ΣΤΡΑΤ ΙΩΤ Ι ΚΗ ΠΛΟΥΣΙΟ ΚΑΙ ΣΠΑΝΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΙ ΧΑΡΤΕΣ

ΕΓΧΡΩΜΑ ΣΧΕΔΙΑΑΡΜΑΤΩΝΚΑΙ ΑΕΡΟΣΚΑΦΩΝ

Μ Ε Γ Α Λ Ε Σ Μ Α Χ Ε Σ

V - ' ' .... ·• ΔΡΝΕΜ 1944 - ΤΑ WAFFEN SS ΣΥΝΤΡΙΒΟΥΝ ΤΟΥΣ «ΚΟΚΚΙΝΟΥΣ ΔΙΑΒΟΛΟΥΣ »• ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΑΡΝΕΜ (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1944)• ΟΙ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΣ - Η LUFTWAFFE ΚΥΡΙΑΡΧΕΙ• ΤΑ ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ - ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΔΡΕΙΑΣ ΣΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΣ• ΤΑΙΝΙΟΚΡΙΤΙΚΗ: A BRIDGE TOO FAR . ^• ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΑΡΝΕΜ• ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ · ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΔΙΟΙΚΗΤΕΣ · ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

«ΚΟΚΚΙΝΟΙ ΔΙΑΒΟΛΟΙ» ΕΝΑΝΤΙΟΝ WAFFEN SS

ΑΡΝΕΜ1944«ΚΟΚΚΙΝΟΙ ΔΙΑΒΟΛΟΙ» ΕΝΑΝΤΙΟΝ WAFFEN SS

«Το μόνο βέβαιο σε οποιοδήποτε σχέδιο μάχης είναι ότι αυτό &α πάει στραβά»

Ανώνυμος ιστορικός

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ, Η ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΥΜ ΜΑΧΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΑΣΗΣ ΑΓΓΙΞΕ ΦΡΕΝΗΡΕΙΣ ΡΥΘΜΟΥΣ.Ο ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΣΕ ΑΠΟΔΙΟ ΡΓΑΝΩ ΣΗ ΚΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ Φ ΑΙΝΟ ΤΑΝ ΝΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΣΤΑΘΕΙ ΣΤΑ ΣΥΜ ΜΑΧΙΚΑ ΑΡΜΑΤΑ. ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1944, ΟΜΩΣ, Η ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΘΗΚΕ ΚΑΙ, ΤΕΛΙΚΑ, ΔΙΑΚΟΠΗΚΕ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ «ΖΙΓΚΦΡΙΝΤ». ΤΑ ΚΑΥΣΙΜΑ ΕΙΧΑΝ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Α Ν Ε Φ Ο Δ ΙΑ ΣΜ Ο Υ ΑΔΥΝΑΤΟΥΣΕ ΠΛΕΟΝ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙ ΤΟΝ ΡΥΘΜ Ο ΠΡΟΕΛΑΣΗΣ ΣΤΟ ΜΕΤΩΠΟ.Ο ΣΤΡΑΤΑΡΧΗΣ ΜΟΝΤΓΚΟΜΕΡΥ ΖΗΤΗΣΕ Α Π Ο ΤΟΝ ΑΪΖΕΝΧΑΟΥΕΡ ΤΗΝ ΕΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΝΟΣ ΕΥΦΥΟΥΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΟΛΜ Ο Υ ΣΧΕΔΙΟ Υ ΜΕ ΤΟ Ο Π Ο ΙΟ ΘΑ ΥΠΕΡΦΑΛΑΓΓΙΖΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΕΧΘΡΙΚΗ ΑΜ ΥΝ Α, ΦΕΡΝΟΝΤΑΣ ΤΑ ΣΥΜ Μ ΑΧΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΕΝΤΟΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΜΕ Μ ΙΑ Μ Ο Ν Ο ΚΙΝΗΣΗ. ΕΑΝ Ο ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΤΟΥ ΧΟΡΗΓΟΥΣΕ Ο ΛΟ ΥΣ ΤΟΥΣ Δ ΙΑΘ ΕΣΙΜ Ο ΥΣ ΠΟΡΟΥΣ ΣΕ ΕΜ Ψ ΥΧΟ ΔΥΝ ΑΜ ΙΚ Ο ΚΑΙ Α Ψ Υ Χ Ο ΥΛΙΚΟ, ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ Ο Λ Ω Ν ΤΩΝ Α Λ Λ Ω Ν ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ, ΘΑ ΕΞΑΠΕΛΥΕ ΤΗ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΕΡΑΠΟΒΑΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. ΤΑ ΑΡΜΑΤΑ ΤΟΥ ΘΑ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΝ ΣΤΗΝ ΚΟ ΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΡΗΝΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ Μ ΗΝΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ ΜΕΧΡΙ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ. Ο ΜΟΝΤΓΚΟΜΕΡΥ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ Α Ν Θ ΡΩ ΠΟ Σ ΜΕ ΙΣΧΥΡΗ ΠΕΙΘΩ, ΕΝΩ Ο ΑΪΖΕΝΧΑΟΥΕΡ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΗΠΙΟΤΕΡΟΣ, ΕΠΙΡΡΕΠΗΣ ΣΕ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΥΣ.ΟΤΑΝ ΣΥΝΑΝΤΗΘΗΚΑΝ, Ο ΑΪΖΕΝΧΑΟΥΕΡ ΥΠΟΧΩΡΗΣΕ.ΔΕΚΑ ΗΜΕΡΕΣ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΘΑ ΤΟ ΜΕΤΑΝΙΩΝΕ ΠΙΚΡΑ.

ΑΓΓΕΛΟ Σ Μ ΑΝ ΣΟ ΛΑΣ

Περί τα τέλη του καλοκαιριού του 1944, οι Σύμμαχοι είχαν «μεθύσει» από το μέγεθος της νίκης τους στη Νορμανδία. Ενας θυελλώδης άνεμος

αισιοδοξίας έπνεε σε κάθε επίπεδο, από τα ορύγματα των στρατιωτών μέχρι το Ανώ­τατο Αρχηγείο των Συμμαχικών Εκστρατευτι- κών Δυνάμεων στην Ευρώπη (Supreme Headquarters Allied Expeditionary Forces - SHAEF), όπου όλοι πίστευαν ότι ο πόλεμος θα είχε λήξει μέχρι τα Χριστούγεννα. Στις αρ­χές Σεπτεμβρίου, οι συμμαχικές στρατιές προήλαυναν με ραγδαίο ρυθμό. Μετά την α­φόρητη πίεση των επιχειρήσεων στη Νορ­μανδία, οι στρατηγοί είχαν καταληφθεί από την περιρρέουσα ευθυμία, διακόπτοντας τη μεταξύ τους αρμονική συνεργασία και επι­τρέποντας στην ατομική τους φιλοδοξία να υπερισχύσει. Καθένας απαιτούσε για τον ε­αυτό του τα περισσότερα καύσιμα, ώστε να εισέλθει νικητής στο Βερολίνο πριν από τους άλλους, ενώ όλοι «ονειρεύονταν» την επόμε­νη διοικητική θέση στην οποία θα τους οδη­γούσε η ένδοξη προαγωγή τους. Μπροστά τους, τα υπολείμματα κάποιων γερμανικών μονάδων, με όλο τους τον βαρύ εξοπλισμό κατεστραμμένο, βιάζονταν να βρεθούν πίσω από την ασφάλεια της αμυντικής γραμμής «Ζίγκφριντ» ή, τουλάχιστον, πίσω από τη σχε­τική ασφάλεια των πολλαπλών υδάτινων κω­λυμάτων της Ολλανδίας.

Στις 3 Σεπτεμβρίου, τα βρετανικά άρμα­τα, εν μέσω ενθουσιωδών πανηγυρισμών, ει- σήλθαν στις Βρυξέλλες και την επόμενη η­μέρα στο λιμάνι της Αμβέρσας. Μέσα στις α­μέσως επόμενες ημέρες, όμως, σε ολόκληρο το μήκος του συμμαχικού μετώπου η προέ­λαση άρχισε να επιβραδύνεται και τελικά σταμάτησε. Στον βορρά, η 21η Ομάδα Στρα­τιών (ΟΣ) του στρατάρχη Μπέρναρντ Λω Μο- ντγκόμερυ είχε σταματήσει μπροστά στα ολ- λανδο-βελγικά σύνορα. Στον νότο, ο Αμερι­κανός στρατηγός Ομαρ Μπράντλεϋ, βρισκό­ταν μπροστά στα δυτικά σύνορα της Γερμα­νίας και στη γραμμή «Ζίγκφριντ».

Το συμμαχικό σύστημα ανεφοδιασμού α­δυνατούσε να ακολουθήσει τον ρυθμό προέ­λασης των στρατιών. Τα εφόδια έπρεπε να

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

διασχίζουν όλη την απόσταση των 500 χλμ. από τις νορμανδικές ακτές για να διανεμη­θούν στις μονάδες, οι οποίες χρειάζονταν τέσσερα εκατομμύρια λίτρα ημερησίως, ενώ ελάμβαναν μόνο ένα κλάσμα αυτής της ποσό­τητας. Η καταστροφή των γεφυρών, των σι­δηροδρομικών δικτύων και των κεντρικότε­ρων οδών ανεφοδιασμού της Γαλλίας, η ο­ποία τόσο είχε συντελέσει στην ήττα των γερμανικών δυνάμεων, τώρα υποβοηθούσε τη διαφυγή τους. Μία από τις ευθύνες του στρατηγού Αϊζενχάουερ, ανώτατου διοικητή των Συμμαχικών Δυνάμεων, ήταν η σωστή κα­τανομή καυσίμων και εφοδίων στις στρατιές σε όλο το μήκος του μετώπου, προκειμένου να διατηρηθεί αμείωτη η πίεση εναντίον του εχθρού. Με τις υφιστάμενες δυσχέρειες, ό­μως, κάθε απόπειρα ισομερούς διανομής αυ­

τής της ανεπαρκούς ποσότητας μάλλον θα καταδίκαζε ολόκληρη τη συμμαχική επίθεση.

Ο Μοντγκόμερυ, έχοντας στα χέρια του ένα εκπονημένο στρατηγικό σχέδιο, τον προ­σέγγισε προτείνοντάς του μια εναλλακτική λύση. Εφόσον τα καύσιμα δεν επαρκούσαν για την επίθεση «ευρέος μετώπου» την ο­ποία υποστήριζε μέχρι εκείνη τη στιγμή, έ- πρεπε να επιλέξει τη στρατηγική μιας ισχυ­ρής επίθεσης «αιχμής» σε ένα και μόνο, προ­σεκτικά επιλεγμένο, σημείο του μετώπου. Ο Βρετανός στρατάρχης είχε εντοπίσει αυτό το σημείο. Ηταν η γέφυρα του Αρνεμ στον Κάτω Ρήνο, ακριβώς στα σύνορα Ολλανδίας-Γερμα- νίας. Εξασφαλίζοντας αυτήν τη διάβαση, θα παρέκαμπτε από βορρά τα 480 χλμ. οχυρώσε­ων της αμυντικής γραμμής «Ζίγκφριντ», ε ι­σβάλλοντας κατευθείαν μέσα στις πεδιάδες

Οι Βρετανοί αλεξιπτωτιστές επιτίθενται για να καταλάβουν τη γέφυρα του Αρνεμ. Παρά τον ηρωισμό των «Κόκκινων Διαβόλων», οι λεπτομέρειες του σχεδίου τους και η άμεση αντίδραση των Γερμανών οδήγησαν στην αποτυχία τους (δημοσιεύεται με την άδεια της Hornby/Plastimodellismo, www.pla.gr- colour plate is courtesy o f Hornby Hobbies Ltd).

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ο στρατηγός Χόρροκς (αριστερά), διοικητής 30ού ΣΣ, ο στρατάρχης Μοντγκόμερυ και ο πρίγκηπας Βερνάρδος της Ολλανδίας συζητούν το σχέδιο της επιχείρησης «Market-Garden», τον Σεπτέμβριο του 1944.

Υποστράτηγος Ρόμπερτ «Ρόυ» Ερκαρτ, διοικητής της βρετανικής 1ης ΑΜΜ. Δεδομένων των συνθηκών της βρετανικής ήττας, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένας εκ των ατυχέστερων στρατηγών της Ιστορίας.

της βορειοδυτικής Γερμανίας και καταλαμβά­νοντας την πεδιάδα του Ρούρ - τη βιομηχανι­κή καρδιά του Γ’ Ράιχ.

Αρχικά, ο «Αϊκ» απέρριψε το σχέδιο, πε­ρισσότερο λόγω αντιπάθειας προς τον Μο- ντγκόμερυ, τον οποίον θεωρούσε πάντοτε έναν «...ψυχοπαθή, εγωκεντρικό», ο οποίος προσπαθούσε «...σε όλη του τη ζωή να απο­δείξει ότι είναι κάποιος». Σύντομα, όμως, τα γεγονότα δικαίωσαν τον στρατάρχη, όταν τα άρματα του στρατηγού Πάττον ακινητο- ποιήθηκαν επί πέντε ημέρες 160 χλμ. από το «Δυτικό Τείχος» της Γερμανίας. Ευρισκόμε­νος προ αδιεξόδου, δέχθηκε να ακούσει ανα­λυτικότερες πληροφορίες για το σχέδιό του σε επίσημη ακρόαση, την Κυριακή 10 Σεπτεμ­βρίου.

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ«Το αίτημα του Μοντγκόμερυ είναι απλό»,

συνήθιζε να λέει ο Αϊζενχάουερ: «Δώστε του τα πάντα!». Για τον λόγο αυτόν και δεν εξεπλάγη, όταν εκείνη την Κυριακή του ζήτη­σε, πράγματι, τα πάντα: ολόκληρη τη νεοσυ- σταθείσα 1η Συμμαχική Αερομεταφερόμενη Στρατιά (1η ΣΑΜΣ), δύναμης 35.000 ανδρών,2.000 αεροσκάφη για τη μεταφορά τους (με­ταγωγικά, ρυμουλκά και ανεμόπτερα) και όλα τα διαθέσιμα καύσιμα!

Το σχέδιο ήταν ένα πολύπλοκο αριστούρ­γημα και αποτελείτο από δύο σκέλη επιχειρή­σεων ταυτόχρονης διεξαγωγής: το αεραπο- βατικό (σχέδιο «Market») και το χερσαίο (σχέ­διο «Garden»). Το πρώτο προέβλεπε τη ρίψη τριών μεραρχιών και μίας ταξιαρχίας αλεξι­πτωτιστών της 1ης ΣΑΜΣ πίσω από τις εχθρι­κές γραμμές, στην Ολλανδία, όπου θα κατα­λάμβαναν αιφνιδιαστικά μια διαδοχική σειρά έξι γεφυρών ποταμών ή καναλιών, στρατηγι­κής σημασίας, όλες κείμενες επί μίας λεωφό­

ρου, η οποία ξεκινούσε από τη γραμμή του μετώπου και κατέληγε στην πόλη Αρνεμ, στα σύνορα Ολλανδίας-Γερμανίας, και στον ποτα­μό Ρήνο. Επάνω σε αυτήν τη λεωφόρο θα διε- ξαγόταν το χερσαίο σκέλος της επιχείρησης («Garden»), Εκεί θα στρωνόταν ένας «τάπη­τας αλεξιπτωτιστών», πάνω στον οποίον θα κινείτο η φάλαγγα των τεθωρακισμένων του βρετανικού 30ού Σώματος Στρατού (ΣΣ), δια- σπώντας τη γραμμή του μετώπου και προε- λαύνοντας εντός εχθρικού εδάφους, στον συντομότερο δυνατό χρόνο, προκειμένου να ενωθεί και να ενισχύσει τα αεροπρογεφυρώ­ματα που θα είχαν εξασφαλίσει προηγουμέ­νως οι αλεξιπτωτιστές. Οι γέφυρες αυτές θα έπρεπε να καταληφθούν άθικτες πριν προλά­βουν να τις ανατινάξουν οι Γερμανοί, ανοίγο- ντας έτσι τον «Διάδρομο» προέλασης των βρετανικών αρμάτων του 30ού ΣΣ. Η επιχεί­ρηση «Market-Garden» δεν αποτελούσε το σχέδιο μιας μάχης, αλλά μιας αλυσίδας έξι διαφορετικών, αλληλένδετων μαχών που θα έπρεπε να έχουν συνολικά νικηφόρα έκβαση. Αν ένας από τους κρίκους της αλυσίδας έ­σπαζε, αυτομάτως ολόκληρο το σχέδιο κατα­δικαζόταν σε αποτυχία.

Αρχίζοντας από τα νότια, η αμερικανική 101 Αερομεταφερόμενη Μεραρχία (ΑΜΜ) ή­ταν υπεύθυνη για την κατάληψη της πόλης του Αϊντχόφεν, καθώς και των γεφυρών Ζον, Εντενρόντε και Φέγκελ, επί των καναλιών/πο- ταμών Βιλχελμίνα, Ντόμελ και Βίλχελμς, αντί­στοιχα. Στο μέσο του «Διαδρόμου», η αμερι­κανική 82η ΑΜΜ θα καταλάμβανε τις γέφυ­ρες Γκραφ και Ναϊμέγκεν, επί των ποταμών Βάαλ και Μάας. Τέλος, στα βόρεια, βρισκόταν το υπέρτατο έπαθλο της επιχείρησης, η γέ­φυρα του Αρνεμ, σε απόσταση 110 χλμ. από τη γραμμή του μετώπου, η οποία αποτελούσε στόχο των «Κόκκινων Διαβόλων» της βρετα­νικής 1ης ΑΜΜ και της πολωνικής 1ης Τα­ξιαρχίας Αλεξιπτωτιστών (ΤΑΞΑλ). Στον διοι­κητή της πρώτης, στρατηγό Ρόμπερτ «Ρόυ» Ερκαρτ (Robert Urquhart), έπεφτε το βάρος του δυσκολότερου τμήματος της επιχείρη­σης. Οι άνδρες του, ελαφρά οπλισμένοι και βαθιά πίσω από τις εχθρικές γραμμές, θα έ­πρεπε να καταλάβουν και να διατηρήσουν τη γέφυρα επί δύο ημέρες μέχρι την άφιξη του 30ού ΣΣ, το οποίο, σύμφωνα με τους υπολογι­σμούς του Μοντγκόμερυ, θα βρισκόταν εκεί στις 19 Σεπτεμβρίου. Η γέφυρα αυτή, υπερ­κείμενη του Κάτω Ρήνου, στο βορειότερο ά­κρο του «Διαδρόμου», αποτελούσε την πραγ­ματική πύλη εισόδου στην πεδιάδα του Ρούρ. Στην κατάληψή της βασιζόταν όλη η επιτυχία του σχεδίου. Εάν αυτό συνέβαινε, οι Σύμμα­χοι θα ξεπερνούσαν το τελευταίο, μεγάλο, φυσικό όριο που τους χώριζε από τη γερμανι­κή ενδοχώρα και θα βρίσκονταν στο Βερολί­νο, ίσως όχι πριν τα Χριστούγεννα, όπως υπο­λόγιζαν, αλλά σίγουρα πολύ πριν τους Σοβιε­τικούς.

Ο Αϊζενχάουερ εξεπλάγη από το ευφυές και τολμηρό αυτό σχέδιο, ακόμη δε περισσό­τερο επειδή αυτό προερχόταν από τον επι­φυλακτικότερο στρατηγό του. Αμέσως, όμως, συνειδητοποίησε το στρατηγικό πλεονέκτη-

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ «MARKET-GARDENΣΤΟΧΟΣ

(Γέφυρες)ΕΚΤΙΜΗΣΗΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ

ΓΡΑΜ. ΜΕΤΩΠΟΥ (χλμ.) ΑΦΙΞΗΣ 30ού ΣΣ

Ζον (κανάλι Βιλχελμίνα) 18 ΣεπτεμβρίουΕντενρόντε (ποτ. Ντόμελ) 101 ΑΜΜ (αμερικανική) 19 ΣεπτεμβρίουΦέγκελ (κανάλι Βίλχελμς)

Γκραφ (ποτ. Μάας)

Ναϊμέγκεν (ποτ. Βάαλ)

Αρνεμ (ποτ. Κάτω Ρήνος)

19 Σεπτεμβρίου19 Σεπτεμβρίου

82η ΑΜΜ (αμερικανική)19 Σεπτεμβρίου

1η ΑΜΜ (βρετανική)19 Σεπτεμβρίου1η ΤΑΞΑλ (πολωνική)

μα ενός προγεφυρώματος στον Ρήνο, το ο­ποίο θα παρείχε στους Συμμάχους την ευκαι­ρία να επιφέρουν ένα αποφασιστικό πλήγμα κατά των Γερμανών στον βόρειο τομέα του μετώπου πριν την έλευση του χειμώνα. Εστω και θεωρητικά, ο «Μόντυ» με μια στρατηγική κίνηση θα μπορούσε να παρακάμψει όλα τα εμπόδια! Ο Αϊζενχάουερ έδωσε την έγκρισή του και δύο ημέρες αργότερα εξεδόθη η επί­σημη διαταγή. Την επομένη ενημερώθηκαν οι εμπλεκόμενοι διοικητές. Ως ημερομηνία έ­ναρξης της επιχείρησης ορίστηκε η Κυριακή, 17 Σεπτεμβρίου.

ΤΟ ΑΕΡΑΠΟΒΑΤΙΚΟ ΣΚΕΛΟΣ - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «MARKET»

Αμέσως μετά τη λήψη έγκρισης από τον Αϊζενχάουερ (10 Σεπτεμβρίου), ο Μοντγκόμε- ρυ προσκόμισε το σχέδιο στον Αμερικανό στρατηγό Λούις Μπρέρετον, διοικητή της 1ης ΣΑΜΣ. Ηταν γνωστό στους επιτελικούς κύκλους ότι ο Μπρέρετον ασχολείτο κυρίως με την οργάνωση και διοίκηση του σχηματι­σμού, παρά με τη διεύθυνση επιχειρήσεων, κάτι εξάλλου το οποίο δεν έκρυβε ούτε ο ί­διος. Η μάχιμη εμπειρία του στη διοίκηση αε- ρομεταφερόμενων στρατευμάτων ήταν πρα­κτικά μηδαμινή. Ο μόνος λόγος για τον οποίο του είχε δοθεί η θέση του διοικητή ήταν ότι ο αριθμός των αμερικανικών δυνάμεων εντός της 1ης ΣΑΜΣ υπερέβαινε εκείνον των βρε­τανικών. Πίσω από τον Μπρέρετον, στη θέση του υποδιοικητή, βρισκόταν η πραγματική αυθεντία στην επιχειρησιακή σχεδίαση: ήταν ο Βρετανός στρατηγός σερ Φρέντερικ «Μπόυ» Μπράουνινγκ (Frederic Browning). Σε ηλικία 47 ετών και κατά έξι μήνες αρχαιότε­ρος του διοικητή του, ήταν ένας από τους πλέον διακεκριμένους στρατηγούς των Βρε­τανικών Ενόπλων Δυνάμεων, με εξαίρετο μη­τρώο ήδη από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αρι­στοκρατικής καταγωγής και εμφάνισης, τολ­μηρός, δραστήριος, φιλόδοξος, αποφασιστι­κός, αλλά και ταυτόχρονα αυστηρός, είρων και υπεροπτικός, ήταν στην πραγματικότητα «ο πατέρας» των βρετανικών αερομεταφε- ρόμενων δυνάμεων, τις οποίες είχε συγκρο­τήσει, οργανώσει και εκπαιδεύσει από το μη­δέν. Η 1η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία (ΑΜΜ) ήταν αποκλειστικό του δημιούργημα. Είχε επιβλέψει προσωπικά τα πάντα (από τις στολές μέχρι την εκπαίδευσή της) και είχε δι­οικήσει τμήματά της στις εκστρατείες της

βόρειας Αφρικής και της Τυνησίας. Τα πάντα επάνω του ενσάρκωναν την εξιδανικευμένη εικόνα του διοικητή, όπως τη φανταζόταν ο μέσος Βρετανός στρατιώτης και την επ ιθυ­μούσε η προπαγάνδα. Ο Μπρέρετον γνώριζε τις ικανότητές του και γ ι’ αυτόν τον λόγο ου­σιαστικά του παραχώρησε τη διοίκηση των δυνάμεων του αεραποβατικού σκέλους του σχεδίου, συμπεριλαμβανομένων και των αμε­ρικανικών μεραρχιών. Ηταν η πρώτη φορά κα­τά την οποία Αμερικανικοί αλεξιπτωτιστές θα τελούσαν υπό βρετανική διοίκηση αλλά και η πρώτη επιχείρηση μεγάλης κλίμακας της

Ανδρες της βρετανικής 1ης ΤΑΞΑλ φωτογραφίζονται στα μεταγωγικά πριν την έναρξη της επιχείρησης.

Ανδρες αερομεταφερόμενου πεζικού της 1ης ΑΜΜ προχωρούν προς το Αρνεμ το πρωί της Δευτέρας, έλκοντας ένα τροχήλατο καροτσάκι μεταφοράς εξοπλισμού.

ΜΑΧΕΣ

Σχε

δίασ

η χά

ρτη:

ΓΝ

ΩΜ

ΩΝ

Ε

κδοτ

ική

2013

8

Το σχέδιο της επιχείρησης «Market Garden».

βρετανικής 1ης ΑΜΜ συνολικά ως μεραρ­χίας.

Στην πραγματικότητα, οι σχέσεις του Μπράουνινγκ με τον διοικητή του δεν ήταν ι­διαίτερα αρμονικές. Τους χώριζε μια διαφορά νοοτροπίας στην προσέγγιση των στρατιωτι­κών επιχειρήσεων. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, μάλιστα, και πριν την ανακοίνωση της επικεί­μενης επιχείρησης, ο Μπράουνινγκ είχε φθάσει να υποβάλει εγγράφως την παραίτη­σή του, αφού διαφώνησε έντονα για την αδη­μονία -σχεδόν απερισκεψία- με την οποία ο Μπρέρετον προσπαθούσε να εμπλέξει τη στρατιά του σε κάποια -οπο ιαδήποτε- αεραποβατική επιχείρηση. Από την ημέρα της απόβασης στη Νορμανδία είχαν σχεδια­στεί 17 τέτοιες επιχειρήσεις, οι οποίες τελικά είχαν ακυρωθεί για διάφορους λόγους. Ο Μπράουνινγκ του τόνισε ότι τέτοιες επιχει­

ρήσεις δεν έπρεπε να σχεδιάζονται και να ε- κτελούνται σε τόσο σύντομο χρονικό διάστη­μα. Στη συνείδηση του Μπρέρετον η συμπε­ριφορά του Βρετανού στρατηγού ισοδυνα- μούσε με άρνηση εκτέλεσης διαταγής, οπότε την επομένη η παραίτηση του Μπράουνινγκ βρισκόταν στο γραφείο του. Μετά την εμφά­νιση της επιχείρησης «Market-Garden», όμως, τα πράγματα άλλαξαν. Ο Μπρέρετον, ούτως ή άλλως, δεν επιθυμούσε να χάσει μια προσω­πικότητα του μεγέθους του Μπράουνινγκ από το επιτελείο του, ειδικότερα δε εκείνη τη στιγμή. Από την άλλη, ο φιλόδοξος Βρετα­νός στρατηγός ήταν αδύνατον να μη κολα- κευθεί από την αίγλη της ανάληψης ευθύνης της επιχειρησιακής εκτέλεσης ενός τέτοιου σχεδίου και να μη επιδιώξει τη συνέχιση μιας πραγματικά διακεκριμένης σταδιοδρομίας. Η παραίτηση κατέληξε γρήγορα στον κάλαθο

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

f

1των αχρήστων. Ωστόσο, όταν ο Μοντγκόμερυ του εξηγούσε επί χάρτου τα βασικά σημεία του σχεδίου, ο Μπράουνινγκ εξέφρασε έναν ενδοιασμό. Κοιτώντας σκεπτικός τον χάρτη για λίγα δευτερόλεπτα και δείχνοντας τη βο­ρειότερη γέφυρα όλων, εκείνη του Αρνεμ, ρώτησε:-«Πόσο χρόνο θα χρειαστούν τα άρματα για να μας φθάσουν;».-«Δύο ημέρες», απάντησε κοφτά ο στρατάρ­χης--«Μπορούμε να την κρατήσουμε για τέσσε­ρις. Αλλά πιστεύω, κύριε, ότι επιχειρούμε να φθάσουμε μια γέφυρα πέραν των δυνατοτή­των μας» (η περίφημη φράση «...I think we might be going a bridge too far»). Ο Μοντγκόμε- pu, όμως, απέπνεε μια ήρεμη αυτοπεποίθηση την οποία μετέδιδε σε όλους και στην οποία λίγοι μπορούσαν να αντισταθούν, ειδικά όταν αυτή προερχόταν από έναν νικηφόρο στρα­τάρχη. Ο Μπράουνινγκ παραμέρισε τους ό­ποιους ενδοιασμούς του, ενδίδοντας κι εκεί­νος γρήγορα στον γενικότερο ενθουσιασμό και στις προσωπικές φιλοδοξίες.

Το ολοκληρωμένο σχέδιο της επιχείρη­σης, σε όλο το εύρος των λεπτομερειών του, ήταν ένα από τα πολυπλοκότερα που έχουν σχεδιαστεί ποτέ επί χάρτου και, ουσιαστικά, εκπονήθηκε και οργανώθηκε εντός πέντε η­μερών - ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα για τον σχεδίασμά οποιοσδήποτε στρατιωτικής επιχείρησης, πόσω δε μάλλον της μεγαλύτε­ρης αεραποβατικής επιχείρησης του πολέ­μου. Οι αναλυτές διέγνωσαν αμέσως τις σο­βαρές δυσκολίες σε όλα τα στάδιά του.

Το πρώτο πρόβλημα ήταν η ανεπάρκεια του απαραίτητου αριθμού μεταγωγικών αε­ροσκαφών για τη μεταφορά ολόκληρης της αεραποβατικής δύναμης σε μία και μόνη έξο­δο. Ετσι, ο Μπρέρετον αποφάσισε να διαμοι­ράσει τη ρίψη της βρετανικής 1ης ΑΜΜ και της πολωνικής 1ης ΤΑΞΑλ σε τρία αεραγήμα- τα, τα οποία θα ρίπτονταν σε τρεις διαδοχι­

·-*

«Σε εκείνα τα πρώτα λίγα λεπτά νόμιζες ότι οι αιωρούμενες μάζες των αλεξιπτώτων &α έπνιγαν κάθε μορφή ζωής στο έδαφος». Με αυτά τα λόγια περιέγραψε ένας Γερμανός πολεμικός ανταποκριτής το επιβλητικό θέαμα των ρίψεων πάνω από την Ολλανδία.

κές ημέρες με την εξής σειρά:17 Σεπτεμβρίου (Ημέρα D): Ρίψη 1ης Ταξιαρ­χίας Αλεξιπτωτιστών (ΤΑΞΑλ) και 1ης Αεραπο­βατικής Ταξιαρχίας (ΑΑΤΑΞ).18 Σεπτεμβρίου (Ημέρα D+1): Ρίψη 4ης ΤΑΞΑλ.19 Σεπτεμβρίου (Ημέρα D+2): Ρίψη πολωνι­κής 1 ης ΤΑΞΑλ.

Η λύση αυτή δημιουργούσε μια σειρά άλ­λων περιορισμών. Πρώτον, θα απαιτείτο κα­λοκαιρία τριών συνεχών ημερών -φαινόμενο σπάνιο για τον Σεπτέμβριο της βόρειας Ευ- ρώπης- και, δεύτερον, θα μείωνε κατά το ή- μισυ τον αριθμό των μάχιμων ανδρών της 1 ης ΑΜΜ την πρώτη ημέρα της επιχείρησης. Ο δι­οικητής της, στρατηγός Ερκαρτ, αισθάνθηκε αμέσως να περιορίζεται ασφυκτικά στον τρό­πο ανάπτυξης των ανδρών του στο πεδίο της μάχης. Οι μετεωρολόγοι μπόρεσαν να προ- γνώσουν δύο τουλάχιστον ημέρες καθαρού καιρού πάνω από τους στόχους (17-18 Σε­πτεμβρίου), οπότε αυτό θεωρήθηκε αρκετό για τη συνέχεια της επιχείρησης.

Το επόμενο πρόβλημα ήταν ότι ο αντικει­μενικός σκοπός της 1ης ΑΜΜ, η γέφυρα του

Θεαματική φωτογραφία από ένα φωτοαναγνωριστικό Spitfire, το μεσημέρι της 17ης Σεπτεμβρίου, κατά τη διάρκεια των ρίψεων της 1ης ΤΑΞΑλ.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

10

Ανδρες του 1ου ΤΑλ καλύπτονται σε έναν κρατήρα στο Βολψχέτσε, το απόγευμα της Κυριακής, στην προσπάθεια τους να προωθηθούν προς το Αρνεμ.

Ανεμόπτερα Horsa παρατεταγμένα σε αεροδρόμιο, πριν απογειωθούν για την επιχείρηση «Market-Garden». Είχαν πλήρωμα δύο ανδρών και μπορούσαν να μεταφέρουν 29 στρατιώτες ή όχημα Jeep ή μικρά πυροβόλα.

Αρνεμ, βρισκόταν εντός αστικής, οικοδομη- μένης περιοχής, γεγονός που απέκλειε τη ρί­ψη των αλεξιπτωτιστών ακριβώς επάνω στον στόχο, όπως απαιτούσε το δόγμα του αερο- μεταφερόμενου πολέμου. Προς μεγάλη δυ­σαρέσκεια του Ερκαρτ, οι Ζώνες Προσγείω­σης και Ρίψης (ΖΠ-Ρ) τοποθετήθηκαν 13 χλμ. δυτικά της γέφυρας, στην ανοικτή πεδιάδα του Βολφχέτσε. Η επιλογή αυτή έθετε ένα ε­πιπλέον βάρος στους ώμους του: υποχρεω­μένος να καταλάβει την πόλη και τη γέφυρα, θα έπρεπε ταυτόχρονα να διασφαλίσει και μια περίμετρο 29 χλμ. για την προστασία των ζωνών για τα αεραγήματα των επόμενων ημε­ρών. Η αποστολή αυτή θα απαιτούσε την πα­ραμονή μίας ταξιαρχίας του στην περίμετρο

των ζωνών, μειώνοντας ακόμη περισσότερο την ήδη μειωμένη δύναμη κρούσης του. Ωστόσο, κατανοώντας ότι δεν υπήρχαν άλ­λες επιλογές, αποφάσισε να το δεχθεί διατα­κτικά.

Μια τελευταία ριψοκίνδυνη καινοτομία του σχεδίου ήταν ότι η ρίψη των αλεξιπτωτι­στών θα πραγματοποιείτο κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτός ήταν ένας αποδεκτός κίν­δυνος, ο οποίος πιθανώς θα στερούσε τον αιφνιδιασμό, αλλά βασιζόταν κυρίως στην αε­ροπορική υπεροχή την οποία γνώριζαν ότι διέθεταν οι Σύμμαχοι. Ωστόσο, υπήρχαν και τα πλεονεκτήματα: οι ρίψεις θα ήταν ακριβέ­στερες και η συγκέντρωση των στρατευμά­των ταχύτερη και ευκολότερη. Στην ενημέ­ρωση των διοικητών, την Τετάρτη 13 Σεπτεμ­βρίου, ο Μπρέρετον πήρε πρώτος τον λόγο, παρουσιάζοντας τα βασικά σημεία της επιχεί­ρησης και κλείνοντας, είπε: «Οι κίνδυνοι είναι γνωστοί, αλλά τα πλεονεκτήματα τούς υπερ­βαίνουν κατά πολύ».

Στη συνέχεια ανέβηκε στο βήμα ο Μπρά- ουνινγκ, ο οποίος παρουσίασε την αισιόδοξη εκδοχή του σχεδίου. Η φλόγα και ο ενθουσια­σμός του καθώς θα διοικούσε τους άνδρες του σε μια επιχείρηση αυτής της κλίμακας, συνεπήραν τους πάντες στην αίθουσα. Ανά- μεσά τους, πάντως, υπήρχε τουλάχιστον έ­νας αξιωματικός που δεν συμμεριζόταν αυ­τήν την τυφλή αισιοδοξία. Ηταν ο διοικητής της πολωνικής 1ης ΤΑΞΑλ, στρατηγός Στάνι- σλαβ Σοσαμπόφσκι (Stanislaw Sosabowski), του οποίου η μονάδα τελούσε υπό τις διατα­γές του Μπράουνινγκ, με τον οποίον δεν δια­τηρούσε και τις πιο καλές σχέσεις. Θεωρού­σε ότι το επιτελείο υποτιμούσε τις δυνάμεις των Γερμανών, ενώ η όλη επιχείρηση εξαρτά- το από ένα πλήθος αστάθμητων παραγόντων που ήταν εύκολο να οδηγήσουν στην κατα­στροφή. Οταν άκουσε τις λεπτομέρειες, εξέ- φρασε ανοικτά τις αντιρρήσεις του στον Μπράουνινγκ και στον Ερκαρτ, παρότι γνώρι­ζε εκ των προτέρων το αποτέλεσμα:

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

«Αν οι Βρετανοί αλεξιπτωτιστές πέσουν 10 χλμ. μακριά από τη γέφυρα, θα πρέπει να βαδίζουν για πέντε συνεχείς ώρες μέχρι να φθάσουν εκεί. Πώς είναι δυνατόν να αιφνι- διάσουν οποιονδήποτε; Ακόμα και ο πιο ηλί­θιος Γερμανός θα αντιληφθεί αμέσως τις προθέσεις μας!».

Ο Μπράουνινγκ περιφρόνησε τον Πολω­νό με έναν τυπικά βρετανικό «εκλεπτυσμέ­νο» τρόπο: «Μα, αγαπητέ μου Σοσαμπόφσκι, οι "Κόκκινοι Διάβολοι" και οι γενναίοι Πολωνοί μπορούν να κατορθώσουν οτιδήποτε!».

Κανείς δεν εξέφραζε ανοικτά αντιρρή­σεις, παρότι οι αδυναμίες του σχεδίου είχαν ήδη γίνει αντιληπτές από όλους. Μεταπολε­μικά, όλοι οι κατώτεροι αξιωματικοί συμφώ-

Οι ρίψεις πάνω από όλους τους στόχους διεξήχ&ησαν σύμφωνα με το σχέδιο, χωρίς σημαντικές απώλειες και κυρίως χωρίς αντίσταση από γερμανικά στρατεύματα. Μόνο στον τομέα του Αρνεμ αυτές οι συν&ήκες &α ανατρέπονταν δραματικό μετά από δύο ώρες.

Τα αεραγήματα ξεκινούν από τα αεροδρόμια της Βρετανίας. Δικινητήριο αεροσκάφος Albemarle ρυμουλκεί ανεμόπτερο Horsa τη στιγμή της απογείωσης.

νησαν ότι, ακόμη και αν τα στοιχεία της Υπη­ρεσίας Πληροφοριών ήταν απολύτως ακριβή, καμία ουσιαστική αλλαγή δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί εκείνη τη στιγμή, τόσο σε στρατηγικό, όσο και σε τακτικό επίπεδο. Ο ταξίαρχος Χάκετ, του οποίου η ταξιαρχία θα ριπτόταν τη δεύτερη ημέρα της επιχείρησης, δεν θέλησε να διαφωνήσει με τον διοικητή του, αλλά όταν ο Ερκαρτ αποχώρησε από την αίθουσα, εξομολογήθηκε στους αξιωματι­κούς του: «Εάν οι μισοί από εμάς στέκονται στα πόδια τους εντός δύο ή τριών ημερών από την έναρξη της επιχείρησης, θα είμαστε τυχεροί».

ΤΟ ΧΕΡΣΑΙΟ ΣΚ ΕΛΟ Σ- ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «GARDEN»

Ταυτόχρονα σχεδόν με την εκκίνηση των αεραγημάτων, θα ξεκινούσε την προέλασή του και το 30ό ΣΣ του στρατηγού Μπράιαν Χόρροκς (Brian Horrocks), σηματοδοτώντας την έναρξη του χερσαίου σκέλους της επιχεί­ρησης. Αποτελούμενο από την Τεθωρακισμέ­νη Μεραρχία Φρουρών στην αιχμή της φά­λαγγας και πλαισιωμένο από δύο μεραρχίες πεζικού (43η και 50ή), θα διασπούσε τη γραμ­μή του μετώπου στα σύνορα Βελγίου-Ολλαν- δίας, για να προελάσει ταχέως κατά μήκος

της 69ης Εθνικής Οδού (Νέερπελτ - Ναϊμέ- γκεν), με σκοπό να ενισχύσει τα προγεφυρώ­ματα των αλεξιπτωτιστών, απαλλάσσοντας τους τελευταίους από το βάρος της άμυνας.

Η επιχείρηση βασιζόταν σε ένα αυστηρό και απαρέγκλιτο χρονοδιάγραμμα: το 30ό ΣΣ θα έπρεπε να βρίσκεται στο Αϊντχόφεν εντός 24 ωρών από την έναρξη της προέλασης και στο Αρνεμ εντός δύο ή τριών ημερών το αρ­γότερο (19-20 Σεπτεμβρίου). Οποιαδήποτε καθυστέρηση θα σήμαινε την καταδίκη των αλεξιπτωτιστών, οι οποίοι, με ελαφρύ οπλι­σμό και περιορισμένα πολεμοφόδια, θα βρί­σκονταν αποκομμένοι πίσω από τις εχθρικές γραμμές, καθώς οι Γερμανοί θα συγκέντρω­ναν δυνάμεις στις απειλούμενες περιοχές. Η διαταγή του Μοντγκόμερυ ανέφερε ρητά: «Η επιτυχία της επιχείρησης βασίζεται κυρίως στην ταχύτητα της προέλασης», η οποία θα έπρεπε να είναι «...ταχεία και δυναμική, ανε­ξαρτήτως του τι συμβαίνει στα πλευρά της».

Η βρετανική Υπηρεσία Πληροφοριών, πά­ντοτε αισιόδοξη στις εκτιμήσεις της, υπολό­γιζε τη δύναμη της γερμανικής άμυνας μπρο­στά στο σημείο εκκίνησης του 30ού ΣΣ σε έξι τάγματα πεζικού, υποστηριζόμενα από 20 άρματα και πυροβόλα εφόδου. Σύμφωνα με τα λόγια του Μοντγκόμερυ ήταν «...περίπου6.000 νεοσύλλεκτοι, χαμηλού ηθικού, σχεδόν

11

\έ v m:

12

Μια εικόνα που da γινόταν αρκετά γνώριμη στους άνδρες του 30ού ΣΣ. Η φάλαγγα διακόπτει την προέλασή της, καθώς ένα κατεστραμμένο Sherman φράζει τον δρόμο.Η εικόνα παρουσιάζει μια πολύ καλή άποψη των συνθηκών μάχης στον «Διάδρομο»: το μικρό πλάτος της οδού σε συνδυασμό με την πυκνή βλάστηση στα πλευρά της αποδείχθηκαν ιδανικά για τη γερμανική άμυνα.

Οι Γερμανοί διοικητές σχεδιάζουν τις αμυντικές κινήσεις τους μετά την εκδήλωση της συμμαχικής επίθεσης. Από αριστερά: στρατάρχης Βάλτερ Μόντελ, στρατηγός Κούρτ Στούντεντ, στρατηγός των SS Βίλχελμ Μπίτριχ, ταγματάρχης των SS Χανς Κνάουστ και υποστράτηγος των βεχάιντς Χάρμελ.

πανικόβλητοι», ενώ «...μετά τη διάσπαση αυ­τής της πρώτης, εύθραυστης αμυντικής γραμμής, ο Γερμανικός Στρατός θα είναι ανί­κανος να συγκεντρώσει άλλες δυνάμεις ικα­νές να ανακόψουν την προέλαση».

Ενας παράγοντας ο οποίος είχε παραβλε- φθεί από τους σχεδιαστές ήταν τα εδαφικά χαρακτηριστικά της περιοχής προέλασης του 30ού ΣΣ. Το έδαφος στα ολλανδο-βελγικά σύ­νορα είναι κυρίως επίπεδο, βαλτώδες, διακο­πτόμενο από πολλά υδάτινα κωλύματα ποικί­λων πλατών. Ο μόνος διαθέσιμος δρόμος πά­νω στον οποίο θα προήλαυνε η φάλαγγα των100.000 ανδρών και των 20.000 οχημάτων, ή­ταν η Εθνική Οδός Ν69, η οποία αργότερα έ­λαβε από τους στρατιώτες το όνομα «Λεωφό­ρος της Κόλασης» ή απλά «Διάδρομος», ό­πως πράγματι ονομάζεται και σήμερα. Ηταν μια στενή οδός δύο λωρίδων, πλάτους έξι έως εννέα μέτρων στο πλατύτερο σημείο της, πλαισιωμένη από πυκνή βλάστηση και θάμνους σε όλο το μήκος της, γεγονός που τη μετέτρεπε σε έδαφος ιδανικό για την ε­χθρική άμυνα. Λαμβανομένων όλων αυτών υ- πόψη, πραγματικά προκαλεί σοβαρές σκέ­ψεις η απαίτηση του Μοντγκόμερυ περί τα­χείας και δυναμικής προέλασης «...ανεξαρ­τήτως του τι συμβαίνει στα πλευρά της».

Την Παρασκευή, 15 Σεπτεμβρίου, ο αξιω­ματικός πληροφοριών της 1ης ΑΜΜ, ταγμα­

τάρχης Μπράιαν Ερκαρτ (απλώς συνεπώνυ- μος του διοικητή του), πλησίασε τον Μπρά- ουνινγκ δείχνοντάς του πέντε φωτογραφίες ενός αναγνωριστικού Spitfire τις οποίες είχε λάβει το πρωί της ίδιας ημέρας. Στις φωτο­γραφίες διακρίνονταν καθαρά άρματα Panzer III και IV στην περιοχή του Αρνεμ, Ταυτόχρο­να, πρόσθεσε ότι ο αυξανόμενος όγκος πλη­ροφοριών από την ολλανδική Αντίσταση για τη συγκέντρωση γερμανικών δυνάμεων στην περιοχή θα έπρεπε να προκαλεί σοβαρή ανη­συχία για την τύχη των ελαφρά οπλισμένων αλεξιπτωτιστών. Ο στρατηγός του απάντησε με σχεδόν εύθυμο ύφος: «Δεν θα ανησυχού­σα γ ι’ αυτές αν ήμουν στη θέση σου. Κατά πάσα πιθανότητα είναι χαλασμένα». Οποια- δήποτε νύξη του προς τους αξιωματικούς της 1ης ΑΜΜ έπεσαν στο κενό. Οι αντιρρή­σεις του παρασύρθηκαν από το κλίμα ενθου­σιασμού που επικρατούσε παντού, ενώ υπήρ­χε η αίσθηση ότι με τη στάση του γινόταν ε­νοχλητικός. Ακόμα και όσοι δέχθηκαν να τις συζητήσουν, αντέτειναν ότι ήταν αδύνατον να ακυρωθεί μια επιχείρηση τέτοιας κλίμα­κας, δύο ημέρες πριν την έναρξή της. Κάτι τέτοιο θα καταρράκωνε οριστικά το ηθικό των ανδρών. Ο Μπράουνινγκ φρόντισε το ζή­τημα και μέσα στις επόμενες ημέρες ο νεα­ρός ταγματάρχης απούσιασε με «αναρρωτική άδεια, λόγω νευρικής εξάντλησης».

Την επόμενη ακριβώς ημέρα, παραμονή έναρξης της επιχείρησης, η ανώτατη συμμα­χική ηγεσία πληροφορήθηκε μέσω του προ­γράμματος «Ultra» (χάρη στο οποίο οι Σύμμα­χοι επετύγχαναν την αποκρυπτογράφηση των γερμανικών κωδικοποιημένων μηνυμά­των) ότι το II SS Σώμα Πάντσερ (ΣΠα), αποτε- λούμενο από δύο μεραρχίες πάντσερ, στρα­τοπέδευε στην ευρύτερη περιοχή του Αρνεμ με δύναμη «...50-100 τεθωρακισμένων». Ο Μοντγκόμερυ εξακολουθούσε να επιμένει στη διεξαγωγή της επιχείρησης. Η γενική ε­ντύπωση που δημιουργείτο στους άνδρες ήταν ότι δεν θα συναντούσαν καμία σοβαρή αντίσταση από τις γερμανικές μονάδες, οι ο­ποίες, ούτως ή άλλως, αποτελούντο από δευ- τέρας διαλογής στρατεύματα. Αν μη τι άλλο, ο Μοντγκόμερυ βιαζόταν να ηγηθεί μιας βα­θιάς διείσδυσης μέσα σε γερμανικό έδαφος και είχε κοπιάσει πολύ για να πείσει τον Αϊ- ζενχάουερ να προωθήσει το σχέδιό του. Δεν επρόκειτο να το ακυρώσει τώρα για τα θλιβε­ρά υπολείμματα μερικών τεθωρακισμένων.

Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑΤον Σεπτέμβριο του 1944, στην Ολλανδία

συγκεντρώνονταν ακόμα τμήματα κατακερ­ματισμένων γερμανικών μονάδων από την καταστροφή της Νορμανδίας και η Ανώτατη Γερμανική Διοίκηση Ενόπλων Δυνάμεων (Oberkommando der Wehrmacht - OKW) δεν ή­ταν τόσο ανόητη ώστε να μη αναμένει μια συμμαχική επίθεση εκεί. Ο στρατάρχης Βάλ­τερ Μόντελ, διοικητής της Β Ομάδας Στρα­τιών, με το διοικητήριό του στο Αρνεμ, μόλις 400 μ. από εκεί που θα ρίπτονταν σε λίγες ώ­ρες οι αλεξιπτωτιστές της 1ης ΑΜΜ, είχε την

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Σχεδ

ίαση

χά

ριΐ)

: ΓΝ

ΩΜ

ΩΝ

Ε

κύοη

κή

2013

SS ΜΠα

Ποτ. Βάαλ Ναϊμέγκεν C

Καναλι Βιλχελμινα χ χ χ χ

Ιη Σ τ Α λ

Λ ΓΕΡΜΑΝΙΑ(

\ r 's

) / \ XX ·

/ m\ ΙΟΙ Αμ ΑΜΜ

\1

Ο Νέερ

ευθύνη και το δύσκολο έργο για την οργάνω­ση και ανασυγκρότηση εκείνων των διαλυμέ­νων και ετερογενών μονάδων.

Επικρατεί η ευρέως διαδεδομένη πεποί­θηση ότι για την αποτυχία της επιχείρησης «Market-Garden» ευθυνόταν η απρόσμενη πα­ρουσία δύο μεραρχιών πάντσερ των SS. Σε πολλά βιβλία συναντούμε παραπλανητικές φράσεις όπως «...η αναπάντεχη παρουσία μιας ισχυρής δύναμης τεθωρακισμένων» ή «...δύο από τις καλύτερες μεραρχίες SS πά­ντσερ». Σε άλλα πάλι, οι άνδρες αυτών των μονάδων περιγράφονται ως σκληροτράχηλοι βετεράνοι. Στην πραγματικότητα, οι δύο σχη­ματισμοί που αποτελούσαν το II SS ΣΠα, η 9η SS Μεραρχία Πάντσερ (ΜΠα) «Hohenstaufen» και η 10η SS ΜΠα «Frundsberg», ήταν μόνο κατ’ όνομα μεραρχίες. Η δύναμή τους ισοδυ- ναμούσε με εκείνη δύο συνταγμάτων ή -κατά

ΟΛΛΑΝΔΙΑ

9η SS ΜΠα

^ Σύμμαχοι

□ Γερμανοί

ΣτΑλ: Στρατιά Αλεξιπτωτιστών

ΣΣ: Σώμα Στρατού

ΣΠα: Σώμα Πάντσερ ΑΜΜ: Αερομεταφερόμενη Μεραρχία

ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού

ΤΘΜΦρ: Τεθωρακισμένη Μεραρχία Φρουρών

ΜΠα: Μεραρχία Πάντσερ

Αμ: Αμερικανικό

Βρ: Βρετανικό

Ο λοχαγός των SS Βίκτορ Γκραίμπνερ (αριστερά) με τον διοικητή του II S S ir ia , στρατηγό Μπίτριχ, λίγες ώρες πριν την επίθεση του πρώτου κατά των βρετανικών θέσεων στη γέφυρα, τη Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου.

ΒΕΛΓΙΟ

Ο αντ/συνταγματάρχης Τζων Φροστ είχε διακριθεί σε πολλές επιχειρήσεις πριν το Αρνεμ, ειδικότερα στην επιδρομή στο Μπρουνεβάλ της Γάλλίας, το 1942, όταν επικεφαλής 120 αλεξιπτωτιστών κατέλαβε έναν γερμανικό σταθμό ραντάρ. Τιμήθηκε με την απονομή του Στρατιωτικού Σταυρού, στιγμιότυπο της οποίας παρατίθεται εδώ.

Η συμμαχική επίθεση στην Ολλανδία στο πλαίσιο της επιχείρησης «Market Garden».

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Λίγη ώρα μετά το πέρας των ρίψεων, γρεναδιέροι της 9ης SS ΜΠα «Hohenstaufen» προωθούνται μέσα από τα δάση του Αρνεμ για να συναντηθούν κατά μέτωπο με τους Βρετανούς αλεξιπτωτιστές.

τη γερμανική ορολογία- «συγκροτημάτων μάχης» (kampfgruppe). Το δυναμικό τους απο- τελείτο κυρίως από νεοσύλλεκτους και εκ­παιδευόμενους, οι οποίοι βασίζονταν στις οδηγίες ενός μικρού πυρήνα βετεράνων α­ξιωματικών, επιζώντων από τις μάχες της Νορμανδίας. Σε όρους αριθμών, έκαστη πε- ριελάμβανε 6-7.000 άνδρες, από τους οποί­ους μόνο οι μισοί περίπου ήταν μάχιμοι. Τα δε «συντάγματα αρμάτων» τους διέθεταν μόνο μία ίλη αρμάτων έκαστο. Αυτός ήταν και ο λό­γος για τον οποίο ο Μοντγκόμερυ δεν θεω ­ρούσε αρκετά σοβαρή την παρουσία του II SS ΣΠα για να ακυρώσει την επιχείρηση. Η πα­ρουσία και η δύναμή τους στην περιοχή ήταν εξαρχής γνωστή στη βρετανική Υπηρεσία Πληροφοριών και θα ήταν σφάλμα αν μιλού­σαμε για «αιφνιδιασμό». Μεταπολεμικά, ο Μοντγκόμερυ θα το ομολογούσε ευθέως στα απομνημονεύματά του: «Το II SS ΣΠα ανασυ­γκροτείτο στην περιοχή του Αρνεμ, έχοντας καταφύγει εκεί μετά την πανωλεθρία που εί­χε υποστεί στη Νορμανδία. Γνωρίζαμε ότι βρισκόταν εκεί». Οι μόνοι που το πληροφο- ρήθηκαν αργά ήταν οι άμεσα ενδιαφερόμε­νοι: ο Ερκαρτ και οι άνδρες του.

Σε γενικές γραμμές πάντως, το II SS ΣΠα, υπό τις διαταγές του δυναμικού στρατηγού των SS Βίλχελμ Μπίτριχ (Wilhelm Bittrich), αποτελούσε μια ομοιογενή, συγκροτημένη δύναμη, με εμπειροπόλεμους αξιωματικούς, ενώ από πλευράς εξοπλισμού βρισκόταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση από άλλες μικρό­τερες μονάδες που στρατοπέδευαν στην ίδια περιοχή. Οι μονάδες αυτές αποτελούντο από ένα ετερόκλητο πλήθος εφεδρειών, στρα- τευμένων από όλους τους κλάδους της Wehrmacht, καθώς και από ταχύρρυθμα εκ­παιδευμένους εργάτες και αναρρωνύοντες τραυματίες. Οι άνδρες αυτοί ήταν οργανωμέ­νοι σε Συγκροτήματα Μάχης (ΣΜ), τα οποία έ­φεραν τα ονόματα των διοικητών τους και των οποίων η δύναμη ποίκιλλε κυμαινόμενη μεταξύ τάγματος και συντάγματος. Δύο από αυτά ήταν το ΣΜ Τέτταου (Tettau), υπό τη δι­οίκηση του ομώνυμου στρατηγού, και το ΣΜ SS Κραφτ, του λοχαγού των SS Γιόζεφ Κραφτ (Josef Krafft), των οποίων ο ρόλος θα αποδει- κνυόταν κρίσιμος στο αρχικό στάδιο της μά­χης: το πρώτο συνέβαλε στην κατάληψη των βρετανικών ΖΠ-Ρ και το δεύτερο στην ανακο­πή της πρώτης βρετανικής εφόδου προς τη γέφυρα.

Στον τομέα του «Διαδρόμου», οι δυνά­μεις που είχε να αντιμετωπίσει το 30ό ΣΣ στην πρώτη γραμμή άμυνας ήταν τέσσερις α­ποδυναμωμένες μεραρχίες, υποστηριζόμε- νες από 25 πυροβόλα εφόδου, κάτι το οποίο, ομολογουμένως, δεν απείχε από τις βρετανι­κές εκτιμήσεις. Ομως, η βρετανική Υπηρεσία Πληροφοριών έσφαλλε ολέθρια αν πίστευε ότι αυτή θα ήταν και η μόνη σοβαρή αντίστα­ση που θα συναντούσαν οι δυνάμεις του Χόρ- ροκς. Από τις 7 Σεπτεμβρίου στην κεντρική Ολλανδία και ακριβώς επάνω στο δρομολόγιο του 30ού ΣΣ συγκεντρωνόταν η 1η Στρατιά Αλεξιπτωτιστών του στρατηγού Κούρτ Στού- ντεντ, δύναμης 18-20.000 ανδρών, υποστηρι- ζόμενων από λίγα πυροβόλα και άρματα, κα­θώς και μερικά ακόμα ΣΜ του Στρατού. Φυσι-

Ενα SdKfz 234/1 της 9ης SS ΜΠα «Hohenstaufen»,

κατεστραμμένο από τις βρετανικές χειροβομβίδες που εκτοξεύτηκαν από το

σχολικό κτίριο κατά τη διάρκεια της επίθεσης

του Γκραίμπνερ.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ο «Διάδρομος»,17Σεπτεμβρίου. Οδηγοί και στρατιώτες του 30ού ΣΣ εγκαταλείπουν τα οχήματά τους για να καλυφθούν σε χαντάκια εκατέρωθεν της οδού, καθώς η φάλαγγα δέχεται εύστοχα γερμανικά πυρά.

κά επρόκειτο για μια «στρατιά» η οποία μετά βίας ισοδυναμούσε με μία αμερικανική με­ραρχία, ενώ ποιοτικά δεν διέφερε από τη γε­νικότερη εικόνα των γερμανικών δυνάμεων στην Ολλανδία εκείνη τη χρονική περίοδο. Ωστόσο, ανάμεσά τους υπήρχε μία μονάδα που συγκαταλεγόταν μεταξύ των -ελάχιστων πλέον- αξιόμαχων στο Δυτικό Μέτωπο. Ηταν το 6ο Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών, δύναμης3.000 ανδρών, το οποίο σύντομα θα αποδεί- κνυε τη μαχητική του αξία στις μάχες του «Διαδρόμου».

ΚΥΡΙΑΚΗ 17ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ (Ημέρα D)Αρνεμ

Σε ολόκληρη τη νοτιοανατολική Βρετανία ο πληθυσμός παρακολουθούσε με δέος το ε­πιβλητικό θέαμα της πανίσχυρης αρμάδας των 2.023 μεταγωγικών, ανεμόπτερων και ρυ­μουλκών, το κύμα των οποίων σκίαζε τον ου­ρανό επί δύο συνεχείς ώρες. Ο τιτάνιος σχη­ματισμός είχε μήκος 150 χλμ. και πλάτος 16, πλαισιωμένος από 919 αμερικανικά και βρε­τανικά μαχητικά προστασίας. Ο στρατάρχης Μοντγκόμερυ θα ήταν υπερήφανος αν γνώ­ριζε ότι μέσα από το μυαλό όλων εκείνων των ανθρώπων περνούσε η ίδια κοινή σκέψη: «Οπουδήποτε και αν κατευθύνεται αυτή η ε­πίθεση, είναι αδύνατον να μη επιφέρει το τέ­λος του πολέμου!». Και αυτή ήταν μόνο η πρώτη ημέρα των ρίψεων - θα επακολουθού­σαν άλλες δύο, ανάλογης κλίμακας.

Οι ρίψεις σε όλους τους τομείς υπήρξαν επιτυχείς με ελάχιστες απώλειες, εντός των αποδεκτών προβλεπόμενων ορίων. Στον το­μέα του Αρνεμ, μεταξύ των ωρών 13.30 και14.00, 8.000 άνδρες της 1ης ΑΑΤΑΞ και της 1ης ΤΑΞΑλ ερίφθησαν επιτυχώς. Από τα 318 ανε­μόπτερα που είχαν απογειωθεί, 283 προσγει­ώθηκαν εντός ή πλησίον των ΖΠ-ΡΤα υπόλοι­πα 35 καταρρίφθηκαν ή καταστράφηκαν σε δυστυχήματα. Στο έδαφος δεν υπήρχε κανέ­να σημείο γερμανικής αντίστασης. Η μόνη σοβαρή απώλεια ήταν δύο ανεμόπτερα που

μετέφεραν ισάριθμα αντιαρματικά 17 λιβρών (pdr). Ο Ερκαρτ συγκέντρωσε τους διοικητές των ταξιαρχιών του για τις τελευταίες οδη­γίες. Στον ταξίαρχο Τζέραλντ Λάθμπερυ (Gerald Lathbury) και στους άνδρες της 1ης ΤΑΞΑλ είχε αναθέσει την κατάληψη της γέφυ­ρας, ενώ στην 1η ΑΑΤΑΞ του ταξιάρχου Φίλιπ Χικς (Phillip Hicks) την εξασφάλιση των ΖΠ-Ρ

Υπήρχαν τρεις διαφορετικοί δρόμοι που οδηγούσαν στη γέφυρα, όλοι σχεδόν παράλ­ληλοι μεταξύ τους. Ο πρώτος, ο βορειότερος, διέτρεχε το μήκος της σιδηροδρομικής γραμ­μής του Αρνεμ, η οποία κατέληγε στο βόρειο τμήμα της πόλης. Ο Λάθμπερυ, προκειμένου να καλύψει γρήγορα την απόσταση των 10 χλμ. που τον χώριζαν από τη γέφυρα, αποφά­σισε να αναθέσει αυτό το δρομολόγιο στην 1η Αερομεταφερόμενη Ιλη Αναγνώρισης του ταγματάρχη Φρέντυ Γκαφ (Freddie Gough), η οποία θα έσπευδε πρώτη με τα ο­κτώ ταχυκίνητα Jeep της, οπλισμένα με πολυ­βόλα Vickers, να την καταλάβει εξ εφόδου, μέχρι την άφιξη των άλλων δύο ταγμάτων (2ο και 3ο ΤΑλ), τα οποία ακολουθούσαν πεζή.

Ο δεύτερος δρόμος, ευρισκόμενος μετα-

Ανδρες της ίλης αναγνώρισης του ταγματάρχη Γκαφ σε θέσεις μάχης στο Βολφχέτσε, τη Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου, με τα οχήματά τους ορατά, στο βάθος. Ο στρατιώτης στα αριστερά είναι οπλισμένος με φορητό αντιαρματικό Piat.

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

Σχε

δίασ

η χά

ρτη:

Π

αρασ

κευή

Ε

υγεν

ικού

/

ΓΝΩ

ΜΩ

Ν

Εκδ

οτικ

ή 20

13

16

Η βρετανική αεραπόβαση ξύ των άλλων δύο, ήταν η κεντρική λεωφό-στο Αρνεμ στις ρ 0 ς τ ο υ Α ρ ν ε μ ι η οποία κατέληγε στο κέντρο17Σεπτεμβρίου 1944. ^ π όλης. Ηταν το δρομολόγιο του 3ου Τάγ­

ματος Αλεξιπτωτιστών (ΤΑλ). Ο τρίτος και νο­τιότερος ήταν ο στενός παρόχθιος δρόμος που όδευε παράλληλα με τη Βόρεια όχθη του Κάτω Ρήνου. Ηταν ο συντομότερος όλων και οδηγούσε κατευθείαν στη γέφυρα, χωρίς να περνά ανάμεσα από οικοδομημένες ή δασώ­δεις εκτάσεις όπως οι άλλοι δύο. Αυτήν την οδό θα ακολουθούσε το 2ο ΤΑλ του αντισυ- νταγματάρχη Τζων Φροστ (John Frost). Τα τρία αυτά δρομολόγια έλαβαν αντίστοιχες κώδι­κές ονομασίες αιλουροειδών: «Λεοπάρδα­λη», το βόρειο, «Τίγρης», το κεντρικό, και «Λέων», το νότιο. Φυσικά, ο Λάθμπερυ βάσιζε πολλές ελπίδες του για μια γρήγορη κατάλη­ψη της γέφυρας στους άνδρες της ταχυκίνη­της Ιλης Αναγνώρισης αφενός, αλλά και σε ε­κείνους του Φροστ, αφετέρου, αφού τα δρο­μολόγιά τους ήταν τα ταχύτερα. Δυστυχώς, μόνο το δεύτερο θα έφθανε στον στόχο του και ο διοικητής του θα αποδεικνυόταν περισ­σότερο από αντάξιος της ονομασίας του δρο­μολογίου του.

Οι πρώτες γερμανικές αντιδράσεις - II SS Σώμα Πάντσερ

«Οποιος δεν έχει πολεμήσει τους Γερμανούς, δεν γνωρίζει τι σημαίνει πόλεμος»

Βρετανικό στρατιωτικό γνωμικό

Οι πολλαπλές συμμαχικές αεραποβάσεις σε τόσα διαφορετικά σημεία πίσω από τη γραμμή του μετώπου αρχικά αιφνιδίασαν τους Γερμανούς, οι οποίοι κατελήφθησαν από σύγχυση. Η είδηση οδήγησε τον Χίτλερ σε ένα από τα συνηθισμένα ξεσπάσματα ορ­γής, θέτοντας την καταστροφή των εχθρι­κών προγεφυρωμάτων ως ύψιστη προτεραιό­τητα, υψηλότερη ακόμα και από εκείνη της Αμυνας του Ράιχ. Από εκείνη τη στιγμή ένας πρωτοφανής όγκος ενισχύσεων θα κατέκλυ­ζε διαρκώς την Ολλανδία. Ο στρατάρχης Μό- ντελ, βλέποντας τους αλεξιπτωτιστές να πέ­φτουν 400 μ. έξω από το διοικητήριό του, το εγκατέλειψε γρήγορα, καταφεύγοντας στο

Προς Απελνιορν

7ο Τ Scottish Borderers

,2ο Τ Staffords

Ιη a a t a :

9η SS ΜΠα «HohenstauffeiΙο Τ Border

«Λέων»

ΙΟη SS ΜΠα «Frundsberg»

Προς Ναϊμέγκεν

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

□ Βρετανοί ΖΡ: Ζώνη ΡίψηςI------- 1 Γερμανοί ΖΠ: Ζώνη Προσγείωσης'------- ' ΖΡ-Α: Ζώνη Ρίψης-Ανεφοδιασμού

ΣΜ: Συγκρότημα ΜάχηςΑΜΜ: Αερομεταφερόμενη Μεραρχία

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

: ν ικητήρ ιο του Μπίτριχ, ανατολικότερα στο -ρνεμ, από όπου ανέλαβε προσωπικά τη δι- ευθυνση των επιχειρήσεων.

Ο Μπίτριχ, έχοντας αντιληφθεί ότι στόχοι της επιχείρησης ήταν οι γέφυρες, πρότεινε Γτον στρατάρχη να ανατιναχθούν οι δύο κυ- ίΐότερες της περιοχής: του Αρνεμ και του Ναϊμέγκεν. Ο στρατάρχης απέρριψε κατηγο- οηματικά τις παραινέσεις του. Αφενός, πί- ττευε ότι στόχος των Συμμάχων δεν ήταν οι . εφυρες, αλλά μια απευθείας εισβολή στην -.εδιάδα του Ρούρ διά αεραπόβασης με εφαλ­τήριο το Αρνεμ. Αφετέρου, επέμενε ότι οι γέ- ;υρ ες θα ήταν απαραίτητες στο μέλλον για _.α ενδεχόμενη γερμανική αντεπίθεση. ντήρχε, ωστόσο, ένα σημείο ζωτικής σημα­σίας στο οποίο συμφωνούσαν απόλυτα αμφό- τεροι: το κλειδί για μια στρατηγική νίκη δεν ήταν η γέφυρα του Αρνεμ, αλλά η γέφυρα του Ναϊμέγκεν: εάν οι δυνάμεις τους κατά- ςερναν να διακόψουν τη συμμαχική προέλα­ση. αποτρέποντας την ένωση των χερσαίων δυνάμεων με εκείνες του Αρνεμ, οποιαδήπο- τε εχθρική επιτυχία βορειότερα ή νοτιότερα Εκείνου του σημείου θα απέβαινε άκαρπη. Κατόπιν, ο Μόντελ διαίρεσε τον επαπειλού- αενο τομέα του μετώπου σε τρεις τομείς άμυνας (από βορρά προς νότο): Αρνεμ, Ναϊ- -έγκεν και Αϊντχόφεν. Οι τομείς αυτοί αντι­στοιχούσαν, ουσιαστικά, και στους τομείς των συμμαχικών προγεφυρωμάτων. Την άμυ- να του τελευταίου, ο οποίος αντιστοιχούσε στον «Διάδρομο» προέλασης του 30ού ΣΣ και των αμερικανικών 82ης και 101 ΑΜΜ, ανέθε­σε στην 1η Στρατιά Αλεξιπτωτιστών του στρατηγού Στούντεντ. Ο τομέας Αρνεμ - Ναϊ- ^έγκεν ενέπιπτε στην ευθύνη του Μπίτριχ και του II SS ΣΠα, ο οποίος με τη σειρά του α- . έθεσε την εξάλειψη του προγεφυρώματος του Αρνεμ στην 9η SS ΜΠα «Hohenstaufen» αντισυνταγματάρχης των SS Χάρτσερ) και ε­

κείνου του Ναϊμέγκεν στη 10η SS ΜΠα

«Frundsberg» (υποστράτηγος των SS Χάρ- μελ), τονίζοντας αυστηρά στους διοικητές τους ότι έπρεπε, πάση θυσία, να αποτραπεί η ένωση των δύο εχθρικών δυνάμεων στο Ναϊ- μέγκεν.

