श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह...

74
श सत गडगबब पबधनकरच गडगबबश सहच सबध हत . गडगबब अधनमधन तच घरह . गडगबब हत असतन ललह ग ह चररत. गडगबबच लशषन ह कम मग गन करवन घत . ह महतवच कम खर , पण पबधनकरन ह कम थडकत आटप द,सत. बब तवह ल.वत असलम0ळ तच कमच ड2क0म3टशन अलधक तपशत करण शक हत . बबच म4त0नतर प0ढच आव4तमध तलवष लहन पण8 करणच .बब,रह इतरनच पर पडव ग. गडगबब लमशनतर< प0सतकच प0नम08दण स0र असत . तम0ळ ह प0सतक कह र@कण आ.ह उपबध असत . 000 स0,र त धन कDत8न शभ3 । करG धरर गडग क@ ।। डई श0भ कस उडत व-न । चचध पकशन चमकत ।। कDत8नच रग ड0लत पमन3 । भ.नन, महण ढब.च ।। कलहतव, ,नदरक कम8ग अन0हतच करन टळ । मन म4,ग लवशळ ।। ब0लद त0बच करन वण । लववकच ,ड .ण ।। इलNद ख0ट करन लसथर । हरनमच ग.र ।। त0क महण आद, अत । वच बव भगवत ।। - त0करम खक पबधनकर कशव सतरम @कर पकशक श गडग महर. लमशन (रल..) नलशक पकशन मच8 १९५२ कमत अडच रप 000 ,वडवरच म0.र

Upload: doandung

Post on 10-Jun-2018

222 views

Category:

Documents


5 download

TRANSCRIPT

Page 1: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

श� स�त ग�डगब�ब�

पब धनक�र��च ग�डगब�ब��श� सह�च स�ब�ध ह त. ग�डगब�ब� अध�नमध�न त���च�� घर�ह� �त. ग�डगब�ब� ह��त असत�न� ल�लह�� ग��� ह चररत. ग�डगब�ब��च�� लशष���न� ह क�म म�ग ��ग�न करव�न घत��. ह महतव�च� क�म खर�, पण पब धनक�र��न� ह क�म थ डक��त आट प��� द,सत��. ब�ब� तवह� ल.व�त असल��म0ळ त���च�� क�म�च� ड2क�0म3टशन अलधक तपश���त करण� शक� ह त�. ब�ब��च�� म4त�0न�तर प0ढच�� आव4त���मध त��लवष�� ल�हन प�ण8 करण��च� .ब�ब,�र�ह� इतर��न�च प�र प�ड�व� ��ग��. ग�डगब�ब� लमशनतर< �� प0सतक�च� प0नम08दण स0र असत�. त��म0ळ ह प0सतक क�ह� र@क�ण� आ.ह� उप�बध असत�.000

स0�,र त ध��न कDत8न� श भ�3 । करG धरर�� ग�डग क�@� ।।ड ई श0भ क स उडत� व�-��न । चचध�� पक�श�न चमकत� ।।कDत8न�च र�ग� ड0ल�त पम�न3 । भ.न�न�, महण ढब�.�च� ।।

� कलहतव�,� ,�न द�रक कम8� ग�

अन0ह�त�च� करन� ट�ळ । मन म4,�ग लवश�ळ ।।

ब0लद त0�ब��च� करन� व�ण� । लववक�च� ,��ड� .�ण� ।।

इलNद� ख0�ट� करन� लसथर । हर�न�म�च� ग.र ।।

त0क� महण आद, अ�त । व�च ब ��व� भगव�त ।।

- त0क�र�म

– �खक

पब धनक�र क शव स�त�र�म @�कर

– पक�शक

श� ग�डग मह�र�.� लमशन (रल..)

