ζερμεν- κούρτ. Τα δύο Battle είχαν προκαλέσει ε ­λάχιστες ζημ ιές στη γέφυρα.

Για τη ν επ ίθεση στη γέφ υρα του Βέλ- ντβ ετσ ελτ, ο 22χρονος υποσμηναγός Ντόναλντ Ε ντουαρντ Γκάρλαντ (28 Ιουνί­ου 1918 - 12 Μαΐου 1940) ήταν αποφασι-

Γερμανοί σ τρ α τιώ τες π ερ ιερ γ ά ζο ντα ι ένα κ α τεσ τρ α μ μ έν ο Fairey B attle , π ιθα νό τα τα της 88ης Μ ο ίρ ας, σε ένα κ α τεσ τρ α μ μ έν ο υπ όσ τεγο στη βάση το υ Μ ουρμελόν.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 7

σμένος να προχωρήσει, χωρίς τίποτα να σ τα θε ί εμπόδιο στην αποστολή του. Κα­θώς προσέγγιζε τον στόχο, ενημέρω σε το αεροσκάφος No 2, του ανθυποσμηνα- γού Μ άκιντος (L5439), και το No 3 του σμηνία Μ άρλαντ (L5227) να θέσ ουν τους πυροσωλήνες των βομβών με χρονική καθυστέρηση 11 δευτερολέπτων. Πετώ- ν τας σε μικρό ύψος, το αεροσκάφος του Μ άκιντος ήταν το πρώτο που καταρρί- φ θηκε και έτσ ι, λογικά, ο π ιλότος πραγ­ματοποίησε τη ν άφεση των βομβών με

το Battle τυ λ ιγμένο σ τις φλόγες. Το αερο­σκάφος συνετρ ίβη και το πλήρωμα κατά- φ ερε να βγάλει τον Μ άκιντος από τα φλεγόμενα συντρίμμια, λ ίγο πριν συλλη- φ θ ε ί α ιχμάλωτος. Λίγο αργότερα, ο Μά­κ ιντος έγ ινε αποδέκτης μιας εύλογης α­πορίας. Με βαριά τευ το ν ική προφορά έ ­νας Γερμανός ήταν δηκτικός στα σχόλια του: «Εσείς ο ι Β ρετανο ί ε ίσ τε πραγματι­κά περίεργοι. Καταλάβαμε τη γέφυρα τη ν Παρασκευή το πρωί. Μας αφ ήνετε την Παρασκευή και το Σάββατο γ ια να

μεταφ έρ ουμ ε τα αντιαεροπ ορικά όπλα γύρω από τη γέφυρα και έρχεστε την Κυ­ριακή με τρ ία αεροσκάφη για να την ανα­τινάξετε» .

Ο Μ άκιντος παρατήρησε ένα από τα δύο εναπ ομείναντα αεροσκάφη το οποίο προσπαθούσε να δ ιαφύγει. Ξαφνικά, φά­νηκε να ανασηκώ νεται στην ουρά, εκ τέ - λεσε άνοδο γ ια περίπου 30 μ., ε ισ ήλθε σε απώλεια σ τήρ ιξης και κατέπεσε. Το α­εροσκάφος του Ντόναλντ Γκάρλαντ και του σμηνία Τόμας Γκρέι (Ρ2204 ΡΗ-Κ) κα-

Η RAF ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ (Μάϊος 1940)

ADVANCED AIR STRIKING FORCEΠΤΕΡΥΓΑ ΜΟΙΡΑ ΤΥΠΟΣ ΔΥΝΑΜΗ ΒΑΣΗ ΣΧΟΛΙΑ

67 1 Hurricane Mk I 12 Μπερί ο Μπακ73 Hurricane Mk I 12 Ρενς501 Hurricane Mk I 12 Μπετενιβίλ Αφίχθη στη Γαλλία το απόγευμα της 10ης Μαΐου,

μετά την εκδήλωση της γερμανικής επίθεσης. Σημείωσε την πρώτη επιτυχία πριν το τέλος της ημέρας

71 105 Fairey Battle 16 Βιλενόβ150 Fairey Battle 16 Εκουρύ ουρ Κολ114 Blenheim Mk IV 16 Κοντέ139 Blenheim Mk IV 16 Πλιβό

75 88 Fairey Battle 16 Μουρμελόν103 Fairey Battle 16 Μπετενιβίλ218 Fairey Battle 16 Ομπερίν

76 12 Fairey Battle 16 Αμιφονταίν142 Fairey Battle 16 Μπερί ο Μπακ226 Fairey Battle 16 Ρενς

AIR COMPONENT

60 85 Hurricane Mk I 12 Λιλ-Σεκλάν87 Hurricane Mk I 12 Σενό

61 607 Hurricane Mk I 12 Βιτρί εν Αρτουό Μόλις είχαν ολοκληρώσει την πλήρη αντικατάσταση των G loster Gladiator

με Hurricane615 Hurricane Mk I 12 Λε Τουκέ (Α σμήνος)

και Αμπεβίλ (Β σμήνος)Μόλις είχαν ολοκληρώσει την πλήρη

αντικατάσταση των G loster Gladiator με Hurricane63 3 Hurricane Mk I 12 Μερβίλ Οι 3η και 79η Μοίρες αναπτύχθηκαν στη Γαλλία στις 10 Μαΐου,

μετά την εκδήλωση της γερμανικής επίθεσης79 Hurricane Mk I 12 Μερβίλ

70 18 Blenheim Mk IV 16 Πουά57 Blenheim Mk IV 16 Ροζιέ εν Σαντέρ

52 53 Blenheim Mk IV 16 Πουά59 Blenheim Mk IV 18 Πουά

50 4 Lysander 18 Μονς εν Σεσί13 Lysander 18 Μονς εν Σεσί16 Lysander 18 Μπερτανκλού

51 2 Lysander 18 Αμπεβίλ26 Lysander 18 Διέππη (Σαίν Ομπάν)

81(C) Tiger Moth Αμιένη-Μονζουά Προήλθε από τη μετονομασία της Μοίρας Επικοινωνιών (Communications Squadron), την 1η Δεκεμβρίου 1939.

Με την έναρξη της γερμανικής επίθεσης, επέστρεψε στη Βρετανία όπου και διαλύθηκε στις 15 Ιουνίου 1940

1 8 1 ΣΤΡΑΤΙίΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΡΟΛΟΣ TON LYSANDERτα ρ ρ ίφ θ ηκε και το δ ιμ ελές πλήρωμα τ ι- μήθηκε μ εταθανά τια με το ν Σταυρό της Β ικτωρίας, τους πρώτους που απονεμή- θηκαν σε προσωπικό της RAF κατά τον Β' ΠΠ. Ο σμην ίτης Λ. Ρέινολντς, το τρ ίτο μέλος του πληρώματος, ο οποίος εκ τε - λούσε χρέη πολυβολητή, δεν έλαβε κά- ποια διάκριση. Π ιθανότατα , ο Γκάρλαντ κα τά φ ερε το αποφασιστικό πλήγμα στη γέφ υρα κα ι κα τέσ τρεψ ε το δ υ τικό τμ ή ­μα της. Το αεροσκάφος του σμηνία Μ άρλαντ κα τα ρρ ίφ θηκε, επίσης, από τα αντιαεροπ ορ ικά πυρά, χωρίς να υπάρ­ξουν επ ιζώ ντες. Από το υς 15 αεροπ ό­ρους των π έντε Battle, μόνο δύο κατά- φεραν να επ ισ τρέφ ουν στη βάση τους, έ ξ ι φ ονεύθηκα ν και επτά συνελήφ θη- σαν α ιχμάλω τοι.

Αρωγός του σχηματισμού των π έντε Battle ήταν οκτώ Hurricane της 1ης Μ οί­ρας, τα οποία είχαν αναλάβει τη συνο­δεία τους. Καθώς ο σχηματισμός προ­σέγγ ιζε το Μ άαστριχτ, τα Hurricane δ έ ­χθηκαν τη ν επ ίθεση από 16 Bf 109Ε της Μ οίρας 2./JG 27, με αποτέλεσμα να ξε ­σπάσει μια σκληρή αερομαχία. Δύο Hurricane καταρρ ίφ θηκαν (οι π ιλότο ι τους επέστρεψ αν στη μονάδα μέσα σε24 ώρες) κα ι άλλα τρ ία υπέστησαν ζη­μιές, αλλά κατάφεραν να επ ιστρέφουν με ασφάλεια στο Μπερί ο Μπακ. Σε α ν τ ι­στάθμισμα, δ ιεκδ ίκησ αν την κατάρριψη τουλάχ ισ τον τεσσάρων Bf 109Ε και δύο Hs 126, ενώ τα αρχεία της Luftwaffe ανα­φ έρουν την κατάρριψη μόνο ενός Bf 109Ε.

Εκτός από τα Fairey Battle των μοιρών 103, 105, 150 και 218, τα οποία χρησιμο- ποιήθηκαν επ ιχειρησιακά, τα Blenheim της 139 Μ οίρας επ ιτέθηκαν σε φάλαγγες στην περιοχή του Μ άαστρ ιχτ με κα τεύ ­θυνση προς το Τονγκρέ, αλλά από τα εν ­νέα αεροσκάφη, τα επτά καταρρ ίφθηκαν από τα μαχητικά της JG 27 με απώλειες

Η βασική δύναμη των αεροσκαφών στρατιωτικής συνεργασίας αποτελείτο από πέντε μοίρες Lysander με συνολικά 90 αεροσκάφη διαθέσιμα, τις παραμονές της γερμανικής επίθεσης. Οι ραγδαίες ε ­ξελίξεις στις χερσαίες επιχειρήσεις δεν επέτρεψαν στα Lysander να χρησιμοποιη­θούν στον προβλεπόμενο ρόλο τους. Η πλειοψηφία των αεροσκαφών χρησιμο- ποιήθηκαν ως βομβαρδιστικά, αξιοποιώ- ντας τη δυνατότητα μεταφοράς δύο βομ­βών των 250 lb, ή τεσσάρων βομβών των 112 lb ή 120 lb, ή 12 βόμβες των 20 Ib. Με­τά την εκδήλωση της γερμανικής επίθε­σης, οι πιλότοι των 613 και 614 Μοιρών μετέφεραν αεροσκάφη στη Γαλλία για την αναπλήρωση των απωλειών. Οι πρώ­τες αποστολές των Lysander αφορούσαν την αναγνώριση του ρευστού πεδίου μά­χης. Σε μια από αυτές τις αποστολές ένα Lysander της 4ης Μοίρας κατάφερε να α- ποφύγει τις επιθέσεις έξι Bf 110 (άλλη εκ­δοχή αναφέρει Bf 109Ε) σε χαμηλό ύψος, ενώ ο πολυβολητής κατέρριψε έναν από τους επιτιθέμενους, προτού διαφύγει. Η επαφή με τις χερσαίες μονάδες δεν ήταν εύκολο να διατηρηθεί, ενώ οι μοίρες έ- πρεπε να διατηρούν τα αεροσκάφη σε διασπορά, ώστε να αποφύγουν την κατα­στροφή στο έδαφος. Η καλύτερη, όμως, άμυνα σε περίπτωση επικείμενης αερο­πορικής επίθεσης ήταν η απογείωση των αεροσκαφών

Στις 18 Μαΐου ένα Lysander κατέρριψε ένα Henschel Hs 126, ενώ την ίδια ημέρα

15 αεροπόρους. Ηταν το κύκνειο άσμα τη ς 139 Μοίρας. Την ίδ ια ημέρα, η 107 Μοίρα έχασε τέσ σερα πληρώματα κατά τη δ ιάρκεια αποστολών βομβαρδισμού στην περιοχή του Μάας και μια ώρα αρ­γότερα άλλα έξ ι πληρώματα τη ς 15ης Μοίρας είχαν την ίδ ια τύχη. Οι 15η και

ένα άλλο αεροσκάφος απέφυγε τις επι­θέσεις Bf 109 διεκδικώντας την κατάρρι- ψη ενός μαχητικού. Η απόσυρση των πρώτων μοιρών των Lysander ξεκίνησε από τις 21 Μαΐου σε αεροδρόμια οτην πε­ριοχή της νοτιοανατολικής Βρετανίας (μοίρες No 2, 13, 16 και 26). Στις 24 Μαΐου, τα υπολείμματα της 4ης Μοίρας εγκατέ- λειψαν τα γαλλικά αεροδρόμια. Η μοίρα είχε σημειώσει 106 εξόδους με τίμημα εν­νέα πληρώματα και 11 αεροσκάφη. Επι­χειρώντας πλέον από βρετανικές βάσεις, τα Lysander χρησιμοποιήθηκαν για τη ρί­ψη εφοδίων στα βρετανικά στρατεύματα που είχαν συγκεντρωθεί στην περιοχή του Καλαί.

Η τελευταία αποστολή των Lysander πραγματοποιήθηκε στις 3 Ιουνίου 1940 για την αναγνώριση της περιοχής του Σομ, όπου καταρρίφθηκε ένα αεροσκά­φος. Εκτιμάται ότι 50 αεροσκάφη καταρ­ρίφθηκαν και άλλα 30 καταστράφηκαν στο έδαφος από τη δράση της Luftwaffe ή σε ατυχήματα. Μια άλλη εκδοχή αναφέ­ρει ότι συνολικά την περίοδο Σεπτεμβρί­ου 1939 - Μαΐου 1940 174 αεροσκάφη στάλθηκαν στη Γαλλία, από τα οποία περί­που 50 ήταν διαθέσιμα μετά το πέρας των επιχειρήσεων, με την πλειοψηφία τους να χρήζει επισκευών. Η RAF κατέλη­ξε στο συμπέρασμα ότι «το Lysander απο­δείχθηκε ακατάλληλο για την αποστολή του και απαιτείτο ένα ταχύτερο και λιγό- τερο ευάλωτο αεροσκάφος«.

107 Μ οίρες προέρχονταν από τη 2η Ομά­δα (Group) και συνολικά 24 Blenheim IV α­πογειώ θηκαν από τη βάση του Ουάτι- σχαμ με τη συνοδεία Hurricane των μοι­ρών 85 και 87. Εκτός από τ ις προαναφε- ρόμενες απώλειες, η δύναμη AASF και το Air Component απώλεσαν άλλα επτά

H aw ker H urricane της 87ης Μ ο ίρ ας στη βάση του Λ ιλ -Σεκλά ν, σ τις αρχές Μ αΐου 1940. Η καπνογόνος βόμβα προσομοιώ νει μ ια επ ίθεσ η με χημικά α έρ ια στο αερο δρό μιο .

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 9

Ε ικόνες κ α τα σ τρ ο φ ή ς και εγ κ α τά λ ε ιψ η ς στο α ερο δρό μιο τη ς Ρενς μ ε διασκορπισμένα σ υντρίμμια αεροσκαφώ ν τη ς δύναμης AASF. Συνολικά , σ τη Μ άχη τη ς Γαλλίας α ναπ τύχθηκαν 452 H urricane που θ εω ρ η τικ ά απ οτελούσαν μ ια ισχυρή δύναμη. Σ τη ν πράξη, όμω ς, η δύναμη α υ τή υπ έστη σ η μ α ντικ ές απ ώ λειες κ α τά το αρχικό σ τάδιο τη ς επ ιχείρησης και παράλληλα α να π τύχ θηκε σταδιακά .

Blenheim. Συνολικά, στο τέλο ς τη ς η μ έ­ρας της 12ης Μαΐου, ο ι μο ίρες βομβαρδι­στικών στη Γαλλία είχαν απ ομείνει με 72 επ ιχειρησιακά Battle και Blenheim. Ο με­γάλος αρ ιθμός απωλειών συνάντησε την αντίδραση των ανώτατων κλιμακίων της RAF: «Εκφράζω τη ν ανησυχία μου για τ ις βαριές απώλειες που υφ ίσ ταντα ι σι δυ­νάμεις των μέσων βομβαρδιστικών. Είναι προφανές ό τ ι δεν μπορούμε να δ ια τηρ ή­σουμε αυτόν το ν εν τα τ ικό ρυθμό επ ιχει­ρήσεων με τόσες απώλειες. Αν αναλώ­σουμε τ ις προσπάθειες μας στο αρχικό σ τάδιο τη ς μάχης, δεν θα μπορούμε να δράσουμε απ οτελεσματικά, όταν θα έλ ­θ ε ι η πραγματικά κρίσιμη περίοδος» (πτέραρχος Σύριλ Νιουάλ, αρχηγός του επ ιτελε ίου της RAF). Εκτός από τ ις απώ­λ ε ιες των βομβαρδιστικών, την περίοδο 10-12 Μάί'ου είχαν κα τα ρρ ιφ θεί συνολικά 43 Hurricane με απώλειες π έντε πιλότους. Για την αναπλήρωση των απωλειών η 504 Μοίρα αναπ τύχθηκε από τη βρετανική βάση του Ν τέμπντεν σε δύο αεροδρόμια του Air Component, Μπαπόμ (Α Σμήνος) και Β ιτρ ί (Β Σμήνος).

Στις 13 Μάί'ου τα γερμανικά σ τρ α τεύ ­

ματα κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα σημαντικό προγεφύρωμα στον ποταμό Μεύση, στην περιοχή του Σεντάν. Την ί­δια ημέρα τα πληρώματα των Blenheim δεν ρ ίχτηκαν στη μάχη, ενώ μόνο τα Battle της 226 Μ οίρας εκτέλεσ α ν μια α­ποστολή χωρίς απώλειες. Καθώς, όμως, οι γαλλ ικές δυνάμεις σ τάθηκαν αδύνα­μες να εξαλε ίψ ουν το γερμανικό προγε­φύρωμα, ο ι γέφ υρες στον ποταμό Μ εύ­ση αποτέλεσαν πρωταρχικό στόχο γ ια τα συμμαχικά βομβαρδιστικά. Για την ε ν ί­σχυση των βρετανικώ ν δυνάμεων ανα­πτύχθηκαν την ίδ ια ημέρα άλλα 32 Hurricane, αλλά η επ ιχειρησιακή τους χρησ ιμότητα υπήρξε σχετικά π ερ ιορ ι­σμένη, δ ιό τ ι στην πλειοψ ηφ ία ο ι π ιλότοι τους μόλις είχαν ολοκληρώ σει τη βασική εκπαίδευση, ενώ τα αεροσκάφη δεν συ­νοδεύονταν από πρόσθετο τεχν ικό προ­σωπικό.

Κάθε επ ιχειρησ ιακό αεροσκάφος σ τάλθηκε να βομβαρδίσει τ ις σ τρα τηγ ι­κής σημασίας γέφ υ ρες στο Σεντάν. Για τ ις πρώτες πρωινές αποστολές (στις 14 Μάί'ου) τα Battle των μοιρών 103 και 150 είχαν τη συνοδεία Hurricane και γαλλικών

μαχητικών. Από τα 10 αεροσκάφη, μόνο ένα κα ταρρ ίφ θηκε πάνω από τον στόχο. Η συνέχεια, όμως, δεν ήταν εξίσου εν ­θαρρυντική γ ια τους επ ιτιθέμενους . Το απόγευμα (15.00-16.00) πραγματοποιή- θηκαν 63 έξοδο ι από Battle και οκτώ από Blenheim. Οι απώλειες των Battle και Blenheim υπήρξαν τρ αγ ικές και ε ν δ ε ικ τ ι­κά α ναφ έρετα ι ό τ ι η 12η Μ οίρα απώλεσε τέσ σερα από τα π έντε αεροσκάφη, η 105 Μοίρα έξ ι από τα 11, η 150 Μ οίρα και τα τέσ σερα αεροσκάφη που συμμετείχαν, η 139 Μοίρα τέσσερα από τα έξ ι και η 218 Μ οίρα 10 από τα 11. Οι επ ιθέσ εις από τα 71 αεροσκάφη στοίχισαν την απώλεια 36 Battle και τεσσάρων έως π έντε Blenheim.

Ενα Blenheim εκ τέλ εσ ε αναγκαστική προσγείωση, όταν εξάντλησ ε τα καύσιμά του, κα ι το πλήρωμα αναζήτησε μια πηγή καυσίμου. Μέχρι, όμως, να επ ισ τρέφ ει στο σημείο της προσγείωσης, το αερο ­σκάφος είχε τυ λ ιχ θ ε ί σ τις φλόγες από Γάλλους πολίτες. Εξι αεροσκάφη της 107 Μ οίρας επ ιτέθηκαν στις γερμαν ικές θ έ ­σ εις χωρίς απώλειες, αλλά η αποστολή της 110 Μ οίρας συνάντησε ισχυρή α ντ ί­σταση και π έντε από τα 12 αεροσκάφη καταρρ ίφθηκαν από Bf 109. Οι συνεχείς αεροπ ορ ικές επ ιθέσ εις προκάλεσαν αρ­κετά προβλήματα στη γερμανική πλευ­ρά, αλλά αποδείχθηκαν μόνο μια προσω­ρινή ενόχληση. Συνολικά, η δύναμη AASF πραγματοποίησε 81 εξόδους πάνω από τ ις γέφ υρες του Σεντάν και η 2 Ομά­δα (Group) άλλες 28, με πενιχρά απ οτελέ­σματα. Τα Blenheim IV τη ς 2ης Ομάδας συνάντησαν λ ιγότερα Bf 109Ε, ενώ πα­ράλληλα είχαν και ισχυρότερη συνοδεία. Οι απώλειές τους έφθαναν μόλις το 25% τη ς δύναμής τους.

Σ τις 15 Μάί'ου ο ι μο ίρες της AASF έ ­λαβαν δ ιαταγή να αποσυρθούν από τα α­εροδρόμια γύρω από τη Ρενς, τα οποία βρ ίσκονταν στον άξονα τη ς γερμανικής προέλασης. Τα εναπομείναντα αεροσκά­φη αποσύρθηκαν σε βάσεις στη νότια Καμπανία, ενώ παράλληλα αποφασίστη- κε η δ ιενέργε ια αποστολών μόνο τη νύ­κτα. Το ίδ ιο βράδυ, 19 Battle επ ιτέθηκαν σε στόχους γύρω από το Σεντάν. Στις α­πώ λειες τη ς ημέρας περ ιλαμβάνονταν ε ­πτά Blenheim, με δύο από αυτά να πέ­φ τουν θύματα φ ιλιών πυρών από Hurricane. Σύμφωνα με ορ ισμένους ισ το­ρικούς, η 15η Μάί'ου ήταν η ημέρα κατά την οποία ο πόλεμος είχε ορ ισ τικά χαθεί γ ια τη Γαλλία.

Η μετακίνηση των μονάδων ξεκ ίνησε σ τις 16 Μάί'ου, ενώ όσα αεροσκάφη δεν μπορούσαν να πετάξουν, καταστράφη- καν μαζί με π ρομήθειες και εφόδ ια που δεν μπορούσαν να μεταφ ερ θούν από

2 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

MäHCOMC

H aw ker H urricane M k I «K» (P 2535), το υ υποσμηναγού Ε ντγκαρ Κ έην, 73η Μ ο ίρ α RAF, Γαλλία, Μ ά ιος 1940. Γ ο η τευ τικ ό ς , επ ιθ ε τ ικ ό ς και π αράτολμος, ο 22χρονος Ν εοζη λα νδός α π ο τέλ εο ε το πρότυπο του π ιλότου μαχητικώ ν, σύμφωνα μ ε τ ις επ ιτα γ ές τη ς προπαγάνδας της RAF, σε μια εποχή κ α τά την οποία η τε λ ε υ τα ία χ ρ ε ια ζό τα ν απελπισμένα τέ το ια ινδάλματα . Μ ε 16 κ α τα ρ ρ ίψ εις σ το σύντομο εν ερ γ η τικ ό του , ο «Κόμπερ» Κ έην υπ ήρξε ο κορυφ αίος Β ρ ετα ν ό ς άσσος τη ς μάχης της Γαλλίας, ο π ρώ τος κάτο χος το υ Σ τα υ ρ ο ύ Δ ια κεκρ ιμ ένω ν Π τήσεω ν (IDFC) και ο π ρώ τος π ιλότος τη ς R A F ο οποίος κ έρ δ ισ ε τον τ ίτλ ο του άσσου κατά τον Β ’ ΠΠ. Το όνομά του κ α τέσ τη θ ρ ύ λ ο ς κα ι τα πάντα επάνω του τρ ο φ ο δ ο το ύ σ α ν το ενδ ιαφ έρ ον του κο ινού: οι επ ιτυ χ ίες το υ σ τον α έρα , ο αρραβώ νας του μ ε νεαρή Α γγλίδα ηθοπ οιό , το γεγονός ό τι κ α τε ρ ρ ίφ θ η και επ έζησ ε δύο φ ο ρ ές από τα πυρά το υ μ εγά λο υ Γερμανού άσσου Β έρ νερ Μ έλ ν τερ ς , ακόμα και ο τρόπ ος μ ε τον οποίο βρήκε τον πρόωρο και επιπόλαιο θ ά ν α τό του σ τις 6 Ιουνίου 1940, ότα ν μ ε τά από τέσ σ ερ ις μ όλ ις μ ή νες π ολεμ ικής δράσης δ ια τά χ θ η κ ε να επ ισ τρ έφ ε ι σ τη Β ρ ετα ν ία π ροκειμένου να αναλάβει κ α θ ή κ ο ντα εκ π α ιδ ευ τή . Την επ όμενη η μέρ α , σε μια «α π οχα ιρετισ τήρ ια π αράσταση» πάνω από το α ερ ο δ ρ ό μιό του , επ ιχείρ ησ ε μια σειρά ακροβατικώ ν ελ ιγμώ ν χαμηλού ύψ ους, οι οποίοι κ α τέλη ξα ν σε μια εκ τυ φ λ ω τική συντριβή ότα ν ένα α κρ ο π τερ ύ γιο ά γ γ ιξε το έδ α φ ο ς . Μ ε το σ υγκεκρ ιμένο α ερο σ κά φ ος σημείω σε δύο κα τα ρ ρ ίψ εις σ τις 10 και 11 Μ α ΐου . Οι κάτω επ ιφ ά νειες φ έρ ουν π αραλλαγή τριώ ν χρω μάτω ν: οι π τέρ υ γ ες ή τα ν β α μ μ ένες σε μαύρ ο και λευ κό (αρισ τερή και δ εξ ιά , α ντίστο ιχα), μ ε τα χρ ώ μα τα να διαχω ρίζονται σ τον δ ιαμήκη άξονα του α ερο σ κά φ ους, ενώ στην ά τρ α κ το έχ ε ι χρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί duck egg b lue (εικονογράφ ησ η: Α γγελος Μ ανσόλας για τη Γ Ν Ω Μ Ω Ν Εκδοτική).

τον περιορ ισμένο δ ιαθέσ ιμο αριθμό των μεταφορικώ ν μέσων. Είναι ενδ ε ικ τ ικό ότι η AASF σ τερ ε ίτο 600 φορτηγώ ν από την προβλεπόμενη δύναμη, δ ιό τ ι ε ίχε ανα­π τυχθεί πίσω από τη γραμμή «Μαζινώ» με το σκεπτικό ό τ ι η ασφάλεια που πα­ρείχε αυτή θα καθιστούσε απίθανη κά- ποια μετακίνηση. Τη λύση έδωσε ο δα νε ι­σμός 300 αμερικανικώ ν φορτηγώ ν από τα γαλλικά αποθέματα, ο οποίος προσέ- φ ερε μια πολύτιμη ανάσα. Παράλληλα, οι δύο μο ίρες των Blenheim της AASF επέ­στρεψαν στη Β ρετανία και τα εννέα α ε­ροσκάφη το υς μοιράστηκαν στις υπόλοι­πες μο ίρες του Air Component. Οι μο ίρες 105 και 218, με μόλις τέσσερα δ ιαθέσ ιμα αεροσκάφη, δ ιαλύθηκαν και ο ι υπόλοι­πες έξ ι μο ίρες χρησ ιμοποιήθηκαν σε νυ­κτερ ινές αποστολές. Η αποτελεσματικό- τη τα των νυκτερ ινώ ν αποστολών ήταν σαφώς περ ιορ ισμένη, αλλά εξίσου σημα­ντική υπήρξε και η επακόλουθη μείωση του ρυθμού απωλειών. Η AASF δ ιέ θ ε τε πλέον έξ ι μο ίρες Battle και τρ ε ις μο ίρες Hurricane γ ια τη συνέχιση των επ ιχειρή­σεων.

Τα Blenheim συνέχιζαν τ ις ημερήσ ιες αποστολές, ενώ ήταν ολοφάνερη η ανε- πάρκειά τους. Στις 16 Μάίου, τα Hurricane κατέρριψ αν δύο ακόμα αεροσκάφη, ενώ το ένα κατάφ ερε να εκ τελ έσ ε ι αναγκα­στική προσγείωση. Δύο Blenheim σε ανα­γνω ριστικές αποστολές καταρρίφθηκαν, ενώ ο π ιλότος ενός αεροσκάφους ζή λε­ψε τη δόξα των μαχητικών και κατέρρ ιψ ε

δύο Henschel Hs 126. Σ τις 17 Μαΐου, 12 α­εροσκάφη τη ς 82ης Μ οίρας επ ιτέθηκαν σε γερμ αν ικές μονάδες που ξεχύνονταν από το Ζεμπλού προς το Μονς. Τα Blenheim είχαν συγκροτήσ ει δύο σχημα­τισμούς των έξ ι αεροσκαφών, αλλά το θανάσιμο λάθος τους υπήρξε η έλλειψ η συνοδείας. Τα πυκνά αντιαεροπορικά πυ­ρά διέλυσαν το υς σχηματισμούς και κα- τέρρ ιψ αν ένα από τα αυτά (Ρ8830). Το ση­μαντικότερο ήταν η επ ίθεση από 15 Bf109 που κατέρρ ιψ αν τα 10 από τα εναπο- μείναντα 11 αεροσκάφη. Το μοναδικό Blenheim επέστρεψ ε με σοβαρές ζημιές στη βάση του Ο υάτον όπου κρ ίθηκε πέ­ραν δυνατότητας επ ισκευής. Από τους 36 αεροπόρους, ο ι 20 είχαν βρ ει τραγικό θάνατο και τρ ε ις είχαν σ υλληφ θεί α ιχμά­λωτοι. Παρά την απόφαση για τη διάλυση τη ς μοίρας, η μονάδα επέστρεψ ε στη μά­χη μετά από τρ ε ις ημέρες. Συνολικά, μέ­χρ ι τ ις 22 Μαΐου, η 2η Ομάδα είχε απολέ- σει 44 αεροσκάφη, ενώ ο ι συνολικές α­πώ λειες των Blenheim μόνο για το ν μήνα Μάιο είχαν ξεπ εράσει τα 150 αεροσκάφη.

Η κατάσταση ήταν εξίσου δυσμενής και γ ια το υς π ιλότους των Hurricane, ο ι ο­ποίοι πολεμούσαν ανελλιπώς από τ ις 10 Μαΐου, αντιμετω π ίζοντας απώλειες από τα γερμανικά μαχητικά αλλά και διαρκώς αυξανόμενα επ ιχειρησιακά ατυχήματα. Χ αρακτηρ ισ τικό παράδειγμα υπήρξε ο άσσος τη ς 85ης Μ οίρας «Σάμι» Αλγουντ. Ο π ιλότος μόλις ε ίχε επ ιστρέψ ει από μια περιπολία και βρέθηκε από το τεχν ικό

προσωπικό να έχε ι απ οκο ιμηθεί μέσα στο π ιλοτήριο. Αποφάσισαν να μην τον ξυπνήσουν μέχρι τη ν περιπολία της επό­μενης ημέρας. Το επόμενο πρωινό ο Βρετανός π ιλότος παρέμεινε ακόμα κο ι­μ ισμένος και αναγκαστικά μεταφ έρ θη κε στο νοσοκομείο λόγω εξάντλησης. Στις16 Μαΐου, παρά τ ις έν το νες αντιδράσεις τη ς ανώ τερης ηγεσ ίας τη ς RAF, αποφα- σ ίστηκε η αποστολή οκτώ σμηνών από ι­σάρ ιθμες μο ίρες τη ς RAF γ ια να ενισχύ- σουν τ ις σκληρά δοκιμαζόμενες μοίρες. Η λογική πίσω από τη ν αποστολή σμηνών και όχι ολόκληρων μοιρών ήταν απλή. Σε περίπτωση που το σμήνος καταστρεφ ό­ταν στη Γαλλία, το δ εύ τερ ο σμήνος που θα παρέμενε στη Β ρεταν ία θα αποτε- λούσε τον πυρήνα γ ια την ανασυγκρότη­ση της μοίρας. Εκτός από τα αεροσκάφη, στάλθηκαν 20 π ιλότο ι προς α ντικα τά σ τα ­ση πιλότων που είχαν φθάσ ει στα όρια της εξάντλησης. Πρόσθετα, οι μο ίρες της 11 ης Ομάδας (Group) έλαβαν διαταγή να επ ιχειρούν την ημέρα προσωρινά από γαλλ ικές βάσεις και το βράδυ να επ ι­σ τρέφ ουν στις βάσεις τους στη νότια Βρετανία. Την περ ίοδο 18-19 Μαΐου, 68 Hurricane καταρρ ίφθηκαν ή εκτέλεσ α ν α­ναγκασ τικές προσγειώσεις με τίμημα 15 φ ο ν ευ θ έν τες π ιλότους, 11 π ιλότους τρ α υ μ α τ ίες και οκτώ που συνελήφθη- σαν α ιχμάλω το ι. Οι βάσεις των α ερο ­σκαφών υφ ίσ ταντο σ υνεχείς αεροπ ορ ι­κές επ ιθέσ εις , ενώ α ρκετά αεροσκάφη καταρρ ίπ τονταν από Bf 109Ε που εκ τε -

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ UTOPIA I 2 1

λούσαν π ερ ιπ ολίες πάνω από αυτά.Η γερμανική προέλαση με εφ αλτήρ ιο

το Σ εντάν είχε πρακτικά αποκόψει τ ις δύο βασ ικές αεροπ ορ ικές βρ εταν ικές μονάδες. Η AASF βρισκόταν νότια από το ν γερμανικό άξονα προέλασης με προ­ορισμό τ ις α κτές τη ς Μάγχης, ενώ η π λειοψ ηφ ία των βάσεων του Air Component βρ ίσκονταν βόρεια τη ς προέ­λασης και κατά συνέπεια περ ισσότερο ε ­κ τεθ ε ιμ ένες . Την περίοδο 19-21 Μαΐου, όσα αεροσκάφη από το Air Component ε ί­χαν απομείνει επ ιχειρησιακά, αποσύρθη­καν σε βάσεις στη νότια Βρετανία. Από τα 261 μαχητικά που αναπτύχθηκαν με το Air Component, τα 75 καταστράφηκαν σ τις επ ιχειρήσεις και μόλις 66 επ έσ τρε­ψαν. Τα υπόλοιπα 120 αεροσκάφη υπέ­στησαν ζημ ιές που ήταν, όμως, επ ιδιορ- θώσιμες. Παρόλα αυτά, ο χρόνος αποτε- λούσε το ν α με ίλ ικ το αντίπαλο και τα α ε ­ροσκάφη, όπως και πληθώρα πολεμικού υλικού, παρέμειναν στη Γαλλία. Μέσα σε 10 ημ έρες το Air Component απώλεσε 195 Hurricane. Σ τις 21 Μαΐου, τα πάντσερ έ- φθασαν στη Μάγχη, κοντά στην Αμπεβίλ, διαχωρίζοντας τη συμμαχική παράταξη.

Κατά το αρχικό στάδιο της γερμ αν ι­κής εισβολής, την περίοδο 10-16 Μαΐου, ο ι μο ίρες των Battle απώλεσαν 99 α ερ ο ­

σκάφη. Μ έχρι τη ν αποχώρηση των μοι­ρών τη ς AASF από τη Γαλλία, σ τις 15 Ιου­νίου, ο ι συνολικές απώλειες των μοιρών των Battle προσέγγισαν τα 200 αεροσκά­φη. Συνολικά, ο ι απώλειες τη ς AASF έ- φθασαν τα 229 αεροσκάφη. Μ έχρι τ ις 14 Μαΐου, ο ρυθμός των απωλειών για τα Battle υπήρξε τρομακτικός: ένα α ερο ­σκάφος ανά δύο εξόδους. Μ ετά τ ις 20 Μαΐου και μέχρι τ ις 4 Ιουνίου ο ρυθμός απωλειών μειώ θηκε σε περίπου ένα α ε­ροσκάφος ανά 200 εξόδους. Η αποτελε- σματικότητα των βομβαρδιστικών, όμως, υπήρξε αντιστρόφω ς ανάλογη της μείω­σης του ρυθμού απωλειών. Η πλειοψηφ ία των πληρωμάτων των Battle βομβάρδιζε το υς στόχους χωρίς οπτική επαφή, βασι­ζόμενη στον προβλεπόμενο χρόνο άφ ι­ξης πάνω από τον στόχο.

Τα Hurricane πολέμησαν στη Μάχη της Γαλλίας υπό τρ ία οργανω τικά σχήμα­τα: τη δύναμη AASF, το Air Component και την 11η Ομάδα (Group) που επ ιχειρούσε από βάσεις επί βρετανικού εδάφους. Κο­ρυφαία μοίρα σε επ ιτυχ ίες αναδείχθηκε η 3η Μ οίρα με 67 επ ιτυχ ίες. Η πλέον επι­τυχημένη μοίρα τη ς AASF ήταν η 1 η Μ οί­ρα με 63 καταρρίψ εις. Από την πλευρά της 11ης Ομάδας οι μο ίρες 17 και 56 ση­μείωσαν από 16 καταρρίψ εις. Η 1η Μοίρα

υπήρξε η πλέον επ ιτυχημένη μοίρα, έχο­ντας στις τά ξε ις τη ς 12 από τους 41 άσ­σους τη ς Μάχης τη ς Γαλλίας. Ακολου­θούσε η 87η Μοίρα με επτά, ο ι 3η και 85η Μ οίρες (από π έντε η καθεμιά), η 607 Μ οί­ρα με τέσσερ ις, η 73η Μ οίρα με τρ ε ις και ο ι υπόλοιπες μο ίρες (56η, 79η, 111, 501 και 601) από έναν άσσο.

Οι π ιλότο ι των Hurricane, κατά γεν ική ομολογία, χρησιμοποιούσαν παρωχημέ­νες τα κ τ ικ ές σε σχέση με τους βετερ ά ­νους π ιλότους τη ς Luftwaffe, ο ι οποίοι ήδη είχαν αποκτήσει σημαντική εμπειρία και αναπ τύξει κα τάλληλες τα κτικές . Ενας νεαρός π ιλότος τη ς 87ης Μ οίρας α­νέφ ερ ε γ ια τ ις τα κτικές : «Λάβαμε δ ια τα ­γή να εκτελέσ ο υμε περιπολία σε ύψος3.000 μ. στην περιοχή τη ς Βελανσιέ με δύναμη τρ ιών μοιρών. Το θέαμα ενός σχηματισμού 36 Hurricane που συγκρο­τούσαν έναν τερά σ τιο σχηματισμό ήταν εντυπωσιακό, παρέχοντας ένα (ψευδές) α ίσθημα ασφάλειας. Ο ι τρ ε ις μο ίρες βρ ί­σκονταν η μία πίσω από την άλλη και κά­θ ε μοίρα απ οτελε ίτο από τέσ σερ ις τρ ιά ­δες σε σχηματισμό V. Ξαφνικά, 10 Bf 109Ε εμφ ανίστηκαν στο οπίσθιο αρ ισ τε­ρό τμήμα του σχηματισμού μας και μας επ ιτέθηκαν. Ο αρχηγός του σχηματισμού μάς δ ιέ τα ξε να στραφούμε προς το μέ­

μ ν κ

Χ α ρα κτηρ ισ τική φ ω τογρα φ ία πιλότων τη ς 501 Μ ο ίρ ας μ ε τά τη ν έναρ ξη τη ς γερμανικής επ ίθ εσ η ς στη βάση της Μ π ετεν ιβ ίλ . Είναι εν δ εικ τικ ή η α π οφ ασ ισ τικό τητα των πιλότων. Η 501 Μ ο ίρα επ ιχειρούσε συνεχώ ς στη Γαλλία μ έχ ρ ι τη ν αποχώρησή τη ς , σ τις 21 Ιουνίου. Σ τ ις 12 Μ α ΐου , μία μ όλις ημέρ α μ ε τά τη λήψη τη ς φ ω τογρα φ ία ς, ο υποσμηναγός Μ . Σ μ ιθ (τρ ίτο ς από δ εξ ιά ) φ ο ν ε ύ τη κ ε σε α ερο μα χία από B f 110C τη ς I/ZG 2. Τρίτος από α ρ ισ τερ ά δ ια κ ρ ίνετα ι ο σμηνίας Τζέιμς Λ ά σ εϊ, ένας από το υ ς κορυφ αίους άσσους τη ς RAF, ο οποίος κ α τά τη δ ιά ρ κεια της καρ ιέρ α ς του σημείω σε 28 επ ιβεβ α ιω μ ένες κα τα ρ ρ ίψ εις , τέσ σ ερ ις -π έντε π ιθα νές και π ροξένησε ζη μ ιές σε εν νέα α ερο σ κά φ η . Σ τη Μ άχη της Γαλλίας ο Λ ά σ ε ϊ δ ιεκδ ίκησ ε π έντε κα τα ρ ρ ίψ εις , τρ ε ις σ τις 13 Μ α ΐου πάνω από το Σ εντά ν (He 111Η τη ς KG 53, B f 109Ε και B f 110) και δύο He 111 σ τις 2 7 Μ αΐου .

2 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Eva H urricane π ρ ο ετο ιμ ά ζετα ι για μ ια ακόμα αποστολή στη Γαλλία. Οι π ιλότοι των H urricane σημείω σαν α ρ κ ετές επ ιτυ χ ίες μαχόμενο ι υπό πολύ α ν τίξο ες σ υνθήκες.

ρος το υς με όση ταχύτητα επέτρεπε ο ο­γκώδης σχηματισμός μας. Τα Bf 109Ε ε- κτέλεσ αν ακόμα πιο κλειστή στροφή και επ ιτέθηκαν στα τελ ευ τα ία αεροσκάφη του σχηματισμού. Τέσσερα Hurricane κα- ταρρ ίφ θηκαν προτού τα γερμαν ικά α ε ­ροσκάφη χρησιμοποιήσουν την ανώτερη ταχύτητα βύθ ισης γ ια να διαφύγουν. Κα­νείς μας δεν κα τάφ ερε να Θάλει εναντίον τους, ενώ α ρ κετο ί π ιλότοι μας δεν κατά- φεραν καν να εντοπ ίσουν την απειλή. Ο θεω ρητικά πανίσχυρος σχηματισμός μας συνέχισε την περιπολία του αλλά με τέσ ­σερα αεροσκάφη λιγότερα, έχοντας πρα­κτικά η τ τη θ ε ί σε τα κτικό επίπεδο από μια μ ικρότερη αλλά αποφασισμένη δύνα­μη». Σε τ έ το ιε ς περιπτώσεις, πρακτικά το θύμα αντιλαμβανόταν τη ν επ ίθεση ό­ταν πλέον όλα είχαν τελειώ σει.

Εκτός από τα Bf 109Ε, σημαντικό α­ντίπαλο αποτέλεσαν τα Bf 110 που δ ιέ θ ε ­ταν ανώτερη ισχύ πυρός, αλλά υσ τερού­σαν σε ευελ ιξ ία . Καθώς η Μάχη τη ς Γαλ­λίας εξελ ισσόταν, ο ι π ιλότο ι τη ς RAF, ιδ ι­α ίτερα εκε ίνο ι που πολεμούσαν από τ ις γαλλ ικές βάσεις, αναθεώρησαν τ ις τα κ τ ι­κές τους, προσαρμοζόμενοι στα νέα δ ε ­δομένα.

ΤΟ ΚΥΚΝΕΙΟ ΑΣΜΑΑρωγός των Battle κα ι Blenheim IV της

δύναμης AASF υπήρξαν τα Hurricane των τρ ιών μοιρών (1η, 73η και 501), τα οποία μεταστάθμευσαν σε α ρκετές βάσεις γ ια να αποφύγουν τη γερμανική προέλαση, αλλά συνέχιζαν να προκαλούν σημαντικά πλήγματα. Από τ ις 7 Ιουνίου 1940 ενισχύ- θηκαν με τ ις 17η και 242 Μ οίρες, αλλά πλέον ο χρόνος είχε ήδη αρχίσει να με­τρά α ντίσ τροφ α γ ια τη ν παραμονή των λιγοστών βρετανικώ ν δυνάμεων που ε ί­χαν απ ομείνει στη Γαλλία.

Οι β ρ εταν ικές και συμμαχικές δυνά­μεις αποσύρθηκαν από τη Γαλλία με τρ ε ις επ ιχειρήσεις. Η επιχείρηση «Dynamo» («Δυναμό») δ ιαδραματίσ τηκε στη Δουνκέρκη την περίοδο 26 Μαΐου - 3 Ιουνίου 1940 και υπήρξε η μεγαλύτερη από τ ις τρ εις . Στην επιχείρηση σ υ μ μ ετε ί­χαν 14 μο ίρες Hurricane που πλέον είχαν τη συνδρομή 13 μοιρών Spitfire. Ηταν η πρώτη σημαντική επιχείρηση κατά τη ν ο­ποία τα δύο μαχητικά τη ς RAF πολέμη­σαν πλάι-πλάι. Πολύ περιληπτικά αναφέ- ρετα ι ό τ ι ο ι μο ίρες των Hurricane δ ιεκ δ ί­κησαν 108 καταρρ ίψ εις με απώλειες 25 π ιλότους (τρ εις αιχμάλωτοι), ενώ ο ι μοί­ρες των Spitfire 109 καταρρ ίψ εις με απώ­λ ε ιες 28 π ιλότους (τέσσερ ις αιχμάλωτοι). Α κολούθησε η επιχείρηση «Cycle» («Κύ­κλος»), σ τις 10-13 Ιουνίου, με την απομά­

κρυνση των συμμαχικών δυνάμεων από τη Χάβρη και, τέλος, η επ ιχείρηση «Ariel» («Αριέλ»), τη ν περ ίοδο 15-25 Ιουνίου.

Η τελ ευ τα ία αυτή επιχείρηση προέ- βλεπε την απομάκρυνση των συμμαχι­κών δυνάμεων από τη βορε ιοδυτική Γαλ­λία, από τα λ ιμάνια του Χερβούργου, Σαίν Μαλό, Ναν, Βρέστης, Σαίν Ναζαίρ, Λα Ροσέλ και Λα Παλίς. Η δύναμη της AASF απ οτελε ίτο πλέον από π έντε μο ί­ρες μαχητικών (1η, 17η, 73η, 242 και 501). Οι μο ίρες 1η, 73η και 242 ανέλαβαν την κάλυψη τη ς Βρέστης, του Σαίν Ναζαίρ και Ναν, ενώ οι υπόλοιπες δύο μο ίρες κά­λυψαν το Σαίν Μαλό και το Χερβούργο. Τα τελ ευ τα ία Hurricane τη ς δύναμης AASF (από τη ν 501 Μοίρα) έφθασαν στη Β ρεταν ία στις 21 Ιουνίου.

Οι απώλειες γ ια τη RAF την περίοδο Μ άίου-Ιουνίου 1940 υπήρξαν ιδ ια ίτερα σ ημαντικές φθάνοντας τα 959 αεροσκά­φη, από τα οποία τα 477 ήταν μαχητικά. Εκτός από τα 229 αεροσκάφη τη ς AASF, η κατανομή περ ιλαμβάνει 279 αεροσκά­φη του Air Component (από τα οποία τα 203 ήταν Hurricane τ ις πρώτες 10 ημέρες των μαχών), 219 αεροσκάφη τη ς Δ ιο ίκη ­σης Μαχητικών, 166 αεροσκάφη τη ς Δ ιο ί­κησης Βομβαρδισμού και 66 αεροσκάφη

τη ς Παράκτιας Δ ιο ίκησης. Για τη RAF, οι μάχες πάνω από τη Γαλλία είχαν τρομερό αντίκτυπο, με αποτέλεσμα η τύχη της Μάχης της Αγγλίας να κρέμ ετα ι σε μια κλωστή. Ξ3

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Sim on G ifford: LOST BATTLES, A ir Enthusiast No 109,January /Febru ary 2004.(2) John Lake: BLENHEIM SQUADRONS O F WORLD WAR 2, C om bat A irc ra ft No 5, O sprey Publishing, London, 1998.(3) Jam es J. H ailey: THE SQ UADRONS O F THE ROYAL A IR FORCE & COM M O NW EALTH 1918-1988, Air B ritain , Kent, 1988.(4) Yves B u ffe tau t: LA R A F E N FRANCE, Avions N o 2, Avril, 1993.(5) Tony H olm es: HURRICANE ACES 1939-40, A ircra ft o f the A ces No 18, O sprey Publishing, London, 1998.(6) B ruce R obertson: LYSANDER SPECIAL, Ian Allan, Surrey, 1977.(7) Julian Jackson: THE FALL O F FRANCE-THE N A ZI INVASION O F 1940, O xford U niversity Press, O xford, 2004.(8) Ray Leach: REMEMBERED WITH H ONO UR, HURRICANE SALUTE, F lypas t Special, S tanford , 2008.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 2 3

241 ITPATIflTIKH UTOPIA

Η τορ π ιλά κα τος (Schnellboote) S-ΙΟΟόπως έλ α β ε μ έρ ο ς στη νσϋμαχία τη ς 28ης Απριλίου. Η σ υγκεκρ ιμένη κλάση τορπ ιλακάτω ν χρησ ιμοπ οιή& ηκε από τα τέλ η το υ 1943 μ έχ ρ ι το τέλ ο /ς ,ια υ .. πολέμου. Είχε μήκος 35 m, τα χ ύ τη τα 45 k ts και πλήρωμα 21 οιιδρών. Ο βασικός οπλισμός α π ο τελ ε ίτο από δύο τορπ ιλοσω λήνες και τέσ σ ερ ις το ρ π ίλες 533 mm, ένα πυροβόλο των 3 7 mm στην πρύμνη, δύο των 20 m m στο κ έντρ ο και ένα σ την πλώρη (δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε την ά δεια τη ς Revell Γερμανίας, co lor im age is co urtesy o f Revell).

Η άοκηοη «Tivonc» αποτέΠεσε τμήμα των συμμαχικών προπαρασκευαστικών ασκήσεων που διενεργήθηκαν για ιην πρσπαρασκευη me απόβασης στη Νορμανδία. Από τα τέΠη Δεκεμβρίου 1943 και υπό απόλυτη μυστικότητα, διεξανόταν

ασκήσεων one βρετανικές ακτές, οι οποίες θα κορυιρώνονταν στις αρχές Μαΐου 1944. Για τους άνδρες

και επίπονη, αΠΠά οι αοκήοεις

, -u i i j v 2 ' Μ u y i i j j u u y j j i s i ;

·. , m m 1 ■ - W M

J U 7 L l u y u j u ü b U J Ü

i j j j ä j j j j u j j j i ü J J J U ] J p M ! Jv j j u j j u u j j j j ü j j u ü u j j

i P u i j j f f l u j j j f f i s u j j l i j u u u u ü u ^ J i ü ' j K u M g j v u

j u ^ j j ü i j j L l u ü y u j u j J ^ L I j j j u j u j j j u i j i u m u ] ^ j j j j u u u j u j u u i ; u j j u j u u ^

j i j j ü j j J u j u y j j i j j u y j ^ j J i U i j J i J M i j j j i ^ U u u j j u j j u ö v j u 4 0 mm m j j u i J / j y ^ j ü i i L i j u j y ^ i j j u ] m m j j j i ; m m v u

u v j j u i i ' y a u u j j t

■* 1

Από τα μέοα του 1943, αμέσως με­τά τη λήψη τη ς απόφασης για την επιχείρηση «Overlord», προέ- κυψε η ανάγκη εκπαίδευσης των δυνάμεων σε ασκήσεις μεγάλης

κλίμακας, υπό άκρα μυστικότητα. Ως εκ τούτου, ήταν αναγκαίο να εντοπ ιστούν α­κτές επί βρετανικού εδάφους, ο ι οποίες να έχουν όμοια φυσικά χαρακτηρ ιστικά με εκε ίνα των π έντε αντίστοιχων νορμαν­δικών ακτών στις οποίες θα δ ιεξαγόταν η πραγματική απόβαση, ώστε ο ι άνδρες να εξο ικε ιω θούν με τ ις συνθήκες που θα α ­ντιμετώπιζαν στις 6 Ιουνίου 1944. Καθ’ υ­πόδειξη του στρατηγού Ομαρ Μπρά- ντλεϋ, ως παλαιού στρατιω τικού εκπαι­δευτή, ο στρατηγός Α ϊζενχάουερ, ανώτα­τος δ ιο ικητής Συμμαχικών Δυνάμεων, ε ­πέμενε στην εκπαίδευση των ανδρών κά­τω από πραγματικές συνθήκες και πυρά, επ ιδιώκοντας μια πλήρη «εξομοίωση» τη ς D-Day.

Μέχρι τα τέλη του έτους είχαν εντοπι­στεί συγκεκριμένες ακτές που παρουσία­ζαν εδαφικά χαρακτηριστικά παρόμοια με τις «Omaha», «Utah», «Gold», «Juno» και «Sword». Οι ασκήσεις σε αυτές είχαν ξεκ ι­νήσει από τα τέλη Δεκεμβρίου 1943 και σταδιακά θα κορυφώνονταν μέχρι τα τέλη Απριλίου - αρχές Μαΐου 1944. Για την προ­σομοίωση της επίθεσης της αμερικανικής

4ης Μεραρχίας Πεζικού στην ακτή «Utah» είχε επ ιλεγεί η αμμώδης ακτή του Σλάπτον Σαντς, στην επαρχία Ντέβον στη νοτιοανα­τολική Αγγλία, έκτασης περίπου 121.400 τ.μ.

Στην άσκηση, όπως εξάλλου και στην πραγματική απόβαση στη «Utah», θα εμπλέ­κονταν αμερικανικά στρατεύματα και απο­δοτικά σκάφη υπό τη διοίκηση του Αμερικα­νού ναυάρχου Ντον Μούν. Παρά το γεγονός ότι επρόκειτο περί κοινής συμμαχικής ά­σκησης, ο Αϊζενχάουερ θέλησε να περιορί­σει τη συμβολή των Βρετανών στο ελάχι­στο, αναθέτοντάς τους μόνο την προστα­σία της νηοπομπής των αμερικανικών αρ- ματαγωγών, γεγονός που δυσαρέστησε τους δεύτερους.

Η ανάληψη της ανώτατης ηγεσίας των Συμμαχικών Δυνάμεων Ευρώπης από τον Αϊζενχάουερ ήταν πολύ πρόσφατη (Οε- βρουάριος 1944) και οι Βρετανοί ένιωθαν ότι παραμερίζονταν διαρκώς από έναν πολι­τικά ισχυρότερο σύμμαχο, αν και οι ίδ ιοι υ­περασπίζονταν το έδαφος τους από το 1939 και ήταν αρκετά εμπειρότεροι από τους Συμμάχους τους, οι οποίοι, καίτοι φ ιλοξε­νούμενοι στη Βρετανία, φέρονταν υπερο­πτικά. Ολα αυτά είχαν δημιουργήσει ένα ά­σχημο διπλωματικό κλίμα, το οποίο θα επη­ρέαζε και τις στρατιωτικές συμμαχικές επι­χειρήσεις, τόσο πριν όσο και μετά την από­βαση. Η άσκηση «Tiger» θα σήμαινε την αρ­

χή αυτού του κακού συνδυασμού.Εφόσον η άσκηση θα διεξαγόταν σε νε­

ρά που οι Βρετανοί γνώριζαν πολύ καλύτε­ρα, εξέφρασαν στον ναύαρχο Μούν τον εν­δοιασμό τους για την επιλογή της επαρχίας του Ντέβον ως περιοχής διεξαγωγής της ά­σκησης: η περιοχή βρισκόταν ακριβώς απέ­ναντι από τα υπό γερμανική κατοχή νορ­μανδικά νησιά Τζέρσυ, Γκέρνσυ, Ολντερνυ, καθώς και τη μεγάλη ναυτική βάση του Χερβούργου, άρα ήταν διαρκώς «στο μάτι» των γερμανικών αναγνωριστικών και των τορπιλακάτων. Η βρετανική υπόδειξη, ό­μως, έπεσε στο κενό, αφ’ ενός μεν διότι ο Μούν δεν δ ιέθετε άλλη επιλογή, αφ’ ε τέ ­ρου δε επειδή ήθελε πιθανώς να αποφύγει περαιτέρω εμπλοκές που θα οδηγούσαν σε αναζήτηση νέων ακτών και σε εκπόνηση νέ­ων σχεδιασμών, λίγους μήνες πριν τη μεγά­λη ημέρα.

0 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣΕνημερώνοντας ιην «Τίγρη»

Το φθινόπωρο του 1943, οι 3.000 κάτοι­κοι του Ντέβον διατάχθηκαν να εκκενώ­σουν την περιοχή μαζί με τα υπάρχοντά τους και να μετεγκατασταθούν σε άλλες περιοχές. Στους κατοίκους απαγορεύθηκε να αποκαλύψουν τον λόγο της προσωρινής απομάκρυνσής τους, η οποία θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου και θα διαρκούσε μέχρι τον Ιούνιο του ε ­πομένου έτους. Μετά την εκκένωσή της, η περιοχή αποκλείστηκε και η πρόσβαση σε αυτήν επιτρεπόταν μόνο σε εξουσιοδοτη­μένο στρατιωτικό προσωπικό. Στη συνέ­χεια, ακολούθησε συγκέντρωση μεγάλων δυνάμεων στρατού και οχημάτων στην πε­ριοχή. Τα γνωστά στενά δρομάκια της αγ­γλικής επαρχίας γέμισαν ασφυκτικά με στρατιώτες και κάθε είδους οχήματα. Από εκε ί και πέρα, βέβαια, οι βασικές παράμε­τρο ι «μυστικότητα» και «ασφάλεια» ήταν πολύ δύσκολο να τηρηθούν, αφού μια τ έ ­το ια κατάσταση μπορούσε πολύ εύκολα να γ ίνε ι αντιληπτή από ένα γερμανικό ανα­γνωριστικό, όπως είχαν προειδοποιήσει οι Βρετανοί.

Η άσκηση έλαβε την κωδική ονομασία «Tiger», θα διαρκούσε το διάστημα από 22 έως 30 Απριλίου 1944 και θα διεξαγόταν με πραγματικά πυρά. Οι δυνάμεις θα εξασκού- ντο στις τακτικές επιχειρήσεις της απόβα­σης, με αντικειμενικό σκοπό τη δημιουργία προγεφυρώματος και την κατάληψη συγκε­κριμένων στόχων στην ενδοχώρα. Καθ' υ­πόδειξη του Αϊζενχάουερ, στην άσκηση θα έπρεπε να συμμετέχουν και ορισμένοι αξιω­ματικοί που θα γνώριζαν το σχέδιο των α­ποβάσεων στη Νορμανδία, επειδή - υποτί­θ ετα ι - η πρότερη γνώση του πεδίου της μά-

Ο Α μερικανός ναύαρχος Ν τον Μ ούν (1894-1944), δ ιο ικη τή ς τη ς κακότυχης άσκησης «Tiger». Το 1942 είχ ε λ ά β ει μ έρ ο ς στην απόβαση στην Αλγερία ως επ ικεφ α λή ς α π οβ ατικής δύναμης και δύο χρόνια α ρ γ ό τερ α παρά την κ α τα σ τρ ο φ ική έκβαση της άσκησης στον κόλπο Λά ιμ του δ ό θ η κ ε η δ ιοίκηση της απόβασης στην α κτή «U tah». Αν κα ι δεν ήτα ν άπ ειρος στις επ ιχειρ ήσ εις , ήτα ν α σ τα θ ή ς στην ψ υχολογική π ίεση. Α υ το κ τό ν η σ ε σ τις 5 Α υγούσ του 1944, λ ίγο πριν την επ ικε ίμ ενη απόβαση στη νότιο Γαλλία στην οποία επ ρ ό κειτο και πάλι να λά βει μ έρ ο ς υπό την α υ τή ν ιδ ιό τη τα . Οπως λ έ γ ε τα ι, η απόφασή του υπ ήρξε απ οτέλεσ μ α π νευμ α τικής εξά ντλη σ η ς υπό το βάρος των ευθυνώ ν που το υ είχα ν α ν α τε θ ε ί σε ό λ ες εκ ε ίν ες τ ις α π α ιτη τ ικ ές επ ιχειρ ήσ εις.

2 6 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A

Πλω τάρχης Εριχ φ ρά ιχερ Γ κ ετς φον Μ ίρμπ αχ (Erich fre iherr G oetz von M irbach, 1912-1968). Σ τ ις 1 4 Α υ γο ύ ο το υ 1940, ως ανθυποπ λοίαρχος και κ υ β ερ νή τη ς τη ς S-21, τ ιμ ή θ η κ ε μ ε τον Σ τα υ ρ ό των Ιπποτών για τη βύθιση ενός β ρ ετα ν ικο ύ αντιτορ π ιλ ικού και τριώ ν οπλισμένων εμπορικώ ν σκαφώ ν στη Μ άγχη. Τον Απρίλιο 19 43α νέλα β ε τη διοίκηση του 9ου Σ το λ ίσ κο υ Τορπιλακάτων. Ως κ υ β ερ νή τη ς τη ς S-150 έλ α β ε μ έρ ο ς στη ναυμαχία του κόλπου Λάιμ . Γτα τη διοίκηση του σ τολ ίσ κου του και το υ ς επ ιτυ χείς τορπ ιλισμούς του έλ α β ε τη δ ιεμβ ολή των Φύλλων Δ ρ υ ό ς σ τις 14 Ιουνίου 1944.

χης θα τους έδινε ένα τακτικό πλεονέκτη­μα. Επελέγη, λοιπόν, ένας αριθμός αξιωμα­τικών που έλαβαν τη διαβάθμιση «Bigot», έ­νας βαθμός ασφαλείας επιπέδου ανώτερου του «Ακρως Απορρήτου», ο οποίος αποδι­δόταν αποκλειστικά και μόνο σε πρόσωπα ή έγγραφα σχετιζόμενα, έμμεσα ή άμεσα, με την επιχείρηση «Overlord».

Η νηοπομπή των αποβατικών αποτελεί- το από οκτώ αμερικανικά αρματαγωγά LST (Landing Ship Tank = Αποβατικά Πλοία Αρμά­των), τα οποία θα μετέφεραν όλα τα απα­ραίτητα για μια επιχείρηση τέτο ιας κλίμα­κας: άρματα, φορτηγά, ημιερπυστριοφόρα, στρατιώτες, εξοπλισμό γεφυροποιίας και προμήθειες. Οι 4.000 επιβαίνοντες Αμερι­κανοί στρατιώτες θα έφεραν πλήρη εξάρ­τυση, ενώ οχήματα και άρματα θα ήταν πλή­ρη καυσίμων καιπυρομαχικών αντίστοιχα.

Σε ό,τι αφορούσε την προστασία της νηοπομπής, οι Βρετανοί σχέδιασαν δύο ζώ­νες προστασίας, την εξωτερική και την ε ­σωτερική. Στην εξωτερική όρισαν τρεις τορπιλακάτους, οι οποίες θα περιπολού- σαν στα ανοικτά του λιμανιού του Χερ- βούργου, την κυριότερη βάση των γερμανι­κών τορπιλακάτων στη Γαλλία, ενώ στην ε­

σωτερική τοποθέτησαν δύο αντιτορπιλικά, τρεις τορπιλακάτους και δύο κανονιοφό­ρους για να περιπολούν στην είσοδο του κόλπου και στην ευρύτερη περιοχή διεξα­γωγής της άσκησης, μεταξύ των ακρωτη­ρίων Σταρτ Πόιντ και Πόρτλαντ Μπιλ. Για την εγγύς προστασία των δυσκίνητων αρ- ματαγωγών, η Βρετανική Διοίκηση του Πλύμουθ είχε ορίσει αρχικά δύο πολεμικά σκάφη: την κορβέτα HMS «Azalea» και το αντιτορπιλικά HMS «Scimitar», κατασκευής Α’ ΠΠ, το οποίο όμως, το πρωί της 27ης Απριλίου, προσέκρουσε σε ένα αρματαγω- γό, με αποτέλεσμα να επιστρέφει στον ναύ­σταθμο του Πλύμουθ για επισκευές. Λόγω της δ ιευθέτησης των τελευτα ίω ν προετοι­μασιών της άσκησης, δεν ορίστηκε άλλο πολεμικό σκάφος στη θέση του «Scimitar», με αποτέλεσμα το «Azalea» να αναλάβει μόνο του το βάρος της προστασίας των αρ- ματαγωγών, παρότι το πλήρωμά του δεν δ ιέθετε εμπειρία στην αντιμετώπιση τορπι­λακάτων. Εντούτοις, τα μέτρα κρίθηκαν αρκετά για την προστασία της μικρής νηο­πομπής. Μέχρι τότε, όλες οι ασκήσεις ε ί­χαν δ ιεξαχθεί χωρίς καμία εχθρική παρενό­χληση. Εξάλλου, η οποιαδήποτε γερμανική απειλή δεν προερχόταν από τα βαριά πολε­μικά σκάφη τους, τα οποία ε ίτε είχαν βυθι­στεί, ε ίτε βρίσκονταν περιορισμένα στα λ ι­μάνια τους, αλλά από μικρά, ελαφρά σκά­φη, τα οποία δεν συνιστούσαν σοβαρή α­πειλή για τις δυνάμεις προστασίας.

Τα αρματαγωγά θα απέπλεαν από δύο διαφορετικούς λιμένες, το Πλύμουθ και το Μπρίξχαμ. Το πρώτο τμήμα (Πλύμουθ) απο- τελε ίτο από τα αρματαγωγά LST-515, 496, 511, 531 και 58. Το δεύτερο (Μπρίξχαμ), από τα LST-499, 289 και 507. Τα δύο τμήματα θα

Π λω τάρχης Μ π ερ ντ Κ λούγκ (BerndK lug , 1914-1975). Σημ είω σ ε τ ις π ρώ τες του επ ιτυ χ ίες στη Ν ορ βηγία και τη Μ ά γχη ως κ υ β ερ νή τη ς της S-28, β υ θ ίζο ντα ς ένα αντιτορ π ιλ ικά και εν νέα εμπ ορικά σκάφη. Σ τ ις 12 Μ α ρ τίο υ 1941 του α π ο νεμ ή θη κε ο Σ τα υ ρ ό ς των Ιπποτών, ενώ τον Α ύγουστο α\/έλα β ε τη διοίκηση το υ 5ου Σ το λ ίσ κο υ Τορπιλακάτων. Τον Ια νουάριο 1944 τ ιμ ή θ η κ ε μ ε τα Φύλλα Δ ρ υ ό ς για τη βύθισ η 16 εμπορικώ ν, τριώ ν αντιτορπ ιλ ικώ ν και έξ ι άλλων μ ικρ ό τερ ω ν π ολεμικώ ν σκαφών.

συναντώντο έξω από το Μπρίξχαμ και υπό σιγή ασυρμάτου θα συγκροτούσαν κοινό σχηματισμό μονής γραμμής, με επικεφα­λής την κορβέτα HMS «Azalea». Κατόπιν, θα κατευθύνονταν βόρεια-βορειοδυτικά και μετά από μια περίπλοκη στροφή θα ε-

Η κ ο ρ β έτα H M S «A za lea» υπ ήρξε το μοναδικό σκάφ ος συνοδείας των αρματαγω γώ ν. Π α ρ ό τι α ρ κ ετά άλλα βρ ετα ν ικά σκάφη π εριπολούσαν στην ευ ρ ύ τερ η περιοχή δ ιεξα γ ω γ ή ς της άσκησης, κανένα άλλο δ εν ε ίχ ε δ ια τε θ ε ί για την ε γ γ ύ ς προστασία της νηοπομπής.

__ί

Ι Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 2 7

πέατρεφαν και πάλι πίσω στο Σλάπτον Σα- ντς για την τελική φάση της άσκησης. Τέ­λος, και πάλι σύμφωνα με οδηγία του Αϊζεν- χάουερ, το βρετανικό καταδρομικό HMS «Hawkins», αναλαμβάνοντας να παίξει τον ρόλο του «εχθρικού πυροβολικού», θα βομβάρδιζε με πραγματικά πυρά την ακτή, πριν και κατά την απόβαση των στρατευμά­των, για να προσδώσει ρεαλισμό στην επι­χείρηση. Κατά μήκος της ακτής είχε τοπο­θετη θ ε ί μια πλατιά, λευκή ταινία, η οποία σηματοδοτούσε το σημείο μέχρι το οποίο επιτρεπόταν να προωθηθούν οι στρατιώ­τες μέχρι την παύση του βομβαρδισμού. Παρόλα αυτά, τα πυρά θα κατευθύνονταν από τη θάλασσα προς την ξηρά, γεγονός που καθιστούσε την οριοθέτηση μεταξύ πυρών και στρατευμάτων εξα ιρετικά επι­σφαλή.

Μέσα σε όλα αυτά, ουδείς σκέφθηκε να θ ίξε ι την ουσιώδη λεπτομέρεια περί κοι­νών ραδιοσυχνοτήτων επικοινωνίας. Οι Αμερικανοί έδειχναν γεμάτοι αυτοπεποί­θηση για την επιτυχία της άσκησης και αρ­κετά υπεροπτικοί. Από την άλλη πλευρά, οι Βρετανοί θεώρησαν απόλυτα λογικό και αυτονόητο όλα τα σκάφη της άσκησης να είναι συντονισμένα στη ραδιοσυχνότητα της Ναυτικής Διοίκησης του Πλύμουθ, από όπου θα διευθυνόταν η άσκηση. Αποτέλε­σμα αυτής της παράλειψης ήταν τα αμερι­κανικά αρματαγωγά να βρίσκονται σε δια­φορετική συχνότητα από το HMS «Azalea» και τη βρετανική διοίκηση, χωρίς κανείς να το γνωρίζει!

Τέλος, λίγα λόγια για τον καιρό. Για τα δεδομένα μιας τόσο απρόβλεπτης θάλασ­σας όπως η Μάγχη και σε αντίθεση με όσες άλλες ασκήσεις είχαν προηγηθεί μέχρι τό ­τε, το μετεωρολογικό δελτίο για το βράδυ της 27/28 Απριλίου προέβλεπε σχεδόν ιδα­νικές συνθήκες: η ορατότητα θα ήταν κα-

Σπάνια σ τιγ μ ιό τυ π α από τη δ ιεξα γω γή των ασκήσεω ν σ την επ αρχία το υ Ν τέβ ο ν κατά το δ ιά σ τημα Ο κτώ βριος 1943 - Μ ά ιο ς 1944.

λή, με έναν ελαφρό άνεμο να πνέει πάνω από την ήρεμη θάλασσα και με τη σελήνη χαμηλά στον ορίζοντα να αντανακλά το φως της πάνω στην επιφάνεια, Η ανακοίνω­ση του μετεωρολογικού δελτίου χαροποίη­σε τους άνδρες, οι οποίοι μέχρι τό τε κατα­ριόνταν τη σφοδρή θαλασσοταραχή και τους βίαιους ανέμους. Μεταξύ τόσων άλ­λων επειγόντων θεμάτων για την επερχό- μενη άσκηση, ουδείς θα ήταν ποτέ σε θέση να θυμηθεί μια έκθεση του Κλάδου Επιχει­ρήσεων του Βρετανικού Ναυαρχείου, η ο­ποία αναφερόταν στον τρόπο δράσης των γερμανικών τορπιλακάτων στο στενό της Μάγχης. Σε ένα σημείο ανέφερε: «Οι ε ­χθρικές τορπιλάκατοι προτιμούν νυκτερ ι­

νές συνθήκες επίθεσης, με ελαφρά ομί­χλη, ήρεμη θάλασσα και σεληνόφως». Οι συνθήκες ήταν πράγματι ιδανικές, αλλά για τους Γερμανούς, ενώ η περίφημη «Τί­γρης» φαινόταν να έχει χάσει τα νύχια της πολύ πριν εξέλθε ι στο πεδίο της μάχης.

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΛΑΪΜΠΠέονίΉ οε μακάρια άγνοια

Το πρώτο τμήμα των αρματαγωγών (LST-515, 496, 511, 531, 58), απέπλευσε από το Πλύμουθ στις 21.45 της Πέμπτης 27 Απριλίου και κατευθύνθηκε προς το Μπρίξχαμ, όπου ενώθηκε με το δεύτερο τμήμα (LST-499, 289, 507). Επικεφαλής της νηοπομπής τέθηκε το HMS «Azalea» σαν να καθοδηγούσε τα αρματαγωγά και όχι να τα προστάτευε. Από πίσω του, σε μονή γραμμή και με ταχύτητα 9 κόμβων (17 χ.α.ώ), ακολουθούσαν τα αποβατικά, κρα­τώντας αποστάσεις 400 μ. περίπου μεταξύ τους, με τη σειρά LST-515, 496, 511, 531, 58, 499, 289 και 507, σε απόλυτα ευθεία γραμ­μή: ο ιδανικότερος στόχος για τορπιλισμό!

Τόσα διαδοχικά σφάλματα από όλες τις πλευρές δεν μπορούσαν παρά να έχουν μια και μόνη κατάληξη: Το απόγευμα της ίδιας εκείνης ημέρας, ένα αναγνωριστικό αερο­σκάφος της Luftwaffe επεσήμανε την αυξη­μένη ναυτική δραστηριότητα στις βρετανι­κές ακτές και ειδοποίησε τη Διοίκηση Τορ­πιλακάτων Χερβούργου για τον εντοπισμό μιας ομάδας επτά σκαφών, κατευθυνόμε- νων δυτικά του ακρωτηρίου Σταρτ Πόιντ. Αμέσως μετά τη δύση του ηλίου, περί τις21.00, οι 5ος και 9ος Στολίσκοι Τορπιλακά­των, αποτελούμενοι από τις S-136,138,140, 142,100,143 και S-130,145,150, αντίστοιχα, ξεγλίστρησαν σιωπηλά από το λιμάνι κα-

2 8 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

τευθυνόμενοι βορειοδυτικά, αποφεύγο- ντας χωρίς δυσκολία τις τρεις βρετανικές τορπιλακάτους της εξωτερικής ζώνης προ­στασίας, οι οποίες περιπολούσαν στα ανοι­κτά. Με ταχύτητα 36 κόμβων και κάτω από σιγή ασυρμάτου, κάλυψαν γρήγορα την α­πόσταση των 170 περίπου χλμ., προσεγγί­ζοντας τις βρετανικές μονάδες της εσωτε­ρικής ζώνης ασφαλείας στον κόλπο Λάιμ. Οι εννέα τορπιλάκατοι έγιναν αντιληπτές μόνο την τελευτα ία στιγμή, όταν πλέον την είχαν διαπεράσει. Τα βρετανικά περιπολικά ειδοποίησαν αμέσως τη Ναυτική Διοίκηση Πλύμουθ, η οποία με τη σειρά της ειδοποί­ησε το HMS «Azalea» για την πιθανή πα­ρουσία εχθρικών τορπιλακάτων στην πε­ριοχή, με την εντολή όμως η άσκηση να συ­νεχιστεί κανονικά - επρόκειτο, εξάλλου, περί άσκησης πραγματικών συνθηκών! Η κορβέτα έλαβε την προειδοποίηση και θ ε ­ωρώντας αυτονόητο πως τα αμερικανικά αρματαγωγά είχαν όλα λάβει την ενημέρω­ση από τους ασυρμάτους τους, δεν προέ- βη σε καμία άλλη ενέργεια επ’ αυτού. Ετσι, λοιπόν, ενώ η κρίσιμη αυτή εξέλιξη είχε γνωστοποιηθεί στο Βρετανικό Ναυαρχείο, οι Αμερικανοί ακροώντο σε άλλες συχνότη­τες και η νηοπομπή συνέχιζε να πλέει μέσα σε μακάρια άγνοια!

Στις 23.17, τα γερμανικά σκάφη εντόπι­σαν στα ραντάρ τους το σήμα πιθανού στό­χου και αναπτύχθηκαν σε σχηματισμό επί­θεσης ανά ζεύγη, κινούμενα προσεκτικότε­ρα για να διατηρήσουν το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού. Στη 01.30, οι S-136 K ai S-

138 εντόπισαν δύο «αντιτορπιλικά» σε από­σταση 2.000 μέτρων. Την ίδια ακριβώς στιγ­μή, το ραντάρ του LST-507 ανίχνευσε αρκε­τά μικρά σκάφη να πλησιάζουν γρήγορα από το αριστερό πλευρό της νηοπομπής, φθάνοντας σε απόσταση 1,8 χλμ. Οι Αμερι­κανοί τα παρακολουθούσαν πλέον με τα κιάλια, υποθέτοντας, όμως, ότ ι επρόκειτο για δικά τους σκάφη συνοδείας! Αναπτύσ­σοντας ταχύτητα, η S-138 εξαπέλυσε δύο τορπίλες κατά του δεξιού στόχου και η S- 136 μία κατά του αριστερού. Μ ετά από λίγα λεπτά οι εκρήξεις συγκλόνισαν τη νύκτα.

Η γερμανική επίθεση αιφνιδίασε τους πάντες. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, στα χαμη­λότερα καταστρώματα των αρματαγωγών επικρατούσε χαλαρή ατμόσφαιρα. Οι άν- δρες αναπαύονταν, έπαιζαν χαρτιά και συ­ζητούσαν. Κανείς δεν πίστευε ότ ι κάτι μπο­ρούσε να πάει στραβά. Ηταν απλώς μια α­κόμα «στεγνή άσκηση», σαν αυτές που ε ί­χαν προηγηθεί - κανείς δεν θα έβρεχε τα πόδια του. Μια από τις φράσεις που θα ση­μάδευαν εκείνη τη νύκτα με την τραγική τους ειρωνεία ήταν εκείνη του Αμερικανού στρατιώτη Αντζελο Κραπανζάνο στο LST- 507, λίγο πριν την έναρξη της άσκησης:

«Δόξα τω Θεώ που βρισκόμαστε σε σκάφος επίπεδης καρίνας και δεν έχουμε να φοβη­θούμε τις τορπίλες...»!

Ηταν ακριβώς αυτό το ίδιο σκάφος - το τελευτα ίο στη σειρά της νηοπομπής - το ο­ποίο δέχθηκε πρώτο μία τορπίλη στη δεξιά πλευρά. Η έκρηξη κατέστρεψε το βοηθητι­κό μηχανοστάσιο και διέκοψε την παροχή ηλεκτρικής ισχύος και νερού σε όλο το σκάφος. Εκτός από το πλήρωμα των 165 ανδρών του, το αρματαγωγά μετέφερε 282 στρατιώτες, μαζί με φορτηγά και τζιπ, όλα πλήρη καυσίμων και πυρομαχικών. To LST- 507 κυριολεκτικά τυλίχθηκε στις φλόγες απ’ άκρου εις άκρον, καθώς τα καύσιμα των οχημάτων ανεφλέγησαν πρώτα. Μέσα από τον βρυχηθμό των πυρκαγιών μπορού­σε κάποιος να διακρίνει τις κραυγές των στρατιωτών στα κατώτερα καταστρώματα, οι οποίοι είχαν βρεθεί εγκλωβισμένοι ανά­μεσα στην κόλαση των πυρομαχικών που ε- κρήγνυντο. Καύσιμα και λάδια του πλοίου άρχισαν και αυτά να διαρρέουν στη θάλασ­σα, εξαπλώνοντας τις φλόγες πάνω στο νε­ρό. Οι όποιες προσπάθειες κατάσβεσης των πυρκαγιών απέβησαν μάταιες, αφού ο πυροσβεστικός εξοπλισμός δεν λειτουρ­γούσε. Κάποιοι από τους στρατιώτες στο άνω κατάστρωμα, ευρισκόμενοι ανάμεσα σε πυρά γερμανικών πυροβόλων, πανικο- βλήθηκαν και άρχισαν αμέσως να πηδούν στη θάλασσα, πριν δοθεί αντίστοιχη διατα­γή, επειδή δεν ήξεραν τ ι άλλο να κάνουν.