Μέχρι το βράδυ της ίδιας ημέρας, οι Μό­ντελ και Μπίτριχ θα είχαν αναθέσει σχέδια δράσης σε όλες τις εμπλεκόμενες μονάδες που στρατοπέδευαν εντός και πέριξ του Αρνεμ. Το γεγονός ότι εντός εννέα ωρών από την έναρξη των αεραποβάσεων αυτά τα ανο- μοιογενή ΣΜ είχαν ήδη αρχίσει να κινητοποι­ούνται και να εμπλέκονται σε μάχες, αποτε- λεί άθλο, ακόμα και για τα σημερινά δεδομέ­να ταχύτητας αντιδράσεων. Εξαιτίας, όμως, της διαφωνίας των δύο αξιωματικών για τους πραγματικούς αντικειμενικούς σκοπούς των Συμμάχων, καμία από τις μονάδες που έδρευ­αν στο Αρνεμ δεν διατάχθηκε να εξασφαλίσει την ίδια τη γέφυρα - μια τραγική παράλειψη που θα επέφερε τεράστιο κόστος σε απώλει-

Το γνωστό οκτάτροχο ελαφρό τεθωρακισμένο, εξοπλισμένο με πυροβόλο των 50 mm, χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως αναγνωριστικό όχημα.Σε αντίθεση με άλλα οχήματα παρόμοιου τύπου, διέθετε το πλεονέκτημα της κλειστής θωρακισμένης οροφής. Τα Puma της 9ης SS ΜΠα «Hohenstaufen» και της 10ης ΜΠα «Frundsberg» έδρασαν εκτενώς σε όλη τη διάρκεια της Μάχης του Αρνεμ και βεβαίως πρωταγωνίστησαν στην επίθεση της 18ης Σεπτεμβρίου εναντίον του τάγματος του Φροστ.

17

«Η εμπειρία μάς είχε διδάξει ότι ο μόνος τρόπος να εξουδετερώσουμε μια εχθρική αεραπόβαση ήταν να επιτεθούμε κατευθείαν στην καρδιά της», διηγήθηκε ο λοχαγός των SS Κραφτ και αυτή ακριβώς ήταν και η πρώτη του αντίδραση στη θέα των Βρετανών αλεξιπτωτιστών, στις 17Σεπτεμβρίου. Στην ανωτέρω απεικόνιση, γρεναδιέροι των SS σπεύδουν να αποκρούσουν επιτιθέμενους αντιπάλους (δημοσιεύεται με την άδεια της Dragon/Plastimodellismo, www.pla.gr - colour plate is courtesy of Dragon).

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

Γέφυρα Αρνεμ, απόγευμα Δευτέρας 18 Σεπτεμβρίου. Τα κατεστραμμένα οχήματα της αποτυχημένης επίθεσης του

Γκραίμπνερ διακρίνονται καθαρά στο άκρο της λεωφόρου μετά τη

γέφυρα, ακριβώς κάτω από τα κτίρια των βρετανικών θέσεων.

:

νό, ανέλαβε δράοη, χωρίς να αναμένει διατα­γές από κανέναν. Σκεπτόμενος απλά και λογι­κά, αποδείχθηκε ευφυέστερος του στρατάρ­χη που τον διοικούσε, συνειδητοποιώντας α­μέσως δύο βασικά πράγματα: πρώτον, ότι η μονάδα του ήταν η πλησιέστερη στην περιο­χή ρίψεων και, δεύτερον, ότι ο εχθρός δεν μπορούσε να έχει άλλο στόχο παρά την κατά­ληψη της γέφυρας - του μοναδικού στρατη­γικού στόχου στην περιοχή. Οι αντίπαλοι διέ­θεταν τρεις διαφορετικές οδούς για να φθά- σουν στον αντικειμενικό τους σκοπό: κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής στον βορρά, την κεντρική λεωφόρο στο μέσο και την παρόχθια οδό στα νότια. Εφόσον δεν δ ιέ­θετε τις δυνάμεις για να τις αποκλείσει όλες, επέλεξε τις δύο κεντρικότερες: τη σιδηρο­δρομική γραμμή και την κεντρική λεωφόρο προς Αρνεμ.

Μεταξύ του Βολφχέτσε και του κέντρου της πόλης μεσολαβούσε μια δασώδης έκτα­ση την οποία εκμεταλλεύθηκε ταχύτατα ο Κραφτ. Αμέσως εγκατέστησε εκεί μια πρόχει­ρη αμυντική γραμμή, φράσσοντας αυτές τις δύο οδούς από βορρά προς νότο, με μέτωπο δυτικά. Ηταν ακριβώς οι οδοί προέλασης των δύο βορειότερων βρετανικών δρομολογίων («Λεοπάρδαλη» και «Τίγρης»). Ταυτόχρονα α­πέσπασε έναν λόχο του, διατάζοντάς τον να επιτεθεί κατευθείαν στην καρδιά της εχθρι­κής εισβολής: των ΖΠ-Ρ Μάλιστα, χωρίς καν να το γνωρίζει, είχε αποκλείσει από τους Βρε­τανούς τη Ζώνη Ρίψης Ανεφοδιασμού, η ο­ποία βρισκόταν στα νώτα του, ενώ το δεξιό του άκρο άγγιζε επικίνδυνα τη ΖΠ-Ρ της πο­λωνικής 1ης ΤΑΞΑλ, προγραμματισμένης για την επόμενη ημέρα. Χάρη στις ταχείες απο­φάσεις και ενέργειές του, οι άνδρες του εί­χαν λάβει θέσεις μάχης μέχρι τις 15.30, δηλα­δή μιάμιση ώρα μετά το πέρας των ρίψεων, έ­τοιμοι να αντιμετωπίσουν 2.000 Βρετανούς που ξεκινούσαν τη διείσδυσή τους μέσα σε ε­χθρικό έδαφος. Σπανίως στο πεδίο της μάχης η ανάπτυξη μιας τόσο μικρής δύναμης, η ο­ποία θα αντιμετώπιζε τριπλάσιες δυνάμεις, θα είχε τον αντίκτυπο που θα προκαλούσε το

Συμμαχικά μεταγωγικά ρίχνουν εφόδια στους πολιορκημένους Βρετανούς αλεξιπτωτιστές.Ο αεροπορικός ανεφοδιασμός κατέληξε σε κολοσσιαία αποτυχία: από ένα σύνολο 1.431 τόννων εφοδίων, λιγότεροι από 200 έπεσαν σε βρετανικά χέρια, ενώ 66 αεροσκάφη καταρρίφθηκαν και 222 αεροπόροι έχασαν τη ζωή τους.

ες για μια μάχη που θα μπορούσε να είχε κερ- δηθεί πριν καν αρχίσει.

Μέχρι τις 16.00, ο Ερκαρτ ήταν ικανοποιη­μένος από την ομαλή εξέλιξη των πραγμάτων. Οι ταξιαρχίες του είχαν συγκεντρωθεί γρήγο­ρα στις ΖΠ-Ρ χωρίς να συναντήσουν εχθρική αντίσταση και η ταξιαρχία του Λάθμπερυ είχε αρχίσει την προέλασή της προς τη γέφυρα. Ο εχθρός φαινόταν να έχει αιφνιδιαστεί. Μέσα σε λίγα λεπτά η εικόνα θα διαφοροποιείτο δραματικά.

Τη στιγμή των αεραποβάσεων, μόνο μία γερμανική μονάδα ήταν σε θέση να προβάλει άμεση αντίσταση στη βρετανική επίθεση. Ηταν το ΣΜ SS του λοχαγού των SS Γιόζεφ Κραφτ, δύναμης 435 ανδρών, αποτελούμενο, σύμφωνα με τα λόγια του, «...από ελλιπώς εκ­παιδευμένους 18χρονους, εκ των οποίων το 40% είχε χαρακτηριστεί ως ανίκανο για δρά­ση πρώτης γραμμής». Ο Κραφτ, μόλις είδε τους αλεξιπτωτιστές να σκιάζουν τον ουρα­

ΜΕίΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΣΜ SS Κραφτ στη Μάχη του Αρνεμ, θέτοντας εξαρχής τις βάσεις για την αποτυχία της ε­χθρικής επίθεσης, ιδιαίτερα δε αν σκεφθού- με ότι ακόμα δεν είχε καν αναπτυχθεί ένα ευ­διάκριτο εχθρικό μέτωπο.

Η συμμαχική προέλαση έπεσε κυριολεκτι­κά επάνω στα αιφνιδιαστικά πυρά της ενέ- δρας του. Τα πρώτα θύματα ήταν η προπο- ρευόμενη Ιλη Αναγνώρισης του Φρέντυ Γκαφ. Τα οκτώ οχήματα ξεκίνησαν από τη ΖΠ-Ρ στις 15.30 μ.μ. και 10 λεπτά αργότερα δέχθηκαν καταιγιστικά πυρά. Δύο Jeep καταστράφηκαν, με τους περισσότερους από τους επιβαίνο- ντες νεκρούς. Η υπόλοιπη δύναμη καθηλώ­θηκε σε αμυντικές θέσεις πέριξ της σιδηρο­δρομικής γραμμής στα περίχωρα του Βολ- φχέτσε και μετά από βαριές απώλειες υποχώ­ρησε στην αρχική της θέση. Παρομοίως, τα 1ο και 3ο Τάγμα Αλεξιπτωτιστών του Λάθμπε- ρυ αιφνιδιάστηκαν δυτικά του Οστερμπεεκ. Η επίθεση επιβραδύνθηκε και τελικά καθη­λώθηκε. Για την υπόλοιπη ημέρα, τα δύο τάγ­ματα θα προσπαθούσαν να παρακάμψουν τη γερμανική αμυντική γραμμή, αφήνοντας μό­νο το 2ο ΤΑλ του Φροστ να συνεχίσει απρό­σκοπτα την πορεία του προς τη γέφυρα.

Εκείνη την κρισιμότερη φάση της πρώτης ημέρας, καθώς τα βρετανικά τάγματα εισέρ­χονταν σε εχθρικό έδαφος υφιστάμενα τις πρώτες απώλειες, οι επικοινωνίες της 1ης ΑΜΜ κατέρρευσαν, εγκαταλείποντας τους α­λεξιπτωτιστές στο έλεος της σύγχυσης. Η εμ­βέλεια του νέου τύπου ασυρμάτων με τους ο­ποίους ήταν εφοδιασμένη η μεραρχία, μειω­νόταν κατακόρυφα μέσα στις δασώδεις και πυκνοδομημένες περιοχές, με αποτέλεσμα, καθώς τα τάγματα προωθούντο προς τους στόχους τους, να απολέσουν την επικοινωνία μεταξύ τους αλλά και με τη διοίκηση της μεραρχίας. Ο Ερκαρτ, εξαγριωμένος από αυ­τήν την απροσδόκητη περιπλοκή, αναγκά­στηκε να εγκαταλείψει το διοικητήριό του στη Ζώνη Ρίψης για να πάρει το Jeep του και να αναζητήσει εν μέσω πυρών τον Λάθμπερυ, προκειμένου να λάβει γνώση των τεκταινομέ-

νων και να κατευθύνει προσωπικά την επιχεί­ρηση. Βρήκε τον ταξίαρχο μαζί με το 3ο ΤΑλ του να έχουν εμπλακεί σε οδομαχίες στο Οστερμπεεκ, σε απόσταση δύο χιλιομέτρων από τη γέφυρα, δεχόμενοι πυρά ελαφρών ό­πλων και όλμων. Μέσα στη σύγχυση της μά­χης, η ομάδα του Ερκαρτ αποκόπηκε, με τους Γερμανούς να κερδίζουν έδαφος. Συνο- δευόμενος από τον Λάθμπερυ και δύο λοχα­γούς, ο στρατηγός βρήκε καταφύγιο στη σο­φίτα ενός Ολλανδού. Ακριβώς κάτω από το σπίτι είχε σταθμεύσει ένα γερμανικό πυροβό­λο εφόδου, συνοδευόμενο από γρεναδιέ­ρους των SS...

Στις 20.00, μετά από πορεία επτά ωρών και με τον ήλιο στη δύση του, ο αντισυνταγ- ματάρχης Τζων Φροστ και οι άνδρες του τάγ­ματός του εισέρχονταν αναίμακτα στην πόλη του Αρνεμ. Μόνο οι μακρινοί πυροβολισμοί στα αριστερά τους πρόδιδαν ότι οι άλλοι συ­νάδελφοί τους είχαν εμπλακεί σε μάχες, αλλά μέχρι εκείνη τη στιγμή κανείς δεν γνώριζε την έντασή τους. Τώρα, μπροστά στα μάτια τους, ορθωνόταν η τεράστια γέφυρα, δεσπό­ζοντας επιβλητική και έρημη πάνω από τον Ρήνο. Οι διαστάσεις της προκαλούσαν δέος.

Γερμανοί αλεξιπτωτιστές χειρίζονται αντιαρματικό των 75 mm, βάλλοντας προς τα πλευρά της συμμαχικής προέλασης. Πίσω τους κείται νεκρός Αμερικανός αλεξιπτωτιστής. Οι άνδρες του 6ου Συντάγματος Αλεξιπτωτιστών ήταν ίσως η μοναδική γερμανική εμπειροπόλεμη μονάδα στον τομέα του «Διαδρόμου», επιτυγχάνοντας αρκετές φορές να διακόψουν την προέλαση του 30ού ΣΣ μεταξύ Φέγκελ -Ναϊμέγκεν.

19

19 Σεπτεμβρίου.Ανδρες του Τάγματος Μηχανικού της 9ης SS ΜΠα «Hohenstaufen» εκτελούν έφοδο εναντίον βρετανικών θέσεων υπό την υποστήριξη δύο Sturmgeschütz III.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Τέσσερις φωτογραφίες του τριώροφου σχολικού κτιρίου που υπερασπίζονταν οι άνδρες του μηχανικού του Ερικ ΜακΚαίυ. Στην πρώτη, πριν τον πόλεμο, και στις υπόλοιπες, τα ερείπιά του μετά τη μάχη.

Είχε μήκος 183 μ., πλαισιωμένη από δύο πα­νύψηλες αψιδωτές δοκούς. Τα δύο της άκρα, τα οποία συνέδεαν την Ολλανδία με τη βο­ρειοδυτική Γερμανία, προεκτείνονταν στις δύο όχθες με τη μορφή μιας κεκλιμένης λεω­φόρου, υπερυψωμένης πάνω από το επίπεδο του παρόχθιου δρόμου και των κτιρίων του. Αμέσως άρχισαν να καταλαμβάνουν τα κτίρια που επέβλεπαν το βόρειο άκρο της. Ο Φροστ κατέλαβε ένα σπίτι στη δυτική πλευρά της κεκλιμένης λεωφόρου, όπου εγκατέστησε το διοικητήριό του.

Στην απέναντι πλευρά της λεωφόρου και λίγο βορειότερα, 60 άνδρες του Τάγματος Βασιλικού Μηχανικού του λοχαγού Ερικ ΜακΚαίυ (Eric MacKay) εισέβαλαν στο τριώ­ροφο σχολικό κτίριο «Βαν Αίμπουργκ Στί- ρουμ», το οποίο επέβλεπε ολόκληρο το μή­κος της γέφυρας. Εκεί άρχισαν να προετοιμά­ζουν την άμυνά τους, μετατρέποντας το κτί­ριο σε πραγματικό οχυρό: έσπασαν όλα τα παράθυρα για να αποφύγουν τραυματισμούς από εκτοξευόμενα θραύσματα γυαλιών, οχύ­ρωσαν τα παράθυρα τοποθετώντας έπιπλα και γέμισαν όλες τις μπανιέρες και τα διαθέ­σιμα δοχεία με νερό για το ενδεχόμενο δια­κοπής της υδροδότησης. Συγκέντρωσαν τρό­φιμα, τύλιξαν τα άρβυλά τους με υφάσματα για να καλύπτουν τους θορύβους των βημά­των και προετοίμασαν το υπόγειο σαν σταθ­μό πρώτων βοηθειών. Ολα αυτά αποτελούσαν βασικά μαθήματα της μακράς εκπαίδευσης που είχαν λάβει για οδομαχίες και συμπλοκές σε αστικό περιβάλλον.

Περί τις 18.00, ο Κραφτ συνειδητοποίησε ότι τμήματα Βρετανών αλεξιπτωτιστών άρχι­ζαν να υπερφαλαγγίζουν τα ακάλυπτα πλευ­ρά του, διεισδύοντας στα δυτικά περίχωρα του Αρνεμ, όπου τελικά θα κατάφερναν να ε­νωθούν με το τάγμα του Φροστ. Ο διοικητής της 9ης SS ΜΠα «Hohenstaufen», αντισυνταγ- ματάρχης των SS Χάρτσερ (Harzer), γνωρίζο­ντας ότι η γραμμή του Κραφτ δεν θα άντεχε πολύ περισσότερο, έριξε στη μάχη δύο ακό­μη ΣΜ από άνδρες της μεραρχίας του προς ε­νίσχυσή του. Το πρώτο ήταν το ΣΜ SS Σπί- ντλερ (Spindler), δύναμης 1.000 ανδρών, υπο- στηριζόμενο από ημιερπυστριοφόρα και πυ­ροβόλα των 20 mm. Υπό τις διαταγές του είχε επιπλέον το 9ο SS Τάγμα Μηχανικού, πραγμα­τικής δύναμης 60-80 ανδρών, οι οποίοι όμως ήταν πραγματικοί βετεράνοι, εκπαιδευμένοι σε τακτικές οδομαχιών και ανάλογα οπλισμέ­νοι με φλογοβόλα, εκρηκτικά και Panzerfaust. Το δεύτερο ήταν το ΣΜ SS Αλλβερντεν (Allwoerden), δύναμης 240 αρματιστών της 9ης SS ΜΠα, σε ρόλο πεζικού, με δύο Jagdpanzer IV και λίγα ρυμουλκούμενα πυρο­βόλα των 75 mm. Ο Σπίντλερ έλαβε θέσεις στα βόρεια του Κραφτ, σχηματίζοντας μια γραμμή άμυνας παράλληλη και κατά μήκος

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ft ! Ί

Μ*"> ·*+■·<**·

της σιδηροδρομικής γραμμής Βολφχέτσε - Αρνεμ, με μέτωπο προς νότο. Στις 21.30, ο Κραφτ άρχισε σταδιακά να υποχωρεί, έως ό- του το δεξιό του άκρο ενώθηκε με το αριστε­ρό του Σπίντλερ.

Στις 22.30, η δύναμη του Φροστ επιχείρη­σε την πρώτη έφοδο προς κατάληψη της γέ­φυρας. Ο υπολοχαγός Τζακ Γκραίυμπερν, επι­κεφαλής μίας διμοιρίας ανδρών του μηχανι­κού, πλησίασε την κεκλιμένη λεωφόρο, αλλά, πριν ο ίδιος και οι άνδρες του καταφέρουν να διασχίσουν τα πρώτα 50 μ., δέχθηκαν θερ ι­στικά πυρά από τα δύο πολυβολεία στο βό­ρειο άκρο της. Οκτώ άνδρες έπεσαν νεκροί. Ο δεξιός πύργος στέγαζε ένα πυροβόλο των20 mm, του οποίου οι φονικές ριπές θα κατα­δίκαζαν οποιαδήποτε απόπειρα εφόδου. Ο σκαπανέας Πάρτριτζ επιχείρησε να το εξου­δετερώσει με ένα φλογοβόλο. Η ριπή αστόχη­σε, αλλά τα αποτελέσματά της υπήρξαν θαυ­μαστά: πέτυχε μια μικρή αποθήκη πυρομαχι- κών, η οποία βρισκόταν στο πίσω μέρος του καταφυγίου. Η εκκωφαντική έκρηξη τίναξε στον αέρα την ομοχειρία του πυροβόλου και έτρεψε σε φυγή τους επιζώντες του αριστε­ρού πολυβολείου. Μια αντίστοιχη απόπειρα εκ μέρους των Γερμανών να διασχίσουν τη γέφυρα από το νότιο άκρο με τέσσερα φορ­τηγά, είχε επίσης αιματηρή κατάληξη, όταν α- νακόπηκε μπροστά στα βρετανικά πυρά. Οι πυρκαγιές των φλεγόμενων φορτηγών και της αποθήκης θα έκαιγαν όλη τη νύκτα,

σκορπώντας αρκετό φως ωστε να αποτρε- ψουν κάθε άλλη απόπειρα προσέγγισης εκ μέρους των Βρετανών, οι οποίοι αποσύρθη­καν στα κτίρια της πόλης με τον Γκραίυμπερν βαριά τραυματισμένο. Μέχρι τα μεσάνυκτα, κάθε πλευρά ήλεγχε ένα άκρο της γέφυρας, χωρίς καμία να μπορεί να υπερισχύσει της άλ­λης.

Λίγη ώρα μετά την εγκατάσταση του 2ου Τάγματος στη γέφυρα, μία ακόμα γερμανική μονάδα ελάμβανε θέσεις μάχης στο κέντρο της πόλης. Το ΣΜ SS Χάρντερ, αποτελούμενο από 450 αρματιστές της «Hohenstaufen», επί­σης σε ρόλο πεζικού, ήλθε να καλύψει το ε­κτεθειμένο αριστερό πλευρό του ΣΜ SS Κρα­φτ. Μέσα σε ελάχιστες ώρες από την έναρξη της μάχης, ο αντισυνταγματάρχης των SS Βάλτερ Χάρτσερ είχε συγκροτήσει ένα ενι­αίο, αρραγές αμυντικό μέτωπο συγκροτημά­των μάχης (Αλλβερντεν, Κραφτ, Σπίντλερ, Χάρντερ), εκτεινόμενο από τα βόρεια του Αρνεμ μέχρι την όχθη του Ρήνου, αποκλείο­ντας την πρόσβαση οποιουδήποτε βρετανι­κού τμήματος από και προς τη γέφυρα και ταυτόχρονα αποκόπτοντας ερμητικά τον Φροστ από την υπόλοιπη μεραρχία, πέντε χι­λιόμετρα μακρύτερα, η οποία ήταν αρκετά α­πασχολημένη την ίδια στιγμή με τη δική της μάχη.

Η μεγαλύτερη γερμανική πίεση ασκείτο στα δυτικά περίχωρα της πόλης, όπου βρι­σκόταν ο κύριος όγκος της 1ης ΑΜΜ. Τα ΣΜ

Προπολεμική φωτογραφία της πόλης του Αρνεμ και του βόρειου άκρου της γέφυρας. Η κόκκινη γραμμή απεικονίζει τη βρετανική αμυντική περίμετρο το απόγευμα της Δευτέρας (18 Σεπτεμβρίου), καθώς και τα δυο σημαντικότερα κτίρια της άμυνας: μπροστά στην όχθη, το σχολικό κτίριο «Βαν Λίμπουργκ Στίρουμ», όπου είχαν οχυρωθεί οι 60 άνδρες του Βασιλικού Μηχανικού του λοχαγού Ερικ ΜακΚαίυ, και απέναντι του τα δύο κτίρια όπου είχε εγκαταστήσει το διοικητήριο του ο αντισυνταγματάρχης Φροστ. Το βέλος στα αριστερά απεικονίζει αποτυχημένες βρετανικές απόπειρες διάσπασης της γερμανικής άμυνας τη Δευτέρα και την Τρίτη. Στο κέντρο της φωτογραφίας δεσπόζει το καμπαναριό του καθεδρικού ναού, το οποίο είχε καταληφθεί από Γερμανούς ελεύθερους σκοπευτές.

21

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

SS Κραφτ και Σπίντλερ θα απέκρουαν επα­νειλημμένες επιθέσεις των ταγμάτων του Λάθμπερυ, καθ’ όλη τη διάρκεια της νύκτας και μέχρι τα ξημερώματα της επομένης, κα­θώς οι Βρετανοί πίεζαν διαρκώς για να ανοί­ξουν μια δίοδο προς τη γέφυρα. Οι Γερμανοί αδυνατούσαν να προωθηθούν δυτικότερα, αλλά και οι αντίπαλοί τους αρνούντο πεισμα­τικά να υποχωρήσουν έστω και ένα μέτρο από τις θέσεις τους. Παρόλα αυτά, το βρετα­νικό προγεφύρωμα στο βόρειο άκρο της γέ­φυρας αποτελούσε, προς το παρόν, τη μεγα­λύτερη ανησυχία τους. Η πρώτη οργανωμένη αντεπίθεση για την εξάλειψή του θα διεξαγό- ταν το πρωί της επόμενης ημέρας.

sie.

*-

* j --- mΜ

Γερμανοί στρατιώτες ενεδρέουν μέσα σε δάσος του Αρνεμ, περιμένοντας τη στιγμή της επίθεσης.

Βρετανός αλεξιπτωτιστής βάλλει με το Sten του κατά τη διάρκεια των μαχών στο Αρνεμ.

Τομέας 30ού ΣΣ - Ο «Διάδρομος»

Ακριβώς στις 14.15 εκείνης της Κυριακής, 408 βρετανικά πυροβόλα ξεκίνησαν ένα κυ­λιόμενο φράγμα καταστροφικού βομβαρδι­σμού κατά μήκος του «Διαδρόμου», πλάτους δύο χιλιομέτρων και βάθους οκτώ. Μετά από 35 λεπτά, τα άρματα της επίλεκτης Τεθωρακι­σμένης Μεραρχίας Φρουρών άφησαν τη γραμμή εκκίνησής τους στο Νέερπελτ, ξεκι­νώντας την προέλασή τους προς βορρά στην αιχμή της φάλαγγας του 30ού ΣΣ. Ηταν μια δύναμη 200 αρμάτων και 13.000 ανδρών, η ο­ποία ακολουθούσε το σαρωτικό φράγμα που κινείτο με 200 μέτρα ανά λεπτό, ισοπεδώνο­ντας στο πέρασμά του οτιδήποτε μπορούσε να παραμονεύει στο μέτωπο ή στα πλευρά της φάλαγγας. Αρχικά τα πάντα κύλησαν βά- σει σχεδίου. Ξαφνικά, στις 15.00, όλα ανετρά- πησαν. Αριστα παραλλαγμένα και οχυρωμένα μέσα σε συστάδες θάμνων και δένδρων που πλαισίωναν τον διάδρομο, γερμανικά αντιαρ­ματικά άρχισαν να βάλλουν κατά των πρώτων αρμάτων της φάλαγγας.

Οι Γερμανοί στρατιώτες, επανδρώνοντας στοιχεία αντιαρματικών και πολυβόλων, είχαν υπομείνει την οδεύουσα κόλαση του πυρός, παραμένοντας αμετακίνητοι στις θέσεις τους. Οι περισσότεροι εξαϋλώθηκαν από τον βομβαρδισμό, αλλά όσοι επέζησαν επέδειξαν μια αποφασιστικότητα που εξέπληξε τους α­ντιπάλους τους. Αφήνοντας τα πρώτα άρμα­τα να περάσουν από μπροστά τους, άνοιξαν πυρ κατά των επομένων, καταστρέφοντας και ακινητοποιώντας το ένα μετά το άλλο. Τα γερμανικά πολυβόλα έπλητταν φορτηγά και ημιερπυστριοφόρα, ρίχνοντας νεκρούς ό­λους όσοι έτρεχαν να τα εγκαταλείψουν. Μέ­σα σε δύο λεπτά, εννέα άρματα φλέγονταν καταμεσής του δρόμου, δημιουργώντας μια κυκλοφοριακή σύγχυση χιλιομέτρων, ακινη- τοποιώντας τα πάντα. Οσα οχήματα επεχεί- ρησαν να παρακάμψουν τα κατεστραμμένα άρματα έπεσαν και τα ίδια θύματα των γερ­μανικών πυρών. Η προέλαση είχε διακοπεί πριν καλά-καλά αρχίσει. Οι Βρετανοί στρατιώ­τες αναζήτησαν κάλυψη εκτός των οχημάτων τους, ακροβολιζόμενοι δεξιά και αριστερά, α- νοίγοντας πυρ οπουδήποτε αντιλαμβάνονταν εχθρική παρουσία. Ακόμα και αυτό, όμως, α­ποδείχθηκε δύσκολο: ο διάδρομος είχε ναρ­κοθετηθεί σε αμφότερες τις πλευρές του, α­ποκλείοντας πρόσβαση πεζών ή οχημάτων ε­κτός αυτού. Το βρετανικό πυροβολικό και τα Typhoon της RAF κλήθηκαν να εκκαθαρίσουν τις επίμονες εστίες αντίστασης. Μετά το πέ­ρας τριών ωρών μάχης, αρκετοί Γερμανοί ε- γκατέλειψαν τη μάταιη πλέον αντίσταση, ο- δηγούμενοι στην αιχμαλωσία. Τα οχήματα του μηχανικού εκκαθάρισαν τον δρόμο από τα φλεγόμενα κουφάρια των Sherman και η προέλαση συνεχίστηκε σχεδόν ομαλά. Στις22.00, εντελώς ανεξήγητα και κατόπιν διατα­γής του Χόρροκς, η φάλαγγα σταμάτησε, μό­λις οκτώ χιλιόμετρα νοτιότερα του Αϊντχό- φεν. Η διαταγή είχε προέλθει κατόπιν απαίτη­σης του διοικητή της ΤΘΜ Φρουρών, στρατη­γού Αλλαν Ανταιρ, σύμφωνα με τον οποίον

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

Τετάρτη 20Σεπτεμβρίου. Αμερικανοί αλεξιπτωτιστές της 101 ΑΜΜ καλύπτονται στον «Διάδρομο», καθώς τα οχήματα του 30ού ΣΣ δέχονται επίθεση βόρεια του Ναϊμέγκεν.

«.. .οι Φρουροί είχαν πολεμήσει σκληρά και τα άρματα χρειάζονταν συντήρηση». Ο Χόρ- ροκς έδωσε την έγκρισή του και έτσι η προέ­λαση δεν θα ξεκινούσε παρά στις 07.00 της ε­πόμενης ημέρας. Η διαταγή παραμένει ανε- ξήγητη μέχρι σήμερα, αφού τα άρματα είχαν καλύψει μόλις 12 χλμ. από τη γραμμή εκκίνη­σης και διέθεταν καύσιμα για άλλα 300!

Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της επι­χείρησης, το 30ό ΣΣ έπρεπε να είχε καλύψει την απόσταση των 20 χλμ. μέχρι το Αϊντχόφεν εντός δύο-τριών ωρών. Μέχρι το βράδυ της ίδιας ημέρας, όμως, δεν είχε καν φθάσει στον πρώτο του αντικειμενικό σκοπό, τη γέ­φυρα του Ζον, η οποία, ούτως ή άλλως, είχε ανατιναχθεί σε απόσταση 50 μ. από τα έκπλη­κτα μάτια των Αμερικανών αλεξιπτωτιστών της 101 ΑΜΜ που έτρεχαν να την καταλά­βουν. Δεν υπήρχε κανένας τρόπος να περά- σουν το κανάλι Βιλχελμίνα, αν πρώτα δεν κατέφθανε εκεί ο γεφυροποιητικός εξοπλι­σμός του 30ού ΣΣ.

Πριν το τέλος της ημέρας συνέβη και ένα απίστευτο γεγονός. Ενας Γερμανός στρα­τιώτης, περιεργαζόμένος ένα καταρριφθέν αμερικανικό ανεμόπτερο, βρήκε έναν άθικτο χαρτοφύλακα που περιείχε τα λεπτομερέ­στατα σχέδια της επιχείρησης «Market- Garden»: οι αντικειμενικοί σκοποί, οι γέφυ­ρες, τα δρομολόγια των αεραγημάτων, οι α­κριβείς τοποθεσίες των ζωνών ρίψης και προ­σγείωσης, η πορεία των χερσαίων δυνάμεων, ακόμα και οι ονομασίες των μεραρχιών. Ο χαρτοφύλακας παραδόθηκε αμέσως στα χέ­ρια του στρατηγού Κούρτ Στούντεντ ο οποί­ος δεν πίστευε στην τύχη του. Αυτός, με τη σειρά του, έσπευσε να τα προσκομίσει στον στρατάρχη Μόντελ. Εκείνος τα παραμέρισε περιφρονητικά λέγοντας ότι ήταν ένα προ­φανέστατα παραπλανητικό τέχνασμα των Βρετανών. Τα σχέδια ήταν υπερβολικά λεπτο­μερή και αυτό ακριβώς καθιστούσε αμφίβολη την αυθεντικότητά τους. Εξάλλου, αναρωτή- θηκε ενώπιον των επιτελών του, «εάν πραγ­ματικός στόχος των αλεξιπτωτιστών ήταν η γέφυρα του Αρνεμ, γιατί δεν έπεσαν κατευ­

23

θείαν επάνω της, παρά σε μια ανοικτή πεδιά­δα, 12 χλμ. μακρύτερα;». Τα σχέδια παρέμει- ναν στα χέρια του, χωρίς ποτέ να ενημερώσει οποιονδήποτε άλλον για την ύπαρξή τους και έκτοτε ουδείς τα ξαναείδε ποτέ.

ΔΕΥΤΕΡΑ 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ (Ημέρα D+1)Αρνεμ

Το πρωί της Δευτέρας βρήκε την 1η ΑΜΜ ακέφαλη, χωρίς επικοινωνίες, αιφνιδιασμένη από την ετοιμότητα των αντιπάλων και δια- σπασμένη σε τέσσερα τουλάχιστον τμήματα, τα οποία μάχονταν εναντίον αντιπάλων που επιτίθεντο από ανατολή και δύση. Από τις07.30, ο στρατηγός Ερκαρτ και ο ταξίαρχος Λάθμπερυ, ο δεύτερος αρχαιότερος αξιωμα­τικός, είχαν αναφερθεί ως «αγνοούμενοι», αν και στην πραγματικότητα βρίσκονταν παγι- δευμένοι σε ένα σπίτι στο Οστερμπεεκ, με τους Γερμανούς να περιπολούν έξω από την πόρτα. Παρότι σχεδόν τίποτα δεν είχε πάει

Γοεναδιέρος των SS περιεργάζεται βρετανικό ανεμόπτερο. Την τρίτη ημέρα της μάχης, οι βρετανικές ΖΠ-Ρ είχαν καταληφθεί από τους αντιπάλους.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Σχε

δίασ

η χά

ρτη:

Π

αρα

σκευ

ή Ε

υγεν

ικού

/

ΓΝΩ

ΜΩ

Ν

Εκδ

οτικ

ή 20

13

24

Η δεύτερη ημέρα επιχειρήσεων στο Αρνεμ στις 18 Σεπτεμβρίου 1944.

σύμφωνα με το σχέδιο, υπήρχε ακόμη μια νό­τα αισιοδοξίας: 745 άνδρες του 2ου ΤΑλ του αντισυνταγματάρχη Τζων Φροστ βρίσκονταν οχυρωμένοι σε 18 κτίρια του βόρειου άκρου της γέφυρας, έχοντας προετοιμάσει μια καλή αμυντική περίμετρο γύρω από τις θέσεις τους. Αυτό που χρειαζόταν τώρα ήταν να τη διατηρήσουν για μια ακόμη ημέρα, μέχρι την άφιξη των αρμάτων του 30ού ΣΣ.

Από το πρωί εκείνης της ημέρας ανέλα- βαν δράση δύο νέες γερμανικές δυνάμεις. Πρώτο ήταν το ΣΜ Κνάουστ, αποτελούμενο από έμπειρους αλλά αναρρωνύοντες τραυ­ματίες - ακόμα και ο ίδιος ο ταγματάρχης Χανς-Πέτερ Κνάουστ (Hans-Peter Knaust) είχε χάσει το δεξί του πόδι στο Ανατολικό Μέτω­πο. Στη διάθεσή του είχε, επίσης, και οκτώ Panzer III και IV. Δεύτερο ήταν το ΣΜ SS Μπρίνκμαν (Brinkmann), αποτελούμενο από γρεναδιέρους και ελαφρά τεθωρακισμένα της 10ης SS Επιλαρχίας Αναγνώρισης (ΕΑΝ) της «Frundsberg». Οι μονάδες αυτές έλαβαν θέσεις εντός της πόλης, με αποστολή τους

τη συντριβή των θέσεων του Φροστ στο βό­ρειο άκρο της γέφυρας. Αρχίζοντας τις επι­θέσεις τους από τις 07.00, οι Γερμανοί δια­σκορπίσθηκαν στους δρόμους ρίχνοντας χει­ροβομβίδες και εκρηκτικά μέσα από τα παρά­θυρα των κτιρίων. Οι αλεξιπτωτιστές τούς ε­πέστρεφαν μερικά από αυτά. Μετά από μά­χες σώμα με σώμα υποχρεώθηκαν σε μερική υποχώρηση από τις θέσεις τους, προκαλώ- ντας όμως βαρύτατες απώλειες στους Γερμα­νούς, οι οποίοι διαπίστωναν πλέον με τον βι­αιότερο τρόπο τη μαχητική ικανότητα των «Κόκκινων Διαβόλων».

Στις 09.00, οι Γερμανοί εξαπέλυσαν την πρώτη μαζική επίθεση εναντίον των βρετανι­κών θέσεων στη γέφυρα με σκοπό την ανα­κατάληψή της. Ο τρόπος δράσης του 30χρο- νου λοχαγού των SS Βίκτορ Γκραίμπνερ (Viktor Graebner) ήταν χαρακτηριστικός του σώματος στο οποίο ανήκε: «Αποφασιστικότη­τα, τόλμη, ταχύτητα». Με αυτόν ακριβώς τον τρόπο σκόπευε να ανακαταλάβει τη γέφυρα ως επικεφαλής της 9ης Επιλαρχίας Αναγνώρι-

Προς Απελνιορν7ο Τ Scottish Borderers

Ή Σπίντλερ

Ιο Τ Border

«Λέων»

Προς Ναϊμέγκεν

□ Βρετανοί

□ Γερμανοί

ΤΑΞΑλ: Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών ΤΑλ: Τάγμα Αλεξιπτωτιστών ΕΑΝ: Επιλαρχία Αναγνώρισης Τ: Τάγμα Ξ/δ: Ξενοδοχείο

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

ΖΡ: Ζώνη Ρίψης ΖΠ: Ζώνη Προσγείωσης ΖΡ-Α: Ζώνη Ρίψης-Ανεφοδιασμού ΜΠα: Μεραρχία Πάντσερ ΣΜ: Συγκρότημα Μάχης

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Καλλιτεχνική απεικόνιση παρόμοιας πραγματικής σκηνής στις 18 Σεπτεμβρίου, βόρεια του Οστερμπεεκ, όταν ένα απόσπασμα 11 γρεναδιέρων του 9ου SS Τάγματος Μηχανικού, συνοδευόμενο από ένα StuG III του ΣΜ SS Σπίντλερ, μαχόταν εναντίον επιτιθέμενων αλεξιπτωτιστών του 3ου ΤΑλ.Η ανταλλαγή πυρών ανάγκασε τους επιβάτες του τραμ να το εγκαταλείψουν πανικόβλητοι. Στο αληθινό περιστατικό, οι αντιμαχόμενες μονάδες είχαν βρεθεί εγκλωβισμένες ανάμεσα στα σπίτια, τους κήπους και τους φράκτες, ανταλλάσσοντας πυρά μέχρι το απόγευμα.Η ανομοιομορφία των στολών και του οπλισμού αποδίδει την πραγματική εικόνα που παρουσίαζαν οι γερμανικές μονάδες στο Αρνεμ (δημοσιεύεται με την άδεια της Dragon/Plastimodellismo, www.pla.gr- colour plate is courtesy of Dragon).

25

σης της 9ης SS ΜΠα «Hohenstaufen». Η απο­νομή του Σταυρού των Ιπποτών από τον διο ι­κητή του, το απόγευμα της προηγούμενης κιόλας ημέρας, αποτελούσε το διαπιστευτή- ριο των ικανοτήτων του. Η φάλαγγα των 22 ο­χημάτων ξεκίνησε, διασχίζοντας την κεκλιμέ­νη λεωφόρο του νότιου άκρου με ταχύτητα 30 χλμ., σφυροκοπώντας τα κατειλημμένα από τους Βρετανούς κτίρια στο άλλο άκρο με όλα τα διαθέσιμα όπλα. Στην κεφαλή της φά­λαγγας βρίσκονταν τα τεθωρακισμένα οχή­ματα αναγνώρισης Puma, ακολουθούμενα από ημιερπυστριοφόρα και φορτηγά, πάνω στα οποία επέβαιναν οι γρεναδιέροι. Ο ίδιος ο Γκραίμπνερ επέβαινε σε ένα βρετανικό Humber, τρόπαιο από τις μάχες της Νορμαν- δίας. Η συγκέντρωση ισχύος πυρός, η ταχύ­τητα και ο αιφνιδιασμός αποτελούσαν τα ση­μεία στα οποία ο Γκραίμπνερ βάσιζε την επι­τυχία του - η τυπική αντιμετώπιση ενός διοι­κητή τεθωρακισμένων έναντι ελαφρού πεζι­κού.

Από τις θέσεις τους στο σχολικό κτίριο οι οχυρωμένοι άνδρες του λοχαγού ΜακΚαίυ διέθεταν άριστη θέα της εχθρικής φάλαγ­γας, καθώς πλησίαζε από το νότιο άκρο. Εκτός από τα φορητά αντιαρματικά Piat, δ ιέ­θεταν και τέσσερα πυροβόλα των 6 pdr τοπο­θετημένα σε καίριες θέσεις, δύο εκ των οποί­ων ήταν στραμμένα προς το οδόστρωμα της γέφυρας. Ο Γκραίμπνερ θα αντιμετώπιζε μια δυσάρεστη έκπληξη αν πίστευε ότι θα μπο­ρούσε να καταλάβει τέτοιες οχυρές θέσεις με οχήματα, κατά βάση, ευάλωτα, όπως ελα­φρά τεθωρακισμένα, ημιερπυστριοφόρα α­νοικτής οροφής και απλά φορτηγά.

Τα τρία πρώτα οχήματα πρόλαβαν και δ ιέ­σχισαν τη γέφυρα, εισερχόμενα στην πόλη ά­θικτα και αιφνιδιάζοντας τους Βρετανούς, χωρίς να αγγίξουν ούτε μία από τις νάρκες που είχαν τοποθετηθεί κατά πλάτος του δρό­

μου την προηγούμενη νύκτα. Οταν, όμως, εμ­φανίστηκε το τέταρτο, οι αλεξιπτωτιστές εί­χαν πλέον υπολογίσει τις αποστάσεις και ή­ταν έτοιμοι. Ολα τα όπλα άνοιξαν πυρ σε μια εκκωφαντική συγχορδία πυρός. Ο ΜακΚαίυ άκουσε ήχο ερπυστριών να πλησιάζει και έ­βγαλε το κεφάλι του από το παράθυρο. Είδε ένα SdKfz κάτω από το κτίριο και έναν Γερμα­νό αξιωματικό να τον πυροβολεί τρεις φορές με ένα Luger. Μία από τις βολές κομμάτιασε τα κυάλια που κρέμονταν στο στήθος του. Ενας από τους άνδρες που στέκονταν δίπλα του έριξε μία χειροβομβίδα στο όχημα, σκο­τώνοντας ακαριαία όλους τους επιβαίνοντες στο εσωτερικό του. Ο σκαπανέας Ρόναλντ Εμερυ, οχυρωμένος σε ένα χαράκωμα στην ά­κρη της λεωφόρου, πέτυχε τον οδηγό και τον συνοδηγό ενός ημιερπυστριοφόρου, με απο­τέλεσμα αυτό να συντρίβει πάνω στο σχολικό κτίριο, λιγότερο από 10 μ. πίσω του. Οι γρενα­διέροι στο εσωτερικό του γαζώθηκαν από τα πυρά των ανδρών του ΜακΚαίυ πριν προλά­βουν να το εγκαταλείψουν. Το όχημα που α­κολουθούσε δεν πρόλαβε να μειώσει ταχύτη­τα και προσέκρουσε στο πρώτο, κλείνοντας το πέρασμα στα επόμενα. Το τρίτο κατά σει­ρά, με τον οδηγό του τραυματισμένο, προ­σπάθησε να αλλάξει πορεία, αλλά συγκρού- στηκε με εκείνο που βρισκόταν πίσω του. Οι επιβαίνοντες το εγκατέλειψαν γρήγορα, ανα­ζητώντας απεγνωσμένα οποιαδήποτε κάλυ­ψη ανάμεσα στις δοκούς της γέφυρας. Από κάθε στέγη, παράθυρο και σοφίτα τα βρετα­νικά όπλα «θέριζαν» αδιάκριτα στρατιώτες και οχήματα. Εκτεθειμένοι στο μέσο της γέ­φυρας, οι περισσότεροι σφαγιάσθηκαν από τα πυρά και τις χειροβομβίδες των αλεξιπτω­τιστών. Ενα Piat εξουδετέρωσε το έκτο κατά σειρά όχημα, το οποίο ανατινάχθηκε στη μέ­ση της γέφυρας. Ενα φλεγόμενο ερπυστριο- φόρο, κτυπημένο από αντιαρματικό, συ-

Ταγματάρχης των SS Γιόζεφ Κραφτ, διοικητής του ομώνυμου συγκροτήματος μάχης. Η πρωτοβουλία και οι ταχύτατες αντιδράσεις του κατά τη διάρκεια των πρώτων βρετανικών ρίψεων στο Αρνεμ υπήρξαν καθοριστικές για τη βρετανική ήττα, παρά το γεγονός ότι η μονάδα του αποτελείτο από ανεκπαίδευτους νεοσύλλεκτους.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Γερμανικό πυροβόλο εφόδου στο Αρνεμ.

Οι «Κόκκινοι Διάβολοι» του Φροστ ήταν αποφασισμένοι να κάνουν τους αντιπάλους τους να πληρώσουν ακριβά για το κάθε κτίριο ή ερείπιο που θα

2 β καταλάμβαναν. Στις οδομαχίες mam του Αρνεμ η μετακίνηση έστω

και μικρών ομάδων ήταν σχεδόν αδύνατη: οι Γερμανοί ήλεγχαν κάθε κίνηση στους δρόμους, ενώ τα ερείπια των πυρπολημένων κτιρίων παρέμεναν πυρακτωμένα επί 24 ή και 48 ώρες αργότερα.

γκρούστηκε με ένα προπορευόμενο, παρα- σύροντάς το στην πορεία του. Τα δύο οχήμα­τα έσπασαν το αριστερό κιγκλίδωμα της γέ­φυρας και καταποντίστηκαν στο νερό. Οσα προσπάθησαν να παρακάμψουν τα κατε­στραμμένα οχήματα που έκλειναν τη διάβα­ση, καθηλώθηκαν ανάμεσα στο χάος των ε­κρήξεων και των στρατιωτών που έτρεχαν ά­τακτα δεξιά και αριστερά ή κείτονταν νεκροί και τραυματισμένοι στο οδόστρωμα.

Οταν η μάχη σταμάτησε, δύο ώρες αργό­τερα, 12 από τα 22 οχήματα βρίσκονταν διά­σπαρτα σε όλο το μήκος της γέφυρας, δημι­ουργώντας σωρούς φλεγόμενων κουφαριών, μαζί με τα πτώματα 70 ανδρών του λοχαγού Γκραίμπνερ. To Humber στο οποίο επέβαινε βρισκόταν ανάμεσα στα συντρίμμια των άλ­λων οχημάτων στη γέφυρα, αλλά το πτώμα του δεν βρέθηκε ποτέ. Ο Σταυρός των Ιππο­τών είχε παραμείνει στον λαιμό του για λιγό- τερες από 24 ώρες.

Στη βρετανική πλευρά οι απώλειές υπήρ­ξαν ελάχιστες. Το ηθικό των αλεξιπτωτιστών εκτινάχθηκε στα ύψη και οι πολεμικές ιαχές του 2ου ΤΑ λ «Ουάου Μωχάμεντ!» αντηχού­σαν σε ολόκληρη την πόλη, με τη συνοδεία της κόρνας ενός κατεστραμμένου οχήματος στη γέφυρα η οποία είχε «κολλήσει», σκορ­πώντας το διαπεραστικό ουρλιαχτό της σαν επιθανάτιος θρήνος Σειρήνων της γερμανι­κής μυθολογίας.

Από τα ξημερώματα εκείνης της ημέρας, το ΣΜ Τέτταου, το οποίο στρατοπέδευε δυτι­κά του Βολφχέτσε, εξαπέλυσε επίθεση κατά της 1ης ΑΑΤΑΞ, η οποία είχε την ευθύνη δια­φύλαξης των ΖΠ-Ρ Το συγκρότημα αυτό απο- τελείτο από μια μικτή δύναμη τριών ταγμά­των εκπαιδευόμενων Ολλανδών εθελοντών των SS και ένα σύνταγμα πληρωμάτων αντια­εροπορικών της Luftwaffe σε ρόλο πεζικού, υ- ποστηριζόμενων από ελαφρά άρματα Renault. Οι Γερμανοί πίεζαν διαρκώς τη βρετανική περίμετρο, θέτοντας σε κίνδυνο την άφιξη του αναμενόμενου δεύτερου αεραγήματος. Οταν, τελικά, στις 15.00 αφίχθη η 4η ΤΑΞΑλ του ταξιάρχου Χάκετ, τα αεροσκάφη και οι αλεξιπτωτιστές δέχθηκαν καταιγισμό πυρών ελαφρών και βαρέων όπλων από το έδαφος. Οι συντριβές των καταρριφθέντων αεροσκα­φών προκαλούσαν πολλαπλές εστίες φωτιάς, οι οποίες διαδίδονταν ταχύτατα μέσα στα χόρτα και τα σπαρτά της υπαίθρου. Από τους 2.000 άνδρες του Χάκετ, 400 έχασαν τη ζωή τους στο έδαφος ή φονεύθηκαν κατά τη ρίψη.

Λίγο μετά τα μεσάνυκτα, οι άνδρες του λοχαγού ΜακΚαίυ δέχθηκαν αιφνιδιαστική ε­πίθεση στο σχολικό κτίριο. Οι Γερμανοί είχαν συρθεί αθόρυβα διά μέσου των ερειπίων, πριν οι Βρετανοί αντιληφθούν τι συμβαίνει. Εριξαν χειροβομβίδες μέσα από τα παράθυ­ρα του ισογείου και του πρώτου ορόφου και

4 Ü f-iijjl

γρήγορα κατάφεραν να διεισδύσουν στο υπό­γειο. Οι αλεξιπτωτιστές εξαπέλυσαν έφοδο ε­ναντίον τους με τον ΜακΚαίυ επικεφαλής, ο οποίος περιέγραψε αργότερα τη συμπλοκή: «Ακολούθησαν βίαιες μάχες σώμα με σώμα, με γροθιές, κλωτσιές, ξιφολόγχες και κοντά­κια, μέχρι που τους πετάξαμε πάλι έξω. Αλλά η κατάστασή μας είχε χειροτερέψει. Οι Γερ­μανοί έφεραν ένα πολυβόλο και το έστησαν στο άνοιγμα ενός παράθυρου, από όπου κά­λυπταν όλο τον χώρο. Ευτυχώς, στεκόμουν κοντά στο παράθυρο και πυροβόλησα τον πολυβολητή, σχεδόν εξ επαφής. Μετά έστρε­ψα το πολυβόλο εναντίον τους. Μια βροχή από χειροβομβίδες έπεσε μέσα από τα παρά­θυρα και άρχισε μια εκκωφαντική ανταλλαγή πυρών. Ηταν προφανές ότι, αν παραμέναμε κι άλλο εκεί, θα σκοτωνόμασταν όλοι. Οι μισοί από εμάς ήμαστε ήδη τραυματισμένοι».

Ο «Διάδρομος»

Στις 07.00, μετά από αδικαιολόγητη στάση εννέα ωρών, η φάλαγγα του 30ού ΣΣ ξεκίνη­σε την προέλασή της και στις 21.00 ενώθηκε με τους Αμερικανούς αλεξιπτωτιστές στο Ζον, όπου οι άνδρες του μηχανικού άρχισαν αμέσως την κατασκευή νέας γέφυρας. Η ερ­γασία θα ολοκληρωνόταν το πρωί της επομέ­νης, όταν, σύμφωνα με τα σχέδια του Μο- ντγκόμερυ, τα άρματα θα έπρεπε να βρίσκο­νται στο Ναϊμέγκεν. Η επιχείρηση «Market- Garden» βρισκόταν ήδη απελπιστικά εκτός χρονοδιαγράμματος, ενώ γερμανικές ενισχύ­σεις είχαν αρχίσει να συγκεντρώνονται στον τομέα του «Διαδρόμου».

ΤΡΙΤΗ 19 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ (Ημέρα D+2)Αρνεμ

Η ημέρα ξημέρωσε μουντή και υγρή με ένα ψιλόβροχο να κροταλίζει στις μισογκρε- μισμένες, κεραμωτές στέγες των σπιτιών, με την αγωνία των αλεξιπτωτιστών να κορυφώ- νεται: ήταν η ημέρα της προγραμματισμένης ρίψης της πολωνικής 1ης ΤΑΞΑλ. Χωρίς καμία δυνατότητα επικοινωνίας με τον «έξω κό­σμο», οι Βρετανοί συνέχιζαν να μάχονται, α­ναμένοντας την άφιξη των συμμάχων τους, αλλά οι ώρες περνούσαν μάταια. Ο Φροστ δεν άργησε να συνειδητοποιήσει το μάταιο: «Από εκείνη τη στιγμή και μετά δεν χρειά­στηκε ποτέ να λάβω κάποια σοβαρή απόφα­ση. Το όλο θέμα ήταν απλώς να κρατήσουμε τη γέφυρα όσον το δυνατόν περισσότερο». Εκείνη τη στιγμή διέθετε 250 εξαντλημένους και άυπνους άνδρες, οχυρωμένους σε 10 από τα 18 κτίρια που κατείχε αρχικά, αν και εξα­κολουθούσε να κρατά κλειστή τη διάβαση της γέφυρας στους Γερμανούς. Τα αεροσκά­φη και τα ανεμόπτερα στη Βρετανία είχαν κα­θηλω θεί στο έδαφος εξαιτίας των ίδιων ακρι­βώς καιρικών συνθηκών που επικρατούσαν και στο Αρνεμ. Η ομίχλη στη Βρετανία διήρ- κεσε από τις 10.00 έως τις 15.00, αναβάλλο­ντας την απογείωση του αεραγήματος. Μόνο ένα μικρό τμήμα 35 ανεμόπτερων της πολωνι­κής ταξιαρχίας, φορτωμένο κυρίως με βαρύ οπλισμό, κατάφερε τελικά να απογειωθεί, έ­στω και καθυστερημένα.

Ο ταξίαρχος Φίλιπ Χικς, έχοντας αναλάβει

Στιγμιότυπα από τις οδομαχίες στο Αρνεμ. Γερμανοί στρατιώτες εκτελούν έφοδο εναντίον εχθρικού κτιρίου.

27

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Η «Πυγολαμπίδα» (Firefly) αποτελούσε τη βρετανική εκδοχή του αμερικανικού άρματος Sherman, εξοπλισμένο με το ισχυρό αντιαρματικό πυροβόλο των 17 pdr (76,2 mm). Αν και αρχικά σχεδιάσθηκε ως ημίμετρο που θα κάλυπτε προσωρινά το κενό στη βρετανική παραγωγή αρμάτων, στις αρχές του 1944, τελικά αποδείχθηκε πολύ καλύτερο των προσδοκιών, αφού ήταν το μοναδικό άρμα που μπορούσε να αντιμετωπίσει επιτυχώς τα γερμανικά Panther και Tiger. Ωστόσο, στα Firefly της Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Φρουρών δεν δόθηκε η ευκαιρία να αποδείξουν την αξία τους: προελαύνοντα επί ακατάλληλου εδάφους, βάλλονταν πλευρικά από γερμανικά αντιαρματικά που παραμόνευαν στην πυκνή βλάστηση (Revell).

προσωρινά τη διοίκηση της μεραρχίας, ενι- σχυμένης από την άφιξη της ταξιαρχίας του Χάκετ την προηγούμενη ημέρα, ανανέωσε τις επιθέσεις προς διάσπαση της γερμανικής άμυνας και προώθηση προς τη γέφυρα. Αρχι­κά, η ώρα έναρξης των επιθέσεων ορίστηκε μεταξύ 03.00 και 04.00, ώστε να διαθέτουν το πλεονέκτημα του σκότους και της ομίχλης. Ωστόσο, εξαιτίας μιας λανθασμένης αναφο­ράς ότι η γέφυρα είχε καταληφθεί από τους Γερμανούς, η επίθεση ακυρώθηκε. Οταν δια­πιστώθηκε ότι η αναφορά ήταν λανθασμένη, το σκοτάδι και η ομίχλη είχαν χαθεί, αλλά ό­λοι συμφωνούσαν ότι δεν υπήρχαν άλλες επι­λογές. Κάθε ώρα που περνούσε κατέφθαναν νέες γερμανικές δυνάμεις και ο Φροστ χρεια­ζόταν απεγνωσμένα ενισχύσεις.

Τέσσερα τάγματα θα διεξήγαν επιθέσεις σε δύο άξονες. Ο πρώτος, με τα ξεκούραστα τάγματα του Χάκετ, θα κινείτο προς το κέ­ντρο της πόλης, κατά μήκος της κεντρικής λεωφόρου και νότια της σιδηροδρομικής γραμμής. Ο δεύτερος, με τις εναπομείνασες δυνάμεις της 1ης Ταξιαρχίας από τις επ ιθέ­σεις της Δευτέρας, θα κινείτο παράλληλα με την όχθη του Ρήνου. Αγνοώντας τη δύναμη της γερμανικής άμυνας στο μέτωπό τους, τα βρετανικά τάγματα βρέθηκαν εγκλωβι­σμένα μέσα στα πυρά ενός φονικού, πλάγιου «Π» με τα παράλληλα σκέλη του προς τα δυ­τικά. Η αμυντική γραμμή των ΣΜ SS Σπίντλερ, Κραφτ και Αλλβερντεν, ήταν τώρα ενισχυμέ- νη από 10 αυτοκινούμενα πυροβόλα εφό­δους Sturmgeschütz III και αρκετά ημιερπυ- στριοφόρα. Το νότιο σκέλος του «Π» συμπλή­ρωναν τα ελαφρά τεθωρακισμένα της 9ης SS ΕΑΝ -εναπομείναντα από την αιματηρή επί­θεση του Γκραίμπνερ την προηγούμενη ημέ­

ρα-, τα οποία είχαν λάβει καίρια θέση σε ένα εργοστάσιο κεραμοποιίας που βρισκόταν στη νότια όχθη του ποταμού, ελέγχοντας όλο το μήκος του παρόχθιου δρόμου. Αυτό που επα­κολούθησε ήταν αναπόφευκτο. Οι γερμανι­κές μονάδες διέθεταν όλα τα τακτικά πλεο­νεκτήματα, όταν τα βρετανικά τάγματα ήταν αποκομμένα, χωρίς δυνατότητα επικοινω­νίας, με ελαφρύ οπλισμό, λίγα πυρομαχικά και καμία υποστήριξη.

Η επίθεση στον παρόχθιο δρόμο, μια λω­ρίδα ασφάλτου πλάτους 30 μ., κυριολεκτικά πνίγηκε στο αίμα. Οι αλεξιπτωτιστές βρέθη­καν σε ανοικτό έδαφος, εκτεθειμένοι σε δια­σταυρούμενα πυρά μεταξύ του ΣΜ SS Κραφτ στο μέτωπό τους και των πλευρικών πυρών των δίδυμων και τετράδυμων πυροβόλων των 20 και 37 mm από τη νότια όχθη. Ανίκανοι να προωθηθούν ή να καλυφθούν, έπεσαν πρηνηδόν στην άσφαλτο, προσπαθώντας να ανταποδώσουν τα πυρά. Οι περισσότεροι σκοτώθηκαν και οι υπόλοιποι υποχώρησαν ε­ξαιτίας της έλλειψης πυρομαχικών. Μέχρι τις06.30, η μάχη είχε λήξει. Η επίθεση στον κε­ντρικό άξονα διήρκεσε περισσότερο, αλλά χωρίς διαφορετικό αποτέλεσμα.

Τα τάγματα του Χάκετ κατάφεραν να προ­ωθηθούν κατά 400 μ., απωθώντας το ΣΜ SS Κραφτ αρκετά για να απελευθερώσουν τον στρατηγό Ερκαρτ από το σπίτι όπου βρισκό­ταν παγιδευμένος επί διήμερο. Οταν όμως, στις 10.00, τα πυρομαχικά των αντιαρματικών εξαντλήθηκαν, η επίθεση «έσβησε», μόλις δύο χιλιόμετρα από τη γέφυρα. Το απόγευμα, οι 500 περίπου επιζώντες των τεσσάρων ταγμάτων υποχώρησαν πέντε χιλιόμετρα δυ­τικότερα στο Οστερμπεεκ, λαμβάνοντας θ έ ­σεις άμυνας. Ο Ερκαρτ, αναλαμβάνοντας και

Το πυροβόλο εφόδου Sturmgeschütz III (StuG III) παρήχθη σε αριθμούς μεγαλύτερους από οποιοδήποτε άλλο γερμανικό τεθωρακισμένο (10.620 μονάδες) και αποτέλεσε τον «σκελετό» των χερσαίων δυνάμεων. Βασισμένο στο σκάφος του άρματος Panzer III, οπλισμένο με πυροβόλο των 75 mm και εφοδιασμένο με ισχυρή θωράκιση, χρησιμοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία σε όλα τα μέτωπα του πολέμου, σε ρόλους υποστήριξης πεζικού και ως καταστροφέας αρμάτων (Revell).

πάλι τη διοίκηση της μεραρχίας του, εγκατέ- στησε το διοικητήριό του στο ξενοδοχείο «Hartenstein», όπου ενημερώθηκε για την τραγική εξέλιξη των επιχειρήσεων.

Το ΣΜ Τέτταου, στα δυτικά του Βολφχέ- τσε, εξαπέλυσε νέα επίθεση κατά των ΖΠ-Ρ, σε τρεις άξονες, καλύπτοντας όλη σχεδόν την έκτασή τους. Η ταξιαρχία του Χικς, εκτε­θειμένη, σε έδαφος ακατάλληλο για άμυνα, αναγκάστηκε και αυτή να υποχωρήσει προς το Οστερμπεεκ, χάνοντας σημαντικό τμήμα των ζωνών, καθώς και τα δύο τρίτα της δύνα­μής της. Μόνο η πολωνική ΖΠ-Ρ είχε μείνει σχετικά άθικτη, όπου σε αυτή συγκεντρώνο­νταν τώρα υποχωρούντα τμήματα αλεξιπτω­τιστών, τα οποία πιέζονταν δυτικά από τον Τέτταου και ανατολικά από τον Κραφτ. Μέσω ασυρμάτου πραγματοποιήθηκαν επανειλημ­μένες εκκλήσεις προς τη διοίκηση της 1ης ΣΑΜΣ (Μπράουνινγκ) στο Αϊντχόφεν, ώστε το πολωνικό αεράγημα να μη προσγειωθεί στην προκαθορισμένη ΖΠ-Ρ, αφού αυτή βρισκόταν πλέον εντός εμβέλειας γερμανικών όπλων. Ομως, η ασύρματη επικοινωνία της βρετανι­κής μεραρχίας εξακολουθούσε να είναι σπο­ραδική, ακατάληπτη ή ανύπαρκτη, οπότε η εκπομπή δεν ελήφθη από κανέναν. Τα ανεμό­πτερα αφίχθησαν περί τις 16.00, μέσα σε μια κατάσταση χάους. Στον αέρα έγιναν στόχος γερμανικών καταδιωκτικών και αντιαεροπο­ρικών. Στο έδαφος, κυκλωμένοι Βρετανοί α­λεξιπτωτιστές αντάλλασσαν πυρά προς όλες τις κατευθύνσεις, ενώ τα ανεμόπτερα προ­σπαθούσαν να προσγειωθούν όπου έβρισκαν. Τη σκηνή περιέγραψε ένα Πολωνός πολεμι­κός ανταποκριτής:

«Πολλά ανεμόπτερα αναφλέγονταν και συντρίβονταν στο έδαφος. Πολλά άλλα προ­σγειώνονταν με κατεστραμμένο το σύστημα προσγείωσης. Ακόμα κι από μακριά διακρίνα- με τις κομματιασμένες ατράκτους και τα τσα­κισμένα πηδάλια. Ενα ανεμόπτερο κόπηκε στον αέρα σαν παιδικό παιχνίδι και από το ε­σωτερικό του ξεχύθηκαν ένα Jeep, ένα πυρο­βόλο και αβοήθητοι άνδρες». Από τα 35 ανε­μόπτερα, τα 13 προσγειώθηκαν σε γερμανική περιοχή μαζί με τον εξοπλισμό που μετέφε­ραν. Μόνο δύο αντιαρματικά πυροβόλα και ε­λάχιστοι Πολωνοί επέζησαν για να ενωθούν με τους Βρετανούς.

Ηταν περίπου την ίδια ώρα, όταν στο Αρνεμ κατέφθασε μια πλήρης γερμανική τα­ξιαρχία αντιαεροπορικών, τεθείσα υπό τις διαταγές του αντισυνταγματάρχη των SS Χάρτσερ. Οι τέσσερις μοίρες της διέθεταν συνολικά 33 πυροβόλα των 88 mm, έξι των 37 mm και 29 των 20 mm. Μέχρι το απόγευμα της ίδιας ημέρας είχαν τοποθετηθεί ώστε να κα­λύπτουν όλες τις βρετανικές ΖΠ-Ρ «Από εκεί­νη τη στιγμή οι Γερμανοί κάπνιζαν αγγλικά τσιγάρα και έτρωγαν αγγλικές σοκολάτες», σύμφωνα με τα λόγια ενός Γερμανού βετερά­νου. Από τα 190 αεροσκάφη που προσπάθη­σαν να ρίξουν προμήθειες στους αλεξιπτωτι­στές, τα 18 καταρρίφθηκαν και 390 τόννοιπυ- ρομαχικών και τροφίμων κατέληξαν σε γερ­μανικά χέρια.

Στο σχολικό κτίριο, ο λοχαγός ΜακΚαίυ

δέχθηκε την επίσκεψη ενός Γερμανού στρα­τιώτη με μια λευκή σημαία στο χέρι, ο οποίος, εκ μέρους του διοικητή της 10ης SS ΜΠα, υ­ποστρατήγου Χάιντς Χάρμελ (Heinz Harmel), ζήτησε την παράδοση των Βρετανών. Ο στρα­τιώτης, με σπασμένα αγγλικά, φώναξε τη μό­νη λέξη που γνώριζε: «Παράδοση!». Η απά­ντηση που έλαβε ήταν σύμφωνη με το βρετα­νικό φλέγμα: «Δεν μπορούμε να δεχθούμε την παράδοσή σας. Καταλαβαίνετε, δεν δια­θέτουμε τον απαραίτητο χώρο!».

Μετά την απόρριψη της πρότασής του ο Χάρμελ, συνειδητοποιώντας ότι οι επιθέσεις πεζικού θα ήταν απίθανο να μετακινήσουν τους Βρετανούς από τις θέσεις τους, αποφά­σισε να τους βομβαρδίσει μέχρι ισοπέδωσης. Εχοντας παρατάξει στη νότια όχθη ένα μικτό συγκρότημα αρμάτων, αντιαεροπορικών και αυτοκινούμενων πυροβόλων -όλα από προ- σφάτως αφιχθείσες ενισχύσεις- έδωσε σα­φείς εντολές στους πυροβολητές του: «Θα σημαδεύετε ακριβώς κάτω από τα αετώματα και θα βομβαρδίζετε μέτρο-μέτρο, όροφο-ό- ροφο, μέχρι να κατεδαφίσετε και το τελευ­ταίο κτίριο. Οταν τελειώσετε, δεν θα έχει α- πομείνει τίποτε άλλο εκτός από σωρούς τού­βλων». Σήκωσε τα κυάλια του για να παρακο­λουθήσει την εικόνα της συστηματικής κατα­στροφής που άρχιζε να διαδραματίζεται απέ­ναντι του. Λίγο αργότερα, τρία Panzer III του ΣΜ Κνάουστ εμφανίστηκαν ανάμεσα στους δρόμους, βομβαρδίζοντας τα σπίτια εξ επαφής. Ο ταγματάρχης Χίμπερτ θυμάται ε­κείνες τις στιγμές: «Δεν μπορούσαμε να κά­νουμε τίποτα εναντίον των αρμάτων. Ανεβο- κατέβαιναν τον δρόμο, βάλλοντας εκρηκτι­κές οβίδες στους τοίχους των κτιρίων για να ανοίξουν τρύπες και κατόπιν έριχναν στο ε­σωτερικό καπνογόνα και εμπρηστικές χειρο­βομβίδες. Ο φώσφορος έκαιγε πάνω στις στολές και τα ακάλυπτα μέρη του δέρματος».

Ο λοχαγός Τόνυ Φρανκ, με τη βοήθεια ε­νός στρατιώτη και οπλισμένος με ένα Piat, κα-

Ο αντιστράτηγος Φρέντερικ Μπράουνινγκ έχαψε μεγάλου κύρους στους κύκλους της βρετανικής στρατιωτικής ηγεσίας και βάσισε πολλές από τις φιλοδοξίες του στην επιτυχία της επιχείρησης. Αν και έμεινε γνωστός για τη φράση του «...πιστεύω ότι επιχειρούμε να φθάσουμε μια γέφυρα πέραν των δυνατοτήτων μας», παραμέρισε γρήγορα τις αμφιβολίες του, όπως και πολλοί άλλοι, και υποστήριξε ένθερμα τη διεξαγωγή της.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Στις 20 Σεπτεμβρίου, η βρετανική άμυνα γύρω από τη γέφυρα κατέρρευσε Στη φωτογραφία, Γερμανοί στρατιώτες εκκα&αρίζουν εχθρική εστία αντίστασης.

Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου. Εξαντλημένοι άνδρες του Βασιλικού Μηχανικού οδηγούνται αιχμάλωτοι, μετά την επική άμυνά τους στο σχολικό κτίριο.

τέστρεψε ένα άρμα με μία 6ολή στα νώτα, από απόσταση 40 μέτρων. Δύο επιπλέον Panzer IV ενώθηκαν με τα προηγούμενα, συ­νεχίζοντας να κατεδαφίζουν κατά βούληση μεγάλα τμήματα κτιρίων. Από τόσο μικρές α­ποστάσεις σι οβίδες των αρμάτων προκαλού- σαν τρομακτική καταστροφή, όπως παραστα­τικά περιέγραψε ο στρατιώτης των SS Χορστ Βέμπερ: «Σε ένα γωνιακό κτίριο η οροφή κα­τέρρευσε, οι δύο τελευταίοι όροφοι άρχισαν να γκρεμίζονται και τότε ολόκληρος ο τοίχος της πρόσοψης κατέπεσε στον δρόμο, σαν δέρμα αποκολλώμενο από σκελετό, αποκαλύ­πτοντας το εσωτερικό κάθε ορόφου, με τους Βρετανούς να τρέχουν σαν τρελοί. Σύντομα η σκόνη και τα ερείπια κάλυψαν τα πάντα, ε­κτός από τις κραυγές των πληγωμένων».

Ο 19χρονος δεκανέας των SS Χέλμουτ Μπούτλαρ της 10ης SS ΜΠα διηγήθηκε ένα περιστατικό χαρακτηριστικό των μαχών που διεξάγονταν στην περιοχή. Εχοντας βρει κά­λυψη στον κήπο ενός σπιτιού, χρησιμοποιώ­

ντας τη φυσική παραλλαγή των φυτών, είχε απλώσει μπροστά του τα διαθέσιμα πυρομα- χικά του, με τις χειροβομβίδες σε άμεση πρό­σβαση. Διαγωνίως απέναντι του ένα βρετανι­κό πολυβόλο έβαλλε σταθερά προς τη θέση του με καταιγιστικά πυρά. Μόνο μια στιγμή κατάφερε να υψώσει λίγο το κεφάλι του πάνω από τα φυτά. Στο άμεσα ορατό του πεδίο διέ- κρινε μόνο τραυματισμένους και νεκρούς συ­ντρόφους του να κείνται στον δρόμο μπρο­στά του και στις προσόψεις των σπιτιών.

«Τότε αρκετοί Βρετανοί όρμησαν από τις εισόδους των σπιτιών απέναντι μου. Κανένας πυροβολισμός δεν ακουγόταν πλέον από τη γερμανική πλευρά. Εριξα έναν ολόκληρο γε­μιστήρα εναντίον των Βρετανών, έως ότου ή­ταν πλέον αδύνατον να διατηρήσω τη θέση μου». Το εχθρικό πολυβόλο εξακολουθούσε να βάλλει κατά της θέσης του και προς τις ει­σόδους των σπιτιών δίπλα του. «Δεν ήμουν πλέον σε θέση να τοποθετήσω νέο γεμιστή­ρα στο όπλο μου, οπότε πέταξα μία χειροβομ­βίδα στα τυφλά, στη γενική κατεύθυνση του πολυβόλου. Εκτόξευσα κι άλλες, τη μία μετά την άλλη, ενώ ακόμα το πολυβόλο εξακολου­θούσε να γαζώνει τον τοίχο που βρισκόταν πίσω μου. Τότε τράβηξα την περόνη της τε­λευταίας χειροβομβίδας, μέτρησα δύο δευ­τερόλεπτα και σηκώθηκα εκτοξεύοντάς την εναντίον του πολυβόλου. "Κέντρο"! Το πολυ­βόλο και το πλήρωμά του σίγησαν. Ο δρόμος και οι αυλές τριγύρω μου καλύπτονταν από νεκρούς και τραυματίες. Τουλάχιστον 25 Γερ­μανοί και Βρετανοί είχαν πέσει νεκροί μέσα σε ένα τέταρτο της ώρας».

Κάθε κτίριο καταλαμβανόταν μόνο μετά από αιματηρή μάχη σώμα με σώμα. Κάθε όρο­φος είχε να διηγηθεί τη δική του ιστορία - διάτρητοι, αιματοβαμμένοι τοίχοι και πατώ­ματα, πτώματα Βρετανών και Γερμανών σφι­χταγκαλιασμένα μαζί μέχρι τον τελευταίο ε­πιθανάτιο ρόγχο.

Στις 13.00, το σχολείο δέχθηκε έναν βομ­βαρδισμό όλμων, ακολουθούμενο από αλλε­πάλληλες επιθέσεις πεζικού οι οποίες θα διαρκούσαν μέχρι το απόγευμα. Οταν οι επι­θέσεις απωθήθηκαν, οι Γερμανοί έστιασαν τον βομβαρδισμό τους στα παράθυρα της βόρειας όψης. Η σφοδρότητα του βομβαρδι­σμού ανάγκασε τους Βρετανούς να εκκενώ­σουν πολλά δωμάτια. Ακολούθησε δεύτερη έφοδος και βίαιες μάχες εκ του συστάδην, από δωμάτιο σε δωμάτιο. Μέχρι το μεσημέρι, 18-20 πτώματα Γερμανών κείτονταν σκορπι­σμένα εντός ή πέριξ του κτιρίου. Μερικοί σφάδαζαν ακόμα από τους πόνους φρικτών τραυμάτων. Οι Βρετανοί προσπάθησαν να τους περισυλλέξουν, αλλά, όποτε εμφανίζο­νταν σε εξωτερικούς χώρους, δέχονταν ε­χθρικά πυρά. Μερικοί Βρετανοί ελεύθεροι σκοπευτές ανέλαβαν να δώσουν στους τραυ­ματίες τη χαριστική βολή, όχι πάντοτε από ο ί­κτο. Περί τις 19.00, ένα γερμανικό άρμα πλη­σίασε το κτίριο σε απόσταση 30 μ., βομβαρδί­ζοντας τον πρώτο όροφο. Μέχρι το απόγευ­μα, οι βρετανικές απώλειες στην περίμετρο του Φροστ αριθμούσαν 20 επιπλέον νεκρούς και 150 τραυματίες. Ηταν φανερό ότι με αυ-

ΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

τόν τον ρυθμό απωλειών η βρετανική άμυνα σύντομα θα κατέρρεε. Η έλλειψη ύπνου είχε αρχίσει να επηρεάζει τους αλεξιπτωτιστές που παρέμεναν άυπνοι επί 36 συνεχείς ώρες. Οι αμφεταμίνες δεν είχαν πλέον το επ ιθυμη­τό αποτέλεσμα και πολλοί άνδρες άρχισαν να υποφέρουν από παραισθήσεις και διπλή όρα­ση. Στο τρεμάμενο φως των πυρκαγιών τα πρόσωπά τους έδειχναν τρομακτικά: αξύρι­στα, με μάτια κόκκινα, μαυρισμένα από τους καπνούς και την πυρίτιδα, και ταυτόχρονα ε­πικαλυμμένα με άσπρη σκόνη από τη γυψο- ποιία των κτιρίων.

Το βράδυ, στο ξενοδοχείο «Hartenstein», η εικόνα που σχημάτιζε ο Ερκαρτ ήταν οι- κτρή. Με την έναρξη των αεραποβάσεων,3.000 άνδρες του είχαν καταφέρει να προω­θηθούν στην πόλη του Αρνεμ. Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαν απομείνει λιγότεροι από1.000. Περίπου 120 ήταν νεκροί και πάνω από 1.700 αιχμάλωτοι, οι περισσότεροι τραυματι­σμένοι. Τέσσερις από τους πέντε διοικητές ταγμάτων ήταν νεκροί ή τραυματίες. Οι ζώ­νες ανεφοδιασμού είχαν καταληφθεί από τους Γερμανούς. Η μεραρχία του, διασπασμέ- νη σε μικρές απομονωμένες ομάδες, διεξήγε μια απελπισμένη μάχη, με ελάχιστα αντιαρ­ματικά, ελάχιστα πυρομαχικά και καθόλου τροφή. Οι άνδρες του προσπαθούσαν να τρα­φούν με οτιδήποτε έβρισκαν στους κήπους των σπιτιών. Τα υπόγεια γέμιζαν συνεχώς με τραυματίες που στοιβάζονταν ο ένας πάνω στον άλλον. Τα φάρμακα, όπως και όλες οι υ­πόλοιπες προμήθειες, τελείωναν και η μορφί­νη χορηγείτο μόνο σε βαριές περιπτώσεις. Η ήττα διαφαινόταν ολοκληρωτική και αυτό που θα μπορούσε, μόνο εν μέρει, να την απο­τρέψει ήταν η άφιξη του 30ού ΣΣ, περί του ο­ποίου όμως ο Ερκαρτ δεν διέθετε καμία πλη­ροφόρηση. Το μόνο που του είχε απομείνει ή­ταν η πειθαρχία και το ακατάβλητο θάρρος των ανδρών του.

Πιεζόμενος από τις εξελίξεις, υποχρεώ­θηκε να λάβει μια επώδυνη αλλά αναγκαία απόφαση: θα άφηνε το τάγμα του Φροστ να αγωνιστεί μόνο του, μέχρι τέλους, στη γέφυρα, προκειμένου να συγκεντρώσει γύρω του τα υπολείμματα της κατακερματισμένης μεραρχίας του, για να σχηματίσει μια συμπα­γή αμυντική περίμετρο στο χωριό του Οστερ- μπεεκ, με τα νώτα της στον Ρήνο. Εκεί θα προσπαθούσε να κρατήσει μέχρι την άφι­ξη του 30ού ΣΣ, όποτε -κ α ι α ν- αυτό εμφανι­ζόταν.

Οταν έπεσε το σκοτάδι, η περιοχή γύρω από το βόρειο άκρο της γέφυρας έμοιαζε με μια θάλασσα φωτιάς από τις φλόγες των κτι­ρίων που μέχρι πριν λίγες ώρες κατείχαν οι άνδρες του Φροστ. Κάτω από τα ερείπιά τους βρισκόταν θαμμένη και η τελευταία ελπίδα ε­πιτυχίας της επιχείρησης. Ενα τεράστιο σύν­νεφο σκόνης και χώματος επλανάτο πάνω από την πόλη, η οποία έδειχνε έρημη, στοι- χειωμένη, με μόνους ήχους τα τριξίματα των πυρκαγιών που την κατέτρωγαν. Οι κάτοικοι την είχαν εγκαταλείψει από το μεσημέρι, έχο­ντας ήδη θρηνήσει 450 άμαχους πολίτες, θύ ­ματα βομβαρδισμών και αδέσποτων πυρών.

Κανείς από τους στρατιώτες των αντιμαχόμε- νων πλευρών δεν τολμούσε να διασχίσει τους δρόμους από το ένα κτίριο στο άλλο, α­φού οι φωτιές πρόδιδαν κάθε κίνηση. Τα ψη­λά καμπαναριά των δύο εκκλησιών φλέγο­νταν κι αυτά. Μία από τις καμπάνες όμως, τα­λαντευόμενη από τις ριπές του ανέμου, έ­σπαγε συχνά τη σιωπή της νύκτας με την α­κανόνιστη κωδωνοκρουσία της, συμβάλλο­ντας στο ζοφερό και απόκοσμο θέαμα.

Βρετανός ασυρματιστής κείται νεκρός στο χαράκωμά του, κρατώντας ακόμα το μικρόφωνο στο χέρι, προσπαθώντας, μάλλον μάταια, να επικοινωνήσει με κάποια μονάδα. Η απώλεια των επικοινωνιών της 1ης ΑΜΜ από την έναρξη της μάχης ήταν ένας από τους αστάθμητους παράγοντες που έκριναν την έκβασή της.

Ενώ η διορία άφιξης του 30ού ΣΣ είχε ήδη εκπνεύσει, στο Οστερμπεεκ οι Βρετανοί έδιναν την τελευταία τους μάχη.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Panzerkampfwagen VI Sd.Kfz 182 AusfB Tiger II, το πρώτο άρμα του 2ου Ουλαμού της 2ης Ιλης της 501 Επιλαρχίας Βαρέων Αρμάτων των SS (Schwere Panzer Abteilung) με αρχηγό πληρώματος τον αν&υπολοχαγό Γκέοργκ Χάντους, όπως επιχειρούσε στις Αρδέννες τον Δεκέμβριο του 1944. Φέρει τρίχρωμη παραλλαγή "ambush", με βασικό χρώμα το red primer και λωρίδες ακανόνιστου σχήματος από olive green (RAL 6003) και dark yellow (RAL 7028). Οι μικρές κηλίδες έχουν συμπληρωματικό χαρακτήρα και είναι χρώματος dark yellow πάνω στις olive green λωρίδες και στο red primer και olive green και red primer πάνω στο dark yellow. Αντιπροσώπευαν τις σκιές από τα παιχνιδίσματα των ψύλλων πάνω στο έδαφος. Η παραλλαγή αυτή προσέφερε εξαιρετική κάλυψη τόσο από τον αέρα, όπου η συμμαχική αεροπορία είχε πλέον επικρατήσει, όσο και από τις δυνάμεις εδάφους.Η εμφάνισή τους στο Αρνεμ ήταν το τελειωτικό κτύπημα για τους ελαφρά οπλισμένους αλεξιπτωτιστές (εικονογράφηση:Δημήτρης Χαδούλας).

Ο «Διάδρομος» - Τομέας Ναϊμέγκεν

Μέχρι τις 06.15 είχε επισκευαστεί η γέφυ­ρα του Ζον και έτσι το 30ό ΣΣ συνέχισε την πορεία του προς το Γκραφ, ενώ το απόγευμα ενώθηκε με τους Αμερικανούς αλεξιπτωτι­στές της 82ης ΑΜΜ στα περίχωρα του Ναϊμέ- γκεν. Εκεί, πάνω από τον ποταμό Βάαλ, δέ­σποζαν οι δύο σημαντικότερες γέφυρες πριν από εκείνη του Αρνεμ - μία σιδηροδρομική και μία οδική. Τις υπερασπίζονταν αντίστοιχα τα ΣΜ SS Χένκε και Ωυλινγκ, με γρεναδιέ­ρους της 10ης SS ΜΠα οχυρωμένους στο κέ­ντρο της πόλης, υποστηριζόμενους από δύο Sturmgeschütz III. Η βόρεια όχθη, υπό την ευ­θύνη του ΣΜ SS Ράινχολντ, έσφυζε από α­ντιαρματικά πυροβόλα κάθε διαμετρήματος και στοιχεία πολυβόλων, τα οποία ήλεγχαν ο- ποιαδήποτε κίνηση στις γέφυρες. Η διαταγή που είχε λάβει ο υποστράτηος των SS Χάρ­μελ ήταν ρητή: η συμμαχική προέλαση έπρε- πε να σταματήσει εκεί! Προετοιμαζόμενος, ό­μως, για το χειρότερο και κατά παράβαση των

διαταγών του Μόντελ, είχε προετοιμάσει την οδική γέφυρα για ανατίναξη μόλις θα έβλεπε το πρώτο βρετανικό άρμα να τη διασχίζει.

Στις 16.00, οι συνδυασμένες επιθέσεις βρετανικού πεζικού, τεθωρακισμένων και Αμερικανών αλεξιπτωτιστών προς το κέντρο της πόλης προσέκρουσαν στη λυσσώδη άμυ­να γρεναδιέρων, αποφασισμένων να μη υπο­χωρήσουν ούτε βήμα. Βάλλοντας από πλεο­νεκτικές θέσεις κάλυψης της βόρειας όχθης, πυροβόλα των 20 mm έπλητταν οτιδήποτε πλησίαζε την όχθη, ενώ τα αντιαρματικά κα­τέστρεψαν τα πρώτα πέντε Sherman που πλη­σίασαν τη σιδηροδρομική γέφυρα. Η επίθεση κατά της οδικής γέφυρας ούτε καν κατάφερε να την πλησιάσει. Με το τέλος της ημέρας, οι Σύμμαχοι είχαν λάβει θέσεις 400 μ. από τη γέ­φυρα, αναμένοντας να ξημερώσει για να ανα­νεώσουν τις προσπάθειές τους.

Ο χρόνος, όμως, πίεζε αφόρητα και ιδιαί­τερα για τον Χόρροκς. Η απόσταση των 100 χλμ. από τη γραμμή του μετώπου μέχρι το Ναϊμέγκεν είχε διαρκέσει δυόμιση ημέρες και οι πρώτες προσπάθειες κατάληψης της γέφυρας είχαν αποτύχει, όταν την ίδια στιγμή θα έπρεπε να βρίσκεται στο Αρνεμ. Ταυτό­χρονα, λίγο νοτιότερα, οι επιθέσεις του Στού- ντεντ, στα πλευρά του «Διαδρόμου», απει­λούσαν να τον αποκόψουν τελείως. Οι Αμερι­κανοί της 101 ΑΜΜ, οι οποίοι υπερασπίζο­νταν τον συγκεκριμένο τομέα, μόνο την τε­λευταία στιγμή κατάφεραν να αποτρέψουν την καταστροφή. Υπό την κρισιμότητα των καταστάσεων, ο διοικητής της 82ης ΑΜΜ, τα- ξίαρχος Τζέημς Γκάβιν (James Gavin), πρότει- νε στον Μπράουνινγκ και στον Χόρροκς ένα σχέδιο ύστατης λύσης. Ηταν μια συνδυασμέ­νη επίθεση βρετανικών και αμερικανικών δυ­νάμεων ταυτόχρονα: οι Βρετανοί θα επιτίθε- ντο προς κατάληψη των γεφυρών με άρματα και πεζικό, τη στιγμή που οι αλεξιπτωτιστές του Γκάβιν, υπό την κάλυψη πυροβολικού, θα επιχειρούσαν απόβαση στη βόρεια όχθη του ποταμού. Εάν το εγχείρημα πετύχαινε, οι Αμερικανοί θα έπλητταν το δεξιό πλευρό του ΣΜ SS Ράινχολντ, δίνοντας την ευκαιρία για την κατάληψη της γέφυρας από αμφότερα τα άκρα ταυτόχρονα. Ηταν αυτονόητο, βέβαια,

Η πόλη του Ναϊμέγκεν και η γέφυρα μετά την κατάληψή τους από τα συμμαχικά στρατεύματα.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Σχε

δίασ

η χά

ρτη:

Π

αρασ

κευή

Ε

υγεν

ικού

/

ΓΝΩ

ΜΩ

Ν

Εκδ

οτικ

ή 20

13

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

ΣΜ Κραι

7ο Τ Scottist Borderers

ΙΟο ΤΑλ > < ''ΣΜ Σπίντλερ

Ιο Τ Border lo/3o/l I

Ιη Πολωνική ΤΑΞΑλ

Προς Ναϊμέγκεν 33

□ Βρετανοί ΣΜ: Συγκρότημα Μάχης Τ: Τάγμα

I------1 Γερμανοί ΤΑΞΑλ: Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών ΛΑλ: Λόχος ΑλεξιπτωτιστώνΤΑλ: Τάγμα Αλεξιπτωτιστών ΛΜΧ: Λόχος Μηχανικού

ότι η αποβατική επιχείρηση ισοδυναμούσε με αυτοκτονία: θα διεξαγόταν το μεσημέρι της επόμενης ημέρας, με απλές, ξύλινες λέμ­βους, μπροστά στις κάννες των γερμανικών πυροβόλων και πολυβόλων της απέναντι ό­χθης!

ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ (Ημέρα D+3)Αρνεμ - Τελευταία άμυνα στη γέφυρα

Οι Γερμανοί ξεκίνησαν από το πρωί τον μεθοδικό βομβαρδισμό των κτιρίων. Η αμυ­ντική περίμετρος του Φροστ αποτελείτο πλέ­ον από 150 μάχιμους άνδρες, αποκομμένους σε μικρές διασπασμένες ομάδες, οι οποίοι τις τελευταίες 12 ώρες μάχονταν χωρίς τρόφιμα και νερό μέσα σε μισοκατεστραμμένα και

φλεγόμενα κτίρια. Οι Γερμανοί ήλεγχαν κάθε κίνηση στους δρόμους. Οποιαδήποτε μετακί­νηση ήταν αδύνατη - κάθε ομάδα αλεξιπτωτι­στών θα πολεμούσε και θα πέθαινε στο κτί­ριο που κατείχε εκείνη τη στιγμή. Δύο τελευ­ταίοι όλμοι αντιπροσώπευαν τον εναπομείνα- ντα βαρύ οπλισμό τους. Αν δεν κατέφθανε γρήγορα κάποια εξωτερική βοήθεια, η μάχη δεν μπορούσε παρά να έχει μία και μόνη κα­τάληξη. Η εντελώς αναπάντεχη επικοινωνία του ασυρμάτου του Φροστ με τον αντίστοιχο του Ερκαρτ προκάλεσε μια μικρή νότα αισιο­δοξίας. Ο αντισυνταγματάρχης ανέφερε ότι «...η κατάσταση δεν είναι ικανοποιητική» και ήταν απαραίτητη η συνδρομή ενισχύσεων. Ο στρατηγός συνεχάρη τον ίδιο και τους άν­δρες του για τον αγώνα τους και του ζήτησε να κρατήσουν μέχρι την άφιξη του 30ού ΣΣ.

Τα ΣΜ SS Μπρίνκμαν και Κνάουστ εξαπέ-

Η βρετανική περίμετρος στο Οοτερμπεεκ και το τέλος της επίθεσης στο Αρνεμ.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

34Βρετανοί αλεξιπτωτιστές μεταφέρουν τραυματία τους, καθώς οδηγούνται στην αιχμαλωσία, μετά τη διάσπαση της άμυνάς τους στη γέφυρα. Ο στρατιώτης αριστερά είναι ο δεκανέας Χάρολντ Πάντφηλντ, ο οποίος διακρίθηκε για το μαχητικό του μένος κατά την άμυνα του σχολικού κτιρίου.

λυσαν μία ακόμα σειρά επιθέσεων από την α­νατολική πλευρά της πόλης για την οριστική εξάλειψη των θέσεων του Φροστ. Αρματα, φλογοβόλα, εκρηκτικά και Panzerfaust ρίχθη- καν όλα στη μάχη. Εκρηκτικές και διατρητι- κές οβίδες αρμάτων κατεδάφιζαν τους τοί­χους των λίγων κτιρίων που κατείχαν οι Βρε­τανοί, δημιουργώντας πυκνά, αιωρούμενα κύματα σκόνης και χώματος που τύφλωναν και έπνιγαν τους πολιορκημένους. Παρότι κάθε επίθεση απωθείτο, η αδιάκοπη μάχη κα­τανάλωνε τα λίγα πυρομαχικά τους με τρομα­κτικό ρυθμό. Οι πολεμικές ιαχές των «Κόκκι­νων Διαβόλων» μειώνονταν ώρα με την ώρα, καθώς οι θέσεις τους καταλαμβάνονταν δια­δοχικά. Σε μία τουλάχιστον περίπτωση, Βρε­τανοί και Γερμανοί μάχονταν για την κατάλη­ψη δύο ορόφων ενός κτιρίου, ανταλλάσοντας μεταξύ τους τσιγάρα και κονσέρβες σε στιγ­μές ανάπαυλας!

Στις 13.30, ο Φροστ τραυματίστηκε σοβα­ρά στα πόδια από θραύσματα όλμου και με­ταφέρθηκε στο κελάρι του διοικητηρίου του, το οποίο στέγαζε άλλους 200 Βρετανούς και Γερμανούς τραυματίες. Τη θέση του ανέλαβε ο ταγματάρχης Φρέντυ Γκαφ, διοικητής της

ανύπαρκτης πλέον ίλης αναγνώρισης και έ­μπιστος αξιωματικός του Φροστ. Πριν του πα- ραδώσει τη διοίκηση, θεώρησε σωστό να τον ενημερώσει για την κατάσταση, αν και δεν υ­πήρχε κάτι για το οποίο θα έπρεπε να λάβει κάποια απόφαση.

Μετά την απώλεια του Φροστ, οι Βρετανοί θα έχαναν και τον επόμενο στυλοβάτη της ά­μυνάς τους γύρω από τη γέφυρα. Το σχολικό κτίριο «Βαν Λίμπουργκ Στίρουμ», το οποίο υ­περασπίζονταν σθεναρά επί 60 ώρες οι άν­δρες του λοχαγού ΜακΚαίυ, σύντομα θα έπε­φτε. Η μικρή ομάδα των υπερασπιστών του α­ριθμούσε πλέον 30 αξιόμαχους άνδρες, όλοι συνωστισμένοι σε δύο εναπομείναντα -σχετι­κά ακέραια- δωμάτια, και 27 τραυματίες στο υπόγειο. Κάθε εκατοστό των πέτρινων πατω­μάτων ήταν κατάσπαρτο με θραύσματα γύ­ψου, γυαλιών και μετάλλων, ενώ τα σκαλοπά­τια ήταν ολισθηρά από τα αίματα. Διέθεταν ελάχιστα πυρομαχικά, ενώ νερό και τροφές είχαν τελειώσει. Ενα γερμανικό άρμα και ένα πυροβόλο εφόδου έφθασαν σε απόσταση 50 μ. από το κτίριο και άρχισαν να το βομβαρδί­ζουν. Χωρίς να διαθέτουν τίποτα βαρύτερο από ένα οπλοπολυβόλο Bren, οι εξουθενωμέ­νοι Βρετανοί προσπαθούσαν απλώς να παρα­μείνουν ζωντανοί, παρακολουθώντας το τέ­λος τους να πλησιάζει μαζί με κάθε καταρρέ- ον τμήμα οροφής ή τοιχοποιίας. Μία οβίδα προκάλεσε πυρκαγιά στη στέγη και οι φλόγες απειλούσαν τώρα να επεκταθούν σε όλο το κτίριο. Η υδροδότηση είχε διακοπεί, οπότε οι φωτιές ήταν αδύνατον να κατασβεστούν.

Περί τις 19.00, όταν πλέον ήταν ολοφάνε­ρο ότι η επόμενη γερμανική οβίδα θα ήταν η τελευταία που μπορούσε να αντέξει η οικο­δομή, ο ΜακΚαίυ διέταξε την εγκατάλειψη του κτιρίου. Κατέβηκαν στο υπόγειο, όπου οι βαρύτερα τραυματισμένοι τοποθετήθηκαν πάνω σε πόρτες ή στρώματα και μεταφέρθη­καν κοντά στο σημείο εξόδου. Ο ΜακΚαίυ ά­φησε μια μικρή ομάδα ανδρών ως οπισθοφυ­λακή που θα απέκρουε τις εχθρικές επ ιθέ­σεις κατά τη διάρκεια της εκκένωσης. Οι υπό­λοιποι επέλεξαν να καταφύγουν σε ένα κοντι­νό μικρότερο κτίριο, από το οποίο, όμως, τους χώριζε ένας μικρός μαντρότοιχος που θα έπρεπε να υπερπηδήσουν. Οι πρώτοι που επεχείρησαν να σκαρφαλώσουν βρέθηκαν ε­κτεθειμένοι σε διασταυρούμενα θεριστικά πυρά. Ο δεκανέας Χάρολντ Πάντφιλντ θυμά­ται τα επόμενα 20 δραματικά λεπτά της εξό­δου: «Ο Τζων Μπέδερτον σκοτώθηκε τη στιγ­μή που σκαρφάλωνε. Ο Τουίγκυ, κρατώντας στο ένα του χέρι τις φωτογραφίες της συζύ­γου και των παιδιών του δέχθηκε μία ριπή πο­λυβόλου κατά μήκος του πλευρού του, κα­θώς τον σηκώναμε πάνω από τον τοίχο. Ο Τσάρλυ Γκριρ κτυπήθηκε από μια βολίδα που τρύπησε το κράνος του, αλλά δεν άγγιξε το κεφάλι του. Μία ριπή έσκισε το σακίδιο του Μπίλλυ Μαρτ από την πλάτη του, χωρίς να τον τραυματίσει. Ενας από τους άνδρες που μετέφεραν σε στρώμα τον ταγματάρχη Λιού- ις έχασε το μισό του πρόσωπο από έκρηξη όλμου και έπεσε ακαριαία νεκρός».

Ο ΜακΚαίυ επέστρεψε στο κτίριο για να

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

φέρει μαζί του και τους υπόλοιπους άνδρες της οπισθοφυλακής, αλλά τώρα πλέον τα θ ε ­ριστικά πυρά ήταν τόσο αδιάκοπα και πυκνά, ώστε η παραμικρή κίνηση ισοδυναμούσε με αυτοκτονία. Μέσα στη δίνη της μάχης ακού- στηκε η αδύναμη φωνή του Λιούις από το φο­ρείο του: «Καιρός να σηκώσουμε τη λευκή σημαία». Δέκα άνδρες, συμπεριλαμβανομέ­νου και του ΜακΚαίυ, αποφάσισαν να κάνουν μια ύστατη προσπάθεια διαφυγής, τρέχοντας ανάμεσα στους κήπους των σπιτιών, αλλά δεν έφθασαν πολύ μακριά και λίγο αργότερα συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Ο λοχαγός κρύ­φθηκε σε έναν κήπο προσποιούμενος τον νε­κρό. Ηταν «νεκρός», όταν ένας Γερμανός τον κλώτσησε στα πλευρά, αλλά «ζωντάνεψε», ό­ταν ένας άλλος τον τρύπησε με την ξιφολόγ­χη. Οι υπόλοιποι, υπακούοντας στη δεύτερη έκκληση του Λιούις, αφαίρεσαν τους επι­κρουστήρες των όπλων τους και τα πέταξαν, σηκώνοντας τα χέρια. Ηττημένοι αλλά υπερή­φανοι, οι 14 επιζήσαντες του σχολικού κτιρί­ου οδηγήθηκαν διά μέσου των ερειπίων προς την αιχμαλωσία, τραγουδώντας το εμβατήριό τους. Στον δρόμο τους προσπερνούσαν εκτε­θειμένα πτώματα Βρετανών να αιμορραγούν ακόμα. Μόνο μερικά πτώματα Γερμανών εί­χαν την πολυτέλεια να καλύπτονται από μία κουβέρτα.

Λίγο αργότερα, τέσσερα Tiger διέσχισαν ανενόχλητα τη γέφυρα για πρώτη φορά από την έναρξη της μάχης, αποκαθιστώντας την επαφή μεταξύ των γερμανικών δυνάμεων στις δύο όχθες. Μέχρι τις 20.00, οι φωτιές στα κτίρια της πόλης βρίσκονταν πλέον ε­κτός ελέγχου, ενώ στα υπόγειά τους βρίσκο­νταν περίπου 300 τραυματίες. Οι Γερμανοί εί­χαν κυκλώσει και απειλούσαν το ίδιο το δ ιο ι­κητήριο του Φροστ. Ο ταγματάρχης Γκαφ διαπραγματεύθηκε μια ανακωχή, προκειμέ- νου να παραδοθούν στους Γερμανούς οι τραυματίες αμφοτέρων των πλευρών, οι ο­ποίοι βρίσκονταν σε κρίσιμη κατάσταση και έχρηζαν άμεσης βοήθειας, καθώς και εκείνοι που κινδύνευαν να καούν ζωντανοί από τις φλόγες που κατέκαιγαν τα ετοιμόρροπα κτίρια. Ανάμεσα στους τραυματίες βρισκόταν και ο ίδιος ο Φροστ, ο οποίος κατέληξε αιχ­μάλωτος.

Το βράδυ, όταν η μεταφορά είχε πλέον ο­λοκληρωθεί, η μάχη συνεχίστηκε. Οι Γερμα­νοί καταλάμβαναν πλέον το ένα κτίριο μετά το άλλο. Οι περισσότεροι από τους 120 περί­που εναπομείναντες Βρετανούς που μάχο­νταν προηγουμένως σε αυτά, κατάφεραν να συγκεντρωθούν σε έναν μεγάλο κήπο, όπου έσκαψαν ατομικά ορύγματα ή αναζήτησαν ό­ποια κάλυψη μπορούσαν. Μοιράστηκαν μετα­ξύ τους τα λιγοστά εναπομείναντα πυρομαχι­κά και όταν αυτά εξαντλήθηκαν, κάποιοι τρά­βηξαν τις ξιφολόγχες τους και έπεσαν μαχό- μενοι. Αλλοι κρύφθηκαν μέσα στα ερείπια και προσπάθησαν να διαφύγουν δυτικά προς το Οστερμπεεκ, αλλά ελάχιστοι το κατάφεραν. Μόνο τοπικές αψιμαχίες και σποραδικοί πυ­ροβολισμοί αντηχούσαν πλέον μέσα στην υ­γρή νύκτα. Σύντομα, ένα γερμανικό άρμα, ε­ξοπλισμένο με φλογοβόλο, πυρπόλησε οτιδή­

ποτε είχε απομείνει στα χαλάσματα. Ανάμεσα στους τελευταίους αιχμαλώτους βρισκόταν και ο ταγματάρχης Γκαφ, ο οποίος οδηγήθη- κε ενώπιον ενός Γερμανού αξιωματικού. «Θα ήθελα να συγχαρώ εσάς και τους άνδρες σας. Πολέμησα στο Στάλινγκραντ και είναι φανερό ότι εσείς οι Βρετανοί έχετε μεγάλη ε­μπειρία στις οδομαχίες». Ο Γκαφ τον κοίταξε και είπε: «Οχι. Αυτή ήταν η πρώτη μας προ­σπάθεια. Την επόμενη φορά θα είμαστε πολύ καλύτεροι».

Υπολογίζεται ότι στις μάχες γύρω από τη γέφυρα έπεσαν 81 Βρετανοί αλεξιπτωτιστές, εκ των οποίων οι 31 δεν διαθέτουν σήμερα γνωστό τάφο. Οι υπόλοιποι αιχμαλωτίστηκαν όλοι. Ο αδιάκοπος και λυσσασμένος αγώνας

20 Σεπτεμβρίου 1944.Ο πολυβολητής ενός SdKfz 250/3 του ΣΜ SS Σπίντλερ βάλλει με MG 42 εναντίον εχθρικών θέσεων στον βόρειο τομέα του Οστερμπεεκ.

20Σεπτεμβρίου 1944. Ο στρατηγός Μπράουνινγκ (αριστερά) με τον διοικητή της 82ης ΑΜΜ, ταξίαρχο Γκάβιν (κέντρο) και τον υποστράτηγο Σοσαμπόφσκι (με τα γυαλιά στον μπερέ), καθώς και άλλους αξιωματικούς, συζητούν το πρόβλημα της κατάληψης της γέφυρας του Ναϊμέγκεν.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

36

Η αγγλοαμερικανική επίθεση στο Ναϊμέγκεν

και η διάβαση του ποταμού Βάαλ.

Αντ/συνταγματάρχης των SS Λούντβιχ Σπίντλερ, διοικητής του 9ου SSΣυντάγματος Πυροβολικού της «Hohenstaufen» και του ομώνυμου συγκροτήματος μάχης στο Αρνεμ. Ενας από τους εμπειρότερους και πιο διακεκριμένους αξιωματικούς της μεραρχίας. Η αμυντική του γραμμή δυτικά του Αρνεμ παρέμεινε αμετακίνητη στις βρετανικές προσπάθειες διάσπασης, ενώ στη συνέχεια έλαβε μέρος και στις επιθέσεις εναντίον της περιμέτρου του Οστερμπεεκ. Τιμήθηκε με τον Σταυρό των Ιπποτών και σκοτώθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 1944 στις Αρδέννες.

] ] Βρετανοί - Αμερικανοί ΣΜ: Συγκρότημα Μάχης

j Γερμανοί ΤΘΜΦρ: Τεθωρακισμένη Μεραρχία ΦρουρώνΣΑλ: Σύνταγμα ΑλεξιπτωτιστώνΤΑλ: Τάγμα Αλεξιπτωτιστών

τριών ήμερων και τεσσάρων νυκτών του 2ου Τάγματος Αλεξιπτωτιστών του αντισυ- νταγματάρχη Τζων Φροστ είχε φθάσει στο τέ­λος του. Οι 745 άνδρες του είχαν επιτελέσει το έργο μίας ολόκληρης μεραρχίας, μαχόμε- νοι μέχρι τον τελευταίο τους γεμιστήρα, εναντίον τεθωρακισμένων και ανδρών των Waffen SS, κερδίζοντας την εκτίμησή τους.

Ναϊμέγκεν: «Η Δεύτερη Ομάχα»

Με τη γέφυρα του Αρνεμ πλέον σε γερμα­νικά χέρια, η προσοχή των Γερμανών στράφη­κε στο Ναϊμέγκεν. Ο Μπίτριχ είχε συνειδητο­ποιήσει εξαρχής ότι η συγκεκριμένη γέφυρα αποτελούσε το κλειδί της επιτυχίας. Ο «Διά­δρομος» πάνω στον οποίο προήλαυναν τα βρετανικά άρματα αποτελούσε τον «σωλήνα οξυγόνου» διά μέσου του οποίου διατηρού­ντο στη ζωή οι αλεξιπτωτιστές στο Αρνεμ. Εάν οι δυνάμεις του κατάφερναν να τον απο­κόψουν, οι Βρετανοί θα πέθαιναν από «α­σφυξία». Εκείνο που τον ανησυχούσε, όμως, ήταν η πίεση του χρόνου. Δεν είχε λάβει νεώ- τερα από την κατάσταση στο Ναϊμέγκεν επί δύο ώρες και από όσο μπορούσε ο ίδιος να υ­ποθέσει, η φρουρά της γέφυρας ίσως και να είχε ήδη καταβληθεί. Εάν οι φόβοι του επιβε­βαιώνονταν στις ώρες που θα ακολουθού­σαν, τότε η εξάλειψη ενός συμμαχικού προ­γεφυρώματος εκεί θα ελάμβανε την άμεση προτεραιότητα.

Στην αντίπαλη πλευρά, οι Μπράουνινγκ και Χόρροκς, αν και κατανοούσαν απόλυτα τους προφανείς κινδύνους του σχεδίου του ταξιάρχου Γκάβιν, έδωσαν πρόθυμα τη συ­γκατάθεσή τους. Οι δυνάμεις τους θα μάχο­

νταν μέχρι τις 13.30 για να εκκαθαρίσουν τη νότια όχθη του Βάαλ από τους γρεναδιέρους των ΣΜ SS Ωυλινγκ και Χένκε, οι οποίοι είτε εκμηδενίστηκαν από τα βρετανικά άρματα, είτε τράπηκαν σε φυγή. Μεγαλύτερη καθυ­στέρηση μεσολάβησε μέχρι να καταφθάσουν οι αποβατικές λέμβοι από τη φάλαγγα μηχα­νικού του 30ού ΣΣ. Περί τις 15.00, μετά από ένα 15λεπτο προπαρασκευαστικό σφυροκό- πημα των γερμανικών θέσεων, οι άνδρες του 3ου Τάγματος του 504 Συντάγματος Αλεξι­πτωτιστών (ΣΑλ), υπό την ηγεσία του ταγμα­τάρχη Τζούλιαν Κούκ, επιβιβάστηκαν σε 32 λέμβους και υπό την κάλυψη πυρών πυροβο­λικού και προπετάσματος καπνού το οποίο παρέσυρε αμέσως ο άνεμος, ξεκίνησαν κω­πηλατώντας για να διασχίσουν τον πλάτους 400 μ. ποταμό, ο οποίος στη συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσε να αποκληθεί «Αχέ- ρων της Ολλανδίας»: οι άνδρες του Κούκ, εί­τε επιζούσαν αυτής της επίθεσης, είτε χάνο­νταν στα νερά του ποταμού, σίγουρα είχαν προκαταβάλει το «εισιτήριό» τους για την «άλλη πλευρά».

Η μνημειώδης απόβαση των γενναίων αν­δρών του Γκάβιν έχει περιγράφει γλαφυρά, τόσο σε βιβλία όσο και στον κινηματογράφο, αλλά δυστυχώς δεν αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας μονογραφίας. Αρκεί μόνο να α­ναφερθεί ότι οι μισές από τις λέμβους του α- ποβατικού κύματος, μαζί με 200 περίπου άν­δρες, κυριολεκτικά κομματιάστηκαν από τα γερμανικά πυρά, ανεβάζοντας το ποσοστό α­πωλειών του τάγματος σε 50% μέσα σε μερι­κά λεπτά. Οι επιζήσαντες αποβιβάστηκαν στην αντίπαλη όχθη, εξουδετέρωσαν την ε­χθρική πυροβολαρχία και συνεχίζοντας την

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

έφοδό τους κατέλαβαν τα άκρα των δύο γε­φυρών. Στα απόνερα του πρώτου αποβατικού κύματος ακολούθησε και δεύτερο από άν­δρες του 1 ου Τάγματος που αποβιβάστηκε με ελάχιστες απώλειες. Στη θέα του πρώτου Sherman που διέτρεξε τη γέφυρα, οι Γερμανοί πυροδότησαν τον μηχανισμό ανατίναξης, ο ο­ποίος όμως δεν λειτούργησε, επειδή οι εκρή­ξεις και τα θραύσματα του βομβαρδισμού εί­χαν καταστρέψει τα καλώδια πυροδότησης. Μέχρι τις 20.00, το Ναϊμέγκεν, η δυσκολότε­ρη διάβαση και η βιαιότερη μάχη του σχεδίου «Garden», είχε περιέλθει στα χέρια των Συμ­μάχων. Στην ευρύτερη περιοχή, κάποια απο­κομμένα γερμανικά αποσπάσματα μάχονταν εκ του συστάδην μέσα στο σκοτάδι για να διαφύγουν. Το μεγαλύτερο από αυτά, το ΣΜ SS Ωυλινγκ, επιτυγχάνοντας ένα απίστευτο κατόρθωμα, κατάφερε να διαφύγει κυριολε­κτικά κάτω από τα μάτια των Συμμάχων και να διαπεραιωθεί στη βόρεια όχθη του Βάαλ, ό­που ενώθηκε με άλλα υποχωρούντα αποσπά­σματα.

Τώρα το Αρνεμ απείχε μόλις 10 χλμ. από ε­κεί, αλλά αυτό πλέον δεν είχε και μεγάλη ση­μασία. Σε εκείνη την κρισιμότερη καμπή της μάχης, η προέλαση του 30ού ΣΣ προσέκρου- σε και πάλι στις αντιρρήσεις του διοικητή της Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Φρουρών. Ο στρατηγός Ανταιρ δήλωσε στον Χόρροκς ότι αρνείτο να διατάξει τα άρματά του να προε- λάσουν κατά τη διάρκεια της νύκτας σε έδα­φος τόσο ακατάλληλο για άρματα, όσο η ελώ­

δης έκταση που εκτεινόταν βόρεια του Ναϊ- μέγκεν μέχρι τη νότια όχθη του Ρήνου και ιδιαίτερα «...με ανεπαρκή υποστήριξη πεζι­κού». Ο Χόρροκς δέχθηκε την πρότασή του, οπότε ολόκληρη η φάλαγγα του 30ού ΣΣ έσβησε τους κινητήρες και διανυκτέρευσε στην πόλη.

Παρά τους έντονους διαπληκτισμούς και τις, σε ορισμένες περιπτώσεις, ευθείες προ­κλήσεις εκ μέρους των Αμερικανών αλεξι­πτωτιστών -ο ι οποίοι πριν λίγη ώρα είχαν θ υ ­σιαστεί για τη νίκη αυτήν- η προέλαση δεν θα ξεκινούσε παρά το επόμενο πρωί, μετά από παύση 18 ωρών!

Εκείνες τις στιγμές, ένας από τους επιζώ- ντες της αιματηρής «Δεύτερης Ομάχα», ό­πως επονομάστηκε, ο Αμερικανός λοχαγός Μόφατ Μπέρρις, δεν μπόρεσε να μη θυμηθεί μία συζήτηση στην οποία είχε παραστεί προ­σωπικά, πριν λίγες μόνο ώρες. Ήταν μία συ­ζήτηση μεταξύ του Μπράουνινγκ, του Χόρ­ροκς και του συνταγματάρχη Τάκερ, διοικητή του 504 ΣΑλ της 82ης ΑΜΜ. Ο Χόρροκς είχε ρωτήσει με δισταγμό τον Αμερικανό συνταγ­ματάρχη για την επικείμενη επιχείρηση: «Θα είναι τρομακτικό. Είστε έτοιμοι να το αναλά- βετε;». Ο Τάκερ ανταπάντησε με μία ακόμα ε­ρώτηση: «Αν εμείς περάσουμε το ποτάμι και κρατήσουμε τις γέφυρες, τα άρματά σας ε ί­ναι έτοιμα να ξεκινήσουν;».

«Θυμάμαι την απάντηση σαν σήμερα», θα εξομολογείτο ο Μπέρρις αρκετά χρόνια αρ­γότερα, σε μία συνέντευξή του: «Θα μπούμε

Οι ρίψεις των πολωνικών δυνάμεων στις 21 Σεπτεμβρίου προκάλεσαν την κινητοποίηση 2.500 Γερμανών στρατιωτών προς τον επαπειλούμενο τομέα.

37

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Το τέλος ενός ανεμοπτέρου του πολωνικού αεραγήματος στο Ντρηλ.

38

μπροστά και δεν θα μας σταματήσει τίποτα!», απάντησε ο Χόρροκς. «Στο τέλος βέβαια, α­πλά νοιώσαμε προδομένοι», συμπλήρωσε με απογοήτευση ο Αμερικανός βετεράνος. Με­ταπολεμικά διατυπώθηκαν ορισμένες ακόμα δικαιολογίες για αυτή την εγκληματική καθυ­στέρηση, αλλά ουδεμία υπήρξε ικανοποιητι­κή και μέχρι σήμερα παραμένει ανεξήγητη. Η 20ή Σεπτεμβρίου ήταν στην πραγματικότη­τα η ημέρα η οποία καθόρισε οριστικά και αμετάκλητα την έκβαση της επιχείρησης «Market-Garden». Από εκείνο το σημείο και

μετά, ο στόχος δεν ήταν πλέον η κατάληψη της γέφυρας του Άρνεμ, αλλά η διάσωση της βρετανικής 1ης Αερομεταφερόμενης Με- ραρχίας.

ΠΕΜΠΤΗ 21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ (Ημέρα D+4)Περίμετρος του Οστερμπεεκ («Το Καζάνι των Μαγίσσων»)

Μέχρι τις 05.00 της Πέμπτης, 21 Σεπτεμ­βρίου, οποιαδήποτε ένοπλη αντίσταση στο βόρειο άκρο της γέφυρας είχε λήξει. Ο τε­λευταίος θύλακας αντίστασης των Βρετανών αλεξιπτωτιστών βρισκόταν πλέον πέντε χι­λιόμετρα δυτικότερα της πόλης, στο χωριό του Οστερμπεεκ, όπου είχαν καταφύγει και οχυρωθεί οι 3.500 επιζώντες της 1ης ΑΜΜ. Τη διοίκηση ασκούσε ο «Ρόυ» Ερκαρτ με τους ταξιάρχους Χάκετ και Χικς να έχουν την ευ­θύνη της άμυνας στον ανατολικό και δυτικό τομέα αντίστοιχα. Από πλευράς βαρέος οπλι­σμού διέθεταν 23 πυροβόλα των 75 mm, οκτώ αντιαρματικά των 17 pdr και 19 των 6 pdr. Από τις ρίψεις εφοδίων μόνο ένα ελάχιστο ποσο­στό κατέληγε μέσα στην περίμετρο.

Στις 09.00, η δυτική περίμετρος δέχθηκε την επίθεση του ΣΜ Τέτταου, το οποίο απώ­θησε τους Βρετανούς κατά 800 μ., καταλαμ­βάνοντας έναν μικρό γήλοφο ύψους 30 μ., ο οποίος ήλεγχε ολόκληρη την περίμετρο, κα­θώς και όλο το πλάτος του ποταμού μέχρι τη νότια όχθη. Το απόγευμα, τα ΣΜ SS Σπίντλερ και Αλλβερντεν, ενισχυμένα από άρματα και πυροβόλα εφόδου, κατάφεραν να εισχωρή­σουν στον ανατολικό τομέα της περιμέτρου, ενώ στο νοτιοανατολικό άκρο, δίπλα στην ό­χθη του ποταμού, ξεσπούσε αιματηρή μονο­μαχία μεταξύ τεθωρακισμένων του ΣΜ SS Χάρντερ και του βρετανικού πυροβολικού. Παρά τη γερμανική υπεροπλία, το αστικό και δασώδες περιβάλλον του Οστερμπεεκ δεν ευνοούσε τους επιτιθέμενους και ειδικότερα τα τεθωρακισμένα, τα οποία υπέστησαν απώ-

Βρετανικό αντιαρματικό

πυροβόλο των 6 pdr βάλλει εναντίον

γερμανικού άρματος στην περίμετρο του

Οστερμπεεκ.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

λείες και υποχώρησαν. Οι επιθέσεις στον βό­ρειο τομέα είχαν και αυτές ελάχιστο εδαφικό κέρδος. Ο λοχαγός των SS Μέλλερ περιέγρα- ψε το είδος των μαχών στην περίμετρο κα­θώς και τους αντιπάλους του: «...μεμονωμέ­νες, βίαιες μάχες σώμα με σώμα», «Οι "Κόκκι­νοι Διάβολοι" εξακολουθούσαν να μάχονται σαν φυλακισμένες τίγρεις για κάθε δωμάτιο, κάθε σπίτι, κάθε μέτρο εδάφους ή κήπου, όσο μικρό κι αν ήταν».

Στη Βρετανία, με τον καιρό επιτέλους κα­θαρό, οι 1.568 άνδρες των τριών ταγμάτων της πολωνικής 1ης ΤΑΞΑλ επιβιβάστηκαν στα μεταγωγικά και στις 14.00 ξεκίνησαν το ταξίδι τους για το Αρνεμ, μετά από καθυστέ­ρηση δύο ημερών. Η ΖΡ της πολωνικής τα­ξιαρχίας είχε αποτελέσει πρόβλημα. Η αρχική συμφωνηθείσα τοποθεσία στο Βολφχέτσε βρέθηκε εντός εχθρικού εδάφους από την έ­ναρξη της επιχείρησης. Η δεύτερη προταθεί- σα, στο Οστερμπεεκ, ακυρώθηκε τελευταία στιγμή λόγω εγγύτητας του εχθρικού μετώ­που. Τέλος, συμφωνήθηκε η τοποθεσία του Ντρηλ, στη νότια όχθη του Ρήνου, ακριβώς α­πέναντι από την αμυντική περίμετρο του Οστερμπεεκ. Από εκεί οι Πολωνοί θα μπο­ρούσαν να διασχίσουν τον ποταμό και να ενι- σχύσουν τους πολιορκημένους Βρετανούς, προκειμένου να διατηρηθεί το πολύτιμο προ­γεφύρωμα της βόρειας όχθης ως εφαλτήριο αντεπίθεσης από τις χερσαίες δυνάμεις, οι ο­ποίες απείχαν πλέον ελάχιστα. Ωστόσο, αυτό που επακολούθησε ήταν μια ακόμα τραγω­δία, όπως αυτή που ταλάνιζε το μυαλό του στρατηγού Σοσαμπόφσκι από την αρχή της ε­πιχείρησης.

Από τα 114 C-47 του αεραγήματος, τα 41 αναγκάστηκαν να επιστρέφουν πίσω όταν συ­νάντησαν κακοκαιρία, μειώνοντας τη μαχητι­κή δύναμη των Πολωνών κατά ένα ολόκληρο τάγμα. Λόγω των διαλείψεων των επικοινω­νιών, οι πληροφορίες γύρω από τα τεκταινό- μενα στο Αρνεμ ήταν από ασαφείς έως ανύ­παρκτες. Ο 52χρονος Πολωνός στρατηγός εί­χε κάθε λόγο να πιστεύει ότι οι άνδρες του θα «...πηδούσαν στο άγνωστο, απλώς και μό­νο για να ενισχύσουν τη βρετανική ήττα και όχι να την αποτρέψουν». Πάνω από τη ΖΡ τα μεταγωγικά βρέθηκαν μεταξύ διασταυρού­μενων πυρών από τα αντιαεροπορικά στο έ­δαφος και από τα μαχητικά της Luftwaffe που περίμεναν σαν γύπες. Τα συνδυασμένα πυρά κατέρριψαν άλλα πέντε. Περί τις 17.00, περί­που 1.000 Πολωνοί αλεξιπτωτιστές ερρίφθη- σαν στο Ντρηλ, χωρίς κανέναν βαρύ οπλισμό, και άρχισαν αμέσως να βάλλονται από το ΣΜ Χάρντερ στη βόρεια όχθη. Χωρίς λέμβους ή οποιοδήποτε άλλο μέσο για να διασχίσουν το ποτάμι, ήταν ανίκανοι να βοηθήσουν τους σκληρά πιεζόμενους συμμάχους τους. Στην ί­δια κατάσταση βρισκόταν και ο Σοσαμπόφ- σκι, ο οποίος αδυνατούσε να επικοινωνήσει διά ασυρμάτου με τον Ερκαρτ, μόλις δύο χι­λιόμετρα μακρύτερα. Με βαριά καρδιά διέτα­ξε τους άνδρες του να λάβουν θέσεις κάλυ­ψης επί της ανοικτής επίπεδης έκτασης της όχθης, αναμένοντας και αυτοί την άφιξη του 30ού ΣΣ και των λέμβων του...

Η γερμανική αντίδραση στην άφιξη των πολωνικών ενισχύσεων υπήρξε και πάλι άμε­ση και αποτελεσματική. Το σημείο ρίψης του εχθρικού αεραγήματος δημιούργησε την ε­ντύπωση ότι οι Σύμμαχοι επιχειρούσαν αυτήν τη φορά να καταλάβουν το νότιο άκρο της γέ­φυρας του Αρνεμ, το οποίο, μετά τη μετακί­νηση σημαντικών γερμανικών δυνάμεων προς το Ναϊμέγκεν, είχε μείνει αφύλακτο - κάτι το οποίο, όμως, αγνοούσαν οι Σύμμαχοι! Ενα συγκρότημα μάχης της 10ης SS ΜΠα (ΣΜ SS Χάρτσερ), δύναμης 3.275 ανδρών του Ναυτικού και της Αεροπορίας, συγκροτήθη- κε εσπευσμένα, λαμβάνοντας θέσεις τρία χι­λιόμετρα ανατολικά των Πολωνών, επί της σι­δηροδρομικής γραμμής Ναϊμέγκεν-Αρνεμ, α­ποκλείοντας και πάλι τη νότια πρόσβαση προς τη γέφυρα. Μετά από λίγες ώρες, οι Πο­λωνοί άρχισαν να δέχονται βομβαρδισμό όλ­μων και περιστασιακές επιθέσεις πεζικού.

30ό ΣΣ - Βόρεια του Ναϊμέγκεν

Οπως ακριβώς φοβόταν ο Μπίτριχ, η γέ­φυρα του Ναϊμέγκεν είχε ήδη καταληφθεί από το προηγούμενο βράδυ. Κατόπιν άμεσης διαταγής του, τα ξημερώματα της 21ης Σε­πτεμβρίου, η 9η SS ΕΑΝ, μαζί με τα ΣΜ SS Μπρίνκμαν και Κνάουστ, αναχώρησαν από το Αρνεμ, σπεύδοντας προς το Ναϊμέγκεν. Ο Χάρμελ (10η SS ΜΠα), επικεφαλής των δυνά­μεων αυτών, συγκρότησε μια γραμμή άμυνας μεταξύ Ελστ - Μπέμελ με μέτωπο προς νότο, κλείνοντας κάθετα τον «Διάδρομο» και ανα­μένοντας τα πρώτα βρετανικά άρματα να εμ­φανιστούν από ώρα σε ώρα.

Μετά την καθυστέρηση της προηγούμε­νης νύκτας, η οποία αποτέλεσε την ταφόπλα­κα της επιχείρησης, η συμμαχική προέλαση συνέχισε την πορεία της προς βορρά. Ο Χόρ- ροκς και ο Ανταιρ, ωστόσο, εξακολουθούσαν να δυσανασχετούν με τη μορφολογία του ε­δάφους που είχαν να διασχίσουν τα τεθωρα­κισμένα τους. Πράγματι, ολόκληρη η έκταση από το Ναϊμέγκεν μέχρι το Ελστ είναι ένας ε­ντελώς επίπεδος τεράστιος βάλτος, ο οποίος

Γοεναδιέροι των SS προωθούνται μέσα από τα ερείπια του Οστερμπεεκ, σε μια επανάληψη των οδομαχιών του Αρνεμ.

39

Ο λοχαγός των SSAp. Εγκον Σκάλκα, αρχίατρος της 9ης SS ΜΠα «Hohenstaufen», ο οποίος ανέλαβε τη μεταφορά και περίθαλψη των Βρετανών τραυματιών του τάγματος του Φροστ. Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια της δεκαήμερης μάχης περίπου 2.200 Βρετανοί μεταφέρθηκαν και νοσηλεύθηκαν στη γερμανική πλευρά. Για τις υπηρεσίες του τιμήθηκε με τον Χρυσό Γερμανικό Σταυρό.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

η USAAF ισοπέδωναν πόλεις και εργοστάσια στη Γερμανία, πάνω από το Αρνεμ και το Ναϊμέγκεν η Luftwaffe εξακολουθούσε να α­πολαμβάνει μια ανέλπιστη αεροπορική υπε­ροχή.

Οι Βρετανοί διοικητές αντιμετώπιζαν μια κρίση. Συνειδητοποιούσαν ότι δεν υπήρχε περίπτωση να προχωρήσουν ούτε μέτρο μα- κρύτερα και την ίδια στιγμή οι δυσάρεστες ε­ξελίξεις διαδέχονταν η μία την άλλη. Νοτιό­τερα, οι επιθέσεις του Στούντεντ στα πλευρά του «Διαδρόμου» κατάφεραν και πάλι να τον αποκόψουν στο ύψος του Ούντεν. Ο Χόρροκς υποχρεώθηκε να αποσπάσει μία ταξιαρχία πεζικού την οποία έστειλε να διασχίσει σχε­δόν το μισό μήκος του «Διαδρόμου» προς τα πίσω για να ενισχύσει τους αλεξιπτωτιστές της 101 ΑΜΜ και να διασώσει την κατάσταση. Για μια ακόμα φορά ελήφθη η απόφαση ότι δεν έπρεπε να επιχειρηθεί «...καμία προσπά­θεια περαιτέρω προέλασης πριν την άφιξη ε­νισχύσεων και την ενδυνάμωση του προγε­φυρώματος (στο Ελστ)». Η ολέθρια βραδύτη­τα προέλασης του 30ού ΣΣ είχε εξοργίσει τους πάντες και πολλοί Βρετανοί επιτελείς άρχισαν να διαβλέπουν την επερχόμενη τρα­γωδία. Ακόμη και ο αιωνίως ψύχραιμος Μπρά- ουνινγκ ξέσπασε, εκτοξεύοντας ένα δοχείο μελάνης στον τοίχο του γραφείου του.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ (Ημέρα D+5)Περίμετρος του Οστερμπεεκ

Τα εννέα ΣΜ που πολιορκούσαν τις δυνά­μεις του Ερκαρτ διατηρούσαν μια σταθερή πίεση στον θύλακα με περιορισμένης έκτα­σης επιθέσεις πεζικού και τεθωρακισμένων. Ο Μπίτριχ δεν βιαζόταν. Γνώριζε ότι η συντρι­βή τους ήταν απλώς θέμα χρόνου, εφόσον παρέμεναν αποκομμένες από το 30ό ΣΣ. Η υ- δροδότηση στο Οστερμπεεκ είχε ήδη διακο­πεί από την προηγούμενη ημέρα και μόλις έ­δυσε ο ήλιος, 110 γερμανικά πυροβόλα και όλμοι ξεκίνησαν συστηματικό βομβαρδισμό των βρετανικών θέσεων. Μέχρι το απόγευμα της Παρασκευής, η περίμετρος είχε συρρι- κνωθεί σε μια έκταση δύο τετραγωνικών χι-

Βρετανοί αλεξιπτωτιστές καλύπτονται σε χαντάκια και πίσω από συστοιχίες θάμνων στην περίμετρο του Οστερμπεεκ, αναμένοντας την επόμενη γερμανική επίθεση. Τη στιγμή που ελήφθη η φωτογραφία, ο εχθρός απείχε λιγότερο από 100 μ.

Αυτοκινούμενο πυροβόλο εφόδου Sturmgeschütz III Ausf G Spate άγνωστης μονάδας, όπως επιχειρούσε στη Γερμανία τον Μάρτιο του 1945. Αν και πρόκειται για StuG III Ausf G τελικού τύπου, δεν φέρει το ασπίδιο του πυροβόλου "Saukopf".Πιθανώς όταν μετέβη για επισκευή, του τοποθέτησαν ασπίδιο παλαιού τύπου.Φέρει τρίχρωμη παραλλαγή με βασικό το olivgrün RAL 6003 και κηλίδες από rotbraun RAL 8017 και dunkelgelb RAL 7028, που αποδείχθηκε αρκετά αποτελεσματική στα δάση της Γερμανίας. Μέσα στο Αρνεμ οι Γερμανοί έκαναν ευρεία χρήση των StuG III (εικονογράφηση:Δημήτρης Χαδούλας).

διαρρέεται από διασταυρούμενα ρυάκια, ρέ­ματα και κανάλια που πλημμυρίζουν με την πρώτη βροχή. Ο ασφαλτοστρωμένος στενός δρόμος που συνέδεε τα δύο αυτά σημεία ή­ταν υπερυψωμένος κατά δύο μέτρα πάνω από το επίπεδο του δύσβατου εδάφους και ο μοναδικός διαθέσιμος - η επωνυμία που του είχαν προσδώσει οι κάτοικοι της περιοχής ή­ταν ευστόχως περιγραφική: «Η Νησίδα». Εάν τα άρματα συναντούσαν εκεί κάποια αποφα­σιστική αντίσταση στο μέτωπό τους, θα ήταν αδύνατον να την παρακάμψουν. Το κακό δεν άργησε να συμβεί.

Περί τις 16.00, η αιχμή του 30ού ΣΣ, μπρο­στά στο Ελστ, δέχθηκε τις πρώτες βολές των αντιαρματικών και των Tiger με τα οποία είχε ενισχυθεί προσφάτως το ΣΜ Κνάουστ. Τα τρία προπορευόμενα Sherman τυλίχθηκαν στις φλόγες. Η φάλαγγα ακινητοποιήθηκε. Οι στρατιώτες εγκατέλειψαν τα οχήματα για να καλυφθούν. Τα πάντα αποτελούσαν μια επα­νάληψη όλων όσα συνέβαιναν διαρκώς στον «Διάδρομο» από την αρχή της επιχείρησης. Στις 17.30, μια απόπειρα της 43ης ΜΠ να παρακάμψει τη θέση από αριστερά απέτυχε και αυτή μπροστά στα άρματα του Κνάουστ, ο οποίος φαινόταν να βρίσκεται παντού από την έναρξη της μάχης. Ταυτόχρονα, εξαιτίας προσωρινών προβλημάτων επικοινωνίας, δεν κατέστη δυνατό να κληθεί αεροπορική υπο­στήριξη. Παρότι την ίδια στιγμή η RAF και

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

a t * IR K 1®#

λιομέτρων, οπότε η RAF διέκοψε οριστικά τους ανεφοδιασμούς, αφού όλα τα εφόδια έ­πεφταν πλέον στον γερμανικό τομέα. Παρό­λα αυτά, οι Βρετανοί εξακολουθούσαν να α­μύνονται λυσσωδώς, απαντώντας σε κάθε πρόταση παράδοσης με πυκνά πυρά.

30ό ΣΣ - Η «Νησίδα»

Με το ξημέρωμα, ο Χόρροκς ανανέωσε τις προσπάθειές του να παρακάμψει την αμυ­ντική γραμμή του ΣΜ Κνάουστ και να έλθει σε επαφή με την πολωνική 1η ΤΑΞΑλ, διατάσ- σοντας τον διοικητή της 43ης ΜΠ να ακολου­θήσει μια ακόμη δυτικότερη πορεία. Τα ακρι­βή λόγια του ήταν να μη διστάσει «...προ ου- δενός κινδύνου». Στις 08.30, τα αναγνωριστι­κά οχήματα της μεραρχίας, εκμεταλλευόμε­να την ομίχλη, κατάφεραν να ξεγλιστρήσουν αθέατα από τις γερμανικές θέσεις, διαγρά­φοντας ένα μεγάλο ημικύκλιο προς τα δυτι­κά, πριν τελικά στραφούν προς την αντίθετη κατεύθυνση, ερχόμενα σε επαφή με τους Πο­λωνούς στο Ντρηλ. Μέχρι τις 20.00, το ανα­γνωριστικό απόσπασμα είχε ενισχυθεί από μία ίλη αρμάτων και δύο λόχους πεζικού, χω­ρίς να συναντήσουν εχθρική αντίσταση. Η ά­φιξή τους πραγματικά ανακούφισε τους Πο­λωνούς των οποίων η αμυντική περίμετρος είχε αρχίσει να πιέζεται από τις επιθέσεις του ΣΜ SS Χάρτσερ. Η γερμανική άμυνα είχε πα­ρακαμφθεί, αλλά αυτό δεν σήμαινε και τη σω­τηρία των αλεξιπτωτιστών.

Μαζί με τη βρετανική φάλαγγα αφίχθη- σαν και τέσσερις λέμβοι με τις οποίες οι Πολωνοί αποπειράθηκαν να διαπεραιωθούν στη βόρεια όχθη. Το εγχείρημα διεξήχθη στις 21.00, κάτω από πυκνά γερμανικά πυρά. Από τους 52 Πολωνούς που επιβιβάστηκαν στις λέμβους, μόνο 35 έφθασαν ζωντανοί στο Οστερμπεεκ, μαζί με μικρές ποσότητες τρο­φίμων και πυρομαχικών. Μετά από πέντε ημέ­ρες και 18 ώρες από την έναρξη της επιχείρη­σης, σι απελπισμένοι Βρετανοί αλεξιπτωτι­στές αντίκριζαν για πρώτη φορά μπροστά τους κάποια μορφή ενισχύσεων. Στις 21.44, ο Ερκαρτ διεμήνυσε στον Μπράουνινγκ ότι ο απεγκλωβισμός της μεραρχίας του κρινόταν απαραίτητος εντός 24 ωρών.

ΣΑΒΒΑΤΟ - ΚΥΡΙΑΚΗ, 23-24 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ (Ημέρες D+6 & D+7)Τομέας «Νησίδα» - Ντρηλ - Οστερμπεεκ

Στην προσπάθειά τους να προωθηθούν βόρεια του Ελστ, οι βρετανικές επιθέσεις τε­θωρακισμένων και πεζικού προσέκρουαν ε­πάνω στη σθεναρή άμυνα του ΣΜ Κνάουστ και της 10ης SS ΜΠα. Σταδιακά, το προγεφύ­ρωμα του Ντρηλ ενισχύθηκε από βρετανικές μηχανοκίνητες μονάδες και οι Πολωνοί αλεξι­πτωτιστές άρχισαν να αντεπιτίθενται κατά του ΣΜ SS Χάρτσερ στα ανατολικά. Στο μετα­ξύ, η 43η ΜΠ προσπαθούσε να βρει τρόπο να διασχίσει το ποτάμι, προκειμένου να διατηρη­θε ί ο θύλακας του Οστερμπεεκ. Τα προβλή­ματα, όμως, ήταν πολλά και δισεπίλυτα. Ακό­μα και κατά τη διάρκεια της νύκτας το προγε­φύρωμα βαλλόταν πανταχόθεν από διασταυ­ρούμενα πυρά βαρέων και ελαφρών όπλων. Ο αριθμός διαθεσίμων λέμβων ήταν ανεπαρκής για τη μεταφορά σημαντικού αριθμού αν­δρών, ενώ, λόγω των προβλημάτων κατά μή­κος του «Διαδρόμου», η μεταφορά ενισχύσε­ων από τα μετόπισθεν της φάλαγγας ήταν χρονοβόρα.

Χωρίς άλλες επιλογές στη διάθεσή του, το βράδυ της 24ης Σεπτεμβρίου, ο Χόρροκς διέταξε τη διαπεραίωση μεγάλων τμημάτων της πολωνικής ταξιαρχίας στην απέναντι ό­χθη. Διακόσιοι Πολωνοί, επιβαίνοντες σε 16 λέμβους και πέντε αμφίβια οχήματα, ανέλα- βαν να φέρουν εις πέρας την αποστολή, κάτω από καταιγιστικά εχθρικά πυρά. Οι απώλειες ήταν ελάχιστες, αλλά οι 153 που έφθασαν στη βόρεια όχθη ήταν αδύνατον να επηρεάσουν τη δραματική κατάσταση στο «Καζάνι» του Οστερμπεεκ. Οι 1.400 τραυματίες εντός των μεγαλύτερων κτιρίων του θύλακα ξεχείλιζαν πλέον. Καθώς η περίμετρος συρρικνωνόταν, όλοι σχεδόν βρίσκονταν εκτεθειμένοι στις βολές των όπλων και στα θραύσματα εκρήξε­ων που διαπερνούσαν τα παράθυρα των κτι­ρίων, φονεύοντας όχι μόνο τους τραυματίες, αλλά και το νοσηλευτικό προσωπικό. Φάρμα­κα, τροφή και νερό ήταν αγαθά που ανήκαν

«Η διάβαση του ποταμού Βάαλ» είναι ο τίτλος του εικονιζόμενου πίνακα στο Μουσείο Απελευθέρωσης, στο Γκρόσμπεκ της Ολλανδίας, διαστάσεων 15x3 μέτρων, του Ολλανδού ζωγράφου Τομ Λούρενς, ο οποίος καλύπτει έναν ολόκληρο τοίχο και αναπαριστά τη δραματική απόβαση του αμερικανικού 3/504 Τάγματος Αλεξιπτωτιστών στη βόρεια όχθη του ποταμού.