न�लशक

– पक�शन म�च8 १९५२ ककमत अड�च रप�

000

,वड�वरच� म0.र�

Page 2: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

स�ध0 स�त मह�त��च� चररत आ.क��च�� लपढ��� ट�क�व� व�टत�त. ह�त�तह� धरण�र न�ह�त क ण�, क�रण उघड आहत. च��0 घड�च�� सम�. .�वन�च लबनच0क म�ग8,श8न करण��स�रख असतच क�� म0ळ� त��त? आ.वरच�� अनक स�ध� स�त��न� ,व ,वत� धम8 वत ,�न त�थ8��त� ���चच पच�ड ब�ड म�.व�न � क��न� ,वख0ळ लन धम8वड बनव�. म क�च�� भर�स�ट कलपन��न� क रटक ट� अड�ण� स� प0रष��न� स�स�र�त�न उ@व�न लभक �� ��व�. ,गड म�त� ध�त��च�� म0तXच भ.न प�.न�च � क��न� वड ��व�न त���न� म�णस��त�न उ@व�. म�ण0सकD�� प�रख क �. म�णस��पक� ,गड धYडच भ�ग�व�न @र�. – – अन असतर आस-���� आ�चव�ल�� म�णस��स�@� त���च� तरत0, करण��ऐव.�, ,व ,वळ��च�� उभ�रण�स�@� आलण ऐ,� ब]र�ग� ग स�व� भट लभक0क��न� लनषक�रण प सण��स�@� अब.�वध� रप���च� ख]र�त च��0 झ���. म�णस��पक� रतर� ,व,वत��च� आलण त�� पर�नप0ष��च� पलतष� व�ढ��, लतरसकरण�� ब0व�ब�.�च� .Nम �थच झ���.

म�ण0सकDच� अवह�न� आलण ब,न�म� करण�-�� �� पररलसथत��� . र,�र क��टण� ,ण��च �त अनक शहर� स0ध�रक��न� आ.वर प0षकळ क �. पण त�� ब0द�व�,� �त��च� आ�च �क�वध� खड��त पसर�ल�� अड�ण� बह.न सम�.��प�eत .�ऊन कध� प च��च न�ह�. आलण म0ख� अडचण�च� पश तर �� क रटगणत� खड�त��च�च आह. त���च�� आच�र लवच�र�त आरप�र क��लत घडवण��स�@� �थ प�लह. .�त�च. ‘ ’ न0सत� .�त�च� अस�नह� भ�गण�र न�ह�. तर ज�� प�वkच�� स�ध� स�त��न� ,व-धम8 लवष�क भलमषव�,�च� र] ��व� क ��, त���च�च ‘ ’ म�त�च� त असल��लशव��, क��त�च ह मह�न क��8 तड��� .�ण�र न�ह�.

श�. ‘ ’ ग�डग ब�ब� त��लन तसल��च .�त�च लन म�त�च च��� घड�च मह�न क��लतक�रक स�ध� आहत. पण त���न� क ण� स�ध� स�त मह�र�. महट�� खपत न�ह�. स�त��लवष�� त���न� अपर�प�र आ,र, स�त क ण��� महण�व, ��वर अनक प�व8 स�त��चच ,�ख� ,ऊन त पवचन कर ��ग�, महण. त���च� रसव�त� लव�कण पम�,र�न न�च� ��गत “क0 @ त ज�न ब� त0क�र�म एकन�थ कलबर�स�रख म @म @ स�त आलण क0 @ म�? क णत�� झ�ड�च� पत�?” ह� कब0�� त���च�� पत�क कDत8न�त असत.

,वक ट� ककव� स�तक ट�पक� स�ध��स0ध�� म�नवक ट�चच ल.ण पतकरन म�नवतच� कटर अभ,�न सव� कररत र�हण��तच म�नव .Nम�च स�थ8क आह, ह� ब�ब��च�� आच�र धम�8त�� एक @ळक कट�क. त���च� धम8लवष�क मत आ.क��च�� स0ध�रक��न�ह� ��.वत�� इतकD उतक��त आहत. सपषच महण��च तर, असप4श� द�र, पश�-पलक-हत�� ब�,�, अम�न0ष लन ख0ळचट रढGच उच�टन आलण आ.क�� महतव प�व��� खर�ट�च� धम8, मह�तम� ग��ध�.Gच�� आतल�� आव�.�त सर0 रण प�वण��प�वk दकत�तर� वष< आध� ग�डगब�ब��न� पत�क पच�र�त आलण च�र�त आण��� ह त�. ररक इतक�च कD ग��ध�.Gच�� �ह�नस�न ह��च��Gच�� म�गप0ढ पलसद�-त�त�च प�@बळ म @ आलण ग�डग ब�ब��न� नमक त��चच व�वड