Μισή ώρα μετά την έναρξη της γερμα­νικής επίθεσης, το αρματαγωγά άρχισε να κλίνει προς τα δεξιά και να βυθίζετα ι με την πρύμνη. Ο κυβερνήτης του, υποπλοί­

αρχος Τζέημς Σουάρτζ (James Schwartz), δ ιέταξε την εγκατάλειψή του. Οι δύο και μοναδικές σωστικές λέμβοι που είχαν απο- μείνει άθ ικτες από τις φλόγες κατέβηκαν γρήγορα στο νερό. Στη μία επιβιβάστηκαν 80-90 άτομα, όταν η πραγματική της χωρη­τικότητα ήταν 50-60. Η λέμβος αναποδογύ­ρισε πνίγοντας τους περισσότερους. Οσοι στρατιώτες βρίσκονταν ακόμα πάνω στο αρματαγωγά, έσπευδαν να φορέσουν βια­στικά τα σωσίβιά τους, ενώ όσοι δεν προλά­βαιναν, πηδούσαν στο νερό, πέφτοντας ε­πάνω ή συνθλίβοντας άλλους που βρίσκο­νταν ήδη εκεί. Το βυθιζόμενο σκάφος ήταν περιτριγυρισμένο από ναυαγούς οι οποίοι προσπαθούσαν να απομακρυνθούν από τις φλόγες που το έζωναν. Ωστόσο, ο θάνατος παραμόνευε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Οι περισσότεροι πέθαναν από το σοκ των 5,5 βαθμών Κελσίου της παγωμένης Μάγ­χης. Ο κυβερνήτης του, πιστός στη ναυτική παράδοση, ήταν ο τελευτα ίος που το εγκα- τέλειψ ε. Ο επιζήσας Αντζελο Κραπανζάνο έδωσε μια δραματική περιγραφή της αγω­νίας που βίωναν οι ναυαγοί:

«Το νερό ήταν γεμάτο πτώματα -ακρω­τηριασμένα, αποκεφαλισμένα, απανθρακω­μένα και μαυρισμένα- τα οποία δεν είχαν προλάβει να ξεφύγουν από τη φωτιά. Η θά­λασσα σκότωσε περισσότερους από την τορπίλη. Μετά από μία ώρα μέσα στο νερό, έπαψα πλέον να νιώθω τα πόδια μου. Ημα­στε εννέα στρατιώτες πάνω στη σχεδία και τους έλεγα συνέχεια: "Ο,τι κι αν γίνει, μην αποκοιμηθείτε! Αν αποκοιμηθείτε, είστε νεκροί! Κ ινείτε διαρκώς τα πόδια σας, τρα­γουδάτε, μιλάτε, μόνο μην αποκοιμηθεί­

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 2 9

To LST-507 κ α τά τη δ ιά ρ κεια των ασκήσεω ν τον Απρίλιο 1944. Υπήρξε το πρώ το θ ύ μ α των γερμανικώ ν τορπιλακάτω ν.

τε!". Και αιγά-σιγά άρχισαν να κουνούν τα πόδια τους και να μιλούν, μετά από λίγο, ό­μως, άρχισαν να προσεύχονται και να κραυ­γάζουν. Ακουγα ολόγυρά μου άτομα να κραυγάζουν υστερικά. Μετά αφήνονταν να τους παρασύρει η θάλασσα. Χάθηκαν τρεις κατ’ αυτόν τον τρόπο. Ενας ανθυπολοχα- γός στη σχεδία μας αποτρελάθηκε εν τε ­λώς, μέχρι που αφέθηκε κι αυτός στη θά­λασσα. Μείναμε πέντε. Κάθε μισάωρο ή τρία τέταρτα, χάναμε και από έναν - απλά τους έπαιρνε ο ύπνος και ξεγλιστρούσαν στο νερό. Ετσι, σιγά-σιγά, χάθηκαν όλοι και μείναμε μόνο δύο».

Το τέταρτο σκάφος στη σειρά της νηο­πομπής, το LST-531, υπήρξε το ατυχέστε­ρο. Δέχθηκε δύο τορπίλες, με αποτέλεσμα να αναποδογυρίσει και να χαθεί μέσα σε έξι λεπτά. Αρκετο ί επέλεξαν να πηδήξουν στη θάλασσα και πνίγηκαν, μόλις το βάρος της εξάρτυσής τούς τράβηξε κάτω από την επι­φάνεια. Κάποιοι, πανικοβλημένοι και ανε- ξοικείωτοι με το υγρό στοιχείο, φόρεσαν τα σωσίβια στη μέση τους αντί κάτω από τις μασχάλες, με αποτέλεσμα να βρεθούν με το κεφάλι βυθισμένο στο νερό, αφού στους στρατιώτες δεν είχαν δοθεί ποτέ ο­δηγίες για την ορθή χρήση τους! Η υπο­θερμία ανέλαβε να αποτελειώσει τους ελά­χιστους που είχαν απομείνει να επιπλέουν. Από τους 496 επιβαίνοντες στρατιώτες και ναύτες, οι 424 βρήκαν τον θάνατο.

Στο μεταξύ, οι S-100 και S-143 πλησία­ζαν και αυτές, και σε μια συνδυασμένη επί­θεση εξαπέλυσαν τέσσερις τορπίλες ενα­ντίον του προτελευταίου σκάφους της νη­οπομπής. Μόνο μία βρήκε τον στόχο της. Ηταν το LST-289, το οποίο, προσπαθώντας να αποφύγει τις εχθρικές τορπιλακάτους, δέχθηκε μία τορπίλη στις 02.28. Η έκρηξη κατέστρεψε ολόκληρο σχεδόν το πρυμναίο τμήμα και μόνο χάρη στις κοπιώδεις προ­

σπάθειες του πληρώματος κατάφερε να ε ­π ιστρέφει στο Μπρίξχαμ, κινούμενο με έ ­ναν κινητήρα και 13 νεκρούς στα κατα- στρώματά του.

Οι γερμανικές τορπιλάκατοι, έχοντας διασπάσει πλέον τον σχηματισμό των αρμα- ταγωγών, εισχώρησαν ανάμεσά τους σαν λύκοι ανάμεσα σε κοπάδι αμνών και επέλε- γαν τα θύματά τους μεμονωμένα. To HMS «Azalea» ενεπλάκη στη μάχη, βάλλοντας κατά των Γερμανών, αλλά τώρα πλέον ήταν δύσκολο να διακρίνει τις χαμηλές, ταχυκί­νητες τορπιλακάτους, οι οποίες γάζωναν τα αποβατικά με τα πυροβόλα τους. Τα LST-496 και 515 άνοιξαν πρώτα πυρ εναντίον των τορπιλακάτων, ακολουθούμενα στη συνέ­χεια και από άλλα, αντιτάσσοντας γενναία αλλά μάταιη άμυνα. Τα διασταυρούμενα

To LST-289 κ α τεσ τρ α μ μ έν ο μ ε τά τον τορπ ιλισμό του , μ ε την πρύμνη αποκομμένη.

τροχιοδεικτικά έσκιζαν τον σκοτεινό ουρα­νό προς όλες τις κατευθύνσεις, καταφέρ- νοντας μόνο να αυξήσουν τις συμμαχικές α­πώλειες. To LST-496 έπληξε το LST-511, προκαλώντας του ζημιές και σκοτώνοντας 18 άνδρες του. Ευτυχώς γισ τους Αμερικα­νούς, οι τορπιλάκατοι έμειναν σύντομα ικα­νοποιημένες από την αναίμακτη επιτυχία τους και μη θέλοντας να διακινδυνεύσουν απώλειες από τα πυρά του «Azalea», αποχώ­ρησαν αφήνοντας πίσω τους προπέτασμα καπνού, προφανώς χωρίς να έχουν συνειδη­τοποιήσει ούτε τη φύση ούτε την κλίμακα της συμμαχικής επιχείρησης. Οι τρεις νικη­τές Γερμανοί κυβερνήτες τορπιλακάτων ε ­κείνης της νύκτας ήταν οι εξής: ανθυπο­πλοίαρχος Γύργκενσμάγερ (S-136, 5ος Στο­λίσκος), για τη βύθιση του LST-507, ανθυ­ποπλοίαρχος Στόβασερ (S-138, 5ος Στολί­σκος), για τον πρώτο τορπιλισμό του LST- 531, και πλωτάρχης Εριχ φον Μίρμπαχ (S-150, δ ιοικητής 9ου Στολίσκου), για τον δεύτερο τορπιλισμό του LST-531, καθώς και εκείνον του LST-289.

Το πρώτο σκάφος που εξέπεμψε σήμα κινδύνου ήταν το LST-499 στις 02.25. Λίγα λεπτά αργότερα, ακολούθησε και το LST- 515: «Επίθεση εχθρικών τορπιλακάτων!». Αλλά, βέβαια, τα αμερικανικά αρματαγω- γά εξέπεμπαν σε διαφορετική συχνότητα από εκείνη του βρετανικού επ ιτελείου, ο­πότε δεν ελήφθησαν από κανέναν. Ενα τρ ίτο σήμα εστάλη, τελικώ ς, από το HMS «Azalea», το οποίο ήταν και το μόνο που ελήφθη. Ωστόσο, λόγω της μυστικότητας της άσκησης, η Ναυτική Διοίκηση Πλύ­μουθ δίσταζε να σπάσει τη σιγή ασυρμά­του, φοβούμενη ότ ι σε ενδεχόμενη υπο­κλοπή των διαβιβάσεων υπήρχε ο φόβος κινητοποίησης όλων των διαθέσιμων α­ντίπαλων ναυτικών και αεροπορικών δυ­νάμεων. Μόνο μετά από δραματικές εκ ­

3 0 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Γερμανική τορ π ιλά κα τος κλάσης S-ΙΟ Ο κα τά τη δ ιά ρ κεια ασκήσεω ν στη Μ ά γχη . Μ ε τα ξ ύ των άλλων π λεονεκτημάτω ν το υ ς σ υ γκ α τα λ έγο ν τα ν η θω ρακισμένη γέφ υρ α, οι κ ινητήρες χαμηλού θ ο ρ ύ β ο υ και το χαμηλό το υ ς προφίλ.

κλήσεις βοήθειας δόθηκε, τελικά , η δια­ταγή να αποσταλούν έξ ι διασωστικές άκα­το ι (Rescue Motor Launches) γ ια την περι­συλλογή των ναυαγών. Καθώς, όμως, αυ­τές πλησίαζαν στη σκηνή της τραγωδίας, έλαβαν νέες δ ιαταγές να επ ιστρέφουν πί­σω! Το Ναυαρχείο είχε πληροφορηθεί ότ ι τα αρματαγωγά πάνω στον πανικό τους έ ­βαλλαν αδιακρίτως μέσα στο σκοτάδι ενα­ντίον οποιωνδήποτε ταχυκίνητω ν μικρών σκαφών, οπότε θα ήταν σοφό να αποφευ­χθούν περαιτέρω απώλειες από διασταυ­ρούμενα φ ίλια πυρά. Δ ιατακτικά, τα πλη­ρώματα των ακάτων υποχρεώθηκαν να α­ποχωρήσουν, αφήνοντας τους Αμερ ικα­νούς να αντιμετωπίσουν την κατάσταση μόνοι τους. Οσο για τη βρετανική βοή­θεια, αυτή θα κατέφθανε οκτώ ώρες μετά τη λήξη της μάχης, όταν πλέον θα είχε ξη­μερώσει! Αντ’ αυτών εστάλησαν πέντε α- ντιτορπ ιλικά για να καταδιώξουν τ ις τορ ­π ιλακάτους, οι οποίες βέβαια μέχρι τό τε είχαν εξαφανιστεί.

Ακόμα και ο ναύαρχος Μούν, όμως, ε ί­χε άλλες π ροτερα ιότητες. Επέμεινε για την ολοκλήρωση της άσκησης, διατάσσο- ντας όλα τα σώα σκάφη να συνεχίσουν προς τον τελ ικό προορισμό τους. Τα ενα- πομείναντα αρματαγωγά υπάκουσαν αρχι­κά στη διαταγή, αλλά ο κυβερνήτης του LST-515 αποφάσισε να απειθήσει - η συ­νείδησή του δεν του επέτρεπε να εγκατα- λε ίψ ει τόσους άνδρες στον αργό θάνατο της παγωμένης θάλασσας. Το σκάφος α­νέστρεψ ε πορεία περισυλλέγοντας 94 ναυαγούς, συμπεριλαμβανομένου και του υποπλοιάρχου Σουάρτζ, ο οποίος όμως υ­πέκυψε λίγο αργότερα από την υπερέκθε- ση στο παγωμένο νερό. Ενας από τους ε- πιζήσαντες του LST-507 ήταν και ο ανθυ­πίατρος Τζην Εκσταμ. Μ όλις περισυνελέ- γη του δόθηκαν ο ι πρώτες βοήθειες και όταν συνήλθε, άρχισε να συνεργάζεται με τους υπόλοιπους γιατρούς, προσφέρο- ντας τ ις πρώτες βοήθειες στους τραυμα­τίες:

«Βρισκόμουν στο νερό επί δύο ώρες, ντυμένος με όλα μου τα ρούχα, πριν με περισυλλέξουν το ξημέρωμα, γύρω στις05.00. Οσοι είχαν γδ υ θε ί για να κολυμπή­σουν, ήταν νεκροί. Ο πνιγμός και η υπο­θερμ ία ήταν οι δύο κυρ ιότερες α ιτ ίες θα ­νάτου. Αναρωτιέμαι πόσοι από αυτούς τους «νεκρούς» βρίσκονταν στην πραγ­ματικότητα σε κατάσταση νάρκης και θα είχαν επιζήσει, αν είχαμε τη δυνατότητα να τους βυθίσουμε σε μια μπανιέρα με ζε­στό νερό. Αλλά πού ακούστηκε τέτο ιο πράγμα σε αποβατικό σκάφος εν μέσω πολέμου; Εδώ δεν είχαμε καν τη δυνατό­τητα να τους προσφέρουμε στοιχειώδη περίθαλψη!».

Ακόμα και με όσα είχαν συμβεί μέχρι εκείνη τη στιγμή, οι τραγικο ί χειρισμοί δεν είχαν τελειώσει. Οταν τα πέντε αρματαγω- γά προσαιγιαλώθηκαν στο Σλάπτον Σαντς, τα σφάλματα συνεχίστηκαν. Τη στιγμή που οι πρώτοι Αμερικανοί στρατιώ τες αποβι­βάζονταν, το καταδρομικό HMS «Hawkins» βομβάρδιζε την ακτή, όπως ακριβώς προέ- βλεπε το αρχικό σχέδιο. Ο Αμερικανός στρατηγός Τζο Κόλινς, δ ιο ικητής των απο- βατικών δυνάμεων, είχε δώσει εντολή η έ ­φοδος προς την ενδοχώρα να γ ίνε ι όσο το δυνατόν γρηγορότερα, κατά τα τυπικά δε­δομένα των αποβατικών τακτικών. Δεν ε ί­ναι δ ιευκρινισμένο αν το καταδρομικό έ ­βαλλε σε λάθος συντεταγμένες ή αν κά­ποιοι στρατιώ τες προωθήθηκαν πέραν του ορίου της λευκής τα ινίας. Ισως να συ- νέβησαν και τα δύο. Το βέβαιο, πάντως, ε ί­ναι ότ ι οι βρετανικές οβίδες έπεφταν ανά­μεσα στους άτυχους στρατιώ τες ή το αντί­θετο . Για δεύτερη φορά εκείνη τη νύκτα επικράτησε απόλυτος πανικός. Οι άνδρες δεν ήξεραν αν έπρεπε να υποχωρήσουν προς τα αποβατικά ή να προωθηθούν γρή­γορα προς το εσωτερικό για να αποφύ­γουν τα πυρά, με αποτέλεσμα ο καθένας να αντιδρά σύμφωνα με το ένστικτό του. Προτού ο Κόλινς προλάβει να επικοινωνή­σει για να ζητήσει παύση των πυρών, 200 περίπου άνδρες του είχαν κομματιαστεί!

ΑΠΟΣΙΩΠΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ«Δεν αυνέβη ποιέ»

Το επόμενο επείγον ζήτημα ήταν, φυσι­κά, η περισυλλογή των πτωμάτων που ξέ­βραζε η θάλασσα, τα οποία προφανώς έ­πρεπε να απομακρυνθούν το συντομότερο δυνατόν. Ενας Αμερικανός ναύτης θυμάται το θέαμα που παρουσίαζε η παραλία του νότιου Ντέβον τις αμέσως επόμενες ημέ­ρες: «Με πλήρη την εξάρτυσή τους και φο­ρώντας τα κράνη τους, έμοιαζαν με α τέλει­ωτα κοπάδια από μέδουσες που πηγαινοέρ­χονταν στον ρυθμό των κυμάτων». Ο πραγ­ματικός πανικός, όμως, επικράτησε στο συμμαχικό επιτελείο, όταν διαπιστώθηκε ότι ανάμεσα στους αγνοούμενους συγκα­ταλέγονταν και 10 αξιωματικοί διαβάθμισης «Bigot». Παρότι εκείνη τη στιγμή ούτε ο ί­διος ο Αϊζενχάουερ γνώριζε την ημερομη­νία της επιχείρησης «Overlord», οι 10 εκείνοι αξιωματικοί έφεραν έγγραφα τα οποία απο­κάλυπταν τις ακριβείς τοποθεσίες των α­κτών της απόβασης. Εάν κάποιος από αυ­τούς συλλαμβανόταν από τον εχθρό, ίσως αποκάλυπτε πληροφορίες που θα απαιτού­σαν την επ' αόριστον ματαίωση της σημα­ντικότερης συμμαχικής επιχείρησης του πολέμου. Αμέσως, εξαπολύθηκε μια εκτε­νής και απεγνωσμένη έρευνα σε ολόκληρο

Σ ε α ν τίθ εσ η μ ε τις β α ρ ιές μο νά δ ες επ ιφ α νείας , οι τορ π ιλά κα το ι α π οτελούσ α ν έναν από τους πλέον επ ιτυχημ ένους κλάδους του Γερμανικού Π ο λεμ ικ ο ύ Ν αυτικο ύ . Π ολέμησαν γενναία σε κ ά θ ε θ έ α τρ ο του πολέμου, β υ θ ίζο ντα ς 138 εμπ ορικά σκάφη και 47 π ολεμικά κ ά θ ε τύπου, από α ντιτορ π ιλ ικά μ έχ ρ ι υποβρύχια. Μ έσ α από τη ν ο λ ιγά ρ ιθμ η τά ξη το υ ς δ ια κρ ίθηκαν 23 κάτο χο ι του Σ τα υ ρ ο ύ των Ιπποτών, οκτώ ε κ των οποίων κέρδ ισαν εν συνεχεία και τη δ ιεμβ ολή των Φύλλων Δ ρ υ ό ς .

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1 3 1

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΝΗΟΠΟΜΠΗΣ

L

Σχημα τισ μόςνηοπομπής

LST515

Σ χ ημα τισ μός μ ετά το ν τορπιλισμό

το υ LST-507Β

LST 515

Σ χημα τισ μός μ ετά το ν τορπ ιλισμό των LS T-507 και 531

LST 515

LST 496 LST 496 LST 496

LST 511

LST 531

LST 58

LST 499 ' LST 499

LST 289

\

LST511

LST 531

LST 58

\ LST 289

LST 511

\ LST 499LST 531

LST58

\ LST 289

LST 507

LST 507 *LST 507

Οι σ χ ετικές θ έ σ ε ις των αρμα τα γω γώ ν κ α τά τη δ ιά ρ κεια τη ς μάχης.

τον κόλπο Λάιμ για την ανεύρεσή τους. Το συμμαχικό επιτελείο ανέπνευσε με ανέλπι­στη ανακούφιση όταν, ως εκ θαύματος, και οι 10 βρέθηκαν νεκροί!

Μετά την περισυλλογή τους όλα τα πτώματα μεταφέρθηκαν ταχύτατα στην εν- δοχώρα και τάφηκαν στο Αμερικανικό Στρα­τιωτικό Νεκροταφείο του Μπρούκγουντ, κοντά στο Λονδίνο. Παρόλα αυτά, μαρτυ­ρίες αυτοπτών κατοίκων μιλούσαν για βια­στική απομάκρυνση των τραυματιών και για ανώνυμους μαζικούς τάφους σε χωράφια του Ντέβον. Σε όλους τους επιζήσαντες, συμπεριλαμβανομένου ακόμα και του νοση­λευτικού προσωπικού που είχε περιθάλψει τους τραυματίες, επιβλήθηκε απόλυτη σιω-

Η α ναμνηστική πλάκα για τα θ ύ μ α τα της άσκησης «Tiger», σ το Σλάπ τον Σ α ν τς , δω ρεά τη ς α μερ ικα νικής 1ης Ταξιαρχίας Μ ηχανικού, σ την οποία ανήκε η π λειο ν ό τη τα των θυμάτω ν.

πή. Ολοι απειλήθηκαν προφορικά με εκτέ­λεση εάν το περιστατικό διέρρεε: «Μη σας ξεφύγει λέξη για ό,τι έγινε. Ξεχάστε οτιδή­ποτε συνέβη χθες!». Εξι εβδομάδες αργό­τερα, ο ι στρατιώτες θα βρίσκονταν και πάλι ενταγμένοι στις μονάδες τους, ενώ κάποιοι από αυτούς θα σκοτώνονταν κατά τη διάρ­κεια της πραγματικής απόβασης. Τα ονόμα­τα όλων των απολεσθέντων της άσκησης θα συμπεριλαμβάνονταν «βολικά» στον μα­κρύ κατάλογο των χιλιάδων απωλειών της 6ης Ιουνίου, οπότε οι συγγενείς είχαν του­λάχιστον ένα μνημείο για να θρηνήσουν τον χαμό τους, χωρίς να απαιτούνται περαι­τέρω οδυνηρές διευκρινίσεις. Τα κοσμοϊ- στορικά γεγονότα που ακολούθησαν την ε­πιτυχή απόβαση και την καταστροφή των γερμανικών δυνάμεων στη Γαλλία, συνετέ- λεσαν στη λήθη και έτσ ι όλοι ήταν «ικανο­ποιημένοι». Κατόπιν αυτών, η διαταγή περί μυστικότητας δεν είχε πλέον κανένα νόη­μα, οπότε ουδείς την ήρε. Για τα επόμενα 40 χρόνια, οι επιζήσαντες της άσκησης «Tiger» θα αποτελούσαν τους πρωταγωνι­στές ενός δράματος το οποίο «...δεν συνέ­βη ποτέ». Εκτοτε, ουδεμία μνεία πραγματο- ποιήθηκε ποτέ για το σϋμβάν, το οποίο πα- ρέμεινε ένα από τα καλύτερα φυλαγμένα μυστικά του πολέμου. Μέχρι σήμερα εξα­κολουθούν να υπάρχουν πολλές άγνωστες πτυχές της άσκησης, ιδ ιαίτερα σε ό,τι αφο­ρά τους εμπλεκόμενους διο ικητές και τις ευθύνες τους, μάλλον για προφανείς λό­γους.

Με τους δύο Συμμάχους να αλληλοκα- τηγορούνται για τα όσα συνέβησαν, πραγ- ματοποιήθηκε η αποτίμηση των απωλειών: δύο αρματαγωγά βυθισμένα, ένα τρ ίτο κα­τεστραμμένο στο Μπρίξχαμ, το οποίο περί- μενε να οδηγηθεί στο χυτήριο, ενώ ένα τ έ ­ταρτο είχε υποστεί ζημιές από φίλια πυρά. Επίσης, 946 Αμερικανοί νεκροί και 200 τραυματίες - υπερτετραπλάσιοι όσων θα σκοτώνονταν στην πραγματική ακτή «Utah», ενώ η ίδια η 28η Απριλίου 1944 έ­κλεισε ως η πιο πολύνεκρη ημέρα του πο­λέμου για τις ΗΠΑ, μέχρι εκείνη τη στιγμή, μετά το Περλ Χάρμπορ.

Την επόμενη κιόλας ημέρα συγκλήθηκε κατεπείγουσα σύσκεψη στο SHAEF, κατά την οποία τέθηκε μια σειρά κρίσιμων ζητη­μάτων. Η περίφημη συντριπτική συμμαχική υπεροπλία, η οποία σχεδιαζόταν, οργανω­νόταν και κατασκευαζόταν πυρετωδώς επί δύο έτη, είχε επιεικώς εξευτελ ισ τε ί διά της παντελούς απουσίας της: μια ολιγάριθμη α­ντίπαλη δύναμη ελαφρών σκαφών είχε ε ι­σχωρήσει αθέατη μέσα σε «ασφαλή» συμ­μαχικά ύδατα, τα οποία υποτίθεται βρίσκο­νταν υπό διαρκή επιτήρηση και σε ελάχιστη απόσταση από καταδρομικά που θα μπο­ρούσαν εύκολα να είχαν επέμβει, προκαλώ-

3 2 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

To Sherm an, το οποίο α νελκύσ τηκε και το π ο θ ετή θ η κ ε ως μνημείο της άσκησης «Tiger» στο Σλάπτον Σ αντς, β ρ έθ η κ ε σε βά θο ς 60 μέτρ ω ν και απόσταση ενός χ ιλ ιο μ έτρ ο υ από την ακτή. Ανήκε στην αμερικανική 70ή Επιλαρχία Αρμάτων. Παρά την ανακαίνιση και συντήρηση που έχει υπ οστεί, ε ίναι εμφανή τα σημάδια της παραμονής του στον βυθό της θάλασ σ α ς επ ί 40 έτη .

ντας τόση καταστροφή και αποχωρώντας με την ίδια άνεση που είχαν εισέλθει, χωρίς να υποστούν την παραμικρή απώλεια. Το συμμαχικό επιτελείο, δύο μόλις μήνες πριν τη μεγαλύτερη απόβαση της Ιστορίας, κα­λείτο επειγόντως να εντοπίσει τα αυτονόη­τα α ίτια της καταστροφής, προκειμένου να αποτρέψει μια, ενδεχομένως μεγαλύτερη, τραγωδία: ανικανότητα, έλλειψη οργάνω­σης, συνεννόησης και, φυσικά, απουσία πο­λεμικών σκαφών για την προστασία της νη­οπομπής.

Ο Αϊζενχάουερ έλαβε ορισμένα σοβαρά μαθήματα από την καταστροφή του Σλά­πτον Σαντς: οι ραδιοσυχνότητες επικοινω­νίας επισημοποιήθηκαν, οι στρατιώτες εκ­παιδεύτηκαν καλύτερα στη χρήση των σω­σιβίων, ενώ καθορίστηκε νέα οργάνωση για τη διάσωση των ναυαγών. Η τελευτα ία ά­σκηση της σειράς που διεξήχθη επί βρετα­νικού εδάφους ήταν η άσκηση «Fabius» (3-8

Η S-130 το υ υποπλοιάρχου Γκύντερ Ράμπε υπ ήρξε μ ία από τ ις τορ π ιλα κά τους η οποία έλ α β ε μ έρ ο ς σ τη ναυμαχία του κόλπου Λάιμ και μ ία από τ ις ελ ά χ ισ τες οι οπ οίες επ έζησαν του π ολέμου. Τον Ιανουάριο του 2003 α γο ρ ά σ τη κε από Β ρ ετα νό ιδ ιώ τη, ο οποίος π ρ ο τ ίθ ε τα ι να την επ αναφ έρει στην αρχική τη ς μορφ ή.

Η α κτή το υ Σλάπ τον Σ α ν τς όπως είναι σ ήμ ερ α , χω ρίς να έχ ε ι υ π οσ τεί καμία ο υσ ιασ τική αλλαγή από την εποχή του π ολέμου. Α π ετέλ εσ ε το ιδανικό πεδίο προσομοίω σης αποβάσεων.

Μαΐου 1944), χωρίς καμία εχθρική επέμβα­ση, παρότι οι βάσεις των γερμανικών τορπι­λακάτων διέφυγαν τις μεγάλες καταστρο­φές που υπέστησαν τα γαλλικά λιμάνια της Νορμανδίας από τους συμμαχικούς προπα­ρασκευαστικούς βομβαρδισμούς. Οσο για την κρίσιμη ημέρα της 6ης Ιουνίου, ένας βρετανικός στόλος 600 πολεμικών σκαφών (από συνολικά 1.213) θα αναλάμβανε την κάλυψη των πλευρών της τεράστιας αποδο­τικής αρμάδας. Το Γερμανικό Πολεμικό Ναυτικό ήταν αδύνατον να ανταπεξέλθει σε τέτο ιους αριθμούς, ακόμη και αν δ ιέθε­τε τα μέσα. Η λύση ήταν προφανής, απλώς κανείς δεν είχε προνοήσει, τη σωστή στιγ­μή, ώστε να αποτραπεί η καταστροφή.

Το 1954, ο Αμερικανικός Στρατός ανή- γειρε στο Σλάπτον Σαντς έναν οβελίσκο, όχι προς τιμήν των ανδρών που είχαν σκο­τω θεί εκεί, αλλά των 3.000 κατοίκων οι ο­ποίοι «...γενναιόδωρα εγκατέλειψαν τις ε ­στίες και τη γη τους προς χάριν των πολε­μικών επιχειρήσεων που συνετέλεσαν στην επιτυχή επίθεση στη Νορμανδία, στις 6 Ιου­νίου 1944». Και ίσως τίποτα να μην είχε αλ­λάξει από τότε, εάν το 1968 δεν μετακόμιζε

στο Σλάπτον Σαντς ένας ιδιώτης, ο Κένεθ Σμωλ, ο οποίος αποφάσισε να αγοράσει και να δ ιευθύνει ένα πανδοχείο στην περιοχή.

Από τη νέα του διαμονή συνήθιζε να περπατά καθημερινά στην παραλία, αγνα- ντεύοντας τη θάλασσα. Σε εκείνους τους περιπάτους τού τράβηξαν την προσοχή διάφορα «κειμήλια» του πολέμου, όπως βολίδες όπλων, κουμπιά και υφασμάτινα υ­πολείμματα στολών. Συζητώντας με τους παλαιότερους κατοίκους της περιοχής πληροφορήθηκε για την ιστορία της άσκη­σης «Tiger» και αναρωτήθηκε γ ια τί η κυ­βέρνηση δεν ενδιαφέρθηκε να ανεγείρει ένα μνημείο για τους νεκρούς εκείνης της ημέρας. Παρότι υπήρχε το μνημείο του Αμερικανικού Στρατού προς τους κατοί­κους της περιοχής, πουθενά δεν γινόταν λόγος για νεκρούς Αμερικανούς στρατιώ­τες! Από τους αλιείς, μάλιστα, πληροφορή­θηκε ότ ι σε απόσταση περίπου ενός χιλιο­μέτρου από την ακτή και σε βάθος 60 μ. βρισκόταν ακόμα ένα αμερικανικό άρμα Sherman, το οποίο είχε βυθ ιστεί μαζί με ένα από τα αρματαγωγά. Ο Σμωλ ερεύνησε το περιστατικό και το 1974 αποφάσισε να ζη­τήσει την άδεια των αμερικανικών αρχών για να το ανασύρει. Η άδεια του χορηγήθη- κε 10 χρόνια αργότερα, το 1984! Με μεγάλο προσωπικό κόστος και την πολύτιμη βοή­θεια των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι τον βοήθησαν πολύ περισσότερο από τις βρετανικές αρχές που περιφρονούσαν ή ε ι­ρωνεύονταν τις προσπάθειές του, το άρμα ανασύρθηκε, ανακαινίστηκε και τοποθετή- θηκε στην παραλία ως μνημείο της άσκη­σης «Tiger», μαζί με μια αναμνηστική πλά­κα, δωρεά των κατοίκων. Υπό το φως της συμπτωματικής εκείνης αποκάλυψης, τον Νοέμβριο του 1987 η κυβέρνηση των ΗΠΑ κατασκεύασε ένα μνημείο δίπλα ακριβώς στο άρμα, αποδίδοντας πλήρεις στρατιωτι­κές τιμές στους πεσόντες εκείνης της επι­χείρησης, επισημοποιώντας επιτέλους την όλη ιστορία, 43 χρόνια αργότερα. Ξ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Lewis, Nigel: EXERCISE TIGER: THE DRAMATIC TRUE STORY O F A HIDDEN TRAGEDY O F WORLD WAR II, Prentice- H all Trade, 1990.(2) Kenneth Sm all: THE FORGOTTEN DEAD, B loom sbury, UK, 2004.(3) G ordon W illiam son: GERMAN E- BOATS 1939-45, O sprey N ew Vanguard 059, 2002.(4) G ordon R ottm an: LST, O sprey New Vanguard 115, 2005.(5) Jean-Philippe D allies -Labourdette: S- BOOTE - GERMAN E-BOATS IN ACTION 1939-1945, H isto ire & Collections,Paris, 2003.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 3 3

Οι ελληνικές Μεραρχίες Σερρών και Κρήιης συμμετείχαν οιη μενάλή επίθεοη ίων Συμμάχων οιην κοιλάδα ίου Αξιού, τον Σεπτέμβριο ίου 1 9 1 8 < 1 K iÄ ^ io ik ifO ii της Βρετανικής Εκοτραιευτικής Δύναμης θεοοαλονίκης. Επιιέθηκαν κατά των αμυντικών 1

βουλγαρικών θέοεων δυτικά και βόρεια της λίμνης Δοϊράνης. Οι ελληνικοί οχηματιομοί, αν και αντιμετώπιοαν ισχυρά οργανωμένες εχθρικές δυνάμεις, ειϊέδειξαν απαράμιλλο θάρρος και αποιρασιοτικότηια, και κατόρθωσαν να καταλάβουν τις πρώτες γραμμές άμυνας των Βουλγάρων. ΕΕαιτίας, όμως, της μηΊιροώθησης ιών βρετανικών δυνάμεων, της έλλειιρης συνιονιαμού με αυτές και των βαριίατων απωλειών τους,

καθηλώθηκαν τελικά και δεν πέτυχαν παρά μόνο περιορισμένα εδαιρικά οτρέλη.

3 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣΔΟΪΡΑΝΗΣ(5/18 Σεπιεμβρίου 1918)Ποταμοί αίμαιοε σιο Μακεδονικό Μέτωπο

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΠΑΑΟΠΟΥΑΟΣΣυνιανιιαιάρχικ (Τθ) ε.ο.

Βούλγαροι σ τρ α τιώ τες κ α τά τη δ ιάρκεια κ α τα σ κ ευ ή ς οχυρω ματικώ ν έργω ν κοντά στη λίμνη Δο ϊράνη. Ο το μ έα ς α υ τό ς ε ίχε ο ρ γα νω θε ί ισχυρά από το υ ς Β ουλγάρους, ενώ η αμυντική ισχύς του α υξα νότα ν ακόμη π ερισ σ ότερ ο από το δύσ βα το και σε α ρ κ ετά σημεία βραχώ δες έδ α φ ο ς τη ς περιοχής. Η φ ω τογρα φ ία π ρ ο έρ χετα ι από το γερμανικό εικονο γρ αφ ημ ένο λεύκω μα «Illus trierte G eschichte des W eltkrieges» (συλλογή Β ασ ιλείου Ν ικόλτσ ιου).

(Α ρ ισ τερ ή σελίδα επάνω) Ελληνικό τμήμα κ α τά τη δ ιά ρ κεια εκπ α ίδευσ ης σε ασκήσεις πυκνής τά ξη ς (συλλογή Β ασ ιλείου Ν ικόλτσ ιου).(Α ρ ισ τερ ή σ ελ ίδα κάτω ) Αποψη τη ς Θ εσσαλονίκης κ α τά τη δ ιά ρ κεια το υ Α ’ ΠΠ. Σ τη ν παραλιακή σ ημερ ινή λεω φ όρο Ν ίκης είχ ε κ α τα σ κ ευ α σ τε ί σ ιδηροδρομική γραμμή που χ ρ ησ ιμ οπ ο ιε ίτο για τη μ ετα φ ο ρ ά βαρέω ν εφοδίων. Η γραμμή α υ τή σ υ νέδ εε το λιμάνι μ ε σ τρ α τό π εδ α , α π ο θ η κ ευ τικ ο ύ ς χώ ρους κα ι οχυρω ματικά έρ γ α των Συμμάχω ν για την εξυ π η ρ έτη σ η της επ ιμ ελ η τε ία ς των σ τρ α τευ μ ά τω ν τους.Σ το β ά θ ο ς δ ια κ ρ ίνετα ι ο Λ ευ κ ό ς Π ύργος, σύμβολο τη ς πόλης (συλλογή Β ασ ιλείου Ν ικόλτσ ιου ).

Ο τα ν το 1914 ξέσπασε στην Ευρώπη ο Α' Παγκόσμιος Π όλε­μος (Α’ ΠΠ), η Ελλάδα αρχικά τήρησ ε ουδ έτερη στάση. Τον Σεπτέμβρ ιο - Οκτώβριο του

1915 αποβιβάστηκαν στη Θ εσσαλονίκη γαλλικά και βρεταν ικά σ τρα τεύμα τα της «Αντάντ» (2), υπό τη διο ίκηση του Γάλ- λου σ τρατηγού Μ ορίς Πωλ Σαράιγ, και δημιούργησαν το Μ ακεδονικό Μέτωπο (σε ορ ισ μένες πηγές α να φ έρ ετα ι κα ι ως Μέτωπο Θ εσσαλονίκης). Με αυτό οι Σύμμαχοι επεδίω ξαν να δημ ιουργήσουν αντιπερισπασμό στις Κ εντρ ικές Δυνά­μεις του κύριου μετώπου (Δυτικού), να βοηθήσουν το υ ς Σέρβους (που είχαν ε- μπλακεί με Αυστρο-ουγγαρία , Γερμανία

και Βουλγαρία), να αναπτερώσουν το γόητρό το υ ς στην Ανατολή (μετά την α­ποτυχημένη εκσ τρ α τε ία των Δαρδανελ- λίων) κα ι να οδηγήσουν την Ελλάδα και τη Ρουμανία στον πόλεμο (στο πλευρό τη ς «Αντάντ»).

Τα συμμαχικά σ τρατεύματα δεν κα­τόρθω σαν να συνενω θούν με τ ις σερβι- κές δυνάμεις, αλλά εξα ιτ ία ς των ισχυρό­τερω ν βουλγαρικών σχηματισμώ ν ανα­γκάστηκαν να συμπ τυχθούν πίσω από τα ελλην ικά σύνορα και να δημ ιουργήσουν το «Περιχαρακωμένο Στρατόπεδο Θ εσ­σαλονίκης» (3) (Δ εκέμβρ ιος 1915). Την ά ­νοιξη του 1916, ο ι Σύμμαχοι σταδιακά ε- παναπροωθήθηκαν προς τη ν ελληνική μεθόρ ιο , όπου έλαβαν εκ νέου επαφή με

τον εχθρό. Τον Αύγουστο του ίδ ιου έ ­τους ο ι Βούλγαροι κατέλαβαν την Ανα­τολ ική Μ ακεδονία .

Κατά το ίδ ιο χρονικό διάστημα, στο ελλην ικό κράτος η δ ιαφορά απόψεων α­νάμεσα στον πρωθυπουργό Ελευθέρ ιο Β ενιζέλο και στον βασιλιά Κωνσταντίνο Α ’ γ ια τον τρόπο αντιμετώπισης της κατά­στασης οδήγησε σε αδ ιέξοδο και σε εθ ν ι­κό διχασμό. Η πολιτική ηγεσ ία υποστήρι­ξε τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλε­μο στο πλευρό τη ς «Αντάντ», ενώ ο ελλη ­νικός θρόνος υποστήριξε τη διατήρηση τη ς ουδετερότητας , δ ιευκολύνοντας ό­μως έτσ ι τ ις επ ιδιώ ξεις της Γερμανίας. Η δ ιένεξη οδήγησε τον βασιλιά στο να ορ ί­σει νέα κυβέρνηση στην Αθήνα και τον

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 3 5

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

ΓΝ

ΩΜ

ΩΝ

Ε

κδοτ

ική

2012

— — —-------------------------- --------7----Γ ~

~ J L , .

° ί > 'J U X T -PI Λ Υψ. 6 0 3 / I

L A # Πλούμ ^ » , , Χ

«°?> \ > Δοιρανη ϊ# ·6 f Τάσελ Υψ. Δοϊρά

Ρ4

Κορώνα(Κρασταλη)

, 1 ^66-1 ΤΞΠΖ 3ο ΣΠ ^ ^

67ηΤΈΠΖ ^ Τ Ξ Π Ζ

65η ΤΞΠΖ

ΥΠΟΜΝΗΜΑ83η ΤΞΠΖ

] ] Βούλγαροι ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού

^ Ελληνες/ ΤΞΠΖ: Ταξιαρχία Πεζικού

Βρετανοί ΣΠ: Σύνταγμα Πεζικού

Σχεδ ιά γρ αμμα επ ιχειρήσεω ν Β ρ ετα ν ο -ελλ η ν ική ς Σ τρ α τιά ς (X II Σώ μα Σ τρ α το ύ ) δυτικά τη ς λίμνης Δο ϊρ άνης.

Βενιζέλο στο να ηγη θ ε ί μιας δεύτερης «Κυβέρνησης Εθνικής Αμυνας» στη Θεσ­σαλονίκη, τον Σεπτέμβριο του 1916, μαζί με τον αντισ τράτηγο Παναγιώτη Δαγκλή και τον αντιναύαρχο Παύλο Κουντουριώ- τη. Το ίδ ιο έτος, η κυβέρνηση της Θεσσα­λονίκης απ έστειλε τα πρώτα ελληνικά τμήματα στο μέτωπο στο πλευρό των Συμμάχων.

Στις 30 Μάίου/11 Ιουνίου 1917, μετά από απαίτηση και πίεση των Συμμάχων, ο βασιλιάς, χωρίς να π αρα ιτηθεί επισήμως από τον θρόνο, αυτοεξορ ίσ τηκε και βασι­λ ιάς της Ελλάδας ανέλαβε ο δ ευ τερ ό το ­κος γ ιος του, Α λέξανδρος (ο διάδοχος Γε­ώργιος Β ’ θεω ρήθηκε ακατάλληλος για τη διαδοχή, καθώς είχε εκπ α ιδευτε ί και στον Γερμανικό Στρατό). Ακολούθησε η δημιουργία εν ια ίας κυβέρνησης από τον Βενιζέλο και η επίσημη είσοδος της Ελλάδας στον Α' ΠΠ με τη συμμαχική πα­ράταξη.

Στο μεταξύ, η Βρετανία με δυσφορία ανεχόταν την ύπαρξη του Μ ακεδονικού Μετώπου και απειλούσε επανειλημμένα με απόσυρση των δυνάμεών της, εξα ιτ ίας τη ς στασ ιμότητας που αυτό παρουσίαζε. Τον Δ εκέμβρ ιο του 1917 ο στρατηγός Σα- ράιγ αντικα τασ τάθηκε από τον Γάλλο

στρατηγό Μ αρί Λουί Γκυγιωμά.Στις 17/30 Μαΐου 1918, το Σώμα Στρα­

τού Εθνικής Αμυνας, με τ ις Μ εραρχίες Σερρών, Αρχιπελάγους και Κρήτης, κατή- γαγε περίλαμπρη νίκη καταλαμβάνοντας, παρά τ ις σοβαρές απώλειες, την ισχυρή βουλγαρική αμυντική τοποθεσ ία στην πε­ριοχή του υψώματος Σκρα ν τ ι Λέγκεν. Η μεγάλη αυτή επ ιτυχία των ελληνικώ ν ό­πλων, παρ' ό τ ι δεν επ έφερε στρατηγικά οφέλη, αποκάλυψε την υψηλή επ ιθετική αξία των ελληνικώ ν στρατευμάτω ν και τη μείωση τη ς μαχητικότητας του Βουλγαρι­κού Στρατού.

Δύο μήνες αργότερα, η γεν ική στρα­τιω τική κατάσταση παρουσιαζόταν πλέον ευνοϊκή γ ια τους Συμμάχους σε όλα τα ε- π ιμέρους μέτωπα (δυτική Ευρώπη, Ιτα­λία, Βαλκάνια, Παλαιστίνη) και έτσ ι άρχι­σε να μ ελετά τα ι το σενάριο μιας γεν ικής συμμαχικής επ ίθεσης στο Μ ακεδονικό Μέτωπο.

Ο Γάλλος στρατηγός Φρανσέ ν τ ’ Εσπεραί αντικα τέσ τησ ε τον στρατηγό Γκυγιωμά, τον Ιούνιο του 1918. Ο νέος αρ­χ ιστράτηγος των συμμαχικών δυνάμεων, με την άφιξή του στη Θεσσαλονίκη και την ενημέρωσή του για την επ ικρατούσα κατάσταση, σχημάτισε τη γνώμη ό τ ι έ-

πρεπε να ενεργήσει επ ιθετικά κατά των Βουλγάρων.

Οι Γερμανοί είχαν αποσύρει το μεγα­λύτερο μέρος των δυνάμεών τους από τα Βαλκάνια γ ια να ενισχύσουν το Δυτικό Μέτωπο. Επιπλέον, η άθλια κατάσταση στην οποία είχε π ερ ιέλθε ι ο Βουλγαρικός Στρατός εξα ιτ ίας των ελλείψ εω ν στη σ ίτ ι­ση και στον ιματισμό, ε ίχε επ ιφ έρε ι κατά­πτωση του ηθ ικού του και κάμψη της θ έ ­λησής του για αντίσταση. Από τον Ιούνιο του 1918 στις τά ξε ις των Βουλγάρων ση­μειώ νονταν πολυάριθμες λ ιπ οταξίες και σ τασ ιαστικές εξεγέρσ εις. Σε αυτό συνέ­βαλε και η ανακίνηση από το υς Γερμα­νούς του θέμ ατος της δ ιαρρύθμισης των ανατολικώ ν βουλγαρικών συνόρων προς όφ ελος της Τουρκίας, καθώς και ο ι τα λα ι­πωρίες και ο ι σ τερήσεις που βίωναν οι ο ι­κογένε ιες των στρατευμένω ν ανδρών.

Ετσι, η στρατιω τική ισχύς των Συμμά­χων, η οποία είχε α νέλθε ι σε ύψιστο ση­μείο, σε αντίθεση με τη δύναμη αντίσ τα ­σης των Βουλγάρων η οποία συνεχώς μ ε ι­ωνόταν, επέτασσε τη διάσπαση του μετώ­που και την ανάκτηση των κατεχομένων από το ν εχθρό σερβικών και ελληνικώ ν ε ­δαφών. Σ τις 2 Ιουλίου, ο ν τ ’ Εσπεραί έλα ­βε οδηγ ίες από την κυβέρνησή του γ ια α­νάληψη, το ταχύτερο δυνατό, της πρωτο­βουλίας των επιχειρήσεων και διεξαγωγή ευρε ίας επ ίθεσης σε αντιπερισπασμό των επιχειρήσεων στο Δυτικό Μέτωπο.

ΔΙΕΪΑΓΠΓΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣΜ έχρι τ ις 4/17 Σεπτεμβρίου ο ι συμμα­

χ ικές δυνάμεις ολοκλήρωσαν τ ις προπα- ρασκευές και τ ις μετακ ινήσ εις το υς και έλαβαν δ ιάταξη μάχης. Από την Αλβανία δυτικά έως την κοιλάδα του ποταμού Στρυμόνα ανατολικά είχαν αναπ τυχθεί η Γαλλική Σ τρατιά Ανατολής, ο Σερβο-γαλ- λ ικός Στρατός, η 1η Ομάδα Μεραρχιών (υπό γαλλική διοίκηση) και η Βρετανο-ελ- ληνική Στρατιά.

Οι δυνάμεις Βουλγάρων και Γερμα­νών, από την Αδριατική θάλασσα μέχρι την Κομοτηνή, ήταν η γερμανική XI Στρα­τ ιά και ο ι βουλγαρικές I, II και IV Σ τρατιές, οι οποίες συγκροτούσαν δύο ομάδες στρατιών με δύο σ τρατιές η καθεμία.

Μ ετά τ ις απαραίτητες αναγνωρίσεις εκπονήθηκε το συμμαχικό σχέδιο ενερ- γείας, με το οποίο ο στρατηγός Φρανσαί ν τ ’ Εσπεραί απέβλεπε στη διάσπαση του Μ ακεδονικού Μετώπου (μεταξύ των πο­ταμών Εριγώνα και Αξιού), στη διεύρυνση του ρήγματος (έως την κατάληψη των Σκοπιών) και στην εκμετάλλευσ η τη ς επι­τυχ ίας με καταδίωξη του εχθρού σε με­γάλο βάθος (με τελ ικό α ντικε ιμ εν ικό σκο-

3 6 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Η ζώνη εν ερ γ ε ία ς του β ρ ετα ν ικο ύ X V I Σ ώ μα τος Σ τρ α το ύ (Μ ερα ρ χία Κ ρήτης). Α ρ ισ τερ ά , πίσω από τη λίμνη Δ ο ϊράνη, δ ια κ ρ ίν ετα ι η Μ π λάγκα Πλάνινα. Σ το β ά θ ο ς τη ς φ ω τογραφ ίας δεσ π όζει το όρος Κ ερκίνη ή Μ π έλ ες (ή Μ π ελασ ίτσα). Δ ε ξ ιά , μ ε τά το α ναπ επ ταμένο έδ α φ ο ς , σε πρώτο επ ίπεδο φ α ίν ετα ι το χω ριό Αγιος Χαράλαμπος και πίσω του τα υψ ώ ματα του χω ριού Μ υ ρ ιό φ υ το (Πόποβο). Το κεντρ ικό τμ ή μ α δ ια σ χ ίζετα ι εγκά ρσ ια από τη σ ιδηροδρομική γραμμή Κ ιλκίς - Σ ιδ η ρ ό κ α σ τρ ο .

πό την κατάληψη της Νύσσας και τη ς Σό­φιας). Η αποφασιστική κύρια προσπάθεια της επ ίθεσης α νατέθηκε στις σ ερβ ικές δυνάμεις, στον τομέα του όρους Βόρας (Καϊμακτσαλάν) προς Καφαδάρ - Νεγκο- τίν, ενώ η επίθεση στον τομέα ποταμού Αξιού - λ ίμνης Δοϊράνης είχε υποβοηθη­τικό χαρακτήρα, αποτελώντας μία από τις δευτερεύουσ ες προσπάθειες.

Η περιοχή της λ ίμνης Δοϊράνης απο- τελούσε μέρος του τομέα της Β ρεταν ι­κής Ε κσ τρατευτικής Δύναμης, η οποία δ ι­ο ικούσε τα βρετανικά XII και XVI Σώματα Στρατού (ΣΣ) και το ελληνικό Α ’ ΣΣ. Από την περιοχή του χωριού Φανός (Μαγια- δάρ), επί του όρους Πάικο δυτικά του πο­ταμού Αξιού, έως την περιοχή του χωριού Μ εσόλοφος (Λοζίστα) δυτικά της λ ίμνης Κερκίνης, σε ένα μήκος μετώπου περί­που 80 χλμ., η στρατιά δ ιέθ ε τε συνολικά έξ ι μεραρχίες πεζικού και συγκεκριμένα, κατά σειρά, τ ις βρεταν ικές 27η, 26η, 22η Μ εραρχίες, την ελληνική Μ εραρχία Σερ­ρών (XII ΣΣ), τη βρετανική 28η Μ εραρχία και την ελληνική Μ εραρχία Κρήτης (XVI ΣΣ). Το υπόλοιπο τμήμα του μετώπου, από τη λίμνη Κερκίνη έως τον κόλπο Ορφανού, ε ίχε α να τεθε ί στο Α' ΣΣ, υπό τη διοίκηση του αντιστρατήγου Λεωνίδα Πα- ρασκευόπουλου.

Η εχθρ ική αμυντική τοποθεσία στον τομέα της Δοϊράνης είχε οργανω θεί ισχυ­ρά από τ ις βουλγαρικές δυνάμεις με συρ­ματοπλέγματα, χαρακώματα και ορύγμα­τα, ορύγματα επικοινωνίας, θ έσ ε ις μά­

χης, παρατηρητήρια, καταφύγια (α­μπριά), σταθμούς διο ίκησης και επ ιμελη­τε ίας, οχυρές κατασκευές και αναρ ίθμη­τα πολυβολεία. Η αμυντική ισχύς των βουλγαρικών θέσεω ν αυξανόταν ακόμη περισσότερο από το ιδ ια ίτερα δύσβατο και σε αρκετά σημεία βραχώδες έδαφος που τ ις περιέβαλλε.

Δυτικά τη ς λ ίμνης Δοϊράνης δέσποζε το όρος Ντούμπ με τη φημισμένη επ ιμή­κη κορυφογραμμή Πιπ και το κωνικό ύψω­μα Γκραν Κουρονέ. Η ονομασία Πιπ (Pip) δόθηκε στην κορυφογραμμή από τους Β ρετανούς λόγω του σχήματός της και κυρίως λόγω των κορυφών της, καθεμία από τ ις οποίες κα ταδείχθηκε με έναν α­ριθμό (από βορρά προς νότο: Ρ1, Ρ2, Ρ3, Ρ4, Ρ5). Οι πλαγιές και των δυο αυτών κύ­ριων υψωμάτων ήταν απότομες και οι υ­ψ ηλότερες κορυφές τους έφθαναν στα 707 και 603 μ. υψόμετρο, αντίστοιχα. Στα δ ιάφορα επ ιμέρους υψώματα, αρχικά οι Γάλλοι και στη συνέχεια ο ι Βρετανοί, έδω­σαν δ ικές το υς ονομασίες: Σούγκαρ Λοφ, Μ πλέιντ, Τζάκσον, Τέτον Χιλ, Τόρτιζ, Κόι Νούρ, Ντολίνα, κ.ά.

Το Γκραν Κουρονέ, στηρ ίζοντας το ί­διο την ανατολική του πλευρά στις όχθες τη ς λ ίμνης Δοϊράνης, ασφάλιζε και ισχυ­ροποιούσε την κορυφογραμμή Πιπ εξ α­νατολών. Και η υψηλότερη κορυφογραμ- μή Πιπ με τη σειρά της κάλυπτε με υπερ­κείμ ενη παρατήρηση και πυρά πυροβολι­κού και πεζικού το Γκραν Κουρονέ. Αλλη- λοσυνδεόμενα με αυτόν το ν τρόπο τα

δυο κύρια υψώματα μεγιστοποιούσαν την αμυντική ισχύ τους. Το πεδίο παρατή­ρησης, ε ιδ ικά από την κορυφή των κυ­ρίων υψωμάτων, ήταν εντυπωσιακά ε κ τε ­ταμένο και καμία κίνηση των Συμμάχων δεν μπορούσε να αποκρυφτεί από τους Βουλγάρους.

Την κορυφογραμμή Πιπ, το Γκραν Κουρονέ και τα γύρω του υψώματα, τα ο­ποία προς τα νότια κατέληγαν στο ύψωμα Π ετί Κουρονέ, ο ι Βούλγαροι τα είχαν με­τα τρ έψ ε ι σε ένα οχυρό φρούριο. Το συ­νολικό σύστημα οχυρώσεων απ οτελείτο από τρ ε ις ζώνες χαρακωμάτων, οι οποίες βρ ίσκονταν η μία ψηλότερα από την άλ­λη, ελέγχοντας και ασφαλίζοντας κάθε ε ­πόμενη (ζώνη) την προηγούμενή της. Τα υψώματα Ρ3, Τάσελ, Τανγκ, Νοτ, Χιλτ, Γκάρτερ, Κοπς Χιλ, έως τη λίμνη Δοϊράνη ήταν μέρος της μεσαίας ζώνης. Αυτά τα συστήματα χαρακωμάτων θύμ ιζαν κατά πολύ τα αντίστο ιχα συγκροτήματα χαρα­κωμάτων του Δ υτικού Μετώπου, αλλά ή­ταν ακόμα πιο πολύπλοκα και ισχυρά λό­γω της μορφολογίας του εδάφους. Τα χα­μηλότερα υψώματα στους πρόποδες ε ί­χαν χρησ ιμοπ οιηθεί γ ια τη δημιουργία προωθημένων φυλακίων και γραμμών προκάλυψης για να παρέχουν έγκαιρη προειδοποίηση και ασφάλεια μετώπου. Ετσι, η βουλγαρική αμυντική τοποθεσία δ ιέθ ε τε ικανοποιητικό βάθος και σε συν­δυασμό με τη φύσει οχυρή μορφή του ε ­δάφους, ε ίχε μετατραπ εί σε ένα από τα ι­σχυρότερα φρούρια του Α ’ ΠΠ.

Η ζώνη εν ερ γ ε ία ς το υ βρ ετα ν ικού X II Σ ώ μα τος Σ τρ α το ύ (α ρ ισ τερ ά βρ ετα ν ική 22η Μ ερα ρ χία και δ εξ ιά Μ ερ α ρ χ ία Σερρώ ν). Σ το κ έντρ ο τη ς φ ω τογραφ ίας δ ια κ ρ ίνετα ι η επ ιμήκης κορυφ ογρ α μμή Πιπ (α ρ ισ τερ ά), το Γκραν Κ ουρονέ (δ εξ ιά ) και μπροστά του το Π ε τ ί Κ ουρονέ. Σ το βά θο ς δ εξ ιά ξεχω ρίζουν η λίμνη Δο ϊρ άνη και το όρος Κ ερκίνη.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 3 7

Τμήματα της Μ ερ α ρ χ ία ς Σερρώ ν κ α τά τη δ ιάρκεια π αρέλασης. Η μερ αρ χία σ υ γ κ ρ ο τή θ η κ ε μ ε βάση τα υ π ολείμμ α τα τη ς VI Μ ερ α ρ χ ία ς και του 2ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Κρητώ ν, καθώ ς και από α ρ ιθμ ό υπαξιω ματικώ ν και οπλιτών του 7ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Π εδ ινού Π υροβολικού . Δ ιο ικ η τή ς τη ς μ ερ α ρ χ ία ς , αρχικά, ε ίχ ε ο ρ ισ τε ί ο σ υντα γμ α τά ρ χη ς Ν ικόλαος Χ ρ ιστοδούλου (συλλογή Β ασ ιλείου Ν ικόλτσ ιου).

Από τα συμμαχικά χαρακώματα η εν λόγω τοποθεσία άμυνας φάνταζε σαν ένα ψηλό μεσαιωνικό κάστρο, ο ι πύργοι του οποίου αλληλεπ ικαλύπτονταν και αλλη- λοϋποστηρίζονταν, κατά τρόπον ώστε μόνο εάν κάποιος τους καταλάμβανε ό­λους μπορούσε να το κατακτήσει.

Βόρεια της λ ίμνης το όρος Μπλάγκα Πλάνινα αποτέλεσε την κύρια αμυντική τοποθεσία των Βουλγάρων. Επρόκειτο γ ια μια κορυφογραμμή η οποία εκσπάτο από το όρος Κερκίνη με κατεύθυνση ΒΑ- ΝΔ και σ τήρ ιζε τα πλευρά της βόρεια στο όρος Κερκίνη και νότια στη λίμνη Δοϊρά­νη. Η τοποθεσία αυτή είχε οργανω θεί κα­τά τρόπο ανάλογο τη ς οργάνωσης-οχύ-

ρωσης του όρους Ντούμπ.Κατά την πρώτη φάση της συμμαχι­

κής επ ίθεσης, η Βρετανο-ελληνική Στρα­τιά θα αναλάμβανε στον τομέα της σφο­δρή δράση πυροβολικού για την καθήλω­ση και την αγκίστρωση των ένα ντι αυτής εχθρικώ ν δυνάμεων. Κατά τη δεύτερη φάση, θα ενεργούσε επίθεση με σκοπό να ανατρέψ ει τα αμυνόμενα τμήματα και στη συνέχεια να εκ μ ετα λ λ ευ τε ί την επι­τυχ ία προς απελευθέρωση των γραμμών συγκοινωνιών στην κοιλάδα του Αξιού και προς αποκοπή της σύμπτυξης των Βουλ­γάρων.

Η επίθεση της στρατιάς, στην οποία από ελλην ικής πλευράς συμμετείχαν και

ο ι δύο ελλην ικές μεραρχίες σε πρώτο κλιμάκιο, άρχισε στις 5/18 Σεπτεμβρίου 1918, σύμφωνα με το γεν ικό συμμαχικό σχέδιο ενεργείας. Ο δ ιο ικητής των βρε­τανικών δυνάμεων, αντισ τράτηγος Τζωρ- τζ Φράνσις Μιλν, αποφάσισε να ενεργήσει επ ιθετικά εκατέρω θεν τη ς λ ίμνης, με το XII ΣΣ αριστερά (δυτικά) και το XVI ΣΣ δ ε ­ξιά (ανατολικά), κατά των οχυρώσεων των ορέων Ντούμπ και Μπλάγκα Πλάνινα αντίστοιχα. Ως αρχικό α ντικε ιμ εν ικό σκο­πό τη ς επ ίθεσης έθεσ ε την αποκατάστα­ση συνδέσμου μεταξύ των δύο μειζόνων σχηματισμών, αμέσως βορειοδυτικά της λ ίμνης. Στη συνέχεια, η επ ιθετική ενέρ ­γεια θα συνεχιζόταν από το XII ΣΣ δ ιαμέ­σου των διαβάσεων Φούρκας και Κω- στουρίνου προς την πόλη Στρώμνιτσα στην κοιλάδα του ομώνυμου ποταμού, και από το XVI ΣΣ προς το όρος Κερκίνη (Μπέλες ή Μπελασίτσα) και τη διάβαση Ροδόπολης μέχρι την κοιλάδα του ποτα­μού Στρυμόνα.

Πρώτη ΗμέραΣτις 05.10 της 5ης/18ης Σεπτεμβρίου

το XII ΣΣ άρχισε την επίθεσή του προς την ισχυρή τοποθεσία της κορυφογραμμής Πιπ και του Γκραν Κουρονέ, υπό τη δ ιο ί­κηση του Βρετανού αντιστρατήγου Χέν- ρυ Φούλερ Ουίλσον. Είχε προηγηθεί τ ε ­τραήμερος σφοδρός βομβαρδισμός πυ­ροβολικού. Κατά την προπαρασκευή πυ­ροβολικού, λ ίγες ώρες πριν την έναρξη της επίθεσης, γ ια πρώτη φορά στο Μ ακε­δονικό Μέτωπο πραγματοποιήθηκε χρή­ση βλημάτων χημικών αερίων. Ομως η χρήση τους επηρέασε ελάχιστα έως κα­θόλου τ ις βουλγαρικές δυνάμεις, καθώς τα χημικά αέρια διασκορπίστηκαν και ε ­ξουδετερώ θηκαν πολύ εύκολα από τον α­σθενή άνεμο που φυσούσε στα υψώματα της αμυντικής τοποθεσίας.

Στο αριστερό της παράταξης, ως κύ­ρια προσπάθεια του ΣΣ, επ ιτέθηκε η βρε­τανική 22η Μ εραρχία Πεζικού (ΜΠ) και στο δεξιό η ελληνική Μεραρχία Σερρών. Απέναντι τους είχαν να αντιμετωπίσουν τη βουλγαρική 9η Μ εραρχία Πεζικού «Πλέβεν», υπό τη διοίκηση του υποστρα­τήγου Βλαντίμ ιρ Βαζόβ. Η βουλγαρική με­ραρχία κάλυπτε, με συνολική δύναμη 17 ταγμάτων πεζικού, 190 πολυβόλων και 120 πυροβόλων, ένα μέτωπο 15 περίπου χ ιλ ιο ­μέτρων.

Η επίθεση της 22ης Μεραρχίας, υπό τη διοίκηση του υποστρατήγου Ντάνκαν, δ ιεξήχθη με τ ις ββη και 67η Ταξιαρχίες σε πρώτο κλιμάκιο (αριστερά και δεξιά α ντί­στοιχα), ενώ η 77η Ταξιαρχία της 26ης Μ ε­ραρχίας (η οποία είχε δ ια τεθ ε ί υπό δ ιο ί­

Τμήμα Β ρ ετανώ ν στρατιω τώ ν μ ε κάσ κες (μοντέλο « W olseley»), ενώ α σ χολείτα ι μ ε συντήρηση πολυβόλων Vickers. Το υδρ όψ υκτο α υ τό α ξιόπ ισ το π ολυβόλο, δ ια μ ετρ ή μ α το ς 0,303 ιν., α π οτελούσ ε το κύριο πολυβόλο το υ Β ρ ετα ν ικ ο ύ Σ τρ α το ύ από τα τέλ η το υ 1912 (φ ω τογραφ ικό α ρχείο Κ έντρου Ισ το ρ ία ς Θ εσσαλονίκης, Δ ή μο υ Θ εσσαλονίκης).

3 8 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ο Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Κ αταυλισ μός Γάλλων σ τρατιω τώ ν, κοντά στο λιμάνι τη ς Θ εσσαλονίκης, κ α τά τον πρώ το χρόνο του π ολέμου στο Μ α κεδονικό Μ έτω π ο. Η απόβαση συμμαχικώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν στη Θ εσσαλονίκη, σ τις 22 Σ επ τεμ β ρ ίο υ , λ ίγ ες ώ ρες μ ε τά την παραίτηση του Β εν ιζέλο υ , ουσιαστικά κ α τή ρ γ η σ ε «d e facto» την ελληνική ο υ δ ετερ ό τη τα (συλλογή Β ασ ιλείου Ν ικόλτσ ιου ).

κηση στην 22η ΜΠ) τηρήθηκε ως εφ ε ­δρεία της μεραρχίας. Η τρ ίτη οργανική ταξιαρχία της μεραρχίας (65η Ταξιαρχία) αποτέλεσε τη γεν ική εφ εδρεία της στρα­τιάς, καταπονημένη από επιδημία ελονο­σίας. Η μεραρχία είχε εν ισ χυθεί και με το 3ο Σύνταγμα της Μεραρχίας Σερρών.

Η 66η Ταξιαρχία, ως κύρια προσπάθεια της 22ης ΜΠ, κατευθύνθηκε στην κορυ- φογραμμή Πιπ, ενώ η 67η Ταξιαρχία στο Γκραν Κουρονέ, διά των υψωμάτων Νοτ, Χ ιλτ και Ρόκις.

Η αντίσταση που συνάντησε η επ ίθε­ση των Βρετανών από τ ις βουλγαρικές δυ­νάμεις υπήρξε σθεναρή και ο αγώνας που δ ιεξήχθη σκληρός, με αποτέλεσμα να ση­μειωθούν εκατέρω θεν βαριές απώλειες. Αρχικά, η προσπάθεια των δύο ταξιαρ­χιών ευοδώθηκε, αριστερά έως προ του υψώματος Ρ3 και δεξιά έως το ύψωμα Νοτ, αλλά οι μονάδες τους δεν κατάφε- ραν να προωθηθούν περισσότερο. Τα κα­τα ιγ ισ τικά πυρά των Βουλγάρων, τόσο του πυροβολικού όσο κυρίως των πολυ­βόλων, δεν επέτρεψαν στα βρετανικά τμήματα να σταθεροποιηθούν στις κατα- ληφ θείσ ες θ έσ ε ις και τα εξανάγκασαν να συμπτυχθούν.

Το 3ο Σύνταγμα Σερρών, υπό τη δ ιο ί­κηση του συνταγματάρχη (ΠΖ) Χρήστου Λιάσκου, επ ιτέθηκε στο κέντρο της ζώ­νης ενεργείας της μεραρχίας, ανάμεσα στις δύο βρεταν ικές ταξιαρχίες. Η επ ίθε­σή του κα τευθύνθηκε στο αριστερό πλευρό του Γκραν Κουρονέ διά των υψω­μάτων Σούγκαρ Λοφ - Τανγκ - Τάσελ - Πλούμ. Η ενέργειά του χαρακτηρ ίστηκε από θάρρος και ορμητικότητα, επ ιτυγχά­νοντας την κατάληψη τριών εχθρικών χα­ρακωμάτων και τη σύλληψη 100 περίπου αιχμαλώτων. Μ ετά από μία ώρα αγώνα και

με την υποστήριξη του φ ίλιου πυροβολι­κού, το σύνταγμα προωθήθηκε σημαντι­κά και ενεπλάκη με τα τμήματα που αμύ­νονταν στο ύψωμα Πλούμ. Ομως η αποτυ­χία προώθησης των δύο εκατέρω θεν βρε­τανικών ταξιαρχιών επέτρεψ ε στους Βουλγάρους να συγκεντρώσουν την ισχύ πυρός του δυτικού τομέα επάνω στα ελ ­ληνικά τμήματα. Ακολούθησε ισχυρή βουλγαρική αντεπ ίθεση, η οποία υποχρέ­

ωσε, τελικά , τ ις ελλην ικές δυνάμεις να συμπτυχθούν με σοβαρές απώλειες. Το σύνταγμά είχε 15 αξιωματικούς και 131 ο­πλίτες νεκρούς, ενώ 44 αξιω ματικοί και 620 οπλίτες ήταν τραυματίες. Οι απώλει­ες α υτές το κατέστησαν μη αξιόμαχο και οδήγησαν στην απόσυρσή του από το πε­δίο της μάχης και στην επιστροφή του στην οργανική του μεραρχία.

Στον δεξιό τομέα του XII ΣΣ, η ελλην ι­

09 Βούλγαροι σ τρ α τιώ τες κ α τά τη δ ιά ρ κεια κα τα σ κ ευ ή ς ενός υπ όγειου κ α τα φ υ γ ίο υ . Η βουλγαρική αμυντική το π ο θ εσ ία στον το μ έα τη ς Δ ο ϊρ άνης είχε ο ρ γα νω θε ί ισχυρά από τους Β ουλγάρους, ενώ τα σ υ σ τή μ α τα χαρακω μάτω ν τη ς , τα οποία θύ μ ιζα ν κ α τά πολύ τα αντίσ το ιχα του Δ υ τ ικ ο ύ Μ ετώ π ου , ήτα ν ακόμα πιο πολύπλοκα και ισχυρά ε ξα ιτ ία ς της μο ρ φ ο λο γία ς του εδ ά φ ο υ ς (συλλογή Β ασ ιλείου Ν ικόλτσ ιου ).

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 3 9

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

ΓΝ

ΩΜ

ΩΝ

Ε

κδοτ

ική

2012

] ] Βούλγαροι ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού ΣΠ: Σύνταγμα Πεζικού

Ί Ελληνες / Βρετανοί ΤΞΠΖ: Ταξιαρχία Πεζικού ΣΙ: Σύνταγμα Ιππικού

Σ χεδ ιά γρ α μ μ α επ ιχειρήσεω ν Β ρ ετα νσ -ελλη ν ική ς Σ τρ α τιά ς (XVI Σώ μα Σ τρ α το ύ ) ανατολικά τη ς λ ίμνης Δ ο ϊρ άνης.

κή Μεραρχία Σερρών, υπό τη διοίκηση του υποστρατήγου Επαμεινώνδα Ζυμβρα- κάκη, επ ιτέθηκε προς τ ις βουλγαρικές α­μυντικές γραμμές με το 2ο Σύνταγμα Σερ­ρών αριστερά (δυτικά) και το 1ο δεξ ιά (α­νατολικά), στηρ ίζοντας το δεξ ιό τη ς πλευ­ρό στη λίμνη Δοϊράνη. Α ντικειμενικός σκοπός της μεραρχίας ήταν, αρχικά, η κα-

0 δ ιο ικη τή ς τη ς ελληνικής Μ ερα ρ χία ς Σερρώ ν, υπ οσ τρ άτηγος Επαμεινώνδας (Π αμ ίκος) Ζυμβρακάκης (1863-1922) (φ ω τογραφ ικό α ρχείο Κ έντρου Ισ το ρ ία ς Θ εσσαλονίκης, Δ ή μ ο υ Θ εσσαλονίκης).

τάληψη του Π ετί Κουρονέ και των υψωμά­των δυτικά από το χωριό Δοϊράνη και, στη συνέχεια, η επίθεση προς την ανατολική πλευρά του Γκραν Κουρονέ. Τα δύο συ­ντάγματα διο ικούσαν ο συνταγματάρχης Θεόδωρος Μανωλάκης και ο αντισυνταγ- ματάρχης Γεώργιος Κονδύλης, αντίσ το ι­χα. Η ελληνική μεραρχία πολέμησε για πρώτη φορά μαζί με συμμαχικές δυνάμεις και έτσ ι αγνοούσε τ ις μεθόδους και τις τα κτικές που χρησιμοποιούσαν σι Βρετα­νοί στο πεδίο της μάχης. Το γεγονός αυτό επηρέασε τον συντονισμό μεταξύ των προσπαθειών των σχηματισμών και δημι­ούργησε προβλήματα κατά τη διεξαγωγή της επίθεσης. Ενα άλλο στοιχείο που επέ- δρασε αρνητικά στην προσπάθεια των ελ­ληνικών τμημάτων, ήταν η έλλειψ η γνώ­σης του εδάφους και της αμυντικής οργά­νωσης του εχθρού. Αυτό οφ ειλόταν στο ό τ ι ο ι ελλην ικές μονάδες δεν είχαν στη διάθεσή το υς τον απαιτούμενο χρόνο για τ ις απαραίτητες αναγνωρίσεις και δεν ε ί­χαν επισημάνει τα βουλγαρικά μέσα πυ- ρός.

Λίγο πριν δ ιέλθουν τη γραμμή εξόρ­μησης, ο ι μονάδες της Μ εραρχίας Σερ­ρών δέχθηκαν κατα ιγ ιστικά πυρά πολυβό­λων και πυροβολικού, με αποτέλεσμα να υποστούν σοβαρές απώλειες. Παρόλα αυ­

τά, η πειθαρχία δ ια τηρήθηκε με υποδειγ­ματικό τρόπο και η επίθεση άρχισε με πρωτοφανή ενθουσιασμό και ζητωκραυ­γές, αποκαλύπτοντας το υψηλό ηθ ικό των Ελλήνων στρατιωτών.

Πολύ γρήγορα και μετά από σκληρό α­γώνα επ ιτεύχθηκαν ο ι πρώτοι α ν τικ ε ιμ ε­ν ικο ί σκοποί της μεραρχίας και καταλή­φθηκαν τα υψώματα Τέτον Χιλ, Δοϊράνης και 340. Παράλληλα, συνελήφθησαν περί­που 700 αιχμάλωτοι. Η επίθεση συνεχί­στηκε ακόμη βορειότερα και τμήματα του 1ου Συντάγματος ενεπλάκησαν με τις βουλγαρικές δυνάμεις στο ύψωμα Ορμπ.

Ωστόσο, η προώθηση των ελληνικών τμημάτω ν δεν συντονίστηκε με την ενέρ ­γε ια των βρετανικών δυνάμεων (της 22ης ΜΠ), ο ι οποίες αναγκάστηκαν να συμπτυ- χθούν εξα ιτίας της ισχυρής αντίστασης των αμυνόμενων. Αποτέλεσμα αυτής της εξέλ ιξης ήταν να αποκαλυφθεί στον ε ­χθρό το αριστερό πλευρό του 1ου Συ­ντάγματος, καθώς είχε ήδη προωθηθεί στο ύψωμα Ορμπ, να δ εχ θ ε ί σφοδρά ε ­χθρ ικά πλευρικά πυρά και να υποστεί σο­βαρές απώλειες. Ακολούθησε ορμητική βουλγαρική αντεπ ίθεση, η οποία, ενώ αρ­χικά αντιμετω πίστηκε με αγώνα εκ του συστάδην, τελ ικά οδήγησε σε αναδίπλω­ση του συντάγματος και σε σύμπτυξή του νότια, στα υψώματα Δοϊράνης, προκειμέ- νου να αποφύγει την αποκοπή του. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, το 2ο Σύνταγμα Σερρών, κάτω από ισχυρό εχθρ ικό πυρ, προσπάθησε ανεπιτυχώς να σταθεροποι­η θ ε ί στο ύψωμα 340. Ο δ ιο ικητής του συ­ντάγματος, επ ιδεικνύοντας μοναδική α­γω νιστικότητα, τραυματίσ τηκε θανάσιμα κατά τη διάρκεια της μάχης και εξέπνευ­σε κατά τη διακομιδή του. Τη διοίκηση του συντάγματος ανέλαβε ο υποδιοικη­τής του 1ου Συντάγματος, αντισυνταγμα- τάρχης Α ριστείδης Παπαδάκης.

Εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των α­πωλειών, Βρετανών και Ελλήνων, αποφα- σίστηκε, ύστερα από αίτηση του διο ικητή του σώματος στρατού, αντιστρατήγου Ουίλσον, η επίθεση να διακοπεί και να συ­νεχ ισ τε ί τη ν επόμενη ημέρα. Παρά τη με­γάλη θυσ ία αίματος, το ΣΣ δεν είχε επ ιτύ­χει παρά μόνο ασήμαντα εδαφ ικά κέρδη. Ταυτόχρονα με την επίθεση του XII ΣΣ, στα αριστερά του εκδηλώ θηκε επίθεση α­ντιπερισπασμού από δύο τάγματα πεζι­κού τη ς 26ης Μεραρχίας, προκειμένου να παραπλανήσουν, αλλά κυρίως να απασχο­λήσουν τ ις έναντι τους βουλγαρικές δυ­νάμεις.

To XVI ΣΣ, υπό τη διοίκηση του Βρετα­νού αντιστρατήγου Τσαρλς Τζέιμς Μπρι- γκς, άρχισε την επίθεσή του στις 03.00 της ίδιας ημέρας (5/18 Σεπτεμβρίου), ανα­

4 0 ! Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

. V

Β ρ ετα ν ο ί α ξιω μ α τικο ί σε κάποιο σ ημ είο των συμμαχικώ ν χαρακω μάτω ν πολύ πριν τη μάχη (συλλογή Β ασ ιλείου Ν ικόλτσ ιου).

τολ ικά της λ ίμνης Δοϊράνης. Ολόκληρη σχεδόν η ζώνη ενεργείας της επιχείρησης είχε α νατεθε ί στη Μ εραρχία Κρήτης. 0 ελληνικός σχηματισμός στήριζε το αρι­στερό του πλευρό στη λίμνη (δυτικά), ενώ κάλυψη πλευρού από τα δεξ ιά (ανατολι­κά) του παρείχε η 84η Ταξιαρχία της βρε­τανικής 28ης Μεραρχίας. Ως α ντικ ε ιμ εν ι­κός σκοπός της επ ίθεσης είχε καθορ ιστεί η διάσπαση της ισχυρής αμυντικής τοπο­θεσ ίας των Βουλγάρων στο όρος Μπλά­γκα Πλάνινα. Αμέσως μετά την επ ίτευξή του, η επ ιθετική ενέργεια θα συνεχιζόταν δυτικότερα από το ελληνικό 3ο Σύνταγμα Ιππικού, μέχρι την αντικατάστασή του από νέες ξεκούραστες βρεταν ικές δυνά­μεις. Το σύνταγμα αυτό είχε εν ισ χυθεί με μία βρετανική επιλαρχία και ένα τάγμα ποδηλατιστών.