41

Στα απομνημονεύματά του ο στρατάρχης Μοντγκόμερυ υπαινίχθηκε ότι ο Αϊζενχάουερ δεν του παραχώρησε τις απαπούμενες δυνάμεις που θα εξασφάλιζαν τη νικηφόρα έκβαση της επιχείρησης, την οποία ταυτόχρονα θεώρησε «...κατά το 90% επιτυχή»! Δικαιολογημένα κάποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί ποιες θα ήταν οι δυνάμεις που θα τον ικανοποιούσαν, εφόσον δεν του αρκούσαν οι χερσαίες και αεροπορικές δυνάμεις των Συμμάχων το 1944!

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Πτώματα Βρετανών αλεξιπτωτιστών στις οδομαχίες του Οστερμπεεκ. Η καθυστέρηση προέλασης του 30ού ΣΣ αποτέλεσε την πραγματική αιτία της αποτυχίας της επιχείρησης, η οποία καταδίκασε στον θάνατο τέτοιους έξοχους μαχητές.

42

Γερμανός στρατιώτης ετοιμάζεται να εκτοξεύσει χειροβομβίδα κατά βρετανικών θέσεων.

σε έναν άλλο κόσμο, από καιρό ξεχασμένο. Στις 15.00, ο Μπίτριχ, με πρωτοβουλία του, έ­στειλε στον θύλακα έναν ιατρό εφοδιασμένο με όλα τα απαραίτητα, για την περίθαλψη και μεταφορά τους. Ταυτόχρονα, όμως, διέταξε και τον Χάρτσερ να εντείνει τις επιθέσεις κα­τά του θύλακα του Οστερμπεεκ. «Θέλω η όλη υπόθεση να τελειώνει εντός 24 ωρών». Η εγ­γύτητα του 30ού ΣΣ άλλαζε πλέον τις ισορρο­πίες και δημιουργούσε ανησυχίες στον Μό- ντελ. Δικαιολογημένα φοβόταν ότι η 10η SS ΜΠα «Frundsberg» και το ΣΜ Κνάουστ στη γραμμή Ελστ - Μπέμελ δεν θα ήταν σε θέση να αντέξουν μια διπλή επίθεση της 43ης ΜΠ στο δεξιό πλευρό τους και της ΤΘΜ Φρουρών στο μέτωπό τους. Η εξάλειψη του βρετανι­κού θύλακα θα στερούσε από το 30ό ΣΣ οποι- ονδήποτε λόγο περαιτέρω προέλασης προς το Αρνεμ.

Αυτή η γερμανική αλλαγή τακτικής προ- κάλεσε και τη λήψη νέων μέτρων. Πολλοί από τους λόχους των διαφόρων ΣΜ στην ανατολι­κή περίμετρο αποτελούντο από ανεκπαίδευ-

τους και απειροπόλεμους άνδρες από διαφό­ρους κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων, των οποίων οι επιδόσεις ήταν χαμηλές, με αντι- στοίχως βαριές απώλειες. Ο αντισυνταγμα- τάρχης των SS Χάρτσερ, προκειμένου να επι­σπεύσει την εξάλειψη του θύλακα, αποφάσι­σε να βασιστεί στις δυνάμεις των δικών του ανδρών. Ως εκ τούτου, από το πρωί της επό­μενης ημέρας, τα περισσότερα εκ των ΣΜ στο Οστερμπεεκ αποτελούντο πλέον από τους αρκετά εμπειρότερους γρεναδιέρους της 9ης SS ΜΠα «Hohenstaufen». Λίγες ώρες αργότερα, η 506 Επιλαρχία Βαρέων Αρμάτων, δύναμης 45 ολοκαίνουργιων «Βασιλικών Τί­γρεων» (Koenigstiger), έκανε την εμφάνισή της στην περίμετρο, κατόπιν προσωπικής διαταγής του Χίτλερ. Ο Μπίτριχ απέσπασε δύο από τις ίλες (30 άρματα) για την ενίσχυση του ΣΜ Κνάουστ στο Ελστ. Τα γερμανικά άρ­ματα επέλασαν κατά του βρετανικού θύλακα πολτοποιώντας τα πάντα. Ο Ερκαρτ υπερα­σπιζόταν πλέον τις θέσεις του με 1.800 άν­δρες. Μέσα από το χαράκωμά του ο στρατιώ­της Νόμπυ Κλαρκ φώναξε στον φίλο του Σί- ντνεϋ Ναν που βρισκόταν κουλουριασμένος σε ένα παραπλήσιο όρυγμα: «Δεν ξέρω αν το γνωρίζεις, παλιόφιλε, αλλά ακριβώς μπροστά σου βρίσκεται ένα ογκώδες άρμα της οικογέ­νειας των Τίγρεων. Τι υποτίθεται ότι πρέπει να κάνουμε; Να του ανοίξουμε τρύπες με το τρυπάνι;».

Μετά τα θλιβερά αποτελέσματα της από­πειρας ενίσχυσης της περιμέτρου, ο Σοσα- μπόφσκι είπε στον Χόρροκς ότι η μοναδική λύση που έβλεπε δεν ήταν η ενίσχυση του θύλακα, αλλά η εκκένωσή του, όσο ακόμα υ­πήρχαν ελπίδες. Ως επιβεβαίωση της πρότα­σης του Πολωνού στρατηγού ήλθε η είδηση της νέας αποκοπής του «Διαδρόμου» από το γερμανικό 6ο Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών που είχαν διασπάσει την υπερεκτεταμένη άμυνα των Αμερικανών ομολόγων τους, νότια του Φέγκελ. Πριν συμπληρωθούν 24 ώρες από την τελευταία αποκατάσταση της κυκλοφο­ρίας στον «Διάδρομο», αυτή είχε διακοπεί εκ νέου. Αυτό σήμαινε ότι οι πολυαναμενόμενες λέμβοι για την ενίσχυση του Ερκαρτ ή την εκ­κένωση του θύλακα, όπως και οποιαδήποτε άλλη μεταφορά εφοδίων από τα μετόπισθεν της φάλαγγας, θα καθυστερούσαν επ’ αόρι­στον. Επιπλέον, απαιτείτο η αποστολή νέων μονάδων του Χόρροκς στα νότια για την ενί­σχυση των Αμερικανών αλεξιπτωτιστών. Εν ο- λίγοις, η επιχείρηση «Market-Garden» είχε α­φήσει την τελευταία της πνοή στον κατε­στραμμένο σωλήνα οξυγόνου που την τροφο­δοτούσε επί μία εβδομάδα.

ΔΕΥΤΕΡΑ - ΤΡΙΤΗ, 25-26 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ (Ημέρες D+8, D+9)Εκκένωση (επιχείρηση «Berlin»)

Μια τελευταία απόπειρα ενίσχυσης του Ερκαρτ διεξήχθη τη νύκτα της 24ης προς 25η Σεπτεμβρίου, όταν 350 άνδρες της 43ης ΜΠ επιβιβάστηκαν σε λέμβους για να διαπεραιω-

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Αλεξιπτωτιστές της 101 ΑΜΜ προσπερνούν ένα ψλεγόμενο φορτηγό στην πόλη Φέγκελ, στις 23 Σεπτεμβρίου. Οι Αμερικανοί αγωνίζονταν απελπισμένα να κρατήσουν ανοικτό τον «Διάδρομο της Κόλασης» για να διασώσουν τους σκληρά πιεζόμενους Βρετανούς στο Αρνεμ.

θούν στο Οστερμπεεκ, κάτω από ραγδαία βροχή και ισχυρό άνεμο. Οι πυρκαγιές από τα φλεγόμενα σπίτια του Οστερμπεεκ σκορπού­σαν το φως τους πάνω στο ποτάμι, προδίδο- ντας στους καιροφυλακτούντες Γερμανούς τις εχθρικές κινήσεις. Εξαιτίας των καιρικών συνθηκών και των πυκνών καταιγιστικών πυ­ρών, οι λέμβοι διασπάρθηκαν σε διαφορετικά σημεία της όχθης, όπου αποβιβάστηκαν οι 200 επιζώντες της σφαγής. Οι περισσότεροι από αυτούς κυκλώθηκαν γρήγορα από γερ­μανικά τμήματα και αιχμαλωτίστηκαν. Οταν τελείωσαν τα πάντα, στο νερό επέπλεαν ακό­μα κομματιασμένες λέμβοι, τραυματίες, φο- νευθέντες και πνιγμένοι.

Στις 06.00 της Δευτέρας, ο διοικητής της 43ης ΜΠ διεμήνυσε στον Ερκαρτ ότι το 30ό ΣΣ είχε εγκαταλείψει τις προσπάθειες ενί­σχυσης του προγεφυρώματος του. Τα υπο­λείμματα της μεραρχίας του θα συμπτύσσο­νταν, προκειμένου να διαπεραιωθούν στη νό­τια όχθη τη νύκτα της ίδιας ημέρας. Η ανασυ­γκρότηση των γερμανικών δυνάμεων του Χάρτσερ απέδωσε καρπούς το ίδιο απόγευ­μα, όταν το ΣΜ SS Αλλβερντεν, στην ανατο­λική περίμετρο, διέσπασε τη βρετανική άμυ­να, εξολοθρεύοντας μία πυροβολαρχία και φθάνοντας σε απόσταση 500 μόλις μέτρων από το διοικητήριο του Ερκαρτ στο ξενοδο­χείο «Hartenstein». Αυτή ήταν και η αρχή του τέλους του θύλακα.

Στις 21.00 εκείνης της βροχερής και θυελλώδους νύκτας, υπό την κάλυψη ενός παρατεταμένου βομβαρδισμού 11 ωρών, ξε­κίνησε η εκκένωση του θύλακα με την ατυχή κωδική ονομασία «Berlin», σηματοδοτώντας τη θλιβερή λήξη της επιχείρησης «Market- Garden». Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η έκταση της περιμέτρου είχε περιορισθεί σε 1,5 τ.χλμ. και το διαθέσιμο μήκος της όχθης για τη δια- περαίωση των ανδρών δεν υπερέβαινε τα 700 μ. Σε αυτήν την έκταση συγκεντρώθηκαν οι Βρετανοί και Πολωνοί επιζώντες, σχηματίζο­ντας δύο μακρές φάλαγγες, και άρχισαν να ε­πιβιβάζονται σε 37 διαθέσιμες λέμβους που θα εκτελούσαν τα δρομολόγια εκ περιτρο­

πής. Πίσω τους είχε απομείνει μια οπισθοφυ­λακή εθελοντών, η οποία θα αμυνόταν μέχρι τέλους για να καλύψει την εκκένωση. Μαζί τους βρίσκονταν και 1.600 τραυματίες υπό τη φροντίδα 204 ιατρών, νοσοκόμων και ιερέων. Ο Ερκαρτ, πιστός στους άνδρες του, εγκατέ- λειψε τον θύλακα με ένα από τα τελευταία δρομολόγια, αφού πρώτα κατέβηκε στο υπό­γειο του διοικητηρίου του για να αποχαιρετή- σει τους τραυματίες που θα άφηνε πίσω του - όσους από αυτούς, δηλαδή, είχαν ακόμη συνείδηση των τεκταινομένων. Οι υπόλοιποι, ναρκωμένοι από τη μορφίνη, πλησίαζαν έναν άλλο κόσμο, τον οποίο μόνο εκείνοι είχαν τη δυνατότητα να δουν.

Οι Γερμανοί, προετοιμασμένοι πλέον για το ενδεχόμενο μίας ακόμη αποβατικής από­πειρας, κάλυψαν ολόκληρη την επιφάνεια και τις όχθες του ποταμού με ένα αδιαπέραστο χαλάζι θεριστικών πυρών και πυροβολικού, ενώ αιωρούμενες λευκές φωτοβολίδες από

Νεκρός Γερμανός στη γέφυρα Ναϊμέγκεν, ο οποίος σκοτώθηκε κατά την αποτυχημένη απόπειρα ανατίναξής της.Επάνω στο οδόστρωμά της διαδραματίσθηκαν αποτρόπαιες σκηνές, με τους Αμερικανούς αλεξιπτωτιστές να εκτελούν αιχμαλώτους, να μαχαιρώνουν τραυματίες και άλλους να τους ρίχνουν στο ποτάμι. Ηταν η εκδίκησή για τη σφαγή που είχαν υποστεί κατά τη δραματική διάβαση του ποταμού λίγες ώρες πριν.

Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου. Ο Πολωνός στρατηγός Σοσαμπόψσκι

συζητά με τον διοικητή της 43ης ΜΠ, στρατηγό Τόμας (δεξιά),

για την επιχείρηση διαπεραίωσης των Πολωνών αλεξιπτωτιστών

στον θύλακα του Οστερμπεεκ.

m >

Λοχαγός των εβΧανς Μέλλερ, διοικητής του 9ου SS Τάγματος Μηχανικού της «Hohenstaufen», μίας εκ των ελάχιστων εμπειροπόλεμων μονάδων στο Αρνεμ, η οποία μέχρι το τέλος της μάχης θα έχανε το 50% του δυναμικού της.

44

αμφότερες τις πλευρές μετέτρεπαν τη νύκτα σε ημέρα. Δεδομένων των περιστάσεων, η εκκένωση διεξήχθη με πειθαρχία και τάξη με­ταξύ 21.40 της Δευτέρας και 05.30 της Τρίτης, 26 Σεπτεμβρίου. Αναπόφευκτα, αρκετές λέμ­βοι παρασύρθηκαν από το ισχυρό ρεύμα στην προσπάθειά τους να αποφύγουν τα πυ­ρά, 95 άνδρες σκοτώθηκαν, ενώ πολλοί ανα­γκάστηκαν να διασχίσουν το ποτάμι κολυ­μπώντας. Ενας σημαντικός αριθμός 150-300 ανδρών είχε παραμείνει ακόμη στη βόρεια ό­χθη, όταν πλέον η εκκένωση έλαβε τέλος με το πρώτο φως. Οι 2.200 επιζώντες που διαπε- ραιώθηκαν στη νότια όχθη δεν αντιστάθηκαν

στον πειρασμό να κοιτάξουν πίσω τους για μια τελευταία φορά: η περίμετρος φλεγόταν ολόκληρη από άκρη σε άκρη, τα τροχιοδεικτι­κά έσκιζαν τον νυκτερινό ουρανό σε κάθε κα­τεύθυνση και οι γερμανικές οβίδες σήκωναν πίδακες νερού σε όλο το πλάτος του ποτα­μού, ανάμεσα σε επιπλέοντα πτώματα και μι- σοβυθισμένες λέμβους. Ηταν αδύνατον να πιστέψουν ότι είχαν επιζήσει από εκείνη την κόλαση...

Οι άνδρες της Τεθωρακισμένης Μεραρ­χίας Φρουρών που αντίκριζαν τους εξουθε­νωμένους αλεξιπτωτιστές, ντρέπονταν να τους κοιτάξουν στα μάτια, ακόμα και να τους απευθύνουν έναν ενθαρρυντικό λόγο - όλοι ένιωθαν ενοχές για την καθυστέρησή τους. Ενας από τους ταλαιπωρημένους αλεξιπτωτι­στές, όμως, δεν μπόρεσε να συγκροτήσει την οργή του. Μόλις πάτησε το πόδι του στην ό­χθη, είδε μπροστά του μια ομάδα μελών της μεραρχίας και τους ρώτησε: «Λοιπόν, παιδιά, ήταν ήσυχο το ταξιδάκι σας;».

Ο λοχαγός Ερικ ΜακΚαίυ, μετά από τρεις ημέρες γερμανικής αιχμαλωσίας, στις 23 Σε­πτεμβρίου κατάφερε να δραπετεύσει και να εισέλθει στο Οστερμπεεκ χωρίς να γίνει αντι­ληπτός. Τώρα, στην ασφάλεια της απέναντι ό­χθης, έψαχνε μέσα στο σκοτάδι να αναγνωρί­σει κάποιους από τους άνδρες του λόχου του. Βρήκε μόνο τέσσερις - τέσσερις από τους 200 άνδρες του μηχανικού που είχαν πολεμήσει στη γέφυρα... Ενιωσε να πνίγεται από συναισθήματα και σκέψεις: «Μισούσα τους πάντες. Μισούσα όποιον ήταν υπεύθυ­νος γ ι’ αυτό, μισούσα τον στρατό για την ολιγωρία του και σκεπτόμουν την απώλεια τόσων ζωών και μίας εκλεκτής μεραρχίας που είχε πεταχθεί στα άχρηστα. Και όλα αυτά για τι;».

Περί τις 09.00 της Τρίτης, όταν οποιοδή- ποτε ίχνος άμυνας στην περίμετρο είχε κα- ταρρεύσει, οι άνδρες της οπισθοφυλακής α-

Το πυροβόλο των 88 mm υπήρξε αναμφίβολα το διασημότερο του

πολέμου. Αρχικά σχεδιασμένο ως αντιαεροπορικό, αποδείχθηκε ένα φονικό πυροβόλο πολλαπλών

ρόλων. Με την υψηλή αρχική ταχύτητα του βλήματός του

και τη σχεδόν ευθεία βλητική τροχιά, κατέστρεφε οποιοδήποτε

συμμαχικό άρμα σε απόσταση 2.000 μέτρων. Ενας Αυστραλός

πεζός, σχολιάζοντας τις δυνατότητές του, του απέδωσε

ίσως τον καλύτερο χαρακτηρισμό: «... anti-tank, anti-aircraft,

anti-infantry, anti-everything» (σε ελεύθερη απόδοση:

αντι-αρματικό, αντι-αεροπορικό, αντι-πεζικό, αντι-απάντων) (Revell).

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Wttam

νατίναξαν τον τελευταίο 6αρύ οπλισμό που τους είχε απομείνει και παραδόθηκαν. Ολοι οι επιζήσαντες Βρετανοί αιχμάλωτοι συμφώνη­σαν ότι οι άνδρες της «Frundsberg» είχαν πο­λεμήσει τίμια και μετά το πέρας της μάχης η συμπεριφορά τους προς αυτούς υπήρξε άψο­γη. Υπήρξε, ωστόσο, ένα μελανό σημείο. Με­τά τη συγκέντρωση των αιχμαλώτων, η ευγε­νική συμπεριφορά τους προς τους συλλη- φθέντες έπαψε ξαφνικά να ισχύει, όταν οι Γερμανοί ανακάλυψαν ότι ανάμεσά τους βρί­σκονταν και Πολωνοί. Το μίσος και η περιφρό­νησή τους για τον συγκεκριμένο λαό ήλθε α­μέσως στην επιφάνεια. Αρχισαν να ρωτούν ε- πιμόνως και με αυστηρό τόνο τους Βρετα­νούς εάν ανάμεσά τους υπήρχαν Πολωνοί. Οταν έγιναν αντιληπτές οι γερμανικές προ­θέσεις, οι Πολωνοί αφαίρεσαν αμέσως από τις στολές τους οποιοδήποτε διακριτικό, ενώ οι σύμμαχοί τους αρνούντο κατηγορηματικά την παρουσία οποιουδήποτε Πολωνού ανά­μεσά τους. Οπότε, όμως, ανακαλύπτονταν τέ­τοιοι, οδηγούντο σε διαφορετικό μέρος, ενώ υπήρξαν και κάποια μεμονωμένα περιστατικά εκτέλεσής τους.

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΗ επιχείρηση «Market-Garden» κατέληξε

ως η μεγαλύτερη συμμαχική ήττα του Δυτι­κού Μετώπου και η μοναδική στη σταδιοδρο­μία του στρατάρχη Μοντγκόμερυ. Το μόνο ε­δαφικό κέρδος ήταν ένας στενός αυτοκινη­τόδρομος μήκους 95 χλμ., ο οποίος, χωρίς τη γέφυρα του Αρνεμ, δεν οδηγούσε πουθενά. Ο πόλεμος είχε παραταθεί για τουλάχιστον έξι μήνες. Οι Γερμανοί θα επιτίθεντο στις Αρδέννες πριν τα Χριστούγεννα και θα περ­νούσαν άλλοι τέσσερις μήνες πριν οι Βρετα­νοί διασχίσουν, τελικά, τον Ρήνο και καταλά­βουν τη βιομηχανική ζώνη του Ρούρ (Ιανουά­ριος 1945).

Κάτω, ο στρατηγός Ερκαρτ μπροστά στο ξενοδοχείο «Hartenstein» του Οστερμπεεκ, διοικητήριό του κατά τη διάρκεια της μάχης, και αριστερά, το ίδιο κτίριο, το οποίο σήμερα στεγάζει το Μουσείο της Μάχης του Αρνεμ. Στον κεντρικό ιστό κυματίζει το έμβλημα της 1ης ΑΜΜ,«ο Βελλεροψόντης ιππεύων τον Πήγασο», έμπνευση του στρατηγού Μπράουνινγκ.

Από πλευράς συνολικών συμμαχικών α­πωλειών αερομεταφερόμενων και χερσαίων δυνάμεων, η επιχείρηση αποτέλεσε μια πραγ­ματική πανωλεθρία: 17.200 Βρετανοί, Αμερι­κανοί και Πολωνοί ήταν νεκροί, αγνοούμενοι και τραυματίες, ενώ 88 άρματα και 144 αερο­σκάφη καταστράφηκαν. Οι βρετανικές απώ­λειες υπήρξαν οι βαρύτερες όλων. Για τη βρε­τανική 1η ΑΜΜ, ειδικότερα, η επιχείρηση αυ­τή αποτέλεσε το κύκνειο άσμα της: μετά την

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Γέρμανοί στρατιώτες σπεύδουν να καταλάβουν

εξουδετερωμένο βρετανικό αντιαρματικό των 17pdr.

Στο ασηίδιό του διακρίνεται καθαρά η διάτρηση από

εχθρική οβίδα.

Ταξίαρχος Χικς (αριστερά), υποστράτηγος Ερκαρτ (κέντρο) και αντιστράτηγος Μπράουνινγκ (δεξιά), παρίστανται σε κάποια επίσημη τελετή στα Ανάκτορα του Μπάκινγκχαμ, μετά τη λήξη της επιχείρησης. Δεν έχουν ιδιαίτερους λόγους να χαμογελούν, αφού την ίδια στιγμή στην Ολλανδία δύο ακόμη ταξίαρχοι της 1ης ΑΜΜ (Λάθμπερυ και Χάκετ) βρίσκονταν εν αιχμαλωσία.

τηση των ΖΠ-Ρ μακρια απο τη γέφυρα και ποτέ δεν επέρριψε την ευθύνη της αποτυ­χίας σε οποιονδήποτε από τους υφιστάμε­νους διοικητές του. Για την ακρίβεια, μάλι­στα, δεν αναγνώρισε ποτέ την αποτυχία. Στα απομνημονεύματά του υπαινίσσεται ότι ο Αϊζενχάουερ δεν του είχε παραχωρήσει όλες τις απαιτούμενες δυνάμεις: «Κατά την προκατειλημμένη άποψή μου, εάν η επιχεί­ρηση είχε υποστηριχθεί σωστά από τη σύλλη­ψή της και δεδομένων των απαιτούμενων αε­ροσκαφών, χερσαίων δυνάμεων και διοικητι­κών πόρων, θα είχε επιτύχει παρά τα σφάλμα­τά μου, τις αντίξοες καιρικές συνθήκες ή την παρουσία του II SS ΣΠα στην περιοχή. Παραμένω αμετανόητος υποστηρικτής του "Market-Garden"».

Ωστόσο, εκ των υστέρων αποδείχθηκε ότι οι τοποθεσίες των ΖΠ-Ρ δεν αποτέλεσαν τον

απώλεια των τριών τετάρτων της δύναμής της δεν θα ελάμβανε μέρος σε καμία άλλη ε­πιχείρηση. Από τους 10.310 άνδρες της, μόνο2.300 (συμπεριλαμβανομένων 160 Πολωνών) επέστρεψαν στις συμμαχικές γραμμές, αφή­νοντας πίσω τους 1.485 νεκρούς και πάνω από 6.525 αιχμαλώτους, οι περισσότεροι εξ αυτών βαριά τραυματισμένοι. Ανάμεσα στις απώλειες συγκαταλέγονταν δύο εκ των τριών ταξιάρχων, οκτώ εκ των εννέα διοικητών ταγ­μάτων και 26 εκ των 30 διοικητών λόχων. Πε­ρίπου 500 από τους αρχικά καταχωρημένους ως αγνοουμένους, θα διέφευγαν της αιχμα­λωσίας και θα έβρισκαν καταφύγιο στα δάση και στα χωριά της περιοχής. Μέσα στους επό­μενους μήνες θα κατάφερναν να επιστρέ­φουν στις γραμμές τους (τη νύκτα της 22ας προς 23η Οκτωβρίου), χάρη σε μια συνδυα­σμένη επιχείρηση της ολλανδικής Αντίστα­σης και των βρετανικών στρατευμάτων στη νότια όχθη (επιχείρηση «Pegasus»),

Αν και τα γερμανικά αρχεία δεν είναι ακρι­βή, γίνεται αναφορά για συνολικές απώλειες3.300 ανδρών, αριθμός ο οποίος θεωρείται πολύ χαμηλός. Νεώτεροι ιστορικοί και ερευ­νητές ανεβάζουν αυτόν τον αριθμό σε 6.300 νεκρούς, αγνοούμενους και τραυματίες. Από αυτούς, οι 2.550 σκοτώθηκαν στις μάχες του τομέα Αρνεμ - Οστερμπεεκ και οι υπόλοιποι (3.750) στις μάχες του «Διαδρόμου». Οι υλι­κές απώλειες ήταν 30 άρματα και 159 αερο­σκάφη.

Το σχέδιο της επιχείρησης «Market- Garden» υπήρξε, αναμφίβολα, ευφυές και, εάν είχε επιτύχει, ο Μοντγκόμερυ θα είχε κερδίσει επάξια μία θέση στο Πάνθεον των μεγαλύτερων στρατηγών της Ιστορίας. Ταυ­τόχρονα, όμως, ενείχε το ριψοκίνδυνο δίλημ­μα «Η όλα ή τίποτα», αλλά και εξαρτάτο από πολλές παραμέτρους, οι οποίες θα έπρεπε ό­λες να τελεσφορήσουν επιτυχώς για να κατα­στήσουν νικηφόρα την έκβασή του. Ο ίδιος ο Μοντγκόμερυ, στα απομνημονεύματά του, ανέλαβε πλήρως την ευθύνη για την τοποθέ-

ΕΣ ΜΑΧΕΣ

λόγο αποτυχίας της επιχείρησης, αφού οι α­λεξιπτωτιστές είχαν καταφέρει να διατηρή­σουν το βόρειο άκρο της γέφυρας, όχι για δύο, αλλά για τέσσερις ημέρες. Ο κυριότερος και πρώτιστος λόγος αποτυχίας ήταν η καθυ­στέρηση προέλασης του 30ού ΣΣ. Παρά τις ρητές διαταγές του Μοντγκόμερυ περί «τα­χείας και ακατάσχετης προέλασης», ο Χόρ­ροκς και, πολύ περισσότερο, ο διοικητής της ΤΘΜ Φρουρών, στρατηγός Ανταιρ, παρουσία­σαν μια θλιβερή εικόνα ράθυμης προσέγγι­σης των στόχων, καθώς με τις συχνές και αδι­καιολόγητες στάσεις τους επέτρεψαν την ι­σχυροποίηση των γερμανικών δυνάμεων στο μέτωπο και τα πλευρά τους. Εστω όμως, χά- ριν υποθέσεως, ότι η απόδοση των δυνάμεων του Χόρροκς ήταν πράγματι η καλύτερη δυ­νατή. Το σχέδιο, άραγε, θα είχε επιτύχει;

Το 30ό ΣΣ διεξήγαγε έναν αγώνα ταχύτη­τας με τον χρόνο, μαχόμενο για κάθε μέτρο εδάφους εναντίον ενός υπολογίσιμου αντι­πάλου. Απλώς και μόνο αν αναλογισθεί κάποι­ος ότι θα έπρεπε να διαβεί πέντε υδάτινα κω­λύματα που βρίσκονταν στην πορεία του (και τα οποία θα μπορούσαν άνετα να είχαν ανατι- ναχθεί, εάν ο Μόντελ είχε τη στοιχειώδη ευ­φυΐα να το πράξει), τότε γίνεται κατανοητό ότι η αποστολή που του είχε ανατεθεί μάλλον άγγιζε τα όρια του ακατόρθωτου. Ηταν ένα μάθημα το οποίο ο Μοντγκόμερυ τουλάχι­στον θα έπρεπε να είχε εμπεδώσει καλά, ιδι­αίτερα μετά τις επιχειρήσεις «Goodwood» και «Tractable» στη Νορμανδία (Ιούλιος-Αύγου- στος 1944), κατά την υποχώρηση και καταδίω­ξη των γερμανικών δυνάμεων. Στις συγκεκρι­μένες επιχειρήσεις, τις σημαντικότερες για την οριστική κατάρρευση της γερμανικής ά­μυνας στη Γαλλία, η 21η ΟΣ είχε χρειαστεί 40 ημέρες για να διανύσει μια απόσταση 50 χλμ.

23 Σεπτεμβρίου. Ο λοχαγός Ερικ ΜακΚαίυ (πρώτος από δεξιά) φωτογραφίζεται μαζί με τρεις από τους τέσσερις επιζήσαντες του λόχου του, έχοντας μόλις αποδράσει από τη γερμανική αιχμαλωσία. Η άμυνα των 60 ανδρών του στο σχολικό κτίριο του Αρνεμ πρέπει να θεωρείται ως μία εκ των ηρωικότερων μαχών του Βρετανικού Στρατού σε αστικό περιβάλλον.

Τρίτη 26 Σεπτεμβρίου. Αιχμάλωτοι Βρετανοί τραυματίες στο Οστερμπεεκ μετά την οριστική κατάρρευση της άμυνας.Ανήκουν πιθανότατα στο σώμα εθελοντών της οπισθοφυλακής που κάλυψε μέχρι τελικής πτώσης την απομάκρυνση των συντρόφων τους.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Δύο διαφορετικές απόψεις της γέφυρας του Αρνεμ, όπως ανακατασκευάστηκε το 1977, φέροντας πλέον τιμητικά το όνομα «Τζων Φροστ».

* afe.

Jagdpanzer IV L/48 (Sd.Kfz. 162) άγνωστης μονάδας στη Γαλλία το 1944. Η αντιμαγνητική επίστρωση zinmmerit καλύπτει όλες τις κάθετες επιφάνειες της υπερκατασκευής, τη βάση του πυροβόλου, το ασπίδιό του και το κάτω τμήμα του σκάφους. Υπάρχει τρίχρωμη παραλλαγή με βασικό χρώμα το dark yellow (RAL 8020) και λωρίδες ακανόνιστου σχήματος από dark green (RAL 6003) και red brown (RAL 8017). Οι κυνηγοί αρμάτων ήταν επικίνδυνος αντίπαλος για τα βρετανικά Sherman στον «Διάδρομο» (εικονογράφηση: Δημήτρης Χαδούλας).

μεταξύ των πόλεων Καν - Φαλαίζ, σε έδαφος ιδανικό για προέλαση αρμάτων. Ηταν τότε πά­λι που ο Βρετανός στρατηγός είχε αναθέσει σε μία στρατιά του να εκτελέσει ένα σχέδιο «Αστραπιαίου Πολέμου», για τον οποίο ο Βρετανικός Στρατός δεν είχε εκπαιδευθεί και τον οποίο δεν γνώριζε να διεξαγάγει. Εάν, λοιπόν, δεν ήταν σε θέση να το επιτύχει αυτό τον Αύγουστο του 1944, πώς θα το επιτύγχα­νε ξαφνικά, έναν μήνα αργότερα, ελπίζοντας ότι ένα σώμα στρατού θα διέσχιζε τη διπλά­σια απόσταση εντός δύο ή τριών ημερών; Ακόμα κι αν θεωρήσουμε ότι ο Γερμανικός

Στρατός στη Νορμανδία ήταν ισχυρότερος, αλλά και πιο οργανωμένος και συγκροτημέ­νος από εκείνον των Κάτω Χωρών τον Σε­πτέμβριο, ο Μοντγκόμερυ σίγουρα έτρεφε υ­πέρμετρες φιλοδοξίες.

Ο αναγνώστης δεν μπορεί παρά να συ- μπονέσει τον άτυχο στρατηγό Ερκαρτ, ο ο­ποίος είχε τη δυστυχία να δει τη «μονάκριβη» μεραρχία του να διαλύεται μέσα στα χέρια του εντός λίγων ωρών από τη ρίψη της, χωρίς ο ίδιος να φέρει την παραμικρή ευθύνη γ ι’ αυτό. Βρέθηκε 100 χλμ. πίσω από τις εχθρι­κές γραμμές, με ασυρμάτους που δεν λε ι­τουργούσαν, είχε ελλιπή πληροφόρηση για τη δύναμη και τη θέση των αντιπάλων του και στην προσπάθειά του να διοικήσει τους άν­δρες του στην πρώτη γραμμή, κατέληξε ε­γκλωβισμένος σε μια σοφίτα με τους Γερμα­νούς να περιπολούν απέξω. Επί δύο ημέρες, το μόνο πράγμα που διοικούσε ο Ερκαρτ ή ­ταν ο εαυτός του.

Η ανεπάρκεια του αριθμού των μεταγωγι­κών αεροσκαφών είχε ως αποτέλεσμα τη ρί­ψη των αεραγημάτων σε τρεις διαδοχικές η ­μέρες, γεγονός το οποίο με τη σειρά του ε­πηρέασε άμεσα τη δύναμη κρούσης του την πρώτη και, κυριότερη, ημέρα της επιχείρη­σης. Σε λόγους κλασμάτων, η μεραρχία θα ρι- πτόταν κατά τον ακόλουθο τρόπο: Το ένα δεύτερο της δύναμής της την πρώτη ημέρα, το ένα τέταρτο τη δεύτερη και το υπόλοιπο ένα τέταρτο την τρίτη. Εάν από τις δυνάμεις

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

αυτές αφαιρέσουμε την 1η Αεραποβατική Τα­ξιαρχία (ΑΑΤΑΞ), η οποία είχε επιφορτισθεί με την προστασία των ΖΠ-Ρ, και την πολωνική 1η ΤΑΞΑλ, η οποία ερρίφθη μακριά από το Αρνεμ, όταν η μάχη είχε πια κριθεί, θα μπο­ρούσε να ειπωθεί ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της επιχείρησης η πραγματική δύναμη κρού­σης των Βρετανών αλεξιπτωτιστών δεν ήταν μία μεραρχία, αλλά μόνο μία ταξιαρχία.

Παρά τα όσα έχουν ειπωθεί για τις μαχη­τικές ικανότητες των περίφημων «Κόκκινων Διαβόλων», η απόδοσή τους τελικά δεν ήταν αυτή που θα άρμοζε σε μια «ελίτ», σκληρά εκπαιδευμένων, επαγγελματιών πολεμιστών. Ουδείς θα μπορούσε, βέβαια, να αμφισβητή­σει τη γενναιότητα, την αυτοθυσία και τις ι- κανότητές τους στις αμυντικές τακτικές. Αναφερόμενοι, όμως, στην επιθετική τους α­πόδοση, τότε αρκετά πράγματα θα μπορού­σαν να αναθεωρηθούν. Οι διεισδυτικές τακτι­κές τους απέτυχαν οπουδήποτε αυτές εφαρ­μόστηκαν στη μάχη, ιδιαίτερα δε στις πρώτες συμπλοκές της 17ης Σεπτεμβρίου, όταν το μέτωπο του ΣΜ SS Κραφτ δεν ήταν καν ενι­αίο. Η αποτυχία αυτή καθίσταται ακόμη οδυ­νηρότερη, εάν αναλογισθούμε ότι η πλειονό­τητα των αντιπάλων τους αποτελείτο από ένα ετερόκλητο μωσαϊκό μονάδων δευτέρας διαλογής. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Γερμα­νοί αιχμάλωτοι που συνελήφθησαν τις πρώ­τες 24 ώρες της μάχης, προέρχονταν από 27 διαφορετικές μονάδες, ορισμένοι εξ αυτών αξιολογημένοι ως «ανίκανοι για υπηρεσία πρώτης γραμμής». Εικοσιτέσσερις ώρες αρ­γότερα, ο αριθμός αυτός είχε ανέλθει στις 42 διαφορετικές μονάδες, εκ των οποίων οι πλέ­ον αξιόμαχες ήταν στελεχωμένες από πληρώ­ματα της Αεροπορίας και του Ναυτικού. Οι υ­πόλοιποι δεν ήταν καν «στρατιώτες» με την πραγματική έννοια του όρου: εφοδιαστές, σι­δηροδρομικοί υπάλληλοι, εργάτες, «...δεκαε- ξάχρονοι έφηβοι και ηλικιωμένοι», όπως τους περιέγραψε ένας Αμερικανός αντίπαλός τους

SdKfz 10/5, 2cm Flak 38. Εάν υπήρχε κάτι το οποίο γνώριζαν καλά οι γερμανικές βιομηχανίες οπλικών συστημάτων, αυτό ήταν η προσαρμογή διαφορετικών τύπων οπλισμού σε ημιερπυστριοφόρα οχήματα, όπως αυτή του SdKfz 10/5 με την τοποθέτηση ενός πυροβόλου των 20 mm στο πήγμα του οχήματος. Αλλες μετατροπές περιελάμβαναν την εγκατάσταση μεγαλύτερων διαμετρημάτων όπως των 37 και 50 mm, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν με μεγάλη επιτυχία τόσο εναντίον αεροσκαφών, όσο και εναντίον στόχων εδάφους. Από το 1942 και μετά το τμήμα του κινητήρα διέθετε πλάκες θωράκισης. Ολες σχεδόν οι μονάδες που έδρασαν στο Αρνεμ και νοτίως αυτού εφοδιάστηκαν με παρόμοια οχήματα σε κάποιο στάδιο της μάχης (δημοσιεύεται με την άδεια της Dragon/Plastimodellismo, www.pla.gr- colour plate is courtesy of Dragon).

στο Ναϊμέγκεν. Η μαρτυρία του σχεδόν ταυτι­ζόταν με τα λεγάμενα του διοικητή της 9ης SS ΜΠα, αντισυνταγματάρχη των SS Χάρ­τσερ, ο οποίος σε μια συνέντευξή του 20 χρό­νια μετά τη μάχη σχολίασε: «Προσωπικώς, νιώθω υπερήφανος για αυτήν τη γερμανική νίκη, διότι επετεύχθη όχι από τακτικές δυνά­μεις, αλλά από εργάτες, σιδηροδρομικούς υ­παλλήλους και προσωπικό της Luftwaffe, οι ο­ποίοι δεν είχαν ποτέ εκπαιδευθεί ως πεζοί και ήσαν εντελώς ακατάλληλοι για οδομα­χίες».

Ας μη λησμονούμε ότι ανάμεσα στις τά­ξεις των Βρετανών αλεξιπτωτιστών συγκατα- λεγόταν και ένας «σκληρός πυρήνας» βετε­ράνων της Τυνησίας και της Σικελίας. Ακόμα και με αυτούς, όμως, ο συνολικός μέσος ό­ρος μαχητικής εμπειρίας της 1ης ΑΜΜ ανερ­χόταν στους 2-3 μήνες. Ενας αντίστοιχος πυ­ρήνας υπήρχε βέβαια και στην αντίπαλη

Παλαίμαχοι της 1ης ΑΜΜ στη συγκέντρωση της 50ης επετείου της μάχης, το 1994.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Φορτηγό μεταφοράς πυρομαχικών ανατινάζεται, εκτινάσσοντας παντού τροχιοδεικτικά βλήματα, καθώς οι γερμανικές επιθέσεις στα πλευρά του «Διαδρόμου» συνεχώς εντείνονται.

Βρετανοί αλεξιπτωτιστές και ανεμόπτερα Horsa προσγειώνονται στο Αρνεμ.

πλευρά, του οποίου η μαχητική εμπειρία ή­ταν ισάριθμη, αλλά σε έτη. Από τις αερομετα- φερόμενες μεραρχίες του σχεδίου «Market», η αμερικανική 82η ΑΜΜ ήταν η εμπειρότερη όλων, όπως αποδείχθηκε και με την ηρωική της δράση στο Ναϊμέγκεν, με εννέα μήνες μάχιμης εμπειρίας σε διάφορες εκστρατείες, κυρίως στην Ιταλία. Ο ταξίαρχος Τζέημς Γκά­βιν ήταν ίσως ο μοναδικός μέραρχος της επι­χείρησης που είχε κάθε λόγο να είναι υπερή­φανος για τις επιδόσεις της μονάδας του.

Στην αντίπαλη πλευρά, ο στρατάρχης Μό- ντελ, άνθρωπος ευέξαπτος και ασταθούς ι­διοσυγκρασίας, ομολογουμένως άργησε να αντιληφθεί τον στόχο της επιχείρησης, αφε- λώς αγνόησε τα λεπτομερή σχέδια της επι­χείρησης «Market-Garden», όταν αυτά βρίσκο­νταν ορθάνοικτα πάνω στο γραφείο του, και αρνείτο κατηγορηματικά να ανατινάξει τις γέ­φυρες, ακόμα και όταν οι στόχοι ήταν πλέον ολοφάνεροι. Ταυτόχρονα, όμως, δεν είχε κερ­δίσει τυχαία τον τίτλο του «Πυροσβέστη του Χίτλερ». Ηταν ένας τίτλος κερδισμένος στο Ανατολικό Μέτωπο, όπου είχε μάθει να αντι­μετωπίζει ψύχραιμα και αποτελεσματικά κα­ταστάσεις καταστροφικές. Με αυτόν ακρι­βώς τον τρόπο χειρίστηκε και την κατάσταση στο Αρνεμ, σε ένα είδος πολέμου στο οποίο ειδικευόταν: συνεχείς αυτοσχεδιασμοί, τόλ­μη και ταχύτητα. Ο στρατηγός των SS Μπί­τριχ, ωστόσο, ξεπέρασε κατά πολύ τον Μό- ντελ, τόσο σε στρατηγική όσο και σε τακτική ευφυΐα: αντιλήφθηκε εξαρχής τους πραγμα­τικούς αντικειμενικούς στόχους της συμμα­χικής επίθεσης και αντέδρασε ταχύτατα, συ­γκεντρώνοντας τις διασκορπισμένες μονά­δες της διοίκησής του και αναθέτοντάς τους καθήκοντα και στόχους. Κατά τη διάρκεια της μάχης, μάλιστα, αρκετές φορές ενεργού­σε με δική του πρωτοβουλία, όπου αυτό ήταν δυνατόν, προκειμένου να επιτύχει κάποιον τακτικό αντικειμενικό σκοπό, εάν υποπτευό­ταν ότι ο δύστροπος και ισχυρογνώμων στρα­τάρχης θα προέβαλλε αντιρρήσεις. Σε στρα­τηγικό επίπεδο, η επιτυχία της γερμανικής ν ί­κης οφείλεται κυρίως σε αυτούς τους δύο α­νώτατους αξιωματικούς. Επιπλέον, στον το­μέα του «Διαδρόμου», το 30ό ΣΣ και οι Αμερι-

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

κανοί αλεξιπτωτιστές της 101 ΑΜΜ είχαν να αντιμετωπίσουν τον Κούρτ Στούντεντ, τον πρωτοπόρο στρατηγό του αερομεταφερόμε- νου πολέμου, έναν άνθρωπο που γνώριζε κα­λύτερα από όλους τα πλεονεκτήματα αλλά και τις αδυναμίες αυτού του σώματος.

Σε τακτικό επίπεδο, η συμβολή όλων των Γερμανών διοικητών συγκροτημάτων μάχης υπήρξε αποφασιστική, προεξάρχοντος βεβαί­ως του αξιέπαινου λοχαγού των SS Κραφτ. Μονάδες πρόχειρα συγκροτημένες και ανο- μοιογενείς, μερικές εκ των οποίων ούτε καν υπήρχαν την προηγούμενη ημέρα και οι οποί­ες είχαν κριθεί ακατάλληλες για καθήκοντα πρώτης γραμμής, αντέδρασαν με αξιοθαύμα­στη πειθαρχία, ταχύτητα και αποτελεσματι- κότητα. Σε άλλα εμπόλεμα κράτη και κάτω από διαφορετική διοίκηση, μονάδες όπως αυ­τές πιθανότατα θα είχαν διασκορπισθεί α­νοργάνωτες και χαμένες μέσα στη σύγχυση του πρώτου αιφνιδιασμού. Ας ληφθεί δε υπό- ψη ότι αυτές οι μονάδες μετακινούντο με ε­πιτυχία σε διαφορετικά σημεία, ανάλογα με τις ανάγκες, καθ ’ όλη τη διάρκεια της μάχης, έστω και αν οι πρώτες τους επιθέσεις απω- θούντο εύκολα λόγω της μαχητικής απειρίας των ανδρών τους. Μεταπολεμικά, ακόμη και ο ίδιος ο Χόρροκς ομολόγησε ότι «οι Γερμα­νοί είχαν κατορθώσει μία από τις πλέον απί-

7ο στρατιωτικό νεκροταφείο του Οστερμπεεκ το οποίο φιλοξενεί 1.759 τάφους Βρετανών που σκοτώθηκαν κατά τη Μάχη του Αρνεμ. Σε ξεχωριστό μνημείο αναφέρονται τα ονόματα 138 ανδρών των οποίων τα πτώματα δεν βρέθηκαν ποτέ. Ανασκαφές στην περιοχή εξακολουθούν μέχρι σήμερα να φέρνουν στο φως πτώματα πεσόντων, με αποτέλεσμα ο αριθμός των ενταφιασμένων να αυξάνει.

Το μνημείο της μάχης, έξω από το ξενοδοχείο «Hartenstein».

ΜΕΓΑΛΕΣ Μ Α Χ Ε Ι

Μια ζώνη προσγείωσης κατειλημμένη από

βρετανικά ανεμόπτερα.

Ο ταγματάρχης Χανς-Πέτερ Κνάουστ υπήρξε ένας από τους κυριότερους συντελεστές της γερμανικής νίκης, τόσο στο Αρνεμ όσο και στο Ελστ, νότια του Ρήνου. Τιμή&ηκε με τον Σταυρό των Ιπποτών στις 28 Σεπτεμβρίου 1944 και αργότερα με τα Φύλλα Δρυός.

στευτες ανακάμψεις στην Ιστορία». Για την α­κρίβεια, οι Γερμανοί θα εξακολουθούσαν να εκπλήσσουν δυσάρεστα τους αντιπάλους τους σε πολλές ακόμα περιπτώσεις μέχρι τη λήξη του πολέμου.

Σε ό,τι αφορά τη διαβόητη αιματηρή απο­τυχία της επίθεσης του Γκραίμπνερ, στις 18 Σεπτεμβρίου, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι τη συγκεκριμένη στιγμή, με τις άμεσα διαθέ­σιμες γερμανικές δυνάμεις στο Αρνεμ, ου- δείς άλλος αξιωματικός ή στρατηγός στη θ έ ­ση του θα είχε επιλέξει διαφορετικό τρόπο α­ντιμετώπισης από μια έφοδο τεθωρακισμέ­νων οχημάτων. Αυτή ήταν (και παραμένει) η πλέον ενδεδειγμένη τακτική του δυτικού τρόπου πολέμου εναντίον ελαφρού πεζικού και στις πλείστες των περιπτώσεων υπήρξε α­ποτελεσματική. Στον πόλεμο, βέβαια, ελλο­χεύει πάντα ο αστάθμητος παράγοντας. Ανα- φερόμενοι στα σφάλματα της γερμανικής πλευράς, πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι πολύ καταστροφικότερη της επίθεσης του Γκραίμπνερ υπήρξε η εξωφρενική παράλειψη της γερμανικής ηγεσίας να εξασφαλίσει τη γέφυρα από την πρώτη στιγμή της μάχης. Πα- ρότι στο Αρνεμ υπήρχαν αρκετές διαθέσιμες μονάδες που θα μπορούσαν να αναλάβουν α­μέσως αυτήν την απλή αποστολή, μια διαφω­νία μεταξύ Μόντελ και Μπίτριχ και, στη συνέ­χεια, η κακή συνεννόηση μεταξύ Μπίτριχ και Χάρτσερ είχαν ως αποτέλεσμα αυτό το μοι­ραίο σφάλμα, το οποίο, σε διαφορετική περί­πτωση, θα είχε απομακρύνει τους Βρετανούς ακόμα και από τη θέα της γέφυρας. Στην πραγματικότητα, οι γερμανικές απώλειες της τετραήμερης μάχης εναντίον του τάγματος του Φροστ οφείλονταν σε αυτό ακριβώς το σφάλμα.

Οσο, όμως, και αν ο Μοντγκόμερυ απέ­φευγε να το θίξει, γεγονός ήταν ότι η βρετα­

νική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία είχαν να διαχειριστούν το λεπτό ζήτημα της απόδο­σης ευθυνών της ήττας. Η υπερχειλίζουσα βρετανική υπεροψία δεν αναζήτησε τους υπεύθυνους ανάμεσα στις τάξεις της. Ο Μο- ντγκόμερυ ήταν ο αγαπημένος στρατηγός του Τσώρτσιλ, νικητής του Ελ Αλαμέιν και της Νορμανδίας. Ο Χόρροκς ήταν ο έμπιστος στρατηγός του Μοντγκόμερυ και ο «περικλε­ής» Φρέντερικ Μπράουνινγκ, προσωπικός γνωστός του Τσώρτσιλ. Ηταν μάλιστα αυτός που, τελικά, υπέδειξε αμέσως έναν υπεύθυ­νο: ήταν ένας και μοναδικός και δεν ήταν Βρετανός! Αυτός ήταν ο Σοσαμπόφσκι, ο στρατηγός του οποίου η μόνη δράση περιορί­στηκε στις τελευταίες έξι ημέρες της επιχεί­ρησης, όταν πλέον η μάχη είχε χαθεί.

Ο Πολωνός στρατηγός αποτέλεσε έναν εύκολο στόχο: είχε ελάχιστους φίλους στη βρετανική διοίκηση και ο οργίλος χαρακτή­ρας του ήταν γνωστός σε όλους. Ο Μπράου- νινγκ συχνά είχε αναφερθεί στον δύστροπο χαρακτήρα του, ενώ δεν δίστασε ακόμη και να αμφισβητήσει τη δράση του στο Αρνεμ. Ο Σοσαμπόφσκι, βέβαια, εξαρχής είχε αμφισβη­τήσει την επιτυχία της επιχείρησης και σίγου­ρα δεν ήταν ένας ήπιος χαρακτήρας. Ωστόσο, όμως, ποτέ δεν είχε δώσει το παραμικρό δ ι­καίωμα σε οποιονδήποτε να αμφισβητήσει την ανδρεία ή την υπακοή στους ανώτερους του. Οι υπόλοιποι Βρετανοί στρατηγοί που έ­φεραν μερίδιο της ευθύνης για την αποτυχία (Χόρροκς, Ανταιρ και Τόμας) υποδαύλισαν ή συναίνεσαν στην επίρριψη ευθυνών στο πρό­σωπό του. Σύντομα, οι βρετανικές εφημερί­δες άρχισαν να ζητούν την απομάκρυνσή του από τη διοίκηση της πολωνικής ταξιαρχίας, α­γνοώντας τους 1.500 Πολωνούς αλεξιπτωτι­στές του που είχαν πολεμήσει στο Αρνεμ. Ο Σοσαμπόφσκι σύντομα κατέληξε να είναι ο α-

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ανδρες των SS συγκεντρώνουν Βρετανούς αιχμαλώτους. Η φυσική κατάσταση των νικητών δεν ήταν πολύ καλύτερη από εκείνη των ηττημένων. Οπως διηγήθηκε ένας Γερμανός «πολεμούσαμε αδιάκοπα για 10 μερόνυκτα. Μόνο οι αμφεταμίνες και ο καφές μας κρατούσαν ξύπνιους».

ποδιοπομπαίος τράγος της ήττας και έτσι στις 6 Δεκεμβρίου του αφαιρέθηκε η διοίκη­ση της μονάδας του. Οι μόνοι που σεβάστη­καν τη μνήμη των νεκρών Πολωνών ήταν οι Ολλανδοί κάτοικοι του Ντρηλ, οι οποίοι μετά τη λήξη της μάχης κατασκεύασαν προς τιμήν τους ένα νεκροταφείο με ονομαστικούς τά­φους.

Τελευταίος δυσαρεστημένος της ιστο­ρίας ήταν ο πρίγκηπας Βερνάρδος της Ολλανδίας, ο οποίος στην επιχείρηση «Market-Garden» είχε δει την ευκαιρία μιας ταχείας απελευθέρωσης της χώρας του. Οι ελπίδες του διαψεύστηκαν με τον χειρότερο τρόπο και γ ι’ αυτόν τον λόγο αδυνατούσε να συγκροτήσει την οργή του: «Η χώρα μου δεν είναι πλέον σε θέση να αντέξει την πολυτέλεια μιας ακόμη επιτυχίας του Μο- ντγκόμερυ».

Στις 4 Φεβρουάριου 1945, οι Γερμανοί, κυ­κλωμένοι πλέον από ανατολή και δύση, ανατί­ναξαν τη γέφυρα του Αρνεμ, στέλνοντάς τη στον βυθό του Ρήνου. Ανακατασκευάστηκε το 1950 και το 1977 μετονομάστηκε τιμητικά σε «Γέφυρα Τζων Φροστ».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Cornelius Ryan: A BRIDGE TOO FAR,Popular Library Edition, New York, 1974.(2) Wilhelm Tieke: IN THE FIRESTORM OF THE LAST YEARS OF THE WAR - II.SS-PANZERKORPS WITH THE 9. & 10. SS DIVISIONS, HOHENSTAUFEN & FRUNDSBERG, Fedorowicz Publishing,Winnipeg, Canada, 1999.(3) Michael Reynolds: SONS OF THE REICH -THE HISTORY OF II. SS-PANZERKORPS, Casemate, Havertown PA, 2002.(4) Martin Middlebrook: ARNHEM 1944,THE AIRBORNE BATTLE, Penguin Books, London, England, 1994.

53

(5) Robert Kershaw: IT NEVER SNOWS IN SEPTEMBER- THE GERMAN VIEW OF MARKET GARDEN, September 1944, Ian Allan Publishing, Hersham, Surrey, 1990.(6) Alexander McKee: THE RACE FOR THE RHINE BRIDGES, Stein & Day Publishers, N. York, 1971.(7) Stephen Badsey: ARNHEM 1944, OPERATION MARKET GARDEN, Osprey Campaign 24,London, 1993.(8) Marcel Zwarts: GERMAN ARMORED UNITS AT ARNHEM, SEPTEMBER 1944, Armor at War series, Concord Publications Company, Hong Kong, 2001.(9) Kenneth Koskodan: NO GREATER ALLY -THE UNTOLD STORY OF POLISH ARMED FORCES IN WWII, Osprey Publishing, Great Britain, 2009.(10) Richard Doherty: THE BRITISH RECONNAISSANCE CORPS IN WWII, Osprey Elite 152, Wellingborough, UK, 2007.

Eva Sturmgeschütz III του ΣΜ SS Χάρντερ στο Οστερμπεεκ, κατεστραμμένο από βολές αντιαρματικού, τα πλήγματα των οποίων διακρίνονται καθαρά στο σκάφος του.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΟΙ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣΗ LUFTWAFFE ΚΥΡΙΑΡΧΕΙ

54

0 ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ ΣΤΟ Δ ΥΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΕΙΧΕ ΚΑΘΕ ΛΟΓΟ ΝΑ ΑΜΦΙΒΑΛΛΕΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ LUFTWAFFE ΤΟ 1944. ΣΤΗ ΘΕΑ ΟΠΟΙΟΥΔΗΠΟΤΕ ΑΕΡΟΣΚΑΦΟΥΣ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ, ΣΥΝΗΘΙΖΕ ΝΑ ΛΕΕΙ: «ΑΝ ΤΟ ΒΛΕΠΕΙΣ ΑΣΗΜΕΝΙΟ ΕΙΝΑΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ, ΑΝ ΤΟ ΒΛΕΠΕΙΣ ΜΑΥΡΟ ΕΙΝΑΙ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ. ΑΝ ΔΕΝ ΤΟ ΒΛΕΠΕΙΣ ΚΑΘΟΛΟΥ ΕΙΝΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ». ΩΣΤΟΣΟ, ΣΤΗΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ «MARKET-GARDEN» ΥΠΗΡΞΕ ΜΙΑ ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΗ ΚΑΙ ΑΝΕΞΗΓΗΤΗ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ, ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΜΑΧΗΤΙΚΑ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΝ ΔΙΑΡΚΩΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ, ΠΟΛΥΒΟΛΩΝΤΑΣ ΒΡΕΤΑΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΡΙΠΤΟΝΤΑΣ ΕΧΘΡΙΚΑ ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ. ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΤΙΓΜΗ 01 ΣΥΜΜΑΧΙΚΕΣ ΧΕΡΣΑΙΕΣ Δ ΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΛΟΥΣΑΝ ΑΠΕΓΝΩΣΜΕΝΑ ΓΙΑ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ, Η ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΕΜΦΑΝΙΖΟΤΑΝ, ΕΝΩ Η USAAF ΚΑΤΕΡΡΙΠΤΕ ΤΗ RAF. ΕΠΙ ΜΙΑ ΕΒΔΟΜΑΔΑ, ΜΟΝΟ 0 1 ΑΝΔΡΕΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΠΕΔΕΙΞΑΝ ΑΞΙΟΘΑΥΜΑΣΤΗ ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ, ΠΡΟΣΠΑΘΩΝΤΑΣ ΝΑ ΑΝΕΦΟΔΙΑΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΕΣ, ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΕΚΕΙΝΟΙ01 ΟΠΟΙΟΙ ΠΛΗΡΩΣΑΝ ΤΟ ΒΑΡΥΤΕΡΟ ΤΙΜΗΜΑ ΟΛΩΝ.

Α ΓΓΕΛΟ Σ ΜΑΝΣΟΛΑΣ

Πάνοπλα Typhoon Mk IB της 183 Μοίρας αναμένουν τη διαταγή απογείωσης. Παρά τα πλεονεκτήματά τους σε αποστολές υποστήριξης πεζικού, η δράση τους υπήρξε περιορισμένη κατά τη διάρκεια της επιχείρησης.

Τα ξημερώματα της 17ης Σεπτεμβρίου, τα Mosquito της RAF άρχισαν πρώτα την αεροπορική υποστήριξη της επιχείρη­σης «Market-Garden» με έναν βομβαρδισμό

θέσεων συγκέντρωσης γερμανικών στρατευ­μάτων στο Αρνεμ και στο Ναϊμέγκεν, ακολου­θούμενο από έναν ακόμη καταστρεπτικότε­ρο βομβαρδισμό από 800 βαρέα βομβαρδιστι­κά της USAAF εναντίον αντιαεροπορικών πυ­ροβολαρχιών. Οι μοναδικές απώλειες ήταν τρία Mosquito που καταρρίφθηκαν από αντια­εροπορικά πυρά.

Στις 09.45, μετά το πέρας των βομβαρδι­σμών, η τεράστια αεροπορική αρμάδα άρχισε να απογειώνεται από τα αεροδρόμια της νό­τιας και νοτιοανατολικής Βρετανίας, σχημα- τίζοντες μακρές φάλαγγες από C-47, Stirling, Halifax και Albemarle, με τα περισσότερα να ρυμουλκούν ανεμόπτερα. Ηταν ένα σύνολο 1.544 μεταγωγικών και 478 ανεμόπτερων, προστατευόμενων από 919 Spitfire, Tempest, Mustang, Thunderbolt και Lightning.

Η αεροπορική κάλυψη της επιχείρησης ήταν καθήκον της αμερικανικής 8ης Δ ιοίκη­σης Μαχητικών και της 2ης Τακτικής Αεροπο­ρικής Δύναμης (2η ΤΑΔ) της RAF, μιας αξιο­θαύμαστα οργανωμένης και εμπειροπόλεμης δύναμης, ώριμης πλέον μετά τις επιχειρήσεις της Νορμανδίας. Μετά την έναρξη της προέλασης του 30ού ΣΣ, τα Typhoon διενερ­γούσαν συνεχείς περιπολίες πάνω από την περιοχή του «Διαδρόμου», ανταποκρινόμενα στις κλήσεις του Κινητού Κέντρου Επιχειρή­σεων από το έδαφος. Παρόλα αυτά, όμως, η βρετανική προέλαση δεν είχε την επιθυμητή πρόοδο.

Η έναρξη της επιχείρησης αιφνιδίασε α- πολύτως τη Luftwaffe. Τα ελάχιστα μαχητικά που κατάφεραν να πλησιάσουν τους σχηματι­σμούς των μεταγωγικών, αναχαιτίσθηκαν α­μέσως από τα καταδιωκτικά προστασίας. Στις 15.30, πάνω από το Αρνεμ, τα βρετανικά Mustang III της 65ης Μοίρας ήταν τα πρώτα που συνάντησαν αντίσταση από τα Fw 190 της Σμηναρχίας II/JG (Jagdgeschwader) 6, κα- ταρρίπτοντας ένα εξ αυτών, ενώ απώλεσαν δύο δικά τους.

Η παλαίμαχη και εμπειροπόλεμη JG 26, μία από τις πιο διακεκριμένες πτέρυγες μα­χητικών, με δεκάδες άσσους να υπηρετούν ακόμα στις τάξεις της, ευρισκόμενη πλησιέ- στερα στον τομέα των επιχειρήσεων, θα βρι-

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧ ΕΣ

σκόταν διαρκώς σε ετοιμότητα. Νωρίς το απόγευμα της ίδιας ημέρας, οι τρεις σμηναρ­χίες της ενεπλάκησαν σε αερομαχίες με βρετανικά και αμερικανικά Mustang πάνω από την περιοχή Αρνεμ-Ναϊμέγκεν. Πραγματοποι­ώντας συνεχείς εξόδους από τις 14.30 μέχρι τις 18.00, πέτυχε μια πρώτη νίκη, καταρρίπτο- ντας οκτώ Ρ-51, ενώ απώλεσε τέσσερις πιλό­τους της. Ενας από αυτούς, όμως, θα ήταν α­ναντικατάστατος.

Στις 15.00, 15 Bf 109 της III/JG 26, υπό την ηγεσία του επισμηναγού Κλάους Μίτους (Klaus Mietusch), κατευθύνθηκαν προς τις ζώ­νες ρίψεων. Πάνω από τα σύνορα Ολλανδίας- Γερμανίας, ο Μίτους εντόπισε χαμηλότερα έ­ναν σχηματισμό αμερικανικών Ρ-51 και με τη διαταγή του τα Messerschmitt βυθίστηκαν γρήγορα, διαπερνώντας τη δάση νεφών. Ο αρ­χηγός του αμερικανικού σχηματισμού, ανθυ- πολοχαγός Ουίλλιαμ Μπάυερ (William Beyer), της 376 Μοίρας (361 Σμηναρχία Μαχητικών), έστρεψε πρώτος το κεφάλι του βλέποντας «...περίπου 15 γερμανικά μαχητικά να πλη­σιάζουν με τα πολυβόλα τους να αστρά­φτουν». Οι πιλότοι του, αντίθετα, δεν είχαν αντιληφθεί τίποτα και για τον λόγο αυτόν πλήρωσαν το τίμημα. Τα πυρά του Μίτους και του παραστάτη του, υποσμηναγού Σιλντ

(Schild), κατέρριψαν γρήγορα δύο Mustang, τα οποία εξακολουθούσαν να πετούν αμέριμνα. Ο Μπάυερ πραγματοποίησε μια στροφή 180 μοιρών για να αντιμετωπίσει την επίθεση, φωνάζοντας ταυτόχρονα στον ασύρματό του. Μετά από μια δεύτερη στροφή επέλεξε ένα Bf 109 και άρχισε την καταδίωξη. Η αντί­δραση του Γερμανού έδωσε στον Μπάυερ να καταλάβει ότι αντιμετώπιζε κάποιον έμπειρο πιλότο: το Bf 109 κατέβασε τα φλαπ και μείω­σε απότομα ταχύτητα. Ο Αμερικανός αντέ- δρασε ανάλογα, χαμηλώνοντας ακόμα και τα σκέλη προσγείωσης, προκειμένου να μη πέσει στην παγίδα του Γερμανού και τον προ- σπεράσει. Οι ίδιοι ελιγμοί επαναλήφθηκαν τρεις φορές, ακολουθούμενοι από απότομες βυθίσεις και ανόδους - ο Μπάυερ γνώριζε ότι, εάν δεν παρέμενε διαρκώς πίσω από τον Γερμανό, θα γινόταν στόχος ο ίδιος! Η αε­ρομαχία είχε ξεκινήσει από τα 5.000 μ. και είχε καταλήξει πάνω από τις κορυφές των δένδρων. Ο Μπάυερ συγκροτούσε τα πυρά του μέχρι τη στιγμή που τα δύο μαχητικά ανέκαμψαν από την τελευταία τους βύθιση. Το Bf 109 επλήγη από την πρώτη ριπή του Αμερικανού, συνεχίζοντας για λίγο τη στρο­φή του, έως ότου συνετρίβη στο έδαφος και διαλύθηκε.

Τα Typhoon της R A F έδρασαν ως το «ιπτάμενο πυροβολικό» της επιχείρησης, αλλά, τελικά, η γερμανική αντίσταση κατά του 30ού Σ Σ υπήρξε πολύ ισχυρότερη από την αναμενόμενη (δημοσιεύεται με την άδεια της Hornby/ Plastimodellismo, www.pla.gr - colour image is courtesy of Hornby H obbies Ltd).

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑ Χ Ε Σ

56

Ο σμηναγός Νταίηβιντ Λορντ (δεξιά) στον οποίον

απονεμή&ηκε μεταθανάτια ο Στα υρός της Βικτωρίας.

Ο αντισμήναρχος Γκύντερ Σπεχτ, διοικητής της J G 11, στις 26 Σεπτεμβρίου κατέρριψε δύο Typhoon σημειώνοντας την 32η και την 33η νίκη του. Ξεκινώντας τον πόλεμο ως πιλότος των Me 110, πραγματοποίησε τις πρώτες νίκες του εναντίον της R A F στα τέλη του 1939, όταν, τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, έχασε το αριστερό του μάτι από τα πυρά ενός Wellington. Παρά τη σοβαρή του αναπηρία, επέστρεψε στη μάχιμη υπηρεσία, ανεβάζοντας διαρκώς το σκορ του και υφιστάμενος άλλους τρεις σοβαρούς τραυματισμούς μέχρι το 1944. Μαχόμενος αποκλειστικά στο Δυτικό Μέτωπο, έψ9ασε τις 34 νίκες, 15 εκ των οποίων εναντίον αμερικανικών βομβαρδιστικών. Σκοτώ θηκε την 1η Ιανουαρίου 1945 κατά τη διάρκεια της επιχείρησης «Bodenplatte».

Το θύμα του ήταν ο ίδιος ο Κλάους Μί­τους, ένας από τους πλέον διακεκριμένους άσσους της πτέρυγας και μια «...συναρπαστι­κή προσωπικότητα», όπως τον περιέγραφαν οι συνάδελφοί του. Υπηρετούσε στην JG 26 από το 1938, κερδίζοντας για τις υπηρεσίες του τον Σταυρό των Ιπποτών. Τώρα, σε ηλικία25 ετών, βρήκε τον θάνατο, αφού πρώτα ση­μείωσε την 75η και τελευταία του νίκη. Μετα­θανάτια του απονεμήθηκαν τα Φύλλα Δρυός. Η απώλειά του αποτέλεσε βαρύ πλήγμα για το ηθικό των συναδέλφων του. Λέγεται ότι ή­ταν ένας από τους διοικητές σμηναρχιών ο ο­ποίος δεν είχε αρνηθεί ποτέ αποστολή, ενώ πριν τον θάνατό του είχε καταρριφθεί άλλες εννέα φορές και είχε τραυματιστεί τουλάχι­στον τέσσερις.

Ο Ουίλλιαμ Μπάυερ, για τον οποίο το Bf 109G «Μαύρο 25» του Μίτους ήταν η πρώτη του νίκη, εξήρε τη δεξιοτεχνία και τις ικανό­τητες του αντιπάλου του στην αναφορά μά­χης του, επισημαίνοντας ότι, αν κατά τη διάρ­κεια της μονομαχίας τους οι αντιδράσεις του ήταν έστω και κατά ένα δέκατο του δευτερο­λέπτου βραδύτερες, θα βρισκόταν ο ίδιος στη θέση του θύματός του. Ο ίδιος ο Γερμα­νός άσσος ωστόσο, όσο ζούσε, είχε διαφορε­τική άποψη για τις ικανότητές του, έχοντας κάποτε εξομολογηθεί για το παρελθόν του σε έναν φίλο και συνάδελφο: «Ημουν ένας α­πελπιστικά ατάλαντος πιλότος. Τα πάντα συ- νέβαιναν αστραπιαία. Οταν είχα τον εχθρό μπροστά μου, τα πάντα γίνονταν κόκκινα. Η ροή του αίματος θόλωνε την κρίση μου και ο κώνος των πυρών μου κατευθυνόταν είτε ψη­

λότερα, είτε χαμηλότερα από τον στόχο, αλλά όχι επάνω του. Η τακτική που ανέπτυξα ήταν να πλησιάζω τον στόχο μου τόσο, έως ότου το εχθρικό αεροσκάφος να δείχνει στο σκο­πευτικό μου τεράστιο σαν πόρτα στάβλου».

Εξαιρουμένης της απώλειας του Μίτους, οι ευρύτερες συμμαχικές απώλειες υπήρξαν πολύ βαρύτερες. Τα γερμανικά αντιαεροπορι­κά είχαν καταρρίψει συνολικά 73 αεροσκάφη όλων των τύπων - ανάμεσά τους 27 C-47 και11 αμερικανικά μαχητικά.