Οι ελλην ικές δυνάμεις είχαν να α ντι­μετωπίσουν απέναντι τους τη βουλγαρική 1η Ταξιαρχία Πεζικού της 11ης Μ εραρ­χίας, η οποία είχε στη διάθεσή της 6 τάγ­ματα πεζικού, 64 πολυβόλα και 24 πυρο­βόλα, ενώ κάλυπτε ένα μέτωπο 12 περί­που χιλιομέτρων.

Οπως η Μεραρχία Σερρών, έτσ ι και η Μ εραρχία Κρήτης πολέμησε για πρώτη φορά μαζί με βρετανικά τμήματα συνα­ντώντας και αυτή προβλήματα συνεργα­σίας και συντονισμού, παρόμοια με αυτά που αντιμετώπισε η πρώτη ελληνική με­ραρχία. Επίσης, το ίδιο ελλιπής - και επο­μένως εξίσου αρνητική γ ια την εξέλ ιξη του αγώνα - ήταν η γνώση του εδάφους και της οργάνωσης της εχθρ ικής τοπ οθε­σίας άμυνας, εξα ιτίας του μειωμένου χρό­νου που δ ια τέθη κε και στη δεύτερη ελλη­νική μεραρχία γ ια αναγνωρίσεις και επι­σήμανση των εχθρικών μέσων πυρός.

Η Μ εραρχία Κρήτης, υπό τη διοίκηση του υποστρατήγου Παναγιώτη Σπηλιάδη, μετά την προώθησή της από την περιοχή του χωριού Ευκαρπία (βόρεια του Κιλκίς), επ ιτέθηκε με το 9ο Σύνταγμα Κρητών, υπό τη διοίκηση του συνταγματάρχη Πα­ναγιώτη Μίνη, και με το 29ο Σύνταγμα Πε­ζικού, υπό τη διοίκηση του αντισυνταγμα- τάρχη Βασιλείου Τυπάλδου. Το 8ο Σύ­νταγμα Κρητών, υπό τη διοίκηση του αντι- συνταγματάρχη Δημήτριου Πετροπουλά- κη, αρχικά τηρήθηκε ως εφεδρεία . Η ε ­νέργεια των δύο συνταγμάτων, τα οποία επ ιτέθηκαν σε πρώτο κλιμάκιο, υποστηρί- χθηκε από δύο μοίρες ορειβατικού πυρο­βολικού, των δύο πυροβολαρχιών η καθε- μία, και από μία διλοχία σκαπανέων. Εκτός των παραπάνω, πυρά υποστήριξης παρεί­χαν και έξ ι πυροβολαρχίες πεδινού πυρο­βολικού των Βρετανών.

Τα ελληνικά τμήματα προωθήθηκαν υπό την απόκρυψη του σκότους και υπε-

ρέβησαν με απόλυτη σιγή στην προκαθο­ρισμένη ώρα το ανάχωμα της σ ιδηροδρο­μικής γραμμής Κιλκίς - Σιδηροκάστρου, το οποίο στη ζώνη ενεργείας τους απει­κόνιζε τη γραμμή εξόρμησης. Σχεδόν μέ­χρι το πρώτο φως, η προώθησή τους διε- ξήχθη χωρίς υποστήριξη πυροβολικού, ε ­ξα ιτίας των προβλημάτων συντονισμού στη συνεργασία το υ ς με το υς Β ρετα ­νούς.

Η δεξ ιά κατεύθυνση υλοποιήθηκε από το 29ο Σύνταγμα Πεζικού προς το χωριό Καβαλλάρης ή Καβαλάρι (Αατλί) και εφαρμόσθηκε σε ομαλό και θαμνώ δες έ ­δαφος, υπό την απόκρυψη μικρών δα­σών, τα οποία σε μερ ικά σημεία ήταν α­

διάβατα. Μ έχρι τ ις 05.00, το σύνταγμα, κάτω από τα πυρά του εχθρού, αφού με ε ιδ ικά ψαλίδια άνοιξε περάσματα στα ε ­χθρ ικά συρματοπλέγματα που συνάντη­σε, εισχώρησε στο έδαφος που κατείχαν οι Βούλγαροι. Ομως η εισχώρηση δεν πραγματοποιήθηκε σε μεγάλο βάθος, δ ιό τ ι η αντίσταση των αμυνομένων υπήρ­ξε σθεναρή.

Η αριστερή κατεύθυνση - και κύρια προσπάθεια της ελλην ικής επ ίθεσης - υ­λοποιήθηκε από το 9ο Σύνταγμα Κρητών προς το χωριό Μ ουρ ιές (Ακίντζαλη). Οπως και στη δευτερεύουσ α προσπά­θεια , το ομαλό και αναπεπταμένο έδαφος ανατολικά της κορυφογραμμής Μπλάγκα

Επ ιθεώ ρηση ελληνικώ ν τμημά τω ν από τον δ ιο ικη τή τη ς Μ ερ α ρ χ ία ς Σερρώ ν, υπ οσ τράτηγο Επαμεινώνδα Ζυμβρ α κά κη . Το μ εγ α λ ύ τερ ο μ έρ ο ς των οπλιτών φ έρ ε ι σερβικό πηλήκιο, σ το ιχείο εν δ ε ικ τικ ό των π ροβλημάτω ν ένδυσης τα οποία α ντιμετώ π ισαν οι ελ λη ν ικές μο νά δ ες , ιδ ια ίτερ α κ α τά το αρχικό χρονικό δ ιά σ τημ α τη ς σ υ μ μ ετο χή ς το υ ς σ τον π όλεμο (συλλογή Β ασ ιλείου Ν ικόλτσ ιου).

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1 4 1

Μ ετα κ ίνη σ η Βούλγαρω ν α ιχμαλώ τω ν προς συμμαχικό σ τρ α τό π εδ ο συγκέντρω σης αιχμαλώ τω ν, υπό τη φ ύλαξη Ελλήνων σ τρατιω τώ ν, οι οποίοι φ έρ ο υ ν γαλλικό κράνος τύπου Μ 1 5 «Adrian» (συλλογή Β ασ ιλείου Ν ικόλτσ ιου).

Πλάνινα παρείχε στις κύρ ιες αμυντικές βουλγαρικές θ έσ ε ις τη δυνατότητα εξα ί­ρετης παρατήρησης και ευρέω ν πεδίων βολής. Οι μονάδες του συντάγματος με ταχεία προώθηση αφίχθησαν στις 04.45 στα συρματοπλέγματα της προκεχωρη- μένης εχθρ ικής γραμμής. Παρά το ισχυ­ρό εχθρ ικό πυρ, αμέσως ανοίχθηκαν δ ιά­δρομοι στα συρματοπλέγματα και οι Ελληνες στρατιώ τες επ ιτέθηκαν ενα ­ντίον των θέσεω ν του εχθρού. Γρήγορα η εχθρική αντίσταση εξουδετερώ θηκε και καταλήφθηκε η προκεχωρημένη γραμμή των Βουλγάρων.

Εως τ ις 07.00 και μετά από σκληρό α­γώνα κα τα λήφ θ ηκε το χωριό Μ ουρ ιές. Η επ ίθεση σ υνεχ ίσ τηκε με το ν ίδ ιο ρυθμό έως τ ις 07.30, μέχρ ι το ύψος τη ς γραμ­μής Χ ίλ ια Δ ένδρα - Ρεματιά (Γκενσεκλή ή Γκεφσεκλί). Στη γραμμή α υτήν το σύ­νταγμα σταμάτησε γ ια να ανασ υντα ­χ θ ε ί, αναμένοντας τη δ ιάνο ιξη ρηγμά­των στα εχθρ ικά σ υρματοπ λέγματα από τα πυρά του φ ίλ ιου πυροβολικού, προ- κε ιμ ένου να σ υνεχ ίσ ε ι τη ν ενέρ γε ιά του.

Κατά τ ις μεσ ημβρ ινές ώ ρες συνέβη ένα α τυχές π ερ ισ τατικό , το οποίο υπήρ­ξε η βασική α ιτ ία που οδήγησε σε απο­τυ χ ία τη συνέχιση τη ς επ ίθεσης. Τα συ­νεχή πυρά του βουλγαρ ικού π υροβολι­κού προκάλεσαν φω τιά στα ψηλά και ξ ε ­ρά χόρτα, μπροστά από τ ις θ έσ ε ις των τμημάτω ν του 9ου Σ υντάγματος Κρη- τών. Η φωτιά, υπ οβοηθούμενη από τον δυνατό άνεμο, εξαπλώ θηκε με τα χ ύ τη ­τα και κύκλωσε απ ειλη τικά δύο από το υ ς λόχους του 1/9 Τάγματος Κρητών. Το π ερ ισ τατικό συνέβη τόσο γρήγορα,

ώστε α ρ κ ετο ί άνδρ ες το υς α ιφ ν ιδ ιάσ τη- καν και υπέστησαν εγκαύματα . Οι λόχοι αυτο ί, ο ι οποίο ι από τ ις πρωινές ώ ρες ε ί­χαν ήδη δ ο κ ιμ α σ τε ί σκληρά από τα σφο­δρά εχθρ ικά πυρά, υποχώρησαν με σχε­τ ική αταξία . Η σύμπτυξή το υ ς κλόνισε τη συνοχή τη ς παράταξης του σ υντά γ­ματος, το οποίο δεν κατόρθω σε να συ­νεχ ίσ ει περα ιτέρω τη ν επ ιθ ετ ική του ε ­νέργεια .

Καθόλη τη δ ιά ρκε ια τη ς υπόλοιπης ημέρας καταβλήθηκαν προσπάθειες από τ ις επ ιτ ιθ έμ εν ες δυνάμεις, χωρίς ό­μως να επ ιτευ χ θ ε ί κάποιο αποτέλεσμα. Η κατάσταση δ εν τροπ οπ ο ιήθηκε ού τε με τη ν εμπλοκή στον αγώνα του εφ ε δ ρ ι­κού 8ου Σ υντάγματος Κρητών ού τε και με τη ν εμπλοκή του 3ου Συντάγματος Ιππικού, τα οποία χρησ ιμοπ οιήθηκαν σε μια τρ ίτη κατεύθυνσ η δ υ τικά τη ς κύ­ριας προσπάθειας. Τελικά, από τα σφο­δρά πυρά πυροβολικού και πεζικού κα­θώς και τ ις α λλεπ άλληλες το π ικές ισχυ­ρές α ν τεπ ιθ έσ ε ις των Βουλγάρων, η ε λ ­λην ική μεραρχία καθηλώ θηκε.

Οι σ υνολ ικές απώ λειες τη ς Μ εραρ­χ ίας Κρήτης α νήλθαν σε 11 αξιω ματι­κούς και 131 οπ λίτες νεκρούς, ενώ 33 α­ξ ιω ματικο ί κα ι 540 οπ λίτες ή τα ν τρ α υ μ α ­τ ίες . Σ ημειώ θηκαν επίσης και β ρ ετα ν ι­κές απώ λειες, ο ι οποίες ανήκαν σχεδόν όλες στο πεδινό πυροβολικό που υπο­σ τήρ ιξε τη ν επ ίθεση. Αυτό συνέβη δ ιό τ ι ο ι Β ρετα νο ί π υροβολητές ολόκληρη την ημέρα π αρέμειναν ακάλυπ το ι στο π εδ ι­νό έδαφ ος των χώρων τά ξη ς των πυρο­βόλων, βαλλόμενο ι συνεχώς από το πυ­ροβολικό των αντιπάλων.

Δεύιερη ΗμέραΣτις 6/19 Σεπτεμβρίου το XII ΣΣ επα-

νέλαβε την επίθεσή του προς την κορυ- φογραμμή Πιπ και το Γκραν Κουρονέ, έ ­χοντας υπό τ ις δ ιαταγές του τους ίδ ιους υφ ιστάμενους σχηματισμούς. Η επίθεση υπήρξε το ίδιο ηρωική, όπως της προη­γούμενης ημέρας, αλλά εξίσου τραγική επίσης.

Η 22η Μεραρχία επ ιτέθηκε έχοντας στη δ ιάθεσή της την 77η Ταξιαρχία της 26ης Μ εραρχίας (η εφ εδ ρε ία τη ς πρώτης ημέρας), το 2ο Σύνταγμα Ζουάβων (4) (δ ια τέθηκε στη μεραρχία ως ενίσχυση στη θέση του 3ου Συντάγματος Σερρών) και την εξασθενημένη από ελονοσία ορ­γανική της 65η Ταξιαρχία (μέχρι τό τε είχε τη ρ η θ ε ί ως γεν ική εφεδρεία ). Τα σχέδια ενεργείας και οι αποστολές των νέων σχηματισμών ήταν τα ίδ ια με αυτά των σχηματισμών τους οποίους αντικα τέσ τη ­σαν. Οι 66η και 67η Ταξιαρχίες δεν συμμε­τε ίχαν στη συνέχιση τη ς επ ίθεσης λόγω των πολλών απωλειών τους, οι οποίες ε ί­χαν ξεπεράσει το ήμισυ τη ς δύναμής τους. Εξαιτίας αυτού του λόγου τηρήθη- καν σε αμυντική στάση.

Η Μ εραρχία Σερρών είχε στη διάθεσή της τα δύο από τα τρ ία οργανικά της συ­ντάγματα (1ο και 2ο), τα οποία, παρά τις σοβαρές απώλειες, αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθούν και πάλι. Η επίθεσή τους κα τευθύνθηκε προς τα υψώματα Ορμπ και Χιλτ. Εκτός των παραπάνω, η ελληνική μεραρχία εν ισ χύθηκε με ένα τάγμα πεζικού της βρετανικής 83ης Τα­ξιαρχίας της 28ης Μεραρχίας.

Η επίθεση της 22ης Μ εραρχίας άρχι­σε με το πρώτο φως. Πολύ νωρίς η προ- χώρηση του 2ου Συντάγματος Ζουάβων και της 65ης Ταξιαρχίας ανακόπηκε από τον ισχυρό φραγμό του πυροβολικού των Βουλγάρων. Οι απώλειές τους ήταν σοβα­ρές, με αποτέλεσμα να μην μπορέσουν να συνεχίσουν. Η αποτυχία της αριστερής και κεντρ ικής κατεύθυνσης οδήγησε σε αποτυχία και τη δεξιά. Ετσι, η 77η Ταξιαρ­χία, μετά την κατάληψη των πρώτων α ντ ι­κειμεν ικώ ν σκοπών της, δ έχθηκε κατα ιγ ι­στικά πυρά από τ ις βουλγαρικές θέσ ε ις και υποχρεώθηκε σε αναδίπλωση και σύ­μπτυξη. Οι απώλειές της ανήλθαν σχε­δόν στο ήμισυ της δύναμής της.

Η Μ εραρχία Σερρών, παρά τη μειωμέ­νη δύναμή της, επανέλαβε την επίθεση με πρωτοφανές θάρρος και αποφασιστι­κότητα. Το 2ο Σύνταγμα Σερρών, αν και συνάντησε σθεναρή εχθρ ική αντίσταση, κατόρθωσε τελ ικά να καταλάβει το ύψω­μα 340. Ομως η αποτυχία της βρετανικής 22ης ΜΠ έδωσε τη δυνατότητα στους

4 2 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Βουλγάρους να μεταφ έρουν το βάρος των προσπαθειών τους εναντίον των ελ ­ληνικών δυνάμεων, ο ι οποίες υπέστησαν μεγάλες απώλειες. Χαρακτηρ ιστικά ανα- φ έρ ετα ι ό τ ι το 11/2 Τάγμα απώλεσε το σύ­νολο των αξιωματικών του, ο ι οποίοι σκο­τώ θηκαν ή τραυματίστηκαν. Η δυσμενής εξέλ ιξη στη ζώνη ενεργείας του 2ου Συ­ντάγματος υποχρέωσε και το 1ο Σύνταγ­μα Σερρών να ανασ τείλε ι την επ ιθετική του ενέργε ια και να συμπτυχθεί σ τις θ έ ­σεις από τ ις οποίες είχε αρχίσει την επί­θεσή του τη δεύτερη ημέρα.

Η ελληνική μεραρχία είχε απώλειες, νεκρούς και τραυματίες, 173 αξιω ματι­κούς και 2.514 οπλίτες, ο ι οποίες ουσια­στικά την έθεσ αν εκτός μάχης. Κατόπιν αυτού, αποφασίστηκε η μεταστάθμευσή της στα μετόπ ισθεν γ ια να αναπαυτεί και να ανασυγκροτηθεί. Οι απώλειες της 22ης ΜΠ σε νεκρούς και τραυμ ατίες α- νήλθαν σε 165 αξιω ματικούς και 3.155 ο­πλίτες. Οι βουλγαρικές απώλειες σε νε­κρούς, τρ αυμ ατίες και α ιχμαλώτους στον συγκεκρ ιμένο τομέα εκτιμ ήθηκα ν σε 2.700 περίπου. Ο ρισμένες πηγές υπολογί­ζουν αυτόν τον αριθμό κατά πολύ μεγα­λύτερο, έως και 4.000.

Παρά την ανυπολόγιστη θυσ ία α ίμα­τος και τ ις πολλές ηρω ικές πράξεις που τελέστηκαν, όπως αυτό δ ιαφ α ίνετα ι και από το ν μεγάλο αριθμό απονομών βρετα ­νικών μεταλλίων και τιμητικώ ν δ ιακρ ίσ ε­ων, το XII ΣΣ ελάχιστα εδαφ ικά οφέλη πέ­τυχε εναντίον τη ς βουλγαρικής αμυντι­κής τοποθεσίας, χωρίς ουσ ιαστικό α ν τ ί­κρισμα, ού τε καν σε τα κτικό επίπεδο.

Στον τομέα του μετώπου βορειοανα­τολ ικά τη ς λ ίμνης Δοϊράνης, τη δεύτερη ημέρα της μάχης, επ ικράτησε απόλυτη η­ρεμία, καθώς το XVI ΣΣ δεν σ υμμετείχε σ τις επ ιχειρήσεις. Αυτό οφ ειλόταν στις μεγάλες απώλειες που είχε υποστεί τόσο η ελληνική Μ εραρχία Κρήτης, όσο και άλ­λες μονάδες του σώματος στρατού.

Το πρωί της 6ης Σεπτεμβρίου άρχισε η σταδιακή αντικατάσταση των μονάδων τη ς Μ εραρχίας Κρήτης από μονάδες της βρεταν ικής 28ης Μ εραρχίας. Τα ελληνικά συντάγματα αποσύρθηκαν διαδοχικά από τη γραμμή του μετώπου και συγκε­ντρώ θηκαν στα μετόπ ισθεν, στην περ ιο­χή του χωριού Ευκαρπία, γ ια ανάπαυση και αναδιοργάνωση.

Ο απολογισμός της επ ίθεσης ενα­ντίον της βουλγαρικής αμυντικής τοπο­θεσ ίας Μπλάγκα Πλάνινα περ ιορ ίστηκε μόνο στην κατάληψη της προκεχωρημέ- νης εχθρ ικής γραμμής. Ολόκληρη η κύ­ρια τοποθεσία του εχθρού παρέμεινε ά­θ ικτη , ενώ οι α ντικ ε ιμ εν ικο ί σκοποί της ε ­πίθεσης δεν επιτεύχθηκαν.

Μ ετά από εισήγηση της Βρετανο-ελ- ληνικής Στρατιάς, ο αρχιστράτηγος των Συμμάχων Φρανσαί ν τ ’ Εσπεραί, τροπο­ποιώντας το αρχικό του σχέδιο, δ ιέτα ξε τη στρατιά να μη συνεχίσει επ ιθετικό α­γώνα, αλλά να π ερ ιορ ισ τε ί στην οργάνω­ση του εδάφους που είχε καταλάβει και, ταυτόχρονα, στην απασχόληση και αγκί- στρωση των ένα ντι αυτής εχθρικώ ν δυ­νάμεων. Επιπλέον, ο αντισ τράτηγος Μιλν ζήτησε την προώθηση της ελλην ικής XIV Μ εραρχίας στην πρώτη γραμμή του με­τώπου, γ ια να α ντικα τασ τήσ ει τα τμήματα του XII ΣΣ, τα οποία είχαν δοκ ιμασ τεί πε­ρισσότερο.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΟ αγώνας ελιγμών στον τομέα της λ ί­

μνης Δοϊράνης εναντίον των Βουλγάρων, το 1918, δ ιήρκεσε δύο μόλις ημέρες.

Το αποτέλεσμα στο συγκεκρ ιμένο τμήμα του μετώπου δεν υπήρξε ν ικηφ ό­ρο για τους Συμμάχους -ο ι ελλην ικές δυ­νάμεις δεν κατέλαβαν εδάφη και δεν κα- τανίκησαν τον εχθρό- και έτσ ι εύκολα η μάχη αυτή πέρασε στο περιθώριο της μνήμης. Ομως η προσπάθεια που κατέ­βαλαν οι Ελληνες στρατιώ τες υπήρξε εξ ί­σου ηρωική όπως και σε άλλες μάχες της πατρίδας μας, ο ι οποίες ε ίνα ι ευρύτερα γνω στές και φημισμένες.

Τα ελληνικά τμήματα επ έδειξαν απα­ράμιλλο θάρρος, σπάνια αγω νιστικότητα, ενθουσιώδη ορμή και, αψηφώντας τα ε ­χθρ ικά πυρά με αυταπάρνηση, ανάγκα­σαν τους Βρετανούς να παραδεχθούν τη γεννα ιό τητα και την ικανότητά τους στη μάχη. Στα περισσότερα βρετανικά κε ίμ ε­να της εποχής, τα οποία αφορούν την εν λόγω μάχη, ως κύρια α ιτία της σύμπτυξης των ελληνικώ ν συγκροτημάτω ν αναφέρε- τα ι ευθαρσώς η αποτυχία των βρ εταν ι­κών σχηματισμών, η οποία εξέθ εσ ε τα πλευρά των ελληνικώ ν μονάδων και επέ­τρεψ ε στους Βουλγάρους να συγκεντρώ ­σουν την ισχύ των όπλων τους πάνω σε αυτές.

Οι υπερβολικές απώλειες τη ς βρετα ­νικής 22ης Μ εραρχίας και τη ς Μεραρχίας Σερρών, σε σχέση με το μικρό χρονικό διάστημα τη ς μάχης, προσέδωσαν στη σύρραξη της Δοϊράνης τραγ ικό χαρακτή­ρα. Εχει ενδ ιαφ έρον να συγκρ ίνει κανείς α υτές τ ις απώλειες με τ ις αντίσ το ιχες των υπολοίπων μεραρχιών στα άλλα ση­μεία του Μ ακεδονικού Μετώπου. Καμία συμμαχική μεραρχία δεν ξεπέρασε ως α­πώλειες τους 1.500 άνδρες περίπου, ενώ η βρετανική και η ελληνική μεραρχίες που επεδίωξαν ανεπιτυχώς την κατάλη­ψη της βουλγαρικής αμυντικής τοποθε-

Σ τρ α τ ιώ τες του Γαλλικού Σ τρ α το ύ π ροερχόμενοι από απ ο ικίες : Ζουάβος (από περιοχή της βό ρ εια ς Α φ ρικής, μ ε τα ξύ Αλγερίας και Τύνιδας) και Α νναμίτης από το Αννάμ (περιοχή τη ς Ινδοκίνας, σ το κεντρ ικό Β ιετν ά μ ) (φ ω τογραφ ικό α ρχείο Κ έντρου Ισ το ρ ία ς Θ εσσαλονίκης, Δ ή μο υ Θ εσσαλονίκης).

σίας κορυφογραμμή Πιπ - Γκραν Κουρο­νέ, ξεπέρασαν τους 3.000 και 2.500 άν­δρες αντίστοιχα.

Στις 22 Σεπτεμβρίου οι Σύμμαχοι έγι- ναν, τελ ικά , κάτοχοι των τοποθεσιών Ντούμπ και Μπλάγκα Πλάνινα, για τ ις ο­ποίες ε ίχε χ υ θ ε ί τόσο αίμα λ ίγες ημέρες νωρίτερα. Οι βουλγαρικές δυνάμεις εγκα- τέλε ιψ α ν τον ευρύτερ ο τομέα της Δοϊρά­νης, εξαναγκαζόμενες σε υποχώρηση ε ­ξα ιτίας του κινδύνου αποκοπής τους από τον υπόλοιπο Βουλγαρικό Στρατό, ο οποί­ος συμπτύχθηκε βορειότερα, ως αποτέ­λεσμα τη ς συμμαχικής επ ιτυχίας στον το-

Ελληνες σ τρ α τιώ τες πυροβολικού π αρουσ ιάζοντας μ έρ ο ς του εξοπ λισμού και των μέσω ν το υ ς . Το πυροβόλο είνα ι το μ ο ντέλο Schneider-Δ α γκλή ς Μ 1906τω ν 75 χλσ τ., αυλακω τού σωλήνα, μ ε βάρος 616 κιλών και β ελ η νεκ ές 5.800 μ. Για τη μ ετα φ ο ρ ά του α π οσ υναρμολογείτο και σ υ γκ ρ ο το ύ σ ε έ ξ ι φ ό ρ το υ ς . Το κυτίο α ρ ισ τερ ά στη φ ω τογραφ ία α π ο τελ ε ί θή κ η μ ετα φ ο ρ ά ς έ ξ ι βλημάτω ν, όπως α υτά που φ έρ ο υ ν στα χέρ ια το υ ς οι σ τρ α τιώ τες στο κέντρ ο (φ ω τογραφ ικό α ρχείο Κ έντρου Ισ το ρ ία ς Θ εσσαλονίκης, Δ ή μο υ Θ εσσαλονίκης).

ΣΤΡΑΤΙΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 4 3

Μ ετα φ ο ρ ά πυροβόλω ν και άλλων υλικώ ν από το υ ς Σύμμα χους, σ το λιμάνι τη ς Θ εσσαλονίκης

μέα των σερβο-γαλλικών στρατευμάτω ν προς Καφαδάρ.

Στις 30 Σεπτεμβρίου, η Βουλγαρία συνθηκολόγησε και ο ι επ ιχειρήσεις στο Μ ακεδονικό Μέτωπο τερματίστηκαν. Η συμμαχική νίκη ήταν πολύ μεγάλης σημα­σίας, δ ιό τ ι δ ιαδοχικά μετά τη Βουλγαρία επ έφερε τη συνθηκολόγηση τη ς Αυστρο­ουγγαρίας και της Τουρκίας, οδήγησε στην απελευθέρωση των ελληνικώ ν και σερβικών εδαφών που είχαν κα ταληφ θεί από τους Βουλγάρους, και δημιούργησε τ ις προϋποθέσεις γ ια τη συνθηκολόγηση τη ς Γερμανίας στις 11 Νοεμβρίου 1918 και τον τερματισ μό του Α ’ ΠΠ.

Η βρετανο -ελλην ική επ ίθεση στην περιοχή τη ς λ ίμνης Δο ϊράνης ε ίχε απο- τύχε ι ως προς τον κύριο α ντικ ε ιμ εν ικό σκοπό που είχε αρχικά τεθ ε ί. Συντέλεσε, όμως, στην αγκίστρωση ισχυρών βουλγα­ρικών δυνάμεων πεζικού και πυροβολι­κού στην περιοχή, όι οποίες κ α τ ’ αυτόν τον τρόπο δεν μπόρεσαν να χρησ ιμοποι­ηθούν από τον εχθρό στον τομέα της κύριας επ ιθ ετ ικής προσπάθειας των Συμμάχων.

Το ελλην ικό Γενικό Επ ιτελείο απέδω­σε την αποτυχία τη ς βρετανο -ελλην ικής επ ιχείρησης στη βρετανική ηγεσ ία και κυρίως στην έλλειψ η επαρκούς και απο­

τελεσ μ α τική ς υποστήριξης των ελλη ν ι­κών τμημάτω ν από το βρεταν ικό πυρο­βολικό. Μάλιστα, ο Ελληνας αρχ ισ τράτη­γος Παναγιώτης Δαγκλής διαμαρτυρή- θ η κε με επιστολή του προς τον πρωθυ­πουργό Ε λευθέρ ιο Βενιζέλο, τον ίζοντας ό τ ι τα ελλην ικά τμήματα εγκα τα λείφ θη - καν από τους Βρετανούς, με α π οτέλε­σμα να υποστούν βαρ ιές απώλειες.

Οι ελλην ικές δυνάμεις δεν χρησιμο- π οιήθηκαν σ υγκεντρω τικά και υπό ε ν ι­α ία ελλην ική διο ίκηση αλλά, όπως και στο υπόλοιπο Μ ακεδονικό Μέτωπο, δ ιε- σπάρησαν και τέθ ηκα ν υπό ξένες δ ιο ική ­σεις κατόπ ιν απόφασης του αρχ ισ τρατή­γου των Συμμάχων. Ο στρατηγός Φραν- σαί ν τ ’ Εσπεραί δ ικα ιολόγησε την από­φασή του αυτή με το εξής επιχείρημα: «Η γενομένη διαδοχική επ ιστράτευσ ις και η συγκέντρω σις των ελληνικώ ν στρα­τευμάτω ν, α ι οποίαι επ έτρεψ αν την ε ις το μέτωπον αποστολήν των τελευτα ίω ν μεραρχιών ολίγους μόνον μήνας προ της επιθέσεω ς, ως και η ανάγκη εκπαιδεύσε- ως των σ τρατευμάτω ν τούτω ν, δεν μου επ έτρεψ αν να συνενώσω τον Ελληνικόν Σ τρατόν ε ις μίαν ανεξάρτητον μονάδα, υπό την άμεσον δ ιο ίκησ ιν του αρχηγού του, αλλά με υπεχρέωσαν να εντάξω μέ­ρος των μονάδων τούτω ν μεταξύ των διαφόρων συμμαχικών στρατευμάτω ν». Βεβαίως, λίγους μήνες νωρίτερα, η αμι- γώς ελλην ική επ ίθεση τρ ιών ελληνικώ ν μεραρχιών στο Σκρα, υπό τη διοίκηση του Σώματος Στρατού Εθνικής Αμυνας, υπήρξε απόλυτα επ ιτυχής, προκαλώντας τον θαυμασμό των Συμμάχων.

Τόσο ο αρχιστράτηγος των συμμαχι­κών δυνάμεων, Φρανσαί ν τ ’ Εσπεραί, όσο και ο δ ιο ικη τή ς των βρετανικώ ν δυνάμε­ων, α ντισ τράτηγος Τζωρτζ Μιλν, εκφ ρά ­στηκαν με τα πλέον εγκω μιαστικά λόγια γ ια τη δράση τη ς Μ εραρχίας Σερρών. Χα­ρακτηρ ισ τικά ε ίνα ι τα ακόλουθα έγγρα­φά τους:«Προς τον κ. ΠρόεδρονΤου Ελληνικού Υπουργικού ΣυμβουλίουΑθήνας

Κ αθ’ ην στιγμήν εδρ α ιούτα ι η επ ιτυ­χ ία των επ ιθετικώ ν επ ιχειρήσεων ε ις το μέτωπον τη ς Ανατολής, θεωρώ καθήκον μου να σας εκφράσω όλην την ικανοποί- ησ ίν μου διά τη ν λαμπράν διαγωγήν των ελληνικώ ν μονάδων, α ίτ ιν ες μετέσχον τη ς μάχης.

Ιδ ια ιτέρω ς η Μ εραρχία Σερρών, επι- τεθ ε ίσ α δυτικώ ς τη ς λ ίμνης Δοϊράνης, επί δυσχερεστάτου εδάφους, εδοξάσθη και πάλιν καταλαβούσα λίαν οχυράς και πεισμόνως υπερασπιζομένας θ έσ ε ις και συλλαβούσα πολυαρίθμους αιχμαλώ­τους. Τ ινές των μονάδων επηύξησαν την

Το ηρώο το υ ελληνικού σ τρ α τιω τικ ο ύ νεκρ ο τα φ είο υ τη ς Δ ο ϊρ άνης. Π α ρ ά τι ο χώ ρος εν τό ς το υ νεκρ ο τα φ είο υ στο σύνολό του δ εν έχ ε ι ε γ κ α τα λ ε ιφ θ ε ί, είνα ι εμ φ α νές ό τ ι ο καλλω πισμός του και η σ υντήρησή το υ δεν βρ ίσκονται σ τα ανα μενόμ ενα επ ίπ εδα.

4 4 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

φήμην ην απέκτησαν κατά τη ν προ μη­νών μάχην του Σκρα-ντι-Λέγκεν.

Γενικώς, άλαι α ι εμπλακείσα ι ελλη ν ι­κοί μονάδες συνηγωνίσθησαν ε ις α ντο ­χήν και ορμήν, ε ίμ α ι δε πεπεισμένος ότ ι θα δρέψωσι συντόμως νέας δάφνας.

Φρανσαί ν τ ’ Ε σ π ερα ί»«Προς τον Διοικητήν της Μεραρχίας Σερρών

Επί τη ευκα ιρ ία κα θ ’ ην ελληνικά σ τρατεύματα επολέμησαν διά πρώτην φοράν παραπλεύρως των βρετανικώ ν, ε ­πιθυμώ να σας εκφράσω τον θαυμασμόν μου διά το ν τρόπον με το ν οποίον εξε- πληρώσατε την ανατεθείσ αν ε ις υμάς α­ποστολήν.

Ε π ετέθητε με απαράμιλλον ορμήν ε ­ναντίον φ ύσ ει οχυρών θέσεω ν τας οποί- ας ο εχθρός κατέστησε σχεδόν απορθή- τους. Τα αποτελέσματα των κατορθω μά­των σας εγένοντο ήδη καταφανή διά της σημειουμένης υποχωρήσεως του Βουλ­γαρικού Στρατού.

Σας ευχαριστώ διά τη ν ανδρείαν και την επ ιμονήν σας, αι οποίαι ε ίνα ι ανώ τε­ροι παντός επαίνου.

Είμαι υπερήφανος, δ ιό τ ι σας είχον υπό τας δ ιαταγάς μου.

Στρατηγός Μιλν»Επίσης, ο αντισ τράτηγος Μιλν, με ε ­

πιστολή του προς τον δ ιο ικητή τη ς Μ ε­ραρχίας Κρήτης (παρόμοια αυτής την ο­ποία απ έστειλε στον δ ιο ικητή τη ς Μ ε­ραρχίας Σερρών), εξέφ ρασ ε τον θαυμα ­σμό του γ ια το ν τρόπο με τον οποίο αυτή εκ τέλεσ ε την αποστολή τη ς και επαίνεσε τη ν ανδρεία και την αντοχή των ανδρών της.

Γενικότερα, ο Φρανσαί ν τ ’ Εσπερέ, με αφορμή τον αγώνα των Ελλήνων, σ ημεί­ωσε: «Ιδ ια ιτέρω ς διά το ν Ελληνικόν Σ τρατόν τονίζω τον ζήλον, την ανδρείαν και την παροιμιώδην ορμήν, τα οποία ε- π έδειξε κατά τον υπ’ αυτού διαδραματι- σ θέντα ένδοξον ρόλον επί των οχθών του Στρυμόνος και του Α ξιού».ΕΟ

Β ρ ετανο ί, Γάλλοι και Σ έρ β ο ι σ τρ α τιώ τες των Συμμάχω ν σε σ τ ιγ μ ές δ ιασκέδασης, χο ρ εύ ο ν τα ς ελληνικούς χορ ούς (συλλογή Β ασ ιλείου Ν ικόλτσ ιου ).

Β ούλγαροι σ τρ α τιώ τες μ ε χ ε ιρ ο κ ίν η το κ α τα π έλτη βομβών. Τέτοιου τύπ ου σ υσ τήμα τα εκ τό ξευ σ η ς (κ α τα π έλτες ), α υτο σ χέδ ια αλλά και τυποπ οιημένα, χρ ησ ιμοπ ο ιήθηκαν κ α τά τη δ ιά ρ κεια το υ Α ’ Π Π και από τ ις δύο αντίπ αλες π α ρ α τά ξε ις κατά τ ις δ ιά φ ο ρ ες μ ά χ ες των χαρακωμάτων. Η φ ω τογραφ ία π ρ ο έρ χετα ι από το γερμανικό ε ικονο γρ αφ ημ ένο λεύκω μα « Illus trie rte G eschichte des W eltkrieges» (συλλογή Β ασ ιλείου Ν ικόλτσ ιου).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ1 .5 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ 1 9 1 8 μ ε το π α λ α ιό η μ ε ­ρ ο λ ό γ ιο , 18 Σ ε π τε μ β ρ ίο υ μ ε γο ν έο .2. « Α ν τά ν τ» ή «Τριπλή Σ υ ν ε ν ν ό η σ η » : Σ ύ ­σ τη μ α συμ μ αχ ιώ ν, το ο π ο ίο σ τ η ρ ιζ ό τ α ν σ ε δ ιμ ε ρ ε ίς σ υ μ φ ω ν ίες μ ε τα ξ ύ Γ α λ λ ία ς - Β ρ ε τα ν ία ς , Β ρ ε τ α ν ία ς - Ρ ω σ ία ς κ α ι Ρω ­σ ία ς - Γ α λ λ ία ς . Η « Α ν τά ντ» ή τ α ν η α ν τ ί ­π α λ η π α ρ ά τα ξ η σ τη ν «Τριπλή Σ υμ μ α χ ία » τω ν Κ ε ν τρ ικ ώ ν Δ υ ν ά μ εω ν , το ν α μ υ ν τ ικ ό σ υ ν α σ π ισ μ ό μ ε τα ξ ύ Γ ερ μ α ν ία ς , Α υ σ τρ ο ­ο υ γ γ α ρ ία ς κ α ι Ιτ α λ ία ς , ο ο π ο ίο ς σ υ ν ή - φ & η μ ε τά α π ό ε ισ ή γ η σ η τ ο υ κ α γ κ ε λ α ρ ί­ο υ τη ς Γ ερ μ α ν ία ς Μ π ίσ μ α ρ κ .3. Η τα ν η ε υ ρ ύ τ ε ρ η π ε ρ ιο χ ή γ ύ ρ ω απ ό τη ν π ό λη τη ς Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς , τ η ν ο π ο ία κ α τ ε ίχ α ν ο ι σ υ μ μ α χ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις κ α ι η ο π ο ία ο ρ ιο θ ε τ ε ί τ ο α π ό τη γραμ μ ή δ έ λ τ α Α ξ ιο ύ π ο τα μ ο ύ - χ . Π ρόχω μ α - χ . Ν έ α Φ ι­λ α δ έ λ φ ε ια - χ. Λ α γ υ ν ά - β ό ρ ε ι ε ς κ α τ α ­π τώ σ ε ις ό ρ ο υ ς Κ ισ σ ό ς (Χ ο ρ τ ιά τη ς ) - λ ί ­μ νη Λ α γ κ α δ ά - λ ίμ ν η Β ό λ β η - σ τ ε ν ά Ρ ε- ν τ ίν α ς - χ. Σ τα υ ρ ό ς (κ ό λ π ο ς Ο ρ φ α ν ο ύ ).Ο ι Σ ύ μ μ α χ ο ι το α π ο κ α λ ο ύ σ α ν « κ λ ο υ β ί» («b irdcage»).4 .Ζ ο υ ά β ο ι, ή Ζ ο υ ά γ σ ι, ή Ζ ο υ ά γ α : Β ε ρ β ε - ρ ικ ή φ υ λ ή , κ ά τ ο ικ ο ι τ η ς Ζ ο υ ά γ α ς , μ ια ς ο ρ ε ιν ή ς π ε ρ ιο χ ή ς μ ε τα ξ ύ Α λ γ ε ρ ία ς κα ι Τ υ ν η σ ία ς . Σ υ γ κ ρ ο το ύ σ α ν μ ο ν ά δ ε ς το υ α ­π ο ικ ια κ ο ύ Γ α λ λ ικ ο ύ Σ τ ρ α τ ο ύ τ η ς Β ό ρ ε ι ­α ς Α φ ρ ικ ή ς , α π ό το 1831 έ ω ς το 1962. Δ ια κ ρ ίν ο ν τ α ν γ ια τη ν π ο λ ε μ ικ ή τ ο υ ς ικ α ­ν ό τη τα .

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Δ ιεύ θ υ ν σ η Ισ το ρ ία ς Σ τρ α το ύ : ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟ Ρ ΙΑ Σ: Μ Α ΧΗ - Δ ΙΑ Σ Π Α Σ Η ΤΟΥ Μ Α Κ ΕΔ Ο Ν ΙΚ Ο Υ Μ ΕΤΩ ΠΟ Υ (14 - 30 Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Υ 1918), Γενικό Επ ιτελείο Σ τρ α το ύ , Α θή να , 1995.(2) Δ ιεύ θ υ ν σ η Ισ το ρ ία ς Σ τρ α το ύ : Ε Π ΙΤ Ο Μ Η ΙΣΤΟ ΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥ Μ Μ Ε ΤΟ Χ Η Σ ΤΟΥ Ε ΛΛΗ Ν ΙΚ Ο Υ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΟ Ν Π ΡΩ ΤΟ Π Α ΓΚ Ο Σ Μ ΙΟ Π Ο Λ Ε Μ Ο 1914- 1918, Γενικό Ε π ιτελ ε ίο Σ τρ α το ύ , Α θήνα, 1993.(3) W illiam Τ. Wood: THE SALONIKA FRO NT, A. & C. B lack Ltd, London, 1920.(4) G. Ward Price: THE STORY O F THE SALONICA ARM Y, H odder and Stoughton, Toronto, 1918.(5) H. Collinson Owen: SALONICA AND AFTER - THE S IDESHO W THAT ENDED THE WAR, H odder an d Stoughton, Toronto, 1919.(6) Γααφ είο Μ ελ ετώ ν - Ερευνών Α νω τάτης Σχολής Π ο λέμ ο υ : ΣΠΟ ΥΔΗ ΧΩ Ρ Ο Υ Κ ΕΝ ΤΡΙΚ ΗΣ ΚΑΙ Β Ο ΡΕΙΑ Σ Ε Λ Λ Α Δ Α Σ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟ ΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝ ΙΚ Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΞΙΑ - Τόμος I, Ανω τάτη Σχολή Π ολέμ ου ,Θ εσσαλονίκη, 2000.(7) Μ εγ ά λ η Γενική Εγκυκλοπ αίδεια «Υδρία» (Ελληνική και Π αγκόσμια): Π Ρ Ω ΤΟ Σ Π Α Γ Κ Ο Σ Μ ΙΟ Σ Π Ο Λ ΕΜ Ο Σ, Ετα ιρ ία Ελληνικών Εκδόσεω ν Α.Ε., Α θήνα , 1982.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 4 5

P-Jr i S *

r 1

T T

: r · " * · ' - . ' . * · : : ;M > !i , , · · % : : - - w m p

k ~ % ¥ h C ' t f ’

ιΛ® J ' s Φ*1' ' 1 .v‘ # ■ *' &' . . ,¥\-*'-ίί» J?w· I #ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΣΑΜΗΣ

ß \ * ’ i. ■ ■ ~̂·Ρ' f l »v

! WÄ » 1 , a A g T .s a to

Es S I K B 1f r a " i · - fc-

J

ά *

M s \P®Ssi

Το απόγευμα inc 26nc Φεβρουάριου 1945 ένα Tiger καιέοιρειυε ίο πρώτο αμερικανικό άρμα Pershing οιη μικρή πόΠη ίου Εϋοντοριρ, δυτικά me Κολωνίας. Το θύμα υπήρξε ένα από ία πρωία 20 Pershing που αναπιύχθηκαν στην Ευρώπη για να λάβουν μέρος one επιχειρήσεις Το άρμα εξουδετερώθηκε καιό ιην πρώιη ημέρα δράοης, αΠΠά η ουνέχεια υπήρξε αρκειά διαφορετική. Τα Pershing, εξοπλισμένα με το πυροβόλο των 90 mm, αποδείχθηκαν εξαιρετικά δύσκολος αντίπαλοι: νια τα γερμανικά άρματα. Μέχρι το τέλος του Β’ ΠΠ, οτο ευρωπαϊκό θέατρο επιχειρήοεων είχαν αναπτυχθεί 310 Pershing, αλλά πλέον

τα γερμανικά άρματα ήταν είδος προς εξαφάνιση, με αποτέλεομα τα Pershing να έχουν μικρή συμβολή one

i n

l ü a·»·

Sep.-

επιχειρήσεις.

To Super Pershing ή τα ν εξο π λισ μ ένο μ ε το μακρύκαννο πυροβόλο Τ15Ε1 των 90 mm. Το π ρω τότυπ ο α να π τύ χ θη κ ε σ την Ευρώπη. Είναι χα ρ α κ τη ρ ισ τικ ή η π ροσθήκη τη ς θω ρ ά κισ ης μπροστά από το ασπίδιο. Οι δύο κύλινδρο ι πάνω από το ασπίδιο σ χετίζο ντα ι μ ε το σ ύσ τημα σ τα θερ ο π ο ίη σ η ς του πυροβόλου.

I I

ν:*■iÖ V.I ~f. >ip;»CJ

i

-

Λ I i f l i j

k'j&f·

' ■ '' *

i t i l

To «Fireball» ε ιχ ε τη ν α τυχ ία να α π ο τελέσ ε ι το πρώτο Pershing που εξο υ δ ετερ ώ θ η κ ε σ τη μάχη. Τα 20 ά ρ μ α τα της απ οστολής «Zebra» ήτα ν τα Pershing που χρησιμοπ οιή&ηκαν π ερισ σ ότερ ο ε ν τα τ ικ ά σ τις επ ιχειρ ήσ εις .

T o Μ26 Pershing απ οτέλεσε το μοναδικό 6αρύ άρμα του Α μερ ικαν ικού Στρατού το οποίο πρόλαβε να χρησ ιμοπ οιηθεί γ ια σύντομο χρον ικό δ ιάστημα στον Β ’ ΠΠ. Οι πρώτες προσπάθειες γ ια την ανάπτυ­

ξη ενός βαρέος άρματος ξεκ ίνησαν το 1942, αλ­λά δεν οδήγησαν σε υλοποίηση κάποιου προ­γράμματος. Ο Γερμανικός Σ τρατός φ ρόντισε να δώσει δ ε ίγμα τα των δυνατοτήτω ν των φονικών Tiger στις μάχες της Τυνησίας και να προβλημα­τ ίσ ε ι τη ν εξέλ ιξη των αμερικανικώ ν αρμάτων. Επ ιδεικνύοντας μια σχεδ ιαστική μυωπία και υ­περβολική αυτοπεποίθηση, ο ι σ χεδ ιαστές κ α τέ ­ληξαν στο συμπέρασμα ό τ ι το Μ4Α3 με το πυρο­βόλο των 75 mm ήταν επαρκές γ ια την α ν τ ιμ ε ­τώπιση τη ς απειλής των γερμανικώ ν αρμάτων που Βρίσκονταν ήδη σε υπηρεσία και έτσ ι το Sherman με το πυροβόλο των 76 mm θα αποτε- λούσε τη ν ορ ισ τική απάντηση γ ια κάθε μελλο­ντ ικό γερμαν ικό τύπο που θα εντασσ όταν σε υ­πηρεσία.

Βασισμένο σε ατυχή συμπεράσματα το πρό­γραμμα του Μ26 π ερ ιορ ίσ τηκε και καθυστέρησε υπερβολικά, με απ οτέλεσμα κατά την απόβαση στη Νορμανδία, τον Ιούνιο του 1944, να απέχει ακόμα α ρκετο ύς μήνες από την ένταξη σε υπη­ρεσία. Το Sherman α π οδείχθηκε ευάλω το στα α ­

ντ ιαρ μα τικά πυροβόλα όπως το Pak 40 των 75 mm και σ τους εκ το ξευ τές Panzerschreck, ενώ δεν μπορούσε να αντιμετω π ίσει το Panther ούτε με το πυροβόλο των 76 mm. Οι απώλειες των Sherman κατά το ν πρώτο μήνα των επ ιχειρήσ ε­ων ξεπέρασαν το 30% τη ς δ ια θέσ ιμης δύναμης, περ ισσότερο από τέσ σ ερ ις φ ορές του αρχικά σχεδ ιαζόμενου 7% που υπήρξε ο ρυθμός απω­λειώ ν των αρμάτω ν στο θ έα τρ ο επ ιχειρήσεων τη ς Ιταλίας. Ενας χείμαρρος αναφορών έπνιξε τα αμερ ικαν ικά μετόπ ισθεν γ ια έντα ξη σε παρα­γωγή των πρώτων Μ26.

Με την καταστροφή των γερμανικώ ν δυνά­μεων στη Νορμανδία και την προέλαση προς τα γερμαν ικά σύνορα η πίεση γ ια τη ν εισαγωγή του νέου τύπου ελα ττώ θηκε. Οι απώ λειες είχαν μ ε ι­ω θεί σε φ υσ ιολογικά επίπεδα, ενώ υπήρχαν μά­χες κατά τ ις οποίες τα Sherman κατάφ εραν να α­ντιμετω π ίσουν τα Panther εκμ ετα λλευόμ ενα την τα χύ τη τα και την ανώτερη εκπαίδευση των πλη­ρωμάτων τους. Οι μάχες στις Α ρδέννες, το ν Δ ε­κέμβρ ιο του 1944, προκάλεσαν νέα κρίση στις α ­μ ερ ικα ν ικές δυνάμεις τεθω ρακισμένω ν και δη ­μ ιούργησαν ένα νέο κύμα α ιτήσεω ν γ ια άμεση ένταξη σε υπηρεσία των Μ26.

Οι ρ ίζες του προγράμματος ανάπτυξης ενός βαρέος άρματος που θα αποτελούσε ένα συ-

Η ΔΙΑΤΡΗΊΊΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΒΛΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ PERSHINGΤΥΠΟΣ ΒΑΡΟΣ ΠΛΗΡΟΥΣ

ΒΛΗΜΑΤΟΣ (kg)457 m 914 m 1.371 m 1.828 m

Μ82 19,39 120 mm 112 mm 104 mm 96 mmΜ82 (βελτιωμένο) 19,90 129 mm 122 mm 114 mm 106 mmΤ30Ε16 16,84 221 mm 199 mm 176 mm 156 mmΤ33 19,88 119 mm 117 mm 114 mm 109 mm

Σημείω σ η : Η δ ια τρ η τικ ή ικα νό τη τα α να φ έρ ετα ι σε ομ οιογενή πλάκα θω ρ άκ ια ης υπό κλίσ η 3 0 μοιρών.

μπλήρωμα τη ς δύναμης των Sherman, ανάγονταν σ τις αρχές του 1942. Το πρώτο σχέδιο που εμ φ α ν ί­στηκε, το ν Ιούνιο του 1943, ήταν το Τ20 με κ ινητήρα Ford V-8 του Μ4Α3, σύστημα μετάδοσης τη ς κ ίνησης τύπου μετατροπ έα ροπής (Torquematic), ανάρτηση τύπου HVSS, πυροβόλο των 76 mm και μέγ ιστη θω- ράκιση 64 mm. To Τ20Ε3 ήτα ν ένα πρωτότυπο που δ ια τηρούσ ε το προωστικό σύστημα του Τ20, αλλά η ανάρτησή του ήταν τύπου ράβδων στρέψ ης. To Τ22 ακολουθούσ ε τα πρότυπα του Τ20 με σύστημα μετά ­δοσης της κ ίνησης μηχανικού τύπου και αρχικά πυ­ροβόλο των 76 mm. Ενα από τα δύο πρωτότυπα με- τατράπ ηκε σε Τ22Ε1 με νέο πύργο και αυτόματο σύ­στημα τροφ οδοσ ίας γ ια το πυροβόλο των 75 mm. Το πρόγραμμα, όμως, δεν είχε συνέχεια.

To Τ23 συγκέντρω σε το ενδ ιαφ έρον του Α μ ερ ι­κανικού Σ τρατού, δ ιό τ ι π ροσέφερε μια σειρά θεω ρη­τικώ ν π λεονεκτημάτω ν ένα ντι των Sherman. Ο οπλι­

Κ οντινή όψη από την π ροσθήκη πλακών θω ρ ά κισ ης στο Super Pershing. Η αύξηση τη ς θω ρ ά κισ ης στο εμ π ρόσ θιο τμήμ α του σκάφ ους επ ιβάρυνε σ ημαντικά την ανάρτηση ράβδω ν σ τρ έψ η ς , μ ε απ οτέλεσ μα το άρμα να α π οκτήσ ει μ ια χα ρ α κτη ρ ισ τική κλίση προς τα εμπ ρός.

σμός του α π ο τελε ίτο από το πυροβόλο Μ1 των 76 mm, ανάρτηση τύπου VVVS και ηλεκ τρ ικό σύστημα μετάδοσης τη ς κίνησης. Ο βενζινοκ ινη τήρας Ford V- 8 ήταν σ υνδεδεμ ένος με μια ηλεκτρ ική γεννή τρ ια που με τη σειρά τη ς παρείχε ενέργε ια σ τους η λ ε ­κ τρ ο κ ινη τή ρ ες ο ι οποίοι ήλεγχαν τη ν κίνηση των ερ- πυστριών. Στη θεω ρ ία το σύστημα υποσχόταν την αύξηση της μετα δ ιδ όμ ενη ς ισχύος από τον βενζινο ­κ ινη τήρα στον κ ινη τήρ ιο τροχό τη ς ερπύστριας, αλ­λά στην πράξη α π οδείχθηκε δύσχρηστο και ακριβό. Κ ατασκευάστηκαν 250 άρματα κατά την περ ίοδο Νο­εμβρ ίου 1943 - Δ εκεμβρ ίου 1944, αλλά παρέμειναν σ τις ΗΠΑ. Η μεγαλύτερη συμβολή το υς ήταν η υ ιο ­θέτησ η του πύργου του Τ23 στο Μ4.

Οι μάχες σ την Τυνησία, στις αρχές του 1943, κα ι η αντιμετώ πιση των βαρέων αρμάτω ν Tiger οδήγησε σε δύο νέες εκδό σ ε ις τη ς ο ικογένε ια ς Τ20 με έμφ α­ση στην αύξηση τη ς θω ράκισης και τη ς ισχύος πυ­ράς. Τα νέα σχέδια οδήγησαν στην αναστολή τη ς τυ ­ποποίησης του Τ23Ε3 ως του μέσου άρματος Μ27. To Τ23Ε3 συνδύαζε το ν πύργο του Τ23 με ανάρτηση τύπου ράβδων στρέψ ης. Δ ιέθ ε τε βάρος μάχης 34.020 kg, μέγ ιστη θω ράκιση 76,2 mm και το ν κ ιν η τή ­ρα Ford V-8.

Τα Τ25 και Τ26 υπήρξαν ο ι επ όμενες εκδό σ εις της ο ικογένε ια ς ο ι οποίες δ ιέθ ετα ν το νέο πυροβόλο των 90 mm καθώς και αυξημένη θωράκιση. Η πρώτη

Τ26Ε3με αριθμό 30119848. Ανήκε στην F /λιj του 33ου Συντάγματος Αρμάτων της 3ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας και φέρει το προσωνύμιο "Fireball" (μπάλα φωτιάς). Υπήρξε το πρώτο Pershing που καταστράφηκε σε μάχη κατά τον Β 1 Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ένα γερμανικό Tiger το προσέβαλε τρεις φορές από μικρή απόσταση, το βράδυ της 26ης Φεβρουάριου 1945. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή olive drab (την απόχρωση που "καφετίζει"). Προτεινόμενα μοντελιστικά χρώματα: Tamiya XF-62 και ελάχιστο XF-60 ή Gunze Sangyo Η52 ή Humbrol 155 (εικονογράφηση: Δημήτρης Χαδούλας).

4 8 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A

δ ιέ θ ε τε μέγ ιστη θωράκιση 76,2 mm και η δ εύ τερ η 102 mm. Τα πρώτα πρωτότυπα δ ιέθ ε τα ν ηλεκ τρ ικό σ ύστη­μα μετάδοσης τη ς κ ίνησης και ανάρτηση τύπου HVSS. Σύντομα, όμως, αποφασίστηκε η ανάπτυξη των Τ25Ε1 και Τ26Ε1 με ανάρτηση τύπου ράβδων σ τρέ­ψης και συστήματος μετάδοσης τη ς κ ίνησης Torquematic. To Τ26Ε1 δ ιέ θ ε τε ερπ ύστρ ιες πλάτους 61 cm ένα ντι 48 cm για το Τ25Ε1, ώστε να α ν τεπ εξέλθ ε ι καλύτερα στην αύξηση του βάρους.

Οι δοκ ιμ ές των πρώτων Τ25Ε1 καιΤ26Ε1 ξεκ ίνησαν την άνοιξη του 1944. Κατασκευάστηκαν 40 πρω τότυ­πα Τ25Ε1 και 10 Τ26Ε1. Το πρώτο αντιμετώ π ισε α ρ κε­τά προβλήματα και έτσ ι η ανάπτυξη επ ικεντρώ θηκε στο Τ26Ε1. Σ τις δοκ ιμ ές που ακολούθησαν πραγμα- τοπ ο ιήθηκαν α ρ κετές αλλαγές. Η ανάρτηση ενισχύ- θηκε, αλλαγές πραγματοποιήθηκαν στα συστήματα ψύξης και παροχής η λεκτρ ική ς ενέργε ιας, τοπ οθετή - θ η κ ε χαλινω τήριο στομ ίου τη ς κάννης, ενώ υπήρξαν και άλλες αλλαγές. Εξα ιτίας των σημαντικώ ν αλλα­γών, η έκδοση παραγωγής χαρακτηρ ίσ τηκε ως Τ26Ε3 και εν τά χ θ η κε σε παραγωγή μόλις το ν Ν οέμβριο του 1944 στο Grand Blanc. Τον Μ άρτιο του 1945 εν τά χ θ η ­κε στο πρόγραμμα παραγωγής το Detroit Arsenal. To Τ26Ε3 απέκτησε τη ν ονομασία Μ26 Pershing.

Από τα 40 Τ26Ε3 που είχαν ολοκληρω θεί ως το τέ -

Μ ια φ ω τογραφ ία το υ Tiger 201. Η συμπλοκή μ ε το Pershing έλ α β ε

χώ ρα στα α ρ ισ τερ ά της

φ ω τογρα φ ία ς , σε απόσταση

π ερίπου 300 μ. Α υτό σημα ίνει

ό τ ι το άρμα κ α τά φ ερ ε να

οπ ισθοχω ρήσει π ερίπου 200 μ. από το σημείο

που έλ α β ε χώ ρα η εμπ λοκή.

Το πρω τότυπο άρμα Τ23

λος του 1944, τα μισά στάλθηκαν, τον Ιανουάριο του 1945, στο λ ιμάν ι τη ς Αμβέρσας για επ ιχειρησ ιακή α­ξιολόγηση στα πλαίσια της αποστολής «Zebra». Τα 20 Τ26Ε3 μο ιράστηκαν εξίσου ανάμεσα στις 3η και 9η Τε­θω ρακισμένες Μ εραρχίες. Η εκπαίδευση των πληρω­μάτων τη ς πρώτης ολοκληρώ θηκε σ τις 20 Φ εβρουά­ριου 1945 και τη ς δ εύ τερ η ς στα τέλη του μήνα. Τα άρ­ματα διασκορπ ίστηκαν σε δ ιάφ ορες ίλες και άρχισαν επ ιχειρήσεις σ τις 25 Φ εβρουάριου κατά τη δ ιάρκεια των μαχών στον ποταμό Ρούρ.

Η 3η ΤΘ Μ εραρχία ανήκε στο 7ο Σώμα που με τη σειρά βρ ισκόταν υπό τον επ ιχειρησ ιακό έλεγχο της 1ης Σ τρατιάς. Α ντικε ιμ εν ικό ς σκοπός ήταν η ε ξά λ ε ι­ψη τη ς γερμαν ικής αντίσ τασης δυ τικά του ποταμού Ρήνου και στη συνέχεια η κατάληψ η τη ς Κολωνίας. Σ τις 23 Φ εβρουάριου, το 7ο Σώμα εξαπέλυσε τη ν επ ί­θεσ η στην περιοχή του Ντούρεν, ενώ το πεζικό κατά ­φ ερε να δημ ιουργήσει ένα προγεφύρωμα βάθους ο­κτώ χιλιομέτρων. Νωρίς το πρωί, στις 26 Φ εβρουάρ ι­ου, η 3η ΤΘ Μ εραρχία με τη συνδρομή του 13ου Συ­ντάγματος Πεζικού εξαπέλυσε π έντε αποσπάσματα μάχης κατανεμημένα σε δύο δ ιο ικήσ εις μάχης (Combat Command). Η Combat Command Α (με δύο α ­ποσπάσματα μάχης) κ α τευ θ ύ νθ η κε στον οδ ικό άξο-

Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ 20 PERSHING3η ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑ

32ο Σύνταγμα Αρμάτων 33ο Σύνταγμα Αρμάτων

Αριθμός Σειριακός Αριθμός Ιλη Αριθμός Σειριακός Αριθμός Ιλη

26 30119836 Ε 24 30119834 D

31 30119841 Η 25 30119835 Η

33 30119843 G 37 30119847 I34 30119844 I 38 30119848 F36 30119846 D 40 30119850 Ε

9η ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑ

14η Επιλαρχία Αρμάτων 19η Επιλαρχία Αρμάτων

Αριθμός Σειριακός Αριθμός Ιλη Αριθμός Σειριακός Αριθμός Ιλη

22 30119832 A 23 30119833 C27 30119837 A 29 30119839 Β

28 30119838 A 30 30119840 A

35 30119845 A 32 30119842 Β

39 30119849 A 41 30119851 C

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α I 4 9

να Ντούρεν-Κολω νίας, ενώ η Combat Command Β (με δυο αποσπάσματα μάχης) προω θήθηκε προς το κέ­ντρο τη ς πόλης του Ελσντορφ. Κάθε ένα από τα τέσ ­σερα αποσπάσματα μάχης α π ο τελε ίτο από μία επι- λαρχία αρμάτων, ένα τάγμα πεζικού, έναν ουλαμό κα- ταστροφέω ν αρμάτω ν και μονάδες μηχανικού. Σύν­δεσμος των δύο διο ικήσεω ν μάχης ήταν το πέμπτο α- πόσπασμα μάχης, το οποίο βασ ίστηκε στην 83η Τεθω­ρακισμένη Επιλαρχία Αναγνώρισης.

Το απόσπασμα μάχης Welborn α νήκε στην Combat Command Β με δ ιο ικη τή τον αντισ υνταγματάρχη Τζον Γουέλμπορν και α π ο τελε ίτο από το 33ο Σ ύνταγ­μα Αρμάτων (χωρίς τ ις 1η και 2η Επιλαρχίες), το 2ο Τάγμα του 36ου Συντάγματος Πεζικού, τη ν 3η Δ ιμ ο ι­ρία του 2ου Λόχου του 23ου Τάγματος Μ ηχανικού, το ν 2ο Ο υλαμό τη ς 2ης Ιλης τη ς 703 Επιλαρχίας Κα- τασ τροφ έω ν Αρμάτων και το ν 3ο Ο υλαμό της Ιλης Αναγνώρισης του 33ου Σ υντάγματος Αρμάτων. Αργά το απόγευμα, το απόσπασμα μάχης έφ θασ ε σ τις πα- Κοντινή όψη του ρυφ ές του Ελσντορφ που ε ίχε εκκενω θ ε ί από τ ις πλευρικούγερ μ α ν ικές αρχές. Ολοι ο ι οδ ικο ί ά ξονες προς τη ν Γμηματας τΌυ

,, , _ . Pershing No 38.πολη είχαν α π οκλε ισ τε ί με οδοφ ραγματα , με τη συν­δρομή μερικών αντιαρματικώ ν πυροβόλων. Η κύρια α μυντική δύναμη που υπεράσπιζε το Ελσντορφ ήταν το 959 Σύνταγμα Γρεναδιέρων τη ς 363 Μ εραρχίας Volksgrenadier, με τη συνδρομή μιας μ ικρής δύναμης π ολιτοφυλακής.

Επικεφαλής του αποσπάσματος μάχης Welborn ή­ταν το άρμα Pershing No 38 με την ονομασία «Fireball».Το άρμα σταμάτησε μπροστά σε ένα αυτοσχέδιο οδό­φραγμα από κορμούς. Οι ελλιπώς εκπ α ιδευμένο ι λα ϊ­κο ί γρεναδ ιέρο ι εγκα τέλε ιψ α ν τ ις θ έσ ε ις τους, προ­βάλλοντας ελάχιστη αντίσταση. Το πλήρωμα του «Fireball» προσπάθησε να καταστρέψ ει το οδόφ ραγ­μα, χρησιμοποιώ ντας τον όγκο του άρματος. Χωρίς να

Λ επ το μ έρ ε ια από τη ν περιοχή εισ όδ ου του β λή μ α το ς των 88 m m στο ασπίδιο το υ «F ireball». Υπήρξε η μο ιρα ία βολή που φ όνευσε δύο από τα μ έλ η του π ληρώ ματος.

Η τρ ίτη βολή του Tiger δεν κ α τά φ ερ ε να δια π ερά σ ει τη Θωράκιση του π ύργου και επ οσ τρ ακ ίσ τη κε α φ ήνο ντα ς ένα χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό σημάδι.

το γνωρίζουν οι Αμερικανοί, στην περιοχή είχαν φθά- σει τρ ία Tiger I που ανήκαν στην 301 Επιλαρχία Αρμά­των, η οποία είχε π ροσκολληθεί στην 9η Μ εραρχία Πάντσερ. Τα άρματα ε ισ ήλθαν στην πόλη από τα ανα­τολ ικά και κα τευθύνθ ηκα ν προς τη δυτική έξοδο. Το σκοτάδ ι ε ίχε πλέον πέσει κα ι τα δύο άρματα σταμά­τησαν, ενώ το τρ ίτο προχώρησε, ώστε να διαπιστώσει την πηγή του θορύβου. Μπροστά τους άκουγαν τον θόρυβο από κ ινη τήρες, αλλά μέσα στο σκοτάδι το πλήρωμα του Tiger 201 δεν μπορούσε να δ ιακρ ίνε ι κά­τι. Το «Fireball» συνέχιζε τ ις προσπάθειες κα τεδά φ ι­σης του οδοφράγματος, όταν ξαφνικά ένα αμερ ικαν ι­κό άρμα που βρ ισκόταν πίσω του επλήγη από πυρά πυροβολικού ή από κάποιο φορητό αντιαρματικό ό­πλο. Ξαφνικά, το πλήρωμα του Tiger 201 δ ιέκρ ινε τη σ ιλουέτα του άρματος σε απόσταση μ ικρότερη των 100 μ. Το πλήρωμα του εξαπέλυσε τρ ία βλήματα των 88 mm. Το πρώτο διαπέρασε το ασπίδιο στην περιοχή του συζυγούς πολυβόλου και φόνευσε ακαρια ία τον πυροβολητή δεκανέα Τζον Μ ακγκρόου και τον γ εμ ι­στή στρατιώ τη Φράνσις Ρίγκντον. Το δ εύ τερ ο βλήμα προξένησε ζημ ιές στο χαλινω τήριο στομ ίου του πυ­ροβόλου των 90 mm και το τρ ίτο βλήμα εποστρακί­σ τηκε στην άνω δεξ ιά γωνία του πύργου, έχοντας α- ποκολλήσει το ανοικτό κάλυμμα της θυρ ίδας του αρ­χηγού πληρώματος. Το πλήρωμα του Tiger οπισθοχώ­ρησε βεβιασμένα, αλλά το άρμα κόλλησε σε ερείπ ια και άλλα συντρίμμια, και παρά τ ις προσπάθειες του οδηγού σ τάθηκε αδύνατη η αποκόλλησή του. Το πλή­ρωμα του άρματος το εγκα τέλε ιψ ε. Την επόμενη η ­μέρα, ο ι Αμερ ικανοί συνέλαβαν τον γεμ ιστή του άρ­ματος και ύστερα από την ανάκριση επιβεβαίωσαν ό τ ι το Pershing εξουδ ετερώ θ ηκε από Tiger I.

Το απόσπασμα μάχης Welborn συνέχ ισε τ ις επ ιχει­ρήσεις την επόμενη ημέρα (27 Φ εβρουάριου) με ι­σχυρή αεροπορική υποστήριξη και κα τά φ ερε να δια- σπάσει τ ις γερμ αν ικές γραμμές. Πριν από το μεσημέ­ρι, το 2ο Τάγμα Πεζικού του αποσπάσματος μάχης ξεκ ίνη σ ε τ ις εκκα θ α ρ ισ τικές επ ιχε ιρήσεις μέσα στην πόλη, εξα λε ίφ ο ντα ς και το υς τελ ευ τα ίο υ ς θύλα κες αντίστασης. Δύο χ ιλ ιό μ ετρ α νοτιοανατολ ικά είχε α­ναπ τυχθεί το απόσπασμα μάχης Lovelady, σ τις πό­λε ις Γκ ίζεντορφ και Μ πέρεντορφ.

Αργά το απόγευμα, ο ι Γερμανοί εξαπέλυσαν αντε-

F H 1B H A L I < ; ι ι ιπ ο π . ( : τ 2 , 55*ι t iH O S S IV K ' l l iH T H O » I s .o . !« « ) . 5 - c - i s a a

5 0 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

To Tiger που ε ξο υ δ ετέρ ω σ ε το « Fireball» π ροσπ άθησε να α π ο μ α κρ υ νθεί από τη ν π εριοχή, αλλά μέσ α στο σ κοτά δ ι έπ εσ ε πάνω στα σ υντρίμμ ια μ ιας βομβ αρδισμένης ο ικ ίας. Το πλήρωμα το εγ κ α τέ λ ε ιψ ε και την επ όμενη ημέρ α το Tiger 201 έγ ιν ε α ντικ ε ίμ εν ο επ εξερ γα σ ία ς από Α μερ ικα νούς σ τρ α τιώ τες .

πίθεση με τη ν υποστήριξη τεσσάρων Tiger τη ς 301 Επιλαρχίας Αρμάτων και δύο PzKpfw IV του 33ου Συ­ντάγματος Αρμάτων. Το απόσπασμα μάχης Lovelady Βρισκόταν σε π λεονεκτική θέση για την αναχαίτιση της γερμαν ικής αντεπ ίθεσ ης και έτσ ι το Pershing No 40 τη ς Ε Ιλης της 2ης Επιλαρχίας του 33ου Σ υντάγ­ματος Αρμάτων έλαβε θέση. Ο λοχίας Νικ Μ ασλόνικ ήταν ο αρχηγός πληρώματος του Pershing No 40 και θυμάτα ι: «Οι απώλειες μας ήταν σ ημαντικές και έτσ ι ο δ ιο ικη τή ς τη ς ίλης ρώτησε αν μπορούσαμε να ε ­ξουδετερώ σουμε τα Tiger. Από απόσταση περίπου1.000 μ. εντόπ ισα ένα Tiger δίπλα από μια ο ικ ία σε έ ­ναν δρόμο που οδηγούσε προς την πόλη από τα νο­τιοανατολ ικά . Το άρμα ήταν ελαφρά καλυμμένο και θα ήταν αρκετά δύσκολο για εμάς να το εξου δ ετερ ώ ­σουμε. Ξεκ ινήσαμε κ ινούμενο ι αργά, όταν το Tiger α ­ποφάσισε να αλλάξει θέση, με απ οτέλεσμα να αποκα- λύψ ει το ευάλω το κο ιλ ιακό τμήμα του. Αξιοποιώντας το σύστημα σταθεροποίησης, βάλαμε εν κ ινή σ ει τέσ ­σερα βλήματα. Το πρώτο ήταν ένα Βλήμα υπερυψη­λής τα χύ τη τα ς Τ30Ε16 (HVAP) που έπληξε το άρμα στην κο ιλ ιά (από απόσταση 823 μ.) και το ε ξο υ δ ε τέ ­ρωσε. Το δεύ τερ ο ήταν ένα βλήμα δ ια τρ η τικό θωρά- κισης Τ33 που κατέσ τρεψ ε τη δεξ ιά ερπύστρια. Τα ε ­πόμενα ήταν δύο εκρη κτικά βλήματα. Το πρώτο έ ­πληξε τον πύργο και το δ εύ τερ ο φ όνευσε τα εναπο- μείναντα μέλη του πληρώματος, τα οποία προσπα­θούσαν να διαφύγουν. Μ ετά τη ν εξουδετέρω σ η του Tiger, εντόπ ισα τρ ία άλλα άρματα που εγκα τέλε ιπ α ν το Ελσντορφ και κ ινούνταν σε έναν δρόμο στα δεξ ιά μας. Π ερ ιμέναμε μέχρις όλα να βρεθούν στον δρόμο μας και να μας παρουσιάσουν το ευάλω το οπ ίσθιο τμήμα τους. Αρχικά, έβαλα ενα ντίο ν του τελ ευ τα ίο υ άρματος της φάλαγγας (με Βλήματα δ ια τρη τικά θω- ράκισης Τ33) και στη συνέχεια ακολούθησαν τα προ-

πορευόμενα άρματα. Ηταν σαν να πυροβολούσαμε πάπιες. Μ ετά από τη βολή των δ ια τρητικώ ν Βλημά­των, εξαπολύσαμε από ένα εκρ η κτικό βλήμα ενα ­ντ ίον των πληρωμάτων που εγκα τέλε ιπ α ν τα φλεγό- μενα άρματα».

Σύμφωνα με τη ν αναφορά του Μασλόνικ, το πλή­ρωμα του κα τέσ τρεψ ε και τα τρ ία άρματα, αλλά στην π ραγματικότητα ε ίχε εξουδ ετερώ σ ει μόνο τα δύο, ενώ το τρ ίτο καταστράφ ηκε λίγο αργότερα. Τα δύο PzKpfw IV καταστράφηκαν από απόσταση 1.100 μ., πέ-

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A I 5 1

ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Μ26 PERSHING

ΠΛΗΡΩΜΑ 5

ΜΗΚΟΣ8,64 m με το πυροδόλο εμπρός (6,33 m χωρίς το πυροδόλο)

ΥΨΟΣ 2,77 mΠΛΑΤΟΣ 3,51 mΒΑΡΟΣ ΜΑΧΗΣ 41.892 kgΚΙΝΗΤΗΡΑΣ 1x500 hp στις 2.600 rpm Ford GAF βενζίνηςΜΕΓΙΣΤΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΣΕ ΟΔΟ 48 km/hΜΕΓΙΣΤΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΣΕ ΑΝΩΜΑΛΟ ΕΔΑΦΟΣ

25-32 km/h

ΕΜΒΕΛΕΙΑ ΣΕ ΟΔΟ 160 kmΥΔΑΤΙΝΟ ΚΩΛΥΜΑ 1,22 mΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ 0,44 mΤΑΦΡΟΣ 2,44 mΚΑΘΕΤΟ ΕΜΠΟΔΙΟ 1,17mΚΥΡΙΟΣ ΟΠΛΙΣΜΟΣ 1x90 mm M3 L/53ΑΝΑΧΟΡΗΓΙΑ ΚΥΡΙΟΥ ΟΠΛΙΣΜΟΥ 70 βλήματαΟΡΙΑ ΑΝΥΨΩΣΗΣ +20 ως -10 μοίρες

ΔΕΥΤΕΡΕΥΩΝ ΟΠΛΙΣΜΟΣ2x0,30 in M1919A4 (5.000 φυσίγγια κατανεμημένασε 20 κυτία) + 1x0,50 in Μ2ΗΒ(550 φυσίγγια κατανεμημένα σε πέντε κυτία)

0ΩΡΑΚΙΣΗ

Εμπρόσθιο τμήμα πύργου 102 mm με κλίση 90 μοιρών και 115 mm στο ασπίδιο

Πλευρά πύργου 76 mm με κλίση 82-90 μοιρώνΟπίσθιο τμήμα πύργου 76 mm με κλίση 85-90 μοιρώνΟροφή πύργου 25 mm

Εμπρόσθιο τμήμα σκάφους102 mm με κλίση 44 μοιρών στο άνω τμήμα και 76 mm με κλίση 37 μοιρών στο κάτω τμήμα

Πλευρικό τμήμα σκάφους 76 mm με κλίση 90 μοιρών στο άνω τμήμα και 51 mm με κλίση 90 μοιρών στο κάτω τμήμα

Οπίσθιο τμήμα σκάφους 51 mm με κλίση 80 μοιρώνΑνω τμήμα σκάφους 22 mm

Κάτω τμήμα σκάφους25 mm στο εμπρόσθιο τμήμα και 13 mm στο οπίσθιο τμήμα

To Pershing No 25 υπήρξε το θύμα ενός κυνηγού αρμάτων Nashorn. Το διατρητικό βλήμα πέρασε ανάμεσα από τα πόδια του οδηγού. Η φωτιά που ξέσπασε έφ&ασε στα πυρομαχικά και προκάλεσε σημαντικές ζημιές στον πύργο. Ολόκληρο το πλήρωμα (περιλαμβανομένου και του οδηγού) κατάφερε να το εγκαταλείπει με επιτυχία.

ματος, φ ο νεύοντα ς ακαρ ια ία το ν αρχηγό πληρώμα­τος, λοχία Τοέστερ Κη.

Στις 6 Μ αρτίου, κατά τη δ ιά ρκε ια των μαχών στην Κολωνία, ο ι αμερ ικαν ικές δυνάμεις απώλεσαν το Pershing No 25 της Η Ιλης του 33ου Συντάγματος Αρμάτων. Το άρμα επλήγη από έναν κυνηγό αρμάτων Nashorn της 93ης Επιλαρχίας Βαρέων Κυνηγών Αρμάτων από απόσταση μ ικρότερη των 270 μ. στην περιοχή του Νιλ, πολύ κοντά στις όχθ ες του ποτα­μού Ρήνου. Το δ ια τρ η τικό βλήμα των 88 mm διαπέρα- σε το εμπρόσθιο τμήμα του σκάφους, περνώντας α­νάμεσα από τα πόδια του οδηγού. Το πλήρωμα του Pershing κα τά φ ερε να το εγκα τα λε ίψ ε ι με επ ιτυχία, προτού οι φλόγες φθάσουν στα απ οθηκευμένα Βλή­ματα και καταστρέψ ουν τον πύργο. Το άρμα χαρα­κτηρ ίσ τηκε ως επ ισκευάσιμο και οδ ηγήθηκε στα με­τόπισθεν. Ο μεγάλος χρόνος επ ισκευών και η έ λ λ ε ι­ψη ανταλλακτικώ ν αποτέλεσαν ανασ ταλτικούς πα­ράγοντες και έτσ ι το άρμα κανιΒαλίστηκε γ ια την υ­ποστήριξη των υπόλοιπων Pershing.

Στις 6 Μ αρτίου, το Τ26Ε3 No 26 (Ε Ιλη, 32ο Σύ­νταγμα Αρμάτων) του λοχία Μπομπ Εαρλυ α ντιμ ετώ ­πισε ένα Panther Ausf Α (2η Επιλαρχία του 33ου Συ-

ρα από τ ις σ υ νήθε ις αποστάσεις εμπλοκής των α με­ρικανικώ ν αρμάτω ν στον Β ’ ΠΠ, απ οδεικνύοντας την ανώτερη ισχύ πυρός του Pershing. Τα εναπομείναντα γερμαν ικά άρματα οπισθοχώρησαν προς τα Βόρεια και ανατολικά, κα ι μέχρ ι το τέλο ς τη ς ημέρας η κα τά ­ληψη του Ελσντορφ ε ίχε ολοκληρω θεί. Μέσα σε με­ρ ικές ημέρες, ο ι μηχανικοί του 3ου Τεθωρακισμένου Τάγματος Σ υντήρησης επ ιδιόρθω σαν τ ις ζημ ιές στο Pershing No 38. Το «Fireball» επ έστρεψ ε στην ενεργό δράση στις 7 Μ αρτίου 1945, ενώ η κάννη του πυρο­βόλου α ν τικα τα σ τά θηκε από μια κάννη ενός κατα- σ τροφέα αρμάτω ν Μ36.