Αντίθετα από τον Στρατό, η ηγεσία της Luftwaffe έλαβε σοβαρά υπόψη της τα λεπτο­μερή σχέδια της επιχείρησης «Market- Garden», τα οποία είχαν βρεθεί στο πτώμα Αμερικανού αξιωματικού, αξιοποιώντας στο έπακρο τις απόρρητες πληροφορίες. Από την επόμενη ακριβώς ημέρα (18 Σεπτεμβρίου), οι αεροπορικές επιχειρήσεις εντάθηκαν. Η Ανω- τέρα Διοίκηση της Luftwaffe συγκέντρωσε 11 πτέρυγες μαχητικών του 3ου Αεροπορικού Στόλου καθώς και του Αεροπορικού Στόλου Αμυνας του Ράιχ, συνολικής δύναμης 320-350 μονοκινητήριων μαχητικών, θέτοντας ως προτεραιότητα την αντιμετώπιση των εχθρι­κών μεταγωγικών και ανεμοπτέρων. Ο αριθ­μός αυτός θεωρείτο εκπληκτικός για τα γερ­μανικά δεδομένα της περιόδου, αφού ακόμα και η άμυνα της Γερμανίας τέθηκε σε δεύτε­ρη μοίρα. Οι ενισχυμένες, πλέον, αντιαερο­πορικές πυροβολαρχίες είχαν τεθεί όλες σε επιφυλακή, γνωρίζοντας επακριβώς τι να πε­ριμένουν, από ποια διεύθυνση και τι ώρα. Τα αποτελέσματα φάνηκαν την ίδια κιόλας ημέ­ρα με την άφιξη του δεύτερου αεραγήματος.

Παρότι οι προσπάθειες των γερμανικών μαχητικών να πλήξουν τους σχηματισμούς των μεταγωγικών προσέκρουσαν και πάλι στην ασπίδα των καταδιωκτικών προστασίας, τα αντιαεροπορικά κατέρριψαν 18 C-47 και τρία ρυμουλκά Stirling. Οι βαρύτερες απώλει­ες, όμως, ήταν εκείνες των αμερικανικών μα- χητικών-βομβαρδιστικών που είχαν ως απο­στολή να εξουδετερώσουν τις πυροβολαρ­χίες των οποίων έπεσαν θύματα: 25 Ρ-47 συνετρίβησαν επί ολλανδικού εδάφους. Τα α­μερικανικά Mustang, αντίθετα, σημείωσαν με­γάλη επιτυχία σε αερομαχίες εναντίον των JG 6 και JG 300, οι οποίες απώλεσαν τον τρο­μακτικό αριθμό των 20 πιλότων, νεκρών ή τραυματιών, ενώ διεκδίκησαν πέντε καταρρί- ψεις. Εξαίρεση αποτέλεσε η I/JG 11, η οποία κατέρριψε τέσσερα Ρ-47 και απώλεσε έναν πιλότο της.

Οι άσχημες καιρικές συνθήκες κατά τις 19 και 20 Σεπτεμβρίου περιόρισαν τις εξό­δους αεροσκαφών και ουσιαστικά καθήλω­σαν στο έδαφος τα πολύτιμα για τις επιχειρή­σεις βρετανικά Typhoon. Από τις 19 Σεπτεμ­βρίου, τα γερμανικά μαχητικά απείχαν πλέον 10 λεπτά πτήσης από τον τομέα των επιχει­ρήσεων και την ίδια ημέρα αποδόθηκαν σε μια ατελέσφορη προσπάθεια να φθάσουν τα αεραγήματα ανεφοδιασμού, αλλά αναχαιτί­σθηκαν και πάλι από 310 Spitfire και Mustang. Αργά το απόγευμα, οι JG 26 και JG 11 ενεπλά- κησαν σε αερομαχίες εναντίον υπεράριθμων Ρ-47 και Ρ-51.

'.Έ ΓΑ Λ Ε Σ ΜΑΧΕΣ

Spitfire IX της 442 Μοίρας απογειώνονται για μια ακόμη αποστολή πάνω από την Ολλανδία. Τα περίφημα βρετανικά μαχητικά σημείωσαν τον συντριπτικό όγκο των καταρρίψεων πάνω από τα πεδία μαχών της επιχείρησης «Market-Garden», διασώζοντας την υπόληψη της 2ης ΤΑΔ.

Τα Bf 109G-14 της 7 και 8./JG 11, σε μια δραματική συμπλοκή πάνω από το Αρνεμ, στις 17.40, δέχθηκαν αιφνιδιαστική επίθεση από 40-50 Mustang της 357 Σμηναρχίας Μαχη­τικών, από μεγαλύτερο ύψος. Η αερομαχία εξελίχθηκε σε μια άγρια μάχη κλειστών ελιγ­μών, σε ύψη που ποίκιλλαν μεταξύ τεσσάρων χιλιομέτρων και του εδάφους. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του ανθυποσμηναγού Ρίχαρ- ντ Φραντς, διοικητή της 7./JG 11, «ήταν αδύνατον να βρεθείς σε θέση βολής χωρίς

να δεχθείς επίθεση την ίδια στιγμή. Προσπά­θησα 10 ή περισσότερες φορές να "πάρω τα νώτα" ενός Ρ-51 και κάθε φορά, εντός δευτερολέπτων, έπρεπε να απεμπλέκομαι, επειδή υπεράριθμα εχθρικά βρίσκονταν πίσω μου». Ο Φραντς κατάφερε να καταρρίψει ένα Mustang, δεχόμενος ταυτόχρονα και τα πυρά ενός άλλου. Εκτέλεσε αναγκαστική προσγείωση σε ένα δάσος, όπου περισυλλέ- χθηκε από γρεναδιέρους της 10ης SS ΜΠα «Frundsberg». Στη μάχη εκείνη η JG 11 έ­χασε οκτώ αεροσκάφη, καταρρίπτοντας έξι αμερικανικά, ενώ η JG 26 διακρίθηκε για μια ακόμη φορά, καταρρίπτοντας επίσης έξι Thunderbolt, ενώ απώλεσε έναν πιλότο της.

Την ίδια ώρα, η RAF διεξήγαγε την πρώτη, μεγάλης κλίμακας, αποστολή ανεφοδιασμού της βρετανικής 1ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας χρησιμοποιώντας 164 αεροσκάφη για την παράδοση 350 τόννων εφοδίων στους αλεξιπτωτιστές. Οι Γερμανοί, αναμένοντας αυτήν την κίνηση, είχαν συγκεντρώσει στο έ­

δαφος πέντε πυροβολαρχίες αντιαεροπορι­κών, αποκλειστικά γ ι’ αυτόν τον λόγο. Μόλις τα βρετανικά μεταγωγικά πραγματοποίησαν την εμφάνισή τους, τα γερμανικά πυρά κα- τέρριψαν 18 από αυτά. Στην προσπάθεια αυ­τή διακρίθηκε για την αυτοθυσία του ο σμη­ναγός Ντέηβιντ Λορντ.

Στην προσπάθειά του να ρίξει ανεφοδια- στικά κοντέινερ στους πολιορκημένους αλε­ξιπτωτιστές και πετώντας σε ύψος 270 μ. πά­νω από το έδαφος, δέχθηκε δύο πλήγματα α­ντιαεροπορικών στη δεξιά πτέρυγα, τα οποία προκάλεσαν ανάφλεξη του κινητήρα. Απέχο­ντας μόλις τρία λεπτά από τη ζώνη ρίψης, αρ- νήθηκε να εγκαταλείψει την αποστολή. Συνέ­χισε ψύχραιμα την πορεία του, ρίχνοντας τα κιβώτια. Εχοντας διασχίσει πλέον τη ζώνη ρί­ψης και με τη φωτιά να επεκτείνεται σταδια­κά σε ολόκληρη την πτέρυγα, ο Λορντ ενημε­ρώθηκε από το πλήρωμά του ότι είχαν απο-

Ο επισμηναγός Ιωάννης Πλαγής, το καλοκαίρι του 1944, φωτογραφίζεται στο Spitfire του <:5J-K ». Κάτω από το κόκπιτ φέρει σημειωμένες τις 16 καταρρίψεις του με τις οποίες και τελείωσε τον πόλεμο.Το όνομα «ΚΑΥ» αναφέρεται στην αδελφή του, Καίτη.

Ενα B f 109G-6 της JG 11 απογειώνεται για μια ακόμη αποστολή. Τον Σεπτέμβριο του 1944, ακόμα και η αεροπορική άμυνα της Γερμανίας τέ&ηκε σε δεύτερη μοίρα, προκειμένου να εξα λειφ τεί ο κίνδυνος της επιχείρησης «Market-Garden».

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧ ΕΣ

To B f 109G-6, «Μαύρο 25+1» (441646) του επισμηναγού Κλάους Μίτους, διοικητή της III/ JG 26, τη 17η Σεπτεμβρίου 1944. Ηταν το αεροσκάφος με το οποίο βρήκε τον 9άνατο από τον Ουίλλιαμ Μπάυερ, μετά από παρατεταμένη καταδίωξη. Ω ς ένα από τα αρχαιότερα μέλη της διακεκριμένης J G 26, ο Μίτους είχε υπηρετήσει στο Δυτικό Μέτωπο, στη βόρεια Αφρική και στη Μεσόγειο. Τον Σεπτέμβριο του 1941 ανέλαβε τη διοίκηση της 7ης Μοίρας (7./JG 26) και τον Ιούλιο του 1943 τη διοίκηση της III Σμηναρχίας. Μετά την 60ή νίκη του στις 26 Μαρτίου 1944, του απονεμή&ηκε ο Στα υρός των Ιπποτών και μεταθανάτια η διεμβολή των Φύλλων Δ ρυός. Ανάμεσα στις 75 καταρρίψεις του συμπεριλαμβάνονταν και 16 τετρακινητήρια βομβαρδιστικά (έρευνα - εικονογράφηση: Αγγελος Μανσόλας για τη ΓΝΩΜ ΩΝ Εκδοτική).

58

To Douglas C-47 Dakota Mk III, «YS-DM», (KG 374), του σμηναγού Ντέηβιντ Σάμιουελ Αντονυ Λορντ, (David S. A. Lord), της 271 Μοίρας της R A F (Αρνεμ, 19Σεπτεμβρίου 1944). Κατά τη διάρκεια ρίψης εφοδίων και πετώντας μέσα από πυκνά αντιαεροπορικά πυρά, το αεροσκάφος του Λορντ υπέστη βαριά πλήγματα που προκάλεσαν ανάφλεξη του κινητήρα του. Γνω ρίζοντας ότι η πτέρυγα μπορούσε να αποκολλη&εί ανά πάσα στιγμή, εκτέλεσε δεύτερη διέλευση, προκειμένου να απελευθερώσει το υπόλοιπο φορτίο του. Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, το αεροσκάφος συνετρίβη μαζί με άλλα έξι άτομα του πληρώματος (έρευνα - εικονογράφηση: Α γγελος Μανσόλας για τη ΓΝΩΜ ΩΝ Εκδοτική).

μείνει δύο ακόμη κιβώτια. Εστρεψε το αερο­σκάφος, αποφασισμένος να διακινδυνεύσει μια δεύτερη διέλευση μέσα από το πυκνό φράγμα των αντιαεροπορικών, τα οποία πλέ­ον τον είχαν επιλέξει ως μοναδικό τους στό­χο. Η θέα του φλεγόμενου αεροσκάφους του από το έδαφος συγκίνησε τόσο τους Βρετα­νούς αλεξιπτωτιστές, ώστε η σκέψη ότι τα μέ­λη του πληρώματος θα θυσιάζονταν για χάρη τους, τους οδήγησε να εγκαταλείψουν τα ο- ρύγματά τους και να σηκωθούν όρθιοι, εκλι­παρώντας τους να απομακρυνθούν. Οι εκκλή­σεις τους πήγαιναν χαμένες. Με τις φλόγες να εκτείνονται σε όλο το μήκος της «κοιλιάς» του και χάνοντας διαρκώς ύψος, το C-47 φαι­νόταν αποφασισμένο να ολοκληρώσει την α­ποστολή του, καθώς το πλήρωμα έριχνε τα τελευταία εφόδια. Τότε, ο Λορντ διέταξε τους άνδρες του να το εγκαταλείψουν, ενώ ο ίδιος παρέμενε ακόμη στη θέση του. Το αε­ροσκάφος βρισκόταν σε ύψος 150 μ., όταν η δεξιά δεξαμενή καυσίμων εξερράγη, αποκό-

, ι — Λ ä . MäNCOLilC

πτοντας τελείως την πτέρυγα. Η Dakota συνε­τρίβη, σκοτώνοντας ακαριαία τον Λορντ και άλλα έξι μέλη του πληρώματος, αλλά εκτο­ξεύοντας μέσα από την πλευρική θύρα επιβί­βασης τον μοναδικό επιζώντα της συντριβής, τον συγκυβερνήτη, υποσμηναγό Χάρρυ Κιν- γκ. Οι δύο διελεύσεις μέσα από τα εχθρικά πυρά είχαν διαρκέσει οκτώ λεπτά. Ο Λορντ τι- μήθηκε μεταθανάτια με την απονομή του Σταυρού της Βικτωρίας. Η μεγαλύτερη ειρω­νεία της τραγωδίας ήταν το γεγονός ότι η ζώ­νη ανεφοδιασμού βρισκόταν ήδη υπό γερμα­νική κατοχή. Μόνο 28 τόννοι εφοδίων έπεσαν στα χέρια των αλεξιπτωτιστών.

Η 21η Σεπτεμβρίου θα αποτελούσε τη «Μαύρη Πέμπτη» των συμμαχικών μεταγωγι­κών. Παρά την παρατεταμένη κακοκαιρία και με την 1η AM Μ στο Αρνεμ να βρίσκεται σε α­πελπιστική κατάσταση, διατάχθηκε η καθυ­στερημένη ρίψη της πολωνικής ταξιαρχίας. Το αεράγημα αποτελείτο από 114 C-47 και Stirling, προστατευόμενα αυτήν τη φορά μόνο από 90 Ρ-47, αφού τα υπόλοιπα συμμαχικά κα­ταδιωκτικά είχαν καθηλωθεί στις βάσεις τους. Ακολουθώντας μια άριστα εκτελεσμέ- νη τακτική, τα Focke Wulf της II/JG 26 επιτέθη­καν στα αμερικανικά μαχητικά, παρασύρο- ντας εσκεμμένα την αερομαχία ανατολικότε- ρα. Τα Ρ-47 κατέρριψαν τέσσερα γερμανικά, ενώ απώλεσαν ένα δικό τους. Τη στιγμή, ό­μως, κατά την οποία οι Αμερικανοί πιλότοι ση-

ä . MüNCOLäC

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧΕΣ

A

* I ' 1

*

μείωναν τις νίκες τους, τα 25 Fw 190 της I/JG26 ξεχύνονταν πάνω στα απροστάτευτα μετα­γωγικά, καταρρίπτοντας 17 μέσα σε οκτώ λε­πτά, χωρίς καμία απώλεια. Ο πιο επιτυχημέ­νος πιλότος υπήρξε ο υποσμηναγός Αλφρεντ Χέκμαν, ο οποίος έφθασε την 69η νίκη του, καταρρίπτοντας τέσσερα C-47.

Μόλις τα αμερικανικά μαχητικά συνειδη­τοποίησαν τι είχε συμβεί, επέστρεψαν για να ανασυνταχθούν γύρω από τα μεταγωγικά, για να αντιμετωπίσουν λίγο αργότερα μια δεύτε­ρη γερμανική επίθεση από 22 Bf 109 των JG 3, JG 4, JG 77 και JG 300. Οι Γερμανοί, όμως, πρόλαβαν να εκμεταλλευθούν τη σύγχυση, καταρρίπτοντας 14 τετρακινητήρια Stirling μέσα σε πέντε λεπτά, και να αποχωρήσουν, χάνοντας τρία αεροσκάφη τους από την κα­θυστερημένη επέμβαση των Thunderbolt. Μέ­χρι τις 17.30, τα φλεγόμενα κουφάρια 31 με­ταγωγικών κείτονταν μεταξύ Αρνεμ και Ναϊ- μέγκεν. Αυτή θα ήταν και η μεγαλύτερη επι­τυχία της Luftwaffe κατά τη διάρκεια της επι­χείρησης.

Στις 23 Σεπτεμβρίου, ο καιρός πάνω από τη Βρετανία παρέμενε κλειστός, αλλά πάνω από το Αρνεμ ήταν αρκετά καθαρός, ώστε η RAF να επιχειρήσει μια τελευταία προσπά­θεια ανεφοδιασμού του θύλακα του Οστερ- μπεεκ. Συνοδευόμενα από 165 Spitfire και 48 Mustang, τα μεταγωγικά παρέμειναν και πάλι άθικτα από τις εχθρικές επιθέσεις, αν και τα εφόδια ερρίφθησαν σε γερμανικούς τομείς, αφού οι αλεξιπτωτιστές μάχονταν πλέον σε μικρούς, απομονωμένους θύλακες αντίστα­σης. Μόνο το επιτελικό σμήνος της JG 11 (Stab/JG 11) σημείωσε μια μικρή επιτυχία, κα­ταρρίπτοντας τέσσερα Ρ-47 χωρίς απώλεια.

Τα Typhoon της 2ης ΤΑΔ, έχοντας παραμεί- νει ανενεργά για το μεγαλύτερο διάστημα της επιχείρησης, στις 16.00 της 24ης Σεπτεμ­βρίου έλαβαν διαταγή να διεξαγάγουν μια πε­ριπολία πάνω από τον τομέα των επιχειρήσε­

ων. Ηταν μια ατυχής αποστολή. Τα αεροσκά­φη των 137 και 439 Μοιρών αιφνιδιάστηκαν από 45 Focke Wulf των τριών σμηναρχιών της JG 26, τα οποία κατέρριψαν δύο χωρίς καμία απώλεια. Ενα εκ των θυμάτων ήταν και ο δ ιο ι­κητής της 137, ο βετεράνος Δανός εθελο­ντής της RAF, επισμηναγός Πίλτινγκσρουντ, κάτοχος του Σταυρού Διακεκριμένων Πτήσε­ων (Distinguished Flying Cross - DFC).

Καθ’ όλη τη διάρκεια της μάχης, οι γερμα­νικές χερσαίες δυνάμεις διέθεταν το σπάνιο πλεονέκτημα της αεροπορικής υποστήριξης μέσω των αξιωματικών-συνδέσμων της Luftwaffe που είχαν αποσπαστεί γ ι’ αυτόν τον λόγο στο II SS ΣΠα. Οι σύνδεσμοι αιτούντο υ­ποστήριξη μαχητικών, όχι μόνο για την ανα­χαίτιση των συμμαχικών μεταγωγικών, αλλά ακόμα και για την κάλυψη επιθέσεων πεζικού ή την προσβολή βρετανικών θέσεων. Κατά το τελευταίο στάδιο της μάχης, τον ρόλο αυτόν ανέλαβε η III/JG 53. Στις 09.40 της 24ης Σε­πτεμβρίου, 37 Bf 109 έπληξαν άρματα, οχήμα­τα και στρατεύματα, εν μέσω πυκνών αντιαε­ροπορικών πυρών, τα οποία όμως κατάφεραν να καταρρίψουν μόνο ένα αεροσκάφος.

Την επόμενη ημέρα, με την εκκένωση του βρετανικού θύλακα στον Κάτω Ρήνο σε πλή­ρη εξέλιξη, οι αεροπορικές επιχειρήσεις θα κορυφώνονταν και τα μαχητικά της 2ης ΤΑΔ θα βρίσκονταν σε διαρκή δράση. Αποστολή τους ήταν η κάλυψη του βρετανικού θύλακα στο Οστερμπεεκ αλλά και της πολύτιμης γέ­φυρας του Ναϊμέγκεν, η οποία δεχόταν πλέ­ον επιθέσεις γερμανικών βομβαρδιστικών. Μέχρι το μεσημέρι, το θέαμα που παρουσία­ζαν οι ουρανοί από το Αρνεμ μέχρι το Ναϊμέ- γκεν θύμιζε αερομαχίες του Α ’ ΠΠ, με έναν κυκεώνα ελισσόμενων και φλεγόμενων αερο­σκαφών να τριγυρνούν χωρίς καμία τακτική. Οι αερομαχίες θα ελάμβαναν τέτοια έκταση, ώστε θα ήταν αδύνατον κάποιος να ξεχωρίσει φίλους, αντιπάλους, εμπλεκόμενες μονάδες

Το Ρ-51 Mustang «E9-J» (44-13872), του ανδυπολοχαγού Ουίλλιαμ Μπάυερ (William Beyer), της 376 Μοίρας της 361 Σμηναρχίας Διώ ξης, τη 17η Σεπτεμβρίου 1944. Ηταν το αεροσκάφος με το οποίο σημείωσε την πρώτη του νίκη, καταρρίπτοντας το B f 109 του Κλάους Μίτους. Τελείωσε τον πόλεμο με εννέα καταρρίψεις, κερδίζοντας τη διάκριση του Αργυρού Αστέρος. Το αεροσκάφος αυτό 9α καταρριπτόταν δύο ημέρες αργότερα, με πιλότο τον αν&υπολοχαγό Ρόμπερτ Κλήμεντ, ο οποίος σκοτώθηκε κατά τη συντριβή (έρευνα - εικονογράφηση: Αγγελος Μανσόλας για τη ΓΝΩΜΩΝ Εκδοτική).

Μ ΕΓΑΑ ΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ

ή ακόμη και τους τύπους των αεροσκαφών. Ολες οι διαθέσιμες γερμανικές μονάδες βρέ­θηκαν στον αέρα για να αντιμετωπίσουν μια πληθώρα συμμαχικών μαχητικών όλων των τύπων. Η III/JG 53 ανέλαβε δράση από το πρωί, προξενώντας βαριά πλήγματα κατά θ έ ­σεων πεζικού και οχημάτων στην περιοχή Οστερμπεεκ - Ντρηλ, χωρίς να συναντήσει α­ντίσταση. Η JG 26 βρέθηκε και πάλι στο προ­σκήνιο, καταρρίπτοντας πέντε Spitfire και ένα Mustang πάνω από το Αρνεμ, μεταξύ 17.30-18.00, ενώ απώλεσε δύο Bf 109. Η IV/JG 54, σε μια σπάνια συμπλοκή εναντίον ενός σχηματι­σμού 11 Β-25 της 98ης Μοίρας τα οποία βομ­βάρδιζαν γερμανικές θέσεις, κατέρριψε δύο. Με το πέρας των επιχειρήσεων, η Luftwaffe θα διεκδικούσε συνολικά 11 καταρρίψεις, ενώ απώλεσε 22 αεροσκάφη της. Δυστυχώς,

Typhoon της 2ης ΤΑΔ πλήττει γερμανικές 9έσεις πεζικού πάνω από τον «Διάδρομο».

Σχηματισμός τεσσάρων Fw 190Α σπεύδει να αναχαιτίσει συμμαχικά μαχητικά.

ακόμα και αυτή η σημαντική νίκη της RAF δεν μπορούσε να αποτρέψει την ήττα των βρετα­νικών χερσαίων δυνάμεων.

Την 26η Σεπτεμβρίου, καθώς ολοκληρω­νόταν η εκκένωση του βρετανικού θύλακα, 36 Messerschmitt της III/JG 53 αναζήτησαν και πάλι στόχους εδάφους στην περιοχή Ντρηλ - Ναϊμέγκεν, η οποία έβριθε από τέτοιους. Αυ­τήν τη φορά, όμως, η αποστολή κατέληξε σε καταστροφή. Πετώντας σε ύψος 800-1.000 μ. από το έδαφος, δέχθηκαν αιφνιδιαστική επί­θεση από 30-40 Lightning και Mustang, χάνο­ντας 11 αεροσκάφη μέσα σε λίγα λεπτά.

Τα Typhoon της 137 Μοίρας βρέθηκαν πά­λι στην πρώτη γραμμή των επιχειρήσεων, βομβαρδίζοντας μία γερμανική πυροβολαρ­χία, όταν επενέβη το επιτελικό σμήνος της JG 11 καταρρίπτοντας τρία. Δύο εξ αυτών προστέθηκαν στο ήδη υψηλό σκορ του διοι­κητή της πτέρυγας, του μονόφθαλμου άσ­σου, αντισμηνάρχου Γκύντερ Σπεχτ (Gunther Specht), αποτελώντας την 32η και την 33η νί­κη του. Νωρίς το απόγευμα της ίδιας ημέρας, η II/JG 11 θα κατέρριπτε τρία συμμαχικά μα­χητικά, αυτή τη φορά όμως απώλεσε και η ί­δια τέσσερις πιλότους της. Η ημέρα έκλεισε και πάλι με ένα υψηλό βρετανικό σκορ, με την κατάρριψη 15 γερμανικών μαχητικών και την απώλεια εννέα αεροσκαφών της RAF από καταδιωκτικά και αντιαεροπορικά. Τη συγκε­κριμένη ημέρα, η συμβολή της USAAF υπήρ­ξε όχι μόνο αμελητέα αλλά μάλλον καταστρο­φική. Σε δύο περιπτώσεις λανθασμένης ανα­γνώρισης αντιπάλων -τόσο συνηθισμένης στις Αμερικανικές Ενοπλες Δυνάμεις-, ένας σχηματισμός Thunderbolt διεξήγαγε επανει­λημμένες επιθέσεις εναντίον των Typhoon της 439 Μοίρας, ευτυχώς χωρίς δυσάρεστα α­ποτελέσματα. Το ίδιο δεν θα συνέβαινε, ό­μως, και στη δεύτερη περίπτωση, όταν ένα Ρ- 47 κατέρριψε ένα βρετανικό φωτοαναγνωρι- στικό Mustang Mk I της 168 Μοίρας, φονεύο­ντας τον πιλότο του.

Παρότι οι χερσαίες επιχειρήσεις είχαν ου­σιαστικά ολοκληρωθεί την προηγούμενη η­μέρα, οι αεροπορικές αποστολές πάνω από την περιοχή θα έληγαν την επομένη, Τετάρτη27 Σεπτεμβρίου, όταν η Luftwaffe θα ενέτεινε τις προσπάθειες της να καταστρέψει τις γέ­φυρες στο Ναϊμέγκεν. Σχηματισμοί Spitfire, Typhoon, Messerschmitt και Focke Wulf θα συ­μπλέκονταν διαρκώς σε χαοτικές αερομαχίες από τις 07.00 μέχρι τις 18.00, με τη RAF να διατηρεί την υπεροχή σε αριθμούς καταρρί­ψεων.

Περί τις 08.20, τα Bf 109 της II/JG 77 θα συ­γκρούονταν με Spitfire των 412 και 421 Μοι­ρών. Ο διοικητής της σμηναρχίας, επισμηνα- γός Ζίγκφριντ Φράυταγκ, κατέρριψε ένα ση­μειώνοντας την 101η επιτυχία του, ενώ ένα δεύτερο πιστώθηκε στον υποσμηνία Κουά- ντελ. Οι γερμανικές απώλειες, όμως, υπήρ­ξαν δυσαναπλήρωτες. Η σμηναρχία απώλεσε10 αεροσκάφη και επτά πιλότους νεκρούς, συμπεριλαμβανομένου και του βετεράνου σμηναγού Φραντς Ρντλίκα (F. Hrdlicka), στον οποίον θα απονεμόταν μεταθανάτια ο Σταυ­ρός των Ιπποτών για τις 44 καταρρίψεις του.

Μ Ε ΓΑ Λ Ε Σ ΜΑΧΕΣ

Δύο ώρες αργότερα, τη σκυτάλη ανέλα- 6αν τα Fw 190 της II/JG 26, τα οποία συνάντη­σαν υπεράριθμα Spitfire πέντε μοιρών (411, 412, 421, 441 και 453). Δεδομένων των αριθ­μητικών δεδομένων, οι Γερμανοί στάθηκαν τυχεροί, αφού εγκαταλείποντας το πεδίο της μάχης είχαν χάσει έξι πιλότους, διεκδικώντας όμως και πέντε καταρρίψεις.

Μετά από μια σύντομη ανάπαυλα, στις 12.50 πραγματοποίησαν την εμφάνισή τους τα Spitfire της 443 Μοίρας, υπό τη διοίκηση του διάσημου άσσου της RAF, αντισμηνάρ­χου Τζέημς «Τζόννυ» Τζόνσον, διοικητή της 127 Πτέρυγας Μαχητικών. Συνάντησαν έναν σχηματισμό εννέα Bf 109 της JG 77, με τον ο­ποίο συνεπλάκησαν, καταρρίπτοντας πέντε από αυτά, χωρίς απώλεια για τους ίδιους. Ενα από τα θύματα είχε καταρριφθεί από τον ίδιο τον Τζόνσον, ο οποίος πετώντας με το γνω­στό αεροσκάφος του, το Spitfire IX «JE-J» (ΜΚ 392), είχε επιτύχει την 34η και τελευταία του επιτυχία στον πόλεμο. Ο πιο επιτυχημένος Βρετανός πιλότος της ημέρας υπήρξε ο υπο- σμηναγός Ντον Λώμπμαν της 412 Μοίρας, ο οποίος είχε καταρρίψει τέσσερα γερμανικά σε δύο εξόδους.

Οι βρετανικές νίκες είχαν και το τίμημά τους. Σε μια συμπλοκή ανατολικά του Ναϊμέ- γκεν, τα Bf 109 της JG 76 κατέρριψαν το

Spitfire του επισμηναγού Χένρυ ΜακΛίοντ της 443 Μοίρας. Μέχρι εκείνη τη στιγμή ο ΜακΛίοντ ήταν ο μεγαλύτερος άσσος της Βα­σιλικής Καναδικής Αεροπορίας με 21 καταρ- ρίψεις, ενώ είχε παρασημοφορηθεί με την Τά­ξη Διακεκριμένων Υπηρεσιών (Distinguished Service Order - DSO) και τον Σταυρό Διακε­κριμένων Πτήσεων με μία διεμβολή. Παρά την απώλειά του, όμως, η ημέρα έληξε με πα­νηγυρική νίκη της RAF, η οποία κατέρριψε 45 εχθρικά αεροσκάφη όλων των τύπων, ενώ σημειώθηκαν και πέντε βρετανικές απώλει­ες.

Κατά τη διάρκεια των αεροπορικών επι­χειρήσεων πάνω από το Αρνεμ, συνέβη και ένα ελάχιστα γνωστό περιστατικό, με πρωτα­γωνιστή τον Ελληνα άσσο της RAF, επισμηνα- γό Γιάννη Πλαγή. Ηγούμενος των Spitfire IX της 126 Μοίρας σε αποστολή συνοδείας με­ταγωγικών που θα έριχναν εφόδια στους πο- λιορκημένους αλεξιπτωτιστές, κτυπήθηκε από αντιαεροπορικά πυρά πάνω από το Αρνεμ, σε μικρό ύψος από το έδαφος. Επιχεί­ρησε εσπευσμένη αναγκαστική προσγείωση σε φίλιο έδαφος. Το αεροσκάφος προσέ- κρουσε στο έδαφος με υψηλή ταχύτητα, εκτι- νάσσοντάς τον δεκάδες μέτρα από το πιλο­τήριο. Από καθαρή τύχη απέφυγε σοβαρούς τραυματισμούς και επέστρεψε στις επιχειρή­

Τετράδα Spitfire F IX C της 611 Μοίρας της R A F σε πτήση πάνω ß j από το Λονδίνο. η

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ο επ/σμηναγός Κλάους Μίτους.

Η συμμαχική αεροπορική κυριαρχία επέβαλλε την κάλυψη των γερμανικών αεροσκαφών κάτω από δένδρα και δίχτυα παραλλαγής.

σεις μετά από σύντομη νοσηλεία. Παραδό- ξως, κανένα άλλο στοιχείο δεν είναι γνωστό για τη συγκεκριμένη αποστολή. Στα επίσημα αρχεία της μοίρας δεν αναφέρεται καμία α­πώλεια αεροσκάφους σε παρόμοια αποστο­λή, παρότι το συμβάν επιβεβαιώνεται από αρ­κετές πηγές. Εκείνη την περίοδο πετούσε με ένα Spitfire IX «5J-K» (ML 214), αν και δεν φαί­νεται να ήταν αυτό το αεροσκάφος με το ο­ποίο συνέβη το περιστατικό.

Οι αερομαχίες των επόμενων δύο ημερών επικεντρώθηκαν και πάλι πάνω από τη γέφυ­ρα του Ναϊμέγκεν, την οποία οι Γερμανοί εξακολουθούσαν, μανιωδώς και ματαίως, να προσπαθούν να καταστρέψουν. Μετά την αποτυχία όλων των βομβαρδισμών και την εδραίωση της βρετανικής παρουσίας νότια του Ρήνου, οι αεροπορικές επιχειρήσεις στην περιοχή περιορίστηκαν, έως ότου μετακινή- θηκαν σε άλλα σημεία του μετώπου. Η αερο­πορική μάχη για το Αρνεμ είχε λήξει με μια αι­ματηρή ισοπαλία: οι Σύμμαχοι είχαν απολέσει 144 αεροσκάφη κάθε τύπου, έναντι 159 των Γερμανών. Η πλειονότητα των γερμανικών κα- ταρρίψεων είχε επιτευχθεί από τις JG 11 και JG 26, με 22 και 56 νίκες αντίστοιχα.

Αντίθετα από τις προσδοκίες του συμμα­χικού επιτελείου, η παρουσία της RAF και της USAAF όχι μόνο δεν επηρέασε σε τίποτα την εξέλιξη της μάχης, αλλά, αντιθέτως, δεν θα αποτελούσε υπερβολή αν μιλούσαμε και περί αισθητής απουσίας τους. Τα τρομακτικά για τους Γερμανούς Typhoon της 2ης ΤΑΔ, στα ο­ποία βασιζόταν κυρίως η απρόσκοπτη προέ­λαση του 30ού ΣΣ, εμφανίστηκαν μαζικά μία εβδομάδα μετά την έναρξη της επιχείρησης, διάστημα κατά το οποίο η Luftwaffe απολάμ­βανε ήδη μιας ανέλπιστης κυριαρχίας πάνω από το πεδίο της μάχης. Ο λόγος για την α­πουσία της 2ης ΤΑΔ στο κρισιμότερο στάδιο της μάχης δεν διευκρινίσθηκε ποτέ. Σύμφω­να με ανεπιβεβαίωτη πηγή, οφειλόταν σε μια, πρωτοφανών διαστάσεων, καθολική κατάρ­ρευση των βρετανικών επικοινωνιών, τόσο στο έδαφος όσο και στον αέρα, επειδή οι α-

Μ ΕΓ ΑΛ ΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ

σύρματοι της RAF ήταν συντονισμένοι σε διαφορετική συχνότητα από εκείνους του Κι­νητού Κέντρου Επιχειρήσεων του 30ού ΣΣ! Γεγονός, πάντως, είναι ότι ποτέ δεν δόθηκαν εξηγήσεις, με μόνη εξαίρεση τις επικρατού­σες ακατάλληλες καιρικές συνθήκες κατά το μεγαλύτερο διάστημα της επιχείρησης, πα- ρότι οι συνθήκες αυτές δεν φαίνεται να ε­μπόδισαν τη Luftwaffe να υποστηρίξει τα δικά της στρατεύματα. Η RAF εμφανίστηκε σε με­γάλους αριθμούς πάνω από το πεδίο της μά­χης μόνο τις δύο τελευταίες ημέρες της επι­χείρησης, καταρρίπτοντας ανάλογους αριθ­μούς γερμανικών μαχητικών, όταν όμως πλέ­ον η προέλαση των βρετανικών δυνάμεων εί­χε διακοπεί και η μάχη είχε κριθεί.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) John Foreman: FIGH TER COMMAND WAR DIARIES, JU LY 1944 TO MAY 1945, Air Research Publications 2004, Surrey, England.(2) Donald Caldwell: THE JG 26 WAR DIARY, VOL. 2, 1943-45, Grub Street, London, 1998.(3) Christopher Shores & Chris Thomas: 2nd TACTICAL A IR FO R CE, VOL. 2, BREAKOUT TO BODENPLATTE, JU LY 1944 TO JANUARY 1945, C la ssic Publications, Surrey England, 2005.(4) Marek Murawski: J G 11, Kagero Publications, ul. Bukowa 14/21, 20-258, Lublin, 2004.(5) Jochen Prien: JAGDGESCHW ADER 53 -A H ISTO RY O F THE PIK A S GESCHW ADER VOL. 3, JANUARY 1944-MAY 1945, Schiffer Military History, Atglen PA, 1998.

Προετοιμασία για απογείωση μαχητικών Me 109G της l/JG 300.

63

0 αντισμήναρχος Τζαίημς «Τζόννυ» Τζόνσον, διοικητής της 127Π τέρυγας Μαχητικών, μπροστά στο αεροσκάφος του, μαζί με τον σκύλο του, τη Σάλλυ. Σ τις 2 7 Σεπτεμβρίου, πάνω από το Ναϊμέγκεν, σημείωσε την 34η και τελευταία του νίκη. Χωρίς να έχει καταρριφ&εί ποτέ κατά τη διάρκεια του πολέμου, κέρδισε τη Θέση του δεύτερου μεγαλύτερου Βρετανού άσσου της R A F μετά τον Μάρμαντιουκ Πατλ (53 καταρρίψεις).

Μ ΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧ ΕΣ

ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΑΡΝΕΜ(ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1944) ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΒΟΥΡΛΙΩΤΗΣ

Η ΚΥΡΙΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «MARKET-GARDEN» ΗΤΑΝ Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΓΕΦΥΡΑΣ ΠΟΥ ΕΝΩΝΕ ΤΙΣ ΔΥΟ ΟΧΘΕΣ ΤΟΥ ΚΑΤΩ ΡΗΝΟΥ ΣΤΟ ΑΡΝΕΜ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ 01 ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΕΡΙΞΑΝ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΕΤΕΡΟΚΛΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΑΝ ΜΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ.

ΒΡΕΤΑΝΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣΗ κύρια συμμαχική δύναμη που πολέμησε

στο Αρνεμ, τον Σεπτέμβριο του 1944, ήταν η βρετανική 1η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία (1st Airborne Division). Η μεραρχία ανήκε στο βρετανικό 1ο Αερομεταφερόμενο Σώμα (α­ντιστράτηγος Μπράουνινγκ), το οποίο μαζί με το αμερικανικό 18ο Αερομεταφερόμενο Σώμα συγκρότησαν την 1η Συμμαχική Αερο­μεταφερόμενη Στρατιά (1). Η δημιουργία της στρατιάς οφειλόταν στον Αϊζενχάουερ, ο ο­ποίος θεωρούσε ότι οι αλεξιπτωτιστές και τα αερομεταφερόμενο τμήματα θα είχαν μεγα­λύτερη αξία υπό ενιαία διοίκηση.

64

Ενα αντιαεροπορικό πυροβόλο των 2 cm Flak 38 με το πλήρωμά του, τον Σεπτέμβριο του 1944, κάπου κοντά στο Αρνεμ (Bundesarchiv).

Βρετανική 1η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία

Η βρετανική μεραρχία είχε σχηματιστεί με απόφαση του Τσώρτσιλ ως απάντηση στη γερμανική αεροπορική εισβολή στην Κρήτη. Εξαρχής είχε οργανωθεί με μια τυπική δομή,

αλλά με εξοπλισμό που μαρτυρούσε τον αε­ρομεταφερόμενο ρόλο της και με την προϋ­πόθεση ότι θα χρησιμοποιείτο στη μάχη ως ένα σύνολο. Συνίστατο κύρια από δύο ταξιαρ­χίες αλεξιπτωτιστών και μία αεραποβατική ταξιαρχία.

Κάθε ταξιαρχία αλεξιπτωτιστών διέθετε τρία τάγματα, έκαστο με έναν λόχο διοίκησης (περιελάμβανε τη διμοιρία διαβιβάσεων), έ­ναν λόχο υποστήριξης (με διμοιρίες εφό­δου/μηχανικού, όλμων και μέσων πολυβόλων) και τρεις λόχους αλεξιπτωτιστών (τρεις διμοι­ρίες έκαστος) (2). Για την επιχείρηση «Market- Garden» κάθε ταξιαρχία αλεξιπτωτιστών θα υποστηριζόταν από μία πυροβολαρχία α­ντιαρματικού πυροβολικού (πέντε ή έξι ουλα­μοί με ρυμουλκούμενα πυροβόλα 6 και 17 λ ι­βρών), έναν λόχο μηχανικού (με τρεις διμοι­ρίες) και έναν λόχο υγειονομικού εκστρατε.- ας του Βασιλικού Σώματος Υγειονομικού (Royal Army Medical Corps - RAMC).

Η αεραποβατική ταξιαρχία ήταν ισχυρότ·- ρη από μία ταξιαρχία αλεξιπτωτιστών, καθι.·: διέθετε περισσότερους άνδρες και μεγαλί- τερη ισχύ πυρός. Ηταν οργανωμένη με τριε τάγματα, ενώ κάθε τάγμα διέθετε έναν λόχ: διοίκησης (διμοιρία διαβιβάσεων και διμοιρία μηχανικού), έναν λόχο υποστήριξης και τέσ­σερις αερομεταφερόμενους λόχους πεζικού (έκαστος με τέσσερις διμοιρίες). Ο λόχος υ­ποστήριξης κάθε τάγματος περιελάμβα.ε δύο διμοιρίες όλμων, αντιαρματικών και μέ­σων πολυβόλων, οι οποίες ήταν οργανωμένες σε αντίστοιχες ομάδες. Ενας λόχος υγειονο­μικού εκστρατείας συμπλήρωνε τη δύναμ- της ταξιαρχίας.

Οι οργανικές μονάδες υποστήριξης της μεραρχίας περιελάμβαναν ένα αερομεταφε­ρόμενο σύνταγμα ελαφρού πυροβολικού (ανήκε στο Βασιλικό Πυροβολικό - Roya Artillery), έναν λόχο αναγνώρισης, έναν ανε­ξάρτητο λόχο αλεξιπτωτιστών (τρεις διμοι­ρίες) ως ανιχνευτών για την προετοίμασα των ζωνών ρίψης, δύο λόχους μηχανικοί εκστρατείας (λόχος εφόδου και λόχος επι­σκευών) του Βασιλικού Μηχανικού (Roya Engineers - RE) και έναν λόχο του Βασιλικοί Σώματος Υλικού Πολέμου (Royal A r r . Ordnance Corps - RAOC), υπεύθυνο για τη\ προμήθεια οπλισμού, πυρομαχικών, πολεμι­κών οχημάτων, οπτικού και ηλεκτρικού εξο­πλισμού, ανταλλακτικών, ρουχισμού κ.ά. Το σύνταγμα πυροβολικού συνίστατο από το στοιχείο διοίκησης και τρεις πυροβολαρχίες

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧΕΣ

ελαφρού πυροβολικού, έκαστη αποτελούμε- νη από δύο ουλαμούς. Οι διοικητές των ου­λαμών ήταν αποσπασμένοι στα τάγματα αλε­ξιπτωτιστών της μεραρχίας, αναλαμβάνοντας τον ρόλο προωθημένων παρατηρητών.

Η δύναμη της μεραρχίας συμπληρωνόταν με άλλες ειδικές οργανικές μονάδες, μέλη των οποίων έπεσαν στο Αρνεμ μαζί με συνα­δέλφους τους από τις άλλες μονάδες της με­ραρχίας. Η 1η (Αερομεταφερόμενη) Μονάδα Προωθημένων Παρατηρητών του Βασιλικού Πυροβολικού (Forward Observer Unit, Royal Artillery) οργανώθηκε σε ομάδες, οι οποίες α­ποσπάστηκαν στις ταξιαρχίες και στα τάγμα­τα αλεξιπτωτιστών, στη διοίκηση του πυρο­βολικού και στον Λόχο Αναγνώρισης της με­ραρχίας. Οι άνδρες του Τάγματος Διαβιβάσε­ων (1st Airborne Divisional Signals) μοιράσθη­καν σε μονάδες της μεραρχίας για να εξα­σφαλίσουν τις επικοινωνίες. Περίπου 95 άνδρες με εξοπλισμό ασύρματης και ενσύρ­ματης επικοινωνίας αποσπάστηκαν στη διοί­κηση της μεραρχίας, ενώ οι υπόλοιποι σχημά­τισαν ομάδες έως 75 ανδρών και αποσπάστη­καν στους σταθμούς διοίκησης των ταξιαρ­χιών και του πυροβολικού. Εννέα αξιωματικοί τοποθετήθηκαν ως σύνδεσμοι στην πολωνι­κή Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών η οποία συμμε­τείχε στη μάχη. Ο Μικτός Λόχος του Βασιλι­κού Σώματος Υπηρεσιών (Royal Army Service Corps - RASC), υπεύθυνος για την αποθήκευ­ση, μεταφορά και χορήγηση εφοδίων, συνί­στατο από τρεις διμοιρίες αλεξιπτωτιστών και τρεις ομάδες Jeep, οι οποίες μοιράστηκαν στις τρεις ταξιαρχίες. Ενα απόσπασμα του Λόχου Συνεργείου της μεραρχίας παρείχε δύο τμήματα που τοποθετήθηκαν στην 1η και στην 4η Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών. Οι άν­δρες ανήκαν στο Βασιλικό Σώμα Ηλεκτρολό­γων και Μηχανολόγων Μηχανικών (Royal Electrical and Mechanical Engineers - REME) και παρείχαν τεχνικές υπηρεσίες, συντηρώντας και επισκευάζοντας από μικρά όπλα και εξο­πλισμό τηλεπικοινωνιών έως οχήματα. Οι τέσσερις διμοιρίες του Λόχου Στρατονομίας συνοδέυσαν τα ισάριθμα στοιχεία διοίκησης των τριών ταξιαρχιών και της μεραρχίας. Το Σώμα Πληροφοριών (Intelligence Corps), υ­πεύθυνο για συλλογή κάθε είδους πληροφο­ριών, την αντιπαραβολή και την ανάλυσή τους σε συνεργασία με το επιτελείο της με­ραρχίας, την ανάκριση των αιχμαλώτων, την ασφάλεια και τον ψυχολογικό πόλεμο, συμμε­τείχε στη μεραρχία με ένα τμήμα εκστρατεί­ας. Είκοσι δύο σμήνη ανεμοπλάνων, οργανω­μένα σε μοίρες και άνισα κατανεμημένα σε δύο πτέρυγες του Συντάγματος Πιλότων Ανε­μοπλάνων (Glider Pilot Regiment), ήταν απο­σπασμένα στη μεραρχία για τη συγκεκριμένη επιχείρηση.

Πολλά βρετανικά τάγματα είχαν αποκτή­σει πολεμική εμπειρία αποτελούμενα από άν­δρες άριστης ποιότητας. Ωστόσο, η μεραρχία δεν είχε πολεμήσει ποτέ ως ενιαία μονάδα ή υπό τον νέο διοικητή της, τον Σκωτσέζο υπο­στράτηγο Ρόμπερτ «Ρόυ» Ερκαρτ.

Πολωνική 1η Ανεξάρτητη Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών

Η 1η Ανεξάρτητη Ταξιαρχία Αλεξιπτωτι­στών είχε σχηματιστεί στη Βρετανία με σκο­πό να υποστηρίξει την πολωνική Αντίσταση κατά τη δράση της, ωστόσο οι Βρετανοί επέ- μειναν να χρησιμοποιηθεί στις επιχειρήσεις στη δυτική Ευρώπη. Οι Πολωνοί δεν είχαν άλ­λη επιλογή παρά να συμφωνήσουν. Η μονάδα ήταν οργανωμένη κατά τα βρετανικά πρότυ­πα, με στοιχείο διοίκησης, τρία τάγματα αλε­ξιπτωτιστών, μία Πυροβολαρχία Αντιαρματι­κών (τρεις ουλαμοί, συνολικά έξι ελαφρά α­ντιαρματικά πυροβόλα 6 λιβρών), έναν Λόχο Μηχανικού (εξοπλισμένος με ένα αντιαρματι­κό Piat, τρία φλογοβόλα και έναν όλμο διαμε-

Τμήμα του ΣΜ Σπίντλερ κινείται στο κέντρο της πόλης του Αρνεμ.

Ο λοχαγός Κίλικ, επικεφαλής των 16 ανδρών του 89ου Τμήματος Πληροφοριών Εκστρατείας (Αλεξιπτωτιστών), κάπου στο Αρνεμ.

65

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧ ΕΣ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗΣ 1ης ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΕΡΟΜΕΝΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΔΥΝΑΜΗ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕΣΑ

Διοίκηση μεραρχίας Διμοιρία Αμυνας 1 4 2 /1 4 /7 0 /5 8 7 C -47,29 Horsa

Διοίκηση και Διμοιρία Αμυνας 8 2 / 5 /3 /7 4 9 C-47, 8 Horsa

1ο Τάγμα (αντισυνταγματάρχης Ντόμπυ) 548 / 82 / 89(;) / 377(;) 34 C-47, 7 Horsa, 1 Hamilcar

2ο Τάγμα (αντισυνταγματάρχης Φροστ) 5 2 5 /5 7 /1 6 /4 5 2 34 C-47, 7 Horsa, 1 Hamilcar

1 η Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών 3ο Τάγμα (αντισυνταγματάρχης Φιτς) 5 8 8 /6 5 /2 8 /4 9 5 34 C-47, 7 Horsa, 1 Hamilcar

(ταξίαρχος Λάθμπουρυ) 1η Αερομεταφεράμενη Πυροβολαρχία191 /2 4 /5 2 /1 1 5 30 Horsa, 8 Hamilcar

Αντιαρματικών (ταγματάρχης Αρνολντ)

1ος Λόχος Αλεξιπτωτιστών Βασιλικού

Σώματος Μηχανικού (ταγματάρχης Μάρεϋ)1 4 3 /2 0 /1 3 /1 1 0 9 C-47, 4 Horsa

16ος Λόχος Υγειονομικού Εκστρατείας1 3 5 /6 /0 /1 2 9 6 C-47, 6 Horsa

(αντισυνταγματάρχης Τάουνσεντ)

Διοίκηση και Διμοιρία Αμυνας 8 6 /1 2 /4 3 /3 1 9 C-47, 8 Horsa

10ο Τάγμα (αντισυνταγματάρχης Σμάιθ) 582 / 92 / 86 / 404 34 C-47, 7 Horsa, 1 Hamilcar

11ο Τάγμα (αντισυνταγματάρχης Λη) 571 / 92 / 72 / 407 34 C-47, 7 Horsa, 1 Hamilcar

4η Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών 156 Τάγμα (αντισυνταγματάρχης ντε Βε) 621 / 98 / 68 / 455 34 C-47, 7 Horsa, 1 Hamilcar

(ταξίαρχος Χάκετ) 2η Αερομεταφεράμενη Πυροβολαρχία

Αντιαρματικών (Oban) (ταγματάρχης Χέινς)1 6 8 /2 5 /3 7 /1 0 6 24 Horsa, 8 Hamilcar

4ος Λόχος Μηχανικού (ταγματάρχης Πέρκινς) 1 5 5 /1 9 /6 4 /7 2 9 C-47, 4 Horsa

133 Λόχος Υγειονομικού Εκστρατείας

(αντισυνταγματάρχης Αλφορντ)1 2 9 /6 /3 /1 2 0 6 C-47, 6 Horsa

Διοίκηση και Διμοιρία Αμυνας 6 9 / 7 /3 9 / 2 3 11 Horsa

1ο Τάγμα του Συντάγματος Border788 /121 /2 3 5 /4 3 2 56 Horsa, 1 Hamilcar

(αντισυνταγματάρχης Χάντον)

1η Αεραποβατική Ταξιαρχία

2ο Τάγμα του Συντάγματος South S ta ffo rdsh ire

(αντισυνταγματάρχης Μακάρντι)7 6 7 /8 5 /1 2 4 /5 5 8 62 Horsa, 1 Hamilcar

(ταξίαρχος Χικς) 7ο Τάγμα (Golloway) του Συντάγματος

The K ings Own Scottish Borderers 7 6 5 /1 1 2 /7 6 /5 7 7 56 Horsa, 1 Hamilcar

(αντισυνταγματάρχης Πέητον-Ρηντ)

181 Λόχος Υγειονομικού Εκστρατείας

(αντισυνταγματάρχης Μάραμπλε)1 3 7 /5 /1 0 /1 2 2 12 Horsa

1ο Αερομεταφερόμενο Διοίκηση

Σύνταγμα Ελαφρού Πυροβολικού 1η Αερομεταφεράμενη Ελαφρά Πυροβολαρχία

(αντισυνταγματάρχης Τόμσον) (ταγματάρχης Νόρμαν-Ουώκερ)

2η Αερομεταφεράμενη Ελαφρά 3 7 2 /3 6 /1 3 6 /2 0 0 90 Horsa (συνολικά)

Πυροβολαρχία (ταγματάρχης Λίντον) (συνολικά)

3η Αερομεταφεράμενη Ελαφρά

Πυροβολαρχία (ταγματάρχης Μόνφορντ)

1η Μονάδα Προωθημένων Παρατηρητών Βασιλικού Πυροβολικού7 3 / 7 /1 3 / 4 9

3 Horsa και σε

(ταγματάρχης Ράιτ-Μπόυκοτ) αεροσκάφη άλλων μονάδων

Τάγμα Διαβιβάσεων (διοίκηση και δύο λόχοι) (αντισυνταγματάρχης Στήφενσον) 3 4 8 /2 8 /1 4 9 /1 7 1 Σε αεροσκάφη άλλων μονάδων

1η Αερομεταφεράμενη Ιλη Αναγνώρισης (ουλαμός διοίκησης, ουλαμός υποστήριξης,

τρεις ουλαμοί αναγνώρισης) (ταγματάρχης Γκαφ)181 /3 0 /7 3 /7 8 8 C-47, 22 Horsa

21ος Ανεξάρτητος Λόχος Αλεξιπτωτιστών (τρεις διμοιρίες) (ταγματάρχης Ουίλσον) 1 8 6 /2 0 /1 2 0 /4 6 22 S tirling, 1 Horsa

250 (Αερομεταφερόμενος) Ελαφρύς Μικτός Λόχος

(τρεις διμοιρίες αλεξιπτωτιστών και τρεις ομάδες Jeep)2 2 6 /2 9 /7 5 /1 2 2 4 C-47, 34 Horsa, 3 Hamilcar

9ος (Αερομεταφερόμενος) Λόχος Εφόδου Μηχανικού Εκστρατείας (τρεις διμοιρίες)

(ταγματάρχης Ουιντσέστερ)194 / 44 / 71 /7 9 22 Horsa

261 (Αερομεταφερόμενος) Λόχος Επισκευών Μηχανικού Εκστρατείας (υπολοχαγός Σκίνερ) 1 3 / 2 / 5 / 6 3 Horsa, 1 Hamilcar

1ος (Αερομεταφερόμενος) Λόχος Εκστρατείας Υλικού Πολέμου (λοχαγός Τσίτζυ) 1 9 / 2 / 2 / 1 5 1 C-47 (κοινό), 1 Horsa

1ος (Αερομεταφερόμενος) Λόχος Συνεργείου (υπολοχαγός Μάνινγκ) 6 1 / 6 /2 9 / 2 64 Horsa και σε

αεροσκάφη άλλων μονάδων

1ος (Αερομεταφερόμενος) Λόχος Στρατονομίας (διοίκηση και τέσσερις διμοιρίες)

(λοχαγός Γκρέυ)6 9 / 7 /1 3 / 4 9

1 Horsa και σε

αεροσκάφη άλλων μονάδων

89ο Τμήμα Πληροφοριών Εκστρατείας (Αλεξιπτωτιστών) (λοχαγός Κίλικ) 1 6 / 2 / 4 / 1 01 Horsa (κοινό) και σε

αεροσκάφη άλλων μονάδων

1η Πτέρυγα Πιλότων Ανεμοπλάνων (Μοίρες A, Β, D και G) (αντισυνταγματάρχης Μάρεϋ)1 2 6 2 /2 1 9 /5 3 2 /5 1 1

2η Πτέρυγα Πιλότων Ανεμοπλάνων (Μοίρες C, Ε και F) (αντισυνταγματάρχης Πλέης)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι αριΰμοί αναφέρουν: α) συμμετέχοντες στη μάχη, β) νεκρούς, γ) τραυματίες, δ) αιχμαλώτους-αγνοούμενους.

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑ Χ Ε Σ

τρήματος 2 in - 50 mm), έναν Λόχο Διαβιβάσε­ων, έναν Λόχο Υγειονομικού, έναν Λόχο Με­ταφορών και Εφοδιασμού και μία Πυροβο­λαρχία Ελαφρού Πυροβολικού (τέσσερα ο­ρειβατικά οβιδοβόλα διαμετρήματος 75 mm). Κάθε τάγμα αλεξιπτωτιστών διέθετε μία δ ι­μοιρία αναγνώρισης, τρεις λόχους αλεξιπτω­τιστών (καθένας οργανωμένος με έξι δ ιμοι­ρίες αλεξιπτωτιστών και μία διμοιρία υποστή­ριξης εξοπλισμένη με έναν όλμο των 2 in) και είχε αποσπασμένες διμοιρία μηχανικού εφό­δου και διμοιρία υποστήριξης με μέσα πολυ­βόλα Vickers και όλμους των 3 in (81 mm).

Ο υποστράτηγος Στάνισλαβ Σοσαμπόφ- σκι, διοικητής της πολωνικής ταξιαρχίας, ήταν πολύ μεγαλύτερος από τους συναδέλ­φους του. Βετεράνος του πολέμου εναντίον της ΕΣΣΔ κατά τη δεκαετία του 1920, είχε πο­λεμήσει τους Γερμανούς το 1939. Ο ίδιος και οι άνδρες του ανυπομονούσαν να συνεχί- σουν τον αγώνα. Από τους περίπου 2.200 άν­δρες της ταξιαρχίας, οι 1.508 έπεσαν με αλε­ξίπτωτο και 117 προσγειώθηκαν με ανεμο­πλάνα.

Μικρές ομάδες υποστήριξης συνεργά­στηκαν με τους Βρετανούς και τους Πολω­νούς που πολέμησαν στο Αρνεμ. Ενα από- σπασμα 10 ανδρών του GHQ Liaison Regiment «Phantom», μια ειδική μονάδα αναγνώρισης, παρείχε υπηρεσίες επικοινωνιών και συνδέ­σμου μεταξύ των μονάδων πρώτης γραμμής και της διοίκησης.

Εξι ομάδες Jedburgh, με ολλανδόφωνους άνδρες, αναπτύχθηκαν για την υποστήριξη της επιχείρησης «Market-Garden», μία εκ των οποίων, η Ομάδα Κλωντ, συνόδευσε τη βρε­τανική 1η ΑΜΜ στο Αρνεμ. Η ομάδα ήταν τε­τραμελής (υπό τον λοχαγό Γκρένεβουντ του Ολλανδικού Βασιλικού Στρατού) και σκοπός της ήταν να λειτουργεί ως σύνδεσμος με τον τοπικό πληθυσμό και να παρέχει έναν επιπλέ­ον επικοινωνιακό κρίκο μεταξύ της μεραρ­χίας και του Λονδίνου (τα μέλη της ομάδας πολέμησαν στη γέφυρα του Αρνεμ). Παρό­μοια καθήκοντα είχαν οι 11 Ολλανδοί (υπό τον υπολοχαγό Κνότενμπελτ) της Ολλανδι­κής Αποστολής Συντονισμού, οι οποίοι απο­σπάστηκαν στη βρετανική 1η ΑΜΜ και στην πολωνική 1η ΤΑΞΑλ. Οι άνδρες ανήκαν στον 2ο (Ολλανδικό) Λόχο του 10ου (Διασυμμαχι­κού) Τάγματος Κομάντος [No.10 (Inter-Allied) Commando] και κατά την πτώση μοιράσθηκαν στα στοιχεία διοίκησης των τεσσάρων τα­ξιαρχιών που έπεσαν στο Αρνεμ, στις μονά­δες διαβιβάσεων και αναγνώρισης της 1ης ΑΜΜ και στον διευθυντή μηχανικού (για τη στρατολόγηση εργατικού δυναμικού). Ο πλω­τάρχης Βόλτερς του Βασιλικού Ολλανδικού Ναυτικού θα αναλάμβανε καθήκοντα διοικη­τή του Αρνεμ, μετά την κατάληψη της πόλης. Ενας αριθμός αντιστασιακών οργανώσεων δρούσε στην περιοχή του Αρνεμ τον Σεπτέμ­βριο του 1944, όπως η Orde Dienst, με επικε­φαλής τον έφεδρο λοχαγό Βούντερινκ. Ωστό­σο δεν υπήρχε συντονισμός μεταξύ τους, κυρίως για λόγους ασφαλείας αλλά και εξαι- τίας του ανταγωνισμού μεταξύ των αρχηγών τους.

Σαράντα πέντε άνδρες των 6080 και 6341 Ελαφρών Μονάδων Προειδοποίησης της RAF (Light Warning Unit), υπό τον αντισμήναρχο Μπράουν, συμμετείχαν στην επιχείρηση, με- ταφέροντας δύο πομπούς και δύο δέκτες ρα­ντάρ Type 6 σε τέσσερα ανεμοπλάνα, για τον καλύτερο συντονισμό της αεροπορικής κά­λυψης των αλεξιπτωτιστών (3). Κάθε ραντάρ απαιτούσε έναν πομπό και έναν δέκτη για τη λειτουργία του και όταν δύο Horsa που μετέ­φεραν παρόμοια φορτία κατέπεσαν, κανένα ραντάρ δεν μπορούσε να λειτουργήσει. Δύο ομάδες (συνολικά 10 άνδρες) της αμερικανι­κής 306 Μοίρας Ελέγχου Δίωξης (Fighter Control Squadron), μαζί με δύο Βρετανούς ο­δηγούς Jeep, προσγειώθηκαν με τέσσερα α­νεμοπλάνα Waco στην περιοχή του Αρνεμ.

Η δράση της 1ης ΑΜΜ κινηματογραφήθη- κε και φωτογραφήθηκε από τους λοχίες Ντέ- νις Σμιθ, Γκόρντον Ουώκερ και Μάικ Λιούις της Μονάδας Κινηματογράφου και Φωτογρα­φίας του Στρατού (Army Film and Photographic Unit - AFPU). To AFPU είχε την έδρα του στα Pinewood Studios, ανήκε στη Διεύθυνση Δη­μοσίων Σχέσεων του Υπουργείου Πολέμου και παρείχε φωτογράφους και κινηματογρα­φιστές σε όλες τις διοικήσεις, σε κάθε μέτω­πο του πολέμου. Οι τρεις λοχίες ανήκαν στη δεκαμελή Ομάδα Δημοσίων Σχέσεων (Public Relations Team) του ταγματάρχη Ολιβερ, αξιω­ματικού Δημοσίων Σχέσεων του Υπουργείου Πολέμου. FI μονάδα περιελάμβανε ακόμη δύο πολίτες εκφωνητές του BBC (τον Στάνλυ Μάξτεντ και τον Γκάυ Μπάιαμ), δύο δημοσιο­γράφους εφημερίδων (τον Αλαν Γούντ της «Daily Express» και τον Τζακ Σμάιθ του Reuters), δύο λογοκριτές και τέσσερις διαβι­βαστές.

Κατά τις τελευταίες ημέρες της μάχης, χερσαίες δυνάμεις είχαν φθάσει στον Κάτω Ρήνο και συμμετείχαν στην επιχείρηση απο­μάκρυνσης των αλεξιπτωτιστών (επιχείρηση «Berlin»). Μονάδες πυροβολικού του 30ού

Βρετανοί αλεξιπτωτιστές βάλλουν με ένα αντιαρματικό πυροβόλο 6 λιβρών (pdr) κοντά στο Οστερμπεεκ.

67

Μ ΕΓΑΛΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ

Φωτογραφία που ελήφ9η μετά τη λήξη τη ς μάχης. Από αριστερά: Λοχίας Λιούις (AFPU), επισμηναγός Κόξον (διοικητής τη ς 6080 Ελαφρός Μονάδας Προειδοποίησης της RAF, ταγματάρχης Ολιβερ (διοικητής της Ομάδας Δημοσίων Σχέσεων), Στάνλυ Μάξτεντ (πολεμικός ανταποκριτής) και σμηναγός Ουίλιαμς (λογοκριτής) (IWM).

Σώματος και της βρετανικής 43ης Μεραρχίας (υποστράτηγος Τόμας) παρείχαν υποστήριξη. Το 64ο Σύνταγμα Μέσου Πυροβολικού με πυ­ροβόλα διαμετρήματος 4,5 in (114 mm - 211 Πυροβολαρχία) και 5,5 in (140 mm -2 1 2 Πυρο­βολαρχία) και το 52ο Σύνταγμα Βαρέος Πυ­ροβολικού με πυροβόλα διαμετρήματος 7,2 in (183 mm - 419 Πυροβολαρχία). Δύο καναδι­κοί και δύο βρετανικοί λόχοι μηχανικού παρείχαν 47 λέμβους εφόδου (21 και 16 αντίστοιχα). Μόνο 315 άνδρες του 4ου Τάγμα­τος του Συντάγματος Ντορσετσάιρ (The Dorsetshire Regiment), υπό τον αντισυνταγμα- τάρχη Τάιλυ, οργανικής μονάδας της 43ης Μεραρχίας, έφθασαν στην άλλη όχθη του Ρήνου (24-25 Σεπτεμβρίου) για να βοηθήσουν τους αποκομμένους αλεξιπτωτιστές.

ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣΜετά από την απόβαση στη Νορμανδία, η

Γερμανία υποχρεώθηκε να πολεμήσει σε τρία μέτωπα. Οι τρομερές απώλειες, κυρίως στο Ανατολικό Μέτωπο, και η συμμαχική αεροπο­ρική υπεροχή στο Δυτικό Μέτωπο καθιστού­σαν αδύνατη την ανακοπή της συμμαχικής προέλασης. Η στρατηγική κατάσταση επιδει­νώθηκε μετά τις απώλειες σε άνδρες και εξο­πλισμό τις οποίες επέφερε η ήττα στον θύλα­κα της Φαλαίζ.

Ο στρατάρχης Μόντελ (από τις 18 Αυγού- στου 1944 ανώτατος διοικητής Δύσης και ταυτόχρονα διοικητής της Β Ομάδας Στρα­τιών) βρέθηκε να διαχειρίζεται την υποχώρη­ση των κατακερματισμένων δυνάμεών του οι οποίες υποχωρούσαν προς το Βέλγιο και την Ολλανδία. Στις 3 Σεπτεμβρίου, ο στρατάρχης φον Ρούντστεντ, ο γηραιός αριστοκράτης με την αδιαμφισβήτητη αφοσίωση στον Χίτλερ, αντικατέστησε τον Μόντελ, αποδεσμεύο- ντάς τον για να ασχοληθεί με την άμυνα της Ολλανδίας και της βορειοδυτικής Γερμανίας.

Η ανακατάληψη της Αμβέρσας στις 4 Σε­πτεμβρίου προκάλεσε μια «τρελή Τρίτη» στα γερμανικά μετόπισθεν (4). Σε όλη την Ολλαν­δία, Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν να οπισθο­χωρούν με πλήρη αταξία, καίγοντας τα αρχεία. Ως αποτέλεσμα, κάθε ακριβής κατα­μέτρηση των γερμανικών δυνάμεων στην

Ολλανδία είναι αδύνατη. Συμμαχικές εκτιμή­σεις υπολόγιζαν στις 7 Σεπτεμβρίου ότι το σύνολο των ανδρών που θα αντιμετώπιζε η ε­πιχείρηση «Market-Garden» δεν ξεπερνούσε τις 15.000 άνδρες και τα 200 άρματα.

Το μεγαλύτερο επίτευγμα του Μόντελ υ­πήρξε η οργάνωση μιας συμπαγούς άμυνας σε διάστημα 10 ημερών. Οι συμμαχικές εκτι­μήσεις της 17ης Σεπτεμβρίου (οι οποίες προ­έρχονταν από ασαφείς πληροφορίες) ανέφε­ραν 70.000 στρατιώτες και περίπου 400 πυρο­βόλα στην περιοχή του Αρνεμ. Πληροφορίες μαχητών της ολλανδικής Αντίστασης μιλού­σαν για σχηματισμούς τεθωρακισμένων των SS, ενώ ήταν γνωστό στους Συμμάχους ότι βόρεια του Απελντορν (περίπου 32 χλμ. μα­κριά από το Αρνεμ) εκπαιδεύονταν πληρώμα­τα αρμάτων Tiger.

Τον Σεπτέμβριο του 1944, το Αρνεμ βρι­σκόταν στα μετόπισθεν της γερμανικής άμυνας. Στρατιωτικός διοικητής της πόλης, υπεύθυνος για την άμυνα των γεφυρών της, ήταν ο υποστράτηγος Κούσιν. Η πόλη βρισκόταν στην περιοχή ευθύνης της Διοίκη­σης Ενόπλων Δυνάμεων στην Ολλανδία (Wehrmachtbefehlshaber in den Niederlanden) υπό τις διαταγές του αντιπτεράρχου α ’ τάξης Φρήντριχ Κρίστιανσεν. Καθήκον του τελευ­ταίου ήταν να υποστηρίζει τα συμφέροντα της Wehrmacht στην πολιτική διοίκηση, να πε- ριφρουρεί τον διοικητικό μηχανισμό και να προστατεύει τις στρατιωτικές εγκαταστά­σεις, όπως σιδηροδρομικές γραμμές, δρό­μους και αποθήκες εφοδιασμού. Επιπλέον συντόνιζε και παρείχε ένοπλη υποστήριξη σε όλους τους κλάδους της Wehrmacht οι οποίοι βρίσκονταν στην περιοχή του, ανάλογα με την περίσταση. Για τακτικούς λόγους οι δυνά­μεις του τελούσαν υπό τον έλεγχο του Μό­ντελ.