Τα Τ26Ε3 τη ς 9ης ΤΘ Μ εραρχίας έλαβαν το Βάπτι- σμα του πυρός στα τέλη Φ εβρουάριου. Την 1η Μ αρτί­ου, το Pershing No 22 τη ς Α Ιλης της 14ης Επιλαρχίας Αρμάτων επλήγη από πυρά πυροβόλων των 150 mm, νοτιοα να τολ ικά του Ντούρεν. Το πρώτο Βλήμα έπλη- ξε το άρμα ανάμεσα στον κ ινη τήρα και στο δεξ ιό οπί­σθιο τμήμα. Το πλήρωμα εξή λθ ε του άρματος γ ια να σβήσει τη φωτιά, ενώ το δεύ τερ ο Βλήμα έπληξε τον πύργο, λ ίγο πίσω από τη θυρ ίδα του αρχηγού πληρώ-

Το πλήρωμα του Pershing No 40 έλαβε άτυπη εκδίκηση, μία ημέρα μετά την καταστροφή του «Fireball», καταστρέφοντας ένα Tiger και δύο PzKpfw IV. Στη φωτογραφία, το πλήρωμα του λοχία Νικ Μασλόνικ (δεύτερος από αριστερά), χαρούμενο μετά την επιτυχημένη δράση.

5 2 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

PanzerKampf wagen V Ausf G (Sd Kfz 171) Panther της 1ης Επιλαρχίας της 116 Μεραρχίας Πάντσερ. Πρόκειται για το πρώτο άρμα του 2ου Ουλαμού της 3ης Ιλης. Φέρει την τυπική τρίχρωμη παραλλαγή ambush που χρησιμοποιήθηκε προς το τέλος του Β' ΠΠ. Πάνω στο βασικό χρώμα red primer έχουν βαψεί λωρίδες ακανόνιστου σχήματος από dark yellow (RAL 7028) και olive green (RAL 6003). Οι μικρές κηλίδες χρώματος dark yellow, olive green και red brown έχουν συμπληρωματικό χαρακτήρα και έχουν βαφεί αντίστοιχα στις περιοχές red primer και olive green και dark yellow ώστε να δίνουν την αίσθηση του παιχνιδίσματος των φύλλων πάνω στο έδαφος (εικονογράφηση: Δημήτρης Χαδούλας).

ντάγματος Αρμάτων τη ς 9ης Μ εραρχίας Πάντσερ) μπροστά στον καθεδρ ικό ναό τη ς Κολωνίας. Το γ ερ ­μανικό άρμα ε ίχ ε μόλις κα τα σ τρέψ ει ένα Μ4 και έ ­σ τρεφ ε τον πύργο του για να α ντιμ ετω π ίσει τη νέα α­πειλή, όταν δ έχθ ηκε το πρώτο από τα συνολικά τρ ία δ ιαδοχ ικά βλήματα Τ33 που το κατέστρεψαν. Το πρώ­το βλήμα έπληξε τη βάση του πύργου και τα υπόλοι­πα διαπέρασαν τη θωράκιση στο δεξ ιό τμήμα του σκάφους. Την ίδ ια ημέρα, το Pershing No 36 κα τέ ­σ τρεψ ε ένα Tiger με δύο βλήματα Τ33, ενώ το No 33 ένα PzKpfw IV στο Μανχάιμ με τρ ία βλήματα Μ82.

Στις 7 Μ αρτίου, τα Pershing συμμετείχαν στην κα­τάληψ η τη ς γέφ υρα ς στο Ρεμάγκεν, σ τον ποταμό Ρή­νο. Οι Γερμανοί δεν είχαν α νατ ινά ξε ι τη γέφ υρα γ ια να μην αποκόψουν την οδό δ ιαφ υγής των σ τρα τευμά ­των που βρ ίσκονταν ακόμα στη δυτική πλευρά του ποταμού. Μ ηχανοκίνητο πεζικό με τη ν υποστήριξη τεσσάρων Τ26Ε3 (27, 28, 35, 39) του ουλαμού του αν- θυπολοχαγού Τζον Γκρίμπαλ (Α Ιλη τη ς 14ης Επιλαρ- χ ίας Αρμάτων) συμμετείχαν σ την επ ιχείρηση φθάνο- ντας σ τις παρυφές τη ς γέφυρας. Οι Γερμανοί πανικό­βλητο ι ανατίναξαν τη γέφυρα, αλλά η κακή π ο ιότητα των εκρηκτικώ ν δεν επ έτρεψ ε τη ν καταστροφή της. Τα Τ26Ε3 παρείχαν πυρά υποστήρ ιξης στο πεζικό και κα τέστρεψ αν έναν σ ιδηροδρομικό συρμό που βρ ι­σκόταν στην άλλη πλευρά του ποταμού.

Στα μέσα Μ αρτίου του 1945 εν τά χ θ η κε σ την υπη­ρεσ ία του 33ου Σ υντάγματος Αρμάτων τη ς 3ης ΤΘ Μ εραρχίας το μοναδικό πρωτότυπο Super Pershing (30103292). To Super Pershing ήταν ένα από τα πρώτα πρωτότυπα του Τ26Ε1 με το νέο μακρύκαννο πυρο­βόλο Τ15Ε1 των 90 mm, το οποίο ε ίχε παρόμοια από­δοση με το KwK 43 των 88 mm του Tiger II. Το πυροβό­λο μπορούσε να δ ια τρήσ ει 220 mm θω ράκισης με κλ ί­ση 30 μοιρών σε απόσταση 914 m χρησιμοποιώ ντας το βλήμα Τ30Ε16 HVAP με πυρήνα από καρβίδ ιο του βολφραμίου. Λίγο μετά την άφ ιξη του άρματος, ο ι τ ε ­χν ικο ί τη ς μονάδας αύξησαν τη θωράκιση του κατά5.000 kg, ώστε να φθάσει στα επίπεδα του Tiger II. Στο

Οπίσθια όψη του Pershing No 22

που υπέστη σοβαρές ζημιές την 1η Μαρτίου

1945 από βλήματα των 150

mm. Διακρίνονται οι ζημιές στο

οπίσθιο τμήμα της ερπύστριας.

Ενα Μ26 Pershing στο πολεμικό μουσείο των Βρυξελών.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1 5 3

ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ PERSHINGΟ κύριος οπλισμός του Τ26Ε3 (Μ26) α-

ποτελείτο από το πυροβόλο M3 των 90 mm με αναχορηγία 70 βλήματα σε βάση Μ67. Κάτω από το δάπεδο υπήρχαν 48 βληματο- θήκες (χωρίς το υδάτινο περίβλημα των Sherman), 12 ήταν στο πλευρικό τμήμα του σκάφους και 10 σε βληματοθήκες αριστερά του πυροβόλου για άμεση χρήση. Το πυρο­βόλο είχε δυνατότητα ανύψωσης από -10 μοίρες ως +20 μοίρες και προσέφερε σημα­ντική βελτίωση σε σχέση με τα πυροβόλα των 75 mm και 76 mm των Sherman. Εξαιτίας του βάρους της κατασκευής, στην αριστε­ρή πλευρά του συγκροτήματος του πυρο­βόλου είχε τοποθετηθεί μια ελατηριωτή διάταξη που τη συνέδεε με την οροφή του πύργου.

Το M3 μπορούσε να βάλλει βλήματα δια- τρητικά θωράκισης Μ82 APCBC/HE-T (Armor Piercing Cap Ballistic Cap: διατρητικό βλήμα­τα κεφαλής βαλλιστικής κεφαλής), διατρη- τικά βλήματα βαλλιστικής κεφαλής-τροχιο- δεικτικά Τ33, βλήματα Τ30Ε16 HVAP (HyperVelocity Armor Piercing: διατρητικά βλήματα υπερυψηλής ταχύτητας) και εκρη­κτικά Μ71. Η αρχική ταχύτητα εξόδου για το βλήμα Μ82 ήταν 808 m/sec (853 m/sec στα τελευταία βελτιωμένα βλήματα), επιτρέπο­ντας τη διάτρηση 120 mm θωράκισης υπό κλίση 30 μοιρών στα 457 m. Βάλλοντας πυ- ρομαχικά HVAP, η διατρητική ικανότητα ε­κτοξευόταν στα 177 mm στα 1.372 m (1.500 yd) και στα 154 mm στα 1.829 m (2.000 yd). To βελτιωμένο Μ82 ήταν ανώτερο από το Τ33

σε διατρητική ικανότητα για θωράκιση υπό κλίση 30 μοιρών. Αντιμετωπίζοντας άρματα με θωράκιση μεγαλύτερης κλίσης, όπως την κεκλιμένη θωράκιση του Panther στο εμπρό­σθιο τμήμα σκάφους με κλίση 55 μοιρών, το Μ82 ήταν αδύνατο να τη διατρήσει, ενώ το Τ33 ήταν αποτελεσματικό μέχρι απόσταση1.000 m.

Ο δευτερεύων οπλισμός αποτελείτο από ένα πολυβόλο Μ1919Α4 των 0,30 in στη δεξιά πλευρά του σκάφους, ένα παρόμοιο συζυγές στην αριστερή πλευρά του πύργου και ένα αντιαεροπορικό πολυβόλο Μ2ΗΒ των 0,50 in. Μέσα στο άρμα μεταφέρονταν5.000 φυσίγγια για τα πολυβόλα των 0,30 in και 550 φυσίγγια για το 0,50 in. Επίσης μετα­φέρονταν 12 χειροβομβίδες και πέντε υπο- πολυβόλα 0,45 in με 900 φυσίγγια. Ο πύργος πραγματοποιούσε μια πλήρη περιστροφή σε 24 δευτερόλεπτα, χρησιμοποιώντας υ­δραυλικό σύστημα.

Για την προώθηση του Μ26 χρησιμοποι- ήθηκε ο υγρόψυκτος οκτακύλινδρος βενζι­νοκινητήρας Ford GAF, ο οποίος απέδιδε 500 hp στις 2.600 rpm με χωρητικότητα 18 It. Το Pershing διέθετε εξαρχής μικρά περιθώ­ρια ισχύος, διότι χρησιμοποιούσε τον ίδιο κινητήρα με το ελαφρύτερο Μ4Α3. Μετέφε­ρε 832 It που επαρκούσαν για αυτονομία 161 km σε οδό. Το κιβώτιο μετάδοσης της κίνη­σης διέθετε τρεις σχέσεις για την εμπρό­σθια πορεία και μία για την όπισθεν. Το σύ­στημα ανάρτησης αποτελείτο από ράβδους στρέψης. Το σύστημα κίνησης σε κάθε

πλευρά διέθετε έξι διπλούς εδαφικούς τρο­χούς, τον εμπρόσθιο ρυθμιστικό τροχό, τον οπίσθιο κινητήριο τροχό και πέντε τροχούς υποστήριξης της ερπύστριας. Ο πύργος διέ­θετε χαρακτηριστικό εξόγκωμα στο οπίσθιο τμήμα για να αντισταθμίσει το μεγάλο μή­κος της κάννης του πυροβόλου των 90 mm.

Το πλήρωμα του άρματος ήταν πεντα­μελές και αποτελείτο από τον οδηγό, συνο- δηγό/πολυβολητή, γεμιστή, πυροβολητή και αρχηγό πληρώματος. Στο εμπρόσθιο τμήμα του σκάφους, στην αριστερή πλευρά, βρι­σκόταν ο οδηγός και στη δεξιά ο συνοδη- γός. Διέθεταν μια θυρίδα εισόδου στο άνω τμήμα. Ο γεμιστής βρισκόταν στην αριστε­ρή πλευρά του πύργου και ήταν υπεύθυνος για την τροφοδοσία του πυροβόλου και του συζυγούς πολυβόλου. Δ ιέθετε μια μικρή θυ­ρίδα στην οροφή του πύργου. Στη δεξιά πλευρά του πύργου ήταν ο πυροβολητής που διέθετε περισκοπικό σκοπευτικό Μ10 στην οροφή του πύργου και τηλεσκοπικό σκοπευτικό σύστημα M71C (μεγέθυνση χ5 και πεδίο θέας 13 μοιρών) δεξιά του πυρο­βόλου. Ο αρχηγός πληρώματος βρισκόταν πίσω και ελαφρά πιο πάνω από τον πυροβο­λητή. Χειριζόταν το σύστημα επικοινωνιών SCR-508 (θεωρητική εμβέλεια 32 km, πρα­κτική 10-13 km) και το αντιαεροπορικό πολυ­βόλο των 0,50 in. Το πολυβόλο ήταν τοποθε­τημένο ανάμεσα στις θυρίδες του αρχηγού και του γεμιστή. Η θυρίδα του αρχηγού πλη­ρώματος ήταν μη περιστρεφόμενη και διέ­θετε έξι περισκόπια παρατήρησης.

ασπίδιο π ροστέθηκε μια πλάκα θωράκισης 80 mm από ένα Panther και στο σκάφος επιπλέον φύλλα θωράκισης πάχους 40 mm. To Super Pershing χρησ ιμοποιήθηκε μια φορά επιχειρησιακά, στις 4 Απριλίου 1945, στην περ ιο­χή του ποταμού Βέσερ, όταν κατέστρεψ ε ένα γερμαν ι­κό άρμα από απόσταση 1.372 μ., μάλλον Tiger ή Panther.

Στα τέλη Μ αρτίου 1945 έφθασαν στο ευρωπαϊκό θέα τρ ο επιχειρήσεων μέσω Αμβέρσας άλλα 40 Τ26Ε3. Τα 22 δ ια τέθηκαν στη 2η ΤΘ Μ εραρχία τη ς 9ης Στρα­τ ιάς και τα υπόλοιπα στην 5η ΤΘ Μ εραρχία της 1ης Στρατιάς. Τον Απρίλιο του 1945 παραδόθηκαν 30 άρμα­τα στην 11η ΤΘ Μ εραρχία της 3ης Σ τρατιάς του στρα­τηγού Πάττον. Μ έχρι το τέλος του πολέμου, στην Ευ­ρώπη είχαν φθάσ ει 310 Τ26Ε3 από τα οποία τα 200 ε ί­χαν δ ια τεθ ε ί σε μονάδες. To Pershing απέδειξε ό τ ι ήταν ισάξιο των Tiger και Panther, αλλά αναπτύχθηκε στο τ έ ­λος της σύγκρουσης και σε μ ικρούς αριθμούς.

Μια αναφορά σημείωνε: «Τα αποτελέσματα της α­ποστολής «Zebra» δεν μπορούν να αξιολογηθούν, δ ιό ­τ ι σε αυτό το στάδιο του πολέμου τα γερμανικά τεθ ω ­ρακισμένα αποτέλεσαν αντίπαλο μικρής αξίας, ενώ η λήξη του πολέμου δεν επέτρεψ ε στις μονάδες να απο­κτήσουν μεγαλύτερη εμπειρία». Κατά τη δ ιάρκεια της αξιολόγησης, τα δύο κύρια μειονεκτήματα υπήρξαν η μικρή εμβ έλε ια και η έλλειψ η ευελ ιξ ίας . Αλλο πρόβλη­μα ήταν το μικρό μέγεθος των θυρίδω ν στο σκάφος. Στη δ ιάρκεια της παραγωγής εφαρμόστηκαν α ρκετές βελτιώ σεις, χωρίς όμως τα προβλήματα να εξαλει- φθούν πλήρως. Ε23

Ο Νικ Μασλόνικ (δεξιά)

φωτογραφίζεται με υπερηφάνεια

μπροστά από το κατεστραμμένο

Tiger. Ακριβώς αριστερά από το

πρόσωπό του, διακρίνεται η οπή

από το βλήμα HVAP. Δίπλα του ο

Σλιμ Πράις, ειδικός στο πυροβόλο των

90 mm από το Κέντρο Δοκιμών

του Αμπερντήν. Ο Πράις ανέλαβε την

εκπαίδευση των πυροβολητών και

γεμιστών στις ιδιομορφίες του

πυροβόλου των 90 mm. Συνήθης πρακτική του

Πράις, ώστε να αποδεικνύει την

ακρίβεια του πυροβόλου των 90

mm, ήταν η καταστροφή

γερμανικών κρανών από απόσταση

μεγαλύτερη των 550 m.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Steven J. Zaloga: US TANK BATTLES IN GERMANY 1944-45, Armor at War No 7046, Concord Publications, Hong Kong, 2002.(2) Willi Weiss: PERSHING VERSUS TIGER AT ELSDORF, After the Battle No 153, Lincolnshire, 2011.(3) R.P. Hunnicutt: PERSHING-A HISTORY OF THE MEDIUM TANK T20 SERIES, Feist Publications, California, 1971.(4) David Doyle: M26 PERSHING WALK AROUND, Walk around color series No 5706, Squadron/Signal Publications, Carrollton, 2008.(5) Steven Zaloga, Tony Bryan, Jim Laurier: M26/M46 PERSHING TANK 1943-1953, New Vanguard No 35, Osprey Publishing, Oxford, 2000.(6) David Doyle: LATE WAR US TANKS, AF Visual No 18, Letterman Publications, Moscow Mills, 2005.

5 4 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

Η ιστορία θυμάιαι ιη νίκη ίου Ουέλιννκιον καιά ίου Ναποϋέοντα οιο ΒατερΠώ, αΠΠά έχει Εεχάοει ιον ρόλο ίου οιραιάρχη Ραντέιοκυ one μάχες που οθηγηοαν οιπν παραίιηση ίου Ναπολέονια και οιην πρώτη ίου εξορία ίο 1814. ί)ς αρχηγός ίου Γενικού Επιτελείου ίου Συμμαχικού Συναοπιομού ίου 1813-1814, ο Αυστριακός οιρατηνός κόμης Ιωάννης Ιωσήφ Ραντέιοκυ επηρέασε αποφασιστικά τις εκστρατείες του 1813-1814 καιά ίου ΝαποΠέονια, επινοώντας τη στρατηγική η οποία σε

0ιά(,ιημα ηίνων μπνών οδ|ίνπσε στην ήττα ίου Κοροικανού οιραιηλάιη. Δεν έληξε όμως η I λαμπρή στραιιωτική οιαϋιοΟρομία ίου Ρανιέισκυ

1 I μετά το πέρας ίων Ναπολεόντειων Πολέμων. ΤοI I 1831 διορίστηκε αρχιστράιηγος ίου ΔυσιριακούΣτρατού ιης Ιταλίας. Το 1848 νίκησε ιον οιραιό ιου

I Βασιλείου ιης Σαρδηνίας - Πεδεμοντίου και__ υποχρέωσε ιον βασιλιά Κάρολο Αλβέρτο να

I δεχθεί ανακωχή. Επειτα από ένα οκιάμηνο ο 1 βασιλιάς κατήγγειλε ιην ανακωχή (1849) και I επανέλαβε την επίθεση, αλλά ηιιήθηκε και πάλι1 από ιον Ρανιέτοκυ, ο οποίος έισι αποκαιέσιηοε την

αυστριακή κυριαρχία στη βόρεια Ιταλία.

5 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η μαχη της Νοβαρα. Ο Ραντέτσκυ έφιππος στο λευκό άλογο, περιστοιχισμένος απο το επιτελείο του.

Ο κόμης Ιωάννης Ιωσήφ Βεντσέλαος Ραντέτσκυ φον Ράντετς υπήρξε περίφημος Αυστριακός στρατάρχης. Γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1766 στον πύργο Τρέμπνιτς στη Βοημία και ήταν γιος του κόμη Πέτρου Ευσέβιου Ραντέτσκυ και της Μαρίας Βενάντιας, κό-

μησσας φον Λαζάου, η οποία πέθανε κατά τον τοκετό. Το 1776 πέθανε και ο πατέρας του και ο Ραντέτσκυ πήγε να ζήσει με τον παππού του στην Πράγα. Το 1781 εισήλθε στο Κολέγιο Νο- μπίλιουμ στο Μπρυν, το οποίο συγχωνεύθηκε αργότερα με τη Θηρεσιανή Στρατιωτική Ακαδημία στη Βιέννη. Το 1784 κατε- τάγη σε ηλικία 18 ετών στον Αυστριακό Στρατό με τον βαθμό του δοκίμου αξιωματικού και είχε μια λαμπρή στρατιωτική σταδιοδρομία ανεβαίνοντας όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας, ενώ κατά τα έτη 1788-91 έλαβε μέρος στον πόλεμο της Αυ­στρίας κατά της Τουρκίας.

Ο Ραντέτσκυ μετείχε σε όλους τους γαλλικούς Επαναστα­τικούς και Ναπολεόντειους Πολέμους από το 1792 ως το 1815. Το 1792 πολέμησε στο μέτωπο του Ρήνου και το 1796 μετατέ­θηκε στο ιταλικό μέτωπο. Το 1798 παντρεύτηκε την κόμησσα Φραντσέσκα Ρομάνα Γκράφεμπουργκ. Το 1799 ο Ραντέτσκυ διακρίθηκε πολεμώντας στην Ιταλία στις μάχες της Τρεμπία και του Νόβι, αλλά το 1800 γνώρισε τις ήττες του Αυστριακού Στρατού στο Μαρένγκο από τον Ναπολέοντα και στο Χοχενλί- ντεν από τον Μορώ. Κατά τα έτη 1801-1805 υπηρέτησε στη φρουρά του Οντενμπουργκ και το 1805 προήχθη σε υποστρά­τηγο. Το 1806-1809 διοίκησε μια ταξιαρχία στη Βιέννη.

Την περίοδο 1809-1817 υπηρέτησε ως αρχηγός του επιτε­λείου του Αυστριακού Στρατού, ενισχύοντας τη στρατιωτική οργάνωση της Αυστρίας. Κατά τους πολέμους της απελευθέ­ρωσης της Ευρώπης από τους Γάλλους (1813-1815) ο Ραντέ­τσκυ έγινε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου του Συμμαχικού Συνασπισμού υπό την ανώτατη διοίκηση του Αυστριακού πρί­γκιπα Καρόλου Σβάρτσενμπουργκ και διακρίθηκε, επηρεάζο­ντας αποφασιστικά τις εκστρατείες του 1813-1814 κατά του Ναπολέοντα, καθώς σχεδίασε ο ίδιος τη στρατηγική η οποία οδήγησε στην ήττα του μεγάλου Κορσικανού. Συνέβαλε ακό­μη τα μέγιστα στις νίκες των Συμμάχων στο Κούλμ και στη Λει­ψία, το 1813, όπου έλαβε μέρος.

Κατά την περίοδο 1816-18 υπηρέτησε ως διοικητής μεραρ­χίας στο Οντενμπουργκ, ενώ τα έτη 1818-1829 διοίκησε μια με­ραρχία στη Βούδα. Κατά τα έτη 1829-1831 υπηρέτησε ως διοι­κητής του φρουρίου του Ολμουτς.

Το 1831 ανέλαβε την αρχιστρατηγία του Αυστριακού Στρα­τού στην Ιταλία (Λομβαρδία - Βενετία) και μετά δύο έτη προή­χθη σε στρατάρχη. Από τη θέση αυτή, όταν το 1848 ξέσπασαν επαναστατικά κινήματα κατά των Αυστριακών, ανέλαβε την καταστολή τους. Τότε, για μια ακόμη φορά, ανέδειξε τη στρα­τιωτική του ιδιοφυία και κέρδισε τη δόξα, διότι κατέστειλε γρήγορα την επανάσταση των Ιταλών στη Λομβαρδία (Μιλάνο) και νίκησε, κατά κράτος, αν και με πολύ υποδεέστερες δυνά­μεις, σε δύο εκστρατείες, το 1848 και το 1849, τον βασιλιά του Πεδεμοντίου - Σαρδηνίας, Κάρολο Αλβέρτο. Ο Ραντέτσκυ κα-

ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ UTOPIA I 5 7

Πορτραίτο του Ραντέτσκυ, από τον Γιόζεφ Κρίχουμπερ (Josef Kriehuber), 1849.

τήγαγε στις δύο αυτές εκστρατείες δύο αποφασιστικές νίκες κατά του Καρόλου Αλβέρτου, στην Κουστότσα (Kustoza) και στη Νοβάρα (Novara) αντίστοιχα.

Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ 1048 ΚΑΙ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΟΥΣΤΟΤΣΑ

Οταν τον Μάρτιο του 1848 ξέσπασαν εθνικιστικές επαναστάσεις από τους Ιτα­λούς κατά της Αυστρίας στις περιοχές της Λομβαρδίας (Μιλάνου) και της Βενε ­τίας στη βόρεια Ιταλία, ο στρατάρχης Ρα­ντέτσκυ είχε μόνον 15.000 άνδρες στο Μιλάνο και 40.000 σε ολόκληρη τη Λομ­βαρδία. Η επανάσταση ξεκίνησε στις 19 Μαρτίου με ανέγερση οδοφραγμάτων,

Η κόρη του Ραντέτσκυ, Φρίτζι, κόμησσα Φρεντερίκε φον Βενκχάιμ.

γεγονός που είχε ως συνέπεια να αποκο- πεί και να απομονωθεί μέρος του στρα­τού του από τις υπόλοιπες αυστριακές δυνάμεις. Ο Ραντέτσκυ κατείχε ακόμη, στις 19 Μαρτίου, την ακρόπολη του Μιλά­νου, αλλά από τις 20 του μηνός η θέση του χειροτέρευσε διότι οι άνδρες του άρ­χισαν να έχουν ελλείψεις σε τρόφιμα και πολεμοφόδια.

Μετά τις 20 Μαρτίου, ο Ραντέτσκυ άρ­χισε να λαμβάνει αναφορές για τις ήττες των φρουρών του σε Κόμο, Μπέργκαμο, Κρεμόνα και Μπρέσια. Ελάμβανε επιπλέ­ον πληροφορίες ότι 10.000 οπλισμένοι χω­ρικοί έφθαναν στη Λομβαρδία από την Ελβετία διασχίζοντας το Καντόνι του Τίκι- νου. Τη νύκτα της 21ης προς την 22α Μαρ­τίου, ο στρατάρχης πήρε την απόφαση να

Οι στρατιωτικοί συνάδελφοι του Ραντέτσκυ, στη διάρκεια των Επαναστατικών και Ναπολεόντειων Πολέμων: ο στρατάρχης Βύρμσερ, ο στρατηγός Μελάς. ο στρατηγός Χίλερ και ο στρατηγός Ζαχ (από αριστερά προς τα δεξιά).

εγκαταλείψει την πόλη του Μιλάνου. Ο βασιλιάς του Πεδεμοντίου, Κάρολος Αλβέρτος, κύρηξε τον πόλεμο στην Αυ­στρία στις 23 Μαρτίου, ώστε να βοηθήσει τους Ιταλούς επαναστάτες, και έφθασε με τον στρατό του στο Μιλάνο στις 25 και26 Μαρτίου, δύο ημέρες μετά την αποχώ­ρηση του Ραντέτσκυ από την πόλη.

Εν τω μεταξύ, η πόλη της Βενετίας πέρασε στα χέρια των επαναστατών χω­ρίς να πέσει ούτε ένας πυροβολισμός για την υπεράσπισή της: δεν ζητήθηκε καν η βοήθεια από το 2ο Σώμα Στρατού του στρατηγού ντ’ Ασπρε, που βρισκόταν στην περιοχή της Βενετίας. Ο διοικητής της φρουράς της πόλης, κόμης Ζίχυ, πα­ρέδωσε χωρίς αντίσταση την πόλη και αρ­γότερα πέρασε από στρατοδικείο για την ενέργειά του αυτή.

Η απώλεια του Μιλάνου και της Βενε­τίας άφησε τεράστιες ποσότητες εφο­δίων, πυρομαχικών, όπλων, χρημάτων και προμηθειών στα χέρια των Ιταλών επανα­στατών και εξέθεσε τον Ραντέτσκυ στη Βιέννη. Διερωτώντο πολλοί μήπως ο στρατάρχης είχε πλέον χάσει την ηκμάδα του στην ηλικία των 82 ετών. Μήπως ήταν ένας ακόμη αποτυχημένος Αυστριακός στρατηγός;

Η επαύριον της μάχης της Λειψίας το 1813, με τον Πρώσο στρατάρχη Μπλύχερ, τον Αλέξανδρο Α’ της Ρωσίας, τον Φραγκίσκο Α’ της Αυστρίας, τον Φρειδερίκο Γουλιέλμο Γ της Πρωσίας και τον Σβάρτσενμπουργκ. Ο Ραντέτσκυ συνέβαλε τα μέγιστα στη νίκη των Συμμάχων.

5 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Ραντέτσκυ ωστόσο γρήγορα διέ- ψευσε τις αμφιβολίες αυτές. Αντιλήφθη- κε ότι, με μια φρουρά 15.000 ανδρών, δεν θα μπορούσε να κρατήσει υπό τον έλεγχό του έναν εχθρικό πληθυσμό 170.000, καθ’ ον χρόνο μάλιστα ελάμβανε δυσάρεστες ειδήσεις από τις επαρχιακές φρουρές και τα σύνορα του Πεδεμοντίου. Ετσι, πριν φθάσει ο βασιλιάς Κάρολος Αλβέρτος, ο Ραντέτσκυ έλαβε την ψύχραιμη απόφαση να μη βομβαρδίσει την πόλη, αλλά να δια­τάξει τον στρατό του να υποχωρήσει με πειθαρχημένο τρόπο. Δεν υπήρχε ίσως προηγούμενο στη στρατιωτική ιστορία για έναν στρατιωτικό αρχηγό που δεν είχε ποτέ ηττηθεί σε μάχη εκ του συστάδην, να προβεί σε μια τέτοια ενέργεια. Ο Ρα­ντέτσκυ ωστόσο είχε το σχέδιό του: θα υ­ποχωρούσε μέχρι να λάβει ενισχύσεις από το εσωτερικό της Αυστρίας και μετά θα επιχειρούσε αντεπίθεση και θα συνέ- τριβε τους Ιταλούς μια για πάντα.

Ετσι, σχεδίασε να χρησιμοποιήσει ως βάση της αντεπίθεσής του το μεγάλο Τε­τράπλευρο Σύμπλεγμα Οχυρών στο κέ­ντρο των Λομβαρδίας - Βενετίας, αποτε- λούμενο από τα φρούρια των Βερόνας, Μάντουας, Λενιάνο και Πεσκιέρα. 0α χρησιμοποιούσε τη Βερόνα και όχι το Μι­λάνο ως άξονα του σχεδίου και των επιχει- ρήσεών του. Οπως έγραφε στις 22 Μαρτί­ου στον Φίκελμοντ (ο οποίος είχε γίνει υ­πουργός Εξωτερικών της Αυστρίας μετά την επανάσταση του 1848 στη Βιέννη και στη συνέχεια πρωθυπουργός): «Η απόφα­σή μου να υποχωρήσω είναι η πιο τρομα­κτική της ζωής μου αλλά δεν μπορώ να κρατήσω περισσότερο το Μιλάνο». Και την επόμενη ημέρα ανέφερε από το Με- λενιάνο: «Η υποχώρησή μου υπήρξε από­λυτα επιτυχής. Είναι μια από αυτές τις λυ­πηρές, αλλά αριστοτεχνικές επιχειρήσεις στην τέχνη του πολέμου». Η υπόλοιπη εκ­στρατεία του θα είχε πολλές ακόμη επιτυ­χίες. Ο στρατάρχης θα έδειχνε στη Βιέν­νη και σε ολόκληρη την Ευρώπη την πραγματική αξία του.

Ο Ραντέτσκυ και ο στρατός του εγκα-

τέλειψαν το Μιλάνο φορώ· ντας μόνο τις στολές τους. Οι οικογένειες των αξιωματικών και των α- ξιωματούχων κατάφε- ραν να σώσουν μερικά από τα υπάρχοντά τους. Ο ίδιος ο Ραντέ­τσκυ είχε τέσσερα α­σημένια νομίσματα στην τσέπη του, ενώ έ­νας δραγώνος δεκανέας κατόρθωσε να σώσει τα πα­ράσημά του. Τα πυρομαχικά ε- γκαταλείφθηκαν γιατί ήταν σημα­ντικότερο να περισωθούν τα χρήματα για τον στρατό.

Ο Ραντέτσκυ δεν συνάντησε σοβαρή αντίσταση παρά μόνον στο Μελενιάνο, ό­που το τοπικό συμβούλιο της πόλης τού ζήτησε να καταθέσει τα όπλα και αιχμα­λώτισε και φυλάκισε στο τοπικό κάστρο τον συνταγματάρχη που τους έστειλε για να διαπραγματευθεί. Ο Ραντέτσκυ βομ­βάρδισε την πόλη και το φρούριο και α­πελευθέρωσε τον αξιωματικό του, ενώ στη συνέχεια δεν αντιμετώπισε άλλη α­ντίσταση.

Οταν έφθασε στο Λόντι, πληροφορή- θηκε την πτώση της Βενετίας στα χέρια των επαναστατών. Η πληροφορία αυτή ή­ταν πλήγμα για τον στρατάρχη, αλλά η φήμη για την πτώση της Μάντουας απο­δείχθηκε ψευδής. Η πόλη αυτή σώθηκε χάρη στον ικανό και επινοητικό στρατηγό ρίτερ φον Γκορτσκόφσκι, ο οποίος έλαβε εγκαίρως ενισχύσεις από τον Ραντέτσκυ. Ο γηραιός στρατάρχης είχε περάσει δέκα ημέρες φορώντας την ίδια στολή και δέ­κα ώρες την ημέρα στη σέλλα του αλό­γου του. Είχε δεχθεί όλες τις δυσάρε­στες ειδήσεις, αλλά είχε εκτελέσει ψύ­χραιμα μια αριστουργηματική υποχώρη­ση του στρατού του.

Οταν το 2ο Σώμα Στρατού με τις15.000 άνδρες του ενώθηκε με τη δική του δύναμη, ο Ραντέτσκυ διέθετε πλέον 50.000 άνδρες και 136 πυ­ροβόλα. Χρειαζόταν 12.000 άνδρες για να προασπίσει τα σημεία διάβασης στον ποταμό Μίντσιο και ακό­μη 12.000 άνδρες για να επανδρώσει τις φρουρές των οχυρών του Τετράπλευρου Συ­μπλέγματος. Συγκρότη­σε ακόμη ένα σώμα 5.000 ανδρών που το έστειλε στο Παστρένγκο για να δια­σφαλίσει τις επικοινωνίες του με το Τυρόλο, με συνέπεια

Ο Ραντέτσκυ σε νεαρή ηλικία, το 1801.

να έχει απομείνει μόνο με μια κινητή δύναμη εκστρατείας 20.000 ανδρών. Χρειαζόταν έτσι επειγόντως ενι­σχύσεις από την Αυ­στρία. Ολες οι προμή­

θειες, τα όπλα και τα πυρομαχικά έπρεπε να

φθάσουν από το εσωτε­ρικό της Αυστρίας, αλλά οι

γραμμές επικοινωνίας ήταν δύσκολες και οι πολιτικές συν­

θήκες στη Βιέννη ήταν ασταθείς. Ο στρα­τός του έφθασε στο Τετράπλευρο Σύ­μπλεγμα ύστερα από πορεία δέκα ημε­ρών, υπό κακές καιρικές συνθήκες, κακο­ντυμένος και σχεδόν χωρίς μπότες.

Ο Κάρολος Αλβέρτος, από την άλλη πλευρά, ο οποίος αναμενόταν από μέρα σε μέρα, διέθετε έναν στρατό μεταξύ90.000 και 100.000 ανδρών. Ο κύριος ό­γκος του στρατού του, ο οποίος κατευ- θυνόταν προς τον Μίντσιο, αποτελείτο από 50.000 Πεδεμόντιους και επιπλέον15.000-18.000 άνδρες από το Παπικό Κρά­τος υπό τον στρατηγό Ντουράντο στη Βενετία. Οι υπόλοιποι σύμμαχοι των Πε- δεμοντίων (από την Τοσκάνη, τα μικρότε­ρα δουκάτα και εθελοντές από τη Λομ­βαρδία) ανέρχονταν σε 10.000-12.000 άν­δρες, ενώ 15.000 Ναπολιτάνοι κατευθύ- νονταν προς το Τετράπλευρο Σύμπλεγμα Οχυρών προερχόμενοι από τον νότο.

Ετσι, ο Ραντέτσκυ είχε να αντιμετωπί­σει 70.000 έως 80.000 άνδρες, ενισχυμέ- νους επιπλέον από 18.000 άνδρες περί­που από τη Βενετία. Ηταν επομένως ανα­γκασμένος να ακολουθήσει αμυντική τα­κτική, δεδομένου ότι διέθετε μόνον20.000 άνδρες εκστρατείας. Δεν μπορού­σε να αντιμετωπίσει τους εχθρούς στον Μίντσιο, αλλά ήταν περιορισμένος στην περιοχή γύρω από τη Βερόνα, η οποία ω­

στόσο ήταν ένα σχετικά μικρόκαι απαρχαιωμένο οχυρό.

Από τα λοιπά οχυρά του Τετράπλευρου Συ­

μπλέγματος, το Λενιά- νο ήταν το μικρότερο αλλά το καλύτερα εξο­πλισμένο. Η Μάντουα θεωρείτο ισχυρό φρούριο και επιπλέον διοικείτο από τον ικα-

Η σύζυγος του Ραντέτσκυ, Φάνυ, κόμησσα

Φραντσέσκα Ρομάνα Γκράψεμπουργκ.

Ο πύργος Τρέμπνιτς, όπου γεννή&ηκε ο Ραντέτσκυ.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 5 9

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Παρ

ασκε

υή

Ευγε

νικο

ύ/ΓΝ

ΩΜ

ΩΝ

Εκδο

τική

2012

Ε Λ Β Ε Τ ΙΑ Τ Υ Ρ Ο Λ Ο

V ι χ ι___ _ Νούγκετ

» Παλμανουόβα• Κονεγκλιάνο

ΡαντέτσκυΒ Ε Ν Ε Τ ΙΑ

Βιτσέντζα, ^ ·

• ΓΤςδοβα

Μιλάνο ·ΤεργέστηΚάρολος Αλβέρτος Λ Ο Μ Β Α Ρ Δ ΙΑ

• Μελενιάνο

Λενιάνο

MavEoueΟ Ν Τ ΙΟ

ΑΔ Ρ ΙΑ ΤΙΚΗ Θ Α Λ Α Σ Σ ΑΝτουράνχο

] Αυστριακοί

Οι κινήσεις του Ραντέτσκυ στη βόρεια Ιταλία το 1848.

j Πεδεμόντιοι

νό στρατηγό ρίτερ φον Γκορτσκόφσκι. Ο στρατηγός αυτός έγινε αργότερα διάση­μος για την απάντησή του σε σπασμένα ι­ταλικά σε μια επιτροπή εθνικιστών πολι­τών, που του ζήτησαν να απομακρύνει ένα πυροβόλο του που απειλούσε την πό­λη τους: «Πολίτες της Μάντουας καλοί, Γκορτσκόφσκι καλός. Πολίτες της Μά­ντουας κακοί, Γκορτσκόφσκι μπουμ μπουμ»!

Η Πεσκιέρα ήταν μικρό και τελείως παραμελημένο οχυρό και βρισκόταν σε δυσμενή γεωγραφική θέση, στην έξοδο του Μίντσιο από τη λίμνη Γκάρντα.

Στις 7 Απριλίου, η εμπροσθοφυλακή του Καρόλου Αλβέρτου έφθασε στον Μί- ντσιο και ο Ραντέτσκυ υποχώρησε προς τη Βερόνα. Ο Κάρολος Αλβέρτος έλαβε θέση απέναντι στον Ραντέτσκυ στα υψώ­ματα γύρω από τις Σόνα και Σομακαμπά- νια. Προσπάθησε να καταλάβει τη Μά- ντουα αλλά απέτυχε και μόνον στις 2 Ιου­νίου κατάφερε να καταλάβει την Πεσκιέ­ρα. Ωστόσο κατόρθωσε, ύστερα από μάχη τριών ημερών, να απωθήσει τους Αυ­στριακούς από το Παστρένγκο και το Ρί- βολι, όπου αυτοί υπερασπίζονταν τις γραμμές επικοινωνίας με το Τυρόλο. Εν τω μεταξύ, ο Ραντέτσκυ έλαβε ενισχύσεις και ισχυροποίησε τις οχυρώσεις της Βε-

ρόνας. Διαθέτοντας μερικές εκατοντά­δες πυροβόλα, τα τοποθέτησε στους προμαχώνες τόσο για να υπερασπιστεί το οχυρό όσο και για να καταστείλει τυχόν ε ­ξέγερση μέσα στην πόλη.

Στις 6 Μαΐου ο Κάρολος Αλβέρτος ε ­πικεφαλής ολόκληρου του στρατού των Πεδεμοντίων κινήθηκε προς τη Βερόνα. Οι οπαδοί του μέσα στην πόλη είχαν υπο- σχεθεί να αρχίσουν μια εξέγερση και έτσι έτρεφε μεγάλες ελπίδες για νίκη. Η μάχη άρχισε νωρίς το πρωί. Οι Πεδεμόντιοι ε­πιτέθηκαν με ορμή, κατευθύνοντας την κύρια έφοδό τους εναντίον της Κροτσε- μπιάνκας και της Σάντα Λουτσίας. Στη Σάντα Λουτσία, τρία αυστριακά τάγματα αντιμετώπισαν τρεις πεδεμόντιες με­ραρχίες επί τρεις ώρες πριν υποχωρή­σουν, αλλά ο Ραντέτσκυ δεν κατέθεσε τα όπλα και αφού εξασφάλισε εφεδρείες, α- νακατέλαβε τη Σάντα Λουτσία και οργά­νωσε μια αντεπίθεση που ανάγκασε τον εχθρό να οπισθοχωρήσει. Ο Κάρολος Αλβέρτος, ύστερα από ένα σκληρό αγώ­να, υποχώρησε.

Για τους Αυστριακούς η μάχη της Σά­ντα Λουτσίας ήταν κρίσιμη. Η νίκη του Ρα­ντέτσκυ ήταν το σημείο καμπής της εκ­στρατείας του 1848. Ο Αυστριακός Στρα­τός ήταν πολύ υποδεέστερος του αντιπά­

λου και η νίκη του αυτή ενίσχυσε την αυ­τοπεποίθησή του. Ακόμη και ο Φραγκί­σκος Ιωσήφ (μετέπειτα αυτοκράτορας) παρακολούθησε με ικανοποίηση από κο­ντά την αυστριακή νίκη.

Στη συνέχεια η τύχη του Ραντέτσκυ άλλαξε προς το καλύτερο. Μια εβδομάδα μετά τη μάχη, έφθασε στη Βερόνα ο Χες, τον οποίο είχε ζητήσει από τη Βιέννη, και έγινε επιτελάρχης του. Δύο εβδομάδες αργότερα, έφθασε το πρώτο εφεδρικό σώμα από την Αυστρία μεταφέροντας τρόφιμα και προμήθειες. Οταν ξέσπασε η επανάσταση στο Μιλάνο, ο Ραντέτσκυ εί­χε στείλει τον λοχαγό Χούυν, από το επι­τελείο του στη Βερόνα, στην Αυστρία για να του φέρει ενισχύσεις. Στο Γκρατς, ο κόμης Νούγκεντ οργάνωσε ένα εφεδρικό σώμα στην περιοχή του Ιζόντζο και μέχρι τα μέσα Απριλίου είχε συγκεντρώσει περί­που 15.000 άνδρες. Ωστόσο, μεταξύ αυ­τού και του Ραντέτσκυ παρεμβάλλονταν οι παπικές δυνάμεις του Ντουράντο.

Ο Νούγκεντ με το Εφεδρικό Σώμα ξε­κίνησε την πορεία του στις 17 Απριλίου υπό καλές καιρικές συνθήκες και στις αρ­χές Μαΐου συνάντησε τον στρατό του Ντουράντο στο Κονεγκλιάνο. Αλλά τότε ασθένησε και αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό κόμη Θούρν, ο οποίος είχε να α­

k6 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ποφασίσει αν θα αντιμετώπιζε τον Ντου- ράντο στη Βιτσέντζα ή θα τον παρέκα­μπτε. Αποφάσισε να πράξει το δεύτερο και στις 22 Μαΐου έφθασε στο Σαν Μπο- νιφάτσιο, το οποίο απείχε μιας ημέρας πορεία από τη Βερόνα. Ο Ραντέτσκυ ω­στόσο δεν συμφώνησε με την απόφασή του αυτή και διέταξε τον Θούρν να στρα­φεί κατά του Ντουράντο στη Βιτσέντζα. Ο Θούρν υπάκουσε στις διαταγές στις 23 Μάίου, αλλά εγκατέλειψε την επίθεση διότι θα είχε πολλές απώλειες και εισήλ- θε στη Βερόνα στις 25 Μαΐου, φέροντας στρατιωτικές δυνάμεις και προμήθειες στον Ραντέτσκυ τις οποίες είχε μεγάλη ανάγκη.

Η αυτοπεποίθηση του Ραντέτσκυ ενι- σχυόταν διαρκώς: είχε κερδίσει μια νίκη στη Σάντα Λουτσία, είχε ενωθεί με τον Χες, είχε δεχθεί ενισχύσεις και είχε ισχυ­ροποιήσει τις οχυρώσεις του. Και επιπλέ­ον, στις 29 Απριλίου, ο πάπας Πίος Θ' είχε ταχθεί κατά της επανάστασης και κατά του πολέμου με την Αυστρία. Ο Ραντέ­τσκυ τώρα ήταν αποφασισμένος να ανα­κουφίσει την Πεσκιέρα, η οποία είχε μι­κρή δύναμη αντίστασης. Η πτώση της δεν θα αποτελούσε αποφασιστικό πλήγ­μα, θα ενίσχυε όμως την προπαγάνδα των εχθρών.

Ο Ραντέτσκυ άφησε στο Εφεδρικό Σώμα δύο ημέρες ανάπαυσης. Μετά ανα­διοργάνωσε τον στρατό του και αποφάσι­σε να μην προσβάλει τον Κάρολο Αλβέρ­το κατά μέτωπον, αλλά να εκτελέσει μια πλευρική επίθεση τη νύκτα της 27ης Μάίου εναντίον των δυνάμεων του βασι­λιά για να βοηθήσει την Πεσκιέρα. Αψη­φώντας τις βολές των πυροβόλων κατά μήκος των γραμμών των Πεδεμοντίων, ο­δήγησε τον στρατό του προς τη Μά- ντουα, για να εμπλακεί με το νότιο μέτω­πο των Πεδεμοντίων στο Κουρτατόνε και το Γκόιτο. Εκεί, η πρώτη επίθεση στις 29 Μαΐου ήταν μια εντυπωσιακή επιτυχία, αλλά μεγάλες ενισχύσεις προς τους Πε- δεμόντιους, μια πολύ ισχυρή βροχή που μετέβαλε το έδαφος σε έλος και στη συ­νέχεια οι ειδήσεις ότι η Πεσκιέρα εν τω μεταξύ έπεσε στα χέρια των Πεδεμο­ντίων, στις 2 Ιουνίου, οδήγησαν την καλά σχεδιασμένη επιχείρηση του Ραντέτσκυ στο τέλος της. Οι δυνάμεις του επέστρε­ψαν στη Βερόνα και οι Πεδεμόντιοι γιόρ­τασαν την υποτιθέμενη νίκη τους.

Ο Ραντέτσκυ, ωστόσο, που δεν ανη­σύχησε από την επιχείρηση αυτή, ήταν α­ποφασισμένος να αναλάβει και πάλι την ε­πίθεση και να εκδιώξει τον Ντουράντο από τη Βιτσέντζα, για να αποκαταστήσει τις γραμμές επικοινωνίας του με τον Ιζό- ντζο. Ετσι, οδήγησε τον στρατό του έξω

από τη νοτιοδυτική γωνία του Τετράπλευ­ρου Συμπλέγματος εναντίον της βορειοα­νατολικής εχθρικής δύναμης. Ενα μέρος του στρατού του διατάχθηκε να κινηθεί αργά και φανερά προς τη Βερόνα σαν να επέστρεφε εκεί μετά την «ήττα» στο Γκόιτο, ενώ η κύρια δύναμη, υπό τον ίδιο τον στρατάρχη, έσπευσε, παρά τις δυσμε­νείς καιρικές συνθήκες, μέσω του Λενιά- νο στη Βιτσέντζα, η οποία κατελήφθη με έφοδο στις 10 Ιουνίου. Ο Ντουράντο συν­θηκολόγησε και υποσχέθηκε να εγκατα- λείψει το θέατρο του πολέμου εντός ολί­γων ημερών. Εν τω μεταξύ, ένα μέρος του στρατού του Ραντέτσκυ επέστρεψε γρή­γορα στη Βερόνα, όπου στις 11 Ιουνίου ένα τμήμα του στρατού του Καρόλου Αλβέρτου είχε προσεγγίσει στην Κάρταιν από τα δυτικά, έχοντας ανακαλύψει ότι ο στρατάρχης δεν είχε υποχωρήσει από τη Μάντουα στη Βερόνα. Ωστόσο, αυτή η προέλαση των Πεδεμοντίων εγκαταλεί- φθηκε στις 12 Ιουνίου, καθώς η ηγεσία τους, φοβούμενη ότι ο πόλεμος στην Ιτα­λία έπαιρνε επαναστατικό χαρακτήρα (με κίνδυνο να επεκταθεί η δημοκρατική εξέ­γερση και στο Πεδεμόντιο), ήταν έτοιμη να στραφεί στη διπλωματία.

Η Βιέννη άρχισε διαπραγματεύσεις για ειρήνη πίσω από την πλάτη του Ραντέ­τσκυ. Στην αρχή έστειλε τον πρώην κυ­βερνήτη της Λομβαρδίας, κόμη Χάρτιγκ, να προβεί σε διαπραγματεύσεις με την προσωρινή κυβέρνηση της Λομβαρδίας που έδρευε στο Μιλάνο.

Ο Ραντέτσκυ δεν είχε πληροφορηθεί περί των διαπραγματεύσεων, αν και θα πρέπει να είχε μαντέψει ότι το αυστριακό σχέδιο ήταν να παραδώσει η Αυστρία τη Λομβαρδία ώστε να κρατήσει τη Βενετία.

Οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις διεξήγοντο σε τρία επίπεδα: μέσω, του Χάρτιγκ, μέσω του Χουμελάουερ, ενός Αυστριακού διπλωμάτη που εστάλη στο Λονδίνο για να εξασφαλίσει τη βρετανική μεσολάβηση μεταξύ της Αυστρίας και των Ιταλών, και μέσω διαφόρων απεσταλμέ­νων στο Μιλάνο, σε μια προσπάθεια να χωρίσουν τη Λομβαρδία από το Πεδεμό- ντιο - Σαρδηνία. Απέτυχαν όμως τόσο η α­ποστολή του Χουμελάουερ στο Λονδίνο, διότι ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Πάλμερστον αρνήθηκε τη βρετανική δια- μεσολάβηση, όσο και σι προσπάθειες των διαφόρων απεσταλμένων (του Αυστρια­κού διπλωμάτη φον Φίλιπσμπουργκ και του εκπροσώπου της αυστριακής κυβέρ­νησης Σνίτσερ - Μεεράου) να χωρίσουν τους Λομβαρδούς από τους Πεδεμόντι- ους συμμάχους τους. Ο στρατάρχης, εν τω μεταξύ, διαμαρτυρόταν έντονα για τις προσπάθειες του Χάρτιγκ για ειρήνευση, που τις θεωρούσε γελοίες.

Στα μέσα των προσπαθειών αυτών για διαπραγματεύσεις ανέκυψε ένα σοβαρό­τερο πρόβλημα. Στις 11 Ιουνίου, ο νέος φιλελεύθερος υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας Βέσενμπουργκ έδωσε εντολές στον Ραντέτσκυ να διαπραγματευθεί μια ανακωχή με τους Πεδεμόντιους, γιατί ό­πως έλεγε ο πόλεμος είχε μεγάλο κόστος, ο στρατός έπρεπε να αναπαυθεί και επι-

0 στρατάρχης Ραντέτσκυ κατά τη διάρκεια των εκστρατειών στην Ιταλία.

Ο στρατάρχης Ραντέτσκυ στην Ιταλία.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 6 1

πλέον υπήρχε ο κίνδυνος επέμβασης της Γαλλίας υπέρ των Ιταλών. Ο στρατάρχης έ ­μεινε εμβρόντητος και απάντησε με αγα­νάκτηση στον Χάρτιγκ: «Εχουμε πέσει χα­μηλά, αλλά για τον Θεό όχι τόσο χαμηλά ακόμη». Η αντίδρασή του ήταν να στείλει τον στρατιωτικό του διπλωμάτη, τον πρί­γκιπα Φέλιξ Σβάρτσενμπουργκ, στο Ινσμπρουκ, για να πείσει την κυβέρνηση να αλλάξει γνώμη. Τελικά, πέτυχε με διά­φορα επιχειρήματα την αλλαγή της από­φασης: Πρώτον, ότι τυχόν παράδοση της Λομβαρδίας δεν θα εξοικονομούσε χρή­ματα, διότι οι Ιταλοί θα απειλούσαν να ε­πιτεθούν στη Βενετία, υποχρεώνοντας την Αυστρία να πληρώνει το κόστος ενός μεγάλου στρατού για να προστατεύει την επαρχία που θα της απέμενε, δηλαδή τη Βενετία. Επιπλέον, υποστήριζε ότι η Γαλ­λία δεν είχε συμφέρον στη δημιουργία ε ­νός ισχυρού ιταλικού κράτους στα νότια σύνορά της και επίσης ότι ο ίδιος δεν είχε πρόθεση να προκαλέσει τους Γάλλους ει­σβάλλοντας στο Πεδεμόντιο. Επιθυμού­σε απλώς να εκδιώξει τους Πεδεμόντιους από τη Λομβαρδία. Αυτό που χρειαζόταν λοιπόν ήταν να του δοθούν περισσότερα στρατεύματα και να επιτύχει μια αποφασι­στική νίκη.

Οταν ο Βέσενμπουργκ πληροφορή- θηκε την αποτυχία των απεσταλμένων να διαπραγματευθούν με τους Λομβαρδούς, ήταν πλέον έτοιμος να συμφωνήσει με τον Ραντέτσκυ, τον οποίο τώρα πια οι εξε­λίξεις φαίνονταν να ευνοούν. Τον Ιούνιο ο

Ο πρίγκιπας Κάρολος Σβάρτσενμπουργκ, ανώτατος διοικητής των Συμμάχων στις εκστρατείες του 1813-1815. Ο Ραντέτσκυ ήταν γενικός αρχηγός του Επιτελείου του.

Αυστριακός στρατάρχης πρίγκιπας Βιντι- σγκράετς βομβάρδισε την Πράγα για να καταπνίξει την εξέγερση των Τσέχων. Μ έ­σα στην Ιταλία, ο πάπας συμφώνησε, μετά την κατάληψη της Βιτσέντζας από τον Ρα­ντέτσκυ, ότι τα παπικά στρατεύματα δεν θα παρενοχλούσαν πλέον την Αυστρία και τα γεγονότα στη Νεάπολη οδήγησαν στην ανάκληση των ναπολιτάνικων στρα­τευμάτων. Επιπλέον, η ανανέωση των δε­σμών μεταξύ Αυστρίας και Βενετίας και η συνεχιζόμενη αδράνεια των Πεδεμοντίων σήμαιναν ότι η θέση του Ραντέτσκυ στη Βερόνα είχε μεταβληθεί προς το καλύτε­ρο. Η Πάδοβα παραδόθηκε αμαχητί στις αυστριακές δυνάμεις στις 14 Ιουνίου, το Τρεβίζο στις 16 Ιουνίου και η Παλμανουό- βα στις 25 Ιουνίου. Με εξαίρεση την πόλη της Βενετίας, όλη η περιοχή της Βενέ- τζιας επέστρεψε στον αυστριακό έλεγχο. Και εν τω μεταξύ, συνέχισε να λαμβάνει ε­νισχύσεις στη Βερόνα.

Οι Πεδεμόντιοι δέχονταν επίσης ενι­σχύσεις, γύρω στις 30.000 άνδρες, αν και οι μισές αποτελούντο από λιποτάκτες Λομβαρδούς τους οποίους ο Κάρολος Αλβέρτος δεν εμπιστευόταν. Ανησυχούσε επίσης μήπως ξεσπάσει επανάσταση στο βασίλειό του, γεγονός που τον ανάγκασε να αφήσει πίσω του την εθνική φρουρά και ισχυρές εφεδρείες. Ετσι, περί το τέ­λος Ιουλίου, ο Κάρολος Αλβέρτος διέθετε70.000-80.000 άνδρες, με τους οποίους θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τη δύναμη του Ραντέτσκυ, αποτελούμενη από 60.000 στρατό εκστρατείας (από έναν συνολικό Αυστριακό Στρατό 96.000 ανδρών και 261 πυροβόλων). Ο Ραντέτσκυ ωστόσο πί­στευε ότι ο στρατός του ήταν καλύτερα γυμνασμένος, διέθετε ικανότερη ηγεσία και ήταν έτοιμος να αναλάβει επιθετική δράση.

Ο Κάρολος Αλβέρτος χρειαζόταν τό­σο όσο και ο Ραντέτσκυ μια αποφασιστική νίκη, καθώς αντιμετώπιζε κατηγορίες για στρατιωτική αδράνεια και αντιδημοκρατι- κές πολιτικές. Η στρατηγική του ωστόσο αποδείχθηκε λανθασμένη. Ενα τμήμα του στρατού του κατέλαβε μια ισχυρή θ έ ­ση στο Ρίβολι, κόβοντας τον δρόμο προς το Τυρόλο ώστε να εμποδίσει τη διέλευση βοήθειας προς τον Ραντέτσκυ. Ο κύριος όγκος του στρατού του συνέχισε εν τω μεταξύ να κατέχει τα υψώματα της Σόνα και της Σομακαμπάνια, σε θέσεις που ή ­ταν δύσκολο να προσβληθούν, με την α­ριστερή του πτέρυγα απέναντι από τη Β ε ­ρόνα και τη δεξιά προστατευμένη ενα­ντίον οποιοσδήποτε επίθεσης από τη Μά- ντουα και επίσης, έτοιμη να αντιμετωπί­σει οποιαδήποτε κίνηση του εχθρού από τη Βερόνα, κατά μήκος ενός εκτεταμένου

μετώπου από τη Βιλαφράνκα μέχρι τη Ρο- βερμπέλα. Ωστόσο, ο βασιλιάς αποφάσι­σε να πολιορκήσει τη Μάντουα, η οποία είχε εφόδια για επτά μήνες και είχε πρό­σφατα δεχθεί δύο επιπλέον ταξιαρχίες για τη διενέργεια επιθέσεων. Η πολιορκία της Μάντουας όχι μόνον απασχολούσε ένα μέρος των νέων εφεδρειών του, αλλά και απομάκρυνε στρατεύματα από άλλα τμήματα του μετώπου των Πεδεμοντίων. Η τακτική αυτή θα αποδεικνυόταν πολύ σύντομα μοιραία για τον στρατό του Κα­ρόλου Αλβέρτου.

Εν τω μεταξύ, ο στρατός του Ραντέ­τσκυ είχε εξ ολοκλήρου αναδιοργανωθεί σε τέσσερα σώματα στρατού και ένα εφε­δρικό. Η κύρια δύναμη, που περιελάμβανε το 1ο, το 2ο και το Εφεδρικό Σώμα, ήταν σταθμευμένη στη Βερόνα. Το 3ο Σώμα, υπό τον στρατηγό κόμη Θούρν, στάθμευε στην κοιλάδα Ετς, νότια του Τρέντο στο Τυρόλο. Από το 4ο Σώμα, δύο ταξιαρχίες είχαν σταλεί στη Μάντουα και μια τρίτη ταξιαρχία είχε αρχικά αναλάβει μια ειδική αποστολή προς τη Φεράρα, αλλά στη συ­νέχεια έλαβε τη διαταγή να κατευθυνθεί στη Μάντουα. Καθώς βάδιζε προς τα εκεί, ο διοικητής της, στρατηγός πρίγκιπας Λι­χτενστάιν, που είχε προχωρήσει για να συνομιλήσει με τον διοικητή του φρουρί­ου, αποκλείστηκε από τις δυνάμεις των Πεδεμοντίων που πολιορκούσαν τη Μά­ντουα. Η ταξιαρχία του αναγκάστηκε τότε να επιστρέψει στη Βερόνα, όπου τέθηκε υπό τη διοίκηση του στρατηγού βαρώνου Ζίμπσεν και θα γινόταν σύντομα διάσημη. Οι κινήσεις αυτές έδειχναν ότι ο Ραντέ­τσκυ σκεπτόταν αρχικά να εξαπολύσει την επίθεσή του από τη Μάντουα, αλλά η πολιορκία του φρουρίου από τους Πεδε- μόντιους σε συνδυασμό με την αποτυχη­μένη επίθεσή τους κατά της Βερόνας τον έπεισε να προσβάλει τον Κάρολο Αλβέρ­το κατά μέτωπον.

Το νέο σχέδιο του Ραντέτσκυ ήταν να διατάξει τον Θούρν να εκδιώξει τους Πε- δεμόντιους από το Ρίβολι, για να εξασθε- νήσει το μέτωπό τους στις Σόνα και Σομα­καμπάνια, το οποίο θα προσέβαλλε από τη Βερόνα η κύρια δύναμη του στρατού του. Ο στόχος του ήταν να προχωρήσει προς τον Μίντσιο και να πολεμήσει τους Πεδεμόντιους στη μια ή στην άλλη όχθη του ποταμού. Ο Θούρν δεν σημείωσε επι­τυχία όταν επιτέθηκε στις 22 Ιουλίου και ανέστειλε την επίθεση τη νύκτα, αν και οι Πεδεμόντιοι είχαν ήδη εγκαταλείψει τις θέσεις τους. Αντιθέτως, η κατά μέτωπον επίθεση του Ραντέτσκυ στις Σόνα και Σο­μακαμπάνια στις 23 Ιουλίου στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία, αναγκάζοντας τους Πεδεμόντιους να υποχωρήσουν πέ­

6 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ραν του Μίντσιο, αφήνοντας στα χέρια των Αυστριακών τα σημαντικότερα ση­μεία διάβασης του ποταμού.

Εν τω μεταξύ, οι πεδεμόντιες δυνά­μεις γύρω από τη Βιλαφράνκα δεν είχαν αντιληφθεί τα γεγονότα αυτά και έτσι ο Κάρολος Αλβέρτος τις χρησιμοποίησε για να εξαπολύσει μια ισχυρή επίθεση στις 24 Ιουλίου εναντίον της αριστερής (νότιας) πλευράς του Ραντέτσκυ, ελπίζοντας να προχωρήσει και να προσεγγίσει τα μετό­πισθεν των δυνάμεων του στρατάρχη στον Μίντσιο. Το σχέδιό του ήταν ιδιο­φυές και καλά οργανωμένο. Τέσσερις τα­ξιαρχίες είχαν αποστολή να ανακαταλά- βουν τα υψώματα της Σόνα και της Σομα- καμπάνιας, τα οποία υπερασπίζονταν α­σθενείς αυστριακές δυνάμεις. Αυτές ενι- σχύθηκαν από την ταξιαρχία του Ζίμπσεν, η οποία εστάλη εκεί με μια σκληρή πο­ρεία, σε φοβερό καύσωνα και με σχετική αταξία. Πολέμησαν εξαιρετικά καλά για πολλές ώρες αλλά τελικά διασκορπίστη­καν, αφήνοντας τον Κάρολο Αλβέρτο και πάλι κύριο των υψωμάτων στα μετόπι­σθεν του Ραντέτσκυ.

Στις 24 Ιουλίου, ο Ραντέτσκυ ήταν α­κόμη αποφασισμένος να πολεμήσει στον Μίντσιο, αλλά με την προωθημένη δύνα­μη του Καρόλου Αλβέρτου ήταν φανερό ότι μια διαφορετική αλλά αποφασιστική μάχη θα έπρεπε να δοθεί την επόμενη η ­μέρα. Το κλειδί ήταν να μπορέσει να περι­στρέφει το σύνολο του Αυστριακού Στρα­τού προς τον νότο ώστε να αντιμετωπίσει και πάλι κατά μέτωπον τα στρατεύματα στις Σόνα και Σομακαμπάνια. Ηταν ένας δύσκολος ελιγμός, αλλά ο Ραντέτσκυ τον πραγματοποίησε με επιτυχία. Ετσι, στις 25 Ιουλίου, το 2ο Σώμα Στρατού του στρατηγού βαρώνου ντ’ Ασπρε, βοηθού- μενο από μια ταξιαρχία που εστάλη από τη Βερόνα, απώθησε τις ταξιαρχίες της δεξιάς πτέρυγας του στρατού των Πεδε- μοντίων στα υψώματα της Σομακαμπά- νιας. Ο στρατηγός βαρώνος Χεϋνάου, ο πλέον δραστήριος διοικητής του Ραντέ­τσκυ, που διοικούσε το φρούριο της Βε- ρόνας, παρατηρούσε τα γεγονότα με ένα τηλεσκόπιο. Βλέποντας την ατυχία της ταξιαρχίας του Ζίμπσεν, που ήταν υπό τη δική του ευθύνη, διέταξε μια ταξιαρχία υπό τον στρατηγό Περίν, που είχε ήδη λάβει την εντολή να βαδίσει προς το Κα- στελνουόβο, να αντικαταστήσει την τα­ξιαρχία του Ζίμπσεν. Ο Χεϋνάου τιμήθηκε αργότερα με τον Σταυρό της Μαρίας Θη­ρεσίας για τη γρήγορη σκέψη του. Εν τω μεταξύ, ύστερα από μάχη, στην οποία οι Πεδεμόντιοι κατατροπώθηκαν, η Κου- στότσα έπεσε στα χέρια των Αυστριακών, αναγκάζοντας τους Πεδεμόντιους να υ-

Πίνακας του στρατάρχη Ραντέτσκυ.

ποχωρήσουν τελείως πίσω από τον Μί- ντσιο. Ο Ραντέτσκυ ανέφερε: «Μια απο­φασιστική νίκη ήταν το αποτέλεσμα αυ­τής της καυτής ημέρας».

Μετά από μια οπισθοχώρηση στη Βόλτα (26 Ιουλίου), ο Κάρολος Αλβέρτος ζήτησε ανακωχή, αλλά οι όροι της δεν έ- γιναν δεκτοί. Οι Πεδεμόντιοι κατά συνέ­πεια συνέχισαν την υποχώρησή τους, αν και με πολύ άτακτο τρόπο σε σχέση με την υποχώρηση του Ραντέτσκυ πριν από τέσσερις μήνες, παρότι η υποχώρησή τους έλαβε χώρα σε φιλικό έδαφος. Ολες σχεδόν οι νέες εφεδρείες του Καρόλου Αλβέρτου λιποτάκτησαν. Την 1η Αυγού- στου, ο Βρετανός πρέσβυς στο Τορίνο Αμπερκρόμπι μετέβη στο στρατηγείο του Ραντέτσκυ, ζητώντας και πάλι την παύση του πυρός. Ο Ραντέτσκυ, ωστόσο, τον παρέπεμψε στον Σβάρτσενμπουργκ, τον στρατιωτικό του διπλωμάτη, ο οποίος του

είπε ότι μια ανακωχή θα μπορούσε να συμφωνηθεί μόνον στο Μιλάνο και εφό- σον όλα τα στρατεύματα των Πεδεμο- ντίων θα είχαν εγκαταλείψει τη Λομβαρ­δία. Στις 4 και 5 Αυγούστου οι Αυστριακοί κατέλαβαν εξ εφόδου όλες τις θέσεις των Πεδεμοντίων μπροστά από το Μιλά­νο και συμφώνησαν στην παράδοση της πόλης.

Την τελευταία στιγμή ωστόσο, ο Κά­ρολος Αλβέρτος πολιορκήθηκε μέσα στο Παλάτζο Κρέπι από εξεγερθέντες Μιλα- νέζους που τον κατηγορούσαν ότι τους πρόδωσε. Πυροβολισμοί ρίχθηκαν στο παράθυρό του και παραλίγο οι Πεδεμό- ντιοι να βομβάρδιζαν την πόλη για να α­πελευθερώσουν τον ταπεινωμένο τους βασιλιά. Ωστόσο, τα στρατεύματά του κα- τάφεραν να τον ελευθερώσουν και μια α­ντιπροσωπεία από την πόλη συμφώνησε με τον Ραντέτσκυ ότι οι Αυστριακοί θα κατελάμβαναν και πάλι το Μιλάνο την ε­πόμενη ημέρα. Ο δήμαρχος μάλιστα ζή­τησε από τον Ραντέτσκυ να επισπεύσει την είσοδό του στην πόλη για να προλά­βει τυχόν λεηλασίες από τον όχλο. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη δυνατή ικανοποίηση γι’ αυτόν!

Στις 23 Μαρτίου ο Ραντέτσκυ είχε α- ναγκασθεί, όπως είδαμε, να εγκαταλείψει βιαστικά το Μιλάνο, αλλά είχε πει στους Μιλανέζους: «Θα επιστρέφουμε!» Τώρα, στις 6 Αυγούστου, 137 ημέρες αργότερα, είχε τηρήσει την υπόσχεσή του. Μια ανα­κωχή συμφωνήθηκε στις 9 Αυγούστου και έτσι η κατάσταση πολέμου έληξε. Ηδη από τις 30 Ιουλίου ένας απεσταλμένος από τον Αυστριακό αυτοκράτορα έφθασε στον Ραντέτσκυ για να του μεταφέρει τα προσωπικά συγχαρητήρια του φερδινάν- δου και να του απονείμει τον Μεγαλό-

Η μάχη της Κουστότσα με την οποία έληξε η εκστρατεία του 1848.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 6 3

σταυρό της Τάξης της Μαρίας Θηρεσίας, όπως είχε προφητεύσει ο Φραγκίσκος Α ’, μετά τη μάχη της Λειψίας το 1813, ότι κά­ποτε θα ελάμβανε. Η μεγαλύτερή του φι­λοδοξία είχε πλήρως εκπληρωθεί. Στις 7 Αυγούστου έγραψε στην κόρη του:

«Οπως βλέπεις, αγαπημένη μου Φρί- τζι, με τη βοήθεια του Θεού, τη δέκατη τέταρτη ημέρα της επίθεσής μου, είχα την ευτυχία να φθάσω εδώ και να εγκατα- στήσω το στρατηγείο μου στη Βίλλα [που θα ονομαζόταν Ρεάλε], να νικήσω τον βα­σιλιά Κάρολο Αλβέρτο σε τέσσερις σκλη­ρές μάχες, την τελευταία μπροστά στις πύλες του Μιλάνου, και να έχω έτσι κυρι­εύσει τη Λομβαρδία [...] Θα ήμουν τώρα ευτυχής να αποσυρθώ, γιατί θα είναι πλέ­ον δύσκολο για μένα να αντέξω στις κο­πώσεις. Βλέπω ωστόσο ότι δεν μπορώ να αφήσω τη μηχανή η οποία δεν έχει ακόμη σταθεροποιηθεί, οπότε πρέπει να πι­στεύω στον Θεό και να κρατώ σταθερά το πηδάλιο».

Επρόκειτο να κρατάει ακόμη το τιμόνι δέκα χρόνια αργότερα.

Ενα λαμπρό απόγευμα του Αυγού­στου του 1848, σε ένα κοντσέρτο στο Βα- σενγκλάσις στη Βιέννη, ο Γιόχαν Στράους ο πρεσβύτερος διηύθυνε για πρώτη φορά το περίφημο «Εμβατήριο Ραντέτσκυ», που συνέθεσε ο ίδιος προς τιμήν του νι­κητή στρατάρχη. Υπήρξε ένας ενθουσιώ­δης εορτασμός. Το εμβατήριο αυτό, ίσως το ωραιότερο στρατιωτικό εμβατήριο, παίζεται συχνότατα και κλείνει κάθε χρό­

νο την Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία που δί­δεται στην Αίθουσα των «Φίλων της Μου­σικής» (Musikverein) στη Βιέννη.

Ωστόσο, η στρατιωτική σταδιοδρομία του στρατάρχη Ραντέτσκυ δεν είχε ακόμη τελειώσει. Το 1849 κέρδισε άλλη μια νίκη σε μια εκστρατεία που αποτέλεσε πρότυ­πο στα στρατιωτικά χρονικά. Εάν του εί­χαν χρειαστεί 137 ημέρες το 1848 για να νικήσει τους Ιταλούς, ο Ραντέτσκυ χρειά­στηκε στον πόλεμο του Μαρτίου του 1849 μόνον 100 ώρες για να τους συντρίψει.

Η ΚΕΡΑΥΝ0Β0Λ0Σ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΟΥ 1849

Οι Πεδεμόντιοι το 1849 επιχείρησαν να επωφεληθούν από την επανάσταση της Ουγγαρίας εξαπολύοντας έναν νέο πόλεμο κατά της Αυστρίας, με σκοπό α­φενός να βοηθήσουν τον σύμμαχό τους εθνικιστή αρχηγό της Ουγγρικής Επανά­στασης Κοσούτ και αφετέρου να ανακτή­σουν την τιμή, το έδαφος και το κύρος που είχαν χάσει κατά το 1848. Οι Πεδεμό- ντιοι ήλπιζαν επίσης ότι η ουγγρική εξέ­γερση θα προκαλούσε προβλήματα στον στρατό του Ραντέτσκυ, δεδομένου ότι η ουγγρική επαναστατική κυβέρνηση του Κοσούτ και η κοινή γνώμη αρνούντο να στείλουν επιπλέον στρατεύματα στην Ιταλία, ώστε να πιέσουν για μια πολιτική λύση που θα σήμαινε την παράδοση του-

Εφιππος αδριάντας του Ραντέτσκυ στη Βιέννη.

λάχιστον της Λομβαρδίας στους Ιταλούς. Πίστευαν ακόμη ότι οι πράκτορες της ουγγρικής εξέγερσης στον στρατό του Ραντέτσκυ θα προκαλούσαν λιποταξίες των Ούγγρων στρατιωτών από τον στρα­τό του. Η προσπάθεια αυτή ωστόσο δεν είχε παρά ελάχιστη απήχηση και επιτυ­χία, διότι ο Ραντέτσκυ, χάρη στις εξέχου- σες διοικητικές του ικανότητες, είχε εμ- φυσήσει εξαιρετικό πνεύμα πειθαρχίας και ενότητας στο στράτευμά του. Και αυ­τό αποτελούσε μια αξιοσημείωτη επιτυ­χία του.

Τον Μάρτιο του 1849 λοιπόν, ο Ραντέ­τσκυ είχε να διεξαγάγει έναν δεύτερο πό­λεμο με το Πεδεμόντιο - Σαρδηνία και στις 18 Μαρτίου απηύθυνε μια προκήρυ­ξη στους πολίτες του Μιλάνου: «Χωρίς μί­σος ή εκδικητική διάθεση, επέστρεψα σε μια πόλη που αγάπησα και αν και δεν μπό­ρεσα να σας απαλλάξω από όλα τα βάρη που συνεπάγεται ένας πόλεμος, δεν πα-Προθήκη με κάποια από τα παράσημα του Ραντέτσκυ στο πολεμικό μουσείο της Βιέννης.

6 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ρέλειψα καμιά προσπάθεια να τα ελαφρύ­νω. Εάν όμως, παρά τις προειδοποιήσεις μου, μια νέα εξέγερση υψώσει κεφάλι, η τιμωρία των ενόχων θα είναι άμεση και τρομερή, διότι είμαι αρκετά ισχυρός για να νικήσω οποιονδήποτε εχθρό, είτε μέ­σα είτε έξω από τα σύνορα».

Προς τον στρατό του εξάλλου εξέδω­σε μια ημερήσια διαταγή με την οποία υ­ποσχόταν να τον οδηγήσει με μια γρήγο­ρη νίκη στο Τορίνο: «Ακολουθήστε τον σεβαστό σας αρχηγό στη μάχη και στη νί­κη. Θα είμαι μάρτυρας όλων των γενναίων κατορθωμάτων σας και η τελευταία ενέρ­γεια της μακράς ζωής μου ως στρατιωτι­κού θα είναι να μπορέσω, στην πρωτεύου­σα ενός άπιστου εχθρού, να κοσμήσω τα στήθη των ηρωικών μου συντρόφων με τα παράσημα του θάρρους που θα έχουν κερδίσει με αίμα και φήμη. Ετσι, εμπρός, προς το Τορίνο. Εκεί θα επιτύχουμε την ειρήνη». Ελεγε ακόμη για τους Πεδεμό- ντιους ότι, ενώ είχαν ζητήσει ανακωχή το 1848, διότι ισχυρίζονταν ότι επιθυμούν την ειρήνη, ωστόσο οπλίστηκαν για έναν νέο πόλεμο. Ηταν επομένως αποφασισμέ­νος την ειρήνη που τους είχε τόσο γεν­ναιόδωρα προσφέρει τότε να τους την ε­πιβάλει τώρα στην πρωτεύουσά τους.Ο Ραντέτσκυ, με την εμπνευσμένη ηγεσία του, ήταν βέβαιο ότι θα κέρδιζε και τον νέο αυτό πόλεμο, αν και διέθετε μικρότε­ρες δυνάμεις από τον αντίπαλο.

Οι γηραιοί και έμπειροι στρατηγοί του Πεδεμοντίου, από την άλλη πλευρά, ήταν

εναντίον του πολέμου. Οπως διαπίστω­ναν, ο στρατός τους είχε ηττηθεί στην εκ­στρατεία του 1848 και παρότι είχε πολε­μήσει υπό τις καλύτερες δυνατές συνθή­κες, είχε υποχωρήσει σε πλήρη αταξία. Τα μεγάλα χρηματικά ποσά που διατέθηκαν για τον στρατό και η ταχύτητα της στρα- τολόγησης -που περιελάμβανε πρόσφυ­γες από τη Λομβαρδία και την υπόλοιπη Ιταλία- και του επανεξοπλισμού ήταν ό­ντως εντυπωσιακά. Παρόλα αυτά, ο στρα­τός τους είχε ελλείψεις σε γυμνασμένους αξιωματικούς και στρατιώτες και δεν διέ­θετε πειθαρχία και εμπιστοσύνη στους η­γέτες του. Σύμφωνα με δύο ιστορικούς, οι νεοσύλλεκτοι ήταν απλώς νεαροί χωρικοί. Επίσης, για άγνωστο λόγο, κανένας στρα­τηγός από το Πεδεμόντιο δεν ήταν διατε­θειμένος να αναλάβει τη διοίκηση του στρατού αυτού και τέσσερις Γάλλοι στρα­τηγοί απέρριψαν την πρόταση να ηγη- θούν. Η θέση του αρχηγού ανατέθηκε τε­λικά στον Πολωνό στρατηγό Χραζανόβ- σκι, ο οποίος είχε διατελέσει αρχηγός του επιτελείου, με δυσκολία μιλούσε κάποια ι­ταλικά, ήταν ψυχρός στις προσωπικές του σχέσεις, κατείχετο από φθόνο και ζή­λεια και δεν διέθετε πλέον τις οργανωτι­κές ικανότητες που είχε επιδείξει στον Ρωσο-Πολωνικό Πόλεμο του 1831. Απαι­τούσε δε πλήρη πολεμική ετοιμότητα πριν από την κήρυξη του πολέμου.