Η Ολλανδία, με τα πολυάριθμα ποτάμια, προσέφερε μια τελευταία γραμμή άμυνας προ του γερμανικού εδάφους και για τον λό­γο αυτόν ο Μόντελ διέταξε το II SS ΣΠα (Σώ­μα Πάντσερ) να συγκεντρωθεί και να ανασυ­νταχθεί πλησίον του διοικητηρίου του, στο Οστερμπεεκ (κοντά στο Αρνεμ). Τυπικά, κατά τη διάρκεια της ανασύνταξής του, το II SS ΣΠα τελούσε υπό τις διαταγές του αντιπτε- ράρχου Κρίστιανσεν, ωστόσο από την πρώτη ημέρα της συμμαχικής επίθεσης ο Μόντελ α- νέλαβε την άμεση διοίκηση. Ο διοικητής του σώματος, αντιστράτηγος α ’ τάξης των SS Βίλχελμ Μπίτριχ (5), υπήρξε πιλότος της Luftwaffe και ήταν ειδικός στην άμυνα ενα­ντίον αερομεταφερόμενων δυνάμεων. Είχε μετατεθεί στα Waffen-SS, διότι προσέφεραν την προοπτική ταχύτερων προαγωγών. Το σώμα συνίστατο από δύο σκληραγωγημένες μεραρχίες τεθωρακισμένων οι οποίες είχαν υποστεί σημαντικές απώλειες: την 9η SS ΜΠα (Μεραρχία Πάντσερ) «Hohenstaufen» (9.SS-Panzerdivision «Hohenstaufen»), με προ­σωρινό διοικητή τον αντισυνταγματάρχη των SS Βάλτερ Χάρτσερ, και τη 10η SS ΜΠα «Frundsberg» (10.SS-Panzerdivision «Frundsberg»), υπό τον υποστράτηγο των SS Χάιντς Χάρμελ. Οι δύο μεραρχίες είχαν συ-

Τε&ωρακισμένα και πεζικό του ΣΜ Κνάουστ, ανατολικά της γέφυρας στο Αρνεμ (στο βά9ος).

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ

μπολεμήσει στη Σοβιετική Ενωση και στη Νορμανδία. Μεγάλο μέρος του βαρέος εξο­πλισμού τους είχε χαθεί κατά την υποχώρηση ή απαιτούσε επισκευή.

9η SS Μεραρχία Πάντσερ «Hohenstaufen»

Η «Hohenstaufen» επρόκειτο να επιστρέ­φει στη Γερμανία για πλήρη επανεξοπλισμό. Διέθετε ένα σύνταγμα αρμάτων (SS- Panzer Regiment 9 - σι οργανικές μονάδες της «Hohenstaufen» έφεραν τον αριθμό «9») με λί­γα άρματα που απαιτούσαν συνολικά επι­σκευή, και δύο μηχανοκίνητα συντάγματα γρεναδιέρων πάντσερ χωρίς ημιερπυστριο- φόρα ή βαρέα όπλα (SS-Panzer-Grenadier- Regiment 19 και 20). Η Επιλαρχία Αναγνώρισης (SS-Panzer-Aufklarungs-Abteilung 9), υπό τον λοχαγό των SS Βίκτορ Γκραίμπνερ, αριθμού­σε περίπου 400 άνδρες και 30 ημιερπυστριο- φόρα και τεθωρακισμένα οχήματα. Οταν εκ­δηλώθηκε η συμμαχική επίθεση, σχεδόν όλα τα ημιερπυστριοφόρα είχαν ήδη φορτωθεί σε ένα τραίνο για να επιστρέφουν στη Γερμανία και οι τροχοί, οι ερπύστριες και τα όπλα είχαν αφαιρεθεί δίνοντας την εντύπωση αχρηστευ- μένων υλικών, ώστε να μη παραχωρηθούν στη Μεραρχία «Frundsberg», όπως είχε προα- ποφασισθεί. Οι 120 άνδρες της Επιλαρχίας Κυνηγών Αρμάτων (SS-Panzerjager Abteilung9), υπό τον λοχαγό των SS φον Αλλβερντεν, υποχώρησαν από τη Γαλλία με ένα ρυμουλ- κούμενο πυροβόλο των 8,8 cm και ένα πυρο­βόλο των 2 cm επί ημιερπυστριοφόρου. Αργό­τερα, η μονάδα ενισχύθηκε με μερικά ρυ- μουλκούμενα και αυτοκινούμενα αντιαρματι­κά. Η 9η Τεθωρακισμένη Μοίρα Αντιαεροπο­ρικού Πυροβολικού των SS (SS-Panzer-Flak- Abteilung 9), υπό τον υπολοχαγό των SS Γκρούπ, ήταν εξοπλισμένη με αυτοκινούμενα ταχυβόλα των 3,7 cm. Τις πρώτες ώρες της συμμαχικής επίθεσης, η μονάδα ενισχύθηκε με τέσσερα αντιαεροπορικά πυροβόλα των 2 cm Flak 38 της Luftwaffe. Το 9ο Τεθωρακισμένο Τάγμα Μηχανικού Εφόδου των SS (SS-Panzer- Pionier-Bataillon 9) βρέθηκε στο Αρνεμ με δύο ημιερπυστριοφόρα. Αριθμούσε περίπου 80 ως 90 άνδρες και αναδιοργανώθηκε ως Λόχος Ετοιμότητας Πεζικού (Alarmkompanie). Κάθε ομάδα έλαβε ένα πολυβόλο MG 42, ενώ οι προσωπικές επαφές του διοικητή του, λοχα­γού των SS Μέλερ, με το II SS ΣΠα του εξα­σφάλισαν εκρηκτικά, αμυντικό εξοπλισμό, ε­ξοπλισμό γεφυροποιίας και άλλα εφόδια μη­χανικού. Ο Μέλερ υπήρξε ιδιαίτερα ευγνώ­μων για δύο φλογοβόλα που θα αποδεικνύο- νταν ανεκτίμητα κατά την επικείμενη μάχη.

10η SS Μεραρχία Πάντσερ «Frundsberg»

Η Μεραρχία «Frundsberg» επρόκειτο να ε- πανεξοπλιστεί, εν μέρει με τον βαρύ εξοπλι­σμό της «Hohenstaufen», όταν η τελευταία θα επέστρεφε στη Γερμανία. Το 10ο Σύνταγμα Αρμάτων (SS-Panzer-Regiment 10) του αντισυ- νταγματάρχη των SS Πάετς, μοιρασμένο σε

Περίπου 600 εκπαιδευόμενοι άνδρες τη ς συνεργαζόμενης με τους Γερμανούς Ολλανδικής Λεγεώνας (3ο Τάγμα του Συντάγματος Γρεναδιέρων των S S «Landstorm Nederland»), εξοπλισμένοι κυρίως με υπολείμματα του Ολλανδικού Στρατού (βρετανικά τυφέκια, πολυβόλα Vickers), υλικό που είχε ανακτηθεί από την επιδρομή στη Διέππη, και με παλαιότερο γερμανικό εξοπλισμό (κυρίως τυφέκια Κ98 και μερικά πολυβόλα ΜG 34), βρέθηκαν στην περιοχή του Αρνεμ τις τελευταίες ημέρες της επιχείρησης. Στη φωτογραφία τέσσερα μέλη της μονάδας μετά τη μάχη.

δύο επιλαρχίες, ήδη διέθετε 16 άρματα PzKpfw IV και αυτοκινούμενα πυροβόλα StuGIII Ausf G, ενταγμένα στη 2η Επιλαρχία, υπό τον λοχαγό των SS Ράινχολντ. Σύντομα, η 1η Επιλαρχία, υπό τον ταγματάρχη των SS Τοτς, θα παραλάμβανε νέα άρματα PzKpfw V Panther Ausf G. Ωστόσο, τα Panther θα ήταν διαθέσιμα μόνο κατά την τελευταία φάση της μάχης στη γέφυρα του Αρνεμ, καθώς τα οκτώ πρώτα άρματα παραδόθηκαν μόλις στις 21 Σεπτεμβρίου.

Κατά τις ημέρες που προηγήθηκαν της συμμαχικής επίθεσης, η 10η Επιλαρχία Αναγνώρισης (SS-Panzer-Aufklarungs-Abteilung10), υπό τον λοχαγό των SS Μπρίνκμαν, ανα­διοργανώθηκε, λαμβάνοντας όλα τα εναπο- μείναντα ημιερπυστριοφόρα οχήματα της μεραρχίας (ακόμα και τα λιγοστά του 22ου Συντάγματος Γρεναδιέρων Πάντσερ των SS (ΣΓΠα), οργανικής μονάδας μηχανοκίνητου πεζικού της μεραρχίας). Μόνο το πυροβολικό της Μεραρχίας «Frundsberg» (SS-Panzer- Artillerie-Regiment 10) ήταν καλύτερα εξοπλι­σμένο από ποτέ, καθώς είχε ο ικειοποιηθεί μεγάλο αριθμό ολοκαίνουργιων οβιδοβόλων διαμετρήματος 10,5 cm, τα οποία βρέθηκαν φορτωμένα σε ένα εγκαταλελειμμένο τραίνο στο Αράς. Ενισχυμένη βρέθηκε η 10η Επιλαρχία Κυνηγών Αρμάτων (Panzerjager Abteilung 10), υπό τον λοχαγό των SS Ρέστελ, με 15 Jagdpanzer IV/L48, οπλισμένα με ένα μα- κρύκαννο πυροβόλο των 7,5 cm. Η ονομαστι­κή δύναμη της μεραρχίας συμπληρωνόταν με μία πυροβολαρχία ρουκετοβόλων και τάγμα­τα μηχανικού, διαβιβάσεων, αντιαεροπορι­κού πυροβολικού και συντήρησης αρμάτων.

Οι δύο μεραρχίες των Waffen-SS πιθανώς δεν διέθεταν περισσότερους από 3.000 άν­δρες έκαστη (περίπου 20% έως 30% της αρχι­κής δύναμης), με μεγάλη αναλογία βαρέων ό­πλων πεζικού και πολυβόλων. Ωστόσο, οι γερ­μανικές μονάδες ρίχτηκαν στη μάχη κατά τμήματα.

Μ ΕΓΑΛΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ 1ης ΠΟΛΩΝΙΚΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΟΝΑΔΕΣ

Διοίκηση

1ο Τάγμα Αλεξιπτωτιστών (συνταγματάρχης Σζεζέρμπο)

2ο Τάγμα Αλεξιπτωτιστών (λοχαγός Σομποσίνσκι)

3ο Τάγμα Αλεξιπτωτιστών (ταγματάρχης Πλοσζέφσκι)

Πυροβολαρχία Αντιαρματικών (λοχαγός Βαρτζάλα)

Λόχος Μηχανικού (λοχαγός Μπουντζιζέφσκι)

Λόχος Διαβιβάσεων (λοχαγός Μπουρζάβα)

Λόχος Υγειονομικού (υπολοχαγός Μοζτζίερζ)

Λόχος Μεταφορών και Εφοδιασμού (λοχαγός Σιουντζίνσκι)

Πυροβολαρχία Ελαφρού Πυροβολικού (ταγματάρχης Μ π ιελέσκι)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι αριΰμοί αναφέρουν: α) συμμετέχοντες στη μάχη, β) νεκρούς, γ) τραυματίες, δ) αγνοούμενους

1η Πολωνική Ανεξάρτητη

Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών

(υποστράτηγος

Στάνισλαβ Σοσαμπόφ σκι)

ΔΥΝΑΜΗ

104 (+9 Β ρ ετ α νο ί)/5 /1 6 /1 5

3 54 /11 / 2 8 / 4

351 /1 1 / 3 3 / 7

3 7 4 /3 0 /4 8 /3 9

1 3 2 /3 0 /3 0 /2 9

1 3 3 /2 /2 0 /1

9 3 /7 π 8 /1 6 /1 0

9 0 / 2 / 1 3 / 7

4 3 / 8 / 1 3 / 8

6/ 0 / 2/0

Μία αντιαρματική βόμβα Gammon, αντίστοιχη με εκείνες

που διέθεταν οι Βρετανοί αλεξιπτωτιστές στο Αρνεμ.

70

Η βασική γερμανική μάχιμη μονάδα που πολέμησε στο Αρνεμ ήταν το kampfgruppe (Συγκρότημα Μάχης - ΣΜ), ένας αυτοσχέδιος σχηματισμός με ασαφή οργάνωση, χωρίς συ­γκεκριμένο μέγεθος ή δύναμη πυρός, ο οποί­ος ελάμβανε το όνομα του διοικητή του. Οι Γερμανοί υπήρξαν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί στον σχηματισμό τέτοιων συγκροτημάτων στο πεδίο της μάχης από υπολείμματα μονά­δων ή ομάδων ανδρών που είχαν αποκοπεί από τις μονάδες τους. Χαρακτηριστικά ανα- φέρεται ότι οι πρώτοι 47 Γερμανοί αιχμάλωτοι των Βρετανών προέρχονταν από 27 διαφορε­τικές μονάδες.

Περίπου τα μεσάνυκτα της 17ης Σεπτεμ­βρίου, ο ταγματάρχης των SS Χανς-Γκέοργκ Ζόνενστουλ (διοικητής του 10ου Συντάγμα­τος Πυροβολικού Πάντσερ των SS) έφθασε στη γέφυρα του Αρνεμ, επικεφαλής τριών α­ξιωματικών και 65 ανδρών. Κατά τις επόμενες ημέρες, ο Σταθμός Διοίκησης Ζόνενστουλ (Befehlsstelle Sonnenstuhl), γνωστός και ως Συ­γκρότημα Μάχης Ζόνενστουλ (Kampfgruppe Sonnenstuhl), λειτουργούσε ως το κέντρο υ­ποδοχής για όλες τις μονάδες και το στρα­τιωτικό προσωπικό (κάποιες φορές έως και10 άνδρες) που ενίσχυαν τις υφιστάμενες δυνά­μεις. Καθώς έφθαναν εκεί, ενσωματώνονταν στα συγκροτήματα μάχης που πολεμούσαν στη γέφυρα.

Τάγμα ΚραφτΗ πρώτη μονάδα που ενεπλάκη στη Μάχη

στο Αρνεμ ήταν το 16ο Τάγμα Βάσης και Αναπλήρωσης Γρεναδιέρων Πάντσερ των SS (SS-Panzer-Grenadier-Ausbildungs und Ersatz- Bataillon 16), με περίπου 300 άνδρες, ή αλλιώς Τάγμα Κραφτ (Bataillon Krafft), από το όνομα του διοικητή του, λοχαγού των SS Κραφτ, το οποίο εκπαιδευόταν στον χερσότοπο του Βολφχέζε, 10 χλμ. βορειοδυτικά του Αρνεμ. Η μονάδα δεν διέθετε τεθωρακισμένα οχήμα­τα, ωστόσο ήταν εξοπλισμένη με δύο πεπα­λαιωμένα αντιαρματικά πυροβόλα Pak 35/36 διαμετρήματος 3,7 cm, μερικούς εκτοξευτές ρουκετών και δύο αντιαεροπορικά πυροβόλα των 2 cm τα οποία φέρονταν επί οχημάτων. Συνίστατο κύρια από δύο λόχους πεζικού και έναν λόχο βαρέων όπλων (με οκτώ όλμους διαμετρήματος 8 cm). Στις 17 Σεπτεμβρίου, μετά την είσοδό του στη μάχη, συμπληρώθη­κε με έναν λόχο πεζικού και υπομονάδες όλ­μων, αντιαρματικών, αντιαεροπορικών, φλο­γοβόλων και βαρέων όλμων. Η δύναμή του α- νήλθε σε περίπου 440 άνδρες, αν και θεωρη­τικά παρουσιαζόταν ως μια ολοκληρωμένη μονάδα, με σχετικά αξιόμαχους άνδρες ηλι­κίας 17 ως 19 ετών. Ο ίδιος ο Κραφτ, αφοσιω- μένος εθνικοσοσιαλιστής, ήταν ένας επαγ- γελματίας και ικανός στρατιωτικός. Ωστόσο, η εκπαίδευση των ανδρών δεν είχε ολοκλη­ρωθεί και περίπου το 40% δεν ήταν «ακόμα ι­κανοί για δράση».

Συγκρότημα Μάχης Σπίντλερ

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της «οργά­νωσης» ενός συγκροτήματος μάχης υπήρξε η διοίκηση του ταγματάρχη των SS Σπίντλερ, ενός έμπειρου αξιωματικού ο οποίος ετύγχα- νε του σεβασμού των ανδρών του. Στις 17 Σε­πτεμβρίου το απόγευμα, ο Σπίντλερ τέθηκε επικεφαλής του ομώνυμου συγκροτήματος μάχης. Ο αρχικός πυρήνας σχηματίστηκε από τη μονάδα του Σπίντλερ, τους 120 άνδρες του 9ου Συντάγματος Πυροβολικού Πάντσερ των SS (χωρίς ένα πυροβόλο) και 10 ημιερπυ- στριοφόρα της Επιλαρχίας Αναγνώρισης της «Hohenstaufen». Πριν τη λήξη της μάχης, το Συγκρότημα Μάχης Σπίντλερ (Kampfgruppe Spindler) περιελάμβανε 16 διαφορετικές μο-

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑ Χ Ε Σ

νάδες, γεγονός που καταδεικνύει την ισχυρή προσωπικότητα του Σπίντλερ και τις οργανω­τικές ικανότητες του υπασπιστή του, υπολο- χαγού των SS Στάινμπαχ.

Η πρώτη μονάδα που εντάχθηκε στο ΣΜ Σπίντλερ ήταν το ΣΜ Μέλερ (Kampfgruppe Moeller), περίπου 100 άνδρες του Τάγματος Μηχανικού Εφόδου της 9ης SS ΜΠα, υπό τον λοχαγό των SS Μέλερ, εξοπλισμένοι με μερικά ημιερπυστριοφόρα και οργανωμέ­νοι σε τρεις υποτυπώδεις λόχους. Τα μεσάνυ- κτα της πρώτης ημέρας, το Τάγμα Κραφτ τέθηκε υπό τις διαταγές του Σπίντλερ και την ίδια νύκτα προστέθηκαν περίπου 100 άν­δρες που ανήκαν σε μονάδες κατασκευών ι Reichsarbeitsdienst) ή σε πρόχειρα οργανωμέ­νες ομάδες για την αντιμετώπιση των Βρετα­νών αλεξιπτωτιστών. Οι πρώτοι δεν έφεραν ό­πλα ή άλλον εξοπλισμό και έτσι εξοπλίστηκαν με βρετανικά που είχαν καταληφθεί.

Την επόμενη ημέρα (18 Σεπτεμβρίου), η συρροή ετερόκλητων και άπειρων μονάδων επέβαλε την αναδιοργάνωση του ΣΜ Σπί­ντλερ. Δύο νέα συγκροτήματα μάχης οργα­νώθηκαν υπό τον Σπίντλερ. Το πρώτο, ως ΣΜ φον Αλλβερντεν (Kampfgruppe von Allwoerden), με πυρήνα τη μονάδα κυνηγών αρμάτων της «Hohenstaufen», ενισχυμένη από προσωπικό του Ναυτικού, σχημάτισε τρεις λόχους. Σύμφωνα με μια πηγή, δ ιέθε­ταν δύο αυτοκινούμενα πυροβόλα Jagdpanzer IV/L48 και μερικά ρυμουλκούμενα αντιαρματι­κά διαμετρήματος 7,5 cm. Το ΣΜ Χάρντερ (Kampfgruppe Harder) οργανώθηκε από άν­δρες του 9ου Συντάγματος Αρμάτων των SS, με διοικητή τον υπολοχαγό των SS Χάρντερ, σε τρεις λόχους πεζικού: έναν λόχο από πλη­ρώματα StuG III (8η Ιλη, διοικητής της οποίας ήταν ο Χάρντερ), έναν λόχο από τεχνικούς των αρμάτων και έναν λόχο από άνδρες του Ναυτικού. Πιθανώς διέθετε τρία άρματα Panther. Το ίδιο πρωί, δύο λόχοι του 19ου και δύο του 20ού SS ΣΓΠα προστέθηκαν στη δύναμη του Σπίντλερ. Σημαντική διαφορά στην ισορροπία δυνάμεων των δύο αντιπά­λων προκάλεσε η 280 Ταξιαρχία Εφόδου (Sturmgeschütz-Brigade 280), υπό τον ταγμα­τάρχη Κύμε, η οποία έφθασε στο Αρνεμ στις 19 Σεπτεμβρίου. Η ταξιαρχία είχε εξοπλιστεί στη Δανία και ήταν καλά εκπαιδευμένη. Κατά τη Μάχη του Αρνεμ διέθετε επτά αυτοκινού­μενα πυροβόλα εφόδου StuG III Ausf. G και τρία StuH 42G, τα οποία ο Σπίντλερ χορήγησε ανά μονάδες ή ζεύγη σε καθένα από τα συ­γκροτήματα μάχης της διοίκησής του.

Στις 21 Σεπτεμβρίου, τα εναπομείναντα στοιχεία της Επιλαρχίας Αναγνώρισης της «Hohenstaufen», δύναμης περίπου μιας ίλης, προστέθηκαν στο ΣΜ Σπίντλερ και την επόμενη ημέρα ακολούθησε δύναμη ενός λό­χου του Τάγματος Εκπαίδευσης Μηχανικού «Glogau». Η τελευταία μονάδα είχε την έδρα της στο Γκλογκάου (Γερμανία), όπου παρέλα- βε εξοπλισμό για οδομαχίες (φλογοβόλα κ.ά.), ενώ στη συνέχεια μεταφέρθηκε τμημα­τικά με μεταγωγικά Junkers Ju 52/3m στο αε­ροδρόμιο Ντέελεν.

Η 506 Επιλαρχία Βαρέων Αρμάτων

(schwere Panzer Abteilung), υπό τον ταγματάρ­χη Λάνγκε, εξοπλίστηκε με νέα άρματα TigerII (PzKpfw VIB Koenigstiger) και μετά από μια σύντομη περίοδο εκπαίδευσης μεταφέρθηκε στο Δυτικό Μέτωπο. Δύο ίλες, έκαστη με 14 άρματα, κατευθύνθηκαν στο Αρνεμ, όπου έ- φθασαν στις 24 Σεπτεμβρίου. Η 3η Ιλη (λοχα­γός Βάκερ) τέθηκε υπό τη διοίκηση της «Hohenstaufen» (αποσπασμένη στο ΣΜ φον Αλλβερντεν), ενώ η 2η Ιλη (λοχαγός Οτο) τέ­θηκε στη διάθεση της «Frundsberg». Πιθα­νώς, μαζί με τα Tiger II να αναπτύχθηκαν δοκι­μαστικά δύο από τους πρώτους κυνηγούς αρ­μάτων Sd.Kfz. 186 Jagdpanzer VI Jagdtiger (εξο­πλισμένα με ένα πανίσχυρο πυροβόλο των12,8 cm), γεγονός που μερικώς επιβεβαιώνε­ται από φωτογραφίες στο Ελστ και μαρτυρίες Βρετανών.

Στις 25 Σεπτεμβρίου, ο αντισυνταγματάρ- χης Χάρτσερ αποφάσισε να αναδιοργανώσει τις δυνάμεις του. «Πλέον δεν ετίθετο θέμα σχηματισμού μεγάλων συγκροτημάτων μά­χης αλλά σχηματισμού μονάδων βετεράνων για τις αποφασιστικές επιθέσεις», εξήγησε αργότερα. Η αναδιοργάνωση άφησε στο ΣΜ Σπίντλερ στοιχεία του 19ου και του 20ού SS ΣΓΠα, τμήματα του πυροβολικού και της μο­νάδας αντιαεροπορικών της «Hohenstaufen» καθώς και ομάδες μηχανικού εφόδου.

Η μονάδα του ταγματάρχη Κνάουστ, το 64ο Τάγμα Βάσης και Αναπλήρωσης Γρεναδιέ­ρων Πάντσερ «Bocholt» (εξοπλισμένο μόνο με ένα ημιερπυστριοφόρο), δεν ήταν ακόμη έ­τοιμη για υπηρεσία στην πρώτη γραμμή. Η μονάδα του Κνάουστ ενώθηκε με την Ιλη Αρμάτων Mielke, υπό τον υπολοχαγό Μίλκε, η οποία υπαγόταν σε μονάδα εκπαίδευσης ο-

Ενας αξιωματικός και ένας χειριστής ασυρμάτου της πολωνικής 1ης ΤΑΞΑλ παρακολουθούν την αντίπερα όχθη του Ρήνου όπου οι Βρετανοί αμύνονται στο Αρνεμ. Οι στολές τους είναι όμοιες με εκείνες των Βρετανών αλεξιπτωτιστών: κράνη χωρίς στεφάνη (rimless), στολή μάχης (battledress), ειδικός επενδύτης των αλεξιπτωτιστών (Denison jump sm ock) και εξαρτύσεις (webbing) υποδείγματος 1937, με την προσθήκη του πολωνικού αετού σε κίτρινο χρώμα στο εμπρόσθιο τμήμα του κράνους, γκρίζα (dove-gray) επιρράμματα (collar patches) με κίτρινο περίγραμμα (trim) και ασημένια εμβλήματα αλεξιπτωτιστή.

72

Ενα αντιαεροπορικό πυροβόλο της Ταξιαρχίας Αντιαεροπορικού Πυροβολικού ψον Σβόμποντα κοντά σε μια ζώνη προσγείωσης των Βρετανών αλεξιπτωτιστών.Η μονάδα σχηματίστηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 1944 στο Ντόρστεν (Γερμανία) με πυρήνα το 46ο Σύνταγμα Αντιαεροπορικού Πυροβολικού και έλαβε το όνομα του διοικητή της, αντισμηνάρχου ψον Σβόμποντα. Συνίστατο από πέντε μοίρες και ήταν εξοπλισμένη με αντιαεροπορικά πυροβόλα των8,8 cm, των 2 cm και των 3,7 cm, καθώς και λίγα των 10,5 cm, όπως φαίνεται να είναι το όπλο της φωτογραφίας. Σταδιακά, όλα τα αντιαεροπορικά πυροβόλα στην περιοχή του Αρνεμ τέθηκαν υπό τη διοίκηση του φον Σβόμποντα.

δηγών αρμάτων και ήταν εξοπλισμένη με έξι PzKpfw III και δύο PzKpfw IV διαφόρων εκδό­σεων. Οι δύο αυτές μονάδες συνέστησαν το ΣΜ Κνάουστ (Kampfgruppe Knaust). Στις 19 Σε­πτεμβρίου, το συγκρότημα αυτό ενισχύθηκε με δύο PzKpfw VI Tiger I Ausf. E της Επιλαρ- χίας Βαρέων Αρμάτων «Hummel». Ηταν τα μό­να από σύνολο 14 που έφθασαν στο Αρνεμ χωρίς μηχανικά προβλήματα.

Το 3ο Τάγμα Φρουράς (Wach Battalion) στρατωνιζόταν βόρεια του Αρνεμ, στο Αμερ- σφοορτ, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της ομώνυμης πόλης. Οι άνδρες του ήταν λίγοι Γερμανοί και, κυρίως, Ολλανδοί που επιθυμούσαν να αποφύγουν την καταναγκα- στική εργασία στη Γερμανία, ή πρώην καταδι­κασμένοι εξαιτίας πταισμάτων οι οποίοι εκτελούσαν ποινές σε ένα στρατόπεδο κρα­τουμένων. Μερικοί ήταν γνήσιοι εθνικοσο- σιαλιστές και γνώριζαν ότι, με τους Συμμά­χους να πλησιάζουν, σύντομα θα αντιμετώπι­ζαν τιμωρία. Η εμπειρία τους περιοριζόταν στον σχηματισμό δυνάμεων άμεσης αντίδρα­σης (Alarmeinheiten) για την επίταξη φορτη­γών και την αναζήτηση πληρωμάτων αερο­σκαφών που είχαν πέσει με αλεξίπτωτο. Το τάγμα συνίστατο από τέσσερις λόχους και λ ί­γα όπλα υποστήριξης, συνολικής δύναμης περίπου 600 ανδρών, οι οποίοι βρίσκονταν διασκορπισμένοι σε διάφορα σημεία. Θεωρεί­το η λιγότερο ικανή μονάδα από εκείνες που συμμετείχαν στη Μάχη στο Αρνεμ. Ο διο ικη­τής της μονάδας, λοχαγός των SS Χέλε, ήταν 46 ετών, δεν διέθετε καμία πολεμική εμπει­ρία και στηριζόταν αποκλειστικά στον υπα­σπιστή του, υπολοχαγό των SS Νάουμαν, 21 ετών και βετεράνο του Ανατολικού Μετώπου.

Luftwaffe και Kriegsmarine

Μονάδες από διαφορετικούς κλάδους της Wehrmacht συμμετείχαν στη μάχη γύρω από το Αρνεμ. Η Luftwaffe παρείχε το Τάγμα «Worrowski» από το Σύνταγμα Αναπλήρωσης και Βάσης της Μεραρχίας «Hermann Goering», μονάδες αντιαεροπορικών, προσωπικό από

σταθμούς τηλεμέτρων για αεροσκάφη (Jagerleitstelung) και μονάδες ασφαλείας των οποίων κύριο καθήκον ήταν η φύλαξη αερο­δρομίων.

Ανδρες της Luftwaffe, οι οποίοι προέρχο­νταν από εγκαταλελειμμένα αεροδρόμια της Γαλλίας, είχαν οργανωθεί σε τάγματα Fliegerhorst (αεροδρομίων). Οι περισσότεροι δεν διέθεταν πολεμική εμπειρία, παρά μόνο στοιχειώδεις γνώσεις των όπλων και της εκπαίδευσης πεζικού. Οι περισσότερες αντίστοιχες μονάδες βρίσκονταν σε διαδικα­σία εκπαίδευσης, διασκορπισμένες σε διάφο­ρες περιοχές της Ολλανδίας. Παρόμοια, μο­νάδες του Kriegsmarine, οι οποίες άλλοτε ε­πάνδρωναν την παράκτια άμυνα και πλέον εί­χαν υπερκερασθεί από τους Συμμάχους, εί­χαν σχηματίσει μια «ναυτική εφεδρεία» (Schiffstammabteilung). Οι άνδρες αυτοί του Kriegsmarine, οργανωμένοι σε τυπικούς λό­χους γρεναδιέρων, εκπαιδεύονταν σε βασι­κές τεχνικές του πεζικού. Πολλοί βρίσκονταν σε ηλικία ακατάλληλη για υπηρεσία σε σκά­φος ή σε μονάδες πυροβολικού φρουράς. Δ ιέθεταν τις γνώσεις για να επανδρώσουν βαρέα πυροβόλα, ενώ κάποιοι ήταν καλά εκ­παιδευμένοι παρατηρητές πυροβολικού.

Ανδρες από μονάδες της Luftwaffe οι οποίοι βρέθηκαν στις περιοχές ρίψης των Βρετανών αλεξιπτωτιστών, συνεπλάκησαν με τον εχθρό. Ως παράδειγμα αναφέρεται το 213 Σύνταγμα Διαβιβάσεων (Nachrichten Regiment), μέλη του οποίου επάνδρωναν ένα δίκτυο ραντάρ αέρος. Στις 17 Σεπτεμβρίου, ο σμηναγός Βέμπερ έλαβε την πρωτοβουλία να συγκεντρώσει 90 άνδρες που βρίσκονταν στο αεροδρόμιο Ντέελεν για να αντιμετωπί­σει τους αλεξιπτωτιστές (ΣΜ Βέμπερ - Kampfgruppe Weber).

Πολλές από τις παραπάνω μονάδες σχη­μάτισαν το ΣΜ φον Τέτταου (Kampfgruppe von Tettau), με επικεφαλής τον διευθυντή επιχει­ρήσεων και εκπαίδευσης της Διοίκησης Ενό­πλων Δυνάμεων στην Ολλανδία, αντιστράτη­γο β ’ τάξης φον Τέτταου. Το συγκρότημα α­ριθμούσε περίπου 7.000 άνδρες και περιε- λάμβανε δύο τάγματα (και πολλά μέλη της δι­οίκησης, συνολικά έως 3.000 άνδρες) της Σχολής Εκπαίδευσης Υπαξιωματικών των SS «Arnheim» (υπό τον συνταγματάρχη των SS Λίπερτ), το ΣΜ Κραφτ, δύο τάγματα αερο­δρομίων της Luftwaffe (συνολικά έξι λόχοι με λίγα πολυβόλα και όλμους), δύο τάγματα ε­πανδρωμένα με άνδρες του Ναυτικού, το Τάγμα των SS «Eberwein» (μία από τις λίγες έ­μπειρες μονάδες του ΣΜ φον Τέτταου), δύο λόχους του 42ου Τάγματος Ναυτικού, 400 άν­δρες του 184 Συντάγματος Πυροβολικού (πι­θανώς με 10 πυροβόλα των 10,5 cm), το ΣΜ Κνόχε (Kampfgruppe Knoche) (ταγματάρχης Κνόχε), το οποίο συγκροτήθηκε από δύο τάγ­ματα ασφαλείας (Sicherheits), ένα τάγμα πο­λυβόλων και μονάδες αντιαεροπορικών πυ­ροβόλων των 3,7 cm και των 2 cm (για την α­ντιμετώπιση νέων αφίξεων ανεμοπλάνων). Σε αναφορά του φον Τέτταου με ημερομηνία 19 Σεπτεμβρίου εμφανίζεται η 224 Ιλη Αρμάτων. Η ίλη είχε εξοπλιστεί με 17 PzKpfw Β2 (f) Char,

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧΕΣ

άρματα γαλλικής κατασκευής στα οποία το πυροβόλο των 75 mm είχε αντικατασταθεί με μια εγκατάσταση φλογοβόλου και τα οποία ε­ντάχθηκαν στη Wehrmacht ως Flammpanzer Β2 (f), και με ένα PzKpfw 35S (f) Somua του διο ι­κητή της ίλης, υπολοχαγού Μάι. Ο φον Τέττα- ου τοποθέτησε τις περισσότερο έμπειρες μονάδες του στην πρώτη γραμμή, αφήνοντας τους άπειρους άνδρες για να καλύπτουν τα νώτα του.

Το φθινόπωρο του 1944 δεν ήταν ευχάρι­στο για το γερμανικό Υπουργείο Προπαγάν­δας και όταν παρουσιαζόταν κάποια ευνοϊκή συγκυρία ικανή να επηρεάσει θετικά τη γερ­μανική κοινή γνώμη, η ευκαιρία δεν αφηνό­ταν να χαθεί. Οι πρώτοι πολεμικοί ανταποκρι­τές (Kriegsberiechter), δύο άνδρες της 5ης Δι­μοιρίας Ανταποκριτών της Luftwaffe, έφθασαν στο Αρνεμ στις 19 Σεπτεμβρίου. Συνολικά πε­ρίπου 37 πολεμικοί ανταποκριτές κάθε κλά­δου βρέθηκαν στην πόλη ή στα περίχωρα κα­τά τη διάρκεια της μάχης ή λίγο αργότερα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΚοινό χαρακτηριστικό των αντίπαλων

δυνάμεων που πολέμησαν στο Αρνεμ υπήρξε η σταδιακή είσοδος στη μάχη των μονάδων. Ωστόσο, η βρετανική 1η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία, οργανωμένη ως μία ενιαία μονά­δα, δεν κατάφερε να συγκεντρώσει τις μονά­δες της στο έδαφος. Η αποτυχία της κατάλη­ψης της γέφυρας στο Αρνεμ οφείλεται κατά ένα ποσοστό στη μοναδική ικανότητα των Γερμανών να συγκροτούν μια μονάδα από ετερόκλητα στοιχεία, κάποια από τα οποία ανήκαν σε διαφορετικούς κλάδους της Wehrmacht. Τα πολυάριθμα συγκροτήματα μάχης, με συνθέσεις που άλλαξαν πολλές φορές κατά τη διάρκεια της επιχείρησης «Market-Garden», κατάφεραν να κρατήσουν τους Συμμάχους στην απέναντι όχθη του Ρή­νου και ακόμη να προκαλούν πονοκέφαλο σε όσους διαβάζουν για τα πολεμικά γεγονότα εκείνων των ημερών του Σεπτεμβρίου του1944.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ1. Η 52η (Lowland) Μεραρχία Π εζικού (αεροκινητη), η οποία συμπλήρωνε τη διάταξη μ ά χη ς του 1ου Αε- ρομεταφερόμενου Σώματος, είχε οργανω θεί κατά τρόπο ώστε να μεταφέρεται με αεροσκάφη C-47 Dakota. Εκπαιδεύτηκε σε αερομεταφερόμενες επ ι­χειρήσεις, ωστόσο δεν συμμετείχε στη Μάχη του Αρνεμ.2. Σ ε κάποια τάγματα (1ο και 3ο) υπήρχε ένας κ ο ι­νός λόχος διοίκησης/υποστήριξης, ενώ ο Λ όχο ς Υποστήριξης του 156 Τάγματος Αλεξιπτω τιστών δ ιέ ­θετε μία διμοιρία αντιαρματικών στη θέση της δ ι­μοιρίας εφόδου.3. Τα ραντάρ AMES (Air Ministry Experimental Station) Type 6 Light Warning Set μπορούσαν, με σχετική επ ι­νοητικότητα, να χω ρέσουν σε τέσσερα ανεμοπλάνα Horsa. Ο αμέσως μεγαλύτερος τύπος απαιτούσε 30 φορτηγά για τη μεταφορά του!4. Η «Dolle Dinsdag» των Ολλανδών ιστορικών ανα- φέρεται στην Τρίτη, 5 Σεπτεμβρίου 1944, όταν οι

φήμες για την απελευθέρωση προκάλεσαν πανικό στους Γερμανούς και ώθησαν πολλούς Ολλανδούς να κρεμάσουν ολλα νδικές και πορτοκαλί σημαίες, και τους εργαζομένους να εγκαταλείψουν τους χώ ­ρου ς εργασίας τους για να αναμένουν την άφιξη των Συμμάχων.5. Από το 1942, οι ανώτατοι αξιω ματικοί των Waffen S S έφ εραν μ α ζί με τον βαθμό των S S έναν ισότιμο βαθμό Στρατού (Heer), οπότε ο Μ πίτριχ ήταν S S - Obergruppenfuhrer und General der Waffen-SS.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Badsey Steven: ARNHEM 1944, OPERATION «MARKET-GARDEN», Osprey Publishing,London, 1993.(2) Brayley Martin: THE B R ITISH ARM Y 1939-45 (I) NO RTH -W EST EU RO PE, Osprey Publishing,Oxford, 2001.(3) Buffetaut Yves: D ’ ARNHEM A WALCHEREN,L ’ AUTOMNE PERDU (1): OPERATION M ARKET- GARDEN, Histoire et Collections, Paris, 1996.(4) Dear Ian: TEN COMMANDO 1942-1945, Leo Cooper, London, 1987.(5) Ferguson Gregor: THE P A R A S -B R IT IS H AIRBO RN E F O R C E S 1940-1984, Osprey Publishing, London, 1990.(6) Gutjahr Robert, Maj. USA: THE R O LE O F JED BU R G H TEAMS IN OPERATION M ARKET- GARDEN (Master’s Thesis) Faculty o f the U.S. Army Command and General Staff College, Fort Leavenworth, Kansas, 1990.(7) Hickman, Mark: THE PEG ASU S A RCH IVE - THE BR ITISH A IRBO RN E F O R C E S 1940-1945 (www.pegasusarchive.com), 2012.(8) Kershaw Robert: IT NEVER SNOW S IN SEPTEM BER - THE GERMAN VIEW O F M ARKET- GARDEN AND THE BATTLE O F ARNHEM, SEPTEM BER 1944, Ian Allan Publishing, Hersham, Surrey, 2001.(9) Middlebrook Martin: ARNHEM 1944 - THE AIRBO RN E BATTLE, Penguin Books, London, 1995.(10) Ram sey Winston (editor): ARNHEM, After the Battle, No. 2, Battle of Britain Prints International, London, 1973.(11) Van der Bilj Nick: NO. 10 (INTER-ALLIED) COMMANDO 1942-45, BRITAIN’S S E C R E T COMMANDO, O sprey Publishing, Oxford, 2006.(12) Zaloga Steven: THE P O LISH ARMY 1939-45, O sprey Publishing, London, 1990.(13) Zwarts Marcel: GERMAN ARM ORED UNITS AT ARNHEM - SEPTEM BER 1944, Concord Publications, Hong Kong, 2003.

Γ οεναδιέροι της Μεραρχίας «Hohenstaufen» και πυροβόλα εφόδου της 280 Ταξιαρχίας Εφόδου σε δρόμο του Αρνεμ.Ο άνδρας σε πρώτο πλάνο φέρει ένα βρετανικό Sten Mk V.

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑ Χ Ε Σ

Α Γ Ν Ω Σ Τ Ε Σ Π Τ Υ Χ Ε Σ

• Ο Μοντγκόμερυ είχε συλλά- βει την αρχική ιδέα μιας με­γάλης αεραποβατικής επιχεί­ρησης ήδη από τις αρχές Σε­πτεμβρίου. Είχε λάβει την κω- δική ονομασία «Comet» με α­ντικειμενικό σκοπό την κατά­ληψη γεφυρών επί του Ρήνου από δύο μεραρχίες αλεξιπτω­τιστών, προκειμένου να υπο- στηριχθεί η συμμαχική προέ­λαση προς τις βόρειες γερμα-

Ο Βρετα νός ταξίαρχος Τζέραλντ Λάθμπερυ, διοικητής της 1ης Ταξιαρχίας Αλεξιπτωτιστών.

νικές πεδιάδες. Η επιχείρηση περιελάμβανε μόνο τη βρετα­νική 1η AM Μ και την πολωνι­κή 1η ΤΑΞΑλ και είχε ως ημε­ρομηνία έναρξης τη 2α Σε­πτεμβρίου 1944. Ωστόσο, η παρατεταμένη κακοκαιρία των επόμενων ημερών και η ανησυχία του Μοντγκόμερυ για την αυξανόμενη γερμανι­κή αντίσταση τον υποχρέω­σαν να την αναβάλει αρχικά και, τελικά, να την ακυρώσει οριστικά στις 10 Σεπτεμβρί­ου. Τη θέση της έλαβε η πε­ρισσότερο φιλόδοξη και με­γαλύτερης έκτασης επιχείρη­ση «Market-Garden», η οποία θα ήταν η μεγαλύτερη αερα­ποβατική επιχείρηση του πο­λέμου μέχρι εκείνη τη στιγμή. Στην πραγματικότητα, η επι­χείρηση «Varsity» (24 Μαρτίου 1945) θα ενέπλεκε πολύ μεγα­

λύτερο αριθμό αεροσκαφών, ανεμοπτέρων και στρατευμά­των που θα ρίπτονταν εντός μίας ημέρας. Το σχέδιο «Market» υπερτερούσε σε συ­νολικό αριθμό αερομεταφε- ρόμενων δυνάμεων (35.000 άνδρες, έναντι 16.870 της «Varsity»). Η διαφορά έγκειτο στο ότι τα αεραγήματα της «Market» θα ρίπτονταν εντός διαστήματος τριών ημερών,

ενώ της «Varsity» ε­ντός μίας ημέρας, γεγονός που την καθιστούσε τη με­γαλύτερη αεραπο­βατική επιχείρηση του πολέμου, η ο­ποία θα διεξαγό- ταν και θα ολοκλη­ρωνόταν εντός μίας και μόνης η­μέρας, σε μία και μόνη τοποθεσία.• Οταν στους Αμε­ρικανούς αλεξι­πτωτιστές της 101 ΑΜΜ ανακοινώθη­κε ότι θα πήγαιναν στο Γκραφ (στην αγγλική προφορά «γκρέιβ» - grave = τάφος), ένας από τους άνδρες ρώτη­σε: «Αυτό το γνωρί­ζουμε, κύριε, αλλά ποια γέφυρα θα κα­ταλάβουμε;».

• Η περίφημη πολεμική ιαχή των αλεξιπτωτιστών του 2ου Τάγματος, «Ουάχου Μωχάμε- ντ!», είχε τις ρίζες της στις μάχες της Τυνησίας και ήταν εμπνευσμένη από τις αντί­στοιχες κραυγές των Αράβων. Οι αλεξιπτωτιστές του Φροστ θεωρούσαν ότι ηχούσε αρκε­τά βίαιη κατά την επίθεση και ταυτόχρονα περιφρονητική προς τους αντιπάλους κατά την άμυνα, με αποτέλεσμα να την υιοθετήσουν.• Τον Σεπτέμβριο του 1944, οι Γερμανοί αναμφίβολα ανέμε­ναν μια μεγάλης κλίμακας ε­πίθεση των Συμμάχων, αλλά όχι μια αερομεταφερόμενη ε­πιχείρηση. Οταν ο Μπίτριχ α­νέφερε στον Μόντελ μια τέ­τοια πιθανότητα, εκείνος α­πάντησε: «Ο Μοντγκόμερυ είναι ένας πολύ επιφυλακτι­

κός στρατηγός. Δεν έχει την τάση να εμπλέκεται σε τρε­λές περιπέτειες».• Μια από τις μεγάλες ειρω­νείες της μάχης ήταν ότι οι Βρετανοί θα μπορούσαν να είχαν διασχίσει τον Κάτω Ρή­νο εντός των πρώτων ωρών της μάχης, αλλά έχασαν την ευκαιρία μέσα από τα χέρια τους. Στην πορεία του παρό­χθιου δρομολογίου που είχε ακολουθήσει το 2ο Τάγμα του Φροστ, στη συνοικία του Χίφι- ντορπ, βρισκόταν ένα μικρό πορθμείο από το οποίο εκτε- λούντο δρομολόγια από τη μία όχθη του ποταμού στην άλλη, μεταφέροντας επιβά­τες και ελαφρά οχήματα επί καθημερινής βάσης. Οι Βρε­τανοί αλεξιπτωτιστές το προ- σπέρασαν χωρίς καν να το πα­ρατηρήσουν. Μεταπολεμικά, ο Ερκαρτ και ο Φροστ ομολό­γησαν ότι αγνοούσαν εντε­λώς την ύπαρξή του. Παραδό- ξως, ωστόσο, η φορτηγίδα διακρίνεται ολοκάθαρα στις αναγνωριστικές αεροφωτο­γραφίες που είχαν ληφθεί πριν τη μάχη, αλλά ουδείς το ανέφερε ποτέ στην ενημέρω­ση των διοικητών των μονά­δων. Στις προφορικές διατα­γές, βέβαια, είχε επισημανθεί ότι «...η κατάληψη φορτηγί­δων ή λέμβων είναι πρωταρχι­κής σημασίας» για τη διαπε- ραίωση των ανδρών. Ωστόσο, μέσα στην έξαψη της μάχης, παρόμοιες γενικόλογες, προ­φορικές διαταγές αμελούνται εύκολα από τους άνδρες.• Πριν την έναρξη της επιχείρησης, ο ταγματάρχης Φρέντυ Γκαφ είχε διαφωνήσει με τον Λάθμπερυ ως προς τη χρήση της αναγνωριστικής ί­λης του, η οποία ουσιαστικά θα χρησιμοποιείτο σαν ταχυ­κίνητη δύναμη κρούσης. Ο Γκαφ αντέτεινε ότι οι τρεις ουλαμοί του θα έπρεπε να προπορεύονται εκάστου των πεζοπόρων ταγμάτων στα τρία δρομολόγια, ούτως ώστε κάθε τάγμα να διαθέτει το πλεονέκτημα της αναγνώρι­σης. Επιπλέον δε ζήτησε τα Jeep να εφοδιαστούν με δύο πολυβόλα Vickers το καθένα (αντί του ενός που διέθεταν)

και στην αιχμή έκαστου ουλα­μού να προηγούνται τρία ελα­φρά άρματα Tetrarch. Κατ' αυ­τόν τον τρόπο, η ίλη του θα μπορούσε τουλάχιστον να α- νταποκριθεί στον ρόλο μιας ελαφράς δύναμης κρούσης, ι­κανής να ανταπεξέλθει σε μια σύγκρουση εναντίον γερ­μανικών δυνάμεων. Δυστυ­χώς, οι ορθότατες προτάσεις του απορρίφθηκαν όλες.• Το απόγευμα της 17ης Σεπτεμβρίου, ενημερω­μένος για την εξέλιξη της συμμαχικής επίθεσης, ο διοι­κητής της 10ης SS ΜΠα «Frundsberg», αντισυνταγμα- τάρχης των SS Βάλτερ Χάρ- τσερ, διέταξε τον λοχαγό των SS Βίκτορ Γκραίμπνερ, διοι­κητή της επιλαρχίας αναγνώ­ρισης της μεραρχίας, να ανι- χνεύσει την περιοχή μεταξύ Αρνεμ-Ναϊμέγκεν, προκειμέ­νου να εκτιμήσει τις θέσεις και το μέγεθος των εχθρικών δυνάμεων. Πράγματι, περί τις19.00, τα 40 ελαφρά τεθωρα­κισμένα και ημιερπυστριοφό- ρα του Γκραίμπνερ ερεύνη­σαν την πόλη του Αρνεμ, ό­που δεν διαπιστώθηκε καμία ύποπτη κίνηση ή παρουσία. Διασχίζοντας τη γέφυρα από το βόρειο προς το νότιο άκρο της, ο λοχαγός σταμάτησε το όχημά του για να ενημερώσει τον διοικητή του μέσω ασυρ­μάτου: «Ούτε εχθροί, ούτε α­λεξιπτωτιστές!» - η πόλη έ­μοιαζε έρημη. Κατόπιν αυτού, ο Γκραίμπνερ συνέχισε την πορεία του προς το Ναϊμέ- γκεν σύμφωνα με τις διατα­γές. Καθώς τα γερμανικά ο­χήματα εγκατέλειπαν τη γέ­φυρα, οι πρώτοι άνδρες του Φροστ είχαν αρχίσει να εισέρ­χονται στην πόλη. Για διαφο­ρά μίας μόλις ώρας, οι δύο α­ντίπαλες δυνάμεις δεν συ- γκρούσθηκαν μεταξύ τους ε­κείνο το απόγευμα. Η αναμέ­τρηση των δύο αντιπάλων θα πραγματοποιείτο το επόμενο πρωί με το γνωστό τραγικό κόστος για τη γερμανική πλευρά.• Ο στρατηγός Κούρτ Στού- ντεντ, ο Γερμανός πρωτοπό­ρος του αερομεταφερόμενου πολέμου, παρακολουθώντας

ΓΑΛΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ

Α Γ Ν Ω Σ Τ Ε Σ Π Τ Υ Χ Ε Σ

το θέαμα της μαζικής ρίψης τόσων αλεξιπτωτιστών από την οροφή του διοικητηρίου του, δεν μπόρεσε να κρύψει τον θαυμασμό αλλά και τη ζή­λεια του, αφηγούμενος μετα­πολεμικά την εμπειρία του αυτήν: «Αυτό το μοναδικό θέ­αμα με εντυπώσιασε βαθύτα­τα. Αναλογίστηκα με νοσταλ­γία τις δικές μας αερομετα- φερόμενες επιχειρήσεις και είπα στον Ράινχαρντ (υπασπι­στής του): "Αχ, αν είχα έστω για μία φορά στη διάθεσή μου τόσα μέσα! Εστω για μία φορά αν είχα τόσα αεροπλάνα!"».• Αντίθετα από τον στρατάρ­χη Μόντελ, ο οποίος αμφισβήτησε τη γνησιότητα των ακριβέστατων σχεδίων της επιχείρησης «Market- Garden» τα οποία περιήλθαν στην κατοχή των Γερμανών, ο στρατηγός Στούντεντ τα πί­στεψε απολύτως, αφού παρό­μοιο περιστατικό είχε συμβεί στον ίδιο κατά τις επιχειρή­σεις εναντίον των Κάτω Χω­ρών, το 1940, όταν ένας αξιω­ματικός του, παρά τις διατα­γές περί του αντιθέτου, θεώ­ρησε σωστό να μεταφέρει τα σχέδια στη στολή του, τα ο­ποία κατέληξαν στα χέρια του εχθρού! Ο Στούντεντ θεώρη­σε το περιστατικό ως Θεία Δί­κη! Τελικά, τα σχέδια, με έναν άγνωστο ακόμα τρόπο, προω- θήθηκαν στη διοίκηση της Luftwaffe, η οποία τα αξιοποί- ησε δεόντως. Από εκείνη τη στιγμή, τα γερμανικά μαχητι­κά ανέμεναν την άφιξη των συμμαχικών αεραγημάτων στις προκαθορισμένες τοπο­θεσίες, με ακρίβεια λεπτών της ώρας.• Η πρώτη γερμανική αμυντι­κή δράση που έλαβε χώρα στο Αρνεμ αμέσως μετά τις ρίψεις των αλεξιπτωτι­στών -πριν ακόμα και από ε­κείνη του λοχαγού των SS Κραφτ- ήταν η επέμβαση μιας ομάδας 13 γρεναδιέρων των SS της 10ης SS ΜΠα «Frundsberg», με επικεφαλής έναν 19χρονο δεκανέα, ονό- ματι Χέλμουτ Μπούτλαρ. Ο Μπούτλαρ ανήκε σε μια μι­κρή ομάδα στρατιωτών που είχαν φθάσει στο Αρνεμ το

μεσημέρι της 17ης Σεπτεμ­βρίου, μετά από την περιπε­τειώδη υποχώρησή τους από τη Γαλλία, και πήγαιναν να πα­ρουσιαστούν στο διοικητήριο της μονάδας τους, όταν, κο­ντά στον σιδηροδρομικό σταθμό του Οστερμπεεκ, διέ- κριναν τέσσερις Βρετανούς αλεξιπτωτιστές. Οι αλεξιπτω­τιστές ανήκαν στην προφυ­λακή του 3ου Τάγματος και α­κολουθώντας το δρομολόγιο «Τίγρης», κατά μήκος της σι­δηροδρομικής γραμμής, επι­χειρούσαν να εισέλθουν στο Αρνεμ. Ο Μπούτλαρ, αναλαμ­βάνοντας πρωτοβουλία ως αρχαιότερος, πραγματοποίη­σε μια πρόχειρη σύσκεψη για το τι θα έπρεπε να πράξουν. Ολοι κατέληξαν στο ίδιο συ­μπέρασμα: θα παρέμεναν στο σημείο που ήδη βρίσκονταν, για να προβάλουν όποια αντί­σταση μπορούσαν, αποκλείο­ντας στους Βρετανούς την οδό κατά μήκος της σιδηρο­δρομικής γραμμής. Ο Μπούτ­λαρ άφησε πίσω του εννέα άνδρες ως εφεδρεία, ενώ ο ί­διος με άλλους τρεις προω- θήθηκαν προσεκτικά για να αντιμετωπίσουν τους αντιπά­λους τους. Οι δύο αντίπαλες ομάδες τελικά συναντήθη- καν, φωνάζοντας η μία στην άλλη να παραδοθεί. Οι Γερμα­νοί άνοιξαν πρώτοι πυρ, σκο­τώνοντας δύο αντιπάλους τους. Ριπές βρετανικών υπο- πολυβόλων πέρασαν μόλις λί­γο πάνω από τα κεφάλια τους και τους ανάγκασαν να πέ­σουν πρηνηδόν, βρίσκοντας κάλυψη σε μια κοιλότητα του εδάφους. Ο Μπούτλαρ κάλε- σε και πάλι τους Βρετανούς να παραδοθούν, λαμβάνο- ντας άμεση απάντηση με συ­νεχείς ριπές που άφησαν νε­κρό έναν από τους συντρό­φους του. Ο Μπούτλαρ αντα­πάντησε εκτοξεύοντας δύο χειροβομβίδες, φονεύοντας τους δύο εναπομείναντες α­ντιπάλους του. Το απόσπα- σμα των 12 γρεναδιέρων κα­τέλαβε τον σιδηροδρομικό σταθμό και οχυρώθηκε εκεί, αντιτάσσοντας σθεναρή άμυ­να στα πρώτα βρετανικά τμή­ματα που κατέφθαναν. Οι

Βρετανοί θεώρη­σαν ότι αντιμετώ­πιζαν ισχυρή γερ­μανική δύναμη και έλαβαν θέ­σεις άμυνας. Το μικρό «Συγκρότη­μα Μπούτλαρ», ό­πως ονομάστηκε αργότερα, κατά- φερε να καθυστε­ρήσει ένα ολόκλη­ρο τάγμα και να κερδίσει πολύτι­μο χρόνο για την προετοιμασία της γερμανικής άμυ­νας. Ο Μπούτλαρ συνέχισε να μάχε­ται μέχρι το από­γευμα της 19ης Σεπτεμβρίου, ό­ταν τραυματίστη­κε σοβαρά. Επέ- ζησε του πολέμου και έδωσε για πρώτη φορά τη μαρτυρία του στον ιστορικό και βετε­ράνο Βίλχελμ Τίκε.• Ο Βρετανός λοχαγός Μούρ- γουντ, ένας βετεράνος της μάχης και πρώην μέλος του Συντάγματος Πιλότων Ανεμο­πτέρων, σχολιάζοντας την το­ποθέτηση των ΖΠ-Ρ σε μεγά­λη απόσταση από τον στόχο, εξέφρασε την άποψη ότι θα ήταν προτιμότερο οι ρίψεις να είχαν πραγματοποιηθεί α­κόμα και πάνω από τη γέφυ­ρα, λέγοντας: «Δεν νομίζω ότι η RAF εκτίμησε ποτέ την επι- δεξιότητα των πιλότων των α­νεμοπτέρων Horsa. Χρειάζο­νταν μόνο έναν μικρό διάδρο­μο προσγείωσης, καθώς μπο­ρούσαν να προσγειωθούν με σχετική ασφάλεια χωρίς κίν­δυνο ανάφλεξης, σχεδόν α­κριβώς επάνω στον στόχο. Θυμηθείτε ότι στη Νορμαν- δία πέντε από τα έξι Horsa προσγειώθηκαν στο σκοτάδι, μόλις 100 μέτρα από τη γέφυ­ρα του ποταμού Ορν». Πράγ­ματι, αυτό εφαρμόσθηκε και στην επιχείρηση «Market- Garden» με απόλυτη επιτυχία στην περίπτωση των γεφυ­ρών Φέγκελ και Γκραφ, στό­χων της 101 ΑΜΜ, οι οποίες κατελήφθησαν σχεδόν αναί­μακτα! Οι σχεδιαστές της επι­χείρησης είχαν απορρίψει κά-

Ο Γ ζρμανός στρατηγός Κούρτ Στούντεντ, διοικητής της 1ης Στρατιάς Αλεξιπτωτιστών,

ποιες ορθές προτάσεις οι οποίες, εάν είχαν υλοποιη­θεί, το αποτέλεσμα θα ήταν πολύ διαφορετικό. Επί παρα- δείγματι, ο Ερκαρτ είχε μετα­φέρει στους επιτελείς την προθυμία των πιλότων ανεμο­πτέρων να προσγειωθούν πο­λύ πλησιέστερα στη γέφυρα. Επίσης, ο ίδιος ο διοικητής του Συντάγματος Πιλότων Ανεμοπτέρων είχε προτείνει την προσγείωση μιας μικρής δύναμης στο νότιο άκρο της γέφυρας, ώστε αυτή να κατα­ληφθεί αιφνιδιαστικά από αμ- φότερα τα άκρα.• Το 2ο Τάγμα του Συντάγμα­τος South Staffordshire υπήρξε το μοναδικό σύνταγμα σε ο­λόκληρο τον πόλεμο στο ο­ποίο απονεμήθηκαν δύο Σταυροί της Βικτωρίας για την ίδια μάχη. Ο πρώτος ανή­κε στον ταγματάρχη Ρόμπερτ Καίην και ο δεύτερος στον δεκανέα Τζων Μπάσκεϋφιλντ.

yty/ελος Μανσόλας

75

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ

Α Ν Τ Ι Π Α Λ Ο Ι Δ Ι Ο Ι Κ Η Τ Ε Σ

76

θεστώς τηςμένης» Πολωνίας του αφαί-

Σοσαμπόφσκι δεν είχε άλλΓ επιλογή παρά να εγκατα­σταθεί στη χώρα η οποίο

τανια,

Στρ α τη γός Στάνισλαβ Σοσαμπόφσκι.Ο «αποδιοπομπαίος τράγος» της βρετανικής στρατιωτικής ηγεσίας για την αποτυχία της επιχείρησης.

ΥΠΟΣΤΡΑΤΗΓΟΣΣΤΑΝΙΣΛΑΒ ΣΟΣΑΜΠΟΦΣΚΙ(1892-1967)

Αναμφίβολα, αποτέλεσε την τραγικότερη μορφή της επιχείρησης «Market- Garden», αφού κατέστη ο «αποδιοπομπαίος τράγος» του βρετανικού επιτελείου. Γεννημένος στην Αυστρο- ουγγρική Αυτοκρατορία και καταγόμενος από ταπεινή, εργατική οικογένεια, ο Σο- σαμπόφσκι αποτελούσε το άκρο αντίθετο του Μπράου- νινγκ. Κατατάχθηκε στον Αυστρο-ουγγρικό Στρατό το 1913 με τον βαθμό του δεκανέα και με το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου πολέμησε εναντίον του Ρωσικού Αυτοκρατορικού Στρατού. Διακρίθηκε και τι- μήθηκε για τη γενναιότητά του προαγόμενος σε ανθυ- πολοχαγό. Οταν, το 1918, η Πολωνία επανέκτησε την α­νεξαρτησία της, κατετάγη εθελοντικά στον Πολωνικό Στρατό, αλλά λόγω των σο­βαρών τραυμάτων που ήδη έφερε τοποθετήθηκε σε ε­πιτελική θέση. Το 1937, προ- αχθείς σε συνταγματάρχη, ανέλαβε τη διοίκηση του 21ου Συντάγματος Πεζικού «Τέκνα της Βαρσοβίας». Με την έναρξη του Β' Παγκο­σμίου Πολέμου και μετά

Ο στρα τηγός Σοσαμπόφσκι (αριστερά)με τον Μπρόουνινγκ, πριν την έναρξη της επιχείρησης. Οι σχέσεις τους δεν ήταν καλές και ο Πολωνός στρατηγός ούτε καν υποκρινόταν περί αυτού.

από αλλεπάλληλες αρχικές υποχωρήσεις, το σύνταγμά του εντάχθηκε στην άμυνα της Βαρσοβίας, όπου, παρά την υλική και αριθμητική του κατωτερότητα, κατάφε- ρε όχι μόνο να διατηρήσει τις θέσεις του, αλλά και να προβεί σε επιτυχή αντε­πίθεση, καταστρέφοντας γερμανική μονάδα. Κατάφε- ρε να διατηρήσει τη θέση αυτή, αμετακίνητος, μέχρι και τη συνθηκολόγηση της Βαρσοβίας (26 Σεπτεμβρίου 1939).

Συνελήφθη από τους Γερμανούς ως αιχμάλωτος πολέμου, αλλά κατάφερε να δραπετεύσει και να διαφύ- γει στη Βρετανία μαζί με6.000 άοπλους άνδρες του. Αφού εντάχθηκε στον Βρε­τανικό Στρατό, οργάνωσε με δική του πρωτοβουλία την 1η Ανεξάρτητη Πολωνι­κή Ταξιαρχία Αλεξιπτωτι­στών, εκπαιδεύοντας προ­σωπικά τους άνδρες του, ε- ξασκούμενος και ο ίδιος στις ρίψεις σε ηλικία 49 ε­τών. Αυστηρός αλλά δίκαιος, παρορμητικός και τραχύς, ο Σοσαμπόφσκι ήταν όντως έ­νας δύσκολος συνεργάτης, ο οποίος δεν δεχόταν εύκο­λα αντιρρήσεις. Ολα αυτά ή­ταν φυσικό να τον φέρουν σε προσωπική σύγκρουση με αριστοκράτες Βρετα­νούς ανώτατους αξιωματι­κούς, με τους οποίους μοι­

ραζόταν αρκετά κοινά ελατ­τώματα, με εξαίρεση βεβαί­ως την αρετή της δικαιοσύ­νης.

Στις 5 Οκτωβρίου 1944, ο Σοσαμπόφσκι έλαβε μια επι­στολή από τον Μοντγκόμε- ρυ, στο οποίο εξήρε τη γεν­ναιότητα των Πολωνών αλε­ξιπτωτιστών, προτείνοντάς του την παρασημοφόρηση 10 εξ αυτών. Ωστόσο, στις14 του ίδιου μήνα, ο Βρετα­νός στρατάρχης, κατόπιν προτροπής του Μπράουνιν- γκ, σε επιστολή του προς τους Βρετανούς διοικητές κατηγορούσε τον Πολωνό στρατηγό για την αποτυχία της επιχείρησης «Market- Garden», καθώς και για τα ειρωνικά, επικριτικά του σχόλια κατά του προσώπου του. Ως αποτέλεσμα αυτών, στις 6 Δεκεμβρίου, το πολω­νικό Γενικό Επιτελείο υπο­χρεώθηκε να του αφαιρέσει τη διοίκηση της μονάδας που ο ίδιος είχε συγκροτή­σει και εκπαιδεύσει. Τους υ­πόλοιπους πέντε μήνες του πολέμου υπηρέτησε ως επι­θεωρητής μονάδων, ενώ, α­μέσως μετά τη λήξη του, η αξιόμαχη ταξιαρχία που με τόσο κόπο είχε προσωπικά εκπαιδεύσει ο ίδιος, διαλύ­θηκε με επίσημη διαταγή. Ομως οι ταπεινώσεις δεν εί­χαν ακόμη τελειώσει για τον γενναίο αυτόν άνδρα. Το 1946, το κομμουνιστικό κα-

τητα, οπότε ο εξόριστος

' ' " Ί

. . . ι—'τον ταπεινωτικότερο τρόπο - ευτυχώς, όμως, αφού είχε προλάβει να μεταφέρει την οικογένειά του στη Βρε-

Τον Ιούλιο του 1948 αποστρατεύθηκε, βρίσκο­ντας εργασία σε ένα εργο­στάσιο ηλεκτρικών κατα­σκευών. Πέθανε στις 25 Σε­πτεμβρίου 1967 σε ηλικία 75 ετών. Πολλοί από τους γνω­στούς και φίλους του οι ο­ποίοι παρευρέθησαν στην κηδεία αγνοούσαν παντε­λώς το στρατιωτικό του πα­ρελθόν, πριν ακούσουν την εκφώνηση του επικήδειου λόγου. Το παντοτινό όνειρό του, η δράση της μεραρχίας του εντός πολωνικού εδά­φους για την απελευθέρω­ση της πατρίδας του, έμεινε ανεκπλήρωτο.

ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΣΕΡ ΦΡΕΝΤΕΡΙΚ ΜΠΡΑΟΥΝΙΝΓΚ(1896- 1965)

Πραγματικά, δεν υπάρ­χει κάτι το οποίο να μην ε­ντυπωσιάζει στη ζωή του αντιστρατήγου Μπράουνιν- γκ. Απόφοιτος του Κολλεγί- ου του Ητον και της Βασιλι­κής Στρατιωτικής Ακαδη­μίας, κατετάγη στους Γρε­ναδιέρους Φρουρούς το 1915 με τον βαθμό του αν- θυπολοχαγού, κατόπιν προ­σωπικής εισήγησης του δι­οικητή του. Ελαβε μέρος στις μάχες του Δυτικού Με­τώπου κατά τον Α' ΠΠ, όπου συναντήθηκε για πρώτη φο­ρά με τον ταγματάρχη Ουίν- στον Τσώρτσιλ, στον λόχο του οποίου υπηρετούσε. Διακρίθηκε στη μάχη του Καμπραί, τον Νοέμβριο του 1917, όταν για τη γενναιότη­τά του τού απονεμήθηκε η Τάξη Διακεκριμένης Υπηρε­

Μ ΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧ ΕΣ

Α Ν Τ Ι Π Α Λ Ο Ι Δ Ι Ο Ι Κ Η Τ Ε Σ

σίας (DSO), μια διάκριση που συνήθως απονεμόταν σε αξιωματικούς άνω του βαθμού του λοχαγού. Το γε­γονός ότι απονεμήθηκε σε έναν ανθυπολοχαγό σήμαι- νε ουσιαστικά πως, εάν ο Μπράουνινγκ κατείχε τον α- παιτούμενο βαθμό, θα είχε κερδίσει τον Σταυρό της Βι­κτωρίας! Ηταν, επίσης, δια­κεκριμένος αθλητής, ιδ ιό­τητα με την οποία εκπροσώ­πησε τη χώρα του στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1928, καθώς και σύζυγος της κατά 10 χρόνια νεώτερής του, γνωστής συγγραφέως, Δάφνης Ντυ Μωριέ.

Το 1941, με τον βαθμό του υποστρατήγου, διορί­σθηκε διοικητής της 1ης Αερομεταφερόμενης Με­ραρχίας, της οποίας δικαίως θεωρείται «πατέρας», αφού επέβλεψε προσωπικά την εκπαίδευση, τον εξοπλισμό, τις στολές και τα διακριτικά της, επιδεικνύοντας ταυτό­χρονα ένθερμο ζήλο για την ανάπτυξη νέων τακτικών και μεθόδων.

Την περίοδο εκείνη, η βρετανική στρατιωτική ηγε­σία αντιμετώπιζε ακόμα τον αερομεταφερόμενο πόλεμο ως ένα άγνωστο, ριψοκίνδυ­νο αντικείμενο, θέτοντας μονίμως τη μεραρχία του στο παρασκήνιο της διο ικη­τικής μέριμνας. Η ισχυρή προσωπικότητα του Μπρά- ουνινγκ, όμως, κατάφερε να παρακάμψει γραφειοκρατι­κά εμπόδια του Υπουργείου Πολέμου, να αντιστρέφει το κλίμα αδιαφορίας που επι­κρατούσε στο επιτελείο και, τον Σεπτέμβριο του 1942, να παρουσιάσει στους ανωτέ- ρους του μία πλήρη μεραρ­χία ακμαίου ηθικού, έτοιμη να αναλάβει επιχειρήσεις υ­ψηλών απαιτήσεων.

Τα αποτελέσματα από τις επιχειρήσεις στη βόρεια Αφρική και τη Σικελία υπήρ­ξαν ανάμικτα. Οι Βρετανοί αλεξιπτωτιστές είχαν απο­δείξει την αξία τους στη μάχη, αλλά η συμμαχική η­γεσία -κυρ ίως η αμερικανι­

κή - είχε διαπράξει αρκετά σφάλματα, στρατηγικής και οργανωτικής φύσης, τα ο­ποία είχαν θέσει σε κίνδυνο τους άνδρες του Μπράου- νινγκ και, φυσικά, την έκβα­ση των επιχειρήσεων, αφού προηγουμένως είχαν απορ- ρίψει πολλές ορθές προτά­σεις του. Ο Βρετανός στρα­τηγός ήλθε σε σκληρή σύ­γκρουση με τους επιτελείς του, Βρετανούς και Αμερι­κανούς, ανεξαρτήτως βαθ­μού ή θέσης, αποκτώντας τον χαρακτηρισμό ενός αδί­στακτου αρχομανούς, ο ο­ποίος δεν δεχόταν αντιρρή­σεις στον λόγο του. Το γεγο­νός ότι οι χαρακτηρισμοί προς το πρόσωπό του δεν α­πείχαν πολύ από την πραγ­ματικότητα, δεν αναιρούσε το γεγονός ότι οι προτάσεις του ήταν επίσης ορθές.

Η στάση του κατά τη σχεδίαση της επιχείρησης «Market-Garden» υπήρξε αρ­κετά αινιγματική. Αρχικά δεν συμμεριζόταν την αισιο­δοξία την οποία στη συνέ­χεια καλλιεργούσε στους υ­φισταμένους του. Εδειξε προβληματισμένος με το αυστηρό χρονοδιάγραμμα της επιχείρησης και στη συ­νέχεια προέβαλε αντιρρή­σεις για τις απομακρυσμέ­νες ΖΠ-Ρ, καθώς και για τη ρίψη των αλεξιπτωτιστών σε τρεις συνεχόμενες ημέρες, αντιπροτείνοντας την απο­στολή δύο αεραγημάτων την πρώτη τουλάχιστον ημέρα, προκειμένου η 1η ΑΜΜ να διαθέτει μια ικανή δύναμη κρούσης. Στάθηκε αδύνατον να μεταπείθει τους σχεδιαστές της RAF, οι οποίοι, φοβούμενοι υπερβο­λικά τις γερμανικές πυρο­βολαρχίες αντιαεροπορι­κών στην Ολλανδία, πίστευ­αν ότι η αποστολή δευτέ­ρου αεραγήματος, αμέσως μετά το πρώτο, θα ισοδυνα- μούσε με αυτοκτονία, αφού το πλεονέκτημα του αιφνι­διασμού θα είχε χαθεί και ό­λες οι διαθέσιμες πυροβο­λαρχίες θα είχαν τεθεί σε ε­παγρύπνηση. Τελικά, όπως αποδείχθηκε, οι γερμανικές

Ο στρα τηγός Μπράουνινγκ, το 1942, παρακολουθεί ρίψη αλεξιπτωτιστών κατά τη διάρκεια ασκήσεων.

πυροβολαρχίες ελάχιστες απώλειες προκάλεσαν στα μεταγωγικά του πρώτου αεραγήματος, ενώ κινητο- ποιήθηκαν πλήρως μόνο με­τά την τρίτη ημέρα της επι­χείρησης. Οι προβληματι­σμοί του αμβλύνθηκαν από τον Μοντγκόμερυ και από ε­κείνο το σημείο και μετά διακόπηκαν οι οποιεσδήπο- τε θετικές παρεμβάσεις του στον σχεδίασμά. Τάχθηκε ένθερμα υπέρ της διεξαγω­γής της επίθεσης, ενθαρρύ- νοντας τους πάντες και υ­ποβαθμίζοντας τις αναφο­ρές της Υπηρεσίας Πληρο­φοριών περί της ύπαρξης του II SS ΣΠα στην περιοχή. Από τη στιγμή που βρέθηκε στο πεδίο των επιχειρήσεων διοικώντας τις δυνάμεις του, επέδειξε μια δυσεξήγη­τη απάθεια προς τα τεκται- νόμενα: αρνείτο να κατα­νοήσει την κρίσιμη κατά­σταση στην οποία είχε πε- ριέλθει η 1η ΑΜΜ, όπως και να αποδεχθεί οποιαδήποτε παρέκκλιση από τον αρχικό σχεδίασμά της επιχείρησης. Μετά το πέρας της κατακρί- θηκε από ορισμένους για σφάλματα που είχαν συμβά- λει στην αποτυχία της, καθώς και για την επαίσχυ­ντη συμπεριφορά του προς τον Σοσαμπόφσκι. Ο Μο-

ντγκόμερυ, παρόλα αυτά, δεν του επέρριψε ποτέ κα­μία ευθύνη.

Η αποτυχία της επιχεί­ρησης «Market-Garden» του στέρησε την εξέλιξη σε α­νώτερες στρατιωτικές θ έ ­σεις στις οποίες προσέβλε- πε, αν και η τύχη δεν τον ε- γκατέλειψε. Διετέλεσε επ ι­τελάρχης Διοίκησης ΝΑ Ασίας έως το 1946 και στρα­τιωτικός σύμβουλος του Υπουργείου Πολέμου έως το 1948. Λόγω των υψηλών γνωριμιών του στους κύ­κλους της αριστοκρατίας, έ- φθασε να υπηρετεί στα ανά­κτορα του Μπάκινγκχαμ, αρχικά ως στενός σύμβου­λος του βασιλικού ζεύγους το οποίο σεβόταν τη γνώμη του και κατόπιν ως Θησαυ- ροφύλαξ των Ανακτόρων, κερδίζοντας πλήθος κυβερ­νητικών τιμητικών τίτλων και διακρίσεων.

Οπως είχε γράψει κάπο­τε ένας Αμερικανός συγγρα­φέας «ο Θεός μερικές φο­ρές αρέσκεται να εξυψώνει κάποιους ανθρώπους, προ­κειμένου να έχει μετά την ι­κανοποίηση να τους δει να κατακρημνίζονται στην κα­ταστροφή». Η ρήση αυτή ε­παληθεύεται συχνά στην Ιστορία και ταιριάζει απόλυ­τα στον βίο του Μπράουνιν-

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ

Α Ν Τ Ι Π Α Λ Ο Ι Δ Ι Ο Ι Κ Η Τ Ε Σ

78

γκ. Ηταν γνωστό ότι, από τις αρχές του πολέμου, κατέ­φευγε συχνά στο ποτό λόγω προβλημάτων που αντιμε­τώπιζε στη συζυγική του ζωή. Σταδιακά, η κατάσταση εξελίχθηκε σε χρόνιο εθι- σμό. Αυτό είχε ως συνέπεια μια νευρική κατάρρευση τον Ιούλιο του 1957, εξαι- τίας της οποίας υποχρεώ­θηκε να υποβάλει την πα­ραίτησή του από τα Ανάκτο­ρα, δύο χρόνια αργότερα. Σύντομα, η ασταθής δια­νοητική του κατάσταση έγι- νε αιτία να αποκαλυφθεί η παράλληλη σχέση που δια­τηρούσε με τρεις διαφορε­τικές ερωμένες, μία εκ των οποίων ήταν ήδη γνωστή στην Ντυ Μωριέ, η οποία ό­μως από το παρελθόν είχε εγείρει υποψίες για τις δι­κές της σεξουαλικές προτι­μήσεις. Με τον συζυγικό του βίο κατεστραμμένο, α­ποσύρθηκε στην εξοχική του έπαυλη στην Κορνουά- λη, όπου και εκεί, όμως, δεν απέφυγε την εμπλοκή σε ένα ακόμη σκάνδαλο, όταν το 1963, οδηγώντας υπό την επήρεια φαρμάκων και οι­νοπνεύματος, τραυμάτισε σοβαρά δύο άτομα. Πέθανε τον Μάρτιο του 1965 σε ηλι­κία 69 ετών.

ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΤΖΩΝ ΦΡΟΣΤ (1912-1993)

Γεννήθηκε στην Ινδία, όπου υπηρετούσε ο πατέ­ρας του με τον βαθμό του στρατηγού. Το 1932 αποφοί­τησε από τη Στρατιωτική Ακαδημία και τοποθετήθη- κε αρχικά στη Μέση Ανατο­λή και κατόπιν στη Βρετα­νία. Αποφασισμένος να ξε- φύγει από την ανία της Πα­λαιστίνης και αργότερα των περιπόλων στις ακτές της επαρχίας του Σάσσεξ, απο­φάσισε να καταταγεί στο νεοσύστατο σώμα των αλε­ξιπτωτιστών, παρότι δεν τον ενθουσίαζε ο αερομε- ταφερόμενος πόλεμος.

Με τον βαθμό του ταγ­ματάρχη επιλέχθηκε να η-

Ο ταγματάρχης Τζων Φροστ, καθώς επιστρέφει από την περίφημη επιδρομή στο Μπρουνεβάλ, ενώ διηγείται τα γεγονότα στον αξιωματικό πληροφοριών της μονάδας του (1942).

γηθεί μιας δύναμης 120 α­λεξιπτωτιστών που θα ρί- πτονταν στο Μπρουνεβάλ της γαλλικής ακτής, με σκο­πό να καταλάβουν έναν γερμανικό σταθμό ραντάρ, από όπου θα αφαιρούσαν τις βασικές μονάδες λει­τουργίας του για να τις με­ταφέρουν στη Βρετανία. Η επιδρομή διεξήχθη με από­λυτη επιτυχία, στις 27 Φε­βρουάριου 1942, με την α­πώλεια μόνο 10 ανδρών του και την απαγωγή ενός Γερ­μανού επιστήμονα. Η επιχεί­ρηση τον ανέδειξε ως έναν έξοχο διοικητή και με την επιστροφή του στη Βρετα­νία τιμήθηκε με τον Στρα­τιωτικό Σταυρό, προσωπικά από τον Βρετανό πρωθυ­πουργό.

Τον Νοέμβριο του 1942 έλαβε μέρος στις αεραπο- βατικές επιχειρήσεις της Τυνησίας, όπου, εξαιτίας της κακής οργάνωσης, αντι­μετώπισε μια κατάσταση αρκετά παρόμοια με εκείνη του Αρνεμ, δύο χρόνια αρ­γότερα. Με αντικειμενικό σκοπό την αιφνιδιαστική κατάληψη εχθρικών αερο­δρομίων 80 χλμ. πίσω από τις εχθρικές γραμμές, ο Φροστ και οι άνδρες του βρέθηκαν εγκαταλελειμμέ-

νοι στο έλεος του Θεού, ό­ταν η φάλαγγα των τεθωρα­κισμένων η οποία θα τους ενίσχυε, δεν εμφανίστηκε ποτέ, ενώ, ακόμη χειρότε­ρα, τα αεροδρόμια είχαν ήδη εγκαταλειφθεί από τους Γερμανούς. Δεχόμενοι διαρκώς επιθέσεις από υπε­ράριθμους αντιπάλους, ο Φροστ κατόρθωσε να οδη­γήσει τους άνδρες του πίσω στην ασφάλεια των συμμα­χικών γραμμών, χάνοντας ό­μως 16 αξιωματικούς και 250 άνδρες.

Το αποτέλεσμα υπήρξε ελάχιστα καλύτερο κατά την επιχείρηση «Husky», τον Ιούλιο του 1943 στη Σικελία, όταν το τάγμα του, μαζί με την υπόλοιπη 1η Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών, διατάχθηκε να καταλάβει τη στρατηγικής σημασίας για την προέλαση των συμ­μαχικών δυνάμεων γέφυρα Πριμοζόλε. Οι αλεξιπτωτι­στές κατά τη διάρκεια των ρίψεων βρέθηκαν διασκορ­πισμένοι σε μια αχανή έκτα­ση, από όπου μόνο 295 άν­δρες, συμπεριλαμβανομέ­νου του Φροστ, κατάφεραν να φθάσουν και να καταλά­βουν τη γέφυρα. Την επό­μενη ημέρα δέχθηκαν την επίθεση ενός συντάγματος

Γερμανών αλεξιπτωτιστών, οι οποίοι την ανακατέλα- βαν, υποχρεώνοντας τους Βρετανούς ομολόγους τους σε υποχώρηση, προξενώ­ντας τους απώλειες 115 αν­δρών. Η γέφυρα παρέμεινε στα χέρια των Γερμανών μέ­χρι την άφιξη των τεθωρα­κισμένων της 8ης Στρατιάς, δύο ημέρες αργότερα.

Μέχρι την έναρξη της επιχείρησης «Market- Garden», ο αντισυνταγμα- τάρχης Φροστ υπήρξε ο ε­μπειρότερος διοικητής τάγ­ματος εντός της 1ης ΑΜΜ και ο Ερκαρτ, δικαίως, βάσι­ζε πολλές ελπίδες επάνω του. Ο Φροστ, πράγματι, έ- πραξε το καθήκον του στο ακέραιο και δεν τον απο­γοήτευσε. Δυστυχώς, δεν θα συνέβαινε το ίδιο και με το βρετανικό επιτελείο ή το 30ό ΣΣ.

Το απόγευμα της 18ης Σεπτεμβρίου, μετά την από­κρουση της επίθεσης των γερμανικών τεθωρακισμέ­νων, ένας από τους αξιωμα­τικούς του Φροστ τον ενημέρωσε ότι στο υπόγειο του κτιρίου βρίσκονταν με­ρικοί Γερμανοί αιχμάλωτοι της 9ης SS ΜΠα. Από όσο γνώριζε ο Φροστ, οι αρκετά γνωστές 9η και 10η SS ΜΠα είχαν καταστραφεί στον θύλακα του Φαλαίζ στη Γαλ­λία, γ ι’ αυτό ζήτησε να του παρουσιάσουν έναν από αυ­τούς τους αιχμαλώτους. Μπροστά του παρουσιάστη­κε ένας Γερμανός λοχαγός των SS, ο οποίος μιλούσε καλά αγγλικά.

«Τι κάνετε σε αυτήν την περιοχή;», τον ρώτησε ο Φροστ.

«Φθάσαμε εδώ πριν αρ­κετές ημέρες για ανασυ­γκρότηση, επανεξοπλισμό και ανασύσταση».

Ο Φροστ έπεσε από τα σύννεφα! Οπως θα έλεγε αρκετά χρόνια αργότερα «κανείς δεν μας είχε προει­δοποιήσει για κάτι τέτοιο. Οι πιθανότητες μιας επιτυ­χούς έκβασης ήταν μάλλον αρνητικές για εμάς».

Το όνομά του θα μείνει

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧΕΣ

Α Ν Τ Ι Π Α Λ Ο Ι Δ Ι Ο Ι Κ Η Τ Ε Σ

για πάντα συνδεδεμένο με την τετραήμερη ηρωική του άμυνα στη γέφυρα του Αρνεμ, η οποία προκάλεσε τον θαυμασμό των αντιπά­λων, ενώ η προσωπικότητά του θα αποκτούσε μυθικές διαστάσεις στον Βρετανικό Στρατό. Ο ταξίαρχος Τζέ­ραλντ Λάθμπερυ είχε πει για τον Φροστ: «Είχε ένα παραπλανητικό ύφος πραό­τητας και ηρεμίας, αλλά, ό­ταν άρχιζε η δράση, ξαφνι­κά γινόταν πέντε χρόνια νε- ώτερος». Στις 20 Σεπτεμ­βρίου, ο Φροστ τραυματί­στηκε και μετά από μια σύντομη ανακωχή για την α­πομάκρυνση των 300 τραυ­ματιών, η μάχη συνεχίστη­κε, έως ότου οι Βρετανοί ε­ξάντλησαν τα πυρομαχικά τους. Μέχρι εκείνη τη στιγ­μή είχαν απομείνει λιγότε- ροι από 100 αξιόμαχοι αλεξι­πτωτιστές. Μετά τη λήξη της μάχης, ο Φροστ οδηγή- θηκε στην αιχμαλωσία μαζί με τους υπόλοιπους τραυ­ματίες, έως ότου απελευθε­ρώθηκε από τα στρατεύμα­τα του στρατηγού Πάττον, τον Μάρτιο του 1945.

Το 1968 αποστρατεύθη- κε με τον βαθμό του υπο­στρατήγου και το 1976 προ­σκλήθηκε από τον σκηνο­θέτη Ρίτσαρντ Αττένμπορο ως στρατιωτικός σύμβου­λος για την κινηματογραφι­κή μεταφορά του έργου «Α Bridge Too Far». To 1977, κατόπιν ισχυρών πιέσεων και παρά τους μεγάλους εκ μέρους του δισταγμούς, δέχθηκε την τιμή η γέφυρα να φέρει το όνομά του. Τρία χρόνια αργότερα εξέ­δωσε το βιβλίο «Α Drop Too Many», βασισμένο στις εμπειρίες από τη στρατιωτι­κή του σταδιοδρομία. Το 1983 εξέδωσε ένα ακόμα βιβλίο («2 PARA, Falklands: The Battalion At War») που α­φορούσε τη δράση του πα­λαιού του τάγματος στον Πόλεμο των Φώκλαντ και το οποίο προκάλεσε περισσό­τερες διχογνωμίες παρά ε­παίνους. Ειδικά η στρατιω­τική ιεραρχία ενοχλήθηκε

απο το επικριτικό υφος του Φροστ για τον τρόπο με τον οποίο είχε σχεδιασθεί η επι­χείρηση, ο οποίος του θύμ ι­ζε πολλά από τα οργανωτι­κά σφάλματα της «Market- Garden». Το βρετανικό Υπουργείο Αμύνης ισχυρί­στηκε ότι το βιβλίο γνωστο­ποιούσε συγκεκριμένα ονό­ματα που δεν έπρεπε να α- ποκαλυφθούν, ενώ επιπλέ­ον ο συγγραφέας θα έπρε­πε να είχε συμβουλευθεί τους αρμόδιους φορείς, πριν προβεί στην έκδοσή του. Ο Φροστ, βέβαια, δεν υπέστη καμία συνέπεια και το βιβλίο είχε καλές πωλή- σεις, παρότι τα μέσα ενημέ­ρωσης ανακινούσαν διαρ- κώς το θέμα, «οσμιζόμενα αίμα», το οποίο τελικά δεν γεύθηκαν. Πέθανε το 1993 σε ηλικία 81 ετών.

ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΤΩΝ S S ΒΙΛΧΕΛΜ ΜΠΙΤΡΙΧ (1894 - 1979)

«Σε όλα μου τα χρόνια ως στρατιώτης δεν έχω ξαναδεί άνδρες να πολεμούν τόσο σκληρά».

(σχόλιο του Μπίτριχ για τους Βρετανούς αλεξιπτωτιστές στο Αρνεμ)

Ξεκίνησε τη μακρά στρατιωτική σταδιοδρομία του ως αξιωματικός του Γερμανικού Στρατού το 1914 και κατόπιν ως πιλότος μέχρι το τέλος του Α ’ ΠΠ. Κατετάγη στο Σώμα των SS το 1934. Κατά τη διάρ­κεια του «Αστραπιαίου Πο­λέμου», με τον βαθμό του συνταγματάρχη, διοίκησε το Σύνταγμα «Leibstandarte Adolph Hitler», στη συνέχεια τη 2η SS ΜΠα «Das Reich» και, τέλος, το II SS ΣΠα, τη διοίκηση του οποίου διατή­ρησε μέχρι το τέλος του πο­λέμου. Τον Δεκέμβριο του 1941, μετά τη δράση του στη Σοβιετική Ενωση, του απονεμήθηκε ο Σταυρός των Ιπποτών και τον Αύγου­στο του 1944 τα Φύλλα Δρυός, μετά την υποχώρη­

Ο σ τρα τηγός των S S Βίλχελμ Μπίτριχ, ο «Νικητής του Αρνεμ».

ση από τη Νορμανδία. Εκτι­μούσε το στρατιωτικό δόγ­μα των SS και είχε δηλώσει την πίστη του στην εθνικο- σοσιαλιστική ιδεολογία, αλ­λά ένιωθε περιφρόνηση για τους «...ανίκανους ηγέτες» του, πιστεύοντας ότι τα ε­γκλήματα του καθεστώτος θα στιγμάτιζαν ανεξίτηλα την αίσθηση τιμής των α­ξιωματικών του.

Τον Απρίλιο του 1945 έ­λαβε μέρος στην άμυνα της Βιέννης και στις 6 Μαΐου 1945 του απονεμήθηκαν τα Ξίφη επί του Σταυρού των Ιπποτών για την επιτυχία του στο Αρνεμ, όπως και για την απαράμιλλη ηγεσία του

κατά τις τελευταίες εκείνες ημέρες της απεγνωσμένης γερμανικής άμυνας. Η κα­θυστέρηση της επιβράβευ­σης δεν ήταν άσχετη με το γεγονός ότι ο Μπίτριχ δεν ήταν αρεστός στον Χίμλερ και, στην πραγματικότητα, δεν πραγματοποιήθηκε πο­τέ από την ηγεσία του Σώ­ματος των SS, αλλά από τον στρατηγό των SS Ντήτριχ, στο πεδίο της μάχης. Δύο η ­μέρες αργότερα, στο Λιντς της Αυστρίας, ο Μπίτριχ συ­γκέντρωσε τα υπολείμματα του σώματός του για να τους απευθύνει έναν τε­λευταίο λόγο:

79

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧ ΕΣ

Α Ν Τ Ι Π Α Λ Ο Ι Δ Ι Ο Ι Κ Η Τ Ε Σ

80

«Σύντροφοί μου,...Σας ευχαριστώ για τη στρατιωτική σας αφοσίωση, την πίστη και την αξιοθαύ­μαστη πειθαρχία σας, την ο­ποία σας ζητώ να διατηρή­σετε στις σκοτεινές ημέρες που βρίσκονται μπροστά μας. Για πολλά χρόνια, ακό­μα και δεκαετίες, ο εθνικός μας ύμνος δεν θα ακούγε- ται πλέον και οι λέξεις "Γερ­μανία" και "Γη των Προγό­νων'' δεν θα εκφέρονται. Αλλά στις καρδιές μας θα τις διαφυλάξουμε ως ιερές για τις επερχόμενες γενεές, στις οποίες είθε ο Θεός να χαρίσει ελευθερία και μια καλύτερη μοίρα.Ζήτω η Γερμανία και η Γη των Προγόνων!»

Με αυτά τα λόγια, ο Μπί- τριχ οδήγησε τους άνδρες του στην αιχμαλωσία των δυτικών δυνάμεων. Στη συ­νέχεια εκδόθηκε στη Γαλ­λία, όπου προφυλακίσθηκε ως ύποπτος εγκλημάτων πολέμου μέχρι τη δίκη του, το 1953. Αθωώθηκε και επέ­στρεψε στη Δυτική Γερμα­νία. Εγινε μέλος του Συνδέ­σμου Αλληλοβοήθειας πρώ­ην Μελών των Waffen-SS (HIAG), την προεδρία του ο­ποίου ανέλαβε μετά τον θά­νατο του πρώτου προέδρου του, στρατηγού των SS Πά- ουλ Χάουσσερ. Πέθανε σε ηλικία 85 ετών. Θεωρείτο ά- ριστος τακτικιστής, όπως α­πέδειξαν και οι ενέργειές του στο Αρνεμ, ενώ υπήρξε πάντοτε ένας αξιοπρεπής, ακέραιος και έντιμος αξιω­ματικός, ο οποίος συμπερι- φερόταν και μαχόταν με ιπ- ποτισμό.

ΛΟΧΑΓΟΣ ΤΩΝ S S ΓΙΟΖΕΦ ΚΡΑΦΤ (1907- 1986)

Εάν ο Μόντελ και ο Μπί- τριχ υπήρξαν οι αρχιτέκτο­νες της γερμανικής νίκης, τότε, σε τακτικό επίπεδο, ο λοχαγός των SS Κραφτ ήταν ο στυλοβάτης της. Δυ­στυχώς, πληροφορίες για τη βιογραφία και τη δράση

Σε τακτικό επίπεδο, ο λοχαγός των S S Γιόζεφ «Ζεπ» Κραφτ υπήρξε ο κύριος στυλοβάτης της γερμανικής νίκης, δίχως όμως να τΰχει ουδεμίας διάκρισης.

του δεν υπάρχουν. Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1944, ενώ ο ίδιος ήταν διοικητής του εκπαιδευτικού τάγμα­τος της 16ης Μεραρχίας «Reichsfuhrer SS», η μονάδα του μετακινήθηκε από τις ολλανδικές ακτές στο Αρνεμ για να ενισχύσει τη γερμανική παρουσία εκεί και ταυτόχρονα για να δρα ως φρουρά της κατεχόμε- νης περιοχής. Από την αρχι­κή δύναμη των 306 ανδρών του, οι αξιωματικοί και υπα- ξιωματικοί ήταν έμπειροι, αλλά οι στρατιώτες ήταν ό­λοι νεοσύλλεκτοι, αν και «...γεμάτοι ζήλο», όπως κα­τέγραψε ο ίδιος ο Κραφτ στο ημερολόγιό του, ενώ ό­λοι είχαν ενημερωθεί για μεθόδους αντιμετώπισης α- ερομεταφερόμενων δυνά­μεων.

Με την εμφάνιση των πρώτων αεραγημάτων πάνω από το Αρνεμ, ο Κραφτ, συ­νειδητοποιώντας ότι η μο­νάδα του ήταν η μόνη ετοι­μοπόλεμη στην περιοχή των ρίψεων, ανέλαβε την πρωτοβουλία να εμπλακεί με τους αντιπάλους, οργα­νώνοντας μια γραμμή ανά­σχεσης. Εκτιμώντας την ε­χθρική δύναμη σε 3.000 άν­δρες, κατάλαβε ότι ήταν α­δύνατον να καλύψει όλο το μήκος του μετώπου. Συγκε­ντρώνοντας οποιονδήποτε στρατιώτη έβρισκε γύρω του, ανέβασε τη δύναμη του τάγματός του σε 435 άνδρες και επέλεξε να απο­

κλείσει τις δύο κεντρικότε­ρες οδούς πρόσβασης προς τη γέφυρα, οργανώνοντας μια γραμμή άμυνας από βορρά προς νότο. Ταυτό­χρονα διέταξε έναν λόχο του να επιτεθεί κατευθείαν στην περιοχή ρίψης. Σύμ­φωνα με τα λόγια του, «η ε­μπειρία μάς είχε διδάξει ότι ο μόνος τρόπος να εξουδε­τερώσουμε μια εχθρική αε- ραπόβαση ήταν να επιτε­θούμε κατευθείαν στην καρδιά της».

Η στρατηγική και τακτι­κή του αντίληψη, σε συν­δυασμό με την αποφασιστι­κότητα και την ταχύτητα α- ντιδράσεών του, εξέπληξαν οδυνηρά τους αντιπάλους του, θέτοντας εκτός προ­γράμματος όλο τον σχεδία­σμά της εχθρικής επιχείρη­σης ήδη από την πρώτη και κρισιμότερη ώρα της αερα- πόβασης, καθυστερώντας τη βρετανική επίθεση και δίνοντας την ευχέρεια στον στρατηγό των SS Μπίτριχ να τον ενισχύσει αργότερα με άλλα γερμανικά αποσπά- σματα, τα οποία σχημάτι­σαν γύρω του μια ενιαία α­μυντική γραμμή που θα πα­ρέμενε αδιάσπαστη. Κατά την πρώτη ημέρα της μά­χης, ο Κραφτ και οι άνδρες του, μαχόμενοι εναντίον2.000 Βρετανών, πέτυχαν πολύ περισσότερα από όσα θα ανέμενε οποιοσδήποτε στρατηγός από μια μονάδα του μεγέθους και της μαχη­τικής εμπειρίας της. Αποτε-

λούμενο από νεοσύλλε­κτους και στελέχη του Πο­λεμικού Ναυτικού, το ΣΜ SS Κραφτ αποτέλεσε την κυριότερη αιτία της αποτυ­χίας των τριών βρετανικών επιθέσεων προς τη γέφυρα. Μετά το πέρας της μάχης, η μονάδα του είχε χάσει 120 άνδρες, προξενώντας όμως στους αντιπάλους της πολύ βαρύτερες απώλειες, αιχ­μαλωτίζοντας 24 αξιωματι­κούς και 900 άνδρες. Τα α­ντιαεροπορικά της πυρά ε ί­χαν καταρρίψει έξι αερο­σκάφη, καταλαμβάνοντας μεγάλες ποσότητες εχθρι­κού υλικού, οχημάτων και όπλων. Από τους άνδρες του, 90 τιμήθηκαν με την α­πονομή του Σιδηρού Σταυ­ρού Α ’ ή Β' Τάξης. Ο ίδιος ο διοικητής της, όμως, θα ή­ταν ο μεγάλος αδικημένος της γερμανικής πλευράς. Ο Γιόζεφ Κραφτ, ένας αξιωμα­τικός αμέμπτου μητρώου, αφοσιωμένος στην ιδεολο­γία των SS και καθοριστι­κός παράγοντας της γερμα­νικής νίκης, δεν έτυχε ου­δεμίας διάκρισης.

Παρότι προτάθηκε δύο φορές από τον αντισυνταγ- ματάρχη των SS Χάρτσερ για την απονομή του Σταυ­ρού των Ιπποτών, αμφότε- ρες οι προτάσεις απορρί- φθηκαν από συγκεκριμένο μέλος του επιτελείου του Χίμλερ! Μετά τη Μάχη του Αρνεμ συνέχισε την πολεμι­κή του δράση ως διοικητής του 83ου Συντάγματος των SS, της 34ης Μεραρ­χίας Εθελοντών Γρεναδιέ­ρων των SS «Landstorm Nederland», μαχόμενος στην ίδια περιοχή, στα σύνορα Ολλανδίας - Γερμανίας, έως ότου η μεραρχία του παρα­δόθηκε στις βρετανικές δυ­νάμεις. Εφθασε στον βαθ­μό του αντισυνταγματάρχη, χωρίς την παραμικρή μομ­φή και χωρίς ποτέ να του ά­πονε μηθεί οποιαδήποτε άλ­λη διάκριση ανώτερη του Σιδηρού Σταυρού!

Α γ γ ε λ ο ς Μ α ν σ ό λ α ς

Μ Ε ΓΑ Λ Ε Σ Μ ΑΧ ΕΣ

Τ Ι Μ Η Τ Ι Κ Ε Σ Δ Ι Α Κ Ρ Ι Σ Ε Ι Σ

ΤΑ ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣΒΡΕΤΑΝΟΙ ΤΙΜΗΘΕΝΤΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΤΗΣ ΒΙΚΤΩΡΙΑΣΤαγματάρχης Ρόμπερτ Χένρυ Καίην (2.1.1909-2.5.1974)2ο Τάγμα του Συντάγματος South Staffordshire

Απονομή:2 Νοεμβρίου 1944

Στις 19 Σεπτεμ­βρίου, ο λόχος τυφε- κιοφόρων του ταγ­ματάρχη Καίην απο­κοπή κε από το υπό­λοιπο τάγμα και για τις επόμενες έξι η­μέρες βρέθηκε να α­ντιμετωπίζει εχθρικά τεθωρα­κισμένα και πεζικό σε μάχες εκ του συστάδην. Το απόγευ­μα της 21ης, ένα StuG II! προ­σέγγισε τη θέση του λόχου. Ο Καίην, καλυμμένος σε ένα ό­ρυγμα κάτω από ένα κτίριο και οπλισμένος με ένα Piat, το ά­φησε να πλησιάσει σε απόστα­ση 20 μ. πριν ανοίξει πυρ. Το άρμα έστρεψε το πυροβόλο προς το μέρος του, κατεδαφί­ζοντας τη γωνία του σπιτιού κάτω από το οποίο βρισκόταν καλυμμένος και σκοτώνοντας έναν συνάδελφό του. Παρότι τραυματισμένος από τα θραύ­σματα των εκρήξεων και τους σωρούς των ερειπίων, ο Καίην συνέχισε να βάλλει εύστοχα εναντίον του, έως ότου το ε­ξουδετέρωσε. Από πίσω ακο­λουθούσε ένα δεύτερο StuG. Ο ταγματάρχης όπλισε το α­ντιαρματικό του με ένα ακόμη βλήμα, αλλά τη στιγμή της πυ­ροδότησης αυτή εξερράγη μπροστά στα μάτια του, εκτι- νάσσοντάς τον από τη θέση του. Τυφλωμένος προσωρινά από την έκρηξη, φώναζε οργι­σμένος ακατάληπτες φρά­σεις, καλώντας τους άνδρες του να το εξουδετερώσουν. Μέσα σε ελάχιστα λεπτά κα-

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΔΡΕΙΑΣ ΣΤΗ ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΥ ΠΥΡΟΣΜΕΤΑ ΤΗ ΛΗΞΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ, ΕΝΑ ΣΥΝΟΛΟ 84 ΒΡΕΤΑΝΙΚΩΝ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΘΕ ΕΙΔΟΥΣ ΑΠΟΝΕΜΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟΥΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ. ΠΕΝΤΕ ΑΠΟΛΥΤΟΥΣ ΤΙΜΗΘΗΚΑΝ ΜΕ ΤΟ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΠΑΡΑΣΗΜΟ ΑΝΔΡΕΙΑΣ, ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΤΗΣ ΒΙΚΤΩΡΙΑΣ. ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΗΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ, ΔΥΟ ΕΚ ΤΩΝ ΑΠΟΝΟΜΩΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΥΣΑΝ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ: ΤΟ 2ο ΤΑΓΜΑ, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ SOUTH STAFFORDSHIRE (ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΡΟΜΠΕΡΤ ΚΑΙΗΝ ΚΑΙ ΔΕΚΑΝΕΑΣ ΤΖΩΝ ΜΠΑΣΚΕΫΦΙΛΝΤ). ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΣ, Η «ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΝΙΚΗ» ΣΤΟ ΑΡΝΕΜ, ΑΠΕΦΕΡΕ ΜΙΑ ΑΠΟΝΟΜΗ ΤΩΝ ΞΙΦΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΩΝ ΙΠΠΟΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝΝΕΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΩΝ ΙΠΠΟΤΩΝ, ΜΕ ΕΚΕΙΝΗ ΤΟΥ ΛΟ ΧΑΓΟ Υ SS ΚΑΡΛ-ΧΑΪΝΤΣ ΩΫΛΙΝΓΚ ΝΑ ΞΕΧΩΡΙΖΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΔΡΑΓΑΘΙΑ ΤΟΥ.Ταγματάρχης

Ρόμπερτ Καίην.

τέφθασε ορειβατικό οβιδοβό­λο των 75 mm, η βολή του οποίου τελικά το κατέστρεψε. Κατόπιν, τον μετέφεραν μέ­χρι τον πλησιέστερο σταθμό α' βοηθειών, όπου, αφού τον περιέθαλψαν, επανέκτη- σε την όρασή του εντός μισής ώρας. Αρνήθηκε τη χορήγηση μορφίνης και λέγοντας «δεν είμαι αρκετά τραυματισμένος για να παραμείνω εδώ» επέ­στρεψε στη θέση μάχης του.

Την επόμενη ημέρα (22 Σεπτεμβρίου), χρησιμοποιώ­ντας και πάλι το φορητό α­ντιαρματικό του, απώθησε τρία γερμανικά τεθωρακισμέ­να, αναγκασμένος πολλές φο­ρές να αφήσει την κάλυψή του για να βάλει εναντίον τους εν μέσω ανοικτού πεδί­ου, αψηφώντας τα εχθρικά πυρά. Την Κυριακή 24 Σεπτεμ­βρίου κατέστρεψε ένα ακόμη άρμα, χρησιμοποιώντας ένα πυροβόλο των 6 pdr, το οποίο όμως αχρηστεύθηκε, όταν χάλασε ο μηχανισμός οπισθο­δρόμησης. Την επόμενη ημέρα, με τον ίδιο να έχει ήδη υποστεί πολλαπλούς τραυμα­τισμούς, οι Γερμανοί διενήρ- γησαν επανειλημμένες επιθέ­σεις με σκοπό να εξουδετε­

ρώσουν τη θέση του αποδε- κατισμένου λόχου του, χρησι­μοποιώντας πυροβόλα εφό­δου και φλογοβόλα. Μέχρι τό­τε, όμως, τα πυρομαχικά των αντιαρματικών όπλων είχαν ε­ξαντληθεί. Το μοναδικό βαρύ όπλο που είχε απομείνει ήταν ένας όλμος των 2 in. Με τον ε­πιδέξιο χειρισμό του, τις τολ­μηρές ενέργειές του και τη βοήθεια των λιγοστών αν­δρών του, κατάφερε να υπο­χρεώσει τους αντιπάλους σε υποχώρηση, μετά από σκληρή μάχη τριών ωρών. Το βράδυ της ίδιας ημέρας, καθώς οι ε- πιζώντες στο Οστερμπεεκ ε- γκατέλειπαν τον θύλακα, ο Καίην, πριν αποχωρήσει, φρό­ντισε να ξυριστεί για πρώτη φορά μετά από μία εβδομάδα, σκουπίζοντας το μαυρισμένο πρόσωπό του με τη φόδρα του ματωμένου και λασπωμέ­νου χιτωνίου του. Επέβλεψε προσωπικά την ασφαλή απο­μάκρυνση των ανδρών του, πριν επιβιβαστεί και ο ίδιος σε μια λέμβο λίγο πριν το ξημέ­ρωμα. Μετά τη διαπεραίωσή του στη νότια όχθη του Ρή­νου, ο ταξίαρχος Χικς δεν μπόρεσε να μη σχολιάσει χα­ριτολογώντας: «Να τουλάχι­

στον κι ένας ξυρισμένος αξιω­ματικός!». Με τη λήξη της μά­χης, ο ταγματάρχης Καίην πι- στώθηκε με την καταστροφή έξι τεθωρακισμένων και ήταν ο μοναδικός επιζών της μάχης στον οποίο απονεμήθηκε ο Σταυρός της Βικτωρίας.

Λοχαγός Λάιονελ Ερνεστ Κέριπελ (13.7.1920-19.9.1944) 10ο ΤΑλΑπονομή:Φεβρουάριος 1945

Ο Λάιονελ Κέριπελ κατα­γόταν από στρατιωτική οικο­γένεια με τρεις τουλάχιστον προγόνους να έχουν υπηρε­τήσει ευδοκίμως στις Βρετα­νικές Ενοπλες Δυνάμεις. Στις14.00 της 19ης Σεπτεμβρίου, λαμβάνοντας μέρος στην τε­λευταία βρετανική επίθεση από το Οστερμπεεκ προς το Αρνεμ, ο λοχαγός Κέριπελ η­γείτο ενός λόχου αλεξιπτωτι­στών, ο οποίος είχε συγκρο­τηθεί πρόχειρα από άνδρες τριών ταγμάτων. Προσπαθώ­ντας να προωθηθεί κατά μή­κος ενός δρόμου προς τη γέ­φυρα, ο λόχος του καθηλώθη­

81

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧ ΕΣ

Τ Ι Μ Η Τ Ι Κ Ε Σ Δ Ι Α Κ Ρ Ι Σ Ε Ι Σ

82

κε από τα πυρά δύο γερμανι­κών πολυβόλων και ενός αιχ­μαλωτισμένου βρετανικού α­ντιαρματικού, υφιστάμενος βαριές απώλειες. Μεταφέρο- ντας στην πλάτη του έναν βα­ριά τραυματισμένο σύντροφό του εν μέσω πυκνών πυρών, τραυματίστηκε και ο ίδιος στο πρόσωπο. Επιστρέφοντας στο πεδίο της μάχης, αναδιοργά­νωσε τον λόχο του και στη συ­νέχεια ηγήθηκε επίθεσης ε­ναντίον της γερμανικής αμυ­ντικής θέσης που εξακολου­θούσε να τους καθηλώνει. Παρά την ένταση των εχθρι­κών πυρών, κατάφερε να ε­ξουδετερώσει τα πληρώματα των δύο πολυβόλων και να α- νακαταλάβει το πυροβόλο. Παρά τις γενναίες προσπάθει­ες του Κέριπελ, όμως, η βρε­τανική επίθεση απέτυχε σε όλο το μήκος του μετώπου, υ­ποχρεώνοντας τους αλεξι­πτωτιστές να υποχωρήσουν και να λάβουν θέσεις άμυνας. Αργότερα, την ίδια ημέρα, διατάχθηκε να υπερασπιστεί μια δασώδη έκτα­ση στο Βολφχέ- τσε, η οποία ήταν ζωτικής σημασίας για τη βρετανική προέλαση. Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε υποστεί επι­πλέον τραύματα στα δύο χέρια και μετά από μια γερ­μανική επίθεση βρέθηκε αποκομ­μένος σε ένα χα­ράκωμα, μαζί με μια μικρή ο­μάδα ανδρών του. Αψηφώ­ντας τα τραύματά του, τα ε­χθρικά πυρά και τις οβίδες, κατάφερε να διατηρήσει τη θέση του για αρκετή ώρα, κα­θώς ο ίδιος και οι άνδρες του αμύνονταν λυσσαλέα με τα πενιχρά μέσα τους. Σε μια πε­ρίπτωση, ο Κέριπελ επέστρε­ψε στους επιτιθέμενους Γερ­μανούς μία χειροβομβίδα τους η οποία είχε πέσει στο χαράκωμά του. Με την εχθρι­κή πίεση να αυξάνεται, απο­φάσισε ότι ήταν πλέον αδύνα­τον να διατηρηθεί η θέση και διέταξε τους άνδρες του να υ­ποχωρήσουν, καθώς ο ίδιος

Λοχαγός Λάιονελ Κέριπελ.

θα παρέμενε πίσω για να τους καλύψει. Παρά τις εκκλήσεις τους, εκείνος παρέμεινε στη θέση του, συνεχίζοντας να α­μύνεται, καλύπτοντας την υ­ποχώρησή τους με τα πυρά του υποπολυβόλου του και τις τελευταίες χειροβομβίδες. Αυτή ήταν και η τελευταία φο­ρά που τον είδε οποιοσδήπο­τε. Το πτώμα του δεν βρέθηκε ποτέ και η τύχη του αγνοείται.

Υπολοχαγός Τζων Χόλλινγκτον Γκραίυμπερν (30.1.1918-20.9.1944) 2ο ΤΑλΑπονομή:25 Ιανουαρίου 1945

Ο υπολοχαγός Γκραίυ­μπερν ανήκε στο τάγμα του α- ντισυνταγματάρχη Φροστ, το οποίο έφθασε στη γέφυρα το απόγευμα της πρώτης ημέρας της μάχης και οχυρώθηκε σης οικίες πέριξ αυτής. Μόλις νύκτωσε, ο υπολοχαγός, ως

διοικητής διμοι­ρίας, διατάχθηκε να ηγηθεί μιας επί­θεσης εναντίον των γερμανικών δυνά­μεων του νότιου ά­κρου. Οι άνδρες του, με μαυρισμένα πρόσωπα και άρβυ- λα καλυμμένα με υ­φάσματα, πλησία­σαν αθόρυβα τη γέ­φυρα, καλυπτόμε­νοι στις δύο σειρές

των δοκών, αλλά γρήγορα έγι- ναν αντιληπτοί από τους αντι­πάλους που άνοιξαν πυρ. Ο υ- πολοχαγός τραυματίστηκε στον ώμο, αλλά συνέχισε να προωθείται προσεκτικά μαζί με τους άνδρες του, ανταπο­δίδοντας τα πυρά. Σε κάποιο σημείο τα εχθρικά πυρά έγι- ναν τόσο πυκνά και έντονα, ώ­στε υποχρεώθηκαν να υποχω­ρήσουν. Μέσα στις επόμενες ημέρες, καθώς η μάχη εξελί­χθηκε σε οδομαχία από σπίτι σε σπίτι, ο Γκραίυμπερν κατά­φερε με τους άνδρες του να αποκρούσουν αλλεπάλληλες επιθέσεις τεθωρακισμένων και πεζικού, διατηρώντας τη

Υπολοχαγός Τζων Γκ ραίυμπερν.

θέση τους σε ένα από τα κτί­ρια στην ανατο­λική πλευρά της αμυντικής περιμέτρου. Το πρωί της Τετάρ­της της 20ης Σεπτεμβρ ίου , και με τη βρε­τανική άμυνα να διανύει τις τελευταίες ώ­ρες της, οι αλε­ξιπτωτιστές αντελήφθησαν γερμανικές κινήσεις κατά μή­κος της γέφυρας, οι οποίες δημιούργησαν τη λανθασμέ­νη εντύπωση ότι προετοίμα­ζαν την ανατίναξή της. Για να αποτραπεί αυτό το ενδεχόμε­νο, ο υπολοχαγός οδήγησε τη διμοιρία του σε μια ακόμα επί­θεση προς τη γέφυρα, συνο- δευόμενος από άνδρες του Βασιλικού Μηχανικού, οι ο­ποίοι θα αποσυνέδεαν τα ε­κρηκτικά. Κατά την επίθεση ο Γκραίυμπερν τραυματίστηκε πάλι και του παρασχέθηκαν γρήγορα οι πρώτες βοήθειες, πριν επιστρέψει στη μάχη με επιδέσμους στο κεφάλι, για να δει τη γερμανική επίθεση να υποχωρεί. Σύντομα, οι Γερ­μανοί επέστρεψαν για μια δεύτερη επίθεση, αυτήν τη φορά με την υ­ποστήριξη ενός Panzer IV. Ο υ- πολοχαγός διέ­ταξε άμεση α­ντεπίθεση, αλ­λά αυτήν τη φο­ρά έπεσε ακαρι­αία νεκρός, μαζί με αρκετούς άν­δρες του, από τα πυρά του πο­λυβόλου του άρματος. Δυ­στυχώς, ο θάνα­τος του Γκραίυ­μπερν και των ανδρών του υ­πήρξε ανώφε­λος: οι Γερμανοί δεν είχαν προ- βεί ποτέ σε κα­μία απόπειρα α- νατίναξης της γέφυρας και η επίθεσή τους ή­

Ο δεκανέας Τζων Μπάσκεϋψιλντ και

ο αδριάντας του στη Βρετανία.

ταν απλώς μια προ­σπάθεια προς ανα­κατάληψη της γέφυ­ρας, την οποία λίγο αργότερα διέσχισαν τα γερμανικά άρμα­τα, ισοπεδώνοντας τις τελευταίες βρε­τανικές θέσεις. Με­τά τον θάνατό του, το σώμα του έπεσε στο ποτάμι από όπου ανασύρθηκε το 1948 για να ταφεί στο

Στρατιωτικό Νεκροταφείο του Οστερμπεεκ, μαζί με τους υ­πόλοιπους πεσόντες της μά­χης. Μεταθανάτιαπροήχθη σε λοχαγό.

Δεκανέας Τζων Ντάνιελ Μπάσκεϋψιλντ (18.11.1922-20.9.1944) 2ο Τάγμα του Συντάγματος South Staffordshire Απονομή:23 Νοεμβρίου 1944

Από το ξημέρωμα της 20ης Σεπτεμβρίου, η μονάδα του δεκανέα Μπάσκεϋφιλντ στο Οστερμπεεκ δεχόταν ε­πανειλημμένες επιθέσεις γερ­μανικών τεθωρακισμένων υπό την κάλυψη πεζικού. Ο Μπά-

σκεϋφιλντ ήταν επι­κεφαλής δύο εξάλι- βρων αντιαρματικών πυροβόλων, τα ο­ποία υπερασπίζο­νταν ένα σταυρο­δρόμι της πόλης με μέτωπο προς βορρά, καλύπτοντας την πι­θανότερη οδό προ­σέγγισης των γερμα­νικών δυνάμεων. Κα­τά την πρώτη εχθρι­κή επίθεση, καθώς οι αλεξιπτωτιστές από τα παραπλήσια σπί­τια καθήλωναν με τα πυρά τους το αντίπα­λο πεζικό, ο Μπάσκε- ϋφιλντ άφησε τα τε­θωρακισμένα να πλησιάσουν στα 100 μ., πριν διατάξει τους άνδρες του να ανοίξουν πυρ, κατα- στρέφοντας δύο

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧΕΣ

Τ Ι Μ Η Τ Ι Κ Ε Σ Δ Ι Α Κ Ρ Ι Σ Ε Ι Σ

από αυτά. Στη διάρκεια της συμπλοκής, όμως, τα πληρώ­ματα των δύο πυροβόλων έ­πεσαν όλα νεκρά ή βαριά τραυματισμένα, ενώ ο ίδιος τραυματίστηκε στο πόδι. Αρνούμενος να μεταφερθεί για περίθαλψη, προετοίμασε το πυροβόλο του για την επό­μενη επίθεση, εμψυχώνοντας και ενθαρρύνοντας τους συ­ναδέλφους του στα παραπλή­σια χαρακώματα και σπίτια. Μετά από μικρή ανάπαυλα, ο εχθρός επανέλαβε την επίθε­σή του, κάτω από κάλυψη πυ­ροβολικού. Επανδρώνοντας το πυροβόλο του ολομόνα­χος, ο Μπάσκεϋ- φιλντ συνέχισε να βάλλει κατά των επερχόμενων τε­θω ρακισμένω ν, έως ότου το όπλο του καταστράφη- κε από τα εχθρι­κά πυρά. Τότε, κάτω από χαλάζι γερμανικών πυ­ρών, σύρθηκε τραυματισμένος μέχρι το δεύτερο αντιαρματικό. Με το πλήρωμά του να κείται γύρω του νεκρό, άρ­χισε να το χειρίζεται μόνος του, καταστρέφοντας ένα α­κόμα πυροβόλο εφόδου με δύο βολές. Ενας αλεξιπτωτι­στής προχώρησε έρποντας κατά μήκος του δρόμου για να τον βοηθήσει στον μοναχι­κό αγώνα του, αλλά σκοτώθη­κε σχεδόν αμέσως. Ο Μπά- σκεϋφιλντ εξαπέλυσε δύο α­κόμη τελευταίες βολές και καθώς ετοιμαζόταν να γεμί­σει την επόμενη, διαμελίστη­κε από τη βολή ενός άρματος που ακολουθούσε. Το πτώμα του δεν βρέθηκε ποτέ και το όνομά του είναι σημειωμένο σε μνημείο του Οστερμπεεκ όπου αναφέρονται τα ονόμα­τα όλων όσοι δεν διαθέτουν γνωστό τάφο. Το 1990, στην πόλη Στόουκ ον Τρεντ της Βρετανίας, κατασκευάσθηκε ανδριάντας του. Ολοι οι επι- ζήσαντες συνάδελφοί του συμφώνησαν μεταπολεμικά ότι, εάν ο Μπάσκεϋφιλντ με την αυτοθυσία του δεν είχε α-

0 Σταυρός της Βικτωρίας.

ποκρουσει επιτυχως τις επι­θέσεις, θα είχαν εγκαταλεί- ψει εξαρχής εκείνη τη θέση άμυνας.

ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΤΙΜΗΘΕΝΤΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ ΤΩΝ ΙΠΠΟΤΩΝΛοχαγός των SS Καρλ-Χάιντς Ωυλινγκ (16.8.1919-)Διοικητής 1ου Τάγματος SS του 22ου ΣΓΠα της 10ης SS ΜΠα «Frundsberg»

Απονομή:15 Οκτωβρίου 1944

Ο λοχαγός των SS Ωυλινγκ, ως διοι­κητής του 1ου Τάγ­ματος SS Γρεναδιέ­ρων Πάντσερ της 10ης SS ΜΠα «Frundsberg», ήταν ε­πιφορτισμένος με την άμυνα της οδι­κής γέφυρας του Ναϊμέγκεν. Το από­γευμα της 20ης Σε­

πτεμβρίου, μετά από δύο η­μέρες απεγνωσμένης άμυνας κατά των αλλεπάλληλων συμ­μαχικών επιθέσεων των Αμε­ρικανών αλεξιπτωτιστών, του βρετανικού πεζικού και των βρετανικών τεθωρακισμένων για την κατάληψή της, το α- ποδεκατισμένο συγκρότημα μάχης του είχε απομείνει με 60 άνδρες, αποκομμένους από τα φίλια τμήματα στη βό­ρεια όχθη του ποταμού Βάαλ και χωρίς καμία ορατή έξοδο διαφυγής. Μετά τη δύση του ηλίου, η πόλη καταλήφθηκε και το απόσπασμά του βρέθη­κε κυκλωμένο, υποχωρώντας σταδιακά με τα νώτα του στο ποτάμι. Οι αμερικανικές δυ­νάμεις εκκαθάριζαν μικρές ε- ναπομείνασες εστίες αντίστα­σης, ενώ άρματα και οχήματα είχαν αρχίσει να διασχίζουν την ανοικτή πλέον οδική γέ­φυρα προς το Αρνεμ, μόλις 10 χλμ. βορειότερα. Το μεγαλύ­τερο μέρος των ανδρών του έπεσε υπερασπιζόμενο μια μι­

κρή περίμετρο γύρω από το δι­οικητήριό του, το οποίο θα με­τατρεπόταν στο τελευταίο ση­μείο αντίστασης.Περί τις 22.00, οι 60 επιζώντες συ­γκεντρ ώ θηκαν στο διώροφο κτί­ριο μαζί με τον διοικητή τους και ετοιμάστη­καν για την ύ­στατη άμυνα.Ενα Sherman έφτασε ακριβώς μπροστά στην κεντρική είσο­δο, βάλλοντας κατά του κτιρί­ου. Την επόμενη στιγμή, το άρμα εξουδετερώθηκε με μία βολή ενός Panzerfaust από τον επάνω όροφο. Το κτίριο άρχι­σε αμέσως να προσελκύει πυ­κνά πυρά βαρέων και ελα­φρών όπλων. Γρήγορα κατέ- φθασε ένα δεύτερο Sherman. Η πρώτη βολή του εκτίναξε ζωντανό έναν ανθυπολοχαγό μαζί με μια κατεστραμμένη πόρτα και το τμήμα ενός τοί­χου. Τα πυρομαχικά άρχισαν να εξαντλούνται. Απέμειναν μόνο 100 φυσίγγια τα οποία διαμοιράστηκαν μεταξύ των επιζώντων. Με εύστοχες βο­λές, 18 αντίπαλοι έπεσαν νε­κροί. Οι Αμερικανοί επιχείρη­σαν έφοδο εναντίον του κτι­ρίου και στο ισόγειο διεξήχθη ανταλλαγή χειροβομβίδων, οι οποίες εκτοξεύονταν από την αμερικανική πλευρά και επι- στρέφονταν από τη γερμανι­κή. Οι Αμερικανοί υποχώρη­σαν προσωρινά, αφήνοντας το βάρος της επίθεσης στα άρματα.

Μέχρι τις 22.30, το καταρ- ρέον κτίριο φλεγόταν ολό­κληρο. Ο Ωυλινγκ, όμως, δεν είχε πει ακόμα τον τελευταίο του λόγο. Οσο κι αν φαινόταν αδιανόητο, σκόπευε να δια- σπάσει τον εχθρικό κλοιό, να διαπεραιωθεί στην απέναντι όχθη του Βάαλ και να ενωθεί με τις φίλιες δυνάμεις που α­μύνονταν βόρεια του ποτα­μού! Με τους Συμμάχους να βιάζονται να προελάσουν προς το Αρνεμ, εκτιμούσε ότι όλες οι δυνάμεις τους θα βρί­

Λοχαγός των S S Καρλ-Χάιντς Ωυλινγκ.

σκονταν συγκε­ντρωμένες στην ο­δική γέφυρα. Οι τραυματίες μετα­φέρθηκαν γρήγο­ρα από την οπίσθια είσοδο, ενώ οι Αμε­ρικανοί, βλέποντας το κτίριο να φλέγε­ται από άκρη σε ά­κρη, αποσύρθηκαν. Ο Ωυλινγκ συγκέ­ντρωσε τους άν­δρες του σε φά­λαγγα κατ’ άνδρα και με τον ίδιο επι­

κεφαλής ξεγλίστρησαν, χρη­σιμοποιώντας τις σκιές που σκόρπιζαν οι φλόγες για να καλυφθούν. Ενα μικρό μονο­πάτι οδηγούσε προς την ό­χθη. Μέσα στο σκοτάδι σκό­νταψαν πάνω σε ένα αγκαθω­τό συρματόπλεγμα - ένα βρε­τανικό πολυβολείο. Τα σύρμα­τα έσκισαν σάρκες και ρούχα, αλλά δεν υπήρχε χρόνος για κραυγές πόνου. Το πολυβόλο έριξε μερικές άστοχες ριπές και μετά, για άγνωστο λόγο, σταμάτησε. Το ένστικτό του δεν τον είχε διαψεύσει: κα­θώς πλησίαζαν προς τη γέφυ­ρα, άκουγαν το μουγκρητό των οχημάτων που τη διέσχι­ζαν και τις φωνές των ανδρών που παρακολουθούσαν την κίνηση της φάλαγγας. Κατευ- θύνθηκαν προς τα εκεί και υπό τους ήχους των συμμαχι­κών οχημάτων σχεδόν πάνω από τα κεφάλια τους, αναζή­τησαν οποιοδήποτε πλωτό μέσο για να διασχίσουν το πο­τάμι. Τα νεύρα όλων δοκιμά­ζονταν στο έπακρο, αλλά ή­ταν αποφασισμένοι να συνεχί- σουν. Εκείνη την κρίσιμη στιγ­μή, καθώς η αγωνία κορυφω- νόταν, εμφανίστηκε μπροστά τους μια βρετανική περίπο­λος 30-40 ανδρών. Για να απο­φύγουν πάση θυσία την α­νταλλαγή πυροβολισμών που θα πρόδιδε την παρουσία τους, οι Γερμανοί όρμησαν στους αντιπάλους τους, αρχί­ζοντας μια βίαιη μάχη σώμα με σώμα. Ξιφολόγχες, σκαπα- νικά και γροθιές είχαν τον πρώτο λόγο. Κάποιοι έπεσαν παλεύοντας μέσα στο ποτάμι, έως ότου ο πνιγμός ή μια μα­

83

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧ ΕΣ

Τ Ι Μ Η Τ Ι Κ Ε Σ Δ Ι Α Κ Ρ Ι Σ Ε Ι Σ

84

χαιριά έφερνε τον θάνατο. Οι γρεναδιέροι κατέβαλαν ό­λους τους αντιπάλους τους και αφήνοντας πίσω τους δύο νεκρούς συνέχισαν τη σιωπη­λή αναζήτησή τους. Πράγμα­τι, μετά από λίγα λεπτά, συ­γκέντρωσαν μερικά πρόχειρα πλωτά μέσα με τα οποία διέ­σχισαν τον ποταμό, κυριολε­κτικά κάτω από τα βλέμματα των αντιπάλων τους. Στην α­πέναντι όχθη ενώθηκαν με άλλα υποχωρούντα γερμανι­κά τμήματα και συνέχισαν την υποχώρησή τους προς το Αρνεμ.

Ο στρατηγός Μπίτριχ, έ­χοντας χάσει κάθε επαφή με τον Ωυλινγκ για περισσότε­ρες από 36 ώρες, θεώρησε το τάγμα του εκμηδενισμένο. Οταν ο λοχαγός εμφανίστηκε μπροστά του με τους 58 άν­δρες του, το απόσπασμά του κέρδισε την επωνυμία «Τάγ- μα-Φάντασμα». Σήμερα ζει α­κόμα σε ηλικία 94 ετών.

Ταγματάρχης Χανς-Πέτερ Κνάουστ (7.8.1906-20.10.1983) Διοικητής ΣΜ Κνάουστ Απονομή:28 Σεπτεμβρίου 1944

Υπήρξε ένας από τους α­ξιωματικούς που διοικούσε πάντοτε από την πρώτη γραμ­μή, πολεμώντας μαζί με τους άνδρες του. Στις 31 Δεκεμ­βρίου 1941, με τον βαθμό του λοχαγού, τραυματίστηκε βα­ριά στις μάχες μπροστά στη Μόσχα, χάνοντας το δεξί του πόδι. Διένυσε το μεγαλύτερο μέρος του 1942 αναρρώνο- ντας, για να επιστρέφει -τον Φεβρουάριο του 1943- ως δι­οικητής του 64ου Εκπαιδευτι­κού Τάγματος της 6ης ΜΠα, αυτήν τη φορά με τεχνητό πόδι, αντιμετωπίζοντας όμως ακόμη σοβαρά προβλήματα κινητικότητας. Το φθινόπωρο του 1944, η μονάδα του μετα- κινήθηκε στην περιοχή του Αρνεμ, όπου για τις ανάγκες αντιμετώπισης της εχθρικής επίθεσης τέθηκε υπό τη διοί­κηση του II SS ΣΠα, με τη δια­

ταγή να ανακαταλάβειτο βό­ρειο άκρο της γέφυρας.

Αρχικά, το ΣΜ Κνάουστ α- ποτελείτο από τέσσερις λό­χους πεζικού ανέτοιμων για καθήκοντα πρώτης γραμμής, έξι Panzer III, δύο Panzer IV, καθώς και ένα ημιερπυστριο- φόρο για τον ίδιο! Υπέφερε α­κόμα από οξείς πόνους όταν βάδιζε και γι’ αυτό ήταν ευ­γνώμων όποτε είχε την πολυ­τέλεια να διοικεί από κάποιο όχημα. Χρησιμοποιώντας τις δυνάμεις αυτές διεξήγαγε ε­πιθέσεις εναντίον των θέσε­ων του αντισυνταγματάρχη Φροστ, αρχίζοντας να περι­σφίγγει τον κλοιό γύρω από τη βρετανική περίμετρο. Γρή­γορα, όμως, συνειδητοποίησε ότι αντιμετώπιζε έξοχους α­ντιπάλους.

Οι πρώτες επιθέσεις του απωθήθηκαν σχετικά εύκολα. Το απόγευμα, μετά από μια α­ναδιοργάνωση των δυνάμεών του, επιχείρησε δεύτερη επί­θεση στις 18.00. Στην αιχμή της επίθεσης βρίσκονταν τα δύο Panzer IV που όμως κατα- στράφηκαν γρήγορα από δύο βρετανικά αντιαρματικά των 6 pdr τα οποία ενέδρευαν ανά­μεσα στους δρό­μους. Χρησιμοποι­ώντας μια μεθοδι­κότερη και προσε­κτικότερη τακτική, απέσυρε τη δύνα­μή του, επιχειρώ­ντας μια τρίτη επί­θεση σε άλλο ση­μείο της περιμέ­τρου με καλύτερα αποτελέσματα αυ­τήν τη φορά, επι­τυγχάνοντας να καταλάβει ορισμέ­να κτίρια και ωθώντας τους άνδρες του Φροστ στα κτίρια που βρίσκονταν πλησιέστερα στη γέφυρα.

Στις 20 Σεπτεμβρίου, το ΣΜ Κνάουστ ενισχύθηκε από μία ίλη βαρέων αρμάτων Koenigstiger, με τα οποία εξα­πέλυσε την τελευταία του ε­πίθεση. Αρχικά, η επίθεση διά μέσου των δρόμων, με διά­σπαρτα τα ερείπια των κτι­ρίων και τα κουφάρια κατε­στραμμένων οχημάτων να

κλείνουν τον δρό­μο τους, υπήρξε δύσκολη. Σταδια­κά, όμως, κέρδι­σαν έδαφος, αφού οι αντίπαλοί τους πλέον κατανάλω­ναν τα τελευταία τους πυρομαχικά.

Μετά την ανα­κατάληψη της γέ­φυρας, ο 38χρονος ταγματάρχης έλαβε τη διατα­γή να μετακινηθεί στο Ελστ, νότια του Κάτω Ρήνου, για να αντιμετωπίσει τις προελαύ- νουσες βρετανικές και αμερι­κανικές δυνάμεις. Μαζί με τμήματα της 10ης SS ΜΠα «Frundsberg» συγκρότησε μια αμυντική γραμμή όπου κυριο­λεκτικά καθήλωσε τα άρματα του 30ού ΣΣ για το υπόλοιπο της μάχης. Καθ’ όλη τη διάρ­κεια της μάχης συμπαραστε­κόταν πάντοτε στους άνδρες του και ενθάρρυνε τους τραυματίες του με έναν φιλι­κό λόγο, δείχνοντάς τους το ξύλινο πόδι του.

Την 1η Φεβρουάριου1945, με τον βαθμό του αντι- συνταγματάρχη, επικεφαλής ενός νέου συγκροτήματος

μάχης της 490 ΜΠ, έλαβε τη διαταγή να ανα­κόψει τη βρετα­νική προέλαση στο νοτιοδυτικό άκρο του Τευτο- βούργιου Δρυ­μού. Για την άρι­στα οργανωμέ­νη και επιτυχή του άμυνα εκεί, επιβραβεύθηκε με την απονομή των Φύλλων

Δρυός στον Σταυρό των Ιππο­τών, στις 17 Απριλίου 1945. Το έγγραφο της απονομής ανέ­φερε χαρακτηριστικά ότι «...κατόπιν της μακράς και α­ποδεδειγμένης ανδρείας του, και παρά τη σοβαρή αναπηρία του, προέταξε σθεναρή άμυ­να, αποδεκατίζοντας τις ε­χθρικές δυνάμεις σε μια σει­ρά αντεπιθέσεων».

Συνεχίζοντας τη δράση του στο ίδιο μέτωπο, στις 6 Απριλίου διακρίθηκε και πάλι,

Ο Σταυρός των Ιπποτών.

Ταγματάρχης Χανς- Π έτερ Κνάουστ.

ηγούμενος προ­σωπικά αντεπιθέ­σεων κατά βρετα­νικής μονάδας. Στη διάρκεια της μάχης, το σύνταγ­μά του αποκόπηκε από τα φίλια τμή­ματα και παρότι ο ίδιος δέχθηκε τραύμα από βολί­δα, παρέμεινε επι­

κεφαλής των ανδρών του, έως ότου υποχώρησε επιτυ- χώς προς τις γερμανικές γραμμές, διασώζοντας τη μο­νάδα του από αφανισμό. Στις 5 Μάίου 1945 αιχμαλωτίσθηκε από τους Βρετανούς και απε­λευθερώθηκε το επόμενο έ­τος. Πέθανε το 1983, σε ηλι­κία 77 ετών.

Οι υπόλοιποι παρασημο- φορηθέντες, με τις αντίστοι­χες ημερομηνίες απονομής της διάκρισης, ήταν οι κάτω­θι:• Αντισυνταγματάρχης των SS Βάλτερ Χάρτσερ, διοικητής 9ης SS ΜΠα «Hohenstaufen» (21 Σεπτεμ­βρίου 1944)• Αντισυνταγματάρχης Χού- μπερτ φον Σβόμποντα, διοι­κητής 46ου Μηχανοκίνητου Συντάγματος Αντιαεροπορι­κών (14 Ιανουαρίου 1945)• Ταγματάρχης των SS Λού- ντβιχ Σπίντλερ, διοικητής ΣΜ SS Σπίντλερ και 9ου SS Συ­ντάγματος Πυροβολικού της 9ης SS ΜΠα «Hohenstaufen» (27 Σεπτεμβρίου 1944)• Ταγματάρχης Κούρτ Κύμε, διοικητής 280 Ταξιαρχίας Πυ­ροβόλων Εφόδου (9 Δεκεμ­βρίου 1944)• Λοχαγός των SS Οσκαρ Σβάππαχερ, διοικητής 5ου Λόχου του Εκπαιδευτικού Τάγματος SS Πυροβολικού (26 Δεκεμβρίου 1944)• Υπολοχαγός Βόλφραμ Κερτς, Συγκρότημα Μάχης Μπρούν (4 Οκτωβρίου 1944)• Επιλοχίας Γιόζεφ Μάτες, 3η Πυροβολαρχία της 280 Τα­ξιαρχίας Πυροβόλων Εφόδου (4 Οκτωβρίου 1944)

Ά γγελος Μ ανσόλας

Μ Ε ΓΑ Λ Ε Σ Μ ΑΧ ΕΣ

Τ Α Ι Ν Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

A BRIDGE TOO FAR (1977)Η ΤΑΙΝΙΑ «Α BRIDGE TOO FAR» ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ TOY ΟΜΩΝΥΜΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ TOY ΒΡΕΤΑΝΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΟΡΝΗΛΙΟΥΣ PA YAN,ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΣΗΜΕΙΩΝΑΝ ΡΕΚΟΡ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1960-70. ΠΡΟΒΛΗΘΗΚΕ ΤΟ 1977, ΣΕ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΟΙ ΕΠΙΚΕΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ, ΜΕ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΓΝΩΣΤΩΝ ΗΘΟΠΟΙΩΝ ΚΑΙ ΣΕΝΑΡΙΟ ΒΑΣΙΣΜΕΝΟ ΣΕ ΚΑΠΟΙΟ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ,ΑΠΟΤΕΛΟΥΣΑΝ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΣΥΝΤΑΓΗ ΓΙΑ ΤΑ ΤΑΜΕΙΑ.

ΛΑ A * A JΟ αντισυνταγματάρχης Τζων Φροστ (Αντονυ Χόπκινς), οχυρωμένος στην οροφή ενός κτιρίου, ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τη γερμανική επίθεση από τη γέφυρα.

Δεκαπέντε χρόνια μετά την επιτυχία της ταινίας «The Longest Day» (1962), της «πρώ­της διδάξασας» του είδους, η ταινία «Α Bridge Too Far», μια υπερπαραγωγή διάρκειας τριών ωρών, φιλοδοξούσε να γνωρίσει τον θρίαμβο της πρώτης, βασιζόμενη στην ί­δια επιτυχημένη πρακτική. Ο τίτλος της ταινίας δεν αφο­ρούσε στενά το όνομα της ε­πιχείρησης «Market-Garden», αλλά το περίφημο, πλέον, επι­γραμματικό σχόλιο του στρα­τηγού Φρέντερικ Μπράουνιν- γκ. Το ίδιο είχε συμβεί και με τον τίτλο του «The Longest Day» που βασιζόταν σε φρά­ση του Ρόμμελ.

Σε αντίθεση με την πλειο­νότητα των κινηματογραφι­κών παραγωγών του Χόλυ- γουντ εκείνης της εποχής, το «Α Bridge Too Far» αποτέλεσε μια αποκλειστικά βρετανική παραγωγή με σεβασμό στην Ιστορία και στον θεατή. Μέσα σε έναν «ωκεανό» πολεμικών ταινιών όπου ο θεατής έχει βαρεθεί να παρακολουθεί α­λαζόνες Γερμανούς, διακατε­χόμενους από ενοχικά σύν­

Ο στρατηγός Χόρροκς (Εντουαρντ Φοξ), δεξιά, τονίζει στον αντ/συνταγματάρχη Τζο Βάντελερ (Μάικλ Καίην) τη σημασία της ταχύτητας στην επικείμενη επιχείρηση, καθώς διατρέχουν τη φάλαγγα των οχημάτων του 30ού ΣΣ .