Ο νέος πόλεμος άρχισε στις 20 Μαρτί­ου 1849, μετά τη λήξη της οκταήμερης προειδοποίησης. Ο Ραντέτσκυ, που παρα­

κολουθούσε τις εξελίξεις στο Κοινοβού­λιο του Τορίνου, δεν αιφνιδιάσιηκε από τις ειδήσεις. Οπως ο στρατός του, έτσι και αυτός ήταν ευχαριστημένος που έλη­γε μια εκνευριστική περίοδος «ούτε πο­λέμου ούτε ειρήνης». Ωστόσο ο στρατάρ­χης αντιμετώπιζε σοβαρές δυσκολίες: Εί­χε 30.000 ασθενείς και τραυματίες στο τέ­λος της εκστρατείας του 1848 και λόγω της εξέγερσης στην Ουγγαρία δεν ήταν δυνατόν να περιμένει ενισχύσεις από ε­κεί. Είχε και αυτός βέβαια εν τω μεταξύ ε- πανεξοπλίσει τον στρατό του, αλλά όχι στην κλίμακα που το είχε πράξει το Πεδε- μόντιο. Μπορούσε όμως να υπολογίζει στη μαχητικότητα και την αυτοπεποίθηση των στρατιωτών του.

Και οι δύο ηγέτες ήταν αποφασισμέ­νοι να αναλάβουν επιθετική δράση. Ο Κά­ρολος Αλβέρτος ήλπιζε σε μια εξέγερση υπέρ αυτού στη Λομβαρδία και ο Ραντέ­τσκυ έπρεπε να δράσει γρήγορα για να την αποτρέψει. Το σχέδιο των Πεδεμο­ντίων βασιζόταν στην υπόθεση ότι ο Ρα­ντέτσκυ δεν θα μπορούσε να διαθέσει στο πεδίο της μάχης περισσότερους από40.000 άνδρες και συνεπώς θα ήταν ανα­γκασμένος να υποχωρήσει στον Μίντσιο. Ο Ραντέτσκυ γνώριζε την εσφαλμένη αυ­τή υπόθεση των Πεδεμοντίων και έκανε το παν για να την ενισχύσει και να την εκ- μεταλλευθεί. Οι κινήσεις του μέχρι τις 19 Μαρτίου αποσκοπούσαν στο να δώσει στον εχθρό την εντύπωση ότι ο στρατός του υποχωρούσε στον ποταμό Αντα. Μό-

Πεδεμόντιοι | [ Αυστριακοί

XX XX

Κάρολος Αλβέρτος'λέτζιο Ρ α ν τέ τσ κ υ

• Γκαλιάτε• ·Μ α τ ζ έ ν :α · Μιλάνο

Τρεκάτε /• · Βιγκεβάν/ί

Μορτάρα \ />Λ % · Παβία ^

Ιαντουα

Φεράρα · ΑΔ Ρ ΙΑ ΤΙΚΗ Θ Α Λ Α Σ Σ Αβόρειαιντετσκι

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

χάρτ

η: Π

αρασ

κευή

Ευ

γενι

κού/

ΓΝΩ

ΜΩ

Ν Εκ

δοτικ

ή 20

12

Ο βασιλιάς της Σαρδηνίας-Πεδεμοντίου Κάρολος Αλβέρτος (1798-1849).

νον στις 19 Μαρτίου στράφηκαν οι φάλαγ­γες του προς την Παβία, όπου σχεδίαζε να διαβεί τον ποταμό Τίκινο υπό την προστα­σία του φρουρίου, μια κίνηση που κρατή- θηκε μυστική μέχρι την τελευταία στιγμή. Κανένας στρατηγός του, ούτε καν ο υ- παρχηγός του επιτελείου του, δεν είχε γνώση του σχεδίου αυτού μέχρι το από­γευμα της 18ης Μαρτίου.

Ο κύριος όγκος του στρατού των Πε- δεμοντίων, εν τω μεταξύ, περιελάμβανε πέντε μεραρχίες που διέθεταν συνολικά75.000-80.000 άνδρες. Στάθμευε στον Τί­κινο με επικεφαλής τον βασιλιά, κατανε­μημένος μεταξύ Γκαλιάτε, Τρεκάτε και Βι- γκεβάνο. Δύο μεραρχίες στάθμευαν στη Νο6άρα και μια ορεινή μεραρχία είχε απο­σπαστεί στο Ολέτζιο. Ενα σώμα αποτε- λούμενο από δύο μεραρχίες, που αριθ­μούσαν 30.000-35.000 άνδρες, στάθμευε νότια του ποταμού Πάδου, απέναντι από την Παβία στη Σαρτζάνα, υπό τη διοίκηση του πασίγνωστου τυχοδιώκτη στρατηγού Ραμορίνο. Συνολικά ο Κάρολος Αλβέρτος διέθετε 100.000-110.000 άνδρες. Ο συνο­λικός στρατός του Ραντέτσκυ στην Ιταλία ανερχόταν σε 119.000 άνδρες και 345 πυ­ροβόλα, από τους οποίους αρχικά μόνον59.000 άνδρες και 186 πυροβόλα ήταν δια­θέσιμα για μάχη. Οι πρώτες του κινήσεις, ωστόσο, παραπλάνησαν τους Πεδεμόντι- ους, οι οποίοι πίστευαν ότι υποχωρούσε και ότι είχε λίγα στρατεύματα για να τους αντιμετωπίσει. Ο στρατηγός Ραμορίνο, παραδείγματος χάριν, παρέμενε στο Κα- στέγκιο, αντί να προχωρήσει προς την Πα- βίά, πιστεύοντας ότι οι κινήσεις των Αυ­στριακών γύρω από το φρούριο αυτό ή­ταν μόνον παραπλανητικές για να καλύ- ψουν μια επίθεση εναντίον των Πεδεμο-

Η σορός του Ραντέτσκυ σε λαϊκό προσκύνημα στον Καθεδρικό Ναό του Μιλάνου, 14-15 Ιανουαρίου 1858.

ντίων νότια του Πάδου.Στις 20 Μαρτίου, ο Κάρολος Αλβέρτος

οδήγησε μια μεραρχία πέραν του Τίκινου προς τη Ματζέντα, όπου δεν έγινε φιλικά δεκτός από τους κατοίκους αλλά και δεν συνάντησε κανέναν Αυστριακό. Ο βασι­λιάς πληροφορήθηκε την ήρεμη και επι­τυχή διάβαση του Τίκινου από τον Ραντέ­τσκυ, όταν επέστρεψε στο Τρεκάτε. Ετσι, διέταξε τις μεραρχίες του να συγκεντρω­θούν στη Μορτάρα και το Βιγκεβάνο για να προετοιμάσει μια επίθεση κατά του Ραντέτσκυ. Την επόμενη ημέρα, το 1ο Σώ­μα Στρατού του Ραντέτσκυ απώθησε τους Πεδεμόντιους που συνάντησε μέσα στο Βιγκεβάνο. Το 2ο Σώμα Στρατού έ­φθασε, ακριβώς πριν βραδιάσει, στη Μορ- τάρα στις 5 το απόγευμα. Παρότι ήταν ήδη αργά, ο στρατηγός ντ' Ασπρε διέταξε

Το οικόσημο του Ιωάννη Ραντέτσκυ φον Ράντετς.

μια επίθεση και οι Πεδεμόντιοι υποχώρη­σαν μέσα στην πόλη. Ο συνταγματάρχης Λούντβιχ ρίτερ φον Μπένεντεκ, ο διοικη­τής της Παβίας κατά το 1848, κατεδίωξε τους Πεδεμόντιους, αλλά χάθηκε μέσα στο σκοτάδι και περικυκλώθηκε από τους εχθρούς. Τότε φώναξε στους Πεδεμόντι- ους με δυνατή, πειστική φωνή ότι είχαν περικυκλωθεί και αυτοί, μέσα στο σκοτά­δι, τον πίστεψαν: 700-800 από αυτούς πα­ραδόθηκαν αμέσως. Συνέλαβε τότε αιχ­μαλώτους έξι επιτελικούς αξιωματικούς, 50 ακόμη αξιωματικούς και 1.500 άνδρες και κυρίευσε πέντε πυροβόλα και μια πο­σότητα πυρομαχικών, μεγάλο αριθμό αλό­γων και επιπλέον τους στάβλους του δια­δόχου Βίκτωρα Εμμανουήλ.

Μέχρι εδώ τα πράγματα εξελίσσονταν άκρως ευνοϊκά για τους Αυστριακούς. Αλλά ο Ραντέτσκυ δεν γνώριζε εάν το κύ­ριο σώμα των Πεδεμοντίων είχε υποχωρή­σει προς το Βερτσέλι ή προς τη Νοβάρα, διότι το σκοτάδι αποτελούσε εμπόδιο. Επρεπε συνεπώς να σχεδιάσει την επίθε­σή του στις 23 Μαρτίου και προς τους δύο στόχους. Ο Χραζανόβσκι εν τω μεταξύ εί­χε διατάξει τον στρατό του να συγκε­ντρωθεί στα υψώματα της Νοβάρας.

Ο στρατηγός ντ’ Ασπρε, από την πλευ­ρά του, πίστευε ότι ο Κάρολος Αλβέρτος είχε αφήσει μόνον την εμπροσθοφυλακή του στη Νοβάρα, διότι αλλιώς ο δρόμος προς το Τορίνο θα έμενε ανοικτός. Μια ήττα στη Νοβάρα θα ήταν επομένως κα­ταστροφική. Υπέθεσε συνεπώς ότι η κύ­ρια δύναμη των Πεδεμοντίων θα έπρεπε να βρισκόταν στο Βερτσέλι. Βασιζόμενος στην πληροφορία αυτή, ο Ραντέτσκυ απο­φάσισε να κινήσει την κύρια δύναμη του στρατού του την 8η πρωινή ώρα της 23ης Μαρτίου προς το Βερτσέλι - αλλά μόνον αν ο στρατός του ντ' Ασπρε είχε προη­γουμένως καταλάβει τη Νοβάρα. Ωστόσο, ο τελευταίος αντιμετώπισε ισχυρή αντί­σταση όταν συνάντησε τους Πεδεμόντι- ους στο Ολέτζιο. Η μάχη έλαβε χώρα γύ­ρω από τα κτίρια μιας φάρμας στη Λα Μπι- κότσα, αλλά οι Αυστριακοί άντεξαν. Ο Ρα­ντέτσκυ, που βρισκόταν με το 3ο Σώμα Στρατού σε απόσταση τριών ωρών νότια του Ολέτζιο, όταν άκουσε τις ομοβρο­ντίες των πυροβόλων, έστειλε τον στρα­τό του να βαδίσει προς το μέρος απ’ όπου που ακούγονταν οι πυροβολισμοί. Ολό­κληρος ο στρατός του τότε κινήθηκε προς τη Νοβάρα, διότι γνώριζε ότι δεν ή­ταν δυνατή μια μάχη στο Βερτσέλι πριν από την κατάληψη της Νοβάρας. Χάρη δε στην τέλεια εκγύμναση του στρατού του, όλοι οι διοικητές των σωμάτων του είχαν ήδη ξεκινήσει εναντίον της Νοβάρας, πριν ακόμη ληφθούν οι διαταγές του. Από

6 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

τις 4 το απόγευμα (23 Μαρτίου) το δικό του οώμα στρατού άρχισε την επίθεση κατά του Ολέτζιο και έστρεψε τα πυροβό­λα του κατά της Λα Μπικότσα. Οι Αυ­στριακοί πολέμησαν ηρωικά και σύντομα ο στρατός τους εισέβαλε σαν χείμαρρος στη Νοβάρα και πέραν αυτής.

Το ίδιο απόγευμα ο Κάρολος Αλβέρ­τος παραιτήθηκε του θρόνου υπέρ του γιου του Βίκτωρα Εμμανουήλ Β'. Το μεση­μέρι, στις 24 Μαρτίου, ο Ραντέτσκυ συνά­ντησε τον νέο βασιλιά της Σαρδηνίας - Πεδεμοντίου για να υπογράψουν μια ανα­κωχή στο μικρό χωριό του Βινιάλε, βόρεια της Νοβάρας. Ο στρατάρχης έκανε μερι­κές παραχωρήσεις στον βασιλιά για να πε­ρισώσει το γόητρό του, αν και οι Πεδεμό- ντιοι υποχρεώθηκαν σε μεγάλες πολεμι­κές αποζημιώσεις.

Μια εβδομάδα μετά την ανακωχή, ο Χεϋνάου υποχρεώθηκε να καταπνίξει μια εξέγερση στην Μπρέσια, βομβαρδίζοντας την πόλη. Ο Χεϋνάου έμεινε γνωστός ως «το κτήνος της Μπρέσια» και ως ο στρα­τηγός «Χύαινα». Ο στρατηγός ντ’ Ασπρε ανέλαβε το έργο να καταστείλει τις επα­ναστάσεις στα Παπικά Κράτη και αλλού στην κεντρική Ιταλία, ενώ η Βενετία, παρά την πτώση του κύριου φρουρίου της στη Μαλγκέρα στις 28 Μαΐου, παραδόθηκε μόνον στις 24 Αυγούστου 1849. Ακριβώς ένα έτος μετά την επιστροφή του Ραντέ­τσκυ στο Μιλάνο, στις 6 Αυγούστου 1849, υπεγράφη η Συνθήκη Ειρήνης του Μιλά­νου. Διήρκεσε μόνον μια δεκαετία διότι το 1859 οι Πεδεμόντιοι, με τη βοήθεια των Γάλλων, απελευθέρωσαν τη Λομβαρ­δία από την αυστριακή κυριαρχία. Ο Ρα­ντέτσκυ όμως είχε εν τω μεταξύ πεθάνει, στις 5 Ιανουαρίου του 1858, από πνευμο­νία, αφού μετά τον πόλεμο είχε διατελέ- σει γενικός κυβερνήτης της Λομβαρδίας- Βενετίας μέχρι την αποστρατεία του το 1857, σε ηλικία 90 ετών.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑΓια άλλη μια φορά, ό­

πως στην εκστρατεία του 1848 που κατέληξε στη νίκη της Κουστότσα, έ­τσι και στην εκστρατεία της Νοβάρας ο Ραντέ­τσκυ ανέδειξε όλες τις φυσικές και πνευματικές του ικανότητες, συμμετεί­χε σε όλους τους κινδύνους και κόπους και έλαβε μέρος σε όλες τις επιθέσεις. Πριν από τη μάχη της Νοβάρας, στον εορτασμό της ο­νομαστικής του εορτής στις 18 Μαρτίου, υποσχέθηκε στην Ταξιαρχία των Γρενα­διέρων να την οδηγήσει αυτοπροσώπως σε μια έφοδο κατά του εχθρού. Η ευκαι­ρία παρουσιάστηκε όταν η ταξιαρχία ετοι­μάστηκε να επιτεθεί στη Λα Μπικότσα. Ο Ραντέτσκυ ήταν έτοιμος να εξορμήσει, αλλά, ευτυχώς, το κτίριο της φάρμας κα- τελήφθη πριν ετοιμαστούν οι γρεναδιέ­ροι: «Τι ντροπή! Η εικόνα του ογδοντηκο- νταετούς στρατηγού να εξορμά θα ήταν μοναδική στην παγκόσμια ιστορία» έγρα­ψε ένας Αυστριακός ιστορικός και πρό- σθεσε: «Εάν ποτέ ένας στρατιωτικός αρ­χηγός θα μπορούσε να επαναλάβει τη λα­κωνική αναφορά του Καίσαρα για τη νίκη του στη Ζέλα -veni, vidi, vici-, αυτός θα ή ­ταν δικαιολογημένα ο στρατάρχης Ραντέ­τσκυ μετά τη νίκη του στη Νοβάρα».

Σύμφωνα με τον Βρετανό ιστορικό Αλαν Σκεντ (Alan Sked), ο Ραντέτσκυ υ­πήρξε μεγαλύτερος στρατηγός από τον Μάρλμπορω και τουλάχιστον εξίσου με­γάλος με τον Ουέλινγκτον και τον Φρει­δερίκο τον Μεγάλο. Ηταν χωρίς αμφιβο­λία ο καλύτερος στρατιωτικός που ανέ- δειξε ποτέ η Μοναρχία των Αψβούργων μετά τον πρίγκιπα Ευγένιο της Σαβοΐας. Εάν οι νίκες στα πεδία των μαχών, ο σχε-

Η μάχη της Νοβάρας - η μεγάλη νίκη του Ραντέτσκυ στην εκστρατεία του 1849.

Πορτραίτο του Ραντέτσκυ σε μεγάλη ηλικία, με το

μουστάκι της νίκης.

διασμός επιτυχών εκ­στρατειών και η επι­νόηση νέων στρατηγι­κών και τακτικών απο- τελούν σημάδι της στρατιωτικής ιδιοφυίας

και του εξαιρετικού στρατιωτικού ηγέτη, τό­

τε ο στρατάρχης Ραντέ­τσκυ ανήκει στην κατηγορία

αυτή. Για τους συγχρόνους του ήταν χωρίς αμφιβολία μια μεγάλη και ε­

πιβλητική μορφή και οπωσδήποτε η μεγα­λύτερη στρατιωτική φυσιογνωμία της ε­ποχής του. Με εξαίρεση τον Ναπολέοντα, τον οποίο άλλωστε νίκησε, ο Ραντέτσκυ υπήρξε ο μέγιστος στρατιωτικός αρχηγός του 19ου αιώνα.

Οι επιτυχίες του Ραντέτσκυ στα πεδία των μαχών ήταν, όπως είδαμε, μεγίστης σημασίας στην ευρωπαϊκή ιστορία, ωστό­σο σήμερα ο Ραντέτσκυ έχει σχεδόν ξεχα- στεί και τον θυμόμαστε μόνον χάρη στο ομώνυμο Εμβατήριο που του αφιέρωσε ο Γιόχαν Στράους ο πρεσβύτερος. Αυτό ε ­ξηγείται πιθανώς από το γεγονός ότι ο Ρα­ντέτσκυ, παρά τη στρατιωτική του ιδιο­φυία, απλώς επιβράδυνε την προϊούσα διάλυση της αυστριακής μοναρχίας των Αψβούργων: το έργο του ακυρώθηκε ό­ταν το 1859 οι Πεδεμόντιοι, με τη βοήθεια των Γάλλων, νίκησαν τους Αυστριακούς στις μάχες της Ματζέντας και του Σολφε- ρίνο και απελευθέρωσαν τη Λομβαρδία από την αυστριακή κυριαρχία, οδηγώντας στην ένωση της Ιταλίας. Αλλά τότε ο Ρα­ντέτσκυ δεν ζούσε πια.£3

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1)Alan Sked: RADETZKY, IMPERIAL VICTOR AND MILITARY GENIUS, Ed. I.B. Tauris, London, New York, 2011.(2)Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια: λήμμα, ΡΑΝΤΕΤΣΚΥ, ΙΩΑΝΝΗΣ, ΙΩΣΗΦ, ΒΕΝΤΣΕΛΑΟΣ, ΚΟΜΗΣ, τόμος ΚΑ’, Εκδόσεις Πυρσός, Αθήνα, 1932.(3) Παγκόσμιος Ιστορία: τόμος 2Β, Εκδόσεις Ελευθερουδάκη,Αθήναι, 1934.(4) A.J.P. Taylor: THE STRUGGLE FOR MASTERY IN EUROPE, 1848-1918, Oxford University Press, Oxford,New York, 1971.(5) Paul Dukes: A HISTORY OF EUROPE, 1648-1948, THE ARRIVAL, THE RISE, THE FALL, Macmillan Ed., 1985.(6) David Gilmour: THE PURSUIT OF ITALY, A HISTORY OF A LAND, ITS REGIONS AND THEIR PEOPLES, Allen Lane, Penguin Books, 2011.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 6 7

Τον Οκιώβριο ίου 1983 σιραιιωιικέΐ δυνάμει ίων ΗΠΑ ειοέβαΠαν οιο νησιωτικό K pä ioc inc Γρενάδας με αφορμή nc ποΠιιικέα κινησεια mc xtüpac npoc ιόν οοΒιειικό ουναοπισμό. Η ολινοήμερη σύρραξη χρηοιμοποιηθηκε για ιη δοκιμή νέων οπΠικών ουοιημόιων, ααρέαχε οημανιικά μαθήμαια ιακιικικ και ορνάνωοικ, και καιέδηϋε οε νίκη για ιην κυβέρνηση και για ιον αιραιό ιων ΗΠΑ.

[DTHPI0Z ΒΘΤΡΑΙΟΙΗΣ

Η Γρενάδα είναι ένα μικρό νησί (έκτασης 378 τ.χλμ.) στις Γρεναδίνες της Καραϊβικής. Ανακαλύφθηκε το 1498 από τον Χριστόφορο Κολόμβο και αποτέλεσε βρετανική ι­διοκτησία τον 18ο αιώνα ως το νοτιότερο των νησιών Ουίντουωρντ. Το 1974 απέκτησε την ανεξαρτησία της

εντός της Κοινοπολιτείας και έγινε η μικρότερη ανεξάρτητη χώ­ρα στο δυτικό ημισφαίριο. Το 1983 είχε περίπου 91.000 κατοί­κους.

Η διακυβέρνηση του πρώτου πρωθυπουργού, σερ Ερικ Γκέρυ, ενός μαύρου λαϊκιστή πολιτικού, συνδύαζε μια ιδιόμορφη εξωτε­ρική πολιτική με εσωτερική διαφθορά και καταπίεση. Τον Μάρτιο του 1979, ο πολιτικός αντίπαλος του Γκέρυ, Μώρις Μπίσοπ, επι­κεφαλής του κόμματος Κίνηση Νέο Πετράδι (NEW JEW EL Movement - NJM), οργάνωσε ένα αναίμακτο πραξικόπημα και τέ­θηκε επικεφαλής της Προσωρινής Επαναστατικής Κυβέρνησης της Γρενάδας (Provisional Revolutionary Government - PRG). Αρχι­κά, η ανεργία και ο αναλφαβητισμός μειώθηκαν, ενώ σε διάστημα ενός έτους η Γρενάδα διέθετε πλεόνασμα προϋπολογισμού. Ωστόσο, σύντομα επήλθε αποτελμάτωση και στη συνέχεια οικο­νομική επιβράδυνση. Ο Μπίσοπ ανέστειλε την ισχύ του συντάγ­ματος, φυλάκισε τους αντιπάλους του και αρνήθηκε να διεξαγά- γει εκλογές ή να μεριμνήσει για τη διαδοχή του στην PRG, οδη­γώντας το κόμμα του σε διχασμό.

Οι σχέσεις της Γρενάδας με τις ΗΠΑ άρχισαν να οξύνονται όταν

m b

ο Μπίσοπ προσπάθησε να επιλύσει τα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα της χώρας του με βοήθεια από την Κούβα και άλλα κομμουνιστικά κράτη. Επιδεινώθηκαν με ταχύτητα όταν η PRG συντάχθηκε με την Κούβα σε μια απόφαση των Ηνωμένων Εθνών για το Αφγανιστάν, με τον απροκάλυπτο θαυμασμό του Μπίοοπ για τον Κάστρο και τη ριζοσπαστική ρητορική και εχθρική κριτι­κή προς τις ΗΠΑ.

Η πολιτική του Ρήγκαν για τη Γρενάδα εστίασε στην οικονομία της χώρας. Τον Ιούλιο του 1981 η CIA προσέγγισε τη Γερουσία με ένα σχέδιο οικονομικής αποσταθεροποίησης, έχοντας ως στόχο την υπονόμευση της PRG, όμως το Κογκρέσο εναντιώθηκε. Αντί­θετα, η κυβέρνηση των ΗΠΑ πέτυχε να αποκλείσει τη Γρενάδα από τα προγράμματα οικονομικής βοήθειας και άσκησε διεθνή ε­πιρροή (με διαφορετικό, κάθε φορά, βαθμό επιτυχίας) για τη δέ­σμευση δανείων προς τη χώρα. Επιπλέον, τον Αύγουστο του 1981, οι ΗΠΑ άσκησαν συμβολικά στρατιωτική πίεση, με την ε­κτέλεση εκτενών ναυτικών ασκήσεων («Ocean Venture»), οι οποί­ες περιελάμβαναν τα υποθετικά νησιά «Αμπέρ και Αμπερντίνες». Ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος προέβη σε σειρά δημόσιων δη­λώσεων αποδοκιμασίας της Γρενάδας. Κατά την ανακοίνωση του σχεδίου «Πόλεμος των Αστρων» (23 Μαρτίου 1983), ο Ρήγκαν πα­ρουσίασε, μεταξύ άλλων, αεροφωτογραφίες στις οποίες διακρί- νονταν εργασίες για την κατασκευή διεθνούς αεροδρομίου στο ακρωτήριο Σαλίνς με διάδρομο μήκους 3.000 μ., θεωρώντας το

Τρία Sikorsky UH-60A Black Hawk προσγειώνονται δίπλα στον διάδρομο του Σαλίνς, στις 25 Οκτωβρίου 1983. Η επιχείρηση «Urgent Fury» αποτέλεσε την πρώτη πολεμική επιχείρηση των UH-60A, τα οποία σταδιακά αντικαθιστούσαν τα UH-1D και -1Ν στον ρόλο της μεταφοράς προσωπικού.

( - 'Τ Α * . &

, . m .

Επιθετικό ελικόπτερο AH-IS(MOD) στη Γοενάδα, τον Οκτώβριο του 1983.

στρατιωτική απειλή. Ο Μπίσοπ, φοβού­μενος εισβολή, μετέβη στην Ουάσιν- γκτον για να συναντηθεί με τον Ρήγκαν.Αργότερα, περιέγραψε τη συνάντηση ως ένα πρώτο βήμα για να αποτραπεί η εισβολή, αλλά πρόσθεσε ότι «η απειλή δεν έχει απομακρυνθεί τελείως». Η ε­κτίμησή του υπήρξε σωστή. ,

' , γ- ·* - Ανδρες της 3ης Διμοιρίας του Β Λοχου του 2/505Οι σύμμαχοι της Γρεναδας είχαν ως τάγμαΤ0ςΑλεξιπτωτ,στών αποβιβάζονται από

στόχο την αύξηση της στρατιωτικής ι- ελικόπτερο Black Hawk. σχύος της χώρας (οι Λαϊκές Επαναστατι­κές Ενοπλες Δυνάμεις -People’s Revolutionary Armed Forces ή PRAF- ήταν οι μεγαλύτερες από το σύνολο των ενόπλων δυνά­μεων των γειτόνων της Γρενάδας στην ανατολική Καραϊβική) βελτιώνοντας τη θέση της ως μιας βάσης στρατιωτικής επιμελη­τείας και πολιτικής στην περιοχή, αδιαφορώντας όμως για την οι-

0 πρωθυπουργός της Γρενάδας Μπίσοπ (29 Μαΐου 1944- 19 Οκτωβρίου 1983) και ο στρατηγός Ωστιν (26 Απριλίου 1938-). Ο Ωστιν ποτέ δεν αρνήθηκε τις ευθύνες του για τα γε γονότα του 1983. Αποφυλακίστηκε τον Δεκέμβριο του 2008.

κονομία της χώρας. Το καλοκαίρι του 1983, η κυβέρνηση της Γρε­νάδας αντιμετώπιζε αυξανόμενες δυσκολίες. To NJM είχε δια- σπαστεί, καθώς ο Μπίσοπ ζητούσε στενότερες σχέσεις με τη Δύ­ση, ενώ ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Μπερνάρντ Κόαρντ υπο­στήριζε την ταχύτερη μετάβαση σε ένα μαρξιστικό κράτος. Στις 25 Σεπτεμβρίου, ο Μπίσοπ υποχρεώθηκε να μοιραστεί την εξου­σία με τον Κόαρντ. Ο τελευταίος εξασφάλισε την υποστήριξη του στρατού υπό τον στρατηγό Χάντσον Ωστιν και στις 13 Οκτω­βρίου 1983 διέταξε τον Μπίσοπ να παραιτηθεί. Ο Μπίσοπ απο- πέμφθηκε από το κόμμα και τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό στην επίσημη κατοικία του στο Μάουντ Ρόαγιαλ.

Κατά τις ημέρες που ακολούθησαν, μεγάλες διαδηλώσεις ορ­γανώθηκαν σε όλο το νησί και γενική απεργία στην πρωτεύουσα

ΣαίντΤζώρτζις. Στις 19 Οκτωβρίου, κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης, υποστηρι- κτές του Μπίσοπ τον απελευθέρωσαν. Στη συνέχεια, ο υπουργός Εξωτερικών Ουάιτμαν έπεισε τον Μπίσοπ να επι­στρέφει με το πλήθος των διαδηλωτών στην πρωτεύουσα, όπου πολλοί υπουρ­γοί του κρατούντο στο Φορτ Ρούπερτ, ένα οχυρό του 18ου αιώνα το οποίο χρη­σιμοποιείτο ως βάση των PRAF. Η φρου­ρά του οχυρού, ολιγάριθμη και ηττοπα­θής, παρέδωσε τα όπλα της και επέτρε­

ψε την είσοδο των διαδηλωτών στο οχυ­ρό. Πολύ σύντομα, μια δύναμη κυβερνη­τικών στρατιωτών αναπτύχθηκε εμπρός

από το οχυρό. Ο επικεφαλής, δόκιμος αξιωματικός Κόνραντ Μά- γιερς, διέταξε πυρ εναντίον του πλήθους. Περισσότεροι από 100 άμαχοι έπεσαν από τις σφαίρες ή ποδοπατήθηκαν κατά τον πανι­κό που ακολούθησε. Ο Μπίσοπ, τέσσερις υπουργοί του και τρεις εξέχοντες υποστηρικτές του οδηγήθηκαν σε ένα προαύλιο του οχυρού και εκτελέστηκαν.

Τη νύκτα της 19ης Οκτωβρίου, ο στρατηγός Ωστιν μίλησε στο ραδιόφωνο, παρουσιάζοντας τη δική του εκδοχή για τα γεγονότα και εξαγγέλλοντας τον σχηματισμό ενός δεκαεξαμελούς Επανα­στατικού Στρατιωτικού Συμβουλίου με εκείνον επικεφαλής. Υπό την κάλυψη τεσσάρων ημερών απαγόρευσης της κυκλοφορίας, πολλοί εξέχοντες πολίτες, πρώην αξιωματούχοι του Μπίσοπ, α­ξιωματικοί των PRAF και μέλη του NJM, οι οποίοι θεωρούντο ύ­ποπτοι για έλλειψη αφοσίωσης, συνελήφθησαν.

Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ ΚΑΙ Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

Οι ΗΠΑ παρακολουθούσαν στενά τις εξελίξεις στη Γρενάδα. Πε­ρίπου 1.000 Αμερικανοί πολίτες βρίσκονταν στο νησί, οι περισσό­τεροι φοιτητές στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Σαίντ Τζώρτζις, ένα αμερικανικό ίδρυμα που παρείχε ιατρική εκπαίδευ­ση σε μελλοντικούς γιατρούς που δεν έβρισκαν θέσεις σε αντί­στοιχα ιδρύματα των ΗΠΑ. Η πρόταση για την απομάκρυνση Αμε­ρικανών πολιτών από τη Γρενάδα ακούστηκε για πρώτη φορά στις 17 Οκτωβρίου από έναν εκπρόσωπο του Γραφείου Δια-Αμε- ρικανικών Υποθέσεων κατά τη διάρκεια μιας σύσκεψης κρατικών υπηρεσιών των ΗΠΑ. Οι αρχηγοί του Μικτού Επιτελείου, αρχικά αντίθετοι σε μια τέτοια ενέργεια, συμφώνησαν, όταν δύο ημέρες αργότερα τα νέα για τον θάνατο του Μπίσοπ έφθασαν στον Ουά- σινγκτον. Πλέον, αξιωματούχοι του Στέητ Ντηπάρτμεντ υποστή­ριξαν ότι το σύνολο του νησιού έπρεπε να εξασφαλιστεί ώστε «να σωθούν αμερικανικές ζωές και για να εξυπηρετήσει ευρύτε­ρους σκοπούς».

7 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA

Στις 19 Οκτωβρίου αξιωματούχοι κρατών της ανατολικής Κα- ραίθικής ουναντήθηκαν για να συζητήσουν για την επιδεινούμε- νη κατάσταση στη Γρενάδα. Οταν η πρωθυπουργός της Ντομίνι- κα, Γιουτζίνια Τσαρλς, επέστρεψε από επίσκεψη στις ΗΠΑ, ζήτη­σε αμέσως συνάντηση με τους επικεφαλής των πέντε μικρών κρατών που μαζί με την Ντομίνικα συνιστούσαν τον Οργανισμό Κρατών της Ανατολικής Καραϊβικής (OECS - Organisation of Eastern Carribean States: Ντομίνικα, Σάντα Λουσία, Αγιος Βικέ- ντιος-Γρεναδίνες, Μονσερά, Σαίντ Κιτς-Νέβις και Αντίγκουα- Μπαρμπούντα). Η συνάντηση έλαβε χώρα στα Μπαρμπάντος και τα μέλη του OECS συμφώνησαν να «επέμβουν στρατιωτικά στη Γρενάδα και να προσκαλέσουν φιλικές κυβερνήσεις να προσφέ­ρουν βοήθεια». Καθώς κανένα από τα έξι κράτη δεν διέθετε τις αναγκαίες δυνάμεις, απευθύνθηκαν σε μη μέλη του OECS, στην Τζαμάικα, στα Μπαρμπάντος και στις ΗΠΑ (η απόφαση περιελάμ- βανε επίσης τη Γαλλία, τον Καναδά, τη Βενεζουέλα και τη Βρετα­νία, όμως οι προσκλήσεις σε αυτές τις χώρες δεν υλοποιήθηκαν).

Στις 19.00 της 22ας Οκτωβρίου, ο πρόεδρος Ρήγκαν έλαβε τη «διατακτική απόφαση» να ανταποκριθεί στην πρόσκληση των κρατών του OECS. Είχαν προηγηθεί συζητήσεις μεταξύ του προ­έδρου, του αντιπροέδρου Μπούς, του υπουργού Αμυνας Ουάιν- μπέργκερ, του υπουργού Εξωτερικών Σούλτς και του συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας ΜακΦάρλαν, ενώ ήδη από τις 09.00 η διυπη- ρεσιακή ομάδα κρίσης του αντιπροέδρου, σε τηλεφωνική σύνδε­ση με τους Ρήγκαν, Σούλτς και ΜακΦάρλαν είχε αποφασίσει να προχωρήσει στην εισβολή. Το ίδιο βράδυ η Κούβα, έχοντας ορθά πληροφορηθεί για αμερικανικά σκάφη που κατευθύνονταν προς τη Γρενάδα, απέστειλε μήνυμα στην Ουάσινγκτον αναγνωρίζο­ντας τις ανησυχίες της τελευταίας για τους πολίτες της και μνη­μονεύοντας την ανησυχία της Αβάνας για τους δικούς της πολί­τες που εργάζονταν στο νησί.

Στη Γρενάδα, την PRG απασχολούσε ο φόβος μιας εισβολής και η αποδοχή της από τον πληθυσμό. Στις 20 Οκτωβρίου συνεδρία­σε για να εξετάσει τη μελλοντική της δράση. Την επόμενη ημέρα η απαγόρευση της κυκλοφορίας ήρθη προσωρινά, για να μπορέ­σουν οι πολίτες να προμηθευτούν τρόφιμα, και στις 22 Οκτωβρί­ου μια απρόθυμη συγγνώμη μεταδόθηκε από το ραδιόφωνο. Σχετικά με μια πιθανή εισβολή, η PRG γνώριζε ότι οι δυνάμεις της μπορούσαν εύκολα να αντιμετωπίσουν τις στρατιωτικές δυ­νάμεις των γειτονικών χωρών, όμως για τις δυνάμεις των ΗΠΑ έ- πρεπε να ζητήσουν βοήθεια από την Κούβα. Ο Κάστρο βρισκό­ταν σε δίλημμα. Ο Μπίσοπ θεωρείτο ήρωας στην Κούβα, όμως η αποδοκιμασία των δολοφόνων του θα υπονόμευε την επένδυση της χώρας στη Γρενάδα. Ωστόσο, στις 20 Οκτωβρίου η Αβάνα προέβη σε μια ανακοίνωση με την οποία εκθείαζε τη μνήμη του Μπίσοπ και ζητούσε «παραδειγματική τιμωρία» για τους υπεύθυ­νους. Η προσωπική έκκληση του στρατηγού Ωστιν στον Κάστρο, ζητώντας στρατεύματα της Κούβας τα οποία θα πολεμούσαν υπό τις διαταγές του, δεν έφερε αποτέλεσμα.

01 ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣΗ ξαφνική εκδήλωση της κρίσης περιόριζε τις διαθέσιμες δυ­

νάμεις, ωστόσο ήδη δύο επιχειρησιακές δυνάμεις των ΗΠΑ βρί­σκονταν εν πλω για μια προγραμματισμένη ανάπτυξη στη Μεσό­γειο: η Task Force 124 και η Ομάδα Μάχης του αεροπλανοφόρου «Independence». Στις 21 Οκτωβρίου, οι δύο δυνάμεις έλαβαν δια­ταγή να πλεύσουν πλησιέστερα στη Γρενάδα. Η Task Force 124 πε- ριελάμβανε το ελικοπτεροφόρο «Guam» και τέσσερα αποβατικά πλοία της 4ης Μοίρας Αμφίβιων Δυνάμεων με 1.700 πεζοναύτες της 22ης Αμφίβιας Μονάδας Πεζοναυτών, υπό τον συνταγματάρ­χη Τζέημς Φώκνερ. Τα χερσαία στοιχεία συνιστούσαν το 2/8 Απο-

Ενας τραυματισμένος στρατιώτης παραδίδεται στο προσωπικό του καταστρώματος πτήσεων από το πλήρωμα ενός ελικοπτέρου Hughes ΜΗ-6.

βατικό Συγκρότημα Τάγματος (ήτοι 2ο Τάγμα / 8ο Σύνταγμα Πε­ζοναυτών) και μία πυροβολαρχία πυροβολικού. Το «Guam» μετέ­φερε τη 261 (Ενισχυμένη) Μοίρα Μέσων Ελικοπτέρων Πεζοναυ­τών. Η Ομάδα Μάχης του «Independence» περιελάμβανε το αερο­πλανοφόρο με τα αεροσκάφη της 6ης Αεροπορικής Πτέρυγας και τη συνοδεία του.

Το Ναυτικό και οι Πεζοναύτες διέθεταν σημαντική εμπειρία στην ταχεία απομάκρυνση αμάχων και οι σχετικές διαδικασίες ή­ταν γνωστές. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι πεζοναύτες θα πα­ρείχαν προστασία, ενώ οι Αμερικανοί πολίτες θα μεταφέρονταν στο αεροδρόμιο Περλς, στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού, για να απομακρυνθούν με ελικόπτερα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η δύναμη των PRAF αριθμούσε ως 1.500 άνδρες και από 2.000 ως5.000 ήταν τα μέλη της Εθνοφρουράς. Επιπλέον, στο νησί βρί­σκονταν περίπου 700 Κουβανοί με αδιευκρίνιστες εντολές. Η εκ­πόνηση του σχεδίου απομάκρυνσης των πολιτών συνεχιζόταν ως τις 23 Οκτωβρίου, ωστόσο επιλεγμένες μονάδες στις ΗΠΑ είχαν λάβει προειδοποιητικές εντολές για επιχειρήσεις από τις 21 Οκτωβρίου: τα δύο τάγματα Ranger του Στρατού (1/75 και 2/75), η ταξιαρχία επιφυλακής της 82ης Αερομεταφερόμενης Μεραρ­χίας, συγκεκριμένες μονάδες της 1ης Διοίκησης Ειδικών Επιχει­ρήσεων (Αερομεταφερόμενη), η 1η Πτέρυγα Ειδικών Επιχειρήσε­ων της Αεροπορίας και άλλες μονάδες της Διοίκησης Στρατιωτι­κών Αερομεταφορών. Αργά την επόμενη ημέρα δόθηκαν οι επί­σημες εντολές για την εκτέλεση της αποστολής, με την κωδική ονομασία «Urgent Fury». Ημέρα της εισβολής ορίστηκε η 25η Οκτωβρίου.

Η δύναμη εισβολής ονομάστηκε 120 Συνδυασμένη Δύναμη Επι­χειρήσεων (Joint Task Force - JT F 120) και στις 23 Οκτωβρίου ο α­ντιναύαρχος Τζόζεφ Μέτκαφ, διοικητής του 2ου Στόλου, κατέ- φθασε με το επιτελείο του στο «Guam» για να αναλάβει τη διοί­κησή της. Υποδιοικητής του τέθηκε ο υποστράτηγος Νόρμαν Σβάρτσκοπφ, η εμπειρία του οποίου σε χερσαίες διακλαδικές ε­πιχειρήσεις θα ισορροπούσε την απειρία του επιτελείου του

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 7 1

Αμερικανοί στρατιώτες εξετάζουν ένα δίδυμο αντιαεροπορικό πυροβόλο. Στο βάθος διακρίνεται ο πύργος ελέγχου του Σαλίνς. To ZU-23-2 αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1950 για να αντιμετωπίζει στόχους σε χαμηλό ύψος σε απόσταση ως 2.500 μ. ή τεθωρακισμένα οχήματα με βεληνεκές 2.000 μ.

Μέτκαφ. Το αρχικό σχέδιο της επιχείρησης βασιζόταν στην ά­σκηση «Ocean Venture ’81», η οποία προέβλεπε τη διάσωση Αμε­ρικανών ομήρων σε μια εχθρική χώρα του Τρίτου Κόσμου. Η Γρε­νάδα χωρίστηκε σε δύο τμήματα, με το βόρειο στη δικαιοδοσία του Ναυτικού και των Πεζοναυτών, και το νότιο στον Στρατό και την Αεροπορία. Κύριος σκοπός ήταν η προστασία των φοιτητών που βρίσκονταν σε δύο πανεπιστημιουπόλεις (με άγνωστο αριθ­μό σε καθεμία) και η απομάκρυνσή τους.

Μια πολυεθνική δύναμη από κράτη της Καραϊβικής θα συμμε­τείχε στην επιχείρηση σε έναν εμφανή αλλά σχετικά ασφαλή ρό­λο. Η Ειρηνευτική Δύναμη της Καραϊβικής (Caribbean Peacekeeping Force - CPF) αριθμούσε 353 άνδρες, υπό τον τα- ξίαρχο των Μπαρμπάντος Ράντγιαρντ Λιούις, και θα αναλάμβανε τη φύλαξη σημαντικών εγκαταστάσεων μετά την κατάληψή τους από τους Αμερικανούς (1).

Στις 24 Οκτωβρίου, ένα Antonov An-24 της εταιρίας Cubana με­τέφερε τον συνταγματάρχη Πέδρο Τορτόλο της Fuerzas Armadas Revolucionarias της Κούβας στο αεροδρόμιο Περλς. Ο συνταγμα­τάρχης Τορτόλο είχε διατελέσει επικεφαλής της κουβανικής στρατιωτικής αποστολής στη Γρενάδα επί πολλά έτη. Οι διαταγές που είχε ήταν να αναλάβει τη διοίκηση των Κουβανών στο νησί (53 μέλη της στρατιωτικής αποστολής και 636 εργαζόμενοι στις κατασκευές), να επιβλέψει τις αμυντικές προετοιμασίες και να φροντίσει για τους μη μάχιμους. Οι 95 σύμβουλοι για τη γεωργία, τη διοίκηση, την ιατρική κλπ. έλαβαν εντολή να σεβαστούν την

Οβιδοβόλο Μ102 διαμετρήματος 105 mm σε δράση.

απαγόρευση της κυκλοφορίας και να παραμείνουν στα σπίτια τους, ενώ τα περίπου 50 μέλη οικογενειών και οι γυναίκες σύμ­βουλοι μεταφέρθηκαν στο εμπορικό σκάφος «Viet Nam Heroico», στο λιμάνι του Σαίντ Τζώρτζις. Από το σύνολο των Κουβανών στο νησί, 43 ήταν μέλη των ενόπλων δυνάμεων, ενώ οι εργαζόμενοι στις κατασκευές ήταν εκπαιδευμένοι ως έφεδροι. Η σοβιετική παρουσία περιοριζόταν στους διπλωματικούς συμβούλους και στους άνδρες των υπηρεσιών πληροφοριών, οι οποίοι σχετίζο­νταν με την πρεσβεία της ΕΣΣΔ.

Σχεδόν αφημένες στην τύχη τους, οι PRAF, οι οποίες αριθμού­σαν περίπου 5.000 άνδρες, άρχισαν αμέσως προετοιμασίες για την άμυνα, αναπτύσσοντας τον βαρύτερο εξοπλισμό τους γύρω από τα αεροδρόμια, τους σταθμούς διοίκησης και σε μερικές α­κτές.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΗΑΓΗΟΡΙΣΗΣΤο βράδυ της 23ης Οκτωβρίου 16 μέλη της Ομάδας Εξι των

SEAL (SEAL Team Six) και δύο ελαφρά περιπολικά σκάφη από φάι- μπεργκλας έπεσαν με αλεξίπτωτο στα ανοικτά της νότιας ακτής του νησιού από δύο αεροσκάφη Lockheed MC-130 Combat Talon, χρησιμοποιώντας τεχνικές HALO (High Altitude, Low Opening). H τυπική διείσδυση από υποβρύχιο δεν ήταν εφικτή εξαιτίας της α­νεπαρκούς σχετικής εκπαίδευσης. Η πρώτη προσπάθεια διείσδυ­σης των SEAL απέτυχε. Τέσσερις χάθηκαν στα κύματα, πιθανώς διότι δεν κατάφεραν να απαλλαγούν από τον βαρύ εξοπλισμό τους ή από τα αλεξίπτωτα. Μαζί τους χάθηκε το ένα σκάφος. Ενα εχθρικό περιπολικό υποχρέωσε τους υπόλοιπους να αποσυρ­θούν. Η δεύτερη προσπάθεια που πραγματοποιήθηκε το επόμε­νο βράδυ δεν είχε καλύτερη τύχη. Οι SEAL έσβησαν τις μηχανές τους σκάφους τους όταν συνάντησαν ένα περιπολικό, ωστόσο δεν κατάφεραν να εκκινήσουν ξανά και παρασύρθηκαν από το κύμα. Περισυνελέγησαν 11 ώρες αργότερα.

Την ίδια νύκτα (24 Οκτωβρίου) άνδρες της Ομάδας Τέσσερα των SEAL επιβιβάσθηκαν σε δύο ταχύπλοες φουσκωτές κατα- δρομικές λέμβους τύπου Sea Fox και αποβιβάσθηκαν στη βορει­οανατολική ακτή της Γρενάδας, όπου το Ναυτικό θα αποβίβαζε τους πεζοναύτες. Οι SEAL εκτέλεσαν αναγνώριση στις ακτές και

k7 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Μ

Επιχείρηση «Urgent Fury))4ο SEAL

Ο ρ ο ς Ay. Αικατερίνης

ΑεροδρόμιοΠερλς^ .̂

Ο ρος Χορν

Γ Ρ Ε Ν Α Δ Α

a2/8ΤΠ ΖΝ

1

- Κ ΙΕ Λόχος

2/8ΤΠ ΖΝ

ES!G Λόχος

2/8ΤΠ ΖΝ

• Γκρενβίλ F Λόχος 2/8ΤΠ ΖΝ

Κόλπος Γκραντ Μολ ι6ο SEALI · Κυβερνείο

- Μ - , Ιππόδρομος^ · Φορτ Ρούπερτ^ s . 1 Φ ο ρ τΤ ζω ρ τζ· # . · Φορτ Φρέντερικ

82η ΑΜΗ Σαίντ Τζώρτζ,ς | . φυλακη ^

" Δύναμη• Ιατρική Σχολή Γκραν! Ανς Δέλτα

Ακρωτήριο * Ραδιοφωνικός σταθμός Σαλίνς ' 1 · Ιατρική Σχολή

f 1 Σαίντ Τζώρτζις„ / I

Ξ §Μ2/75 TR

1/75 TRΥΠΟΜΝΗΜΑ

I Αμερικανοί TR: Τάγμα Ranger ΑΜΜ: Αερομεταφερόμενη Μεραρχία

ΤΠΖΝ: Τάγμα Πεζοναυτών SFOD-D: Δύναμη Δέλτα

(Επάνω) Τραυματίας απομακρύνεται από ένα ελικόπτερο CH-53D.(Αριστερά) Ανδρες της 82ης Αερομεταψερόμενης Μεραρχίας με ένα ενσύρματα κατευθυνόμενο βλήμα Μ47 Dragon, τυπικό αντιαρματικό όπλο μικρού βεληνεκούς. Ο εκτοξευτής, η βάση στήριξης και το σκοπευτικό συμπτύσσονται για να μεταφερθούν από ένα άτομο. Το νέο κράνος «Fritz» είναι κατασκευασμένο από 19στρώσεις ειδικού υφάσματος Kevlar.

ακολούθως εισχώρησαν στο εσωτερικό για να ελέγξουν την άμυ­να στο αεροδρόμιο Περλς. Στις 03.00 απέστειλαν μια αποθαρρυ- ντική αναφορά. Υφαλοι περιέβαλλαν τις ακτές, καθιστώντας α­δύνατη την απόβαση με αποβατικά σκάφη και πιθανώς με amtrac (αμφίβια τεθωρακισμένα μεταφοράς προσωπικού). Το αεροδρό­μιο διέθετε ισχυρή άμυνα που περιελάμβανε αντιαεροπορικά πυ­ροβόλα.

Πριν ξημερώσει η Τρίτη, 25 Οκτωβρίου, ένα AC-130 Spectre της 16ης Μοίρας Ειδικών Επιχειρήσεων, εξοπλισμένο με αισθητήρες υπερύθρων και ευαίσθητους τηλεοπτικούς εικονολήπτες, προ­σέγγισε το νότιο άκρο του νησιού. Το αεροσκάφος είχε ανεφο- διαστεί εν πτήσει από ιπτάμενο τάνκερ Boeing KC-135 Stratotanker. Πέταξε πάνω από το αεροδρόμιο του Σαλίνς, όπου α­νακάλυψε ότι ο διάδρομος απογείωσης φρασσόταν από πολυά­ριθμα εμπόδια κάθε είδους. Οι Κουβανοί εργάτες είχαν τοποθε­τήσει φορτηγά και υλικά δόμησης.

Ηταν, πλέον, φανερό ότι δεν ήταν δυνατή η αμφίβια απόβαση στη βορειοανατολική ακτή ούτε η προσγείωση μεταγωγικών στο Σαλίνς.Η εισβολή θα πραγματοποιείτο εξολοκλήρου από τον αέρα.

Η ΠΡΟΤΗ ΗΜΕΡΑ (Τρίτη, 25 Οκτωβρίρυ)

Οι πρώτες πληροφορίες που είχαν συγκε­ντρωθεί από τις αποστολές αναγνώρισης έ­δειχναν ότι η επιχείρηση έπρεπε να σχεδια­στεί εξαρχής. Ωστόσο, ενώ οι ομάδες των SEAL αναπτύσσονταν στη Γρενάδα, έμφορτα μεταγωγικά MC-130 βρίσκονταν καθ’ οδόν με- ταφέροντας τους ranger στο αεροδρόμιο Σα­λίνς. Το αρχικό σχέδιο για πτώση με αλεξίπτω­τα ενός μόνο λόχου εγκαταλείφθηκε. Ολοι οι άνδρες (εκτός των οδηγών οχημάτων) θα ρί- πτονταν με αλεξίπτωτα και μαζί τους μία Ομά­δα Ελέγχου Μάχης της Αεροπορίας, απαραί­τητη για την καθοδήγηση των C-130 που θα προσγειώνονταν αργότερα. Στον στενό χώρο των μεταγωγικών, ο οποίος περιοριζόταν ακό­μα περισσότερο από τζιπ και άλλα υλικά, κάθε άνδρας βοηθούσε τον διπλανό του να προε­τοιμάσει τις εξαρτύσεις του για την πτώση. Πολυβόλα και όλμοι λύθηκαν βιαστικά από τα τζιπ και φορτώθηκαν σε κιβώτια τα οποία προσαρτήθηκαν σε αλεξίπτωτα. Από τα σακί­δια αφαιρέθηκε ο περιττός εξοπλισμός. Οι άνδρες θα μετέφεραν μόνο χειροβομβίδες, πυρομαχικά και νερό. Οι τυπικές διαδικασίες εγκαταλείφθηκαν. Ο διοικητής του 2/75 Τάγ­ματος, αντισυνταγματάρχης Ραλφ Χάγκλερ, αποφάσισε οι άνδρες του να μη φέρουν το ε­φεδρικό αλεξίπτωτο, καθώς θα προσέθετε ά­χρηστο βάρος: οι ρίψεις θα πραγματοποιού­ντο από τόσο χαμηλά, ώστε δεν θα υπήρχε χρόνος να αναπτυχθεί.

Σε αλλαγή σχεδίου προέβη και ο ναύαρχος Μέτκαφ. Η απόβαση ενός λόχου πεζοναυτών στο Περλς ακυρώθηκε και οι άνδρες που βρί­σκονταν σε ετοιμότητα στο αρματαγωγά «Manitowoc» αποσύρθηκαν. Η μία εκ των δύο ζωνών προσγείωσης των ελικοπτέρων μετα-

α'S

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 7 3

φέρθηκε κατά 700 μ. νότια του αεροδρο­μίου, εξαιτίας της παρουσίας των αντιαε­ροπορικών πυροβόλων. Στο κατάστρωμα πτήσεων του «Guam» δύο λόχοι πεζοναυ­τών επιβιβάστηκαν σε ελικόπτερα Boeing- Vertol CH-46E Sea Knight, τα οποία απογει­ώθηκαν περίπου στις 05.00 και πέταξαν μέσα σε ένα ανεμοβρόχι, συνοδευόμενα από τέσσερα πάνοπλα Bell ΑΗ-1Τ Cobra της 167 Μοίρας Ελαφρών Ελικοπτέρων των Πεζοναυτών. Είκοσι λεπτά αργότερα εξήλθαν από τη βροχή και βρέθηκαν πά­νω από τον στόχο τους. Τα Cobra αντιμε­τώπισαν με επιτυχία τα αντιαεροπορικά των 12,7 mm, τα οποία έβαλλαν εναντίον των μεταγωγικών, και πολύ σύντομα οι άν­δρες του Ε Λόχου του 2/8 Τάγματος Πεζο­ναυτών αναπτύχθηκαν στο αεροδρόμιο.Ταυτόχρονα, πεζοναύτες του F Λόχου προσγειώθηκαν πλησίον της Γκρενβίλ. Η ξαφνική εμφάνιση των ελικοπτέρων με πολυάριθμους πεζοναύτες αιφνιδίασε τους αμυνόμενους. Στις 06.30, οι δύο στό­χοι βρίσκονταν υπό αμερικανικό έλεγχο.

Στο ακρωτήριο Σαλίνς η κατάσταση εξε­λίχθηκε διαφορετικά. Τα C-130 πλησίασαν σε χαμηλό ύψος για να αποφύγουν τον ε- ντοπισμό από ραντάρ. Κοντά στο ακρωτή­ριο σχημάτισαν μια σειρά με προπορευό- μενο το AC-130 Spectre του σμηνάρχου Χι­ού Χάντερ, ακολούθως 10 MC-130 της 8ης Μοίρας Ειδικών Επιχειρήσεων στα οποία επέβαιναν άνδρες του 1/75 Τάγματος και του 2/75 Τάγματος Ranger με δύο ακόμα Spectre μεταξύ τους. Το σύστημα πλοήγη­σης του προπορευόμενου MC-130 παρου­σίασε βλάβη, με αποτέλεσμα να απαιτεί- ται τροποποίηση στη σειρά πτήσης των μεταγωγικών.

Πυκνά αντιαεροπορικά πυρά υποδέχθη­καν το πρώτο AC-130 που έφθασε πάνω από το ακρωτήριο. Ο Χάντερ, περισσότε­ρο αιφνιδιασμένος από τους αντιπάλους του στο έδαφος, ενήργησε αμέσως. Τα με­ταγωγικά του 1/75 θα εκτελούσαν στροφή για να καταλάβουν τις τελευταίες θέσεις του σχηματισμού, τα Spectre που ακολου­θούσαν θα κατέστελλαν τα αντιαεροπορι­κά πυρά και οι άνδρες του 2/75 θα έπεφταν πρώτοι στη μάχη. Ωστόσο, το πλήρωμα του μεταγωγικού που μετέφερε την ομάδα δι­οίκησης του 1/75 παρανόησε τη διαταγή. Τα φώτα προειδοποίη­σης άναψαν και λίγα λεπτά αργότερα ο αντισυνταγματάρχης Ουέσλυ Ταίηλορ και 30 άνδρες του βρέθηκαν μόνοι στο έδαφος (για να μειωθεί ο χρόνος εξόδου οι αλεξιπτωτιστές έπεφταν από τις δύο θύρες των μεταγωγικών). Ως από θαύμα κανείς δεν τραυ­ματίστηκε και ο αντισυνταγματάρχης με τον επιλοχία του τάγμα­τος μοιράστηκαν τους άνδρες και κινηθήκαν εναντίον των ε­χθρικών θέσεων.

Οι ομοχειρίες των αντιαεροπορικών, καλά εκπαιδευμένες και πεισματώδεις, διατήρησαν τις θέσεις τους. Τα αντιαεροπορικά των 23 mm έπληξαν δύο Spectre και τουλάχιστον ένα μεταγωγικό

MC-130E, ωστόσο στις 06.15 τα αντιαερο­πορικά πυρά είχαν περιοριστεί σημαντικά. Ιδιαίτερα αποτελεσματικά υπήρξαν τα πο­λύ καννα πυροβόλα Vulcan των 20 mm (τα Spectre ήταν, επίσης, οπλισμένα με πυρο­βόλα 40 mm και 105 mm). Πλέον, όλα τα με­ταγωγικά επέστρεψαν στον στόχο και σύ­ντομα 250 ranger έπεσαν από ύψος μόλις 220 μ., τόσο χαμηλά ώστε τα πληρώματα των αντιαεροπορικών στους κοντινούς λόφους δεν μπορούσαν να χαμηλώσουν τις κάννες για να βάλουν εναντίον τους. Ο αέρας ήταν ισχυρός (37 χλμ/ω., αρκετά ι­σχυρότερος από το όριο ασφαλείας μιας άσκησης) και η ζώνη ρίψης στενή, βρεχό- μενη από θάλασσα στις δύο πλευρές. Ομως, μόνο ένας άνδρας βρέθηκε στο νε­ρό (κολύμπησε ως την ακτή), ενώ ένας τραυματίστηκε κατά την πτώση.

Μόλις οι ranger έφθασαν στο έδαφος, α­εροσκάφη LTV Α-7Ε Corsair II από το «Independence» πέταξαν για να βομβαρδί­σουν τις θέσεις των αντιαεροπορικών. Οι Γρεναδίνοι και οι Κουβανοί είχαν οχυρω­θεί αναμένοντας μια αμφίβια επιχείρηση, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα μικρός αριθ­μός αντιαεροπορικών και μόνο ένας λόχος Κουβανών να έχει αναπτυχθεί γύρω από το αεροδρόμιο, ενώ δύο λόχοι Κουβανών και μονάδες των PRAF είχαν λάβει θέσεις κατά μήκος των ακτών. Με τη βοήθεια των αεροσκαφών, στις 06.30 οι ranger είχαν εκ­καθαρίσει τον διάδρομο και είχαν ασφαλί­σει την περίμετρο. Στη συνέχεια, ο Β Λό­χος του 1/75 κινήθηκε εναντίον του κου- βανικού στρατοπέδου από δυτικά, ενώ ε­λεύθεροι σκοπευτές έθεσαν τις εχθρικές θέσεις όλμων στα σκόπευτρά τους από α­πόσταση 600 μ. ως 1.000 μ. Ταυτόχρονα, ο Α Λόχος κινήθηκε από ανατολικά. Οι Αμε­ρικανοί πέρασαν τις εχθρικές προκεχωρη- μένες θέσεις και στη συνέχεια απέστειλαν

έναν αιχμάλωτο για να πείσει τους αμυνο­μένους να παραδοθούν πριν κληθεί η Αε­ροπορία. Οι περισσότεροι Κουβανοί επέλε- ξαν να καταθέσουν τα όπλα τους. Αρκετοί διέφυγαν, μεταξύ τους ο συνταγματάρχης Τορτόλο, ο οποίος κατάφερε να φθάσει στην πρεσβεία της ΕΣΣΔ. Οι Αμερικανοί α­ντιμετώπισαν με επιτυχία αρκετές αντεπι­θέσεις. Η σημαντικότερη και περισσότερο

φιλόδοξη εκδηλώθηκε εναντίον του 2/75 και είχε την υποστήριξη τριών τεθωρακισμένων μεταφοράς προσωπικού BTR-60PB (η Γρενάδα είχε προμηθευτεί έξι από την ΕΣΣΔ το 1982). Οι ranger έ­πληξαν δύο BTR-60PB με πυροβόλα άνευ οπισθοδρομήσεως και ελαφρά αντιαρματικά (LAW - Light Anti-tank Weapon). To τρίτο έγι- νε στόχος ενός εκ των απανταχού παρόντων Spectre. Πλέον το α­εροδρόμιο και η περιοχή του ακρωτηρίου Σαλίνς περιήλθαν σε αμερικανικά χέρια όπως επίσης σημαντικός αριθμός όπλων και πυρομαχικών. Μεταγωγικά C-130 προσγειώθηκαν με τζιπ και εξο­πλισμό των ranger, ενώ παράλληλα άρχισαν να απομακρύνουν τους τραυματίες.

Υπόδειγμα Αμερικανού πεζοναύτη της δεκαετίας του 1980: στολή BDU (Battle Dress Uniform), κράνος Μ1, αλεξίσφαιρο γιλέκο (PAGST = Personnel Armor System for Ground Troops) και εξάρτυση ALICE (All-Purpose Lightweigh Individual Carrying Equipment).Ο ασύρματος είναι τύπου AN/PRC-77. H BDU υιοθετήΘηκε το 1981. Κατασκευασμένη από 50/50 βαμβάκιΛτάυλον ήταν ζεστή και άβολη, ακατάλληλη για θερμά κλίματα.

7 4 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Παρά την κακοκαιρία και τη σημαντική εχθρική αντίσταση, οι πεζοναύτες και οι ranger κατάφεραν να εξασφαλίσουν τους κύρι­ους στόχους τους, ωστόσο καμία από τις ειδικές επιχειρήσεις δεν ολοκληρώθηκε σύμφωνα με τα σχέδια. Οκτώ άνδρες της Ομάδας Εξι των SEAL μεταφέρθηκαν στον ραδιοφωνικό σταθμό της Ραδιοφωνίας Ελεύθερη Γρενάδα με ένα ελικόπτερο Sikorsky UH-60A Black Hawk, όμως δεν κατάφεραν να τον κάνουν να σιγή- σει πριν να εκπέμψει την είδηση για την έναρξη της αμερικανι­κής εισβολής και να καλέσει σε γενική κινητοποίηση. Στοιχεία των SEAL (ομάδες δύο ανδρών οπλισμένων με πολυβόλα Μ60 και ελαφρά αντιαρματικά) καλύφθηκαν στα σημεία πρόσβασης γύρω από τον σταθμό. Ενέδρευσαν με επιτυχία ένα φορτηγό με στρα­τιώτες των PRAF και κατέστρεψαν (πιθανώς με μία ρουκέτα από ένα πειραματικό RAW - Rifleman's Assault Weapon) ένα BTR-60PB. Ωστόσο, οι SEAL δεν ήταν οπλισμένοι για παρατεταμένη εμπλο­κή και δεν διέθεταν αεροπορική υποστήριξη. Αποφάσισαν να ε- γκαταλείψουν τον σταθμό. Αποσύρθηκαν πολεμώντας προς την ακτή, όπου έμειναν καλυμμένοι πριν διαφύγουν διά θαλάσσης.

Μία Ομάδα Delta και στοιχεία του C Λόχου του 1/75 Τάγματος Ranger μεταφέρθηκε στις φυλακές στο Ρίτσμοντ Χιλ με εννέα Black Hawk της 101 Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας, για να απε­λευθερώσουν δημόσιους λειτουργούς και πολίτες τους οποίους είχε φυλακίσει το καθεστώς. Η καθυστέρηση στις επιχειρήσεις στο αεροδρόμιο εξαιτίας της κακοκαιρίας, οι δυσκολίες στον συ­ντονισμό των μονάδων και η έλλειψη πληροφοριών υπήρξαν κα­θοριστικής σημασίας. Η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε κατά την ανατολή του ήλιου, ενώ η άμυνα της φυλακής δεν περιοριζόταν σε αστυνομικούς. Οι αμυνόμενοι διέθεταν αντιαεροπορικά πυ­ροβόλα ZU-23 (δίδυμο 23 mm) που υποδέχθηκαν τα αμερικανικά ελικόπτερα με σφοδρά πυρά, καταρρίπτοντας σχεδόν αμέσως ένα UH-60A και πιθανώς ένα Hughes ΜΗ-6. Η επίθεση αναβλήθη­κε, διότι η φυλακή ήταν περικυκλωμένη από κυβερνητικά στρα­τεύματα και οποιαδήποτε νέα προσπάθεια θα έθετε σε κίνδυνο τους κρατουμένους.

Μία ομάδα από 23 άνδρες της Ομάδας Εξι των SEAL ανέλαβε να απελευθερώσει τον Βρετανό κυβερνήτη, ο οποίος κρατείτο στην επίσημη οικία του στα περίχωρα του Σαίντ Τζώρτζις. Τα δύο ελικόπτερα αρχικά δυσκολεύτηκαν να βρουν το κυβερνείο εξαι­τίας της πυκνής βλάστησης. Οταν εντοπίστηκε, οι άνδρες κα- τήλθαν με σχοινιά από ύψος 27,5 μ. Πυρά από ελαφρά όπλα υπο­χρέωσαν τα ελικόπτερα να απομακρυνθούν βια­στικά, παίρνοντας μαζί έναν αξιωματικό των SEAL και τον μόνο δορυφορικό ασύρματο. Οι Αμερικανοί εισήλθαν στο σπίτι με επιτυχία, όμως τα εχθρικά πυρά απέτρεπαν οποιαδήποτε προ­σπάθεια απομάκρυνσής τους με ελικόπτερα και σύντομα βρέθηκαν περικυκλωμένοι. Μετά από μια σύντομη ανταλλαγή πυρών, ο επικεφαλής των ανδρών των PRAF ζήτησε ενισχύσεις.

Η αποστολή βοήθειας στους παγιδευμένους SEAL αποτέλεσε προτεραιότητα για τον ναύαρχο Μέτκαφ, ο οποίος διέταξε την αποστολή ελικο­πτέρων με πεζοναύτες και υποστήριξη από AC- 130Η. Ωστόσο, το κυβερνείο βρισκόταν σε από­σταση βολής από τα αντιαεροπορικά που ήταν ε­γκατεστημένα γύρω από το Φορτ Φρέντερικ και το Φορτ Ρούπερτ. Τα πρώτα δύο ΑΗ-1Τ δέχθηκαν καταιγισμό πυρών από Γρεναδίνους και μερικούς Κουβανούς που επάνδρωναν αντιαεροπορικά πολυβόλα ZPU-4 (ρυμουλκούμενο τετράκαννο 14,5 mm), ZU-23 (ρυμουλκούμενο δίδυμο 23 mm) και τεθωρακισμένα μεταφοράς προσωπικού

Ενα LVT-7 (γνωστό ως amtrac) του 2ου Λόχου Αμφίβιας Εφόδου. Το LVT-7 (αργότερα γνωστό ως AAV-7) είναι το τυπικό ερπυατριοφόρο μεταφοράς προσωπικού των Αμερικανών Πεζοναυτών. Μεταφέρει 25 άνδρες και επανδρώνεται από τριμελές πλήρωμα. Είναι οπλισμένο με πολυβόλο 0,5 in σε περιστρεφόμενο πυργίσκο. Πίσω του βρίσκεται ένα UH-46D.

BTR-60PB. Τα Cobra καλύφθηκαν προσωρινά πίσω από τη βλάστη­ση. Ενα ελικόπτερο που αιωρήθηκε για να εκτοξεύσει έναν α­ντιαρματικό κατευθυνόμενο πύραυλο TOW, επλήγη από τα πυρά και κατέπεσε. Ενα CH-46E προσγειώθηκε για να περισυλλέξει το τραυματισμένο πλήρωμα, με την υποστήριξη ενός AC-130H και του δεύτερου Cobra. Καθώς το Sea Knight απομακρυνόταν, το Cobra δέχθηκε πολύπλευρα πυρά και καταρρίφθηκε. Το πλήρωμα δεν διασώθηκε.

Λίγα λεπτά αργότερα, οι Κουβανοί επιτέθηκαν σθεναρά ενα­ντίον του κυβερνείου. Η θέση των SEAL ήταν επισφαλής. Με τη βοήθεια των Spectre και με εύστοχα πυρά από το έδαφος η επί­θεση αναχαιτίστηκε. Ομως οι SEAL δεν διέθεταν βαρέα όπλα, παρέμεναν περικυκλωμένοι και τα πυρομαχικά τους μειώνονταν σταθερά. Περισσότερα AC-130 έσπευσαν να τους βοηθήσουν, ενώ τη νύκτα κλήθηκαν Α-7Ε. Οι σφοδρές αεροπορικές επιθέ­σεις υποχρέωσαν τους Κουβανούς να απομακρυνθούν, αν και παρέμειναν γύρω από το κυβερνείο.

Νωρίς το απόγευμα της ίδιας ημέρας άρχισαν να προσγειώνο­νται στο Σαλίνς τα πρώτα τμήματα της 82ης Αερομεταφερόμε-

Ενας πολυβολητής επανδρώνει το πολυβόλο Browning, διαμετρήματος 0,50 in (12,7 mm), ενός CH-46D Sea Knight. Φορά κράνος SPH-3B, αλεξίσφαιρο γιλέκο, τυπική στολή πτήσης CWU-27και μακρυμάνικα γάντια από καραβόπανο.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 7 5

νης Μεραρχίας (2). Μόνο περίπου 1.500 μ. του διαδρόμου ήταν χρησιμοποιήσιμα, ενώ δεν υπήρχε τερματικός σταθμός. Οι ερ­γασίες εκφόρτωσης πραγματοποιούντο αργά και κατά διαστή­ματα ως πέντε αεροσκάφη πετούσαν σε κύκλους αναμένοντας να προσγειωθούν. Ως τη νύκτα είχαν προσγειωθεί ο διοικητής της 82ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας, υποστράτηγος Εντουαρντ Τρόμπω, με τον σταθμό διοίκησης, η διοίκηση της 2ης Ταξιαρχίας και το 2/325 Τάγμα, τμήματα της Ειρηνευτικής Δύναμης Καραίβικής και έξι οβιδοβόλα 105 mm. Αργά το από­γευμα, ένα τμήμα των ranger ασφάλισε την πανεπιστημιούπολη στο Τρού Μπλού. Μέλη του διδακτικού προσωπικού της σχολής και τελειόφοιτοι φοιτητές προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στο υγειονομικό προσωπικό. Πολλοί φοιτητές έδωσαν πληροφορίες στους αξιωματικούς πληροφοριών. Οι Αμερικανοί στρατιώτες χρησιμοποιούσαν φωτοαντίγραφα τουριστικών χαρτών του νη­σιού, ώσπου εφοδιάστηκαν με αντίγραφα χαρτών των PRAF οι ο­ποίοι είχαν κατασχεθεί.

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΗΜΕΡΑ (Τετάρτη, 26 Οκτωβρίου)

Την επόμενη ημέρα, 26 Οκτωβρίου, κύρια έγνοια του Μέτκαφ παρέμειναν οι περικυκλωμένοι SEA L στο κυβερνείο. Ο υποστράτηγος Σβάρτσκοπφ υπέδειξε τον λόχο πεζοναυτών ο οποίος βρισκόταν επί του «Manitowoc» και ήταν διαθέσιμος. Η απόβαση πραγματοποιήθηκε στον κόλπο Γκραντ Μολ σε δύο φάσεις. Στις03.00, ο F Λόχος του 2/8 Τάγματος Πεζοναυτών αποβιβάστηκε από ελικόπτερα κοντά στο Γκραντ Μολ και μία ώρα αργότερα ο G Λόχος αποβιβάστηκε από τη θάλασσα μέσα σε 13 amtrac μαζί με πέντε άρματα Μ60Α1 Patton από το αποβατικό δεξαμενόπλοιο «Fort Snelling» (LSD-30). Ο διοικητής του τάγματος, αντισυνταγματάρχης Ρέυ Σμιθ, συγκέντρωσε τη δύναμη και κατευθύνθηκε προς το κυβερνείο. Οι άνδρες των PRAF προέβαλαν μικρή αντίσταση. Ενα τεθωρακισμένο όχημα αναγνώρισης BRDM-2 καταστράφηκε από ένα αμερικανικό άρμα, ενώ οι υπόλοιποι άνδρες αποσύρθηκαν. Στις07.00, οι SEAL είχαν αντικατασταθεί και ο κυβερνήτης με το

επιτελείο του μεταφέρθηκαν στο «Guam» (3).Στη συνέχεια, οι δύο λόχοι του 2/8 Τάγματος, μαζί με άρματα,

στοιχεία αντιαρματικών και τη Διμοιρία Αναγνώρισης κινήθηκαν νότια στον ιππόδρομο Κουήνς Παρκ, όπου οργάνωσαν ένα πεδίο προσγείωσης ελικοπτέρων, κατέλαβαν το Φορτ Φρέντερικ και αργότερα το Φορτ Τζωρτζ (βάσεις των PRAF). Οι πεζοναύτες βρήκαν μεγάλες ποσότητες εγκαταλελειμμένων όπλων, όπως πυροβόλα άνευ οπισθοδρομήσεως, αντιαεροπορικά πυροβόλα και μικρά όπλα. Επιπλέον, στο Φορτ Φρέντερικ εντόπισαν πολλά χρήσιμα έγγραφα, ωστόσο κάποια που υποδείκνυαν την παρουσία περίπου 1.700 Κουβανών στο νησί αποδείχθηκαν εσφαλμένα.

Για την απομάκρυνση των περίπου 200 Αμερικανών φοιτητών από την πανεπιστημιούπολη του Γκραντ Ανς αποφασίστηκε η διενέργεια μιας συνδυασμένης επιχείρησης από ranger με ελικόπτερα των Πεζοναυτών. Περίπου στις 16.30, ένα σμήνος CH-46E πλησίασε τον χώρο πετώντας σε σειρά και δέχθηκε αντιαεροπορικά πυρά από τα γειτονικά κτίρια. Η πανεπιστημιούπολη ήταν περικυκλωμένη από πολλά παράκτια ξενοδοχεία, κατειλημμένα από άνδρες των PRAF. Το πρώτο ελικόπτερο επλήγη ενώ βρισκόταν ακόμα πάνω από τη θάλασσα και υποχρεώθηκε να εκτελέσει αναγκαστική προσγείωση κοντά στην ακτή. Ο πιλότος άνοιξε τη ράμπα, οι ranger όρμησαν έξω και καλύφθηκαν πίσω του. Λίγα λεπτά αργότερα, αεροσκάφη Grumman Α-6Ε Intruder και Α-7Ε που είχαν απονηωθεί από το «Independence» έκαναν την εμφάνισή τους. Επί 15 λεπτά έθεσαν τα εχθρικά αντιαεροπορικά υπό τα πυρά τους και στη συνέχεια οι ranger όρμησαν στα κτίρια, καθώς οι περισσότεροι αμυνόμενοι τα εγκατέλειπαν.

Στον τομέα της 82ης Αερομεταφερόμενης το μεγαλύτερο τμήμα της ημέρας αναλώθηκε στην ενίσχυση της Μεραρχίας με το 1/505 Τάγμα, με έναν λόχο UH-60A του 82ου Τάγματος Μαχητικών Ελικοπτέρων και με εφόδια, πολλά από τα οποία έφθασαν διαμέσου των Μπαρμπάντος, όπου το αεροδρόμιο ήταν αρκετά μεγάλο για να υποδεχθεί τα τεράστια Lockheed C-5A Galaxy. Το απόγευμα, άνδρες της 2ης Ταξιαρχίας κινήθηκαν βόρεια του προγεφυρώματος στο Σαλίνς καταλαμβάνοντας ένα συγκρότημα αποθηκών, όπου ανέκτησαν μεγάλες ποσότητες όπλων, χιλιάδες στολές και

Τα Μπαρμπάντος συμμετείχαν στην C PFμε περίπου 60 άνδρες της Μοίρας Υποστήριξης της Αμυντικής Δύναμης των Μπαρμπάντος και 50 άνδρες της Βασιλικής Αστυνομίας των Μπαρμπάντος (Royal Barbados Police - RBP). Οι πρώτοι είναι εξοπλισμένοι με ένα μίγμα βρετανικών και αμερικανικών στοιχείων. Τα μέλη της RBP είχαν εκπαιδευτεί σε όπλα, αλλά οι ΗΠΑ τους παρείχαν Μ-16και εξαρτύσεις ALICE. Οι άνδρες στο βάθος, οι οποίοι φορούν κράνη και άρβυλα με βρετανικά περικνήμια (και πιθανώς ο πρώτος αριστερά), ανήκουν στο απόσπασμα της Τζαμάικα, το μεγαλύτερο της CPFpe 152αξιωματικούς και άνδρες του Σου Λόχου του 2ου Τάγματος του Συντάγματος της Τζαμάικα. Ο συνταγματάρχης Μπαρνς της Αμυντικής Δύναμης της Τζαμάικα ήταν ο επιτόπου διοικητής της CPF στη Γρενάδα.

7 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

στρατιωτικό εξοπλισμό κάθε είδους. Κατά την επιχείρηση 16 Κουβανοί έχασαν τη ζωή τους και 86 αιχμαλωτίστηκαν.

Η ΤΡΙΤΗ ΗΜΕΡΑ (Πέμπτη, 27 Οκτωβρίου)

Τις πρώτες ώρες της Πέμπτης, άρχισε η ε­κτέλεση μιας απόφασης που είχε ληφθεί νωρίτερα. Πλέον θεωρείτο ασφαλές να α­ναπτυχθούν τα Black Hawk της 82ης Αερο- μεταφερόμενης Μεραρχίας και του 57ου Ιατρικού Αποσπάσματος μαζί με μερικά Bell OH-58 Kiowa και Bell UH-1 Iroquois στο αερο­δρόμιο του Σαλίνς (συνολικά 21 σκάφη). Ωστόσο, κατά την άφιξή τους ανακάλυψαν ότι η τοπική αποθήκη καυσίμων ήταν άδεια. Την ίδια νύκτα οργανώθηκε μια μεγάλης κλίμακας επιχείρηση μεταφοράς καυσίμων, στην οποία συμμετείχαν πολυάριθμα ελικό­πτερα. Σύντομα κατέστη σαφές ότι εξαι- τίας της έλλειψης καυσίμων τα μεταγωγικά ελικόπτερα θα έπρεπε να επιχειρούν από τα νησιά Μπαρμπάντος, ενώ ούτε τα AC- 130 μπορούσαν να ανεφοδιαστούν στο νη­σί. Τα Α-6Ε και τα Α-7Ε του «Independence» και τα δύο εναπομείναντα ΑΗ-1Τ του «Guam» παρέμειναν οι πολυτιμότεροι στυ- λοβάτες της αεροπορικής υποστήριξης.