δρομα ηττοπάθειας, να μάχο­νται σαν ανίκανοι και να ηττώ- νται διαρκώς από οποιονδή- ποτε τυχόντα αντίπαλο, απο- τελεί τιμή για τους παραγω­γούς ότι αναπαρέστησαν μια πολεμική επιχείρηση μεγά­λων διαστάσεων μέσα από μια ταινία στην οποία οι Σύμμαχοι όχι μόνο ηττώνται, αλλά και εμμέσως παραδέχονται τα τραγικά σφάλματα της στρα­τιωτικής τους ηγεσίας. Κάτι αντίστοιχο δεν θα μπορούσα­με ποτέ να περιμένουμε από αμερικανική παραγωγή. Ο σκηνοθέτης Ρίτσαρντ Αττέν- μπορω είχε ξεκινήσει αρχικά τη σταδιοδρομία του ως ηθο­ποιού σε αρκετές πολεμικές ταινίες («Dunkirk» - 1958, «The Great Escape» - 1963, «The Flight of the Phoenix» - 1965), πριν ασχοληθεί με τη σκηνο­θεσία. Η παραγωγή ήταν του Τζόζεφ Ληβάιν και στοίχισε 26 εκατομμύρια δολάρια.

Η μεταφορά του συγκε­κριμένου βιβλίου είναι αξιέ­παινη από κάθε άποψη. Τα γε­γονότα μεταφέρονται από το βιβλίο στην οθόνη με εντυ­πωσιακή ακρίβεια, δίνοντας

σημασία ακόμα και σε μεμο­νωμένα περιστατικά που απο­δίδουν την ατμόσφαιρα της μάχης και την αυτοθυσία των ανδρών των Συμμάχων, στους οποίους κυρίως εστιάζει το σενάριο, όπως εξάλλου και το αντίστοιχο βιβλίο. Στην ακρί­βεια αυτή συνέβαλε και το γε­γονός ότι ως στρατιωτικοί σύμβουλοι της παραγωγής ε- κλήθησαν μερικά από τα ση­μαντικότερα πρόσωπα τα ο­ποία είχαν λάβει μέρος στη μάχη: οι στρατηγοί Μπράιαν Χόρροκς, Ρόυ Ερκαρτ, Τζων Φροστ, Τζέημς Γκάβιν, ο τα­ξίαρχος Τζο Βάντελερ (ΤΘΜ Φρουρών) και ο συνταγμα­τάρχης Τζων Γουώντυ (1η ΑΜΜ). Ετσι οι ηθοποιοί που υ­ποδύονταν τους αντίστοι­χους ρόλους είχαν την ευκαι­ρία να γνωριστούν και να δι­δαχθούν από αυτούς. Τους κεντρικούς ρόλους ενσαρκώ­νει μια πλειάδα διάσημων α­στέρων της εποχής, με την κατανομή ως εξής:• Σων Κόννερυ: στρατηγός Ρόυ Ερκαρτ• Ντερκ Μπόγκαρντ: στρατηγός Φρέντερικ Μπράουνινγκ• Εντουαρντ Φοξ: στρατηγός Μπράιαν Χόρροκς• Μάικλ Καίην: αντισυνταγματάρχης Τζο Βάντελερ• Αντονυ Χόπκινς: αντισυνταγματάρχης Τζων Φροστ• Μαξιμίλλιαν Σελ: στρατηγός των SS Βίλχελμ Μπίτριχ• Χάρντυ Κρούγκερ: συνταγματάρχης των SS Βάλτερ Χάρτσερ/Χάιντς Χάρμελ

• Ράυαν Ο’Νηλ: ταξίαρχος Τζέημς Γκάβιν• Ρόμπερτ Ρέντφορντ: ταγματάρχης Τζούλιαν Κούκ• Τζην Χάκμαν: στρατηγός Στάνισλαβ Σοσαμπόφσκι

Σε μικρότερους ρόλους εμφανίζονται οι Λώρενς Ολιβιέ (Δρ Γιάν Σπάαντερ), Λιβ Ούλμαν (Κάτε τερ Χορστ), Τζέημς Κάαν (λοχίας Τσαρλς Ντόχαν, 101 ΑΜΜ) και Ελλιοτ Γκούλντ (συνταγματάρχης Ρόμπερτ Στάουτ, βασισμένος στο πρόσωπο του συνταγμα­τάρχη Ρόμπερτ Σινκ της 101 ΑΜΜ). Ο Γερμανός ηθοποιός Χάρντυ Κρούγκερ υποδύεται τον ταξίαρχο των SS Λού- ντβιχ, βασισμένο σε έναν συνδυασμό των Χάιντς Χάρ­μελ και Βάλτερ Χάρτσερ, ε­πειδή ο Χάρμελ δεν επιθυ­μούσε να αναφέρεται το πραγματικό του όνομα στην ταινία. Επίσης εμφανίζονται οι ηθοποιοί Βόλφγκανγκ Πράις και Βάλτερ Κόχουτ στους σύντομους ρόλους των στραταρχών Γκερντ φον Ρούντστεντ και Βάλτερ Μό- ντελ αντίστοιχα. Ολοι οι Γερμανοί ηθοποιοί της ται­νίας μιλούν τη μητρική τους γλώσσα - αρχή την οποία πρώτη είχε σεβαστεί η ταινία «The Longest Day». Οπως, βέ­βαια, συμβαίνει σε παρόμοια έργα «πολλών αστέρων», ό­λοι οι ηθοποιοί αναπόφευκτα περιορίζονται σε σύντομες εμφανίσεις. Η ομοιότητα των βασικών πρωταγωνιστών με

85

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧ ΕΣ

Τ Α Ι Ν Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Εντυπωσιακές σκηνές από την έφοδο των γερμανικών τεθωρακισμένων κατά μήκος της γέφυρας. Παρατηρήστε το έμβλημα της 9ης S S ΜΠα στο ανεστραμμένο Kübelwagen.

τα πραγματικα πρόσωπα είναι καταπληκτική, γεγονός που φαίνεται να αποτέλεσε βασι­κό κριτήριο για την επιλογή τους. Εξαίρεση αποτελεί ο Ρόμπερτ Ρέντφορντ, ο οποίος εμφανισιακά δεν φέρει καμία ομοιότητα με τον ταγματάρ­χη Τζούλιαν Κούκ.

Το φιλμ αρχίζει με την προβολή αποσπασμάτων ι­στορικών ντοκυμαντέρ της ε­ποχής του πολέμου, προκει- μένου ο θεατής να αντιλη- φθεί τι είχε προηγηθεί της ε­πιχείρησης: η γερμανική ήττα στη Νορμανδία, η καταδίωξη από τις συμμαχικές δυνάμεις, η ευφορία της νίκης, η ακά­θεκτη προέλαση προς τις Κά­τω Χώρες και η αναπάντεχη διακοπή της λόγω έλλειψης καυσίμων. Η αφήγηση στο ντοκυμαντέρ πραγματοποιεί­ται από την Κάτε τερ Χορστ, την Ολλανδή κάτοικο του Οστερμπεεκ, η οποία σε ηλι­κία 44 ετών είχε βιώσει προ­σωπικά τη Μάχη του Αρνεμ, περιθάλποντας 250 Βρετα­νούς τραυματίες.

Η ταινία, ωστόσο, δεν απευθύνεται στον περιστα- σιακό θεατή. Η επιχείρηση «Market-Garden» είναι αρκετά πολύπλοκη ακόμα και για έ­ναν εμβριθή αναγνώστη, πό­σο δε μάλλον για έναν αδαή θεατή. Οποιος αποφασίσει να την παρακολουθήσει θα πρέ­πει πρώτα να διαθέτει μια

στοιχειώδη ιδέα περί του σχε­δίου της επιχείρησης. Στην α­ντίθετη περίπτωση θα παρα­κολουθεί μια συνεχή εναλλα­γή τοπίων, τοποθεσιών και προσωπικοτήτων, χωρίς κα­μία συνοχή ή συσχέτιση μετα­ξύ τους. Ακριβώς εξαιτίας αυ­τής της περιπλοκότητας, τα πρώτα 40 λεπτά της ταινίας α­ναλώνονται στην εξήγηση του σχεδίου και των γεγονό­των που θα επακολουθή­σουν, αφού η κατανόηση της στρατηγικής του είναι ζωτι­κής σημασίας και για την κα­τανόηση της ταινίας. Οι διά­λογοι προέρχονται κατευθεί­αν μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ή είναι ελαφρά τρο­ποποιημένοι, ώστε να αποδί­δουν περιληπτικά το νόημα χωρίς να το αλλοιώνουν. Π.χ. η φράση του στρατηγού Στού- ντεντ, καθώς παρακολουθεί με δέος τα συμμαχικά αερα- γήματα να καλύπτουν τον ου­ρανό, «Ας είχα, έστω για μια φορά, τέτοια δύναμη στη διά­θεσή μου!», αποδίδεται στον στρατηγό Μπίτριχ, αφού ο Στούντεντ δεν αναφέρεται στην ταινία.

ΠΑΡΑΓΩΓΗΤα γυρίσματα ξεκίνησαν

τις πρώτες εβδομάδες του Σεπτεμβρίου του 1976, αλλά όχι στο ίδιο το Αρνεμ. Περί τα μέσα της δεκαετίας του 1970

κατασκευάσθηκαν πολλά νέα κτίρια στο κέντρο του Αρνεμ και γύρω από τη γέφυρα, τα οποία αλλοίωναν τον χαρα­κτήρα της πόλης του 1940. Αντ’ αυτής επελέγη το Ντεβέ- ντερ, μια πόλη στον ποταμό Ισσελ, 35 χλμ. βορειότερα, η οποία διαθέτει μια γέφυρα ί­δια με εκείνη του Αρνεμ. Οι αρχές της πόλης υποσχέθη- καν να την παραχωρήσουν στους παραγωγούς, διακό- πτοντας την κυκλοφορία στη γέφυρα για λίγες ώρες.

Η σκηνή της αναχώρησης των αεραγημάτων κατά την έ­ναρξη της επιχείρησης, με τα C-47 και τα ανεμόπτερα να γε­μίζουν τον φακό, είναι οπωσ­δήποτε η θεαματικότερη της ταινίας. Διαρκεί εννέα λεπτά, ενώ έλαβαν μέρος σε αυτήν1.000 αλεξιπτωτιστές. Καθη- λωτικές, επίσης, είναι οι πο­λεμικές σκηνές της επίθεσης των γερμανικών τεθωρακι­

σμένων στη γέφυρα, διάρκει­ας πέντε λεπτών, καθώς και η συγκλονιστική διάβαση του Βάαλ στο Ναϊμέγκεν, διάρκει­ας οκτώ λεπτών. Τα γυρίσματα της τελευταίας έγιναν στην πραγματική τοποθεσία και αποδίδονται με καταπληκτική ρεαλιστικότητα. Ακόμα και οι βάρκες με τις οποίες πραγ- ματοποιήθηκε η απόβαση εί­ναι του ίδιου ακριβώς τύπου. Το υπόλοιπο έργο συμπληρώ­νουν οι σκηνές μάχης των Βρετανών αλεξιπτωτιστών του Φροστ μέσα στην πόλη και γύρω από τη γέφυρα.

Η παραγωγή δεν εφείσθη χρημάτων προκειμένου να εξασφαλίσει τον ακριβή στρατιωτικό εξοπλισμό, δα­νειζόμενη από μουσεία, ιδιω­τικές συλλογές και συνδέ­σμους βετεράνων. Παρά τις προσπάθειες αυτές, ο εξοπλι­σμός και πάλι δεν επαρκούσε, με αποτέλεσμα να κατασκευ-

Η μακρά φάλαγγα του 30ού 21, με τα άρματα της ΤΘΜ Φρουρών στην αιχμή της, ξεκινά την πορεία τη ς προς το Αρνεμ.

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ

Τ Α Ι Ν Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Μία από τις συγκλονιστικότερες σκηνές του έργου.Ο ταγματάρχης Τζουλιαν Κοΰκ (Ρόμπερτ Ρέντφορντ) ηγείται των ανδρών του τάγματός του κατά τη δραματική επιχείρηση διάβασης του ποταμού Βάαλ στο Ναϊμέγκεν, υπό καταιγισμό εχθρικών πυρών.

ασθούν ομοιώματα από πλα­στικό. Ο Τζόζεφ Αηβάιν εξασφάλισε την αγορά ή τον δανεισμό 11 C-47 και DC-3 Dakota, ενώ για τις απαιτήσεις των εναέριων σκηνών κατασκευάσθηκαν και οκτώ ανεμόπτερα Horsa. Τέσσερα αμερικανικά αερο­σκάφη Harvard χρησιμοποιή- θηκαν για να αναπαραστή­σουν βρετανικά μαχητικά, τα οποία ορθά έφεραν τις λευ- κές-μαύρες λωρίδες αναγνώ­ρισης στις κάτω επιφάνειες, αλλά λανθασμένα την πρώιμη παραλλαγή της RAF καφέ- πράσινου. Ενα και μοναδικό Spitfire Mk IX (ΜΗ434) υποδύ­θηκε τον εαυτό του, στην αρχή της ταινίας, με ορθή παραλλαγή της εποχής και φέροντας τους κωδικούς «AC-S».

Δεδομένου ότι, από πλευ­ράς βαρέος εξοπλισμού, ή­ταν φυσικώς αδύνατον να α- ναπαρασταθεί με ακρίβεια η επίθεση των γερμανικών τε­θωρακισμένων στη γέφυρα, η παραγωγή κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια να την α­ποδώσει σωστά, μέσα σε λο­γικά πλαίσια. Στη θέση των ο­χημάτων χρησιμοποιήθηκαν αντίστοιχα που έμοιαζαν με Kübelwagen, Sd.Kfz. 231 και 222, τα οποία έφεραν το σω­στό έμβλημα της 9ης SS ΜΠα «Hohenstaufen». Ο ίδιος ο λο­χαγός Γκραίμπνερ επέβαινε σε ένα, σχετικά ακριβές, όχη­μα διοίκησης Sd.Kfz. 251/3. Τα γερμανικά άρματα αναπαρα- στάθηκαν από Leopard I, τα ο­ποία είχαν τροποποιηθεί ώ­στε να προσομοιάζουν με Panther/Tiger. Οι στολές πα­ραλλαγής που φορούσαν οι γρεναδιέροι των SS ήταν οι σύγχρονες στολές του Στρα­τού της Δυτικής Γερμανίας. Τα αντιαρματικά που χρησι­μοποιούν οι Γερμανοί ενα­ντίον της φάλαγγας του 30ού ΣΣ φαίνονται σαν πραγματικά Pak 40/75 mm. Ολος ο βαρύς γερμανικός οπλισμός (άρμα­τα, οχήματα, αντιαρματικά) είναι βαμμένος σε μια από­χρωση παρόμοια του panzer grey, γεγονός το οποίο είναι λάθος, βέβαια, για την εποχή

που αναπαριστά. Από τα άρ­ματα στη φάλαγγα του 30ού ΣΣ μόνο τέσσερα ήταν αληθι­νά Sherman Firefly. Τα υπόλοι­πα ήταν χυτά πλαστικά κελύ- φη που τοποθετήθηκαν πάνω σε αμαξώματα αυτοκινήτων Land Rover. Γι' αυτόν τον λόγο οι ερπύστριές τους δεν γυρ- νούσαν και δεν πατούσαν στο έδαφος, αλλά ο κινημα­τογραφικός φακός απέφευγε διακριτικά να το αποκαλύψει. Πάντως, φέρουν τα σωστά χρώματα και εμβλήματα της ΤΘΜ Φρουρών. Ο υπόλοιπος εξοπλισμός των στρατιωτών, Γερμανών και Συμμάχων, εί­ναι σωστός (στολές, πολυβό­λα, τυφέκια κλπ.), ενώ εντύ­πωση προκαλεί το γεγονός ότι οι χαρακτηριστικές προ­σωπικές στολές των Μπράου- νινγκ και Χόρροκς έχουν ανα- παραχθεί ακριβέστατα.

Η μουσική επένδυση της ταινίας συντέθηκε από έναν βετεράνο της μάχης. Πρόκει­ται για τον ανθυπολοχαγό Τζων Αντισον (1920-1998), ο ο­ποίος είχε υπηρετήσει στο 30ό ΣΣ ως αρχηγός άρματος. Είχε ξεκινήσει τη μάχιμη υπη­ρεσία του στη Νορμανδία και μεταπολεμικά εξειδικεύθηκε στη σύνθεση. Το μουσικό θέ­μα της ταινίας «δένει» πολύ καλά με τον ρυθμό εξέλιξης των γεγονότων. Θυμίζει στρα­τιωτικό εμβατήριο και συνο­δεύει, με διαφορετικές πα­ραλλαγές στον ρυθμό ή την εκτέλεση, όλες τις σκηνές του έργου, από τις πλέον δραματικές μέχρι τις πλέον

εύθυμες, γεγονός που απο- δεικνύει την ικανότητα του συνθέτη στον τομέα του κι­νηματογράφου.

ΗΘΟΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΡΟΛΟΙ

Ο ρόλος του στρατηγού Χόρροκς είχε αρχικά προτα- θεί στον Ρότζερ Μούρ, ο ο­ποίος, όμως, δεσμευόταν τό­τε από το συμβόλαιό του για τις ταινίες του Τζέημς Μπο- ντ. Ο ρόλος δόθηκε στον Εντουαρντ Φοξ, ο οποίος γνωριζόταν προσωπικά με τον Χόρροκς και ενθουσιά­στηκε με την ιδέα. Ο Φοξ, σε μια αξέχαστη ερμηνεία, απο­δίδει τέλεια την αυτοπεποί­θηση, τον στόμφο και τον πληθωρικό χαρακτήρα του Χόρροκς, καθώς ανεβαίνει στο βήμα υπό τα χειροκροτή­ματα των αξιωματικών του για να παρουσιάσει το σχέδιο της επιχείρησης, διανθισμέ­νο με αρκετή δόση βρετανι­κού χιούμορ: «Κύριοι, αυτή είναι μια ιστορία που θα διη­γείστε στα εγγόνια σας - και θα βαριούνται απελπισμέ­να!». Ο στρατηγός ενθουσιά­ζει τα πλήθη, αλλά στη συνέ­χεια εξαφανίζεται από το έρ­γο, πράγμα που δεν απείχε και πολύ από την πραγματι­κότητα. Ισως αυτός να είναι και ο επιτυχέστερος ρόλος της ταινίας, αν βασισθούμε στην περιγραφή της πραγμα­τικής σκηνής της ενημέρω­σης των αξιωματικών του 30ού ΣΣ, όπως την περιέγρα­

ψε ένας βετεράνος της επι­χείρησης, ο υπολοχαγός Σί- ντνεϋ Ράμπυ: «Ο Χόρροκς ή­ταν ένας χαρισματικός άν­θρωπος. Ακτινοβολούσε αυ­τοπεποίθηση. Η ενημέρωσή του ήταν ένα σκέτο θέατρο! Θυμάμαι χαρακτηριστικά πό­σο καλός "έμπορος" ήταν ο Χόρροκς» (Σημ. επί λέξει: «salesman»). Ο ίδιος ο Φοξ τον θεώρησε έναν από τους καλύτερους ρόλους της στα­διοδρομίας του.

Στην αρχική κατανομή ρόλων ο διάσημος Νταίηβιντ Νίβεν είχε επιλεγεί ως στρα­τηγός Μπράουνινγκ ή ως Ρόυ Ερκαρτ. Εκτός από το γεγο­νός της ομοιότητας, η επιλο­γή προέκυπτε από το γεγο­νός ότι ο Νίβεν, πριν ξεκινή­σει τη σταδιοδρομία του ηθο­ποιού, ήταν πρώην στρατιωτι­κός κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και είχε υπη­ρετήσει κατά τον Β’ ΠΠ ως υ- πολοχαγός, λαμβάνοντας μέ­ρος στη Μάχη των Αρδεννών, ενώ αργότερα υπηρέτησε στη Βρετανία, στην Υπηρεσία Πληροφοριών, αναμιγνυόμε­νος ενεργά στην επιχείρηση «Market-Garden». Κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του, μάλιστα, είχε γνωριστεί και συνδεθεί φιλικά με τον Ρόυ Ερκαρτ. Ωστόσο, την εποχή κατά την οποία γυριζόταν η ταινία ο Νίβεν δεν βρισκόταν σε καλή κατάσταση υγείας και απέρριψε ευγενικά την πρόταση. Ο Σων Κόννερυ εί­χε απορρίψει κι εκείνος τον ρόλο αρχικά, επειδή πίστευε ότι η ταινία θα προσπαθούσε να δοξάσει μια στρατιωτική καταστροφή. Αλλαξε, όμως, γνώμη όταν διάβασε το σενά­ριο. Η ερμηνεία του υπήρξε κάτι παραπάνω από επιτυχη­μένη, προσθέτοντας πειστι­κότητα στον χαρακτήρα του Ερκαρτ σε κάθε επίπεδο.

Ο Ντερκ Μπόγκαρντ κατά την περίοδο του πολέμου εί­χε υπηρετήσει στο επιτελείο του Μοντγκόμερυ, όπου είχε γνωρίσει και τον στρατηγό Μπράουνινγκ, ο οποίος του είχε αφήσει άσχημες εντυπώ­σεις. Μετά τη δοκιμάστική προβολή της ταινίας, η χήρα

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ

Τ Α Ι Ν Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Οι διοικητές της επιχείρησης, συγκεντρωμένοι στο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο του Ναϊμέγκεν, συζητούν τις αιτίες της αποτυχίας. Από αριστερά: Σοσαμπόφσκι (Τζ. Χάκμαν), Χόρροκς (Ε. Φοξ), Μπράουνινγκ (Ντ. Μπόγκαρντ), Γκάβιν (Ρ. 0 ’Νηλ)και Βάντελερ (Μ. Καίην).

Ενα Panther (τροποποιημένο Leopard I) περνά τη γέφυρα, έτοιμο να βάλει κατά των θέσεων του Φροστ. Παρατηρήστε το MG 34 στον πύργο του.

88

σύζυγος του Μπράουνινγκ, η γνωστή συγγραφέας Δάφ­νη ντυ Μωριέ, διαμαρτυρή- θηκε για τον τρόπο με τον ο­ποίο παρουσιάστηκε η προ­σωπικότητα του συζύγου της, φθάνοντας στο σημείο να προσπαθήσει να ακυρώσει την πρεμιέρα της. Ωστόσο, ο Αττένμπορω υπερασπίστηκε τη θέση του και ανέλαβε προ­σωπικά την ευθύνη. Πάντως, το σενάριο ήταν ιστορικά α­κριβές και ο Μπόγκαρντ απέ­δωσε ιδανικά τον ρόλο.

Ο Αντονυ Χόπκινς, με το αναμφισβήτητο υποκριτικό του ταλέντο, απέδωσε εξαι­ρετικά το ύφος του ήρεμου και έμπειρου επαγγελματία αξιωματικού το οποίο απαι­τούσε ο ρόλος του ως αντισυ- νταγματάρχη Τζων Φροστ. Ο Μάικλ Καίην, όπως σε κάθε του ρόλο, έτσι και στη συγκε­κριμένη ταινία είναι απολαυ­στικός ως φλεγματικός αντι- συνταγματάρχης Τζο Βάντε­λερ, στην αιχμή της επίθεσης του 30ού ΣΣ.

Ο ρόλος του Αμερικανού ταγματάρχη Κούκ είχε προ- ταθεί στον Στηβ ΜακΚουήν, ο οποίος όμως τον απέρριψε, επειδή έπαιζε αποκλειστικά και μόνο σε πρωταγωνιστι­κούς ρόλους. Στη θέση του προσελήφθη ο Ρόμπερτ Ρέ- ντφορντ, του οποίου η αμοι­βή λέγεται ότι άγγιξε τα δύο εκατομμύρια δολάρια για γυ­ρίσματα δύο εβδομάδων. Το μέγεθος της αμοιβής εξόργι­σε τον Κόννερυ, ο οποίος έ­παιζε έναν από τους μεγαλύ­τερους ρόλους της ταινίας, αμειβόμενος με μικρότερο

ποσό. Σκέφθηκε να αποχωρή­σει, έως ότου έγινε διακανο­νισμός για μια ανάλογη αμοι­βή. Δεν είναι τυχαίο ότι το γύ­ρισμα της δραματικής κατά­ληψης της γέφυρας του Ναϊ- μέγκεν, στις 3 Οκτωβρίου 1976, επονομάστηκε από τον παραγωγό «Η Ωρα του Ενός Εκατομμυρίου Δολαρίων». Λόγω της μεγάλης κυκλοφο- ριακής κίνησης στη γέφυρα, η παραγωγή είχε στη διάθεσή της μόνο μία ώρα, μεταξύ 08.00-09.00, για να ολοκληρώ­σει επιτυχώς το γύρισμα. Στην αντίθετη περίπτωση, το κόστος ενός δεύτερου γυρί­σματος, συν την επιπλέον α­μοιβή του Ρέντφορντ, θα κό­στιζε τουλάχιστον ένα εκα­τομμύριο δολάρια. ΓΥ αυτόν τον λόγο, ο Αττένμπορω ζή­τησε όλοι οι ηθοποιοί που θα υποδύονταν τα πτώματα να κρατούν τα μάτια τους κλει­στά! Τελικά, το γύρισμα ολο­κληρώθηκε σύμφωνα με τις οδηγίες, χωρίς να υπάρξουν απρόοπτα. Το μάτι του έμπει­ρου θεατή θα παρατηρήσει ότι η γερμανική άμυνα στην απέναντι όχθη αποτελείται μόνο από δύο-τρία πολυβόλα και μερικούς έφηβους οπλι­σμένους με τυφέκια, οι οποί­οι θα έπρεπε προ πολλού να έχουν εξουδετερωθεί από τη μακρά σειρά των βρετανικών αρμάτων που τους βομβάρδι­ζαν. Στην πραγματικότητα, η γερμανική άμυνα ήταν πολύ ι­σχυρότερη, με πυροβολαρ­χίες αντιαρματικών και πυρο­βόλων εφόδου σε ιδανικές θέσεις κάλυψης, εξαιρουμέ- νων των όλμων και των πολυ­

βόλων. Αυτός είναι και ο λό­γος για τον οποίο ο φακός χρησιμοποιεί άλλοτε στενά και άλλοτε πολύ μακρινά πλά­να, ώστε να αποκρύψει την πραγματική έκταση της γερ­μανικής άμυνας. Παρόλα αυ­τά, το συνολικό αποτέλεσμα δεν στερεί από τον θεατή την αγωνία και την ένταση της στιγμής.

Η παραγωγή είχε, επίσης, σκεφθεί σοβαρά την επιλογή του Τσαρλς Μπρόνσον στον ρόλο του στρατηγού Σοσα- μπόφσκι, τον οποίον όμως, τελικά, υποδύθηκε ο Τζην Χάκμαν, με μια μάλλον απο­τυχημένη πολωνική προφο­ρά. Είναι ίσως ο μοναδικός ρόλος της ταινίας για τον ο­ποίο η αρχική επιλογή ηθο­ποιού θα είχε ταιριάξει πολύ καλύτερα από κάθε άποψη. Οταν γυριζόταν η ταινία, ο Ράυαν Ο’Νηλ είχε την ίδια ηλικία με τον ταξίαρχο Γκάβιν (37 ετών), καθώς και τη γοη­τεία του, αλλά όχι και την απαραίτητη πυγμή για τον ρόλο.

Το πραγματικό όνομα του Βρετανού λοχαγού της Υπη­ρεσίας Πληροφοριών, ο οποί­ος προειδοποιεί τον Μπράου- νινγκ για την ύπαρξη γερμα­νικών αρμάτων στο Αρνεμ, ή­ταν Μπράιαν Ερκαρτ, αλλά στην ταινία μετονομάσθηκε σε Φούλλερ, ώστε να απο­φευχθεί η σύγχυση με τον συνεπώνυμο διοικητή της 1ης ΑΜΜ.

Ο ηθοποιός Κρίστοφερ Γκούντ υποδύεται τον Βρε­τανό ταγματάρχη Χάρρυ Καρλάυλ, ο οποίος, κρατώ­

ντας παντα την αχώριστη ομπρέλα του, οδηγεί τους άνδρες του σε μια έφοδο στη γέφυρα και βρίσκει τον θάνα­το. Είναι ένας φανταστικός σύνθετος χαρακτήρας, βασι­σμένος στον ταγματάρχη Αλλισον Τάδαμ-Γουώρτερ και στον υπολοχαγό Τζων Γκραί­υμπερν. Αντίθετα από τον Χάρρυ Καρλάυλ, ο Τάδαμ- Γουώρτερ επέζησε της μά­χης, συνελήφθη αιχμάλωτος και αργότερα δραπέτευσε. Ο Γκραίυμπερν, επικεφαλής της διμοιρίας του, εκτέλεσε δύο εφόδους προς κατάληψη της γέφυρας, κατά τη διάρ­κεια των οποίων τραυματί­στηκε βαριά, υποκύπτοντας αργότερα στα τραύματά του.

Ο Ρόμπερτ ντε Νίρο α- πέρριψε τον ρόλο του λοχία Ντόχαν, τον οποίο επέλεξε προσωπικά να αποδώσει ο Τζέημς Κάαν. Το συγκεκριμέ­νο περιστατικό, κατά το ο­ποίο ο βετεράνος λοχίας σώ­ζει τον θανάσιμα τραυματι­σμένο λοχαγό του από βέβαιο θάνατο, εξαναγκάζοντας τον γιατρό να τον χειρουργήσει αμέσως υπό την απειλή του όπλου του, αποκλίνει λίγο από την πραγματικότητα. Ο λοχαγός Λεγκράντ Τζόνσον της 101 ΑΜΜ (στην ταινία λο­χαγός Γκλας), ο οποίος πα­ρουσιάζεται ως ένας φοβι­σμένος και άπειρος αξιωματι­κός, στην πραγματικότητα υ­πήρξε ένας έμπειρος μαχη­τής που είχε λάβει μέρος στην απόβαση της Νορμαν- δίας και μάλιστα είχε ήδη πα- ρασημοφορηθεί με τον Αργυ­ρό Αστέρα για τη δράση του

Μ Ε ΓΑ Λ Ε Σ Μ ΑΧ ΕΣ

Τ Α Ι Ν Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

στην Καρεντάν, στις 13 Ιουνί­ου 1944. Στις 18 Σεπτεμβρίου 1944, στις μάχες του «Δια­δρόμου», δέχθηκε θανάσιμο τραύμα στο κεφάλι. Οι τραυ­ματιοφορείς, αφού τον μετέ­φεραν στο νοσοκομείο, τον τοποθέτησαν στη σειρά των τραυματιών που δεν είχαν καμία ελπίδα επιβίωσης. Ο Ντόχαν, θεωρώντας βέβαιο ότι ο Τζόνσον ήταν νεκρός και γνωρίζοντας ότι κρατού­σε στο πορτοφόλι του ένα σε­βαστό ποσό χρημάτων, πήγε στο νοσοκομείο το απόγευμα της ίδιας ημέρας για να το πάρει πριν του το αφαιρέ- σουν οι επιτήδειοι «τυμβωρύ­χοι». Τη στιγμή, όμως, που έ­σκυβε από πάνω του, διαπί­στωσε -προς μεγάλη του έκ­πληξη- ότι ανέπνεε ακόμη! Τότε φώναξε τον γιατρό για να τον χειρουργήσει αμέσως. Εκείνος, βέβαιος ότι ο άτυ­χος αξιωματικός δεν είχε κα­μία τύχη, αρνήθηκε να το πράξει. Ο σκληροτράχηλος Ντόχαν τράβηξε το πιστόλι του, απειλώντας ότι θα τον σκότωνε αν δεν τον χειρουρ- γούσε εκείνη τη στιγμή. Η εγ­χείρηση υπήρξε επιτυχής και έτσι ο λοχίας έσωσε τη ζωή του λοχαγού του. Ο γιατρός ανέφερε το γεγονός και η ποινή της κράτησης του ενός λεπτού επιβλήθηκε στον Ντόχαν από τον διοικητή του τάγματός του την επόμενη η­μέρα. Ο Τζόνσον ανέκτησε τις αισθήσεις του έξι εβδομά­δες αργότερα, με μια μεταλ­λική πλάκα στο κρανίο του. Πέθανε το 2009, υπερβαίνο- ντας σε έτη ζωής ακόμη και τον σωτήρα του, ο οποίος πέ­θανε το 1994.

ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑΤο κυριότερο μειονέκτη­

μα του έργου εντοπίζεται στο σενάριο και συγκεκριμένα στο θέμα των πραγματικών αιτίων της ήττας, τα οποία α­ποφεύγει συνεχώς -κα ι μάλ­λον εσκεμμένα- να θίξει. Εί­ναι χαρακτηριστική η παντε­λής απουσία του στρατάρχη Μοντγκόμερυ, ο οποίος εμ­φανίζεται μόνο για λίγα δευ­

τερόλεπτα σε μια φευγαλέα σκηνή του εισαγωγικού α­σπρόμαυρου ντοκυμαντέρ, αλλά δεν παρουσιάζεται που­θενά στην ταινία. Το ίδιο α­κριβώς συμβαίνει σχετικά και με την ευθύνη του Χόρροκς για την καθυστέρηση του 30ού ΣΣ μετά την κατάληψη της γέφυρας του Ναϊμέγκεν. Ενώ οι Αμερικανοί αλεξιπτω­τιστές του ταγματάρχη Κούκ θυσιάστηκαν για να διαβούν τη γέφυρα νωρίς το απόγευ­μα της 20ής Σεπτεμβρίου, η φάλαγγα των Βρετανικών αρ­μάτων διακόπτει, ανεξήγητα, την προέλασή της κατά την κρισιμότερη χρονικά στιγμή. Οταν ο εξοργισμένος ταγμα­τάρχης ζητά εξηγήσεις, ένας Βρετανός αξιωματικός του α­παντά αόριστα και με απλοϊ­κό ύφος ότι οι διαταγές τού απαγόρευαν να συνεχίσει χω­ρίς την υποστήριξη πεζικού. Η διαταγή αυτή προερχόταν, φυσικά, από τον ίδιο τον Χόρ­ροκς, ο οποίος όμως απου­σιάζει από τη σκηνή. Αποτέ­λεσμα όλων αυτών είναι, στα μάτια των θεατών, να ε- πιρρίπτεται στον Μπράουνιν- γκ δυσανάλογα όλο το βάρος της αποτυχίας, γεγονός το ο­ποίο χρεώνεται στα μειονε­κτήματα του σεναρίου.

Η σκηνή προς το τέλος της ταινίας, με όλους τους δι­οικητές συγκεντρωμένους σε ένα μπαλκόνι στο Ναϊμέ- γκεν (Σοσαμπόφκσι, Μπράου- νινγκ, Χόρροκς, Γκάβιν και Βάντελερ) να συζητούν τα αί­τια της ήττας, δεν συνέβη πο­τέ στην πραγματικότητα. Δη- μιουργήθηκε για τις ανάγκες της ταινίας, ώστε ο θεατής να αντιληφθεί ορισμένες από τις πολλές και διαφορετικές παραμέτρους της επιχείρη­σης, οι οποίες δεν τελεσφό­ρησαν, συμβάλλοντας στην αποτυχία της. Είναι χαρακτη­ριστικό το γεγονός ότι ακόμα και σε εκείνο το σημείο δεν αποδίδεται ευθύνη σε κανέ­να πρόσωπο. Κάθε στρατη­γός αντιμετωπίζει το θέμα αποκλειστικά από τη δική του οπτική γωνία, εντοπίζοντας τις αιτίες της καταστροφής στην αντίσταση των αντιπά-

Typhoon της R A F πλήττουν γερμανικές αμυντικές θέσεις κατά μήκος του «Διαδρόμου», καθώς η φάλαγγα του 30ού Σ Σ συναντά την πρώτη σθεναρή αντίσταση. Το προπορευόμενο άρμα είναι Μ-47!

λων ή στις αντίξοες συνθή­κες κάτω από τις οποίες δόθηκε η μάχη: Γκάβιν: «Ευ- θυνόταν το Ναϊμέγκεν...», Βάντελερ: «Ευθυνόταν ο ένας και μοναδικός δρόμος που οδηγούσε στο Ναϊμέ- γκεν...», Χόρροκς: «Οχι, (το πρόβλημα) ήταν μετά το Ναϊμέγκεν...», Μπράουνινγκ: «Και η ομίχλη, στην Αγγλία...». Είναι σαφές ότι μονόλογοι όπως αυτοί όχι μό­νο δεν επιλύουν τις απορίες των θεατών, αλλά και δημι­ουργούν ένα σεναριακό κενό, δυσνόητο ακόμη και στον φι- λίστορα θεατή.

Μετά την εκκένωση του θύλακα του Οστερμπεεκ από τους Βρετανούς αλεξιπτωτι­στές, η ταινία κλείνει σιωπη­λά και άτονα, με πλάνα των κατάκοπων, απογοητευμέ­νων και καταματωμένων αιχ­μαλώτων (παραδόξως ξυρι­σμένων μετά από 10 ημέρες αδιάκοπης μάχης!), για να τε­λειώσει με ένα ευρύ, μακρινό πλάνο των Γιαν Σπάαντερ και Κάτε τερ Χορστ, οι οποίοι, έ­χοντας προσφέρει κάθε δυ­νατή βοήθεια στους τραυμα­τίες, εγκαταλείπουν θλιμμέ­νοι την εστία τους και το κα­τεστραμμένο πλέον Αρνεμ. Εάν είχαν απουσιάσει τα πε­ριστατικά του λοχία Ντόχαν και των δύο προαναφερόμε- νων, για τους οποίους κατα­ναλώνονται σχεδόν 20 λεπτά από τον συνολικό χρόνο, το έργο θα μπορούσε να είχε ε­στιάσει περισσότερο σε ση­μαντικά γεγονότα στα οποία ουδεμία αναφορά γίνεται, ό­

πως π.χ. στη στρατηγικη των γερμανικών δυνάμεων ή στην πραγματικά θρυλική άμυνα των αλεξιπτωτιστών του λο­χαγού ΜακΚαίυ στο σχολικό κτίριο του Αρνεμ.

ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗΗ ταινία βαθμολογήθηκε

με 6,6 (με άριστα το 10), γεγο­νός που την κατέταξε στις καλές ταινίες του είδους, χω­ρίς όμως και να ενθουσιάσει όσο αναμενόταν. Η επιλογή της «υπερπαραγωγής πολ­λών αστέρων» δεν ανταπο- κρίθηκε στις αρχικές προσ­δοκίες, χωρίς όμως να την α­φήσει να πέσει και σε επίπε­δο αφάνειας. Οπως ήταν ανα­μενόμενο, αγνοήθηκε και από τα βραβεία Οσκαρ, επει­δή αποκάλυπτε μοιραία σφάλματα της συμμαχικής στρατηγικής. Παρόλα αυτά παραμένει μια ιστορικά ακρι­βής ταινία, η οποία τόλμησε να ασχοληθεί με την άγνω­στη, μέχρι τότε, επιχείρηση «Market-Garden». Θα αποτε- λεί πάντοτε σταθμό στο εί­δος των πολεμικών ταινιών, αφού ήταν η τελευταία πραγ­ματική υπερπαραγωγή, ε­μπλουτισμένη με τα απαραί­τητα υλικά μέσα και με ένα ε­ντυπωσιακό επιτελείο ηθο­ποιών, αφού σήμερα πλέον τα μέσα παραγωγής προτι­μούν τα αντιαισθητικά ηλε­κτρονικά γραφικά και την επι­λογή ηθοποιών όχι ιδιαίτερα διάσημων.

Ά γγελος Μ ανσόλας

89

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧ ΕΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑΣΤΟΝ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΑΡΝΕΜΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΡΝΕΜ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΔΙΑΣΗΜΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ Β’ ΠΠ ΟΧΙ ΓΙΑΤΙ Η ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ ΘΑ ΑΛΛΑΖΕ ΤΟΝ ΡΟΥ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (ΑΛΛΩΣΤΕ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΗΤΑΝ Η ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΗ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ ΠΟΥ ΠΛΕΟΝ ΕΙΧΕ ΑΡΧΙΣΕΙ ΝΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΣΙΓΟΥΡΗ) ΑΛΛΑ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΠΑΡΑΤΟΛΜΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΜΙΛΛΟΥ ΗΡΩΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΒΡΕΤΑΝΩΝ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ. ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΟΥΣΕΙΑ, ΟΠΩΣ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΟΠΛΑΠΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ (ROYAL ARSENAL), ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΒΕΤΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΤΟ ΦΟΥΛ, ΑΠΟ ΤΟ ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΩΝ ΒΡΥΞΕΛΩΝ, ΑΠΟ

90 ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΒΟΛΗΣ ΤΟ Υ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ Υ ΣΤΡΑ ΤΟΥ ΣΤΟ ABERDEEN ΤΟΥ ΜΑΙΡΥΛΑΝΤ (ABERDEEN PROVING GROUND)ΚΑΙ ΑΛΛΟΥ.

Πριν ακόμη από τις αρχές του Β ’ ΠΠ κατέστη φανερό στους Βρετανούς πως το αντιαρματικό πυροβόλο των 2 pdr (40 mm) ήταν πλέον ξεπερασμένο. Ετσι, το 1938, άρχισε η σχεδίαση ενός ισχυρότερου αντιαρματικού

πυροβόλου με διαμέτρημα 5 7 mm (6 pdr). Οι μεγάλες ελλείψεις σε αντιαρματικά πυροβόλα ανάγκασαν τον

Βρετανικό Στρα τό να συνεχίσει την παραγωγή του ξεπερασμένου πυροβόλου των 2 pdr. Ετσι, μόλις τον Απρίλιο του 1942, τα πρώτα πυροβόλα (Ordnance Q F

6-pounder 7 cwt Mk 2 43 διαμετρημάτων) έλαβαν το βάπτισμα του πυρός. Είχε μήκος 2,82 m, βάρος 1.140 kg και βεληνεκές 4.600 m. Η διατρητική ικανότητα στα 900

m ήταν 74 mm. Το πλήρωμα κά&ε πυροβόλου αποτελείτο από έξι άνδρες. Ο Αμερικανικός Στρ α τό ς χρησιμοποίησε

μια τροποποιημένη έκδοση του πυροβόλου των 6 pdr, με μακρύτερη κάννη 50 διαμετρημάτων, με την ονομασία

57 mm Gun Μ1. Συνολικά παρήχθησαν πάνω από 15.60057 mm Gun Μ1.

Ανάμεσα στα άρματα που χρησιμοποίησαν οι Γερμανοί στη Μάχη του Αρνεμ ήταν και ένα Panzerkampfwagen IV A usf J με το μακρύκαννο πυροβόλο των 75 mm τύπου KwK 40 U48, παρόμοιο με αυτό της φωτογραφίας. Αυτή ήταν η τελική έκδοση παραγωγής του κλασικού Panzerkampfwagen IV. Εισήλθε σε παραγωγή τον Μάρτιο του 1944 και παρουσίαζε μικροδιαφορές από την προηγούμενη έκδοση Panzerkampfwagen IV A u sf Η. Στο άρμα της φωτογραφίας απουσιάζουν οι πλαϊνές εξω τερικές ασπίδες θωράκισης πάχους 5 mm (schürzen).

Μ Ε ΓΑ Λ Ε Σ ΜΑΧ ΕΣ

Ελαφρύ αερομεταφερόμενο αμερικανικό οβιδοβόλο Μ1Α1 των 75 mm. Σ το Αρνεμ μεταφέρθηκε με τα βρετανικά ανεμόπτερα Horsa (ένα πυροβόλο ανά ανεμόπτερο). Ζύ γιζε 610 kg, είχε μέγιστο βεληνεκές 8.900 m και ταχυβολία 6-8 βλήματα το λεπτό. Ηταν τόσο αξιόπιστο, ώστε παρέμεινε σε υπηρεσία με τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς αλεξιπτωτιστές μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Το συγκεκριμένο πυροβόλο έχει ιστορική αξία γιατί χρησιμοποιήθηκε στη Μάχη του Αρνεμ και μάλιστα φέρει στον κιλλίβαντα εμφανείς φ θορές από τα γερμανικά πυρά.

Γερμανικό ελαφρύ αντιαεροπορικό πυροβόλο Flak 38 των 20 mm. Γερμανικό ελαφρύ αντιαεροπορικό πυροβόλο Flak 30 των 20 mm. Δ εκά δες παρόμοια πυροβόλα (Flak 30 ή Flak 38), τοποθετημένα σε οχήματα ή σε στατική άμυνα, ανέμεναν την επίθεση των Συμμάχων.

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧΕΣ

Το κλασικό αμερικανικής κατασκευής άρμα Μ4Α4 Sherman (Sherman V). Φέρει τα διακριτικά της

βρετανικής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας Φρουρών.

Οι Βρετανοί χρησιμοποίησαν στη Μάχη του Αρνεμ και αυτό το αυτοκινούμενο αντιαεροπορικό (Morris C9/B)nou αποτελείτο από το κλασικό πυροβόλο Bofors των 40 mm (με αναχορηγία 120 βλήματα), τοποθετημένο σε φορτηγό τύπου Morris C9. Η εξέλιξη ξεκίνησε το 1943 με σκοπό την αντιαεροπορική προστασία εφοδιοπομπών. Από τις αρχές του 1944 αποτελούσε το πιο συνηθισμένο αυτοκινούμενο Α/Α σύστημα του Βρετανικού Στρατού. Τελικά χρησιμοποιήθηκε και εναντίον στόχων εδάφους. Ελαβε το βάπτισμα του πυρός κατά τις επιχειρήσεις στην Ιταλία, ενώ συνολικά κατασκευάστηκαν 1.600 μονάδες.

Πολύ σπάνια γερμανική λέμβος μηχανικού, παρόμοια με αυτές που χρησιμοποίησαν οι Γερμανοί για να διασχίζουν τον Ρήνο.

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧΕΣ

Στολή Αμερικανού που είναι μέλος πληρώματος άρματος κατά την περίοδο 1944.

Οι Βρετανοί αλεξιπτωτιστές χρησιμοποίησαν ως κύριο

φορητό αντιαρματικό όπλο στο Αρνεμ το Piat (Projector

Infantry Anti Tank). Αυτό ήταν, ουσιαστικά, ένας μεταλλικός

σωλήνας μήκους 990 mm με ένα ελατήριο και έναν

χαλύβδινο επικρουστήρα που έβαλλε ένα βλήμα βάρους 1,35 kg σε απόσταση 100 m

και μπορούσε να διαπεράσει θώρακα πάχους 75 mm. Σε

γενικές γραμμές ήταν ένα όχι και πολύ αποτελεσματικό όπλο

που εισήλθε σε υπηρεσία το 1943, ενώ μέχρι να αποσυρθεί, το 1950, είχαν κατασκευαστεί

115.000 μονάδες.

Τα εξαρτήματα σαν κουβάδες τα οποία ήταν τοποθετημένα πάνω στα μπροστινά φτερά, τοποθετούντο κάτω από τα σκέλη του συστήματος για να σταθεροποιούν το όχημα κατά τις βολές.

Στο Αρνεμ πραγματοποιήθηκε εκτεταμένη χρήση ελεύθερων σκοπευτών και από την πλευρά των Γερμανών και από την πλευρά των Συμμάχων. Εδώ, οι δύο τύποι τυφεκίων Mauser k98 των Γερμανών.

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧ ΕΣ

Γερμανικό ημιερπυστριοφόρο Sd.Kfz. 251.

Το κύριο μεταφορικό αεροσκάφος των

Συμμάχων κατά τις επιχειρήσεις στο Αρνεμ

ήταν το κλασικό Douglas C-47 Dakota.

Χρησιμοποιήθηκαν περίπου 1.300 τέτοια

αεροσκάφη.

Μ Ε ΓΑ Λ Ε Σ ΜΑΧΕΣ

ϊ ν ΐ

Διόραμα, σε πραγματική κλίμακα, τριών Βρετανών αλεξιπτωτιστών στο Αρνεμ. Ο αλεξιπτωτιστής στα αριστερά φέρει τον ασύρματο No 68Ρ, ο οποίος λειτουργούσε στη συχνότητα των 2 ΜΗζ με εμβέλεια 5 km. Κατά τη διάρκεια της Μάχης του Αρνεμ , οι τηλεπικοινωνίες των Βρετανών υπήρξαν εξαιρετικά προβληματικές, με αποτέλεσμα να φ&άσουν στο σημείο να χρησιμοποιήσουν ακόμη και ταξιδιωτικά περιστέρια.

Ρεαλιστική αναπαράσταση Βρετανού ελεύθερου σκοπευτή στο Αρνεμ.

&'

Σε πρώτο πλάνο, η σπάνια πτυσσόμενη μοτοσικλέτα τύπου Welbike μέσα στο ειδικό κιβώτιο μεταφοράς με το οποίο ρίχθηκε με τη χρήση αλεξίπτωτου. Ο κινητήρας ήταν μονοκύλινδρος, δίχρονος με χω ρητικότητα 98 κυβ.εκ., ενώ η δεξαμενή καυσίμου χωρούσε 3,7 It, τα οποία εξασφάλιζαν στη μικρή αυτή μοτοσικλέτα αυτονομία 150 km. Το κιβώτιο διέθετε μόνο μία ταχύτητα, απούσιαζαν ανάρτηση και φώτα, ενώ υπήρχε μόνο ένα μικρό φρένο στον πίσω τροχό. Το ειδικό αερομεταφερόμενο κιβώτιο μεταφοράς είχε μήκος 130 cm, πλάτος 30 cm, ήταν βαμμένο σε πράσινο χρώμα για να ξεχωρίζει, ενώ και το αλεξίπτωτο με το οποίο έπεφτε στο έδαφος έφερε επίσης ειδικό χρώμα. Συνολικά κατασκευάστηκαν από τη βιομηχανία μοτοσικλετών Exelsior του Μπέρμινγχαμ περίπου 3.900 Welbike.

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑΧΕΣ

Hawker Typhoon της RAF. Παρά τις πολλές αποστολές αυτών των πολύ αποτελεσματικών αεροσκαφών πάνω από το Αρνεμ, τελικά δεν κατάφεραν να διαφοροποιήσουν την έκβαση της μάχης.

Σ ε πολλές φωτογραφίες από τη Μάχη του Αρνεμ, οι Βρετανοί αλεξιπτωτιστές φαίνονται να κρατούν υποπολυβόλα τύπου Sten Mk V των 9 mm. Η έκδοση αυτή για χρήση από αλεξιπτωτιστές (η οποία εισήλθε σε υπηρεσία το 1944) ήταν μια τροποποιημένη έκδοση του κλασικού Sten με καλύτερη ποιότητα κατασκευής, ξύλινη πιστολοειδή λαβή, ξύλινο κοντάκιο και σκοπευτικό και υποδοχή ξιφ ολόγχης από τυφέκιο Lee Enfield.

96

T h is is o n e o f (he cheapest nastiest,

ugliest weapons ever used by

the B rit is h Army. The Sten was made in va s t numbers, often in

s h o p s w ith no firearm s experience.

It suffered from feed problems and proved to be fragile in service.

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ ΜΑ Χ Ε Σ

Β Ι Β Λ Ι Ο ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗCornelius Ryan

A BRIDGE TOO FARPopular Library Edition,New York, 1974, Σελ. 670.

To βιβλίο από το οποίο ξε­κίνησαν όλα! Μετά τα μνημει­ώδη έργα του «The Longest Day» (1959) και «The Last Battle» (1966), το 1974 ο Ράιαν καταγράφει την, ελάχιστα γνωστή μέχρι τότε, επιχείρη­ση «Market-Garden», προσφέροντας τη βάση για την επική κ ινη μ α το γ ρ α φ ική της μεταφορά, τρία χρόνια αργότερα, με τον τίτλο «Α Bridge Too Far», καθιστώ­ντας ευρύτατα γνω­στή τη ρήση του στρατηγού Μπράου- νινγκ και προκαλώ- ντας το παγκόσμιο ενδιαφέρον του φι- λίστορος κοινού.

Είναι ένα ογκώδες βιβλίο που εξακολουθεί να παραμέ­νει κλασικό, το οποίο θα απο- τελεί πάντοτε την κυριότερη πηγή για τα γεγονότα της επι­χείρησης. Το μεγαλύτερο βά­ρος της διήγησης δίδεται στις αναμνήσεις και στις εμπειρίες των συμμετασχόντων, κυρίως Βρετανών, αλλά και των Ολλανδών κατοίκων που έζη- σαν τα γεγονότα. Ας ληφθεί, όμως, υπόψη ότι δεν είναι ένα εύκολο ανάγνωσμα.

Το περιεχόμενο χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια που αντι­στοιχούν στα βασικά στάδια της μάχης. Η αφήγηση είναι χειμαρρώδης, μεταφέροντας τη διήγηση από τη βρετανική στη γερμανική πλευρά, κατό­πιν στην ολλανδική και τανά- παλιν. Η βαρύτητα που αποδί­δει ο συγγραφέας στη λεπτο­μέρεια, σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα της ίδιας της επιχείρησης, τον μεγάλο αριθ­μό των μονάδων και τις μετα­κινήσεις τους σε διάφορα ση­μεία του μετώπου, προκαλούν αναπόφευκτα στον αναγνώ­στη σύγχυση. Επιπλέον, η α­ναφορά των ημερομηνιών σε ελάχιστα σημεία μέσα στον ό­γκο της αφήγησης οδηγεί στην απώλεια της αίσθησης του τόπου και του χρόνου των

γεγονοτων, μερικες φορές α­κόμη και του γενικότερου στρατηγικού νοήματος της ε­πιχείρησης. Ως αντιστάθμι­σμα αυτών προσφέρονται ε­πτά χάρτες, οι οποίοι καλύ­πτουν τα βασικά στάδια της μάχης, είναι απλοποιημένοι, απόλυτα κατανοητοί και επι­τρέπουν στον αναγνώστη να ανακτήσει άμεσα τον «προσα­νατολισμό του».

Το φωτο­γραφικό υλικό εστιάζεται κυ­ρίως στα πορ­τρέτα των πρω­ταγωνιστών της μάχης (Βρετα­νών, Αμερικα­νών, Γερμανών και Ολλανδών), οι οποίοι κατέ­θεσαν τις μαρ­τυρίες τους. Ο σ υ γ γ ρ α φ έ α ς

προσφέρει μια εμβριθή κατα­γραφή των γεγονότων, αλλά δεν σχολιάζει, ούτε αναλύει α­ποφάσεις, στρατηγικές ή τα­κτικές. Αυτός είναι και ο λό­γος που το βιβλίο ολοκληρώ­νεται με την αναφορά των α­πωλειών, χωρίς να υπεισέρχε­ται σε άλλα θέ­ματα όπως στις ευθύνες της ήτ­τας, στα σφάλ­ματα των στρα­τηγών κλπ. Αυ­τό, όμως, απο- τελεί ένα κοινό χαρακτηριστικό των βιβλίων του Ράιαν, ο οποίος επιθυμεί να διατηρεί το αντι­κειμενικό του ύφος, αφήνο­ντας τις κρίσεις στον αναγνώ­στη. Ολα αυτά, όμως, δεν μει­ώνουν σε τίποτα το μέγεθος του έργου, το οποίο διατηρεί πάντοτε το κύρος του, κυρίως χάρη στο πλήθος των συνε­ντεύξεων που συμβάλλουν στην πληρότητα και στην αντικειμενικότητά του. Ανά- μεσά τους συγκαταλέγονται οι μεγαλύτερες στρατιωτικές προσωπικότητες της επιχεί­ρησης: Αϊζενχάουερ, Μο- ντγκόμερυ, Μπίτριχ, Ερκαρτ, Φροστ κλπ.

Wilhelm Tieke

IN THE FIRESTORM OF THE LAST YEARS OF THE WAR II. SS-PANZERKORPS WITH THE 9. & 10.SS DIVISIONS HOHENSTAUFEN & FRUNDSBERGFedorowicz Publishing, Winnipeg, Canada,1999, Σελ. 487.

To βιβλίο αυτό, γραμμένο από έναν βετεράνο των Waffen SS, αποτελεί τη μονα­δική πρωτογενή πηγή για τη δράση του II SS ΣΠα, την ο­ποία ακολουθεί από τη συ­γκρότησή του μέχρι τη λήξη του πολέμου. Είναι λεπτομε­ρέστατο και αναφέρεται σε αρκετά άγνωστα περιστατικά της μάχης.

Τα γεγονότα της επιχείρη­σης «Market-Garden» περιγρά- φονται σε ένα ενιαίο κεφά­λαιο 45 σελίδων, μέσα στο ο­ποίο τα περιστατικά εξιστο­ρούνται κατά την οριζόντια μέθοδο, ακολουθώντας χρο­νολογική σειρά, αλλά χωρίς

κεφαλαιοποίηση των ημερομηνιών και δια­χωρισμό μονάδων. Υπάρχουν μόνο δύο χάρτες, αρκετά πρό­χειροι, σε γερμανική γλώσσα, όπου επάνω τους βρίσκεται συσ- σωρευμένο ένα πλή­θος μονάδων, κινήσε­ων και παρατηρήσε­ων, οι οποίοι απαι­τούν την προσοχή

του αναγνώστη για να γίνουν κατανοητοί. Σε έναν από αυ­τούς, η αμυντική γραμμή του ΣΜ SS Σπίντλερ τοποθετείται σε λανθασμένο σημείο, ως συνέχεια της αμυ­ντικής γραμμής Κραφτ. Ας σημειω­θεί, όμως, ότι το 1975 (έτος συγγρα­φής του βιβλίου) ε­ξακολουθούσε α­κόμη να επικρατεί σύγχυση ανάμεσα στους ερευνητές για τις ακριβείς θέ­σεις του πλήθους των γερμανικών

Fill

μονάδων που μετακινούντο διαρκώς ανάλογα με τις εκά- στοτε ανάγκες. Σοβαρό μειο­νέκτημα του βιβλίου αποτελεί η απουσία ευρετηρίου ονομά­των. Απευθύνεται κυρίως σε ι­στορικούς και ερευνητές, πα­ρά σε περιστασιακούς ανα­γνώστες.

Michael Reynolds

SONS OF THE REICH - THE HISTORY OF II. SS-PANZERKORPSCasemate, Havertown PA,2002, Σελ. 395.

Δεν θα μπορούσαν να βρεθούν τα κατάλληλα λόγια για να επαινεθεί αρκούντως το έργο αυτού του άριστου στρατιωτικού αναλυτή. Οπως σε κάθε του βιβλίο, ο Μάικλ Ρέυνολντς, ένας απόστρατος Βρετανός στρατηγός ειδικευ­μένος στον μηχανοκίνητο πό­λεμο και με εκτενή εμπειρία στο ΝΑΤΟ, κερδίζει το ενδια­φέρον του αναγνώστη από την πρώτη πρόταση.

Παρότι το βιβλίο του έχει το ίδιο θέμα με εκείνο του Βίλχελμ Τίκε (τη δράση του II SS ΣΠα), το «Sons of the Reich» κερδίζει τη σύγκριση με δια­φορά, χαρίζοντας απλόχερα στον αναγνώστη αυτό το ο­ποίο οι άλλοι του στερούν: εν­δελεχή στρατηγική και τακτι­κή ανάλυση της επιχείρησης σε κάθε επίπεδο, με συναρπα­στική αφήγηση, γλαφυρή γλώσσα και απαράμιλλο συγ­γραφικό ύφος. Πάντοτε σεβό­μενος τον αναγνώστη, ο συγ­γραφέας προχωρά ακόμη πιο πέρα από μια σωστά καταγε- γραμμένη αφήγηση - συγκρί­νει τις διαφορές μεταξύ των διαφόρων πηγών και επιση-

_________ μαίνει την αλη­θοφανέστερη εκ­δοχή, ενώ καταρ­ρίπτει κάποιους από τους κοινό­τοπους μύθους της μάχης και ει­δικότερα αυτόν περί της ύπαρ­ξης «...δύο ελίτ μεραρχιών τεθω­ρακισμένων στο Αρνεμ».

SONS OF THE REICH

II »PANZER CORPS

97

Μ ΕΓΑΛ ΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ

Β Ι Β Λ Ι Ο ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Στην επιχείρηση «Market- Garden» αφιερώνονται 12 κε­φάλαια, υποδιαιρεμένα σε η­μερομηνίες και τομείς μάχης, ώστε ο αναγνώστης να μπορεί ανά πάσα στιγμή να έχει σαφή εικόνα του τι ακριβώς συνέ- βαινε σε κάθε σημείο του με­τώπου με ακρίβεια ώρας. Αυτά συνο­δεύονται από εν­νέα λεπτομερείς χάρτες, οι οποίοι, αν και περιέχουν μόνο τα τοπωνύ­μια, χωρίς τις μο­νάδες ή τις κινή­σεις τους, εν τού- τοις γίνονται από­λυτα κατανοητοί, εάν ο αναγνώστης τους παρακολου­θεί παράλληλα με το κείμενο. Δεν υπάρχει αμφι­βολία ότι ο Ρέυνολντς είναι ο κατεξοχήν ειδήμων στη δρά­ση των Waffen SS και προτεί- νεται ανεπιφύλακτα σε όλους τους ενδιαφερόμενους.

Martin Middlebrook

ARNHEM 1944,THE AIRBORNE BATTLEPenguin Books, London, England, 1994, Σελ. 501.

Ο έγκριτος Βρετανός ιστορικός Μάρτιν Μί- ντλμπρουκ φημίζεται για την ενδελεχή έρευνα και περι­γραφή των γεγονότων και το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα α­κόμα αξιέπαινο έργο του. Εστιάζει αποκλειστικά στη βρετανική πλευρά και στις μάχες στην ευρύτερη περιο­χή του Αρνεμ (Οστερμπεεκ - Αρνεμ - Γέφυρα), παραλείπο- ντας τη δράση των αμερικανι­κών μονάδων και την προέλα­ση του 30ού ΣΣ. Το αποτέλε­σμα είναι μια λεπτομερής κα­ταγραφή της μάχης, με επίκε­ντρο τη δράση του τάγματος του Τζων Φροστ.

Το κείμενο συνοδεύεται από λεπτομερείς χάρτες για κάθε φάση της μάχης με τις ονομασίες και τις κινήσεις των μονάδων. Καινοτομία του βιβλίου αποτελεί η μέθοδος της κάθετης εξιστόρησης των γεγονότων σε κεφάλαια ανά

τοποθεσία (π.χ.: «Η Μάχη στο Οστερμπεεκ, 17, 18, 19 Σε­πτεμβρίου», «Η Μάχη στο Αρνεμ, 17, 18 Σεπτεμβρίου», κλπ.), γεγονός που έχει τα πλεονεκτήματα αλλά και τα μειονεκτήματά του. Αποτέλε­σμα αυτού είναι ότι, αν ο ανα­

γνώστης επιθυμεί να έχει γνώση του τι συνέβαινε σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο στα τρία διαφορε­τικά μέτωπα, θα πρέπει να ανατρέ­ξει στα αντίστοιχα κεφάλαια. Στο τέ­λος του βιβλίου υ­πάρχουν εκτενέ­στατα περιεχόμε­να με τα οργανο­γράμματα όλων

των βρετανικών και πολωνι­κών μονάδων που έλαβαν μέ­ρος στην επιχείρηση, συμπε­ριλαμβανομένων των μονά­δων μεταγωγικών της RAF, με τις απώλειες έκαστης μοίρας σε προσωπικό και αεροσκάφη.

Robert Kershaw

IT NEVER SNOWS IN SEPTEMBER - THE GERMAN VIEW OF MARKET GARDEN, SEPTEMBER 1944

Ian Allan Publishing, Hersham, Surrey, 1990, Σελ. 364.

Ο προαναφερθείς συγ­γραφέας Μάρτιν Μί- ντλμπρουκ, στην εισαγωγή του βιβλίου του «Arnhem 1944», αναφέρει προκαταβο­λικά στον αναγνώστη ότι δεν θα αναφερθεί στη γερμανική πλευρά της μάχης, επειδή ο Ρόμπερτ Κέρσω το έχει ήδη πράξει με τον καλύτερο δυνα­τό τρόπο, ώστε ο ίδιος δεν θα είχε πλέον κάτι περισσότερο να προσθέσει. Αυτή και μόνη η επισήμανση, προερχόμενη από έναν εκ των καλυτέρων σύγχρονων Βρετανών στρα­τιωτικών ιστορικών, αποτελεί υψηλό έπαινο, δικαιολογημέ­νο από κάθε άποψη.

Ο Βρετανός Κέρσω, ένας πρώην αξιωματικός των αλεξι­πτωτιστών, περιγράφει τη μά­χη αποκλειστικά από τη γερ­

μανική πλευρά και, πράγματι, μια τέτοια καταγραφή απού­σιαζε για χρόνια σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα, έως ότου το κενό αυτό καλύφθηκε από­λυτα από το «It Never Snows in September». Ο συγγραφέας προσφέρει πολλές νέες άγνω­στες πτυχές της μάχης μέσα από προσωπικές συνεντεύ­ξεις βετεράνων των 9ης και 10ης SS ΜΠα. Μαζί με το βι­βλίο του Μάρτιν Μίντλμπρουκ αποτελούν τις δύο ιδανικές, αλληλοσυμπληρούμενες πη­γές για τους λάτρεις των ζω­ντανών περιγραφών μάχης μι­κρών ομάδων, με μαρτυρίες βετεράνων «μέσα από το χα­ράκωμα», οι οποίες θυμίζουν κινηματογραφική δράση. Σε αντίθεση όμως με το «Arnhem 1944», το βιβλίο του Κέρσω περιγράφει τα τεκταινόμενα σε όλο το εύρος του μετώπου, γεγονός που το καθιστά ακό­μη πολυτιμότερη πηγή.

Η αφήγηση ξεκινά από τη γερμανική υποχώ­ρηση προς τις Κά­τω Χώρες μετά την καταστροφή της Νορμανδίας και ολοκληρώνε­ται στις 6 Οκτω­βρίου 1944 με την α π ο τ υ χ η μ έ ν η γερμανική αντεπί­θεση κατά του βρετανικού προγεφυρώματος νότια του Κάτω Ρήνου. Το κεί­μενο συνοδεύουν 17 αναλυτι­κοί και απόλυτα κατανοητοί χάρτες (οκτώ εξ αυτών έγ­χρωμοι), όλοι απαραίτητοι για την πλήρη κατανόηση της πο­λύπλοκης αυτής επιχείρησης των δύο μετώπων και των ο­κτώ διαφορετικών μαχών. Κα­ταπληκτικό και σπάνιο φωτο­γραφικό υλικό από τη δράση των Γερμανών γρεναδιέρων, μεγάλο μέρος του οποίου πα­ραμένει άγνωστο, συμπληρώ­νει το μοναδικό αυτό έργο. Στο τέλος του βιβλίου υπάρ­χει αναλυτικότατος κατάλο­γος με τα οργανογράμματα ό­λων των γερμανικών συγκρο­τημάτων μάχης, τα οποία για πρώτη φορά παρουσιάζονται σε πλήρη έκταση, με αριθ­μούς δυνάμεων ανδρών, τε­

θωρακισμένων, πυροβόλων, όλμων κλπ., και μάλιστα ανά η­μερομηνίες, αφού η δύναμή τους διαφοροποιείτο διαρκώς κατά τη διάρκεια της μάχης.

Ο Κέρσω δεν παραλείπει να πραγματοποιήσει και την κριτική ανάλυση της επιχείρη­σης. Ας σημειωθεί εδώ ότι οι ιστορικοί ακόμη ερίζουν για τα σφάλματα της βρετανι­κής πλευράς, προτείνοντας πολλές διαφορετικές και αντι- κρουόμενες μεταξύ τους από­ψεις. Π.χ. ο Κέρσω θεωρεί ότι, εάν οι ζώνες ρίψης είχαν το­ποθετηθεί πλησιέστερα στη γέφυρα, η βρετανική αερομε­ταφερόμενη μεραρχία θα είχε αποδεκατιστεί ταχύτερα, α­φού κάτι τέτοιο θα την έφερ­νε πλησιέστερα στον κύριο όγκο δυνάμεων του II SS ΣΠα. Υπάρχουν πολλοί βετε­ράνοι -αλλά και ιστορικοί- οι οποίοι διαφωνούν έντονα με αυτήν την άποψη. Στο

«Arnhem 1944», ο Μίντλμπρουκ υπο­στηρίζει ότι η βρε­τανική 1η ΑΜΜ, α­ντί να καταναλώ­σει τις δυνάμεις της σε απεγνω­σμένες επιθέσεις που την οδήγησαν στην καταστροφή, θα έπρεπε να πε- ριορισθεί σε μια α­μυντική τακτική,

αρμόζουσα περισσότερο στη φύση των αερομεταφερόμε- νων δυνάμεων, διατηρώντας ένα ισχυρό προγεφύρωμα και αναμένοντας την άφιξη του 30ού ΣΣ. Η πρώτη παρατήρη­ση είναι σωστή: με μια τέτοια τακτική η μεραρχία θα είχε διασώσει την κύρια δύναμή της. Ωστόσο, ο συγγραφέας παραλείπει το γεγονός ότι α­κόμη και αυτό δεν θα είχε κά­νει το 30ό ΣΣ να προελάσει τα­χύτερα. Πάντως, λαμβανομέ- νων όλων υπόψη, η ύπαρξη τόσων διαφορετικών απόψε­ων και προτάσεων για μια τό­σο αμφιλεγόμενη επιχείρηση, λειτουργεί θετικά για τον ανα­γνώστη και τον ερευνητή και αυτή ακριβώς είναι η ανεκτί­μητη αξία αυτών των έργων.

Μ ανσόλας

A R N H E M19 4 4

THE A I R B O R N E B ATT LE

M A R T I N M I D D L E B R O O K 0

ΓΑΛΕΣ Μ ΑΧ ΕΣ