Την ημέρα οι επιχειρήσεις συνεχίστηκαν με την προώθηση του Στρατού βόρεια του ακρωτηρίου Σαλίνς και των Πεζοναυτών στην περιοχή του Σαίντ Τζώρτζις. Στο Περ­λς, το 2/8 Τάγμα Πεζοναυτών κατέλαβε τον Αγροτικό Σταθμό του όρους Χορν, ανακτώ­ντας μεγάλες ποσότητες όπλων. Η 2η Τα­ξιαρχία ενισχύθηκε με το 1/508 Τάγμα και συνέχισε τις επιχειρήσεις βόρεια του Σα­λίνς, με τη συνεχή υποστήριξη των Α-7Ε. Πρώτος στόχος ήταν η Ακαδημία της Αστυ­νομίας στο Γκραντ Ανς και στη συνέχεια στο Φρεκουέντε. Παρά το τραγικό σφάλμα κάποιου αξιωματικού των Πεζοναυτών, ο ο­ποίος οδήγησε μια αεροπορική επίθεση ε­ναντίον φίλιων τμημάτων, γενικά οι αερο­πορικές επιθέσεις υπήρξαν ιδιαίτερα απο­τελεσματικές και κατά τη διάρκεια της ημέ­ρας η αντίσταση των Κουβανών πρακτικά διακόπηκε, ενώ οι PRAF στο μεγαλύτερο μέρος τους διαλύθηκαν. Πολλοί άνδρες έ­βγαζαν τις στολές τους για να αναμιχθούν με τους πολίτες. Η αντίσταση περιορίστηκε στη δράση ελεύθερων σκοπευτών. Μετά το μεσημέρι, η κατάσταση στη Γρενάδα κατέ­στη εξαιρετικά ενθαρρυντική για τους Αμε­ρικανούς. Ο τοπικός πληθυσμός ήταν πολύ φιλικός, οι περισσότεροι Αμερικανοί πολί­τες είχαν μεταφερθεί στις ΗΠΑ και ο ε­χθρός είτε υποχωρούσε είτε παραδιδόταν. Ωστόσο, παρέμενε μια τελευταία αποστο­λή: η επίθεση στο τελευταίο οχυρό των Κουβανών κοντά στο Καλβινύ, όπου οι πλη-

Το ψηφιακό ευρετήριο ine ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟ ΡΙΑΣ είναι γεγονόςΤο ψηφιακό ευρετήριο των άρθρων που δημοσιεύτηκαν στη ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, από το πρώτο τεύχος μέχρι και σήμερα, είναι πλέον διαθέσιμο ΔΩΡΕΑΝ στους αναγνώστες μας. Τώρα, όλοι έχουν τη δυνατότητα να αναζητήσουν και να εντοπίσουν οποιοδήποτε άρθρο τους ενδιαφέρει με τις κατάλληλες λέξεις- κλειδιά, ή να συγκεντρώσουν όλα τα άρθρα που αφορούν μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο ή 4θεματολογία.

Το ευρετήριο αυτό θα ενημερώνεται κάθε μήνα με τα περιεχόμενα του τρέχοντος τεύχους, ώστε να είναι πάντα επίκαιρο, ενώ θα είναι συνεχώς διαθέσιμο στους αναγνώστες για κατέβασμα από την ιστοσελίδα της ΓΝΩΜΩΝ www.gnomonpublications.gr σε μορφή PDF και Word doc.

Τα άρθρα είναι ταξινομημένα κατά τεύχος, αλλά το κάθε ένα από αυτά συνοδεύεται από μια ή περισσότερες λέξεις-κλειδιά, μέσα σε αγκύλες, σχετικές με την ιστορική περίοδο ή τη θεματική ενότητα στην οποία αναφέρεται το άρθρο.

Π Α Ρ Α Δ Ε ΙΓ Μ ΑΗ ΜΑΧΗ ΣΤΟΝ ΘΡΑΚΙΚΟ ΑΧΕΛΩΟ (917)Η συντριβή των Βυζαντινών από τον Βούλγαρο τσάρο Συμεών [ΒΥΖΑΝΤΙΟ][ΤΕΥΧΟΣ 185]

Ετσι, ο αναγνώστης μπορεί να αναζητήσει και να συγκεντρώσει εύκολα και γρήγορα όλα τα άρθρα της ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ που αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα π.χ. στη Βυζαντινή περίοδο, στον Α' και Β ’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Αρχαιότητα, στον πόλεμο του Βιετνάμ, στους Ναπολεόντειους πολέμους, στην Ελληνική Επανάσταση, στην Κορέα, στη Μικρασιατική Εκστρατεία κλπ. χρησιμοποιώντας απλώς την αντίστοιχη λέξη-κλειδί (μέσα σε αγκύλες).

Συνολικά χρησιμοποιούνται 33 λέξεις-κλειδιά που αντιστοιχούν σε ισάριθμες ιστορικές περιόδους και θεματικές ενότητες. Φυσικά, υπάρχει η δυνατότητα περαιτέρω εξειδίκευσης του ευρετηρίου, με περισσότερες υποκατηγορίες αλλά και τροποποίηση των υπαρχουσών, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις του αναγνώστη.

Το ψηφιακό ευρετήριο της ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ διατίθεται προς το παρόν μόνο μέσω της ιστοσελίδας της ΓΝΩΜΩΝ. Μη χάσετε λοιπόν την ευκαιρία: Αποκτήστε ΕΝΤΕΛΩΣ ΔΩΡΕΑΝ το πλήρες ευρετήριο των άρθρων που δημοσιεύτηκαν μέχρι σήμερα στο αγαπημένο σας περιοδικό, επεξεργαστείτε το όπως εσείς νομίζετε, και προμηθευτείτε τα τεύχη που σας λείπουν με ασφαλή online αγορά, ή με ένα τηλεφώνημα στο 210 9758090 προκειμένου να σας αποσταλούν με αντικαταβολή. Μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε τα γραφεία μας Λέσβου 14,17237, Δάφνη, όπου κερδίζετε έκπτωση 50% για αγορές 25 ευρώ και άνω σε όλα τα τεύχη/βιβλία της ΓΝΩΜΩΝ! (εξαιρούνται τα φωτοαντίγραφα και τα τρέχοντα τεύχη.)

I ΤεύΧ°ζ 185 - Ιούνιος 2012

S 3 K « s s ~ , , _

^ s s s a a s o i r ™ “ ”' μ a s s s s s - i - A t r " ' '

S f S T * 0 “ ™ 0 1

« ο ν τ ο ν φ ε k m " “ W ιβαλμΝ ΙΚΟ Ι

ε 185]

Δύο υπαξιωματικοί του 2/75 Τάγματος Ranger επανδρώνουν έναν όλμο Μ224 διαμετρήματος 60 mm. Αν και απαρχαιωμένο, το Μ224 αποδείχθηκε πρακτικότερο από το δύσχρηστο και βαρύ των 81 mm, το οποίο αντικατέστησε στις αερομεταφερόμενες δυνάμεις από το 1970.

ροφορίες έκαναν λόγο για την ύπαρξη 600 Κουβανών και στρατιω­τών των PRAF μαζί με έξι αντιαεροπορικά πυροβόλα στο ομώνυμο στρατόπεδο.

Χωρίς πρόδηλη ανάγκη η επιχείρηση οργανώθηκε βιαστικά και χωρίς να προηγηθεί η ενδεδειγμένη αναγνώριση. Η επίθεση άρχι­σε με προπαρασκευαστικά πυρά επίγειων και ναυτικών πυροβό­λων, τα οποία εκ των υστέρων αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά (μόνο μία οβίδα βρήκε τον στόχο!). Ακολούθησε αεροπορική επί­θεση από Α-7Ε και αμέσως μετά έφθασαν οκτώ UH-60A που μετέ­φεραν έναν λόχο ranger του 1/75 Τάγματος. Τα Black Hawk έφθασαν στον στόχο περίπου στις 16.45 σε δύο σχηματισμούς και άρχισαν να προσγειώνονται χωρίς πρόβλημα. Ομως, καθώς το τρίτο ελικό­πτερο κατερχόταν για να αποβιβάσει τους άνδρες που μετέφερε, δέχθηκε πυρά στο στροφείο και κατέπεσε πάνω στο δεύτερο. Το επόμενο ελικόπτερο προσπάθησε να αποφύγει τα εκτοξευόμενα συντρίμμια με μια απότομη στροφή, όμως προσγειώθηκε με μεγά­λη ταχύτητα με αποτέλεσμα η ουρά του να αποκοπεί. Οι ranger πή- δηξαν έξω και στη συνέχεια ο πιλότος (προφανώς χωρίς να γνωρί­ζει το μέγεθος της ζημιάς του ελικοπτέρου του) προσπάθησε να απογειωθεί. Το ελικόπτερο ανατράπηκε και έπεσε πάνω στους άν­δρες που δεν είχαν απομακρυνθεί. Συνολικά τρεις ranger έχασαν τη ζωή τους και 12 υπέστησαν σοβαρούς τραυματισμούς. Οι περί­που 30 Κουβανοί υπερασπιστές του Καλβινύ έβαλλαν αδιάκοπα: ένα UH-60A επέστρεψε στο «Guam» διάτρητο, με 45 οπές στην ά­τρακτο.

Παρά το χάος που είχε δημιουργηθεί, τα υπόλοιπα UH-60A προ­σγειώθηκαν με ασφάλεια και οι άνδρες εξασφάλισαν τον στόχο σε διάστημα 15 λεπτών. Ωστόσο, η τραγωδία της επιχείρησης των ελι­κοπτέρων στο Καλβινύ δεν είχε λήξει. Ο πιλότος του CH-53D που εστάλη για να ανακτήσει τα ελικόπτερα, εκτίμησε εσφαλμένα το βάρος του φορτίου του, με αποτέλεσμα το UH-60A να πέσει στο έ­δαφος. Στη συνέχεια απέρριψε στη θάλασσα καύσιμα και πυρομα- χικά, και επέστρεψε για το δεύτερο ελικόπτερο. Η επιχείρηση έ­ληξε με ακόμα μία απώλεια, καθώς ένας ιμάντας έσπασε και το UH-60A κατέπεσε. Τα δύο ελικόπτερα καταστράφηκαν.

Οι πεζοναύτες ενισχύθηκαν με τους άνδρες μίας πυροβολαρ­χίας του 3/10 Συντάγματος Πεζοναυτών, οι οποίοι θα επιχειρούσαν ως λόχος τυφεκιοφόρων, απαλλάσσοντας τους άλλους λόχους από καθήκοντα φύλαξης. Ο F Λόχος κινήθηκε προς το Σαίντ Τζώρ- τζις χωρίς να συναντήσει αντίσταση, καθώς μόνο συμμορίες λα­φυραγωγών περιφέρονταν στους δρόμους. Στις 10.00, ο G Λόχος

έφθασε στη φυλακή του Ρίτσμοντ Χιλ. Την προηγούμενη νύκτα οι φύλακες την είχαν εγκαταλείψει και οι κρατούμενοι είχαν ελευθε­ρωθεί. Αργότερα, οι πεζοναύτες έφθασαν στον Βοτανικό Κήπο, στο Μπέλμοντ και κατέληξαν στο Φορτ Ρούπερτ, το οποίο είχε ε- γκαταλειφθεί.

01 ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣΤην επόμενη ημέρα, οι άνδρες του Στρατού έφθασαν στην πε­

ριοχή του Λανς ωζ Επίν, η οποία εκκενώθηκε από 202 φοιτητές, και στη συνέχεια ενώθηκαν με τους πεζοναύτες στο Σαίντ Τζώρ- τζις. Η τελευταία επιχείρηση εναντίον ενός οργανωμένου εχθρού ήταν μια ενέδρα του Ε Λόχου του 2/8 Τάγματος Πεζοναυτών ενα­ντίον μιας ομάδας των PRAF, βόρεια του αεροδρομίου στο Περλς.

Κατά τις επόμενες ημέρες εκκαθαρίστηκαν οι περιοχές στις βό­ρειες και ανατολικές ακτές και από τις 29 Οκτωβρίου άνδρες της CPF ανέλαβαν τον έλεγχο του Περλς. Ο στρατηγός Ωστιν με τη σωματοφυλακή του, ο Κόαρντ καθώς και άλλα στελέχη του NJM τέθηκαν υπό κράτηση. Στις 29 Οκτωβρίου πρακτικά η επιχείρηση «Urgent Fury» είχε ολοκληρωθεί.

Από τις 2 Νοεμβρίου οι πεζοναύτες της 22ης Αμφίβιας Μονάδας Πεζοναυτών αποσύρθηκαν από τη Γρενάδα και επιβιβάστηκαν στα πλοία τους, για να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς τον Λίβανο. Η Ομάδα Μάχης του «Independence» συνέχισε τον πλου της προς τη Μεσόγειο. Λίγες ημέρες αργότερα ακολούθησαν οι ranger. Οι άν­δρες της 82ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας παρέμειναν στο νησί λίγο περισσότερο χρόνο. Ρύθμισαν το θέμα της επιστροφής των Κουβανών στην Αβάνα, περισσότερων από 100 διπλωματών του Ανατολικού Συνασπισμού (Σοβιετικοί, Ανατολικογερμανοί, Βούλγαροι και Λίβυοι) στις χώρες τους και ανέλαβαν τον έλεγχο των ανδρών των PRAF πριν την απελευθέρωσή τους (εκτός των α­νώτερων αξιωματικών).

Οι τελευταίες αμερικανικές δυνάμεις εγκατέλειψαν τη Γρενάδα στις 14 Δεκεμβρίου 1983. Τον Δεκέμβριο του 1984 διενεργήθηκαν εκλογές. Μετά την ειρήνευση στο νησί, οι ΗΠΑ, η Βρετανία και γει­τονικά κράτη, όπως τα Μπαρμπάντος, προσέφεραν βοήθεια για την ανασύσταση των δυνάμεων ασφαλείας της Γρενάδας. Η πο­λυεθνική CPF παρέμεινε στο νησί ως τον Ιούνιο του 1985, ενώ έ­νας λόχος Στρατονομίας των ΗΠΑ παρέμεινε επί πολλά χρόνια για να υποστηρίξει το έργο της Αστυνομίας.

Η κατασκευή του αεροδρομίου στο ακρωτήριο Σαλίνς, η οποία α- ποσκοπούσε στην ενίσχυση του τουρισμού στη Γρενάδα, καθώς το υφιστάμενο αεροδρόμιο στο Περλς δεν μπορούσε να υποδε­χθεί μεγάλου μεγέθους αεροσκάφη, ολοκληρώθηκε ένα έτος με­τά την εισβολή. Από τον Μάιο του 2009 το Point Salines International Airport ονομάζεται Maurice Bishop International Airport. Δεν αποδεί­χθηκε ποτέ ότι το αεροδρόμιο προοριζόταν για στρατιωτικό.

ΑΠΠΛΕΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣΕνας ανταποκριτής αποκάλεσε την εισβολή στη Γρενάδα «έναν

απολαυστικό μικρό πόλεμο». Οι περισσότεροι θεώρησαν την επι­χείρηση «Urgent Fury» ως μια εξασφαλισμένη νίκη. Ο Ρήγκαν πα­ρουσίασε την εισβολή ως ένα ακόμη βήμα προς την εξάλειψη του κομμουνισμού από τον κόσμο. Η αξιοπιστία του ενισχύθηκε από τις ποσότητες όπλων που βρέθηκαν στο νησί (αυτόματα τυφέκια, πολυβόλα, εκτοξευτές ρουκετών, αντιαεροπορικά πυροβόλα, οβι­δοβόλα, πυροβόλα, τεθωρακισμένα οχήματα και περιπολικά σκά­φη), αρκετά για να εξοπλίσουν 10.000 άνδρες. Αν και συζητήσεις και επικρίσεις για την αναγκαιότητα της εισβολής ήλθαν στην επι­φάνεια κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων και συνεχίστηκαν ως το 1984, οι δημοσκοπήσεις εκείνων των ημερών επιβεβαίωναν ότι

7 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

το μεγαλύτερο ποσοστό των πολιτών στις ΗΠΑ, στις χώρες της Καραίβικής και αλλού υποστήριζαν την εισβολή (αντίθετα η Θά- τσερ προέβαλε έντονη αντίρρηση, δημόσια και κατ’ ιδίαν).

Για την κυβέρνηση των ΗΠΑ η Γρενάδα αποτέλεσε μια απόλυτη επιτυχία: μια νίκη κατά του κομμουνισμού και της Κούβας καθώς και μια προειδοποίηση για τους μαρξιστές Σαντινίστας στη Νικα­ράγουα. Η επιτυχής κατάληξη της επιχείρησης υπήρξε, επίσης, μια μεγάλη νίκη σε επίπεδο δημοσίων σχέσεων για την πρόσφατα «πληγωμένη» αμερικανική κυβέρνηση: τις πρώτες ώρες της 23ης Οκτωβρίου, ενώ εξελίσσονταν τα γεγονότα στη Γρενάδα, ο Ρήγκαν ενημερώθηκε για την ισχυρή έκρηξη σε στρατόπεδο στη Βηρυτό, με αποτέλεσμα τον θάνατο δεκάδων Αμερικανών πεζοναυτών. Ο Ρήγκαν στάθηκε τυχερός, διότι κατά τι εκλογές του 1984 η επιτυ­χία στη Γρενάδα είχε αντικαταστήσει στις μνήμες τη σφαγή στον Λίβανο.

Η επιχείρηση «Urgent Fury» παραμένει ως σήμερα ένα τυπικό πα­ράδειγμα στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ σε παρόμοιες περι­πτώσεις, ακόμα και στο θέμα των ανθρώπινων απωλειών: σε λιγό- τερες από τρεις ημέρες μαχών 19 Αμερικανοί στρατιώτες σκοτώ­θηκαν και 116 τραυματίστηκαν. Μεγάλο ποσοστό των απωλειών ο- φείλονταν σε ατυχήματα και σε φίλια πυρά. Επτά ελικόπτερα κα- ταστράφηκαν, δύο υπέστησαν σημαντικές ζημιές και τρία ελα­φρές ζημιές. Ολοι οι φοιτητές επέστρεψαν στις ΗΠΑ σώοι. Οι απώλειες των PRAF ήταν 45 νεκροί και από 350 ως 410 τραυματίες, ενώ των Κουβανών ήταν 25 νεκροί και 59 τραυματίες (4). Τουλάχι­στον 25 πολίτες έχασαν τη ζωή τους. Αν και οι εμπλεκόμενες δυ­νάμεις των Κουβανών και των PRAF καθώς και οι απώλειές τους φαίνονται σχετικά «μικρές», πολλοί ήταν εκείνοι (ιδιαίτερα οι Γρε- ναδίνοι) που αμύνθηκαν πεισματικά. Αντίθετα από συνήθεις ανα­φορές, οι Κουβανοί δεν είχαν ιδιαίτερους λόγους για να πολεμή­σουν.

Αναλυτικές εκθέσεις του Υπουργείου Αμυνας καθώς και εξετα­στικές επιτροπές του Κογκρέσου κατέδειξαν την ανάγκη για βελ­τίωση στις επικοινωνίες και για συντονισμό μεταξύ των κλάδων. Η επιχείρηση ώθησε το Κογκρέσο να αναλάβει τη σημαντικότερη νο­μοθετική ρύθμιση από την εποχή του Bä ΠΠ, η οποία αφορούσε την οργάνωση, το δόγμα, τη σταδιοδρομία του προσωπικού και τις επιχειρησιακές διαδικασίες, και η οποία ενσωματώθηκε στον νόμο Γκολντουώτερ-Νίκολς του 1986. Το επόμενο έτος δημιουργήθηκε η United States Special Operations Command (USSOCOM) για να αντι­μετωπιστούν, μεταξύ άλλων, τα προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ των κλάδων, τα οποία παρουσιάστηκαν στη Γρενάδα.

Από στρατιωτικής άποψης, η επιχείρηση χρησιμοποιήθηκε ως δοκιμασία και ως επαλήθευση για διάφορες ιδέες, για τακτικές και για νέα οπλικά συστήματα (όπως η εισαγωγή των ελικοπτέρων UH- 60Α και των ιπτάμενων τάνκερ McDonnell Douglas KC-10Α Extender σε πολεμικές επιχειρήσεις) των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμε­ων, οι οποίες ακόμα συνέρχονταν από τα τραύματα του πολέμου στο Βιετνάμ. Ηταν η πρώτη μεγάλης κλίμακας αμερικανική στρα­τιωτική επιχείρηση από την εισαγωγή του συστήματος επαγγελ­ματικής στρατιωτικής θητείας και η πρώτη επιχείρηση στην οποία συμμετείχε η νεοϊδρυθείσα Μικτή Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων (Joint Special Operations Command), στην οποία ανήκει η Delta Force. Παρέσχε μερικά πολύτιμα μαθήματα για το μέλλον, τα οποία τέ­θηκαν σε εφαρμογή στη Λιβύη (1986), στον Παναμά (1989), στην Αϊ­τή (1994) και στον Περσικό κόλπο (1990-1991), σε παρόμοιας φύ­σης επιχειρήσεις.

Η επιχείρηση «Urgent Fury» υπήρξε σημαντική ως ένα κάλεσμα α­φύπνισης για το σύνολο των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ: η επι­τυχία της τόνωσε το ηθικό μετά από το Βιετνάμ, ενώ αποτέλεσε μια ισχυρή απόδειξη της ικανότητας των ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν τη στρατιωτική ισχύ τους σε υποστήριξη της εθνικής πολιτικής.

Λ

Ενας ranger οδηγεί δύο άνδρες των PRAF στην αιχμαλωσία.Κρατά τις σοβιετικής κατασκευής εξαρτύσεις τους. Οι δύο Γρεναδίνοι φορούν στολές εργασίας του Κουβανικού Στρατού και σοβιετικού τύπου κράνη.

Εξάλλου, σύμφωνα με έναν Αμερικανό διπλωμάτη, ο κύριος λόγος για την εισβολή στη Γρενάδα ήταν το γεγονός ότι οι ΗΠΑ, αποφα­σισμένες να υπερνικήσουν την αίσθηση της ήττας στο Βιετνάμ, έ­πρεπε να αποδείξουν ότι ήταν ένα πραγματικά ισχυρό έθνος: «Τι ωφελούν οι ασκήσεις και οι επιδείξεις δύναμης, αν ποτέ δεν τη χρησιμοποιείς;». Ε3

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ1. Συμμετείχαν η Ντομίνικα, η Σάντα Λουσία, ο Αγιος Β ικέντιος- Γρεναδίνες, η Τζαμάικα, τα Μπαρμπάντος και η Αντίγκουα- Μπαρμπούντα.2. Η επιχείρηση δοκίμασε την ικανότητα της Μ εραρχίας να δρα ως μια δύναμη ταχείας ανάπτυξης. Τα πρώτα αεροσκάφη προσγειώθηκαν μόλις 17 ώρες μετά την έναρξη της επιφυλακής.3. Οι SEAL δέχθηκαν δριμεία κριτική για την ελλιπή οργάνωση των επιχειρήσεων τους, ιδ ια ίτερα για την επίθεση στο κυβερνείο.Ο κύριος λόγος των κακοτυχιών τους ήταν η απουσία πληροφοριών για τις εχθ ρ ικές θ έσ εις και την εχθρ ική ισχύ.4. Οι πηγές δεν συμφωνούν. Ο υποστράτηγος Σβάρτσκοπφ ανέφερε 160 Γρεναδίνους και 71 Κουβανούς νεκρούς , το Πεντάγωνο δήλωσε συνολικά 59 θανάτους και η αναφορά του Κόουλ για τους αρχηγούς του Μ ικτού Επιτελείου (βλέπε βιβλιογραφία) δίνει μ ικρότερους αριθμούς.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Bahmanyar, Mir: US NAVY SEALS, Osprey Publishing,Oxford, 2005.(2) Cole, Ronald: OPERATION «URGENT FURY» - GRENADA,Joint History Office, Office of the Chairman of the Joint Chiefs of Staff, Washington, DC, 1997.(3) Nardin, Terry and Pritchard, Kathleen: ETHICS AND INTERVENTION: THE UNITED STATES IN GRENADA, 1983,Institute for the Study of Diplomacy, School of Foreign Service, Georgetown University, Washington D.C.(4) Russel, Lee and Mendez, Albert: GRENADA 1983, Osprey Publishing, London, 1988.(5) Spector, Ronald, Lt. Col. USMCR: U.S. MARINES IN GRENADA 1983, History and Museums Division Headquarters, U.S.M.C., Washington D.C., 1987.(6) Stewart, Richard: OPERATION «URGENT FURY»: THE INVASION OF GRENADA, OCTOBER 1983, (CMH-Pub 70-114-1), U.S. Army Center of Military History, 2008.(7) Zimmerman, Dwight Jon: RANGERS AT POINT SALINES SPECIAL OPERATIONS-2008 EDITION (www.bluetoad.com).

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 7 9

Η ΜΑΧΗ■ I M i l ■ ■ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΙΟΑΝΝΙΛΗΣ

ΤΟΥ ΚΑΛΟΥΓΚΑΡΕΝΙ0 Μιχαήλ Γενναίος me Βϋαχίας νικά ιούς ΟθωμανούςΕνας από ιους σημανιικότερους ηγεμόνες ίων ιαραγμένων χρόνων ίου 16ου και ίου 17ου αιώνα οια Βαλκάνια ήταν ο βοεβόδας ιης Βλαχίας Μιχαήλ, ο επονομαζόμενος Γενναίος. Ο Μιχαήλ έμεινε οιον θρόνο ιης Βλαχίας μόλις οκιώ χρόνια πριν πεθάνει δολοφονημένος, ίο 1601. Ωοιόοο, οιο μικρό αυιό χρονικό διάοιημα, ο Μιχαήλ κατάφερε να επιτύχει σημαντικές νίκες κατά των Οθωμανών. Ο μεγαλύτερος του θρίαμβος επετεύχθη στη μάχη του Καλουγκαρέντ, το 1595.

Η σφραγίδα του Μιχαήλ. Η γραφή είναι κυριλλική. Χρησιμοποιείτο στη Ρουμανία, σχεδόν μέχρι τον 19ο αιώνα.

0 Μιχαήλ ο Γενναίος υπήρξε μια μεγάλη μορφή της εποχής του, αποτελώντας πηγή έ­μπνευσης για όλους τους υπόδουλους στον οθωμανικό ζυγό λαούς των Βαλκανίων. Γεννήθηκε το 1558. Λίγα είναι γνωστά για τα παιδικά χρόνια και την εφηβεία του. Ηταν νόθος γιος του βοεβόδα της Βλαχίας Πατράσκου του Καλού και της Θεοδώρας Καντακουζηνού. Ο πατέρας του κρατούσε από τη γενιά των Ντρακούλ και η μητέρα

του από την παλαιά ελληνική αυτοκρατορική οικογένεια των Καντακουζηνών, μέλη της οποί- ας είχαν βρει καταφύγιο στη σημερινή Ρουμανία, μετά την Αλωση της Πόλης.

Ωστόσο, σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς, ο Μιχαήλ είχε και πατέρα Ελληνα. Κατά την άποψη αυτή, ήταν γιος του Ιωάννη του Ηπειρώτη, άρχοντα της Κραϊό-

6ας. Οι ισχυρισμοί αυτοί στηρίζονται στην επίσημη αλληλογραφία του Βενε- τού πρέσβη στο Βουκουρέστι, ο οποίος ενημέρωνε τον δόγη για την ά­

νοδο του Μιχαήλ στον θρόνο, το 1593. Το ίδιο υποστηρίζουν Ούγγροι ι­στορικοί, ενώ Τούρκοι ιστοριογράφοι της εποχής αναφέρουν τον Μι­

χαήλ ως ανηψιό ή αδελφό του Ιωάννη.

Η ΑΡΧΗ ΜΙΑΣ ΕΠΟΠΟΙΙΑΣΟ Μιχαήλ άρχισε τη δράση του γύρω στα 30 του χρόνια, ανα­

λαμβάνοντας στρατιωτικός διοικητής σε διάφορες περιοχές της Βλαχίας, η οποία, εκείνη την εποχή, ήταν μια από τις πολλές υ­ποτελείς στον Οθωμανό σουλτάνο ηγεμονίες. Ο τότε ηγεμόνας Αλέξανδρος ο Κακός, αν και εκτιμούσε τις ικανότητες του Μι­

χαήλ, τον φοβόταν, θεωρώντας τον απειλή για τον θρόνο του. Για τον σκοπό αυτό, όταν ο ίδιος τον είχε διορίσει κατεπάνω της επαρ­

χίας της Κραϊόβας, τον υποχρέωσε να ορκιστεί, ενώπιον του συμ­βουλίου των βογιάρων, ότι δεν είχε βασιλική καταγωγή και ότι δεν ε-

πεδίωκε να γίνει ηγεμόνας. Ο Αλέξανδρος είχε λάβει το προσωνύμιο Κα­κός λόγω της συνήθειάς του να ανασκολοπίζει τους αντιπάλους του, και όχι

μόνο, ακολουθώντας το παράδειγμα του Βλαντ Δράκουλα. Ενας άλλος λόγος

8 0 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Μιχαήλ σε γκραβούρα της εποχής, ως ηγεμόνας της Βλαχίας, Τρανσυλβανίας και Μολδαβίας.

cum p r i u l . S . C a r . Μ

Η διάβαση του Δούναβη από τους Τούρκους, σε γκραβούρα της εποχής.

για τον οποίο είχε προκαλέσει την απέ­χθεια του λαού του ήταν η προσήλωσή του στους Οθωμανούς, οτους οποίους άλλωστε χρωστούσε και την ανάρρησή του στον θρόνο. Ο Αλέξανδρος υποστή­ριζε τους Τούρκους και πλήρωνε κανονι­κά τους φόρους που ο σουλτάνος επέ­βαλλε σε χρήμα και σε νεαρά αγόρια.

Τελικά ο Μιχαήλ ήλθε σε σύγκρουση με τον ηγεμόνα Αλέξανδρο γιατί επιχεί­ρησε να σταματήσει το παιδομάζωμα που επέβαλλαν οι Τούρκοι στην επαρχία του. Οι δυνάμεις του ηγεμόνα τον καταδίωξαν και αυτός υποχρεώθηκε να καταφύγει στην Τρανσυλβανία με μερικούς πιστούς οπαδούς του.

Ο Μιχαήλ βρήκε καταφύγιο στην αυ­λή τού ουγγρικής καταγωγής ηγεμόνα της Τρανσυλβανίας Σιγισμούνδου Μπα- τόρι. Εκεί ο Αλέξανδρος δεν μπορούσε να τον βλάψει, καθώς ο Μπατόρι ήταν υπό την προστασία του Αψβούργου αυ- τοκράτορα και κάθε εναντίον του κίνηση στρεφόταν και κατά της Γερμανικής Αυ­τοκρατορίας. Ο Μιχαήλ, ύστερα από πα­ραμονή δύο εβδομάδων δίπλα στον Μπατόρι και έχοντας έρθει σε συνεννόη­ση με τον Ελληνα εξάδελφό του Ανδρόνι­κο Καντακουζηνό και τον πατριάρχη Κωνσταντινούπολης Ιερεμία Β ', μετέβη στην Πόλη με σκοπό να εμφανιστεί ενώ­πιον του σουλτάνου Μουράτ Γ ’ και να τον πείσει να ορίσει αυτόν ηγεμόνα της Βλαχίας, στη θέση του Αλεξάνδρου.

Για να καταφέρει όμως να βρεθεί ε ­νώπιον του σουλτάνου, ήταν απαραίτητο να «λαδώσει» την τουρκική διοικητική μηχανή με άφθονα χρήματα. Στην προ-

σπάθειά του αυτή βρήκε υποστηρικτή στο πρόσωπο του Αγγλου πρέσβη στην Πόλη, του Εντουαρτ Μπάρτον, ο οποίος του δάνεισε 200.000 φλορίνια. Τον Σε­πτέμβριο του 1593, ο Μιχαήλ, αλλά και ο Αλέξανδρος, εμφανίστηκαν στην πολυτε­λή αίθουσα του θρόνου, ενώπιον του σουλτάνου Μουράτ. Ολοι υποκλίθηκαν μπροστά του, ακουμπώντας το κεφάλι στο έδαφος. Ολοι, εκτός από τον Μιχαήλ. Ηταν μια κίνηση με καταλυτικές συνέπει­ες. Ο Μουράτ θα μπορούσε κάλλιστα να διατάξει να κόψουν μπροστά του το κε­φάλι του «θρασύ» Μιχαήλ. Αντ’ αυτού ό­μως, θαύμασε το θάρρος του και του εί­πε : «Αν και μπορεί να μου δημιουργήσεις προβλήματα, εσύ αξίζει να γίνεις ηγεμό­νας». Ο Μιχαήλ τότε μόνο έκλινε ελαφρά την κεφαλή του. Την ίδια ώρα ο σουλτά­νος, με ένα νεύμα, διέταξε τους σολά- κους φρουρούς του να αποκεφαλίσουν τον Αλέξανδρο.

Κατόπιν τούτων, στα μέσα περίπου του Οκτωβρίου του 1593, ο Μιχαήλ, ο ο­ποίος έλαβε το προσωνύμιο Γενναίος γιατί δεν υποκλίθηκε στον Τούρκο, έ- φτασε στο Βουκουρέστι ως ηγεμόνας της Βλαχίας.

«ΜΟΥΡΑΤ, ΘΑ ΤΟ ΜΕΤΑΝΙΠΣΕΙΣ»

Οταν ο Μιχαήλ ανέβηκε στον πριγκι­πικό θρόνο της Βλαχίας, βρήκε τη χώρα σε κατάσταση διάλυσης. Ο Αλέξανδρος είχε εγκαταστήσει ένα διεφθαρμένο κα­θεστώς και με τη συνεργασία των Τούρ­κων και των πιστών του βογιάρων απομυ­

ζούσε τον λαό. Ο Μιχαήλ προσπάθησε να βρει χρήματα από τους ευγενείς κερδίζο­ντας την εχθρότητά τους. Εξι μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας, η κατάσταση παρέμενε άσχημη και ταραγμένη. Τότε έ- φθασε και αντιπροσωπεία του σουλτά­νου που απαιτούσε την καταβολή του κε- φαλικού φόρου -του διαβόητου χαρατσι­ού- την οποία ο Μιχαήλ είχε καθυστερή­σει. Οι ευγενείς επίσης, ενθαρρυμένοι από την παρουσία των Τούρκων, άρχισαν να απαιτούν τα χρήματα που ο Μιχαήλ τους είχε αποσπάσει.

Ο Μιχαήλ τότε είπε στους Τούρκους και στους ευγενείς ότι φύλαγε τα χρήμα­τα σε ένα οίκημα, από το οποίο θα μπο­ρούσαν να τα πάρουν σε προκαθορισμέ­νη μέρα. Τη συγκεκριμένη μέρα, Τούρκοι και ευγενείς πήγαν στο οίκημα, αλλά ο Μιχαήλ τους κλείδωσε μέσα και του έβα­λε φωτιά. Οσοι επιχειρούσαν να γλιτώ­σουν από τις φλόγες έβρισκαν απέναντι τους τους αρκεβουζιοφόρους του Μι­χαήλ, που τους σκότωναν δίχως έλεος. Αφησε μόνον έναν Τούρκο αξιωματούχο ζωντανό, για να μεταφέρει τα όσα είδε στον σουλτάνο, με το μήνυμα: «Ετσι ξε­πληρώνει ο Μιχαήλ τα χρέη του».

Η κίνηση αυτή του Μιχαήλ πάντως δεν είχε γίνει απρογραμμάτιστα. Ηδη είχε έρθει σε συνεννοήσεις με τους ηγεμόνες της Τρανσυλβανίας και της Μολδαβίας, αλλά και με τον Αψβούργο αυτοκράτορα Ροδόλφο Β ’, για τη δημιουργία ενός κοι­νού αντιτουρκικού μετώπου. Προφανώς οι διαπραγματεύσεις είχαν τελεσφορή­σει και γι’ αυτό ο Μιχαήλ προχώρησε στην παραπάνω κίνηση, αποτινάοσοντας ουσιαστικά την οθωμανική υποτέλεια και αρχίζοντας πόλεμο με το ισχυρότερο κράτος της εποχής.

Ο Τούρκος αξιωματούχος που ο Μι­χαήλ άφησε ζωντανό έφθασε κακήν κα­κώς στην Κωνσταντινούπολη και διηγή- θηκε τα καθέκαστα στον σουλτάνο. Τότε μόνο αυτός θυμήθηκε τα τελευταία λό­για του ηγεμόνα Αλεξάνδρου, λίγο πριν χάσει το κεφάλι του, ο οποίος του είχε πει: «Μουράτ, θα το μετανιώσεις».

01 ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΣΤΡΑΤΟΙΤον χειμώνα του 1594, ο Μιχαήλ άρχι­

σε τις προετοιμασίες για τον πόλεμο. Ο στρατός του δεν θα μπορούσε να χαρα- κτηρισθεί ισχυρός. Βασική πηγή ισχύος του ήταν το ιππικό του. Αυτό διακρινόταν σε βαρύ, στρατολογημένο από τις τάξεις των πιστών στον Μιχαήλ ευγενών, οι ο­ποίοι είχαν τα απαραίτητα χρήματα για να αγοράσουν τα όπλα τους, και ελαφρύ. Το ελαφρύ ιππικό διακρινόταν πάλι σε δύο

8 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

υποκατηγορίες. Το πλέον επίλεκτο ήταν αυτό των Βιτέζι (των γενναίων), οι άν­δρες του οποίου ήταν ελεύθεροι καλ­λιεργητές, με αρκετό εισόδημα ώστε να μπορούν να συντηρούν το πολεμικό τους άλογο και να αγοράζουν μόνοι τους τα ό­πλα τους. Οι άνδρες του βαρέος ιππικού ήταν εξοπλισμένοι με λόγχες, σπάθες και ασπίδες, έφεραν κάποια θωράκιση και κράνη και πολεμούσαν όπως οι Δυτικοευ- ρωπαίοι ιππότες, αν και ορισμένοι από αυτούς διέθεταν και εκηβόλα όπλα - τό­ξα ή πιστόλες. Οι Βιτέζι ήταν εξοπλισμέ­νοι με τόξα, σπάθες και ελαφρές λόγχες. Αυτοί οι επίλεκτοι ελαφροί ιππείς προσο­μοίαζαν στους Ελληνες Στρατιώτες ελα­φρούς ιππείς. Πολεμούσαν σε διάταξη α- κροβολισμού, καταπονώντας τον αντίπα­λο με τα βλήματά τους, χωρίς να διστά­ζουν να επελαύνουν εναντίον του μόλις έδειχνε το παραμικρό σημάδι κάμψης του ηθικού και της συνοχής του. Ο άλλος τύπος ελαφρού ιππικού που χρησιμοποί­ησε ο Μιχαήλ ήταν οι Ούγγροι ουσάροι - ιπποτοξότες εκείνη την εποχή.

Αντίθετα, το πεζικό του δεν ήταν α­ξιόλογο. Στρατολογείτο αποκλειστικά από αγρότες, κυρίως δουλοπάροικους των βογιάρων και των ελεύθερων καλ­λιεργητών, και από μερικούς μισθοφό­ρους, οι οποίοι ήταν και ό,τι καλύτερο εί­χε να παρατάξει το εν λόγω σώμα. Το κα­

λύτερο τμήμα του εγχώριου πεζικού ή­ταν οι Βοϊνούκοι και οι Κουρτένι. Οι πρώ­τοι ήταν τακτικό πεζικό και συνήθως α- ποτελούσαν τη φρουρά του ηγεμόνα. Εφεραν θωράκιση, κράνος, σπαθί και ως κύριο όπλο ένα λογχοδρέπανο. Οι Κουρ­τένι ήταν οι λιγότερο πλούσιοι ελεύθε­ροι αγρότες, οι οποίοι δεν μπορούσαν να συντηρήσουν πολεμικό άλογο. Εφεραν τόξο, σπαθί ή πελέκι ή και τα δύο και α­σπίδα. Αργότερα, σχηματίστηκαν τμήμα­τα τακτικού πεζικού με την ίδια ονομασία και με τον ίδιο οπλισμό. Ο μεγαλύτερος όγκος του πεζικού αποτελείτο από δου­λοπάροικους οπλισμένους με τόξα, στην καλύτερη περίπτωση, ή με τα αγροτικά τους εργαλεία, στη χειρότερη. Ωστόσο, τα τμήματα αυτά αποδείχθηκαν στην πράξη αρκετά αποτελεσματικά, ειδικά ό­ταν μάχονταν σε έδαφος που δεν ευνο­ούσε τη δράση του τουρκικού ιππικού, χάρη στη βαθιά τους θρησκευτική πίστη και τον φανατισμό τους κατά των Τούρ­κων, οι οποίοι τους απομυζούσαν με το χαράτσι και τους άρπαζαν τα παιδιά με το παιδομάζωμα.

Τέλος, υπήρχαν μικρά τμήματα μισθο­φόρων πεζών, κυρίως εξειδικευμένων αρκεβουζιοφόρων και πυροβολητών, η χρήση των όπλων των οποίων απαιτούσε ειδική εκπαίδευση που δεν μπορούσαν να έχουν οι δουλοπάροικοι.

Ο Μιχαήλ σε τοιχογραφία. Εικονίζεται με πανοπλία και σιδηρούν ρόπαλο (κορύνη). Φέρει υφασμάτινη ζώνη, ενδεικτική του αξιώματος του.

Σε κάθε περίπτωση, ο στρατός του Μιχαήλ ήταν περισσότερο ένα απομεινά- ρι του Μεσαίωνα παρά ένας σύγχρονος, για την εποχή, αναγεννησιακός στρατός, ο οποίος θα βάσιζε την ισχύ του στην ι­σορροπία εκηβόλων και αγχεμάχων ό­πλων. Ο Μιχαήλ, εμπλεκόμενος στον πό­λεμο με τους Οθωμανούς, δεν είχε προ­λάβει να εκσυγχρονίσει τον στρατό του.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 3

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Πα

ρασκ

ευή

Ευγε

νικο

ύ/ΓΝ

ΩΜ

ΩΝ

Εκδο

τική

20

12

Οι άνδρες του Μιχαήλ κυριεύουν το τουρκικό στρατόπεδο, όπως εικονίζεται, καλλιτεχνική αδεία, σε μεταγενέστερη γκραβούρα.

Από την άλλη πλευρά, η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ικανή να παρατάξει τεράστιες δυνάμεις, αν και όχι ποιοτικά ομοιογενείς. Ο οθωμανικός στρατός της εποχής δεν διατηρούσε το υψηλό επίπε­δο στο οποίο είχε φθάσει επί Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Η ποιότητα των τα­κτικών του δυνάμεων, των γενιτσάρων και των σπαχήδων της Πύλης, είχε υπο­βαθμιστεί αρκετά. Τα υπόλοιπα στρατεύ­ματα του σουλτάνου ήταν άτακτα, στρα- τολογημένα από Οθωμανούς και λοιπούς υπηκόους. Ο κορμός του στρατού ήταν το ιππικό των σπαχήδων οι οποίοι λάμβα- ναν ένα τιμάριο από τον σουλτάνο με α­ντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικής υ­πηρεσίας. Οι σπαχήδες της Πύλης ήταν επίλεκτοι. Ιππευαν δυνατά πολεμικά άλο­γα, έφεραν βαριά θωράκιση, λόγχη, σπά­θη, σιδηρούν ρόπαλο ή πελέκι και τόξο ή και πιστόλες. Οι λοιποί σπαχήδες, διακρι-

Το ιππικό του Μιχαήλ τρέπει σε φυγή τους σπαχήδες του Μεχμέτ πασά. Μπροστά, με δυτικό κράνος και ξίφος εικονίζεται ο λοχαγός Κόκεα.

νόμενοι σε σπαχήδες της Ανατολής και σπαχήδες της Δύσης, διέθεταν ελαφρύ­τερη ή και ανύπαρκτη θωράκιση και ήταν οπλισμένοι με σπάθη και τόξο. Λίγοι έφε­ραν λόγχη. Ωστόσο, το σώμα αυτό δεν α- ποτελούσε πια το τρομερό ιππικό κρού­σης των παλαιών καιρών που σάρωνε τους αντιπάλους του. Οι Τούρκοι παρέ­τασσαν επίσης τεράστιους αριθμούς ε ­λαφρών ακροβολιστών ιππέων. Αυτοί μπορεί να ήταν από επίλεκτοι ντελήδες λογχοφόροι μέχρι Αραβες ή Τάταροι ιπ- ποτοξότες. Ηταν άριστοι ανιχνευτές, ικα­νοί στις ενέδρες και στις σφαγές αμάχων, αλλά είχαν περιορισμένη αξία στο πεδίο της μάχης.

Το οθωμανικό πεζικό διακρινόταν σε τρεις βασικές κατηγορίες: τους γενίτσα­ρους, τους τουφενκζήδες και τους αζά- πηδες. Οι γενίτσαροι ήταν το τακτικό πε­ζικό των σουλτάνων. Την εποχή εκείνη ή­ταν εξοπλισμένοι με αρκεβούζια και μου­σκέτα. Ολοι έφεραν γιαταγάνια. Η τακτι­κή τους συνίστατο στο να προσεγγίζουν τον αντίπαλο, να βάλλουν μια συγκε­ντρωτική ομοβροντία εναντίον του και κατόπιν να εφορμούν με το γιαταγάνι. Οι τουφενκζήδες, όπως φανερώνει και το ό­νομά τους, ήταν εξοπλισμένοι όπως οι γε­νίτσαροι, αλλά πολεμούσαν κυρίως με τη χρήση πυρών και λιγότερο εκ του συστά- δην. Μερικοί διέθεταν και άλογα, όπως οι Ευρωπαίοι δραγώνοι- έφιππο πεζικό. Στα σώματα αυτά κατατάσσονταν επίσης και μη μουσουλμάνοι υπήκοοι, όπως οι Ελλη­

νες αρματολοί. Οι αζάπηδες, τέλος, ήταν άτακτα στίφη, εξοπλισμένοι με τόξα ή αγ- χέμαχα όπλα. Οι καλύτεροι από αυτούς ή ­ταν οι φανατικοί λαϊλάρ, που πολεμούσαν για το Ισλάμ και την Τζιχάντ. Οι περισσό­τεροι αζάπηδες πολεμούσαν ως βοηθητι­κοί, ως σκαπανείς ή ως εμπροσθοφυλα­κή, ώστε να κουράσουν τον αντίπαλο γι­νόμενοι τροφή για τα αντίπαλα κανόνια. Η μοναδική πολεμική αρετή τους ήταν το πλήθος τους.

Οι Τούρκοι διέθεταν επίσης ισχυρό πυροβολικό. Μερικές φορές τοποθετού­σαν ελαφρά πυροβόλα και σε άμαξες, με- τατρέποντάς τες σε κινητά φρούρια.

ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Μετά την εξέγερση ουσιαστικά κατά των Τούρκων, ο Μιχαήλ αποφάσισε να ε ­πιτεθεί πρώτος, προλαβαίνοντας την ε ­πίθεσή τους. Ετσι, ετοίμασε τον στρατό του και όρμησε κατά των τουρκικών κτή­σεων. Αρχικά ο Μιχαήλ επιτέθηκε στις παραδουνάβιες οχυρές πόλεις που κρα­τούσαν οι αντίπαλοί του, μέσω των οποί­ων ήλεγχαν τα περάσματα του Δούναβη. Μεγάλη επιτυχία για τον Μιχαήλ ήταν η κατάληψη της Σιλίστριας, του βυζαντι­νού Δορυστόλου, η οποία του άνοιγε τον δρόμο εισβολής στη Βουλγαρία και από εκεί στη Θράκη. Οι Τούρκοι, αιφνιδιασμέ- νοι και έχοντας μόλις αρχίσει να συγκε­ντρώνουν τις δυνάμεις τους στη σημερι­νή Κροατία, δεν ήταν σε θέση να αντι- δράσουν. Γι’ αυτό ζήτησαν από τους συμ­μάχους τους Τατάρους να πλήξουν τον Μιχαήλ στα νώτα. Οι Τάταροι πράγματι ε ­πιτέθηκαν, αλλά ο Μιχαήλ τους νίκησε στη μάχη του Πουτινέι και επέστρεψε τά­χιστα στον Δούναβη. Στο μεταξύ οι Τούρ­κοι είχαν συγκεντρώσει δυνάμεις, υπό τους Χασάν και Μουσταφά πασά, με τους οποίους συνέπραττε και ο Μπο- γδάν βόδας, ο Βλάχος νέος εκλεκτός του σουλτάνου, ο οποίος θα αντικαθι­στούσε τον Μιχαήλ, μετά την επικείμενη νίκη τους.

Ωστόσο, ο Μιχαήλ είχε αντίθετη άπο­ψη και κατάφερε να συντρίψει τους Τούρκους και τον Μπογδάν στη μάχη του Ρούσε. Κατόπιν τόλμησε να περάσει τον Δούναβη και να εισβάλει στη Βουλγαρία, φτάνοντας μέχρι τη Νικόπολη. Οι Βούλ­γαροι, ενθαρρυμένοι, εξεγέρθηκαν κατά των Τούρκων και πολιόρκησαν την τουρ­κική φρουρά της Σόφιας, ενώ η φήμη ότι ο Μιχαήλ είχε φθάσει ως την Αδριανού- πολη είχε παραλύσει τον σουλτάνο Μου- ράτ, ο οποίος κατάλαβε πλέον ότι είχε υ­ποτιμήσει τον Μιχαήλ και πως όφειλε να

8 4 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA

οργανώσει μεγάλη εκστρατεία για να τον αντιμετωπίσει.

Για τον σκοπό αυτό διέταξε τον γη­ραιό και έμπειρο Σινάν πασά να συγκε­ντρώσει σημαντικές δυνάμεις, από κάθε επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατο­ρίας, προκειμένου αρχικά να υποτάξει τον Μιχαήλ και κατόπιν να στραφεί κατά της Τρανσυλβανίας και να εισβάλει στα αυστριακά εδάφη. Για να πραγματοποιη­θούν όμως τα σχέδια αυτά, έπρεπε να κα­ταβληθεί ο Μιχαήλ.

ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΔΟΙΑΣΟ Σινάν πασάς κατάφερε να συγκε­

ντρώσει μια εντυπωσιακή στρατιά100.000 ανδρών, η οποία το καλοκαίρι του 1595 ήταν πια έτοιμη να ξεκινήσει. Ο Σι­νάν κίνησε τον στρατό του προς τη Βουλ­γαρία. Κατέπνιξε τις τοπικές επαναστά­σεις σφάζοντας και λεηλατώντας και τον Αύγουστο του 1595 βρέθηκε στη Βλαχία. Πέρασε τον Δούναβη και τον παραπότα­μό του Αρτζε και κινήθηκε προς το Βου ­κουρέστι. Συγκεκριμένα, προς τα νότια της πόλης, στις όχθες του ποταμού Νε- αζλόβ, ενός μικρού παραπόταμου του Αρτζε.

Ο Μιχαήλ δεν επέλεξε τυχαία την το­ποθεσία. Εταξε τις δυνάμεις του σε μια τριγωνική γλώσσα σε μια καμπή του Νε- αζλόβ, όπου το έδαφος ήταν ελώδες και δυσκόλευε την κίνηση του πεζικού, απέ­τρεπε την κίνηση του ιππικού και ήταν παντελώς ακατάλληλο για το πυροβολι­κό. Πίσω από τις βλαχικές θέσεις βρισκό­ταν το μικρό χωριό Καλογεράνι (Καλου- γκαρένι στα ρουμανικά). Μπροστά από το χωριό υπήρχε μια μικρή ξύλινη γέφυρα που συνέδεε τις δύο όχθες του Νεαζλόβ. Στα αριστερά της γέφυρας, ο ποταμός δημιουργούσε επικαμπή και συνδεόταν με τον μικρό παραπόταμό του τον Καλίν- στεα, καλύπτοντας το βλαχικό αριστερό πλευρό. Δεξιά υπήρχαν εκτεταμένα δά­ση. Ετσι, ακόμα και αν οι Τούρκοι περνού­σαν από άλλο σημείο τον ποταμό, θα δυ­σκολεύονταν ιδιαίτερα να κυκλώσουν τον στρατό του Μιχαήλ, ο οποίος είχε κά­θε λόγο να φοβάται αυτό το ενδεχόμενο, καθώς ο στρατός του δεν αριθμούσε πα­ρά 16.000 άνδρες, εκ των οποίων οι 6.000 ήταν Ούγγροι και Κοζάκοι μισθοφόροι. Σύμφωνα με πληροφορίες, διέθετε μάλι­στα και μικρό αριθμό Ελλήνων μισθοφό­ρων. Τη μικρή αυτή δύναμη υποστήριζαν 12 μόλις πυροβόλα.

Ο Μιχαήλ όμως ήταν αισιόδοξος. Χά­ρη στην τοποθεσία που επέλεξε, πίστευε ότι μπορούσε να αντιμετωπίσει τους ε­πταπλάσιους Τούρκους, όπως ο Λεωνί­

δας αντιμετώπισε ευχερώς τους Πέρσες στις Θερμοπύλες. Ο Μιχαήλ έταξε στην πρώτη γραμμή τα δικά του στρατεύματα -10.000 άνδρες- και 10 πυροβόλα, κατά μήκος της όχθης, λίγα μέτρα από τη γέ­φυρα. Οι μισθοφόροι, υπό τον Ούγγρο στρατηγό Αλμπερτ Κίραλι, με δύο πυρο­βόλα, τάχθηκαν αρκετά πιο πίσω, κοντά στο χωριό, με σκοπό να καλύψουν τα νώ­τα του Μιχαήλ σε περίπτωση τουρκικού υπερκερωτικού ελιγμού.

Η ΜΑΧΗΞημέρωνε Τετάρτη 13 Αυγούστου (με

το παλαιό ημερολόγιο) του 1595. Ο Μι­χαήλ αχάραγα ακόμα περιόδευε στις προ­φυλακές και κατόπτευε τις τουρκικές θ έ ­σεις. Οι άνδρες του είχαν «παγώσει» α­ντικρίζοντας τις χιλιάδες φωτιές που έ ­φεγγαν στο τουρκικό στρατόπεδο. Ο ί­διος, νευρικά, κάλπαζε κοντά στη γέφυ­ρα, κρατώντας στο χέρι τον μικρό πολεμικό του πέλεκυ, σύμβολο εξουσίας και ισχύος. Δίπλα του βρίσκονταν οι παλι­οί του σύντροφοι, οι αδελφοί Μπουζέστι, ο Πρέντα, ο Ράντου και ο Στρόε, και ένας ηρωικός ιερέας, ο πατήρ Στόικα. Ο Μι­χαήλ αποφάσισε τότε να αιφνιδιάσει τους Τούρκους πριν ταχθούν για μάχη.

Η επίθεση εξαπολύθηκε πράγματι με τον Μιχαήλ επικεφαλής των περίπου 1.200 ιππέων και πέτυχε να αιφνιδιάσει τους Τούρκους, καθώς οι βλαχικές δυ­νάμεις έφθασαν σχεδόν μέχρι τις σκη­νές τους. Γρήγορα όμως οι Τούρκοι συ­νήλθαν και, βλέποντας τον μικρό αριθ­

μό των ιππέων του Μιχαήλ, αντεπιτέθη- καν. Με σύνεση ενεργώντας, ο Μιχαήλ δεν επέμεινε, αλλά πέρασε πάλι τη γέ­φυρα με τους ιππείς του και περίμενε τους Τούρκους. Σκόπευε να τους αφή­σει να περάσουν τον ποταμό και κατόπιν να τους συντρίψει με συγκεντρωτική ε ­πίθεση, την ώρα που θα είχαν τον ποτα­μό στα νώτα τους.

Ωστόσο, ο Σινάν ήταν αρκετά έμπει­ρος για να πέσει στην παγίδα. Αποφάσισε να αντιστρέφει τους όρους και να παγι- δεύσει αυτός τον Μιχαήλ. Αφού ανέπτυ­ξε τις δυνάμεις του για μάχη, συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο. Εκεί ανέπτυξε το πολεμικό του σχέδιο στους στρατηγούς του. Σύμφωνα με αυτό, ο Σεϊκχάν πασάς, που διοικούσε τους περίπου 12.000 γενί­τσαρους, θα εφορμούσε άμεσα κατά των αντιπάλων. Θα περνούσε τη γέφυρα και θα προχωρούσε μέχρι 1.000 βήματα από αυτήν. Τότε θα έστρεφε ξαφνικά τις δυ­νάμεις του προς τα πίσω και θα υποχω­ρούσε, προσποιούμενος πως τράπηκε σε φυγή. Την ίδια ώρα, ο μεν διοικητής των ασιατικών στρατευμάτων, ο μπεηλέρμπε- ης Μεχμέτ, θα επιχειρούσε να περάσει τον ποταμό από τα δεξιά, ενώ ο μπεηλέρ- μπεης της Ρούμελης Χασάν πασάς θα έ­πραττε το ίδιο από αριστερά. Ο Σινάν πί­στευε πως ο Μιχαήλ θα έπεφτε στην πα­γίδα, θα καταδίωκε τους γενίτσαρους στην ελεγχόμενη από τους Τούρκους ό­χθη του ποταμού και την ίδια ώρα οι σπα- χήδες του Μεχμέτ και του Χασάν θα τον περικύκλωναν. Στο σημείο αυτό όμως ο Σινάν δεν έλαβε υπόψη του το έδαφος ό-

Γκραβούρα της εποχής, που εικονίζει τη μάχη στο Καλουγκαρένι.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 8 5

Ανδριάντας του Μιχαήλ Γενναίου στο Βουκουρέστι. Απεικονίζεται με τον περίφημο πολεμικό του πέλεκυ.

Οι αδελφοί Μπουζέστι, σε μνημείο στο Βουκουρέστι.

που θα εκτελούνταν οι υπερκερωτικοί ε­λιγμοί ούτε την ευφυΐα του Μιχαήλ.

Γύρω στις έντεκα, καθώς η πρωινή ο­μίχλη είχε πλέον διαλυθεί από τις ζεστές ακτίνες του ήλιου που έλουζε την περιο­χή, ο Σινάν έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιό του. Οι 12.000 γενίτσαροι του Σεϊκχάν πα­σά ξεκίνησαν να περάσουν τον ποταμό στο ύψος της γέφυρας. Ο Μεχμέτ και ο Χασάν είχαν επίσης ξεκινήσει για την ε ­κτέλεση του προβλεπόμενου ελιγμού, α­φήνοντας στον Σινάν, συνολικά, μόλις30.000 άνδρες.

Οι γενίτσαροι έφθασαν στη γέφυρα, η οποία ήταν πολύ μικρή για να χωρέσει τέ­τοιον όγκο ανδρών. Ετσι, πολλοί άρχισαν να περνούν τον ποταμό με πρόχειρες σχεδίες και μικρές λέμβους που χρησιμο­ποιούσαν οι ντόπιοι ψαράδες.

Ο Μιχαήλ δεν αντέδρασε. Τους άφησε να περάσουν ανενόχλητοι. Διέταξε μάλι­στα και τον πατέρα Στόικα να προσποιη- θεί υποχώρηση με το τμήμα που διοικού­σε. Οι Τούρκοι έπεσαν στην παγίδα. Μό­λις βρέθηκαν στην άλλη όχθη άρχισαν να επιτίθενται άμεσα και ορμητικά, αλλά α­σύντακτα κατά των πεζών του Στόικα. Ξαφνικά όμως η κατάσταση άλλαξε. Τα 10 πυροβόλα του Μιχαήλ, γεμισμένα με σφαίρες αρκεβουζίων, άνοιξαν πυρ από πολύ μικρή απόσταση κατά της έμψυχης

Η τελική επίθεση του ιππικού του Μιχαήλ στο Καλουγκαρένι.

τουρκικής μάζας. Τα κομμάτια του πυρα­κτωμένου μολυβιού θέρισαν σε μια μόνο στιγμή εκατοντάδες Τούρκους, σκορπώ­ντας τον πανικό στους υπόλοιπους. Πριν οι γενίτσαροι προλάβουν να συνέλθουν, είδαν τους αρκεβουζιοφόρους του Μι­χαήλ να τάσσονται σε γραμμή απέναντι τους. Ενας δυνατός ήχος ακούστηκε και ο καπνός από τη μαύρη πυρίτιδα των αρκε­βουζίων κάλυψε τον χώρο. Οταν διαλύθη­κε, εκατοντάδες γενίτσαροι ήταν νεκροί ή βογκούσαν κομματιασμένοι στο έδα­φος. Μετά την ομοβροντία αυτή, οι Τούρ­κοι δεν άντεξαν άλλο και τράπηκαν σε φυγή, προσπαθώντας όπως όπως να πε­ράσουν τον ποταμό. Οι άνδρες του Μι­χαήλ τους καταδίωξαν. Είχαν όμως σαφείς διαταγές να μη διασχίσουν τον ποταμό. Με τη βοήθεια των αδελφών Μπουζέστι, οι άνδρες συγκρατήθηκαν και σταμάτη­σαν στην όχθη.

ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗΟ Σινάν είδε με οργή το σχέδιό του να

εκφυλίζεται. Η φυγή των γενιτσάρων του δεν ήταν προσποιητή, ο στρατός του είχε υποστεί μεγάλες απώλειες και ο Μιχαήλ δεν έπεσε στην παγίδα και σταμάτησε την καταδίωξη στην όχθη του ποταμού. Ο Σινάν μπορούσε ακόμη να ελπίζει στον διπλά υπερκερωτικό ελιγμό. Ομως τόσο ο Μεχμέτ όσο και ο Χασάν αργούσαν πολύ.

Ετσι αποφάσισε να επιτεθεί κατά μέ­τωπο. Αλλωστε, παρά τις μεγάλες δυνά­μεις που είχε διαθέσει στους στρατηγούς του, ο στρατός του πλεονεκτούσε αριθμη­τικά έναντι του Μιχαήλ, με αναλογία του­λάχιστον 3:1. Σε πρώτη φάση ο Σινάν ανα­διοργάνωσε τους γενίτσαρούς του. Αυτοί θα αποτελούσαν και πάλι την εμπροσθο­φυλακή, ακολουθούμενοι από τους επίλε­κτους σπαχήδες του Σαπαρτζί πασά.

Είχε περάσει το μεσημέρι όταν ο Σι­νάν διέταξε τους άνδρες του να κινη­θούν. Οι Τούρκοι με κόπο είχαν καταφέ­ρει να τάξουν μερικά πυροβόλα τους στην ελεγχόμενη από τους ίδιους όχθη, υποχρεώνοντας τους πυροβολητές του Μιχαήλ να υποχωρήσουν. Ετσι οι γενίτσα­ροι πέρασαν τον ποταμό και αναπτύχθη­καν στην απέναντι όχθη χωρίς να βάλλο­νται. Παρόλα αυτά, η αρχική τους επίθε­ση αποκρούστηκε με απώλειες. Στο μετα­ξύ ο Μεχμέτ πασάς ανακάλυψε έναν πό­ρο του ποταμού, πέρασε από εκεί τις δυ­νάμεις του και βρέθηκε απέναντι στο αριστερό πλευρό των βλαχικών δυνάμε­ων. Για να μη περικυκλωθεί ο στρατός του, ο Μιχαήλ διέταξε άμεση υποχώρηση στο γειτονικό δάσος, εγκαταλείποντας όλα του τα πυροβόλα. Ωστόσο, ο στρα­τός του παρέμενε εν πολλοίς άθικτος. Οι Τούρκοι δοκίμασαν να τον καταδιώξουν αλλά το έδαφος δεν τους ευνοούσε και ο Μιχαήλ κατάφερε να τους σταματήσει στο χωριό Καλουγκαρένι.

Ωστόσο ο Σινάν δεν παραιτήθηκε από τον σκοπό του να συντρίψει τον Μι­χαήλ. Ετσι, αφού αναδιοργάνωσε τις δυ­νάμεις του, επιχείρησε νέα επίθεση τις πρώτες απογευματινές ώρες. Στο μετα­ξύ ο Χασάν είχε καταφέρει, μετά από πο­λύωρη μάχη με τα έλη και τα δάση, να ο­λοκληρώσει τον ελιγμό και να βρεθεί στα νώτα του στρατού του Μιχαήλ. Οι δύο ο­θωμανικές αιχμές όμως δεν συναντήθη- καν ποτέ. Καθώς έφθασε στον προκαθο­ρισμένο χώρο, η δύναμη του Χασάν βρέ­θηκε απέναντι στους άνδρες του Αλμπερτ Κίραλι, την ύπαρξη των οποίων αγνοούσε. Ο επικεφαλής των Ούγγρων και των Κοζάκων του Μιχαήλ κατάφερε, χάρη στο έδαφος και στα δυο του βαριά πυροβόλα, να συντρίψει τον αιφνιδια- σμένο Χασάν και να τρέψει σε φυγή τους

k8 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

αντιπάλους του. Οι υποχωρούντες Τούρ­κοι καταδιωκόμενοι από τους Κοζάκους ελαφρούς ιππείς, χάθηκαν κατά χιλιάδες πέφτοντας στα εκτεταμένα έλη ή πνίγη­καν επιχειρώντας να διασχίσουν αντί­στροφα τον ποταμό.

ΕΙΟΡΜΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΘΑΝΑΣΙΑ

Ο Μιχαήλ πληροφορήθηκε την τύχη του Χασάν και αποφάσισε να επιχειρήσει να κερδίσει μια φαινομενικά χαμένη μά­χη. Στην απόφασή αυτή οδηγήθηκε και από την άφιξη ενός αποσπάσματος 400 ε­λαφρών ιππέων, υπό τον λοχαγό Κόκεα. Ο Μιχαήλ αποφάσισε να επιτεθεί με το πεζικό του κατά μέτωπο και με το ιππικό του να επιχειρήσει με τη σειρά του να κυ­κλώσει τους Τούρκους, περνώντας από γνωστούς πόρους του ποταμού, εκατέ­ρωθεν των τουρκικών πλευρών.

Το σχέδιο του Μιχαήλ τέθηκε αμέσως σε εφαρμογή. Το Βλάχικο πεζικό, με επι­κεφαλής τον Ράντου Μπουζέστι και τον πατέρα Στόικα, ρίχτηκαν στους Τούρ­κους με απίστευτη ορμή. Την ίδια ώρα ο Κόκεα με τους 400 άνδρες του, επιτέθη­κε στο πλευρό των σπαχήδων του Μεχ- μέτ, αιφνιδιάζοντάς τους. Οι έντρομοι σπαχήδες δεν μπορούσαν να υποχωρή­σουν γιατί τους εμπόδιζε ο ποταμός και έτσι στράφηκαν πανικόβλητοι προς τον μόνο χώρο όπου μπορούσαν να κινη­θούν, το κέντρο, πέφτοντας πάνω στους γενίτσαρους, τους οποίους αποδιοργά- νωσαν εντελώς.

Ηδη η στρατιά του Σινάν είχε περιορι­στεί σε έναν εξαιρετικά περιορισμένο χώ­ρο και τελούσε σε απόλυτη σύγχυση, ανί­κανη να αντιδράσει στις κινήσεις του Μι­χαήλ. Ο τελευταίος είδε την ευκαιρία να καταστρέψει την τουρκική στρατιά και δεν την άφησε να πάει χαμένη. Τμήμα του ιππικού του πέρασε τον ποταμό και βρέθηκε στο τουρκικό στρατόπεδο το ο­ποίο και πυρπόλησε. Μόλις είδε την πο­λυτελή σκηνή του να καίγεται, ο Σινάν κα­τάλαβε τι είχε συμβεί. Αμέσως διέταξε υ­ποχώρηση, αλλά ήταν πλέον αργά.

Το πεζικό του Μιχαήλ, εκμεταλλευό­μενο τη σύγχυση των Τούρκων και την α­νάμιξη πεζών και ιππέων, άρχισε να θερί­ζει κυριολεκτικά τους Τούρκους με κάθε διαθέσιμο όπλο. Σπαθιά, δόρατα, ρόπα­λα, αγροτικά εργαλεία, όλα βάφτηκαν στο τουρκικό αίμα. Εντρομοι οι Τούρκοι προσπάθησαν να ξεφύγουν, αλλά μόνο μια οδός διαφυγής υπήρχε: η μικρή ξύλι­νη γέφυρα. Εκεί διαδραματίστηκαν απί­στευτες σκηνές. Γενίτσαροι, σπαχήδες, αζάπηδες ποδοπατούσαν ο ένας τον άλ­

λο, αλληλοσκοτώνονταν μόνο και μόνο για να περάσουν. Ο Σινάν, προς τιμήν του, προσπάθησε να επαναφέρει την τά­ξη στον συρφετό που νωρίτερα αποτε- λούσε τη μεγαλοπρεπή στρατιά του. Δεν το κατάφερε όμως καθώς τον αντελή- φθη ο αντίπαλος.

Ο Μιχαήλ, όλη αυτή την ώρα, έφιππος με τον πέλεκυ στο χέρι, οδηγούσε τους στρατιώτες του και σκότωνε αλύπητα Τούρκους. Οταν όμως είδε τον Σινάν πά­νω στη γέφυρα να προσπαθεί να συγκρο­τήσει τους άνδρες του, ρίχτηκε καταπά­νω του. Ο Τούρκος στρατηγός προσπάθη­σε να αμυνθεί, αλλά όντας περιορισμέ­νος στη στενή γέφυρα δεν είχε περιθώ­ρια ελιγμών. Η δε ορμή του Μιχαήλ ήταν τόσο μεγάλη που το άλογό του συγκρού- στηκε με αυτό του Σινάν, ρίχνοντάς το μαζί με τον αναβάτη του στο ποτάμι. Με δυσκολία ο Τούρκος στρατηγός κατάφε­ρε, με τη βοήθεια ενός αξιωματικού του, να βγει σε κακά χάλια από το νερό και να τραπεί με τη σειρά του σε φυγή.

Η σφαγή συνεχίστηκε για λίγη ώρα α­κόμα, αλλά ο Μιχαήλ, γνωρίζοντας το ολι­γάριθμο και την κόπωση του στρατού του, διέταξε να σταματήσει η καταδίωξη. Η νίκη ήταν άλλωστε δική του.

ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗΗ μάχη έληξε με περιφανή θρίαμβο

του Μιχαήλ. Οι Τούρκοι έχασαν περίπου15.000 άνδρες στη μάχη έναντι περίπου1.000 του Μιχαήλ. Επίσης, κυριεύθηκαν πέντε βαριά τουρκικά πυροβόλα και στα χέρια των νικητών έπεσε, εκτός των άλ­λων πλούσιων λαφύρων, η σημαία του προφήτη Μωάμεθ που είχε μαζί του ο Σινάν.

Ωστόσο ο Μιχαήλ αποφάσισε να υπο­χωρήσει. Γνώριζε ότι, παρά τη νίκη του, οι δυνάμεις του Σινάν υπερείχαν συντριπτι­κά των δικών του. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Σινάν τόλμησε να αναφέρει στον σουλτάνο ότι νίκησε! Ανενόχλητοι οι Τούρκοι κατέλαβαν το Βουκουρέστι. Ομως ο Μιχαήλ, στις αρχές Σεπτεμβρίου, έλαβε ενισχύσεις περίπου 10.000 ανδρών από τον ηγεμόνα της Τρανσυλβανίας, ενώ αναμένονταν και άλλες ενισχύσεις που του έστελνε ο Αυστριακός αυτοκρά- τορας. Ετσι η κατοχή του Βουκουρεστί- ου ήταν πρόσκαιρη. Ο Σινάν, έχοντας πληροφορηθεί ότι συγκεντρωνόταν ισχυ­ρός χριστιανικός στρατός εναντίον του, τράπηκε σε φυγή, περνώντας όπως όπως τον Δούναβη και υποχωρώντας βαθιά στη Βουλγαρία.

Ενισχυμένος ο Μιχαήλ εισέβαλε στη Βουλγαρία, καταλαμβάνοντας για δεύτε-

Ο Μιχαήλ στο Καλουγκαρένι, πριν από την έναρξη της μάχης.

ρη φορά τα παραδουνάβια οχυρά και προκαλώντας εξέγερση των Βουλγάρων στο Τύρνοβο, με επικεφαλής τον Ελληνα μητροπολίτη Διονύσιο Ράλλη-Παλαιολό- γο, ο οποίος του έδωσε τον τίτλο του βα­σιλιά. Οι κατακτήσεις του Μιχαήλ αποδεί­χθηκαν βραχύβιες όμως, καθώς ο Τραν- συλβανός Μπατόρι και ο Αψβούργος αυ- τοκράτορας άρχισαν να τον φοβούνται. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1601, αφού κα­τάφερε να ενσωματώσει στο κράτος του και την Τρανσυλβανία και τη Μολδαβία, ο Μιχαήλ θα έπεφτε δολοφονημένος, με ε ­ντολή του Αψβούργου αυτοκράτορα, από το χέρι του Ελληνα στρατηγού της Αυτο­κρατορίας Γεωργίου Μπάστα. Ηταν ένα ά­δοξο τέλος για έναν άνδρα που οι υπό­δουλοι λαοί στα Βαλκάνια είδαν ως νέο Παλαιολόγο, ως τον άνθρωπο που θα α­νακτούσε την Κωνσταντινούπολη και θα αναβίωνε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ακόμη και ελληνικά δημοτικά τραγούδια δημιουρ- γήθηκαν γι’ αυτόν εκείνη την εποχή.

Ο Μιχαήλ θεωρείται ο μεγαλύτερος εθνικός ήρωας των Ρουμάνων και το α­νώτατο ρουμανικό παράσημο φέρει το ό­νομά του. Ξ3

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ: Ο γράφων επιθυμεί να ευχαρι­στήσει τους καθηγητές Αλεξάντρου Μπάρνε και Αλεξάντρου Σουτσεβεάνου, του Πανεπι­στημίου του Βουκουρεστίου για την πολύτιμη βοή&ειά τους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) I. lonascu: MIHAI VITEAZUL SI AUTORII TRATATULUI DE LA ALBA IULIA (1595), Clui-Napoca, 1962.(2) N. lorga: STEFAN-CEL-MARE SI MIHAI-VITEAZUL, Bucharest, 1904.(3) N. lorga: ISTORIA LUI MIHAI VITEAZUL, Bucharest, 1968.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 7

ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΡΚΑΑΕΤΣΗΣ

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥΠΥΡΟΠΟΥ

Η ιεΠευιαία ανιίοιαοη οιον

0 «Αττίλας» ολοκλήρωνε OTIC1G Αυγούοιου 1974 ιην κατάληιυη ίου ενός τρίιου

της Κύπρου, αν και μεμονωμένες συνκρούοεις

διεξήχθηοαν και τις επόμενες ημέρες. Στο

χωριό Πυρόι, όμως, μεταξύ Λευκωσίας και Λάρνακας,

άνδρες ιης 31ης Μοίρας Καταδρομών έδωοαν

κανονική μάχη κατά συντριπτικά υπέρτερων τουρκικών δυνάμεων,

προβάλλοντας αντίσταση μέχρις εσχάτων. Ηταν η

τελευταία μάχη του πολέμου του 1974. Και τα ελληνικά

όπλα δοξάστηκαν...

Ενώ στις 16 Αυγούστου, με την πτώ­ση της Μόρφου,ολοκληρωνόταν η κατάληψη του 36% και πλέον του κυπριακού εδάφους από τις τουρ­κικές δυνάμεις εισβολής, η 31η Μοίρα Καταδρομών (ΜΚ) παρέμενε η πιο

αξιόμαχη, ίσως, δύναμη της Εθνικής Φρουράς, πλάι στην ΕΛΔΥΚ και την A ’ ΜΚ. Η συγκεκριμένη μοίρα επέδειξε ιδιαίτε­ρα επιτυχημένη πολεμική δράση κατά τον «Αττίλα 1» (20-23 Ιουλίου 1974). Οταν ολοκληρώθηκε και ο δεύτερος γύρος (14-16 Αυγούστου), μία ημέρα μετά τη λή­ξη των επιχειρήσεων, μία διμοιρία της 31ης ΜΚ έδωσε την τελευταία μάχη του πολέμου, βόρεια της Λάρνακας, οχυρω­μένη στο χωριό Πυρόι, όπου οι Τούρκοι προσπάθησαν να προωθηθούν παραβιά­ζοντας για άλλη μια φορά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός.

Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ 31nc ΜΚ ΣΤΟΝ ΠΕΝΤΑΔΑΧΤΥΛΟ

Μετά το πραξικόπημα, η -ήδη καταπο­νημένη από αυτό- 31η Μοίρα Καταδρομών βρισκόταν ελάχιστα χιλιόμετρα νότια της πρωτεύουσας, στο στρατόπεδο του Εφε­δρικού Σώματος. Διοικητής της ήταν ο εξ Ελλάδας ταγματάρχης Αλέξανδρος Μανιά­της. Το ηθικό των ανδρών, παρά την αδελ- φοκτόνο σύγκρουση κατά το πραξικόπημα και τις απώλειες που καταγράφηκαν, παρέ­μενε υψηλό.

Με το που έγινε αντιληπτή η πτώση των πρώτων Τούρκων αλεξιπτωτιστών νό­τια του Πενταδάκτυλου, στον μεγάλο τουρκοκυπριακό θύλακα του Κιόνελι, η μοίρα με τον οπλισμό της επιβιβάστηκε σε φορτηγά και εξήλθε του στρατοπέδου.

Η Τουρκική Αεροπορία εκείνες τις πρώ­τες ώρες της εισβολής προσέβαλλε αδιάκο­πα την πρωτεύουσα και τα στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς. Τις συνθήκες εξόδου της

μοίρας περιέγραψε Κύπριος καταδρομέας που ανήκε στο δυναμικό της: «Μας πολυβο- λούσαν τα τουρκικά αεροπλάνα. Εμείς πή­γαμε και ανοίξαμε τις αποθήκες του Εφε­δρικού Σώματος που ήταν δίπλα, και βρήκα­με κάτι κιβώτια. Τα ανοίξαμε και βρήκαμε τσέχικα πολυβόλα, λυμένα. Τα φέραμε να δούμε πώς θα τα στήσουμε. Ευτυχώς βρή­καμε έναν πολίτη που δούλευε στο Εφεδρι­κό και γνώριζε. Στήσαμε 14 πολυβόλα. Αγνω­στος τύπος σε εμάς. Διαμέτρημα 7,92 mm. Αργότερα τα έμαθα, ήταν BESA. Είχαμε και οπλοπολυβόλα τύπου Bren. Τα βάλαμε στην ταράτσα του ΡΙΚ και γύρω. Επτά ζευγάρια συνολικά. Σε λίγο ρίξαμε το πρώτο τουρκικό αεροπλάνο. Ηταν το μόνο που δοκίμασε να χαμηλώσει. Του γυρίσαμε και τα 14 πολυβό­λα και βλέπαμε τις σφαίρες που το χτυπού­σαν. Την ίδια ώρα, το έδειξε το ΡΙΚ από την τηλεόραση, φέραν τα κομμάτια του αερο­πλάνου, είχε πέσει προς τον Αδαμα».

Οι επικεφαλής αξιωματικοί δεν περίμε- ναν την ολοκλήρωση της επιστράτευσης Και ενώ η δύναμη της μοίρας δεν είχε συ­μπληρωθεί, ανερχόμενη εκείνη την πρώτη ημέρα της εισβολής στους 160 άνδρες, οι καταδρομείς ξεκίνησαν για την κατάληψη της στρατηγικής σημασίας διάβασης της Αγύρτας, στον Πενταδάκτυλο. Η σημασία της διάβασης έγκειτο στο γεγονός ότι μέσα από αυτήν διερχόταν η οδική αρτηρία Λευ­κωσίας - Κυρήνειας, την οποία οι Τούρκοι σχέδιαζαν να καταλάβουν ώστε να ενώσουν το προγεφύρωμα στην ακτή με τον τουρκο- κυπριακό θύλακα Λευκωσίας - Κιόνελι - Αγύρτας.

Η 31η ΜΚ, κατά τη νυκτερινή της εξόρ­μηση στον Πενταδάκτυλο, αντικειμενικό σκοπό της είχε το ύψωμα Κοτζάκαγιας, το ο­ποίο δέσποζε πάνω από την οδό της Λευκω­σίας - Κυρήνειας. Στη στενωπό της Αγύρτας είχαν οχυρωθεί Τούρκοι αλεξιπτωτιστές και καταδρομείς, ενώ επί του Κοτζάκαγια υπήρ­χαν περίπου 350 Τούρκοι.

8 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

πολεμο me Κύπρου (Aüyouoioc 1974)Η μοίρα πραγματοποίησε την επίθεση

στις 23.00, με τρεις λόχους: τον 11ο με διοι­κητή τον υπολοχαγό Αθανάσιο Γαληνό, τον 12ο με διοικητή τον υπολοχαγό Παναγιώτη Καραχάλιο, και τον 13ο με διοικητή τον υπο­λοχαγό Ηλία Γλεντζέ. Ενεργώντας με τόλμη και αποφασιστικότητα, με πρωτοπόρο τον 13ο Λόχο, οι καταδρομείς εισήλθαν στο ε­χθρικό στρατόπεδο και αιφνιδίασαν τους Τούρκους. Η επιχείρηση χαρακτηρίστηκε ως η πιο περιφανής νίκη των ελληνικών ό­πλων εκείνη τη νύκτα της μεγάλης ελληνι­κής αντεπίθεσης, η οποία απέτυχε πάντως να εξαλείψει τον μεγάλο τουρκοκυπριακό θύλακα που ξεκινούσε από τη βόρεια Λευ­κωσία και έφθανε ως τον Πενταδάκτυλο.

Λίγο μετά τα μεσάνυκτα εκδηλώθηκε τουρκική αντεπίθεση. Οι καταδρομείς την απέκρουσαν επιτυχώς. Το ξημέρωμα της 21ης Ιουλίου βρήκε τους επί του Κοτζάκα- για καταδρομείς σε κρίσιμη κατάσταση, α­φού δέχονταν τώρα πυρά βαρέων όπλων από το ύψωμα του Αγίου Ιλαρίωνα επί του Πενταδάκτυλου. Μόνο η 31η ΜΚ είχε επιτύ­χει απολύτως τον αντικειμενικό σκοπό της, όχι απλώς προκαλώντας βαρύτατες απώλει­ες στον εχθρό, αλλά και δίχως να υποστεί την παραμικρή απώλεια. Οι ενέργειες των υ­πόλοιπων δύο κυπριακών μοιρών δεν στέ- φθηκαν από ανάλογη επιτυχία. Αντιμέτωπη με πολλές αδυναμίες, η Διοίκηση Καταδρο­μών διέταξε σύμπτυξη, κα­θώς κρίθηκε πως εάν παρέμεναν στις θέ­σεις που κατείχαν, οι μοίρες θα ήταν εκτε­θειμένες.

Το πρωί οι «λοκα­τζήδες» εγκατέλειψαν τον Κοτζάκαγια και μέ­χρι το μεσημέρι συγκε­ντρώθηκαν στη θέση Αε- τοφωλιά. Κατά την απο­χώρηση, ένας καταδρομέ­ας φονεύθηκε από εχθρι­κά πυρά. Μαζί με επτά τραυματίες ήταν οι μοναδι­κές απώλειες της μοίρας. Η συγκέντρωση της μοίρας στη θέση Προφήτης Ηλίας ολοκληρώθηκε περί τις 13.00. Ακολούθησε ανασυ­

γκρότηση και αναπαυση.Στις 22 Ιουλίου το πρωί, οι Τούρκοι κα-

τάφεραν να αποβιβάσουν ένα τακτικό συ­γκρότημα με τεθωρακισμένα στο προγεφύ­ρωμα του Πεντεμιλίου και εξαπέλυσαν επί­θεση προς την Κυρήνεια, την οποία κατέλα­βαν μέχρι τις 15.00, αφού διεξήχθησαν φο­νικές μάχες στο χωριό Αγιος Γεώργιος, δυτικά της Κυ- ρήνειας. Εκεί «κράτησαν Θερ­μοπύλες» το τάγ­μα του Καλαμα­τιανού αντισυ- νταγματάρχη Παύ­λου Κουρούπη (α­γνοείται η τύχη του) και 60 Κύπριοι καταδρομείς. Ο αγώ­νας ήταν άνισος, α­φού οι Τούρκοι χρησι­μοποίησαν άρματα μά­χης Μ-47 και Μ-48, τα οποία προπορεύονταν.Οι τουρκικές δυνάμεις κρούσης, προχωρώντας αργά, έφθασαν μέχρι τη διάβαση Αγύρτας, επιτυγ­χάνοντας έτσι

Οι άνδρες της ηρωικής διμοιρίας με τα FN FAL ανά χείρας, λίγο μετά την πολύωρη φονική μάχη στο Πυρόι.

ίΙϊώΙΚ!-'.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 8 9

Ανδρες της 31ης ΜΚ το 1973, φέροντες τυφέκια Lee Enfield No 4.

επαφή των δυνάμεων του προγεφυρώματος με τις δυνάμεις του θύλακα Λευκωσίας - Αγύρτας - Κιόνελι.

Στις 16.00 τέθηκε σε εφαρμογή συμφω­νία κατάπαυσης του πυράς, την οποία οι Τούρκοι παραβίασαν σε δεκάδες σημεία. Η 31η ΜΚ έλαβε διαταγή να επέμβει στην πε­ριοχή της Αετοφωλιάς, όπου είχε προωθη­θεί τουρκικό τάγμα. Δύο λόχοι επιτέθηκαν, ο 12ος από δεξιά της Αετοφωλιάς και ο 13ος από αριστερά. Με προβλήματα στην επικοι­νωνία αλλά και δεχόμενοι προσβολή από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη, οι καταδρο­μείς κατάφεραν τελικά να καταλάβουν το ύ­ψωμα. Ο 13ος Λόχος κινήθηκε ταχύτατα και κατέλαβε το ύψωμα, ενώ ο εχθρός ανασυ­ντάχθηκε και εξαπέλυσε αντεπίθεση. Κατά την επιχείρηση τραυματίστηκαν τρεις κατα­δρομείς, μεταξύ των οποίων και ο επικεφα­λής του λόχου, υπολοχαγός Ηλίας Γλεντζές. Την πιο κρίσιμη στιγμή, από την άλλη πλευ­ρά του λόφου ανέβηκαν και οι καταδρομείς του 12ου Λόχου, οπότε ο εχθρός εγκατέλει- ψε την προσπάθεια και τράπηκε σε φυγή.

Τις επόμενες ημέρες, λόχοι της μοίρας πολέμησαν δυτικά της Κυρήνειας, στον Καραβά και τη Βασίλεια, εναντίον των ο­ποίων οι Τούρκοι εξαπέλυσαν στις 6 και 7 Αυγούστου λυσσώδεις επιθέσεις. Σκληρά μαχόμενοι σι καταδρομείς επί της ακτής, αντιμετώπισαν το τουρκικό πεζικό που ερ­χόταν από ανατολικά, αλλά και τα εχθρικά αντιτορπιλικά που έβαλλαν εναντίον τους με τα πυροβόλα τους. Οι απώλειες για την 31η ΜΚ στις μάχες εκείνες ήταν τρεις νε­κροί και τρεις τραυματίες.

Παραμονές του «Αττίλα 2», η 31η ΜΚ αποδεσμεύτηκε οριστικά από τη βόρεια του Πενταδάκτυλου παραλιακή ζώνη και εγκαταστάθηκε στο στρατόπεδο Αθαλάσ- σας, ανατολικά της Λευκωσίας. Εκεί ανα- συγκροτήθηκε και εφοδιάστηκε με τυφέ­κια FN FAL και πολυβόλα FN MAG των 7,62 mm, ενώ υπήρχαν πάντα και τα πολυβόλα που οι άνδρες είχαν λάβει από τις αποθή­

κες του Εφεδρικού Σώματος.«Τα ξαναμαζέψαμε και επιστρέψαμε στη

Λευκωσία», αφηγείται οπλίτης της μοίρας. «Εγινε συγκέντρωση της μονάδας. Μας μά­ζεψε ο διοικητής μας ο Μανιάτης και μας λέει: "Παιδιά τα πάντα είναι προδομένα. Το μόνο που θέλω από εσάς είναι να φροντίστε να μείνετε ζωντανοί"».

Κατά τον δεύτερο γύρο που θα άρχιζε σε λίγο, όλοι γνώριζαν πλέον την αλήθεια που πια δεν μπορούσε να κρυφτεί: Η μητέρα Ελλάδα, έχοντας την ατυχία να ηγούνται των Ενόπλων της Δυνάμεων λιπόψυχοι και ανδρείκελα, θα παρέμενε θλιβερά απούσα. Και οι εν Κύπρω μαχόμενες και δοκιμαζόμε­νες μονάδες θα αντιμετώπιζαν την επερχό- μενη τουρκική λαίλαπα μόνες τους, δίχως καμία συνδρομή, της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας ιδίως, την εμφάνιση της οποίας ανέμεναν οι υπερασπιστές της Κύπρου ενά­γω νίως...

«ΑΤΤΙΛΑΣ 2»: Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΛΛΗ!

Τις πρωινές ώρες της 14ης Αυγούστου, οι τουρκικές δυνάμεις επανέλαβαν την προ­έλασή τους, αρχικά προς την Αμμόχωστο. Οι θέσεις της Εθνικής Φρουράς, οι οποίες στε­ρούντο δραματικά αρμάτων (αντίθετα οι Τούρκοι τα διέθεταν τώρα και τα χρησιμο­ποίησαν κατά δεκάδες), διερράγησαν ανα­τολικά της Λευκωσίας και περί ώρα 11.00, στη Μια Μηλιά, οι μονάδες άρχισαν να συ­μπτύσσονται προς νότο. Μετά την κατάλη­ψη της Αμμοχώστου, οι τουρκικές δυνάμεις κινήθηκαν και στο δυτικό μέτωπο, για να σταματήσουν οριστικά την προέλαση το α­πόγευμα της 16ης Αυγούστου.

Η 31η Μοίρα Καταδρομών, όπως και οι τρεις λοιπές, προσπαθούσε να καλύψει τα υποχωρούντα τάγματα πεζικού από πλαγιο- κοπήσεις και υπερφαλαγγίσεις, ενώ στον α­έρα η παρουσία της Τουρκικής Αεροπορίας και η εγκληματική απουσία των ελληνικών

αεροσκαφών επιδρούσε καταθλιπτικά στους μαχόμενους, Ελλαδίτες Kat Κυπρί­ους, οπλίτες και αξιωματικούς.

«Ξυπνήσαμε στις 03.00 το πρωί», αφη- γείται καταδρομέας της μοίρας. «Μας ειδο­ποιήσανε ότι άρχιζε ο δεύτερος γύρος. Τα α­εροπλάνα από επάνω άρχισαν να βομβαρδί­ζουν το στρατόπεδο. Εν τω μεταξύ είχαμε και τα ανέκδοτα: "Μην κάνετε αντιαεροπο­ρική βολή γιατί έρχονται ελληνικά αεροπλά­να! Ερχονται τα Φάντομ!" Ερχόντουσαν, ό­μως, τα τουρκικά αεροπλάνα, μας βομβάρδι­ζαν και φεύγανε. Στο τέλος, ήρθε διαταγή από τον διοικητή: Ο,τι πετά είναι τουρκικό. Ρίχνετέ του και μη το συζητάτε».

Ενώ οι Τούρκοι προωθήθηκαν γοργά προς Αμμόχωστο και Μόρφου, οι διοικητές των ταγμάτων διαπίστωναν πως η προώθη­ση των τουρκικών δυνάμεων σταματούσε προ θέσεων που κατέχονταν από ελληνικές δυνάμεις. Για τον λόγο αυτόν διατάχθηκαν τη νύκτα της 16ης προς 17η Αυγούστου διά­φορα τμήματα να προωθηθούν και αναπτυ­χθούν σε χωριά όπου οι Τούρκοι δεν είχαν εισέλθει, αφού ήταν φανερό πως με τη λήξη των εχθροπραξιών οι εμπόλεμοι θα διατη­ρούσαν όσα διαφιλονικούμενα εδάφη ήταν σε θέση να αποδείξουν πως κατείχαν.

Στην περιοχή του χωριού Πυρόι, νοτιοα­νατολικά της Λευκωσίας και στο μέσο περί­που της απόστασης προς Λάρνακα, η 31η ΜΚ διατάχθηκε ήδη από στις 16 Αυγούστου να αποστείλει μία διμοιρία για να εγκατα­σταθεί σε αυτό. Πράγματι, η διμοιρία με επι­κεφαλής τους έφεδρους Κύπριους ανθυπο- λοχαγούς Καλλίνικο Αλαμπρίτη και Ανδρέα Γεωργιάδη εισήλθε στο Πυρόι και οχυρώθη­κε στα πρώτα σπίτια του χωριού.

Κύπριος καταδρομέας θυμάται: «Στις 16 Αυγούστου, μία διμοιρία κινηθήκαμε προς το Πυρόι. Είχαμε δύο BTR και ένα άρμα μά­χης Τ-34. Εισήλθαμε στο χωριό. Οι Τούρκοι από ένα ύψωμα απέναντι άρχισαν να μας κτυπούν με πυρά όλμων. Λάβαμε διαταγή για οπισθοχώρηση στην Ποταμιά. Στην επι­στροφή μας διέταξαν και πάλι να κινηθούμε προς το Πυρόι, με εντολή, αν δεν υπήρχαν Τούρκοι στο χωριό, να εγκατασταθούμε ε­μείς».

Το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς φαίνεται ότι αντιλήφθηκε έγκαιρα πως λόγω της σπουδαιότητας της τοποθεσίας οι Τούρκοι πιθανόν να διενεργούσαν επίθεση στην περιοχή. Ενας ουλαμός αρμάτων Τ- 34/85 διατάχθηκε να σπεύσει στο Πυρόι, προς υποστήριξη της διμοιρίας της 31ης ΜΚ, δεν κατέστη όμως δυνατό να αφιχθεί ε­κεί. Τα ούτως ή άλλως καταπονημένα και γη- ρασμένα σοβιετικά άρματα εξαιτίας μηχανι­κών βλαβών έμειναν στο δρόμο.

«Το Πυρόι ήταν τρία χιλιόμετρα δεξιά μας», αφηγείται υπαξιωματικός των Κατα­

k9 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Το ηθικό της 31ης ΜΚ παρέμεινε ακμαιότατο καθ’ όλη τη διάρκεια των μαχών, και στους δύο γύρους της τουρκικής εισβολής.

δρομών. «Ξεκινήσαμε με τρία ρωσικά άρμα­τα μάχης Τ-34 και δύο οχήματα μεταφοράς προσωπικού BTR. Πάμε 500 μέτρα, χαλάει το πρώτο άρμα. Το αφήνουμε, συνεχίζουμε με το άλλο. Περνάει ένα χιλιόμετρο, μένει στον δρόμο και το δεύτερο, πάμε στο τρίτο. Οπως πηγαίναμε, μέρα μεσημέρι, έρχονται δύο τουρκικά αεροπλάνα και μας έριξαν να- πάλμ. Βλέπαμε τις βαρέλες που πέφτουν κάτω. Πού να τρέξεις να πας; Αριστερά να τρέξεις; Δεξιά; Δίπλα από τον δρόμο ήταν ένα χαντάκι μεγάλο, μπήκαμε μέσα». Μόνο ένα από τα άρματα αυτά τελικά προσέγγισε το Πυρόι, έχοντας τη δυνατότητα απλώς να βάλλει με το πυροβόλο του, αφού και αυτό υπέστη μηχανική βλάβη.

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΜΕΧΡΙΣ ΕΣΧΑΤΩΝ

Η διμοιρία της 31ης ΜΚ εισήλθε, όπως προαναφέρθηκε, προσεκτικά στο χωριό το απόγευμα της 16ης Αυγούστου. Αρχικά, δι- είσδυσαν προς αναγνώριση δύο καταδρο­μείς, οι οποίοι πιστοποίησαν πως το Πυρόι ήταν άδειο, τόσο από τους κατοίκους του που είχαν διαφύγει προς τη Λάρνακα, όσο και από Τούρκους (το 1974, το Πυρόι είχε 470 κατοίκους, από τους οποίους οι 360 ή­ταν Ελληνες Κύπριοι).

Αργότερα και ενώ έπεφτε προοδευτικά το σκοτάδι, εισήλθαν οι υπόλοιποι άνδρες της διμοιρίας και οχυρώθηκαν στα πρώτα τέσσερα σπίτια του χωριού, καλύπτοντας μια γραμμή 400 περίπου μέτρων. Δεξιά τους, οι Κύπριοι καταδρομείς είχαν το ακινητο- ποιημένο Τ-34, το οποίο μπορούσε τουλάχι­στον να βάλλει. Πέρα από τα πολυβόλα τους, οι καταδρομείς διέθεταν και δύο Bazooka των 3,5 και 2,36 in. Ενας ασυρματι­στής των τεθωρακισμένων, έχοντας σε λει­τουργία τον ασύρματο, αποτελούσε την επι­κοινωνία τους με τη Λευκωσία.

Μέσα στο χωριό επικρατούσε τη νύκτα εκείνη ανατριχιαστική σιγή. Οι κάτοικοι, αλ- λόφρονες, είχαν φύγει προ ωρών, κάτι που συνέβαινε σε όλα τα χωριά στα οποία πλη­σίαζαν οι τουρκικές δυνάμεις εισβολής. Αυ­τό συνέβαινε διότι ήδη με την έναρξη του δεύτερου γύρου στα πρώτα χωριά της Με- σαορίας τα οποία κατέλαβαν, οι Τούρκοι ε- πιδόθηκαν σε ένα στυγνό δολοφονικό έργο κατά των Ελληνοκυπρίων αμάχων που ε­γκλωβίζονταν, με μαζικές εν ψυχρώ εκτελέ­σεις. Οι εκτελέσεις αυτές πραγματοποιού­ντο με άνωθεν εντολές, ώστε να εκκενώνο­νται τα ελληνικά χωριά στο άκουσμα και μό­νο της προέλασης των Τούρκων.

Νωρίς το πρωί της 17ης Αυγούστου τί­ποτα δεν πρόδιδε πως θα ακολουθούσε σφοδρή μάχη. Μόνο περί τις 10.00 εντοπί­στηκε τουρκικό πεζικό να κατευθύνεται

προς το Πυρόι. Εκείνη την ώρα εισήλθε ε­ποχούμενος στο χωριό ένας Βρετανός υπή­κοος, Σκωτσέζος στην καταγωγή, πιθανότα­τα κυανόκρανος του ΟΗΕ. «Σταμάτησε, τον κεράσαμε και ένα νες καφέ, και πιάσαμε να κουβεντιάζουμε μαζί του», αφηγείται κατα­δρομέας. «Πρέπει να έπαθε πλάκα, γιατί βγήκε ένας δικός μας με έναν δίσκο γεμάτο φλιτζάνια με νες καφέ και τα έδινε στους στρατιώτες. "Μα τι κάνετε εδώ;", μας λέει ο Σκωτσέζος. "Απέναντι έχει πολλούς Τούρ­κους!". Καθώς μιλούσαμε μαζί του, ξεκινά και πέφτει το πρώτο βλήμα από τους όλ­μους των Τούρκων. Λίγο μετά το δεύτερο. Μας λέει: "Γεια σας! Ελπίζω να σας ξαναδώ ζωντανούς". Εφυγε. Εμείς μπήκαμε μέσα στο σπίτι, ήπιαμε το νες καφέ μας και περι­μέναμε. Οι όλμοι πέφτανε στον γάμο του Καραγκιόζη. Οι Τούρκοι δεν ήξεραν αν ήταν κανένας μέσα στο χωριό. Ηταν η τακτική των Τούρκων, όμως, να ρίχνουν λίγες βολές, έτσι ώστε, αν έχει κανέναν στα χωριά που θα έμπαιναν, να φύγει».

Το ηθικό των καταδρομέων δεν επηρεά­στηκε, φυσικά, διόλου από τους όλμους των Τούρκων. Κύπριος ανθυπολοχαγός θυμάται:

«Διέθεταν ένα ενισχυμένο τάγμα οι Τούρκοι και εμείς ήμαστε 30 καταδρομείς. Οχυρω­θήκαμε στο χωριό και αποφασίσαμε να το κρατήσουμε και με τα δόντια ακόμα. Ημα­στε αποφασισμένοι να πολεμήσουμε μέχρι και την τελευταία μας σφαίρα».

Εναντίον αυτής της πρώτης επίθεσης των Τούρκων η οποία θα ακολουθούσε, οι καταδρομείς εξαπέλυσαν σφοδρό πυρ και κατάφεραν να τους αποκρούσουν, προκα- λώντας σοβαρές απώλειες στον εχθρό. Ο λόγος στους ίδιους: «Κοιτάζαμε απέναντι και βλέπουμε τους Τούρκους να κατεβαί­νουν από το ύψωμα, σαν μπουλούκι. Μια κη- λίδα μαύρη κατέβαινε. Τους κοιτούσαμε με κιάλια. Πυρομαχικά είχαμε πολλά. Είχαμε και ένα οπλοπολυβόλο τσέχικο, σπαστό, τύ­που Bren. Το είχαμε μέσα σε έναν φούρνο ε­γκατεστημένο. Τους αφήσαμε να πλησιά­σουν στα 200 μέτρα. Οι Τούρκοι ερχόντου­σαν σαν σε παρέλαση. Ούτε συγκρότηση, ούτε τίποτα, απλώς ερχόντουσαν. Ξεκινήσα­με να βάλλουμε με τα τέσσερα πολυβόλα μας, και οι άλλοι με Kalashnikov και FN, και έ- γινε χαμός! Συμπτωματικά, μέσα στο ένα σπίτι - ήταν φούρνος - πολεμούσε με το ο-

ΙΤΡΑΤ ΙΟΤ ΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 91

Τούρκοι επί άρματος μάχης Μ-47.Η διμοιρία που υπερασπίστηκε το Πυρόι απαγκιστρώθηκε μόνο όταν τα τουρκικά Μ -48 επιχείρησαν υπερκέραση και κύκλωση των Ελλήνων μαχητών.

πλοπολυβόλο του ο Παναγής Χρίστου, του οποίου ο πατέρας ήταν ο ιδιοκτήτης του φούρνου. Υπέρ βωμών και εστιών που λέμε! Οι Τούρκοι μεταβολή και όπου φύγει-φύγει. Κι εμείς να τους ρίχνουμε. Ρίχναν τα πολυ­βόλα μας, το πενηντάρι πάνω στο Τ-34, κι ό­ταν οι Τούρκοι οπισθοχώρησαν επάνω στο ύψωμα και δεν τους φθάναμε εμείς με τα πυρά μας, τους έριχνε το άρμα με το πυρο­βόλο του».

Αυτή η επίθεση διήρκεσε 10-15 μόνο λε­πτά, τα οποία ήταν αρκετά για να γεμίσει ο τόπος Τούρκους νεκρούς και τραυματίες. Η μικρή επίπεδη έκταση ανάμεσα στο ύψωμα και τα ακριανά οχυρωμένα σπίτια του Πυρο- γιού ήταν τώρα γεμάτη από άψυχα τουρκικά κουφάρια και τραυματίες που σφάδαζαν ψυ­χορραγώντας. Μια σύντομη πρώτη ματιά κα- τέδειξε πως οι Ελληνες καταδρομείς δεν εί­χαν μέχρι εκείνη την ώρα καμία απώλεια.

Μετά την απόκρουση της επίθεσης και τη σχετική αναφορά που δόθηκε προς τα προϊστάμενα κλιμάκια, οι καταδρομείς δια- τάχθηκαν, άγνωστο γιατί, να συμπτυχθούν. Ηταν μια τουλάχιστον περίεργη διαταγή, α­φού ο εχθρός είχε αποκρουστεί και οι κατα­δρομείς δεν είχαν καμία απώλεια. Αυτοί α­γνόησαν επιδεικτικά τη διαταγή και παρέ- μειναν στο Πυρόι, οργανώνοντας τις θέσεις άμυνας εν όψει της νέας επίθεσης των Τούρκων. Οπως χαρακτηριστικά είπε κάποι­ος λοκατζής, «αφού ο ασύρματος λέει υπο­χώρηση, τότε είναι χαλασμένος». Η διμοιρία απειλήθηκε ακόμη και με παραπομπή στο στρατοδικείο, οι καταδρομείς όμως συνέχι­σαν να αγνοούν τις διαταγές και παρέμειναν

συνειδητά στο Πυρόι. Ηταν αποφασισμένοι και για την υπέρτατη ακόμα θυσία, ενώ κα­νένας τους δεν έκανε εκείνη τη στιγμή την παραμικρή σκέψη για υποχώρηση.

Ακολούθησαν ανεπιτυχείς βολές όλμων και ΠΑΟ από τους Τούρκους, με στόχο τα πρώτα σπίτια του χωριού, όπου ήταν οχυρω­μένοι οι καταδρομείς. Εν συνεχεία, ακολού­θησε δεύτερη τουρκική επίθεση, όχι καλύ­τερα οργανωμένη, την οποία απέκρουσαν και πάλι οι καταδρομείς, οι οποίοι σταδιακά άρχισαν να αντιμετωπίζουν έλλειψη πυρο- μαχικών. Είχαν τελειώσει και τα βλήματα του άρματος Τ-34, το οποίο έβαλλε τώρα με τα διατρητικά που είχε. Με πρωτοβουλία του έ­φεδρου ανθυπολοχαγού Σάββα Νεοπτόλε­μου προωθήθηκαν πυρομαχικά στους μαχό- μενους άνδρες.

«Η κόλαση του πυρός δεν μπορεί να πε­ριγράφει. Μας έβαλλαν με πολυβόλα, όλ­μους, με τα πάντα. Τους κρατήσαμε επτά ώ­ρες και θα υποχωρούσαμε μόνο όταν θα μας κύκλωναν τα άρματά τους. Ενα έχω να καταθέσω: Επιφέραμε μεγάλες απώλειες στον εχθρό, μόνοι εμείς με αντίπαλο αυτό το τούρκικο μπουλούκι που το αποδεκατί- σαμε», αφηγείται άνδρας της διμοιρίας, ενώ άλλος συμπληρώνει: «Ηταν απίστευτο το σκηνικό. Ηταν βλάκας αυτός που τους διοι­κούσε. Εκανε το ίδιο λάθος. Μας έριχνε με τους όλμους και τα ΠΑΟ, σταματούσε, κατέ­βαινε το πεζικό των Τούρκων. Ερχόντουσαν στα 200 μέτρα, στα 150, τους καθαρίζαμε. Στα 100 μέτρα, δύο Τούρκοι είχαν μείνει μό­νο όρθιοι. Μια ομάδα τους μόνο μπόρεσε και καλύφθηκε πίσω από μια μάνδρα που ή­ταν εκεί...».

Στο κρίσιμο εκείνο σημείο ανέλαβε δρά­ση ο -ταγματάρχης ε.α. σήμερα- Σάββας Πέτρου. Πλησίασε μόνος του τη μάνδρα, έ­χοντας μαζί του ένα Bren και μερικές χειρο­βομβίδες. Οι Τούρκοι στρατιώτες πρέπει να ήταν έντρομοι, λόγω των απωλειών των συ­ναδέλφων τους λίγο πριν. Αρκετοί κάλυπταν φοβισμένοι τα μάτια τους, σαν να μη ήθελαν να σκεφθούν την έξοδό τους από το σημείο που κρύβονταν. Ο Πέτρου τους πλησίασε από τα πλάγια και τους έβλεπε καθαρά, στριμωγμένους στον μαντρότοιχο, ενώ ο ί­διος δεν είχε γίνει αντιληπτός. Με το Bren τους θέρισε και αποτελείωσε με τις χειρο­βομβίδες του όλους όσοι επέζησαν, δίχως να αντιμετωπίσει αντίσταση.

Μετά από νέα προπαρασκευή πυρών εκ­δηλώθηκαν και νέες τουρκικές επιθέσεις, αυτήν τη φορά όμως είχαν καταφθάσει και άρματα μάχης Μ-48, τα οποία ο εχθρός διέ­θετε εν αφθονία. Τα άρματα εκτέλεσαν υ- περκερωτικό ελιγμό, αποκόπτοντας την ο­δική αρτηρία Λευκωσίας - Λάρνακας. Ηταν φανερό πως ήταν ζήτημα λίγων λεπτών η κύκλωση και εξόντωση των υπερασπιστών

του Πυρογιού. Η ώρα ήταν πλέον 18.00 και οι καταδρομείς έβλεπαν μπροστά και αριστε­ρά τους τη σκόνη από τα τουρκικά άρματα που προχωρούσαν.

Από τον ασύρματο διατάχθηκαν να υπο­χωρήσουν, γιατί θα κυκλώνονταν και θα ε­γκλωβίζονταν. Ετσι, κατόπιν επτάωρης αντί­στασης, οι Κύπριοι καταδρομείς άρχισαν την απαγκίστρωση, κυριευμένοι ακόμη από πολεμικό μένος και δίχως σοβαρές προφυ­λάξεις. Ψυχολογικά βρίσκονταν σε ένα ση­μείο όπου η ζωή τους είχε για τους ίδιους μικρή μάλλον σημασία: «Είχε πάει πλέον α­πόγευμα, φύγαμε και πήραμε τον δρόμο. Οι Τούρκοι μας βλέπανε να περπατάμε αμέρι­μνοι και αρχίσαν τους όλμους. Ρίχνουν τέσ­σερα βλήματα αριστερά. Μια ομοβροντία. Τίποτα εμείς, συνεχίσαμε να περπατάμε. Ούτε καν να καλυφθούμε. Ξαναρίχνουν αυ­τοί τέσσερα βλήματα, έπεσαν δεξιά του δρόμου. Τέσσερα αριστερά, τέσσερα δεξιά. Συνεχίζαμε να προχωρούμε εμείς. Δεν μας ενδιέφερε τίποτε. Ημαστε τόσο κουρασμέ­νοι που από ένα σημείο και μετά αδιαφο­ρούσαμε για τα πάντα. Σίγουρα οι Τούρκοι που μας βλέπανε θα μας είχαν περάσει για τρελούς......

Το επιθετικό πνεύμα των ανδρών της δι­μοιρίας ήταν τέτοιο, ώστε το ίδιο βράδυ, αρ­γά τη νύκτα, δύο καταδρομείς εισήλθαν και πάλι στο Πυρόι και έθεσαν σε κίνηση το τε­θωρακισμένο BTR τους, φέρνοντάς το στις ελληνικές γραμμές, για να μη πέσει στα χέ­ρια των Τούρκων. Οι τελευταίοι, παρεμπι­πτόντως, ακόμη και εκείνη τη στιγμή, ώρες μετά την αποχώρηση των «λοκατζήδων», δεν τολμούσαν να πλησιάσουν στο χωριό.

ΤΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ 01 ΛΟΚΑΤΖΗΔΕΣ

Μετά την ηρωική αντίσταση στο Πυρόι, η διμοιρία επέστρεψε στο χωριό Ποταμιά και εγκαταστάθηκε εκεί. Την επόμενη ημέ­ρα αντιλήφθηκαν Τούρκους να κινούνται προς το χωριό σε φάλαγγα. Ενα σύννεφο σκόνης που είχε σηκωθεί, φανέρωνε 17 συ­νολικά τουρκικά άρματα. Οι άνδρες της δι­μοιρίας διατάχθηκαν να λάβουν θέσεις σε ένα σημείο απέναντι, δίχως καμία κάλυψη. Δεν θα μπορούσαν να προβάλουν αντίστα­ση 30 καταδρομείς, δίχως αντιαρματικά, αν τα Μ-48 των Τούρκων εφορμούσαν καταπά­νω τους.

«Τους βλέπαμε να πλησιάζουν», θυμά­ται ένας καταδρομέας της μοίρας. «Αργά- αργά έρχονταν καταπάνω μας. Κάναμε τον σταυρό μας. Κάναμε και πλάκα μεταξύ μας για τις διαθήκες μας. Πλησιάζαν τα τουρκι­κά τανκς, πλησιάζαν στα 500, 400, 300, 200 μέτρα. Φτάσαν στα 100 μέτρα από εμάς. Και

Τούρκοι στρατιώτες λίγο πριν από μια εξόρμησή τους.

9 2 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Τούρκοι στρατιώτες επί οχημάτων κατά την προώθησή τους στην πεδιάδα της Μεσαορίας.

ξαφνικά τους βλέπουμε και σταματούν. Απί­στευτο! Φτάσαν μέχρι τον δρόμο και σταμα- τήσαν εκεί. Απέναντι μας, δεν περάσαν τον δρόμο. Ηταν απίστευτο! Είχαν διαταγές να φτάσουν μέχρι εκεί. Τριάντα άνδρες γυμνοί μπροστά τους, και αυτοί σταματήσαν εκεί».

Οι Τούρκοι από πλευράς τους δεν γνώ­ριζαν πως οι καταδρομείς εκείνοι δεν διέ­θεταν ΠΑΟ και αντιαρματικά, παρά μόνο τον ατομικό τους οπλισμό και τα πολυβόλα τους. Και προφανώς τρομοκρατημένοι από την πανωλεθρία τους στο Πυρόι, μόλις α- ντιλήφθηκαν την παρουσία των «λοκατζή­δων», ανέκοψαν πορεία και έμειναν εκεί.

Το παρακάτω περιστατικό δείχνει πού κυμαινόταν το ηθικό και η ψυχολογία για καθεμία από τις δύο πλευρές: «Ηρθαν οι ΟΗΕδες (κυανόκρανοι) και βάλαν σύνορα. Βρισκόμασταν σε εντελώς ακάλυπτο έδα­φος. Είχαμε σκάψει για να μπορούμε να χω­θούμε κάπως. Οι Τούρκοι ήταν απέναντι μας και μας κοίταζαν. Εδειχναν να μας φο­βούνται. Μια μέρα ένας δικός μας, ο Χατζη- μιχαήλ, πλησίασε έναν Τούρκο. Εκείνος είχε το όπλο του στον ώμο, πυρομαχικά, ήρθαν στο ένα μέτρο. Του πετάει λοιπόν ένα "άι σι- χτίρ" ο δικός μας! Χάθηκε από εκεί! Εξαφα­νίστηκε ο Τούρκος! Μιλούμε για το άκρον ά- ωτον της τρέλας. Ημαστε μία διμοιρία 30 τρελοί, εγκαταλελειμμένοι στην πρώτη γραμμή, και από την άλλη είχαν οι Τούρκοι 17τανκς».

Στις 20 Αυγούστου, ήλθε στην περιοχή συνεργείο του BBC, καθώς και η γαλλική τηλεόραση. Μπροστά στους δημοσιογρά­φους και τους κυανόκρανους Κύπριος αν- θυπολοχαγός της 31ης ΜΚ και Τούρκος α­ξιωματικός είχαν τον παρακάτω διάλογο, α­παντώντας στους ξένους ρεπόρτερ:

- «Γιατί ήρθες στην Κύπρο;».- «Είμαι επαγγελματίας στρατιωτικός»,

λέει ο Τούρκος.- «Γιατί πολεμάς»;- «Επειδή μου είπαν».- «Εσύ γιατί πολεμάς;».- «Το βλέπεις πίσω εκείνο το χωριό; Εκεί

είναι το σπίτι μου, η μάνα μου, ό,τι έχω».Στο τέλος ο Τούρκος είπε στον ανθυπο-

λοχαγό:- «Κοίταξε, ο πόλεμος τελείωσε. Εσείς

κι εμείς είμαστε αδέλφια τώρα. Εσείς θα μείνετε από εκεί, εμείς από δω. Αν θέλετε νερό, θα σας δίνουμε εμείς νερό και ανα­ψυκτικά. Αλλά εσείς οι κομμάντος να μη έρ­χεστε από ’δω τη νύκτα».

Η απάντηση του Ελληνα αξιωματικού ή­ταν λακωνική: «I am very sorry, but we are commandos and we work only at night (Συγ­γνώμη, αλλά είμαστε καταδρομείς και δου­λεύουμε μόνο τη νύκτα)».

Εκείνη την ώρα κατέφθασε και ο Σκω­τσέζος που είχε συναντήσει τους καταδρο­

μείς μέσα στο Πυρόι, λίγα λεπτά πριν επιτε­θούν οι Τούρκοι. Δεν πίστευε πως αντίκριζε τους υπερασπιστές του χωριού ζωντανούς. Βεβαίωσε τους πάντες πως στο Πυρόι οι Τούρκοι είχαν μεταφέρει εκσκαφείς και τα συνεργεία ταφής δούλευαν πυρετωδώς. Εί­χε δει τα σπίτια του Πυρογιού διαλυμένα και γκρεμισμένα, και αναρωτιόταν πώς γινό­ταν να μη έχει φονευθεί κανείς από την η­ρωική διμοιρία.

Η 31η ΜΚ παρέμεινε εκεί, στην πρώτη γραμμή, ανάμεσα στην Ποταμιά και την κα- τεχόμενη σήμερα Τύμπου, επί δύο μήνες. Οι καταδρομείς της διμοιρίας κράτησαν τιμη- μένο το όνομα των ΛΟΚ στο Πυρόι. Είναι ενδεικτικό πως η στρατιωτική ηγεσία των τουρκικών δυνάμεων εισβολής παρέπεμψε τον διοικητή της μονάδας που επιτέθηκε στο Πυρόι, στο στρατοδικείο. Αυτό συνέβη διότι όχι μόνο στάθηκαν αυτός και η μονά­δα του ανίκανοι να κάμψουν 30 καταδρο­μείς, αλλά την ώρα της μάχης ζήτησαν και ενίσχυση της αεροπορίας τους με το επιχεί­ρημα (ακούστηκε από υποκλοπή των επικοι­νωνιών τους) πως είχαν μπροστά τους «ι- σχυρώς οχυρωμένη τοποθεοία».

Ο συνολικός απολογισμός των απωλει­ών της 31ης ΜΚ κατά το διάστημα των επι­χειρήσεων (15 Ιουλίου -17 Αυγούστου 1974) υπήρξε βαρύς: Νεκροί δύο αξιωματικοί και 12 καταδρομείς, τραυματίες επτά αξιωματι­κοί και 43 καταδρομείς. Το πιο θλιβερό, ό­μως, γεγονός είναι ότι περισσότερες ήταν οι απώλειες της μοίρας κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος (εννέα νεκροί, 30 τραυματίες) σε σχέση με τις απώλειες από τους Τούρκους (πέντε νεκροί, 20 τραυμα­τίες).

Μετά τις επιχειρήσεις, η διοίκηση της 31ης ΜΚ πρότεινε απονομή ηθικών αμοι­βών σε στελέχη και κληρωτούς. Ο ταγμα­τάρχης Ανδρέας Παναγιωτόπουλος, ο οποί­ος είχε αναλάβει υποδιοικητής λίγο πριν τον «Αττίλα 2», προτάθηκε για απονομή του Μεταλλίου Εξαίρετων Πράξεων, ο λο­χαγός Σταμάτης προτάθηκε για την απονο­

μή του Αργυρού Αριστείου Ανδρείας, του Πολεμικού Σταυρού Γ ’ Τάξης και του Με­ταλλίου Εξαίρετων Πράξεων, οι υπολοχαγοί Γλεντζές και Γαληνός προτάθηκαν για την απονομή του Αργυρού Αριστείου Ανδρείας και του Μεταλλίου Εξαίρετων Πράξεων, ενώ ο υπολοχαγός Καραχάλιος προτάθηκε για τον Πολεμικό Σταυρό Γ ’ Τάξης.

Από τα υπόλοιπα μόνιμα στελέχη, οι αν- θυπασπιστές Παναγιώτης Δίπλας και Ανα­στάσιος Βαρυτιμίδης προτάθηκαν για το Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων. Από πλευράς εφέδρων αξιωματικών, για το Αριστείο Ανδρείας και τον Πολεμικό Σταυρό προτά­θηκαν πέντε, για το Αριστείο Ανδρείας και το Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων ένας, για το Αριστείο Ανδρείας 17, για τον Πολεμικό Σταυρό ένας και για το Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων ένας. Αντίστοιχες ηθικές αμοιβές προτάθηκαν για τους κληρωτούς οπλίτες.

Τι έγινε τελικά; Η πατρίδα και η στρατιω­τική της ηγεσία τους αγνόησε. «Λησμόνη­σε» τους ήρωες που υπερασπίστηκαν το Πυρόι, όπως και τόσους άλλους που φονεύ- θηκαν ή αγνοούνται. Ισως για να καλύψει τις δικές της ενοχές, αφού κατοχυρώθηκε στην Ιστορία ως «ηγεσία ήττας». Διότι στην Κύ­προ οι Ελλαδίτες και Κύπριοι αξιωματικοί και οπλίτες «τοις κείνων ρήμασι πειθόμε- νοι» έμειναν, πολέμησαν, έπεσαν. Αυτοί που απογοήτευσαν ήταν οι «ηγέτες» τους.... Sä

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Βλάσσης Σάββας: 31 ΜΚ, 1964-1974, περιοδικό «Καταδρομή», 2006.(2) Καρκαλέτσης Σταύρος: Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, εκδ. Περισκόπιο,Αθήνα, 2002.(3) Παπαγεωργίου Σπόρος:Ο ΑΤΤΙΛΑΣ ΠΛΗΤΤΕΙ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟΝ, εκδ. Λαδιάς, Αθήνα, 1976.(4)Σέργης Γεώργιος: Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, εκδ. Βλάσσης, Αθήνα, 1999.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9 3

ΠΥΡΡΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟΣΜΕ ΤΟΝ ΑΗΜΗΤΡΙΟ ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΗ

0 Πύρρος, βασιλιάς ίων ΜοΠοοοών me Ηπείρου, εξελίχθηκε οε έναν από iouc μεγαλύτερους

ατρατηλάτες ίου αρχαίου κόομου. Αν και έγινε περιοοόιερο ννωσιός via tic επικές συγκρούσεις ίου με ιους Ρωμαίους, ωστόσο, οι πρωίες μάχες που κλήθηκε να δώσει ήιαν εναντίον του βασιλιά ιης Μακεδονίας και συγγενή του, Δημητρίου Πολιορκητή.

Νόμισμα του Δημητρίου Πολιορκητή με παράσταση πολεμικού πλοίου.

9 4 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η σύγκρουση Ηπείρου - MoKsöoviac via ιην ηγεμονία

k inc Eüflaöac

Η καταγωγή των Μολοσσών χάνε­ται στα βάθη των αιώνων, καθώς η ρίζα τους ξεκινούσε από τον θρυλικό Αχιλλέα. Κατά τους ι­στορικούς Ευσέβιο και Πορφύ-

ριο, ο Πύρρος ήταν ο 23ος βασιλιάς του οίκου των Αιακιδών. Γεννήθηκε στα τέλη του 319 ή στις αρχές του 318 π.Χ. Πατέρα είχε τον βασιλιά Αιακίδη. Μητέρα του ή­ταν η Φθία.

Ο βασιλιάς Αιακίδης υποστήριξε τη μητέρα του Αλεξάνδρου Ολυμπιάδα στη διαμάχη της με τον Κάσσανδρο. Ο Κάσ- σανδρος όμως επικράτησε και ο Αιακί- δης εκθρονίστηκε και κατέφυγε στους Αιτωλούς. Οι αντίπαλοί του στην Ηπειρο επαναστάτησαν και επιχείρησαν να σκο­τώσουν και τον μικρό Πύρρο. Πιστοί ό­μως οπαδοί του έκπτωτου μονάρχη κα­τάφεραν να φυγαδεύσουν τον νεαρό διάδοχο στο Βασίλειο των Ιλλυριών με βασιλιά τότε τον Γλαυκία.

Οι Ιλλυριοί είχαν παραδοσιακά εχθρι­κές σχέσεις με τους Μακεδόνες. Ηταν λοιπόν απόλυτα φυσικό ο Γλαυκίας να θέλει να διασώσει τον διάδοχο του θρό ­νου των Μολοσσών και να τον χρησιμο­ποιήσει ως μέσο άσκησης πίεσης προς τον αντίπαλό του Κάσσανδρο. Πράγματι, η ευκαιρία δεν άργησε να φανεί. Ο βασι­λιάς των Ιλλυριών Γλαυκίας εισέβαλε στην Ηπειρο και εγκατέστησε τον Πύρρο στον προγονικό του θρόνο, εκμεταλλευ­όμενος, ακριβώς, τον νέο πόλεμο που εί­χε ξεσπάσει ανάμεσα στον Δημήτριο και τον Κάσσανδρο. Ετσι, το 307 π.Χ., ο Πύρ­ρος βρέθηκε βασιλιάς στον θρόνο του πατέρα του.

Ο γάμος επίσης της αδελφής του Πύρρου Δηιδάμειας με τον Δημήτριο Πο­λιορκητή ισχυροποίησε την εξουσία του νεαρού -μόλις 12 ετών- βασιλιά. Ο Πύρ­ρος ωστόσο δεν έμελλε να κυβερνήσει για πολύ. Λόγω επέμβασης του Κασσάν- δρου, εκθρονίστηκε και κατέφυγε και πάλι εξόριστος και ικέτης στην αυλή του Αντιγόνου του Κύκλωπα και του Δημητρί- ου του Πολιορκητή στην Ασία. Στο πλευ­ρό των δύο ένδοξων αυτών στρατηγών, θα λάμβανε τα καλύτερα μαθήματα πο­λεμικής τέχνης. Ο ίδιος ο αγέρωχος βα­σιλιάς Αντίγονος εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από το θάρρος και τις ικανότητες του έφηβου Πύρρου, ώστε όταν ρωτήθη- κε ποιος ήταν ο καλύτερος στρατηγός, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, απάντησε: «Ο Πύρρος, αν γεράσει».

Η ισχύς όμως του Αντιγόνου ανάγκα­σε τους λοιπούς παλαιούς συμπολεμι­στές του να συνασπισθούν εναντίον του. Η κρίσιμη μάχη δόθηκε στην Ιψό της Φρυγίας το 301 π.Χ. Ο γηραιός -81 ετών-

Αντίγονος ηγείτο προσωπικά του στρα­τού του. Ο γιος του Δημήτριος και ο Πύρ­ρος ανέλαβαν τη διοίκηση του ιππικού. Ο αντίπαλος στρατός, έχοντας επικεφαλής τους Σέλευκο, Λυσίμαχο και Κάσσανδρο, υπερείχε συντριπτικά σε πολεμικούς ε ­λέφαντες και σε ιππικό. Υστερούσε όμως σε πεζικό. Η μάχη άρχισε με ορμητική έ ­φοδο του ιππικού του δεξιού κέρατος του στρατού του Αντιγόνου κατά του ιπ­πικού του Σελεύκου. Ο Δημήτριος δια­σκόρπισε το αντίπαλο ιππικό, ενώ, σύμ­φωνα με κάποιες πηγές, ο Σέλευκος ε- σκεμμένα ετράπη σε φυγή για να παρα­σύρει τον Δημήτριο. Οπως κι αν έγινε πά­ντως, σημασία έχει το γεγονός ότι ο Δη- μήτριος καταδίωξε το αντίπαλο ιππικό αφήνοντας ακάλυπτο το δεξί πλευρό του φίλιου πεζικού. Ο Σέλευκος έταξε του πολεμικούς του ελέφαντες στα νώτα της φάλαγγας των πεζών του, αποκόπτοντας έτσι την οδό επιστροφής των τμημάτων του Δημητρίου. Κατόπιν ο Σέλευκος πλαγιοκόπησε τη φάλαγγα του Αντιγό­νου και τη συνέτριψε. Ο γηραιός Αντίγο­νος πολέμησε ηρωικά σαν απλός στρα­τιώτης και έπεσε στο πλευρό των αν­δρών του. Οταν ο Δημήτριος επέστρεψε στο πεδίο της μάχης, όλα είχαν τελειώ­σει. Στην Ιψό, ο Πύρρος πολέμησε ηρωι­κά στο πλευρό του Δημητρίου.

Ο Πύρρος, με την αγνότητα του χα­ρακτήρα του, δεν εγκατέλειψε τον Δη- μήτριο, στη δύσκολη στιγμή, μετά τη συ­ντριπτική ήττα. Τον ακολούθησε μάλιστα πίσω στην Ελλάδα και ανέλαβε τη διοίκη­ση των στρατευμάτων του που στάθμευ­

αν ως φρουρές στα Μέγαρα, την Κόριν­θο και τον Ισθμό. Λίγο αργότερα, ο Δη- μήτριος ήρθε σε συνεννόηση με τον με­γάλο του αντίπαλο Πτολεμαίο τον Λάγο. Ο Πτολεμαίος, έμπειρος πολιτικός όπως ήταν, και καθώς δεν εμπιστευόταν τον Δημήτριο, ζήτησε ομήρους, η παρουσία των οποίων στην Αλεξάνδρεια θα αποτε- λούσε εγγύηση για την τήρηση της συμ­φωνίας από τον Δημήτριο. Ο Δημήτριος ζήτησε από τον Πύρρο να πάει όμηρος και εκείνος πρόθυμα δέχτηκε. Με την ά­φιξή του στην Αλεξάνδρια, ο Πτολεμαίος ξεχώρισε τον ευγενή βασιλικό γόνο της Ηπείρου για το ήθος του και το στρατιω­τικό του παράστημα.

Αντί να χάνει τις ώρες του σε συμπό­σια, ο Πύρρος γυμναζόταν καθημερινά και εξασκείτο στην τέχνη του πολέμου και στην ιππασία. Οταν δεν ασκούσε το σώμα του ασκούσε το πνεύμα του, μελε­τώντας κυρίως ιστορικά και πολεμικά συγγράμματα. Ο Πύρρος ρουφούσε κυ­ριολεκτικά τη γνώση των αρχαιοτέρων του ιστορικών συγγραφέων (Ομηρος, Ηρόδοτος, Θουκυδίδης) αλλά και τα στρατιωτικά διδάγματα των διαδόχων του Αλεξάνδρου και φυσικά του ίδιου του μεγάλου Ελληνα βασιλιά και εξαδέλ- φου του. Κατά τη διάρκεια της ομηρίας του στην αυλή του Πτολεμαίου, μπορεί να λεχθεί ότι ο Πύρρος συμπλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του επί της πολεμι­κής επιστήμης. Ο ίδιος συνέγραψε αργό­τερα μια μελέτη περί της πολεμικής τέ­χνης, η οποία όμως δεν έφθασε ως τις μέρες μας.

ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥΟ Πτολεμαίος αντελήφθη ότι ο νεα­

ρός του όμηρος, που εξελίχθηκε σε προστατευόμενό του, μετεξελισσόταν σταδιακά σε έναν άκρως αξιόλογο άν- δρα, ο οποίος θα διαδραμάτιζε καταλυ­τικό ρόλο στα χρόνια που έρχονταν. Οταν μάλιστα η συμφωνία του με τον ά­στατο Δημήτριο ατόνησε, ο Πτολεμαίος ήταν φυσικό να σκεφθεί να χρησιμοποι­ήσει τον Πύρρο ως αντίβαρο της ολοένα αυξανόμενης δύναμης του Δημητρίου στην Ελλάδα, από τη στιγμή μάλιστα που Πύρρος και Δημήτριος δεν συνδέονταν πλέον με συγγενικό δεσμό, μετά τον θά­νατο της αδελφής του Πύρρου Διηδά- μειας, την οποία είχε νυμφεύσει με τον Δημήτριο.

Την περίοδο αυτή ο Δημήτριος είχε κατορθώσει -μετά τον θάνατο και του

Ο Δημήτριος Πολιορκητής σε προτομή των ρωμαϊκών χρόνων.

9 6 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η μάχη της Ιψού κρί&ηκε από την υπεροχή των αντιπάλων του Αντιγόνου και του Δημητρίου Πολιορκητή σε πολεμικούς ελέφαντες.

£ Αντί να χάνει τις ώρες του σε συμπόσια, ο Πύρρος γυμναζόταν καθημερινά

και εξασκείτο στην τέχνη του πολέμου

και στην ιππασία, y

Κασσάνδρου- να θέσει υπό τον έλεγχό του το μεγαλύτερο τμήμα της μητροπο- λιτικής Ελλάδος. Μετά την επίτευξη του στόχου αυτού, είχε φανερά αρχίσει να συγκεντρώνει δυνάμεις με τις οποίες σκόπευε να περάσει στην Ασία και να διεκδικήσει και πάλι τα εδάφη του βασι­λείου του πατέρα του Αντιγόνου. Οπως είναι ευνόητο, μια τέτοια εξέλιξη δεν εν­θουσίαζε τους λοιπούς βασιλείς, τον Πτολεμαίο, τον Σέλευκο και τον Λυσίμα­χο. Στην περίπτωση αυτή λοιπόν, ο Πύρ­ρος δεν θα ήταν παρά ένα πιόνι στα παι­χνίδια εξουσίας των διαδόχων. Για να μπορέσει να ανακόψει την όλο και αυξα­νόμενη δύναμη του Δημητρίου, ο Πτολε­μαίος αποφάσισε να εγκαταστήσει τον Πύρρο στον προγονικό του θρόνο.

Από την Ηπειρο ο Πύρρος θα ήλεγχε τη δυτική Ελλάδα και θα αποτελούσε σο­βαρή απειλή στα νώτα του Δημητρίου. Ο φιλόδοξος Πτολεμαίος, πάντως, ήλπιζε πως ο Πύρρος θα ήταν ικανός -με την ε ­νίσχυσή του- να αφαιρέσει και τη Μακε­δονία από τον Δημήτριο, στερώντας τον από την κύρια βάση του. Η ακριβής ημε­ρομηνία επιστροφής του Πύρρου στην Ηπειρο δεν μας είναι γνωστή. Το γεγονός συνέβη μεταξύ του 297 και 295 π.Χ.

Γνωρίζουμε όμως ότι ο Πτολεμαίος στήριξε οικονομικά τον Πύρρο, προκει- μένου να διεκδικήσει τον θρόνο της Ηπείρου από τον σφετεριστή Νεοπτόλε­μο. Πολιτικά φερόμενος πάντως ο Πύρ­ρος, δεν επιχείρησε να εκθρονίσει τον α­ντίπαλό του με τα όπλα, φοβούμενος την έκρηξη εμφύλιας διαμάχης, αλλά κατά- φερε να επιτύχει έναν συμβιβασμό μαζί του, βάσει του οποίου οι δύο άνδρες θα συγκυβερνούσαν το βασίλειο. Ωστόσο και οι δύο γνώριζαν ότι μια τέτοια λύση δεν θα μπορούσε παρά να είναι προσωρι­νή και να διαρκέσει για όσο διάστημα ε­ξυπηρετούσε τα συμφέροντα του ενός ή του άλλου διεκδικητή της εξουσίας. Ο Νεοπτόλεμος κινήθηκε πρώτος κατά του Πύρρου, κατά τη διάρκεια ετήσιας ε­ορτής στην περιοχή της Πασσαρώνας. Εκεί οι Ηπειρώτες βασιλείς συμμετείχαν σε μια τελετή πίστης προς τους ισχύο- ντες νόμους του κράτους.

Ο Νεοπτόλεμος, μέσω του συμβού­λου του Γέλωνα, επιχείρησε να δωροδο­κήσει τον οινοχόο του Πύρρου Μύρτιλο για να δηλητηριάσει τον Πύρρο. Ο πιστός όμως Μύρτιλος αποκάλυψε το σχέδιο του Νεοπτολέμου στον Πύρρο. Ετσι αυ­τός πρόλαβε και απαλλάχθηκε πρώτος από τον «έμπιστο» συμβασιλέα. Μετά τον θάνατο του Νεοπτολέμου, ο Πύρρος ανέλαβε μόνος τη διακυβέρνηση του κράτους των Μολοσσών. Είχε αρχίσει να

σημαίνει η ώρα της δόξας γι’ αυτόν στο μεγάλο ρολόι της ιστορίας.

ΠΟΛΕΜΟΣΟ Πύρρος περίμενε έτοιμος να εμφα­

νιστεί η κατάλληλη στιγμή για να εκδη­λώσει τις προθέσεις του. Η χρυσή ευκαι­ρία εμφανίστηκε το έτος 295 π.Χ. Στο με­ταξύ το Βασίλειο της Μακεδονίας είχε ε- μπλακεί, μετά τον θάνατο του Κασσάν­δρου, σε εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των δύο γιών του, Αντίπατρου και ο Αλεξάν­δρου. Η σύζυγος του Κασσάνδρου Θεσ­σαλονίκη και μητέρα των δύο πριγκίπων είχε δολοφονηθεί από τον γιο της Αντί­πατρο, επειδή είχε υποστηρίξει τον άλλο της γιο.

Ο μητροκτόνος, μετά τη δολοφονία της μητέρας καταδίωξε τον αδελφό του και κατέλαβε τον μακεδονικό θρόνο. Ο έκπτωτος Αλέξανδρος, διωγμένος από τη Μακεδονία, ζήτησε τη βοήθεια του Πύρρου και του Δημητρίου Πολιορκητή. Ο Πύρρος δέχθηκε φυσικά, με μεγάλη προθυμία, να ενισχύσει τον έκπτωτο

Αλέξανδρο κατά του αδελφού του. Ζήτη­σε όμως ως αντάλλαγμα την παραχώρη­ση μεγάλων περιοχών, οι οποίες ως τότε βρίσκονταν υπό μακεδονικό έλεγχο. Ο Αλέξανδρος δέχθηκε τους όρους του Πύρρου, ο οποίος και έσπευσε να θέσει υπό τον έλεγχό του τις νέες περιοχές. Ετσι ο Πύρρος κατάφερε να διπλασιάσει την έκταση του βασιλείου του, το οποίο πλέον εκτεινόταν από τον Αυλώνα, της σημερινής Αλβανίας, μέχρι τις εκβολές του ποταμού Αχελώου.

Πριν επιτεθεί κατά του Αντιπάτρου, ήλθε σε συνεννόηση με τους Αιτωλούς και συνήψε μαζί τους συνθήκη συμμα- χίας, εξασφαλίζοντας έτσι τα νώτα του. Μόνο τότε εισέβαλε στην επικράτεια του μητροκτόνου Αντιπάτρου και τον υ­ποχρέωσε να συνθηκολογήσει. Τα δύο α­δέλφια συμφώνησαν να μοιραστούν την εξουσία. Αργότερα, όταν ο Δημήτριος ο Πολιορκητής εισέβαλε στη χώρα, ανα­γκάστηκε ο Αντίπατρος να καταφύγει στον πεθερό του, βασιλέα της Θράκης Λυσίμαχο. Ο τελευταίος προετοιμαζόταν τότε να αναλάβει εκστρατεία κατά των

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA I 9 7

Ο Πύρρος σε αναγεννησιακό πίνακα.

Γετών και έτσι δεν ήταν σε θέση να ενι- σχύσει, τουλάχιστον άμεσα, τον Αντίπα­τρο. Τελικά οι αντιμαχόμενοι ήλθαν σε συνεννόηση, εν όψει της επιστροφής του Δημητρίου Πολιορκητή στη Μακεδονία.

Η συνεννόηση όμως μεταξύ των ε­μπολέμων δεν στάθηκε ικανή να αποτρέ­ψει τον Δημήτριο από το σχέδιό του να καταλάβει τον θρόνο της Μακεδονίας. Ο τελευταίος πήγε με τον στρατό του στη Μακεδονία και τελικά δολοφόνησε τον Αλέξανδρο και εξανάγκασε σε αποχώρη­ση τον Αντίπατρο. Το 293 -ή κατ’ άλλους το 294 π.Χ - ο Δημήτριος Πολιορκητής α- νακηρύχθηκε βασιλιάς της Μακεδονίας.

Ο Δημήτριος δεν ήταν φυσικά ο κα­λύτερος των γειτόνων, τόσο για τον Λυ ­σίμαχο όσο και για τον Πύρρο. Αμέσως μετά την ανάρρησή του στον θρόνο, ο Δημήτριος θέλησε να ανακτήσει τα απο- λεσθέντα εδάφη που ο Αλέξανδρος είχε παραχωρήσει στον Πύρρο. Στη νέα απει­λή ο Πύρρος αντέδρασε αναπτύσσοντας το δικό του δίκτυο συμμαχιών και οχυρώ­νοντας τη χώρα του. Ευτυχώς για τον ί­διο, ο Δημήτριος ήταν μισητός και σε άλ­λους. Ετσι δεν άργησε να ξεσπάσει πόλε­μος μεταξύ του Δημητρίου και των Βοιω- τών και των Αιτωλών. Εκμεταλλευόμενος το γεγονός, ο Πύρρος κινήθηκε με τον στρατό του νότια. Σκοπός του ήταν η κα­τάληψη των στενών των Θερμοπυλών. Με τον τρόπο αυτό, τα μακεδονικά στρα­τεύματα που πολεμούσαν στη Βοιωτία θα αποκόπτονταν από τις βάσεις εφο­διασμού τους και η καταστροφή τους θα ήταν βέβαιη.

Ο Πύρρος εψορμά, επικεφαλής του στρατού του. Αν και εδώ εικονίζεται σε μάχη κατά των Ρωμαίων, ο Πύρρος ανέκαθεν διοικούσε από την πρώτη γραμμή.

Ο Δημήτριος ωστόσο τον πρόλαβε. Συνέτριψε ταχύτατα την αντίσταση των Βοιωτών και με συγκεντρωμένο τον στρατό του κινήθηκε κατά του Πύρρου. Ο τελευταίος δεν στάθηκε να αντιμετω­πίσει τον δάσκαλό του στην πολεμική τέ­χνη Δημήτριο, ο στρατός του οποίου άλ­λωστε φαίνεται ότι υπερτερούσε αριθμη­τικά. Αποσύρθηκε στην Ηπειρο και ανέ­μενε εκεί τον εχθρό. Ο Πύρρος τότε προ- δόθηκε από τη σύζυγό του Λάνασσα, η ο­

ποία τον εγκατέλειψε για χάρη του Δημη­τρίου Πολιορκητή, προσφέροντάς του, ως προίκα, την Κέρκυρα. Ο Δημήτριος κατέλαβε την Κέρκυρα και αργότερα τη Λευκάδα και νυμφεύθηκε τη Λάνασσα.

Ο Δημήτριος δεν περιορίστηκε στις έως τότε επιτυχίες του, εφόσον γνώριζε ότι δεν θα μπορούσε να πραγματοποιή­σει τα κοσμοκρατορικά του σχέδια έχο­ντας τον Πύρρο αήττητο στα νώτα του. Αποφάσισε λοιπόν να επιτεθεί κατά του επικίνδυνου γείτονά του και των συμμά­χων του. Το σχέδιο του Δημητρίου στηρι­ζόταν στη στρατηγική του έμμεσου πλήγματος. Θα επιτίθετο πρώτα κατά των Αιτωλών συμμάχων του Πύρρου και μόνο μετά την εξουδετέρωσή τους θα κι­νείτο κατά του ίδιου. Ωστόσο, η εισβολή των δυνάμεών του στην Αιτωλία δεν είχε τα αναμενόμενα γι’ αυτόν αποτελέσμα­τα. Οι Αιτωλοί, εκμεταλλευόμενοι το ο­ρεινό έδαφος της χώρας τους, καταπο­νούσαν τον στρατό του Δημητρίου χωρίς να εμπλέκονται αποφασιστικά μαζί του. Εχοντας αποτύχει στις επιδιώξεις του, ο Δημήτριος αποφάσισε να μεταβάλει το σχέδιο δράσης του. Ο Δημήτριος άφησε πίσω τον στρατηγό του Πάνταυχο, επικε­φαλής μιας μικρής στρατιάς 10.000 αν- δρών, απέναντι στους πάντα απρόβλε­πτους Αιτωλούς και κινήθηκε με τις υπό­λοιπες δυνάμεις του κατά του Πύρρου.

Στο μεταξύ και ο Πύρρος είχε κινητο­ποιήσει μέρος των δυνάμεών του και ε­τοιμάστηκε να εμπλακεί με τις δυνάμεις του Δημητρίου. Τελικά οι δύο ήρωες δεν

Η μακεδονική φάλαγγα αποτελούσε τον πυρήνα του στρατού του Πύρρου. Εδώ εικονίζεται φάλαγγα σαρισοφόρων της ελληνιστικής περιόδου.

9 8 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA

: :

συναντήθηκαν. Αντίθετα, ο Πύρρος εισέ­βαλε στην Αιτωλία και επιτέθηκε κατά των δυνάμεων του στρατηγού του Δημη­τρίου, Πάνταυχου.

Οι δύο στρατοί στάθηκαν ο ένας απέ­ναντι στον άλλον. Ο Πύρρος θα διοικού­σε για πρώτη φορά αυτοτελώς και θα πο­λεμούσε εναντίον ενός ιδιαιτέρως εμπει­ροπόλεμου αντιπάλου. Δεν έχουμε ακρι­βείς πληροφορίες σχετικά με τις δυνά­μεις του Πύρρου, τον αριθμό και τη σύν­θεσή τους. Αλλά και η δύναμη της στρατιάς του Πάνταυχου δεν είναι με α­κρίβεια γνωστή. Υπολογίστηκε από σύγ­χρονους μελετητές, οι οποίοι στηρίχθη- καν στη μαρτυρία του Πλουτάρχου για τον αριθμό των αιχμαλώτων που συνελή- φθησαν, ότι αριθμούσε περί τους 10.000 άνδρες. Επίσης, δεν γνωρίζουμε τίποτα για τη σύνθεσή της. Γενικά πιστεύεται ότι ο στρατός του Πύρρου ελαφρώς υπε­ρείχε αριθμητικά του αντιπάλου, υστε­ρούσε όμως σε πολεμική εμπειρία. Δεν είναι επίσης γνωστός ούτε ο ακριβής τό­πος διεξαγωγής της μάχης. Θεωρείται ότι η μάχη δόθηκε στις διαβάσεις που ε­νώνουν την Ηπειρο με την Αιτωλία και αυτό γιατί μόνο από εκεί θα ήταν σε θ έ ­ση ο Πάνταυχος να ανακόψει την προέ­λαση του Πύρρου προς νότο και να εμπο­δίσει την ένωσή του με τους Αιτωλούς συμμάχους του.

Ο Πύρρος είχε ταχθεί κατά πάσα πι­θανότητα επικεφαλής του ιππικού του δεξιού κέρατος. Στο κέντρο, μεταξύ των τμημάτων του ιππικού, ετάχθη η φάλαγ­γα των πεζών - σαρισοφόρων και δορυ­φόρων. Ανάλογη διάταξη έλαβε και η στρατιά του Πάνταυχου. Οι σάλπιγγες ή ­χησαν, τα δόρατα χαμήλωσαν και η προ­σπέλαση άρχισε. Ο γενναίος και μεγαλό­σωμος Πάνταυχος, αντιλαμβανόμενος την αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου, έκρινε ότι το καλύτερο που μπορούσε να πράξει ήταν να εξοντώσει τον ίδιο τον Πύρρο. Σωστά διείδε ότι ο Πύρρος ήταν η ψυχή του στρατού του. Αν τον σκότω­νε, οι Ηπειρώτες, με την απειρία που τους διέκρινε, θα τρέπονταν σε φυγή. Είχε άλλωστε απόλυτη εμπιστοσύνη στις ικανότητές του. Για τους λόγους αυτούς, κατά τη διάρκεια των προκαταρκτικών ε­λιγμών, ο Πάνταυχος εξήλθε της παρά­ταξης και κινήθηκε έφιππος κατά του Πύρρου.

Ο Πύρρος τον είδε και επιτέθηκε και αυτός. Ο Μακεδόνας στρατηγός τραυμά­τισε τον Πύρρο στο χέρι. Αυτός όμως, παρά το τραύμα, αντεπιτέθηκε κατά του Μακεδόνα στρατηγού και του κατάφερε δύο πλήγματα, στον λαιμό και στο πόδι. Βαριά πληγωμένος, ο Πάνταυχος τράπη­

κε σε φυγή. Κατέφυγε στην ασφάλεια της φιλίας φάλαγγας, την ώρα που οι Ηπειρώτες επευφημούσαν τον νικητή της μονομαχίας βασιλιά τους.

Αμέσως μετά, όλοι μαζί επιτέθηκαν και διέλυσαν τις τάξεις των κατάπλη­κτων Μακεδόνων. Σε λίγα λεπτά, ο στρα­τός του Πάνταυχου δεν υφίστατο πλέον. Είχε συντρίβει. Ο Πλούταρχος ανεβάζει τον αριθμό των αιχμαλώτων Μακεδόνων στους 5.000 άνδρες. Οι λοιποί σκοτώθη­καν, τραυματίστηκαν ή πρόλαβαν να τραπούν σε φυγή. Βεβαίως, οι Ηπειρώ­τες φέρθηκαν με τρόπο άψογο στους ο­μόφυλους και ομοεθνείς αιχμαλώτους.

Η συντριβή του στρατού του Πάνταυ­χου είχε ως αποτέλεσμα να παραιτηθεί ο Δημήτριος από τη συνέχιση της εκστρα­τείας, φοβούμενος ότι θα εγκλωβιζόταν μεταξύ των ανδρών του Πύρρου και των Αιτωλών. Πέρα από το πρακτικό της απο­τέλεσμα όμως, η νικηφόρα μάχη κατά του Πάνταυχου είχε και ένα άλλο σημα­ντικότατο αποτέλεσμα: γέννησε τον θρύλο του Πύρρου του «Αετού», όπως

Πίνακας του 18ου αιώνα που εικονίζει τη μάχη Πύρρου και Λακώνων.

άρχισαν να τον αποκαλούν οι άνδρες του, υψώνοντας τα δόρατά τους και φω- νάζοντας το όνομά του. Ο σεμνός Πύρ­ρος απάντησε: «Χάρη σε εσάς είμαι Α ε­τός, χάρη στα όπλα σας».

Μετά τη νικηφόρα μάχη ο Πύρρος ε ­πέστρεψε στην Ηπειρο. Βρήκε όμως το ανατολικό τμήμα της χώρας του λεηλα­τημένο από τα στρατεύματα του Δημη­τρίου. Εξαλλος ο Πύρρος αποφάσισε να εκδικηθεί. Η ευκαιρία τού δόθηκε το φθινόπωρο του 289 π.Χ. Το διάστημα αυ­τό ο Δημήτριος βρισκόταν βαριά ασθε­νής στην πρωτεύουσά του Πέλλα. Το κράτος ήταν λοιπόν ακέφαλο. Αυτό ακρι­βώς το γεγονός σκόπευε να εκμεταλλευ- θεί ο Πύρρος, ο οποίος, με όσα στρατεύ­ματα είχε διαθέσιμα, εισέβαλε στα μακε­δονικά εδάφη με σκοπό να τα λεηλατή­σει. Οι Μακεδόνες όμως τον υποδέχθη­καν ως ελευθερωτή, αποτρέποντάς τον έτσι από τον αρχικό σκοπό του. Στο με­ταξύ είχε κινητοποιηθεί και ο στρατός του Δημητρίου και είχε τεθεί σε κατα­δίωξη των εισβολέων. Ο Πύρρος, με τις μικρές δυνάμεις που διέθετε, δεν μπο­ρούσε καν να διανοηθεί να αντιμετωπί­σει τον Δημήτριο. Αποφάσισε λοιπόν να αποσυρθεί και πάλι στην Ηπειρο. Κατά την υποχώρηση όμως, ο στρατός του δέ­χθηκε αιφνιδιαστική επίθεση από τμήμα της στρατιάς του Δημητρίου και υπέστη σοβαρές απώλειες.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Παρά την επιτυχή απόκρουση της ει­σβολής, γνωρίζοντας και την αξία του Πύρρου, ο Δημήτριος προτίμησε να έλ­θει σε συνεννόηση με τον μεγάλο του α­ντίπαλο, καθώς σχεδίαζε τότε να περά- σει στην Ασία και να διεκδικήσει την πα­τρική του κληρονομιά, οπότε δεν επιθυ­μούσε να έχει έναν τόσο επικίνδυνο αντί­παλο στα νώτα του. Προτίμησε να ειρη- νεύσει με τον Πύρρο και αν αυτό ήταν δυνατόν να συμμαχήσει μαζί του. Ο Πύρ­ρος, που δεν διέθετε δυνάμεις ανάλογες με αυτές του Δημητρίου, δέχθηκε μάλ­λον ευχαριστημένος τις προτάσεις του παλαιού του δασκάλου. Η συνθήκη υπε- γράφη το 289 ή 288 π.Χ. και βάσει αυτής, ο Πύρρος διατηρούσε την κατοχή των ε­δαφών που του είχε παραχωρήσει ο

Ο Λυσίμαχος, ο στρατηγός του Αλεξάνδρου και μετέπειτα βασιλιάς του Βασιλείου της Θράκης.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ I 9 9

Σύγκρουση Ηπειρωτών και Μακεδόνων ιππέων σε αναγεννησιακή γκραβούρα.

προηγούμενος βασιλιάς της Μακεδο­νίας Αλέξανδρος. Του αναγνωριζόταν ε ­πίσης η κατοχή της Αμβρακίας. Ορισμέ­νοι σύγχρονοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι βάσει της συνθήκης παραχωρούντο επίσης στον Πύρρο η Κέρκυρα και η Λευκάδα. Η άποψη αυτή δεν γίνεται δε ­κτή από μια άλλη ομάδα μελετητών. Δυ­στυχώς το κείμενο της συνθήκης δεν διασώζεται και ο Πλούταρχος στο ση­μείο αυτό δεν μας διαφωτίζει ιδιαιτέ­ρως. Δεν θα ήταν πάντως απίθανο να παραχώρησε κυριολεκτικά «γην και ύ­δωρ» ο Δημήτριος στον Πύρρο, προκει- μένου να ασχοληθεί απερίσπαστος με την ανακατάληψη της Μικράς Ασίας. Για τον σκοπό αυτό άλλωστε είχε συγκε­ντρώσει πραγματικά τεράστιες δυνά­μεις, τις ισχυρότερες που διοίκησε ποτέ Μακεδόνας βασιλιάς - 98.000 πεζούς,12.000 ιππείς και 500 πολεμικά πλοία. Φ υ­σικά, οι προπαρασκευές του Δημητρίου δεν διέφυγαν την προσοχή των Πτολε­μαίου, Σελεύκου και Λυσιμάχου, καθώς είχαν κάθε λόγο να φοβούνται τον ά-

κρως επικίνδυνο αντίπαλό τους. Το ζήτη­μα όμως που γεννάτο ήταν με ποιον τρό­πο θα έπλητταν τον Δημήτριο.

Ο Λυσίμαχος, το κράτος του οποίου ήταν το μόνο που συνόρευε με αυτό του Δημητρίου, υστερούσε σε δυνάμεις του αντιπάλου του. Οσον αφορά τους συμμά­χους του, ο Σέλευκος χρειαζόταν χρόνο για να μεταφέρει αρκετές δυνάμεις στη Θράκη και ο Πτολεμαίος ναυτικές δυνά­μεις για να διεκδικήσει την κυριαρχία στο Αιγαίο από τον πανίσχυρο στόλο του Δημητρίου. Οι τρεις βασιλείς πάντως α­ποφάσισαν ότι χρειαζόταν και ένας αντι­περισπασμός στα νώτα του Δημητρίου, που θα τον υποχρέωνε να διασπείρει τις δυνάμεις του. Επρεπε να κερδηθεί χρό­νος και να καθυστερήσει όσο το δυνατόν περισσότερο ο Δημήτριος, ώστε να προ­λάβουν να ετοιμαστούν οι σύμμαχοι. Οπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, μόνο έ ­νας ήταν ικανός να προκαλέσει τον πο­θητό αντιπερισπασμό: ο Πύρρος. Εξαρ­χής οι σύμμαχοι βασιλείς προσπάθησαν να προσεταιρισθούν τον νεαρό βασιλιά

της Ηπείρου. Υστερα από ανταλλαγή ε­πιστολών και επίπονες διαπραγματεύ­σεις, ο Πύρρος πείστηκε να συμμετάσχει στον συνασπισμό κατά του Δημητρίου. Ως αντάλλαγμα θα κέρδιζε μεγάλο μέ­ρος της Μακεδονίας.

Την άνοιξη του 287 π.Χ. πέντε βασι­λείς -στον συνασπισμό εντάχθηκε και ο βασιλιάς των Παιόνων, ο Αυτολέων- επι­τέθηκαν κατά του Δημητρίου. Ο στόλος του Πτολεμαίου ανοίχθηκε στο Αιγαίο και επιτέθηκε σε παράλιες πόλεις που βρίσκονταν υπό την εξουσία του αντιπά­λου. Μοίρα μάλιστα του πτολεμαϊκού στόλου, υπό τον ναύαρχο Ζήνωνα, κα­τόρθωσε να ανεφοδιάσει την Αθήνα. Την ίδια ώρα ο Λυσίμαχος από τα ανατολικά και ο Πύρρος από τα δυτικά, εισέβαλαν στο κράτος του Δημητρίου. Ο Δημήτριος όμως, παρά τα αρνητικά του, ήταν έμπει­ρος στρατηγός. Ετσι, χωρίς να χάσει χρό­νο, άφησε τον γιο του Αντίγονο, τον ονο­μαζόμενο Γόνατά, να αντιμετωπίσει τον Πύρρο και ο ίδιος στράφηκε κατά του Λυσιμάχου, τον οποίο, σύμφωνα με τον

1 0 0 I ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

fi Υστερα από ανταλλαγή επιστολών

και επίπονες διαπραγματεύσεις, ο Πύρρος πείστηκε να συμμετάσχει

στον συνασπισμό κατά του Λημητρίου. Ώς αντάλλαγμα θα κέρδιζε μεγάλο μέρος

της Μακεδονίας, j

Παυσανία κατανίκησε στη μάχη της Αμφίπολης. 0 Πλούταρχος αντίθετα ανα­φέρει ότι ο Λυσίμαχος κατέλαβε αμαχητί την ανατολική Μακεδονία.

Ωστόσο, η μετέπειτα εξέλιξη των γε­γονότων φανερώνει πως κατά πάσα πιθα­νότητα η μάχη κοντά στην Αμφίπολη έ­λαβε πράγματι χώρα και πως σε αυτή νι- κήθηκε ο συμπολεμιστής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Λυσίμαχος. Στο μεταξύ, ο Πύρρος είχε προελάσει, χωρίς να συνα­ντήσει αντίσταση, ως τη Βέροια, την ο­ποία και κατέλαβε. Ο Δημήτριος, στο ά­κουσμα της είδησης αυτής, εγκατέλειψε την ανατολική Μακεδονία και στράφηκε κατά του Πύρρου. Οι άνδρες του όμως, κουρασμένοι από τον βάναυσο και απο­λυταρχικό χαρακτήρα του και από τον ε ­γωισμό και την υπέρμετρη φιλοδοξία του, άρχισαν να εγκαταλείπουν μαζικά τις τάξεις τους στρατού του και να προ­σχωρούν στον στρατό του Πύρρου. Με τον τρόπο αυτό ο Πύρρος αναγορεύτηκε από τον μακεδονικό στρατό βασιλιάς της Μακεδονίας. Ο Δημήτριος μη έχοντας άλλη επιλογή, εγκατέλειψε κρυφά τη Μακεδονία, μεταμφιεσμένος σε χωρικό. Υπό τον Πύρρο πλέον, η Μακεδονία έγι- νε μέλος του Κοινού των Ηπειρωτών, ε ­νωμένη με προσωπικό δεσμό με τον θρό ­νο των Μολοσσών.

ΛΥΣΙΜΑΧΟΣ: 0 ΝΕΟΣ ΑΝΤΙΠΑΛΟΣ

Η συντριβή του Δημητρίου δημιούρ­γησε όμως νέα ζητήματα στον Πύρρο. Απέναντι του τώρα ορθωνόταν ο Λυσίμα­χος, αντίπαλος ακόμα πιο επίφοβος από τον Δημήτριο λόγω της πανουργίας του. Οι δύο πρώην σύμμαχοι, ο Πύρρος και ο Λυσίμαχος, αποφάσισαν να μοιράσουν τη Μακεδονία, θέτοντας ως όριο των κρατών τους τον ποταμό Αξιό. Λογάρια­ζαν όμως χωρίς τον Δημήτριο, ο οποίος με τα στρατεύματα του γιού Αντιγόνου Γόνατά στη διάθεσή του επιχείρησε να δημιουργήσει ένα νέο βασίλειο στη νότια Ελλάδα. Για τον σκοπό αυτό επιτέθηκε στην Αθήνα, την οποία, αδυνατώντας να καταλάβει, πολιόρκησε. Οι Αθηναίοι ό­μως ζήτησαν τη βοήθεια του Πύρρου και πράγματι αυτός, επικεφαλής σημαντι­κών δυνάμεων κινήθηκε προς την Αθή­να. Δεν χρειάστηκε όμως να επέμβει, α­φού τελικά ο Δημήτριος συνθηκολόγησε και έφυγε για την Ασία με τους άνδρες του. Ο γιος του, Αντίγονος Γονατάς, θα παρέμενε τοποτηρητής των κτήσεων του πατέρα του στην Ελλάδα, εφόσον η επικράτεια του Δημητρίου περιελάμβανε τη Θεσσαλία, τον Πειραιά, την Κόρινθο

και μερικές νήσους του αρχιπελάγους. Από την πλευρά του ο Δημήτριος ανα­γνώρισε τον Πύρρο ως βασιλιά της Μα­κεδονίας. Κατά πάσα πιθανότητα, τη συνθήκη μεταξύ Πύρρου και Δημητρίου προσυπέγραψε και ο Λυσίμαχος.

Στην Ασία όμως ο Δημήτριος και πάλι δεν ησύχασε, αλλά ενεπλάκη σε νέο πό­λεμο, κατά του Λυσιμάχου αυτήν τη φο­ρά. Οι σύμμαχοι λοιπόν ανέλαβαν και πά­λι δράση κατά του Δημητρίου. Ο Λυσίμα­χος πολεμούσε στην Ασία και ο Πύρρος επιτέθηκε κατά του Αντιγόνου Γόνατά στη Θεσσαλία. Οπως ήταν αναμενόμενο, ο Δημήτριος ηττήθηκε και κατέφυγε στον Σέλευκο. Πίσω στην Ελλάδα, ο Πύρ­ρος κατέλαβε το μεγαλύτερο τμήμα της Θεσσαλίας, η επιτυχία του όμως ήταν προσωρινή. Αμέσως μετά την εξουδετέ- ρωση του Δημητρίου, ο Λυσίμαχος επιτέ­θηκε το 284 π.Χ. κατά του Πύρρου. Ηταν τώρα η σειρά του «Αετού» να εγκαταλει- φθεί από τους Μακεδόνες, οι οποίοι προτίμησαν να συνταχθούν με τον συ­μπολεμιστή του ένδοξου στρατηλάτη Μεγάλου Αλεξάνδρου παρά με αυτόν. Ο Πύρρος, αδυνατώντας να αντιπαρατα- χθεί στον Λυσίμαχο, εγκατέλειψε τον θρόνο της Μακεδονίας και αποσύρθηκε για άλλη μια φορά στην Ηπειρο, επεκτεί- νοντας μάλιστα τα όρια του κράτους προς βορρά. Το όνειρο όμως της κυριαρ­χίας στην Ελλάδα έσβησε για πάντα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΥστερα από συνεχείς αγώνες 13 ετών,

ο Πύρρος παρέμεινε απλώς βασιλιάς της άγονης γης της Ηπείρου και μόνο. Δεν μπορούσε να συμβεί διαφορετικά. Το ι­σοζύγιο ισχύος ήταν πάντοτε εναντίον του. Απέναντι στις τεράστιες στρατιές και τα άφθονα οικονομικά αποθέματα των διαδόχων, αυτός δεν ήταν σε θέση να αντιπαραβάλει παρά μόνο την πίστη των λιγοστών του ανδρών, το προσωπικό του θάρρος και την αιώνια σύντροφο των κατοίκων της χώρας του, την πενία. Λαμβάνοντας υπόψη όλες αυτές τις πα­ραμέτρους, δεν μπορούμε παρά να υπο- κλιθούμε ενώπιον αυτού του γενναίου στρατιώτη, ο οποίος τόσα μεγάλα έπρα- ξε, έχοντας τόσα λίγα στη διάθεσή του. Το πεδίον δόξης όμως του Πύρρου δεν έ ­μελλε να είναι η πατρογονική του γη. Ο «Αετός» θα φτερούγιζε σε τόπους μα­κρινούς, ελληνικούς, πολεμώντας υπέρ των Ελλήνων και κατά των Ρωμαίων. EU

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Πλούταρχος: Β ΙΟ Ι ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ ΠΥΡΡΟΣ - ΓΑΪΟΣ ΜΑΡΙΟΣ,Εκδόσεις Γεωργιάδη, Αθήνα.(2) Διοδώρου Σικελιώτου: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, Εκδόσεις Γεωργιόδη. Αθήνα.(3) ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, Εκδόσεις Χάρη Πάτση, Αθήνα.(4) ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1977.(5) D. Head: ARMIES OF THE MACEDONIAN AND PUNIC WARS, WRG, London, 1982.(6) P. Sides: ANCIENT HISTORICAL BATTLES, Gosling Press, London, 1992.(7) N. Hammond: EPIRUS, Oxford University Press, Oxford, 1967.(8) Στράβων: ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ, Harvard University, 1928.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ U T O P IA 11 0 1

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ A v ö p e o c Α ιιά Π ο ν Π ο υ

Ο σ ο Υπάρχουν ΑνθρωποιTHE W IN N E R OF

8 A C AD EM Y AW ARDS RETUR NS!

FRANK SINATRA DONNA REED

Μια από τις κλασικότερες ταινίες όλων των εποχών αποτελεί το πολεμικό δράμα «From Here to Eternity» («Από εδώ έως την Αιωνιότητα»), το οποίο προβλήθηκε με μεγάλη επιτυχία στις κινηματογραφικές αίθουσες το 1953. Η ταινία ανέδειξε σε αστέρα τον Μπαρτ Λάνκαστερ, ενώ η σκηνή κατά την οποία ο γνωστός ηθοποιός και η Ντέμπορα Κερ αγκαλιάζονται στις ακτές της Χαβάης, έχει εισέλθει στο πάνθεον της παγκόσμιας κινηματογραφίας.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά τους. Το κινηματογραφικό έργο βασίστηκε στο βιβλίο του πολυβραβευμένου και άκρως επιτυχημένου εμπορικά συγγραφέα Τζέιμς Τζόουνς. Ο Τζέιμς Τζόουνς υπηρέτησε κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και

υπήρξε μάρτυρας των γεγονότων της επίθεσης των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ της Χαβάης, ενώ συμμετείχε στις μάχες της νήσου Γκουανταλκανάλ. Τις εμπειρίες του αυτές τις μετέφερε σε τρία μυθιστορήματα. Στο πρώτο μυθιστόρημά του με τίτλο «From Here to Eternity» (1951) καταπιάνεται με το Περλ Χάρμπορ, στο επόμενο μυθιστόρημά του με τίτλο «Η Λεπτή Κόκκινη Γραμμή» (1962) μεταφέρει τις εμπειρίες του από τις μάχες στο Γκουανταλκανάλ (όπου και τραυματίστηκε), ενώ στο τελευταίο του με τίτλο «Whisle» (1978) αναφέρεται στις εμπειρίες του από την περίοδο ανάρρωσής του στο νοσοκομείο του Μέμφις.

Την ταινία ανέλαβε να μεταφέρει στο κινηματογραφικό πανί ο Αυστρο-Εβραίος σκηνοθέτης Φρεντ Τσίνεμαν που τιμήθηκε στην κινηματογραφική του καριέρα με τέσσερα συνολικά όσκαρ σκηνοθεσίας. Μέχρι εκείνη την περίοδο, ο αντισυμβατικός Τσίνεμαν είχε μόλις καταφέρει να καθιερωθεί στο Χόλυγουντ με το πολεμικό δράμα «The Search»(1948), με πρωταγωνιστή τον Μοντγκόμερυ Κλιφτ. Τον ίδιο πρωταγωνιστή θα επέβαλλε στην παραγωγή για τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία «From Here to Eternity», ενώ παράλληλα η παραφιλολογία γύρω από το φιλμ υποστηρίζει ότι αντιστάθηκε στη συμμετοχή του Φρανκ Σινάτρα σε έναν δεύτερο ρόλο στο έργο και

πως ο Σινάτρα μεταχειρίστηκε κάθε μέσο για να πετύχει τη συμμετοχή του στο φιλμ. Για ποιον λόγο, όμως, ο Σινάτρα επιθυμούσε διακαώς τη συμμετοχή του στο έργο αυτό; Ο Σινάτρα είχε απολαύσει την αποθέωση του κόσμου από το 1935 έως το 1942. Ωστόσο, κατά την περίοδο του Β' ΠΠ από τη μια απείχε της στρατολογίας, λαμβάνοντας τον χαρακτηρισμό από την αρμόδια ιατρική επιτροπή 4-F (αντίστοιχο του ελληνικού Ι-5), με αμφιλεγόμενες μεθόδους, και από την άλλη απολάμβανε μεγάλης εμπορικής επιτυχίας στην Αμερική φωτογραφούμενος συχνά ανάμεσα σε γυναίκες ή διασκεδάζοντας. Το κοινό δεν το συγχώρεσε εύκολα αυτό στον Σινάτρα, τη στιγμή μάλιστα που ο πόλεμος άρχισε να λαμβάνει μια αρκετά αιματηρή εκδοχή για τους Αμερικανούς. Ως εκ τούτου, ο Σινάτρα αποτέλεσε ένα αρνητικό πρότυπο για την αμερικανική κοινή γνώμη, ενώ παράλληλα ένα πρόβλημα με τις φωνητικές χορδές του, προς τα τέλη της δεκαετίας του 1940, τον είχε αφήσει εκτός δημοσιότητας και σχεδόν στην αφάνεια. Ο ρόλος του ιδιότροπου και ψυχικά ασταθή Αμερικανο-Ιταλού στρατιώτη Αντζελο Μάτζιο στην ταινία «From Here to Eternity» αποτέλεσε την καλύτερη ευκαιρία για την επαναφορά του Σινάτρα στην πρώτη γραμμή του Χόλυγουντ και ήταν μια ευκαιρία που δεν θα την

άφηνε με τίποτα να του διαφύγει. Η συμμετοχή του στην ταινία επιβλήθηκε και όχι άδικα, αφού του απέφερε εντέλει το Οσκαρ του Β ’ Ρόλου. Η αντίθετη ακριβώς ιστορία συνέβη με τον συμπρωταγωνιστή του Σινάτρα, τον Μπαρτ Λάνκαστερ, ο οποίος εκτός του ότι ο ίδιος συμμετείχε στον Β' ΠΠ, έστω και ως μέλος της Special Services Division που σκοπό είχε να ψυχαγωγεί το στρατιωτικό προσωπικό, είχε ξεκινήσει να αναδεικνύεται σε αστέρα του κινηματογράφου. Αυτός ο αυτοδίδακτος ηθοποιός με την εντυπωσιακή φυσική υποδομή και τα αρρενωπά χαρακτηριστικά εδραιώθηκε στο Χόλυγουντ μετά το «From Here to Eternity» ως ένας αστέρας πρώτου μεγέθους. Ο ίδιος, αργότερα, θα δηλώσει ότι, όταν συμμετείχε στην ταινία, ένιωθε μεγάλο άγχος, επειδή συμπρωταγωνιστούσε με τον καταξιωμένο Μοντγκόμερυ Κλιφτ, ενώ πάντα τον κατέτρυχε η ανάγκη να αποδείξει ότι δεν βρέθηκε τυχαία στο Χόλυγουντ, αλλά ότι διαθέτει και αξιόλογες υποκριτικές ικανότητες. Αυτός είναι και ο λόγος που αργότερα ο Λάνκαστερ θα επιλέξει μια σειρά ρόλων σε καλλιτεχνικές ταινίες που ναι μεν τον βοήθησαν να ανδρωθεί ως ηθοποιός, αλλά δεν ενίσχυσαν την εμπορικότητά του.

Εντέλει, και οι τρεις ηθοποιοί βρέθηκαν υπό την καθοδήγηση ενός ταλαντούχου σκηνοθέτη, ο

1 0 2 I ΣΤΡΑΤΙΟΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

οποίος ίσως για πρώτη φορά καταπιάστηκε με ένα αντικείμενο που ταίριαζε τόσο πολύ με το τι πραγματικά ήθελε να δημιουργεί. Και αυτό δεν ήταν άλλο από το είδος των δραματικών φιλμ στα οποία οι χαρακτήρες αντιμετωπίζουν μεγάλα ηθικά διλήμματα. Και αν μην τι άλλο, αυτή είναι η Βάση του «From Here to Eternity».

Θα μπορούσε, λοιπόν, κάποιος να υποστηρίξει ότι ο συγγραφέας Τζέιμς Τζόουνς δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τη μετεξέλιξη των αγαπημένων φιλμ νουάρ. Με φόντο την επερχόμενη επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ, μια σειρά από «καταραμένες» προσωπικότητες αποδέχονται τις επιπτώσεις των λαθών τους. Ο Μπαρτ Λάνκαστερ ερμηνεύει τον αρχιλοχία Μίλτον Ουάρντεν που ερωτεύεται τη σύζυγο του διοικητή του. Ο Κλιφτ ερμηνεύει τον

στρατιώτη Προύιτ που δυσκολεύεται να ενταχθεί στη νέα του μονάδα και βρίσκει στήριγμα σε δύο άτομα της μονάδας του, τον ασταθή Αμερικανο-Ιταλό Μάτζιο (Φρανκ Σινάτρα) και δευτερεύοντως τον αρχιλοχία Ουάρντεν (Μπαρτ Λάνκαστερ). Οι ιστορίες των τριών ηρώων αναπτύσσονται μέσα σε μια ατμόσφαιρα έντασης και σκοτεινών προθέσεων, με τον μεν στρατιώτη Προύιτ να αναμένει τα καψώνια των συναδέλφων του σε κάθε του Βήμα, τον Λάνκαστερ με την ερωμένη του να ζουν υπό τη σκιά, φοβούμενοι την έκθεση, και τον Μάτζιο να προκαλεί την τύχη του με έναν αιχμηρό υπαξιωματικό. Ο θεατής παρακολουθεί τις ζωές και των τριών ηρώων να κινούνται στα όρια της κανονικότητας, όπως αυτή ορίζεται από τους στρατιωτικούς κανονισμούς. Οι στρατιώτες δεν έχουν γνώση

ακόμα για το δράμα που θα ακολουθήσει και πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ δεν θα εμπλακούν στον πόλεμο.

Η κορύφωση του δράματος έρχεται με την επιδρομή των Ιαπώνων. Η κλασική σκηνή με τις καμπάνες του πρωινού, οι οποίες συνήθως προοιωνίζουν την έλευση της ήρεμης καθημερινότητας μιας Κυριακής, διακόπτει την αφηγηματική ροή στην ταινία. Ενας φόνος που έχει προηγηθεί στην ταινία συνοδεύεται από τη μεγάλη επιδρομή των Ιαπώνων. Στην ταινία δεν παρατίθεται σε μεγάλη έκθεση το γεγονός της επιδρομής, ενώ σε κάποια σημεία παρεμβάλλονται και πραγματικά πλάνα από τα γεγονότα. Το πολεμικό γεγονός χρησιμοποιείται ως καταλύτης στην εξέλιξη της ζωής των ηρώων που στο τέλος του έργου καλούνται να «πληρώσουν» για τις επιλογές τους.

Η ιδιαιτερότητα του έργου εστιάζεται στην παρουσίαση του πολεμικού συμβάντος ως αφορμής κάθαρσης. Πριν την επιδρομή, όλοι οι πρωταγωνιστές της ταινίας συμμετέχουν σε μια καθημερινότητα που είναι βουτηγμένη στην ίντριγκα, τον κυνισμό, τη μέθη και το ψέμα. Η ακεραιότητα των χαρακτήρων αναδεικνύεται μόνο μέσα από τη γενικότερη στάση των πρωταγωνιστών, οι οποίοι ωστόσο δεν διστάζουν να εκτροχιαστούν από τις ηθικές αρχές τους με διάφορες αφορμές. Η ζωή πριν την έναρξη του πολέμου είναι μίζερη, ανήθικη (ή αλλιώς προσποιητά ηθική) και σε κάθε περίπτωση ανούσια. Το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, η ανάγκη για μη διατάραξη της ρουτίνας και ο πόθος είναι οι κινητήριες δυνάμεις των ηρώων που, εντέλει, είναι αδύνατον να ξεφύγουν από τα αδιέξοδα που οι ίδιοι δημιουργούν. Η έλευση του

i H Οαο Υπάρχουν Ανθρωποι

Τίτλος ταινίας: Οσο Υπάρχουν Ανθρωποι - From Here to EternityΕταιρία παραγωγής: Columbia Pictures CorporationΣενάριο: Ντάνιελ Τάραντας, Τζέιμς ΤζόουνςΠαραγωγή: Μπάντυ ΑντλερΣκηνοθέτης: Φρεντ ΤσίνεμανΜουσική: Τζωρτζ ΝτάνιγκΠρωταγωνιστές: Μπαρτ Λάνκαστερ, Μοντγκόμερυ Κλιφτ,Φρανκ Σινάτρα, Ντέμπορα Κερ, Ντόνα Ριντ, κ.ά.Διάρκεια: 118 λεπτά Ετος παραγωγής: 1953Βραβεία: Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας - Σκηνοθεσίας - Σεναρίου - Β' Γυναικείου Ρόλου - Β' Ανδρικού Ρόλου - Φωτογραφίας - Μοντάζ - Ηχου, Χρυσή Σφαίρα Σκηνοθεσίας και Β ’ Ανδρικού Ρόλου, κ.ά. Βασίστηκε: Στο μυθιστόρημα του Τζέιμς Τζόουνς με τίτλο «From Here to Eternity», το οποίο εκδόθηκε το 1951.

πολέμου αποτελεί την κάθαρση που θέτει τους πάντες προ των ευθυνών τους. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα όλοι καλούνται να πραγματοποιήσουν τις επιλογές τους. Το ερώτημα ανακύπτει αβίαστα. Εντέλει, χειρότερα ήταν πριν ή μετά τον πόλεμο;

Αξίζει να σημειωθεί ότι η αμερικανική στρατιωτική ηγεσία για να συνδράμει στην ολοκλήρωση του έργου, αιτήθηκε τροποποιήσεων που μετριάζουν την «καταραμένη» ατμόσφαιρα του μυθιστορήματος του Τζέιμς Τζόουνς, ενώ προβάλλεται η ξεκάθαρη τιμωρία ενός αξιωματικού στην ιστορία για παράτυπη συμπεριφορά.

Ο αντίκτυπος της ταινίας στο κινηματογραφικό κοινό υπήρξε τεράστιος. Η ταινία έλαβε οκτώ όσκαρ, ενώ και οι τρεις πρωταγωνιστές της προτάθηκαν για όσκαρ με τους Λάνκαστερ και Κλιφτ να χάνουν το χρυσό αγαλματάκι από τον Ουίλιαμ Χόλντεν που πρωταγωνιστούσε στο, επίσης, πολεμικό δράμα «Stalag 17». Το βιβλίο του Τζόουνς μεταφέρθηκε και στην τηλεόραση το 1979 με πρωταγωνιστές τους Νάταλι Γουντ, Κιμ Μπάσιντζερ, Ουίλιαμ Ντιβάιν, Τζόε Παντολιάνο, κ.ά. ως η συνέχεια του κινηματογραφικού έργου.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1 1 0 3

*·> %

ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ A ü E fü v ö p o c Ν . Α ν έ ο ι ι κ

Äi f i ix 1/72 (A11001) Vickers Valiant BK.Mk.1

Αν λίγα χρόνια πριν μας έλεγε κάποιος ότι επιθυμούσε να κατασκευάσει ένα μοντέλο του Vickers Valiant, θα του προτείναμε να διαλέξει μεταξύ του τύπου vacuform κιτ της Contrail και του πανάκριβου και ταυτόχρονα αμφισβητούμενης ποιότητας κιτ της Mach 2. Ομως, λίγους μήνες πριν, η νέα αναγεννημένη Airfix μας ξάφνιασε πολύ θετικά και πάλι.

Συνεχίζοντας την πολύ καλή παράδοση που έχει δημιουργήσει το πολύ πρόσφατο διάστημα, ειδικά με την παραγωγή υψηλής ποιότητας και πιστότητας κιτ όπως το Swordfish, τα Canberra Β(Ι) και PR.9, και το Harrier GR7A/9, η Airfix επανέρχεται δριμύτερη για να συμπληρώσει το κενό που υπήρχε στα ευρείας κυκλοφορίας «ν»-6ομ6αρδιστικά (Vulcan-Victor-Valiant) της RAF με την παραγωγή του Vickers Valiant.

Το εντυπωσιακό από πλευράς διαστάσεων αλλά και εικονογράφησης κουτί περιλαμβάνει πέντε πλαίσια ανοιχτού γκρι χρώματος, τα οποία περιέχουν 136 κομμάτια, και ένα επιπλέον πλαίσιο που φιλοξενεί τα επτά διαφανή μέρη.

Στο κιτ περιλαμβάνονται όλα τα εναλλακτικά μέρη για την κατασκευή ενός αεροσκάφους παραγωγής ή του δεύτερου πρωτότυπου.

Πριν πάμε στα επιμέρους τμήματα, τα γενικά σχόλια που θα μπορούμε να πραγματοποιήσουμε για το Valiant της Airfix είναι ότι όλες οι εξωτερικές επιφάνειές του χαρακτηρίζονται από τη γράμμωση εγχάρακτης μορφής, για την οποία, αν και στην αρχή μας φάνηκε υπερβολική, στη συνέχεια εξετάζοντάς την πιο προσεκτικά αναθεωρήσαμε την αρχική μας άποψη και γίναμε πιο επιεικείς απέναντι της (αν και θα την επιθυμούσαμε ακόμη λεπτότερη), κυρίως λόγω του μεγέθους του μοντέλου. Ολα τα κομμάτια είναι καλοφτιαγμένα και δεν παρατηρήσαμε ίχνη ελλιπούς χύτευσης ή πλεονάζοντος πλαστικού σε αυτά.

Το μοντέλο έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να δίνει έμφαση στην απλότητα και την ευκολία της κατασκευής, όπως θα συμπεράνουμε και από την περιγραφή της συναρμολόγησης των επιμέρους τμημάτων.

Στην εικονογράφηση του εντυπωσιακού κουτιού κυριαρχεί το Valiant XD823 της 49ης Μοίρας της RAF, το οποίο πραγματοποίησε την τρίτη ρίψη βόμβας υδρογόνου, τον Μάρτιο του 1957, στο νησί των Χριστουγέννων στον Νότιο Ειρηνικό ωκεανό.

Το πρώτο στάδιο αρχίζει με τη συναρμολόγηση του πλήρους κόκπιτ που αποτελείται από το ενιαίο δάπεδο δύο επιπέδων, στο άνω μέρος του οποίου τοποθετούνται τα καθίσματα και τα χειριστήρια του κυβερνήτη και του συγκυβερνήτη, ενώ στο κάτω τα καθίσματα του πλοηγού, του βομβαρδιστή και του χειριστή των ηλεκτρονικών συστημάτων του αεροσκάφους. Τα καθίσματα είναι απλά και θα χρειαστούν ζώνες και λαβές εκτίναξης(κυβερνήτη/συγκυβερνήτη). Τα όργανα και οι κονσόλες του πενταμελούς πληρώματος αναπαρίστανται με χαλκομανίες. Να προσθέσουμε ότι η θύρα εισόδου στο αεροσκάφος μπορεί

να τοποθετηθεί ανοικτή ή κλειστή.

Πριν κλείσουμε την άτρακτο, θα πρέπει να αποφασίσουμε αν θέλουμε να έχουμε την καταπακτή των βομβών ανοικτή ή κλειστή, ώστε να χρησιμοποιήσουμε τα κατάλληλα μέρη για την κάθε περίπτωση. Στην περίπτωση που θα επιλέξουμε να κατασκευάσουμε το μοντέλο μας με ανοικτή την καταπακτή των βομβών, οι οροφές και οι θύρες της διαθέτουν ικανοποιητική εσωτερική λεπτομέρεια, αλλά ειδικά σε τέτοιους χώρους πάντα υπάρχει πρόσφορο έδαφος για την προσθήκη επιπλέον λεπτομέρειας. Για τις οροφές αναφερθήκαμε στον πληθυντικό

Ενα από τα πιο πολυπληθή πλαίσια περιλαμβάνει τις φωλεές και τα σκέλη του κυρίως συστήματος προσγείωσης, τους αεραγωγούς των κινητήρων, τα σταθερά και κινητά μέρη του οριζοντίου πτερυγίου, την οροφή και τις θυρίδες της καταπακτής των βομβών καθώς και τα πηδάλια κλίσης.

Τα περισσότερα μέρη για τον σχηματισμό του κόκπιτ, οι φορείς και οι εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου, οι θυρίδες και οι τροχοί του συστήματος προσγείωσης καθώς και στοιχεία των κινητήρων αποτελούν τα περιεχόμενα ενός από τα βασικότερα πλαίσια του κιτ.

1 0 4 1 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

rΤα δύο κύρια μέρη της ατράκτου μας αποκαλύπτουν ότι το κιτ του Το ενιαίο άνω και τα συμπληρωματικά μέρη του κάτω μέροςValiant είναι βασισμένο στην απλότητα και στιβαρότητα της κατασκευής, των πτερύγων.

αριθμό, διότι το κιτ περιλαμβάνει δύο, τις οποίες χρησιμοποιούμε εναλλακτικά ανάλογα με το είδος του όπλου ή των όπλων που θέλουμε να αναρτήσουμε στο μοντέλο μας. Μπορούμε, λοιπόν, να επιλέξουμε ανάμεσα σε έναν φορέα με μία ατομική βόμβα ή σε 21 βόμβες των 1.000 lb, φορτία τα οποία αναρτώνται σε διαφορετικούς και ιδιαίτερους φορείς.

Η άτρακτος ολοκληρώνεται με την τοποθέτηση των εναλλακτικών κομματιών στο ρύγχος αλλά και στο πίσω μέρος της ατράκτου, ανάλογα με το αεροσκάφος που θέλουμε να κατασκευάσουμε.

Η συνέχεια ανήκει στην πτέρυγα, η οποία σχηματίζεται από τρία βασικά μέρη. Το μονοκόμματο άνω τμήμα της βοηθάει στη σωστή γεωμετρία του αεροσκάφους, ενώ τα δύο κομμάτια που πλαισιώνουν το κάτω μέρος της, ασφαλίζουν το συγκρότημα των αεραγωγών που διαθέτουν ικανοποιητικό βάθος και καταλήγουν στην πρώτη βαθμίδα των συμπιεστών των κινητήρων, οι οποίοι αναπαρίστανται πολύ καλά. Οι, επίσης, βαθιές αλλά ελαφρώς παχιές εξαγωγές των κινητήρων θα πρέπει να λειανθούν πριν τοποθετηθούν στο αντίστοιχο κομμάτι και λάβουν την τελική θέση τους στην πτέρυγα. Τα πηδάλια κλίσης είναι ξεχωριστές ενότητες και, όπως αντιλαμβανόμαστε, μπορούν να τοποθετηθούν σε οποιαδήποτε επιθυμητή θέση.

Το σταθερό τμήμα του οριζόντιου πτερυγίου αποτελείται από δύο μονοκόμματα μέρη, τα οποία σαν μια ενότητα φωλιάζουν στο κάθετο σταθερό. Τα κινητά

μέρη, τα οποία αποτελούν τα πηδάλια ανόδου - καθόδου, δίνονται ξεχωριστά διευκολύνοντας την τοποθέτησή τους σε μη ουδέτερη θέση.Οπως με την πτέρυγα, έτσι και με το οριζόντιο σταθερό τα μεγάλα συμπαγή κομμάτια βοηθούν ώστε, παρά το μεγάλο μέγεθος του, το τελειωμένο μοντέλο να είναι πολύ συμπαγές.

Οι φωλεές του συστήματος προσγείωσης είναι ξεχωριστά κομμάτια και διαθέτουν ικανοποιητικό βάθος. Οι κύριες φωλεές αναπαριστούν πολύ καλά τις αντίστοιχες του πραγματικού, σε αντίθεση με αυτήν του ριναίου, η οποία είναι πιο λιτή. Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι λεπτομέρειες στο εσωτερικό των αντίστοιχων θυρίδων. Ανάλογη κατάσταση συναντούμε στα σκέλη και τους τροχούς του συστήματος προσγείωσης. Τα κύρια σκέλη είναι πιο λεπτομερή από το αντίστοιχο σκέλος του ριναίου, ενώ και στους κύριους τροχούς τα ελαστικά δίνονται χωριστά από τις ζάντες τους (ώστε να είναι ευκολότερο το βάψιμό τους), αντίθετα με τους αντίστοιχους ριναίους, όπου τα αλεξιβόρβορα (λασπωτήρες) είναι πακτωμένα πάνω τους.

Τα μόνα εξωτερικά φορτία που συνοδεύουν το κιτ είναι οι τεράστιες εξωτερικές πτερυγικές δεξαμενές, χωρητικότητας 7.500 It, οι οποίες δένουν μεταξύ τους αλλά και με τους φορείς με έναν πολύ πρωτότυπο τρόπο, ο οποίος εξασφαλίζει τη στιβαρότητα της στήριξής τους στις πτέρυγες.

Τα διαφανή μέρη είναι πολύ διαυγή, ενώ παρέχονται εναλλακτικά μέρη για το πρωτότυπο και τα αεροσκάφη παραγωγής. Αυτό που μας

παραξένεψε κάπως ήταν το μεγάλο διαφανές κομμάτι που δεν αναφέρεται πουθενά στον οδηγό συναρμολόγησης. Λόγω του ότι το κομμάτι αυτό μοιάζει με τα τζάμια φωτομηχανών καθώς και του ότι υπήρξαν Valiant με τέτοια διαμόρφωση, πιστεύουμε ότι ή η Airfix θα κυκλοφορήσει αυτήν την παραλλαγή του αεροσκάφους στο μέλλον ή σκέφθηκε ότι θα μπορούσε να το κάνει αρχίζοντας με το συγκεκριμένο κομμάτι, χωρίς όμως να το προχωρήσει. Ο χρόνος θα δείξει.

Για άλλη μια φορά, το μεγάλο φύλλο χαλκομανιών, όπως αναγράφεται και στο πλαϊνό μέρος του κουτιού με πολύ μικρά γράμματα (νομίζουμε ότι θα έπρεπε να αναγράφεται σε εμφανές σημείο με μεγάλα γράμματα), είναι προϊόν της ιταλικής Cartograph και δείχνει να είναι εξαιρετικής ποιότητας. Τα τέσσερα αεροσκάφη ανάμεσα στα μπορούμε να επιλέξουμε, αφορούν το δεύτερο πρωτότυπο (μεταλλικό), ένα από τα αεροσκάφη που έλαβε μέρος στη ρίψη των πρώτων

βρετανικών ατομικών βομβών (λευκό) και δύο ακόμη λιγότερο ιστορικά αεροσκάφη (σκούρο πράσινο/σκούρο γκρι/ανοιχτό γκρι και ένα δεύτερο λευκό). Για όλα τα παραπάνω αεροσκάφη παρέχονται στοιχεία, όπως η μοίρα, η αεροπορική βάση και η χρονολογία κατά την οποία επιχειρούσε καθένα από αυτά.

Το Vickers Valiant της Airfix είναι ένα μεγάλο, εντυπωσιακό και ξεχωριστό μοντέλο. Χωρίς να είναι υψηλής τεχνολογίας, όπως κάποια άλλα πρόσφατα μοντέλα ανάλογης κλάσης, διαθέτει περιεχόμενο με ουσία, στοιχείο το οποίο το καθιστά προσιτό σε όλα τα επίπεδα των μοντελιστών.

Τα μοντέλα της Airfix εισάγονται από το Plastimodellismo, ίπποκράτους 59, Αθήνα. Περισσότερες πληροφορίες στο www.piastimodellismo.com καθώς και στο τηλ.: 210 3613011.

Ενα ακόμη πλαίσιο περιλαμβάνει την ατομική βόμβα μαζί με τις 21 βόμβες των 1.000 lb, συνοδευόμενες από τους αντίστοιχους φορείς τους, οι οποίες όπως και στην πραγματικότητα αποτελούν τα εναλλακτικά εσωτερικά φορτία των Valiant.

Το μεγάλο και ποικίλο φύλλο χαλκομανιών, το πλαίσιο με τα εναλλακτικά διαφανή μέρη και ένα μικρό μέρος του οδηγού συναρμολόγησης/βαψίματος

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1 1 0 5

ΜΟΝΤΕΛΙΣΜΟΣ

am

vickers/CASA Tfpe 245

Vickers/CASA Spanish Vildebeest Type 245S p e c i a l Hobby 1 / 7 2 ( 7 2 2 4 1 )

Από τη Special Hobby μας έρχεται αυτήν τη φορά η ισπανική έκδοση του Vildebeest, γνωστή ως «Τύπος 245», η οποία διέθετε τον εν σειρά κινητήρα της Hispano Suiza, διαφορετικό πηδάλιο διεύθυνσης και το συγκρότημα των πλωτήρων.

Το κιτ αποτελείται από τέσσερα γκρι πλαίσια που περιέχουν 90 περίπου κομμάτια, ένα μεταλλικό πλαίσιο που περιέχει 50 περίπου φωτοχαραγμένα κομμάτια, δύο διαφανή πλαίσια που περιέχουν επτά κομμάτια και εννέα κομμάτια ρητίνης.

Ολα τα παραπάνω μέρη είναι πολύ καλοδουλεμένα και δεν παρατηρήσαμε κανένα ελάττωμα από ελλιπή χύτευση ή επιπλέον ποσότητα υλικού τους σε αυτά. Αντίθετα, μας εντυπώσιασαν η αναπαράσταση των υφασμάτινων επιφανειών σε πτέρυγες, το οριζόντιο πτερύγιο και πηδάλιο διεύθυνσης καθώς και το ορατό τμήμα του ρητινένιου κινητήρα.

Πολλά κομμάτια, όπως το σύστημα προσγείωσης και μέρος του ακτινωτού κινητήρα, δεν θα χρησιμεύσουν στην κατασκευή του κιτ, με αποτέλεσμα να εμπλουτίσουν το κουτί των ανταλλακτικών μας.

Ο χώρος του πιλότου αποτελείται από τα δομικά στοιχεία που βρίσκονται στο πλαϊνό μέρος της ατράκτου, το κάθισμα στο οποίο προστίθενται μεταλλικές ζώνες, το οποίο και αυτό με τη σειρά του

τοποθετείται σε ανάλογο σκελετό, στον οποίο επίσης τοποθετούνται το ρητινένιο χειριστήριο και τα ποδωστήρια. Ο περιβάλλων χώρος συμπληρώνεται από πολλά φωτοχαραγμένα μέρη που συμβάλλουν στη μεγαλύτερη αληθοφάνεια της συγκεκριμένης περιοχής. Ανάλογη είναι και η εικόνα που συναντούμε και στον χώρο του πολυβολητή.

Οι δοκοί στήριξης των πτερύγων είναι πλαστικές, ενώ οι αντίστοιχοι του οριζόντιου πτερυγίου είναι μεταλλικοί. Μεταλλικοί είναι και οι ενεργοποιητές των πηδαλίων κλίσης καθώς και πολλά μέρη στην περιοχή και μεταξύ των δοκών των πλωτήρων καθώς και τα πηδάλιά τους.

Από πλευράς οπλισμού δίνεται μία τορπίλη της οποίας το ρύγχος, τα πτερύγια καθώς και ο υπέροχος φορέας στον οποίο αναρτάται, είναι μεταλλικά. Πολύ θετικό είναι, επίσης, και το γεγονός ότι η Special Hobby μας παρέχει πλήρη οδηγό για την τοποθέτηση των συρματόσκοινων μεταξύ των πτερύγων (rigging). Παράλληλα, το πολύ καλό φύλλο χαλκομανιών μας παρέχει τη δυνατότητα να επιλέξουμε μεταξύ δύο πολύ ελκυστικών ισπανικών αεροσκαφών.

Η τελική εκτίμηση είναι πως η Special Hobby έκανε πολύ καλά τη δουλειά της. Κυκλοφόρησε με αξιώσεις τη σπάνια έκδοση (και όχι μόνο) του ισπανικού υδροπλάνου του Vildebeest, καλύπτοντας, για μια ακόμη φορά, το κενό ενός σημαντικού αεροσκάφους του μεσοπολέμου.

Τα μοντέλα της Special Hobby

εισάγονται από την G.E. Hobbies, Δωδεκανήσου 29, Αργυρούπολη, τηλ: 210 9916178, www.gehobbies.gr

«Son)) (Αποχαιρειισμόε οιον οπλίτη)T a r t a r M i n i a t u r e s 54 m m

Η Tartar Miniatures είναι μια νέα ρωσική εταιρία που στη μικρή -σχετικά ακόμα- γκάμα της έχει δώσει μεγάλη έμφαση στα αρχαία ελληνικά θέματα. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη συνεργασία της με ιδιαίτερα ταλαντούχους γλύπτες, έχει οδηγήσει σε πραγματικά εξαίρετα αποτελέσματα.

Αποκορύφωμα όλων αυτών θεωρείται το τελευταίο της κομμάτι με τίτλο «Γιε μου»(«Son»). Πριν προχωρήσουμε στην παρουσίαση της συγκεκριμένης βινιέτας, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η σύλληψη της ιδέας ανάμεσα στο ζευγάρι και τον γιο τους είναι κάτι που ξεφεύγει πολύ από τις πολεμικές-στατικές στάσεις στις οποίες μας έχουν συνηθίσει οι εταιρίες μέχρι σήμερα.

Σε αυτήν τη σκηνή που λαμβάνει χώρα σε κάποια αυλή, ο πατέρας-οπλίτης, ο οποίος ετοιμάζεται να φύγει για τον πόλεμο, αποχαιρετά τη σύζυγο και τον γιο του. Η σύζυγος χαϊδεύει τρυφερά τον γιο τους στο κεφάλι, καθώς αυτός ετοιμάζεται να δώσει το δόρυ στον πατέρα του.

Ανοίγοντας το κουτί

παρατηρούμε ότι το κιτ χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες: τον οπλίτη, τη γυναίκα, το παιδί και τη βάση. Οι φιγούρες είναι 54 mm και χυτευμένες σε λευκό μέταλλο άριστης ποιότητας. Το σκάλισμα είναι πραγματικά εκπληκτικό. Ο οπλίτης αποτελείται από 8 κομμάτια: το σώμα με το ενιαίο κεφάλι, τα χέρια, το ξίφος, την περικεφαλαία, το λοφίο, την ασπίδα και τη λαβή. Η γυναίκα αποτελείται από το σώμα με το, επίσης, ενιαίο κεφάλι και τα δύο χέρια. Εντύπωση προκαλείτο εκπληκτικής ομορφιάς πρόσωπο. Το παιδί αποτελείται από το ενιαίο κομμάτι, εκτός από το χέρι που δίνει το δόρυ στον πατέρα του. Και εδώ μπορούμε εύκολα να διακρίνουμε την εκπληκτική ικανότητα του γλύπτη Α. Ντεργιάμπιν, ο οποίος κατάφερε όχι μόνο να αποδώσει σωστά τα απαλά χαρακτηριστικά του παιδικού προσώπου αλλά και το σωστό μέγεθος του παιδικού κεφαλιού.

Τέλος, η βάση που είναι κατασκευασμένη από ρητίνη, παρουσιάζει μια αυλή με πολύ προσεγμένο σκάλισμα και συνοδεύεται από μία γλάστρα και έναν αμφορέα.

Ανακεφαλαιώνοντας θα λέγαμε ότι στο παραπάνω κιτ πραγματικά εντυπωσιάζει το εκπληκτικό σκάλισμα όλων των κομματιών του καθώς και η πρωτότυπη παρουσίαση μιας πολύ γνώριμης στιγμής από τα αρχαία ελληνικά δρώμενα. Για όλα τα παραπάνω είμαστε πεπεισμένοι ότι θα ικανοποιήσει και τους πιο απαιτητικούς του είδους.

Διατίθεται από το κατάστημα Warlord, Ιπποκράτους 185-187, Αθήνα, 11472, τηλ.: 210 6426556.

1 0 6 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A

AVIÜJVIOC [lOnOÖÜKOC

.V

ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ

Το Τακτικό του Δημητρίου Υιρηλάντη (1821-22)Οιαν ο Anunipioc ΥιμηΠάντηι: αιρίχθη οιην ΕΠΠάδα ίο καλοκαίρι ίου 1821, η Επανάοιαοη είχε εδραιωθεί οιην Πελοπόννησο. Τα άιακια στρατεύματα είχαν επιτύχει να επικρατήσουν έναντι των αιιρνιδιασρένων Τούρκων. 0 Anunipioc Υιρηλάντηο, ως έμπειρος αξιωματικός του Ρωσικού Στρατού, ήταν οε θέση να αντιληιρθεί την ανάγκη ουνκρόιηοης τακτικών ιμημότων.

Ο Δημήτριος Υψηλάντης.

Από τα Βέρβαινα, ο Δημήτριος Υψηλάντης εξέδωοε προκήρυξη με την οποία καλούσε εθελοντές για την επάνδρωση του «Τακτικού». Οταν συγκεντρώθηκαν περί τους 100 εθελοντές, εστάλησαν στην Καλαμάτα. Εκεί τους υποδέχτηκε ο μελλοντικός διοικητής τους, ο Γάλλος ταγματάρχης Μπαλέστ (Baieste), βετεράνος και αυτός των Ναπολεόντειων Πολέμων. Μαζί με τον φιλέλληνα ταγματάρχη είχε αφιχθεί στη μεσσηνιακή πρωτεύουσα και ένα πλοίο με μουσκέτα, ξιφολόγχες, εξαρτύσεις και ιματισμό, αρκετά για τον εξοπλισμό 300 ανδρών. Λίγες μέρες μετά την αρχική του συγκρότηση το τμήμα οργανώθηκε σε τάγμα γραμμής των τριών λόχων, παρατάσσοντας περισσότερους από 250 άνδρες. Οι άνδρες φορούσαν μαύρη στολή, έφεραν φέσι με εθνόσημο, δερμάτινη εξάρτυση με μαύρη φυσιγγιοθήκη και θήκη για την ξιφολόγχη και γαλλικό μουσκέτο διαμετρήματος 17,6 χλστ. Οι άτακτοι στρατιώτες αποκαλούσαν τους τακτικούς συναδέλφους τους »μαυροφόρους» εξαιτίας της μαύρης τους στολής. Είναι γνωστό ότι στο τάγμα δόθηκε τρίχρωμη σημαία (κόκκινο, μαύρο, λευκό) με παραστάσεις του Σταυρού και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Το τάγμα άρχισε την εκπαίδευσή του, που ήταν επίπονη και εντατική, βασισμένη στον κανονισμό εκστρατείας του Γαλλικού Στρατού του 1791, όπως αυτός είχε αναθεωρηθεί το 1818.

Τον Αύγουστο του 1821 το τακτικό τάγμα εκτέλεσε την πρώτη του πολεμική επιχείρηση. Εξω από την Καλαμάτα αγκυροβόλησε ισχυρή μοίρα του τουρκικού στόλου. Πρόθεση του Τούρκου ναυάρχου ήταν η αποβίβαση δυνάμεων και η καταστροφή της πόλης. Τρομοκρατημένοι οι κάτοικοι ζήτησαν τη συνδρομή του Μπαλέστ, ο οποίος έσπευσε στην ακτή και παρέταξε τους άνδρες του σε έναν ζυγό, αναμένοντας τον εχθρό. Στη θέα και μόνο συγκροτημένου τμήματος οι Τούρκοι δεν επιχείρησαν καν να αποβιβαστούν και αποχώρησαν άπρακτοι. Η επιτυχία αυτή εξύψωσε αφάνταστα το φρόνημα των ανδρών του τάγματος που συνέχισαν με μεγαλύτερη επιμονή την εκπαίδευσή τους. Μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου το τάγμα ήταν ετοιμοπόλεμο και με διαταγή του Υψηλάντη εστάλη στο στρατόπεδο των Τρίκορφων, κοντά στην πολιορκούμενη Τρίπολη.

Από τα Τρίκορφα το τάγμα μεταστάθμευσε ακόμα πιο κοντά στην πόλη και έλαβε θέσεις απέναντι από την πύλη του Λεονταρίου. Παρέμεινε στη θέση αυτή επί δέκα ημέρες, κατά τη διάρκεια των οποίων ενεπλάκη πολλές φορές με τουρκικά αποσπάσματα, που μάταια προσπαθούσαν να σπάσουν τον κλοιό και να φέρουν τρόφιμα στους λιμοκτονούντες συμπατριώτες τους, εντός της πόλης. Σε όλες τις περιπτώσεις οι άνδρες του τάγματος επικράτησαν των Τούρκων, χάρη στην πειθαρχία και την εκπαίδευσή τους. Στις πολιορκητικές επιχειρήσεις συμμετείχε και ένας ουλαμός ελαφρού πυροβολικού, με επικεφαλής τον Γάλλο Βουτιέ. Το τμήμα αυτό θεωρείται ο πρόγονος του ελληνικού πυροβολικού.

Μετά την άλωση της Τρίπολης η προσοχή των Ελλήνων στράφηκε προς το Ναύπλιο, το ισχυρό σημείο στηρίγματος της τουρκικής εξουσίας

στην Πελοπόννησο. Γύρω του είχαν ήδη συγκεντρωθεί ελληνικά τμήματα. Σε λίγο αφίχθη εκεί και ο Υψηλάντης, επικεφαλής του Τακτικού. Αφού συναντήθηκε με τον Κολοκοτρώνη αποφάσισε την από κοινού προσβολή της πόλης και του φρουρίου της (Παλαμήδι) από το σώμα του Γέρου του Μόριά και το Τακτικό. Στην επιχείρηση θα συνέπρατταν και πλοία του στόλου, τα οποία θα προσέβαλλαν την πόλη από την πλευρά της θάλασσας, με το πυροβολικό τους, αποσπώντας περισσότερο την προσοχή των πολιορκημένων. Από την ξηρά το σώμα του Κολοκοτρώνη και ένας λόχος του Τακτικού θα ενεργούσαν κατά του Παλαμηδίου και οι άλλοι δύο λόχοι του Τακτικού θα προσέβαλλαν το τείχος της πόλης. Η επιτυχία του όλου εγχειρήματος εξαρτάτο από τη σύγχυση και τον αιφνιδιασμό των εχθρών.

Εφοδιασμένοι με κλίμακες οι Ελληνες κινήθηκαν μέσα στη νύκτα και έλαβαν θέσεις κοντά στα τείχη, αναμένοντας το σύνθημα για την εκτόξευση της εφόδου. Το σύνθημα θα το έδιναν τα πλοία του στόλου με τις ομοβροντίες τους κατά των οχυρωμάτων της πόλης. Δυστυχώς το σύνθημα δεν δόθηκε ποτέ. Αντίθετος άνεμος δεν επέτρεψε στα ελληνικά πλοία να εισέλθουν στο λιμάνι του Ναυπλίου. Μάταια οι στρατιώτες περίμεναν όλη τη νύκτα κάτω από τις κάννες των τουρκικών πυροβόλων. Οπως ήταν φυσικό, κάποια στιγμή έγιναν αντιληπτοί από τη φρουρά. Ο Τούρκος φρούραρχος έστειλε τότε ισχυρό απόσπασμα να επιτεθεί στα ελληνικά τμήματα. Κάτω από τα τείχη του Ναυπλίου το Τακτικό έδωσε, επί τέσσερις ώρες, την πρώτη του κατά παράταξη μάχη με τον τουρκικό όχλο. Οι Τούρκοι με αλαλαγμούς και την ιαχή «Αλλάχ, Αλλάχ» επιτέθηκαν. Οι «μαυροφόροι» τούς ανέμεναν παραταγμένοι, έτοιμοι. Ψύχραιμα σκοπέυσαν και από μικρή απόσταση εξαπέλυσαν μια φονική ομοβροντία κατά της εχθρικής μάζας.

Με συνεχείς βολές και με την ξιφολόγχη, οι άνδρες του Τακτικού έτρεψαν τελικά σε φυγή τους εχθρούς. Οι Τούρκοι πολέμησαν γενναία. Δεν άντεξαν όμως στην πειθαρχία πυρός και στην επίθεση με τη λόγχη των Ελλήνων τακτικών. Αφήνοντας πίσω τους δεκάδες νεκρών, οι εχθροί κατέφυγαν στην ασφάλεια των τειχών της πόλης. Και το Τακτικό βέβαια είχε απώλειες :17 νεκρούς και αρκετούς τραυματίες. Είχε ωστόσο κατορθώσει να επικρατήσει σε αναπεπταμένο πεδίο πολύ ισχυρότερων, αριθμητικά, δυνάμεων. Παρά τον ηρωισμό τους όμως οι άνδρες του Τακτικού και πάλι δεν έτυχαν της αρμόζουσας φροντίδας από τους τότε «υπευθύνους» και τους οπλαρχηγούς, οι οποίοι κοιτούσαν με καχυποψία τους στρατιώτες του Τακτικού.

Ωστόσο η διαμάχη του Υψηλάντη με τους τότε κυβερνώντες είχε ως συνέπεια το πρώτο Τακτικό να αφεθεί στην τύχη του και να αυτοδιαλυθεί.· Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η κυβέρνηση δεν έδινε ούτε ψωμί στους στρατιώτες! Έτσι έληξε άδοξα η πρώτη προσπάθεια συγκρότησης τακτικού τμήματος στην επαναστατημένη Ελλάδα, λόγω μικροπολιτικών συμφερόντων.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1 1 0 7

ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΕΣ A n u ii ip n c Γ ε δ ε ώ ν

A vn o u v iO Y U O io p xn c (1879-1969)Φρονις (ρον ΠόπενΙτραιιωιικός, διπλωμάτης, καγκελάριος ine Γερμανίας και απίοιευια τυχερό άιομο, ο Φρανις coov Πάαεν έζηοε μια μεοιη στρατιωτική και διπλωματική ζωή κατά τη διάρκεια μιας πολυτάραχης εποχής, ζωή που κάλλιοτα θα μπορούοε να γίνει μυθιοιόρημα.

Ο Φραντς Γιόζεφ Χέρμαν Μί- καελ Μαρία φον Πάπεν τσου Κέ- νιγκεν, όπως ήταν ολόκληρο το ό­νομά του, γεννήθηκε στην πόλη Βερλ της Βεστφαλίας το 1879, γό­νος μιας εύπορης οικογένειας κα­θολικών, και ακολούθησε το ε­πάγγελμα του στρατιωτικού. Το 1913 τοποθετήθηκε στο Γερμανι­κό Γενικό Επιτελείο και τον Δε­κέμβριο του ιδίου έτους άρχισε τη διπλωματική του σταδιοδρομία ως στρατιωτικός ακόλουθος στη γερμανική πρεσβεία στην Ουάσι- γκτον. Ηταν, επίσης, διαπιστευμέ­νος στο Μεξικό όπου πήγε, στις αρχές του 1914, για να παρακο­λουθήσει τη Μεξικανική Επανά­σταση, ενώ επέστρεψε στην Ουά- σιγκτον με την έκρηξη του Α' Πα­γκοσμίου Πολέμου. Από αυτό το σημείο και μετά αρχίζει μια, κυ­ριολεκτικά, μυθιστορηματική καριέρα.

Τον Δεκέμβριο του 1915 απε­λαύνεται από τις ΗΠΑ με την κα­τηγορία ότι σχεδίαζε την ανατίνα- ξη σιδηροδρομικών γραμμών στις ΗΠΑ, καθώς και της διώρυγας που συνέδεε τις λίμνες Οντάριο και Ηρι! Επιστρέφοντας στη Γερ­μανία υπηρέτησε αρχικά στο Δυ­τικό Μέτωπο, στη συνέχεια ως ε­πιτελικός αξιωματικός στη Μέση Ανατολή και ως ταγματάρχης στον Οθωμανικό (Τουρκικό) Στρα­τό στην Παλαιστίνη. Παράλληλα, ανάπτυξε πλούσια συνωμοτική δράση τόσο με τους Ιρλανδούς ε­παναστάτες, όσο και με τους

Ινδούς εθνικιστές. Με το τέλος του πολέμου παραιτήθηκε από τον στρατό με τον βαθμό του α- ντισυνταγματάρχη

Στην ταραγμένη περίοδο που ακολούθησε την ήττα της Γερμα­νίας, ο φον Πάπεν ασχολήθηκε με την πολιτική, για να φθάσει στο α­ξίωμα του καγκελαρίου της Γερ­μανίας, την 1η Ιουνίου 1932. Ο Γάλλος πρέσβης στη Γερμανία έ­γραψε ότι αυτό το γεγονός θεω­ρήθηκε απίστευτο, καθώς ο Πά­πεν είχε την ιδιαιτερότητα να μην τον παίρνουν στα σοβαρά ούτε οι φίλοι ούτε οι εχθροί του, και ότι θεωρείτο φιλόδοξος, ματαιόδο­ξος, πανούργος και μηχανορρά- φος. Συνέβαλε στην άνοδο του Χίτλερ στο αξίωμα του καγκελαρί­ου με τον ίδιο ως αντικαγκελάριο, για να περιθωριοποιηθεί σύντομα από τον Χίτλερ. Τον Ιούνιο του 1934, αγανακτισμένος από τη δρά­ση των SA του Ερνστ Ρεμ, εκφώ­νησε έναν λόγο στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ, στον οποίο υ­ποστήριξε ότι μόνο οι αδύνατοι δεν δέχονται κριτική και πως κα­νένας οργανισμός και καμία προ­παγάνδα, όσο καλή και αν είναι, δεν μπορεί να κερδίζει συνεχώς την εμπιστοσύνη του λαού. Ο λό­γος του εξόργισε τον Χίτλερ, ενώ το Υπουργείο Προπαγάνδας του απαγόρευσε τη δημοσίευσή του. Δυο εβδομάδες μετά τον λόγο του φον Πάπεν, ο Χίτλερ έδωσε ε­ντολή για τη «Νύκτα των Μεγά­λων Μαχαιριών». Ο λογογράφος

και δύο στενοί συνεργάτες του φον Πάπεν δολοφονήθηκαν, ενώ ο ίδιος τέθηκε σε κατ’ οίκον πε­ριορισμό. Οταν ηρέμησε η κατά­σταση, υπέβαλε την παραίτησή του. Στη συνέχεια τοποθετήθηκε πρέσβης στην Αυστρία, όπου προ­ετοίμασε την ένωση της χώρας με τη Γερμανία. Για δεύτερη φορά η ζωή του τέθηκε σε κίνδυνο χωρίς να το γνωρίζει. Το Εθνικοσοσιαλι- στικό Κόμμα είχε σχεδιάσει τη δο­λοφονία του για να προκαλέσει κατακραυγή κατά των Αυστρια­κών, αλλά τελικά το σχέδιο δεν ε­φαρμόστηκε.

Τον Απρίλιο του 1939 ο φον Πάπεν τοποθετήθηκε πρέσβης στην Τουρκία, όπου έμεινε μέχρι το 1944, αποδίδοντας εξαιρετικά στα καθήκοντά του. Εκεί, για μια ακόμα φορά, σώθηκε σαν από θαύμα από δολοφονική απόπειρα κατά της ζωής του. Συγκεκριμένα ο Στάλιν, εξοργισμένος από το γε­γονός ότι το 1942 οι Αμερικανοί και ο πάπας είχαν προσεγγίσει τον φον Πάπεν με σχέδια για ξε­χωριστή ειρήνη, διέταξε τη δολο­φονία του. Ομως ο επίδοξος δο­λοφόνος του λειτούργησε τελεί­ως ερασιτεχνικά, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο ίδιος από τη βόμβα που θα χρησιμοποιούσε εναντίον του φον Πάπεν, ενώ ο τελευταίος τραυματίστηκε ελαφρά. Μετά την απόπειρα κατά του Χίτλερ, τον Ιούλιο του 1944, ο φον Πάπεν α- νακλήθηκε στη Γερμανία, έτοιμος να αποχαιρετήσει τον μάταιο κό­

σμο. Προς μεγάλη του έκπληξη ο Χίτλερ όχι μόνο τον δέχθηκε ε­γκάρδια, αλλά του απένειμε τον Σταυρό των Ιπποτών του Τάγμα­τος Στρατιωτικής Αξίας. Ο φον Πάπεν αποσύρθηκε στην κατοικία του, αλλά γρήγορα διαπίστωσε ότι τον παρακολουθούσε η Gestapo.

Μετά την ήττα της Γερμανίας, ο φον Πάπεν συνελήφθη μαζί με τον γιο του από τους Αμερικα­νούς στις 10 Απριλίου 1945 και δι­κάστηκε στη Νυρεμβέργη,κατά τη μεγάλη δίκη των εγκληματιών πολέμου. Υπήρξε ένας από τους ελάχιστους που αθωώθηκαν. Τον Φεβρουάριο του 1947, ένα γερμα­νικό δικαστήριο τον καταδίκασε σε οκτώ ετών καταναγκαστικά έρ­γα, αλλά απαλλάχθηκε ύστερα από έφεση, με μόνες συνέπειες την κατάργηση της κρατικής σύ­νταξής του και τη στέρηση της ά­δειας οδήγησης!

Ο φον Πάπεν έζησε ήσυχα μέ­χρι το 1969, οπότε απεβίωσε σε η­λικία 90 ετών. Συνέγραψε αρκετά βιβλία, μεταξύ των οποίων και τα απομνημονεύματά του, τα οποία αποτελούν σημαντικό βοήθημα για τη μελέτη της εποχής του. Ως πιστός καθολικός είχε τιμηθεί με τον τίτλο του Παπικού Ακολού­θου και τον Μεγαλόσταυρο του Παπικού Τάγματος του Πίου 0 ’. Ηταν, επίσης, Ιππότης της Μάλ­τας. Τέλος, υπήρξε υπέρμαχος της Ενωμένης Ευρώπης και υπο- στηρικτής του σχεδίου Σούμαν για τον σκοπό αυτό.

1 0 8 I Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A

Δ η μ η ιρ π ΐ Σ . M n s H s z o c I ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΟΧΥΡΑ

Το κάστρο ίου Αυγού

Το κάστρο είναι κτισμένο σε ένα ακρωτήριο στην ακτή του κόλπου της Νεάπολης. Το ακρωτήριο αυτό κατά την αρχαιότητα αποτελούσε νησίδα, η οποία ονομαζόταν Μεγαρίς. Λόγω της θέσης της κοντά στην ακτή αξιοποιήθηκε από τους Ελληνες αποίκους που εγκαταστάθηκαν εκεί κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. και δημιούργησαν έναν μικρό οικισμό που εξελίχθηκε αργότερα στη μεγάλη ιταλική Νεάπολη. Κατά τον 1ο αιώνα π.Χ. ο ισχυρός Ρωμαίος Λεύκιος Λικίνιος Λούκουλος (Lucius Licinius Lucullus) απέκτησε την παραλιακή ζώνη στην περιοχή και στο νησάκι αυτό κατασκεύασε μια εντυπωσιακή εξοχική κατοικία. Κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ., όταν κατέρρεε το δυτικό ρωμαϊκό κράτος, η έπαυλη αυτή οχυρώθηκε καιχρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο για μέλη της ρωμαϊκής αριστοκρατίας από τις επιδρομές των βαρβάρων. Εκεί μάλιστα βρέθηκε για ένα διάστημα και ο Ρωμύλος Αυγουστύλος, τελευταίος αυτοκράτορας στο δυτικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Μετά την κατάρρευση της ρωμαϊκής εξουσίας, στον χώρο εγκαταστάθηκε μια ομάδα μοναχών. Σταδιακά, ο χώρος εξελίχθηκε σε σημαντική μονή με αξιόλογο έργο ως προς τη συλλογή και αντιγραφή χειρογράφων. Κατά τον 10ο αιώνα, ωστόσο, οι δούκες της Νεάπολης αποφάσισαν να κατεδαφίσουν το μοναστήρι, φοβούμενοι μήπως καταληφθεί από Σαρακηνούς πειρατές και χρησιμοποιηθεί ως βάση για τις επιδρομές τους. Κατά τον 12ο αιώνα οι Νορμανδοί κατέλαβαν τη Νεάπολη και την περιοχή της υλοποιώντας ένα φιλόδοξο πρόγραμμα κατασκευής οχυρωματικών έργων στο οποίο συμπεριλαμβανόταν η οικοδόμηση νέου κάστρου στον χώρο αυτό. Στις αρχές του 13ου αιώνα το κάστρο ενισχύθηκε περισσότερο, επειδή ο βασιλιάς της Νεάπολης και αυτοκράτορας της Γερμανίας, Φρειδερίκος Β ’, εγκατέστησε εκεί το θησαυροφυλάκιό του. Παράλληλα, ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως βασιλική κατοικία και φυλακή. Λίγες δεκαετίες αργότερα η έδρα της βασιλικής αυλής μεταφέρθηκε σε άλλο κάστρο της πόλης, ωστόσο το κάστρο του Αυγού συνέχισε να θεωρείται περισσότερο ασφαλές και γι’ αυτό παρέμεινε εκεί το θησαυροφυλάκιο και οι φυλακές. Μάλιστα σε αυτό κρατήθηκε για κάποιο διάστημα, αν και όχι ως τυπικά φυλακισμένη, και η Ιζαμπώ, πριγκήπισσα του Μορέως.

Στις αρχές του 16ου αιώνα το Βασίλειο της Νεάπολης αποτέλεσε μήλο της έριδος μεταξύ των βασιλέων της Γαλλίας και της Ισπανίας. Τελικά επικράτησαν οι Ισπανοί, κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων όμως το κάστρο του Αυγού υπέστη σοβαρή φθορά με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν οι πύργοι του. Η αποκατάσταση που ακολούθησε έδωσε

Ενο από ια ιοχυρόιερα οχυρά one oKiec me ΜεσογείουΤο κάοιρο ίου Αυγού (Castel dell’ Ονο) αποιεΠεί ένα από ία σημαντικότερα μνημεία οιη νόιια ΙιαΠία. Η πορεία ίου οιον χρόνο ταυτίζεται με αυιήν me ΝεάποΠης. Το όνομά ίου προέρχεται από μια μεσαιωνική παράδοοη σύμιρωνα με ιην οποία ο ποιητής BipviAioc, ο onoioc εκείνη ιην περίοδο Θεωρείτο μόνος, έθαιμε αία θεμέλιά ίου ένα αυνό, οιο οποίο στηρίζονταν τα θεμέλια όλου του οχυρού.

Γtv/κή άποψη του κάστρου από την απέναντι ακτή.

στο οχυρό την τελική του μορφή που σώζεται σε μεγάλο βαθμό ως τη σύγχρονη εποχή. Οι μεταβολές αυτές συνέπεσαν με την εποχή εμφάνισης των πυροβόλων, οπότε τα νέα στρατιωτικά δεδομένα επηρέασαν σημαντικά τη μορφή των οχυρώσεων. Οι υψηλές μεσαιωνικές οχυρώσεις αντικαταστάθηκαν από χαμηλότερες, ενώ οι πύργοι ενισχύθηκαν στη βάση τους για να αποτελέσουν βάσεις για πυροβόλα. Παράλληλα, το κάστρο απώλεσε κάθε σύνδεση με τη βασιλική αυλή και τελικά αποτέλεσε μόνο στρατιωτική βάση και φυλακή. Κατά τη σύγχρονη εποχή, ωστόσο, έχει εξελιχθεί σε γοητευτικό αξιοθέατο, το οποίο προσθέτει περισσότερη γοητεία στις ακτές του κόλπου της Νεάπολης.

Τμήμα του εσωτερικού των οχυρώσεων με πύργο από την εποχή των Νορμανδών.

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A 1 1 0 9

ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ; Γ ιό ν ν η ε B a p o a u n c

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΠΙΟ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟΣ ΑΣΣΟΣ ΥΠΟΒΡΥΧΙΩΝ;

Ο Γερμανός υποναύαρχος Λόταρ φον Αρνάουλντ ντε λα Περίρε κατέχει τον τίτλο του πιο επιτυχημένου άσσου υποβρυχίων, σημειώνοντας μια επίδοση που -πιθανότατα- δεν πρόκειται να επαναληφθεί στην παγκόσμια πολεμική ιστορία. Ο Γερμανός κυβερνήτης βύθισε 193 πλοία συνολικού εκτοπίσματος 453.369 GRT, δύο πολεμικά πλοία συνολικού εκτοπίσματος 2.5001 και προξένησε ζημιές σε οκτώ πλοία 34.312 GRT.

Ελκοντας την καταγωγή του από έναν Γάλλο αριστοκράτη που αναγκάστηκε να

Ο Λόταρ φον Αρνάουλντ ντε λα εγκαταλείψει τη χώρα του τον Περίρε υπήρξε ο άσσος των 18ο αιώνα για να αποφύγει τη άσσων των υποβρυχίων. φυλάκιση, ο ντε λα Περίρε

γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου 1886 στη σημερινή πολωνική πόλη του Πόζναν. Το 1903 εντάχθηκε στο Αυτοκρατορικό Ναυτικό, υπηρετώντας αρχικά σε διάφορα θωρηκτά. Στις 13 Νοεμβρίου 1915, ο υποπλοίαρχος ντε λα Περίρε ανέλαβε τη διοίκηση του υποβρυχίου U-35. Το υποβρύχιο καθελκύστηκε στις 18 Απριλίου 1914 στα ναυπηγεία της Germaniawerft στο Κίελο και εντάχθηκε σε υπηρεσία στις 3 Νοεμβρίου 1914. Ο βασικός οπλισμός του αποτελείτο από

τέσσερις τορπιλοσωλήνες (δύο στην πλώρη και δύο στην πρύμνη) των 500 mm με αναχορηγία έξι τορπιλών και ένα πυροβόλο των 8,8 cm στο κατάστρωμα. Η πλειοψηφία των επιτυχιών του U-35 πραγματοποιήθηκε στη Μεσόγειο θάλασσα. Η βασική τακτική του Γερμανού κυβερνήτη ήταν η βύθιση του εμπορικού πλοίου με το πυροβόλο των 8,8 cm, μετά την εγκατάλειψη του πληρώματος. Καθ' όλη τη διάρκεια της καριέρας του ο ντε λα Περίρε εκτόξευσε μόνο 79 τορπίλες.

Η πρώτη επιτυχία του U-35 με τον νέο κυβερνήτη σημειώθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1916, όταν βυθίστηκε το βρετανικό εμπορικό πλοίο «Sutherland» σε απόσταση περίπου 350 χλμ. νοτιοανατολικά της Μάλτας. Ο ντε λα Περίρε παρέμεινε κυβερνήτης του υποβρυχίου μέχρι τις 16 Μαρτίου 1918, έχοντας σημειώσει την τελευταία του επιτυχία μόλις στις 9 Μαρτίου. Συνολικά, με το U- 35 πραγματοποίησε 15 πολεμικές περιπολίες Kat έλαβε πλήθος διακρίσεων, ανάμεσά τους και το Pour le Merite. Στις 18 Μαΐου 1918 ανέλαβε τη διοίκηση του μεγαλύτερου U-139 με οπλισμό που περιελάμβανε έξι τορπιλοσωλήνες (με αναχορηγία 24 τορπιλών) και δύο πυροβόλα των 15 cm. Με το U-139 ο ντε λα Περίρε βύθισε τέσσερα πλοία και προξένησε ζημιές σε άλλο ένα. Μετά το τέλος του Α' ΠΠ παρέμεινε στο αποδυναμωμένο Γερμανικό Ναυτικό. Την περίοδο 1932-1938 δίδαξε στην Τουρκική Ναυτική Ακαδημία. Οταν ξέσπασε ο Β ' ΠΠ, επέστρεψε στην ενεργό δράση, αναλαμβάνοντας διαδοχικά ναυτικός διοικητής του Ντάντσιχ, των Κάτω Χωρών, της Βρετάνης και, τελικά, ολόκληρης της δυτικής γαλλικής ακτής. Φονεύθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα, στις 24 Φεβρουάριου 1941, όταν το αεροσκάφος που επέβαινε συνετρίβη κατά την απογείωση από το αεροδρόμιο του Λε Μπουρζέ.

ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΙΕΘΕΤΕ TO F-8 CRUSADER;

To Vought F-8 Crusader αποτέλεσε το τελευταίο μαχητικό του Αμερικανικού Ναυτικού το οποίο σχεδιάστηκε με κύριο οπλισμό που αποτελείτο αποκλειστικά και μόνο από πυροβόλα. Το πρωτότυπο πέταξε στις 25 Μαρτίου 1955 και μετέστρεψε το δυσμενές κλίμα που είχε δημιουργηθεί εις βάρος της Vought εξαιτίας του F7U Cutlass. Κατά τη διάρκεια της παραγωγής, το Crusader απέκτησε τη δυνατότητα μεταφοράς δύο-τεσσάρων πυραύλων αέρος-αέρος υπέρυθρης ακτινοβολίας Sidewinder. Ο βασικός οπλισμός, όμως, ήταν τα τέσσερα πυροβόλα Colt Browning Mk 12 των 20 mm στις πλευρές της ατράκτου με αναχορηγία 144 β.α.ο σε ειδικό γεμιστήρα στο άνω τμήμα του κλείστρου, ο οποίος διευκόλυνε την αντικατάστασή τους κατά τη διάρκεια του επανεξοπλισμού. Το σημαντικότερο πεδίο δράσης για το Crusader υπήρξε ο πόλεμος στο Βιετνάμ. Ο τύπος σημείωσε 18 καταρρίψεις MiG, αλλά μόνο πέντε επιτεύχθηκαν αποκλειστικά με τα πυροβόλα. Η τροφοδοσία των πυροβόλων αποδείχθηκε προβληματική κατά τη διάρκεια ελιγμών με επιτάχυνση μεγαλύτερη των 3,5 g και πρακτικά άφηνε ανυπεράσπιστο το αεροσκάφος στην πιο κρίσιμη φάση μιας κλειστής αερομαχίας, χωρίς ποτέ οι τεχνικοί της Vought να επιλύσουν πλήρως το πρόβλημα. To Crusader αποτέλεσε το τελευταίο μαχητικό της εταιρίας το οποίο εντάχθηκε σε υπηρεσία, ανοίγοντας τον δρόμο για το επιτυχημένο αεροσκάφος κρούσης Α-7 Corsair II.

Πλευρική όψη ενός F-8E της VMFAW-235. Διακρίνονται οι εμφανώς καπνισμένες θυρίδες των πυροβόλων των 20 mm δεξιά της αεροεισαγωγής.

1 1 0 1 Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η U T O P I A

Ε ιρ ή ν η Π α ν έΠ η ΒΙΒΛΙΑ

Richard D. Hooker, jr.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΠΝ ΕΛΙΓΜΟΝEkööobic Τουρίκπ Αθήνα 2 01 2 , ΣεΠίδει: 520

Οι εποχές αλλάζουν. Τα νέα παγκόσμια οικονομικά δεδομένα επιβάλλουν ριζική αναθεώρηση της δομής των ενόπλων δυνάμεων όλων των κρατών, με δραματική αριθμητική μείωση του προσωπικού και σημαντικότατες περικοπές των προϋπολογισμών. Είναι λοιπόν σαφής η ανάγκη προσαρμογής στις νέες συνθήκες, με ανασχεδιασμό της δομής των ενόπλων δυνάμεων ώστε να καταστούν αποτελεσματικότερες χρησιμοποιώντας πολύ λιγότερους πόρους. Ο πόλεμος των ελιγμών επιτυγχάνει ακριβώς αυτό: δεν μετρά την επιτυχία με βάση τις υλικές και αριθμητικές καταστροφές που προκαλούνται στον εχθρό, αλλά αντίθετα επιδιώκει τον αιφνιδιασμό του τελευταίου, εκμεταλλευόμενος τις αδυναμίες του.

Τα πρώτα ψήγματα της θεωρητικής βάση του πολέμου των ελιγμών εντοπίζονται στην «Τέχνη του Πολέμου» του Σούν Τσού, ενώ το αποκορύφωμά του αποτέλεσε ο μάγος των ελιγμών, Ναπολέων. Το νέο βιβλίο των εκδόσεων Τουρίκη αποτελεί μια εξαιρετική συλλογική προσπάθεια από συντελεστές με πολύτιμες γνώσεις στον στρατηγικό σχεδίασμά πολεμικών επιχειρήσεων, καθώς στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι αξιωματικοί των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων. Χάρη στην

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: RICHARD D. HOOKER, JR.

() ΠΟΛΕΜΟΣΤΟΝ ΙίΛΙΓΜΗΝ

εμπειρία τους, οι συγγραφείς ακολουθούν μια διαφορετική προσέγγιση του πολέμου των ελιγμών από εκείνη που θα επέλεγε ένας ιστορικός ή ένας θεωρητικός αναλυτής, γεγονός που προσδίδει στο έργο τους ιδιαίτερη αξία.

Πρόκειται για ένα βιβλίο επίκαιρο, το οποίο αναλύει τα βασικά χαρακτηριστικά του πολέμου των ελιγμών, το στρατηγικό και θεωρητικό του υπόβαθρο, τον τρόπο υλοποίησής του, ενώ δεν παραλείπει τις ενδιαφέρουσες αναφορές σε παραδείγματα από την παγκόσμια ιστορία, μέσα από τα οποία διαφαίνονται οι αρχές αυτού του είδους πολέμου, τα σφάλματα και οι επιτυχίες στην υλοποίησή του αλλά και η εξέλιξή του με την πάροδο του χρόνου.

Το βιβλίο, το οποίο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και στην ελληνική πραγματικότητα, διατίθεται από τις Εκδόσεις Τουρίκη, Γαργητού 134,15344, Γέρακας Αττικής, τηλ.: 210 2757217

Anunipioc Ho. Tanmötiiooc

286 ΜΗΧΑΝΟΚΙΝΗΤΟ ΤΑΓΜΑ ΠΕΖΙΚΟΥ Πολεμικό Ημερολόγιο 1974I üvöeopoc Π οϋειιιο ιώ ν 286 Μ Τ Π - 1 9 7 4 Λ ευκω σία 201 0 , I eüiöec 612

Το βιβλίο-ημερολόγιο είναι αφιερωμένο σε όσους έδωσαν τη ζωή τους, τραυματίστηκαν, αιχμαλωτίστηκαν ή αγωνίστηκαν με οποιονδήποτε τρόπο με τα πενιχρά διαθέσιμα μέσα εναντίον των τουρκικών ορδών κατά την τουρκική απόβαση στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974.

Εκκινώντας από την ίδρυσή του, το πρώτο μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην προϊστορία του 286 ΜΤΠ, περιλαμβάνοντας την περιγραφή του στρατοπέδου στην Κοκκινοτριμιθιά, τα βιογραφικά των αξιωματικών που υπηρέτησαν σε αυτό, τα οχήματα που διέθετε και την πολιτική και διπλωματική κατάσταση λίγο πριν την εκδήλωση του Πραξικοπήματος του 1974.

Στη συνέχεια, ακολουθεί ένα αναλυτικότατο ημερολόγιο με όλη τη δράση του τάγματος,

καταλήγοντας στην αιχμαλωσία ανδρών του στη Λάπηθο και στην κράτησή τους στις φυλακές της Τουρκίας. Οι συγκλονιστικές μαρτυρίες των κρατουμένων είναι βέβαιο ότι θα μεταφέρουν τον αναγνώστη στο κλίμα της εποχής και θα ξυπνήσουν μνήμες σε όσους βίωσαν τα γεγονότα του 1974.

Η δεύτερη έκδοση του ημερολογίου έδωσε την ευκαιρία στους συντελεστές να διορθώσουν τυχόν σφάλματα ή παραλείψεις, να ενημερώσουν το κείμενο με τα τελευταία δεδομένα αλλά και να προσθέσουν έναν αναλυτικό κατάλογο και των 368 στελεχών του 286 ΜΤΠ (αξιωματικών, υπαξιωματικών και οπλιτών) κατά τις επιχειρήσεις της τουρκικής εισβολής.

Η κεντρική διάθεση του βιβλίου γίνεται από τον Σύνδεσμο Πολεμιστών 286 ΜΤΠ -1974, e-mail: taliade@cytanet.com.cy, και από το βιβλιοπωλείο των εκδόσεων «Ελεύθερη Σκέψις», Ιπποκράτους 112, Αθήνα, τηλ.: 210 3614736.

ΤΙ ΣΤΟΙΧΙΣΕ 0 ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΛΑ 1940-1945Επιιροπή Απ οκαιάοιαοικ EBviKiic Περιουσίας Αθήνα 201 2 , ΣεΠίΟει: 54

Το έργο αποτελεί ανατύπωση της έκδοσης του 1946, πιστή αναπαραγωγή του πρωτότυπου, και περιλαμβάνει ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με το κόστος που είχε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και η κατοχή για την Ελλάδα. Βασισμένοι

σε στοιχεία από τα κρατικά αρχεία αλλά και από ιδιωτικές πηγές, οι συντελεστές του βιβλίου προβαίνουν σε μια αναλυτικότατη καταγραφή των καταστροφών που υπέστη η χώρα σε κάθε κλάδο της οικονομίας, και όχι μόνο σε στρατιωτικό υλικό και ανθρώπινες ζωές, όπως συνηθίζεται σε τέτοιου είδους μελέτες.

Υστερα από μια ρεαλιστική περιγραφή της κατάστασης που επικρατούσε στην κατοχική Ελλάδα την περίοδο 1940-1945 και μια ανάλυση των αιτιών που οδήγησαν σε αυτήν, παρατίθενται στοιχεία σχετικά με τους αριθμούς των νεκρών στρατιωτών, αλλά και των αμάχων που έχασαν τη ζωή τους από την πείνα και την εξαθλίωση, τις εκτελέσεις και τους βομβαρδισμούς. Αντίστοιχα δεδομένα για τις επιπτώσεις στους τομείς της εμπορικής ναυτιλίας, των χερσαίων συγκοινωνιών, της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, της βιομηχανίας, του τουρισμού κ.ά. επιτρέπουν στον αναγνώστη να σχηματίσει μια πλήρη εικόνα της καταστροφής, βασισμένη σε αληθινά στοιχεία και όχι μύθους και εικασίες.

Οι συγκεντρωτικοί πίνακες που συνοδεύουν το κείμενο καθιστούν εύκολη την παρακολούθηση της αφήγησης, ενώ οι απεικονίσεις της εποχής στο δεύτερο μέρος του περιεκτικότατου αυτού έργου σίγουρα θα γοητεύσουν τους λάτρεις της ιστορίας. Το βιβλίο διατίθεται από την Επιτροπή Αποκατάστασης Εθνικής Περιουσίας, e-mail: epaepbooks@gmail.com, και από το βιβλιοπωλείο των εκδόσεων «Ελεύθερη Σκέψις», Ιπποκράτους 112, Αθήνα, τηλ.: 210 3614736.

Δ η μ ιίτ ρ η ς Η ρ . Τ α λ ια δ ω ρ ο ς

286 ΜΤΠ (Μηχανοκίνητο Täypa πεζικού)

ποηβμκό Ημβροηόγιο1 9 7 «

Εκίοοη ru*6topou ΠοΛίμιοΐων 286 ΜΤΠ -Atiwucia 2010

τ ο ιχ ΐ ί? ~O A C M O t<€ΛΛΑΑΛ

Σ Τ Ρ Α Τ Ι Ω Τ Ι Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α 1 1 1 1