(१) ग��.�, भ��ग, अर� , ,�र, वलभच�र�स�रख�� वसन��च� कडव� लनषध, (२) शतकर� कषकर� .नत�� स�करतच�, स�कप�च�, अख�ड उद ग�च�, सहक�र�च� आलण क�टकसर�च� अटह�स� उप,श (३) स�वक�रश�ह�च�� लन भ��डव�श�ह�च�� कच�ट�त च0क� नह� न .�ण��च� इष�र� आलण (४) म�ण0सकD�� ब,न�म करण�-�� रढ�ररव�. लन ,वक��< ���प�स�न ,�र र�हण��च� उप,श, ह ग�डग ब�ब��च�� गल�� ४५ वष�eच�� पच�रक���8त� म0द �क�त घत�, तर त���न� सम�.व�,� सत�श धक महण����ह� क�ह� हरकत नस�व�. ररक एवढ�च, शहर� चळवळ� रक शहर�त�नच सम�.व�,� ततव��च� न0सत� प0र�ण स��गत व�वरत असत�त आलण ग�डग ब�ब� ��ख��ख गणत�च�� खड0त� बह.न सम�.��च�� .�वन�श� समरस एकवट�न, सवतxच�� आचरण�न त���न�ह� आपल��म�ग घऊन .�त असत�त.

Page 3: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

धम8प�थ अस व� धम8ग�थ अस , त��तल�� �च��वतz ,��लभक दरस�ट��च� कडकड�न लनषध करण�र� आलण ,शक��वत8म�न�न0स�र .नत�� लनम8ळ म�ण0सकDच� नव� आच�रलवच�र-धम8 लशकवण�र� स�ध� महण�, स�त महण� ककव� मह�तम� महण�, क�� व�ट� त न�व द�, श� ग�डगब�ब��च�� प�वk क ण� झ���� आढळत न�ह� आलण प0ढ त���च� ह� � क तर पर�पर� क ण� रटकव�न च��व�� असह� व�टत न�ह�. त���च�� लनxसप4हत�� लन लनररच{त�� लनरपम� हच लवशषण {�न श भत.

अश� मह�न तपसव� लन कटर कम8� ग� मह�तम��च�� चररत�खन�च क�म म�झ��कड अवलचत लन अ��लचत आ�. सन १९५०च�� सपट3बर�त ब�ब��च २-३- श�ग�,8 एक�कD म�झ��सम र ,त महण�न उभ र�लह�. `श� ग�डग

’ ब�ब��च चररत म� ल�ह�व अश� त���न� लवन�त� करत�च, ,व-धम8-स�ध��लवष�� म�झ�� लनल�त मत��च� आर�खड� म� त���च��प0ढ सपष म��ड��. ``तर मग, ह क�म करण��स�@� आमह� ब�ब��च�� भकम�डळGन� क ��� त0मच� लनवड लबनच�क बर बर आह.’’ अस� त���च� एकच अलभप�� पड��.

३-४ वष�eप�वk सह. एक,� क वळ ल.ज�स� महण�न ,�,र क� ड� र डवर�� एक� व�ड�त झ��� ग�डग ब�ब��च कDत8न ,�र ब�.��� उभ र�हन म� ऐक� ह त. बसस. ��पक� त���च� म�झ� र�रस� कध� स�ब�धच आ��� नवहत�. व4तपतक�र न�त��न, अथ�8त, त���च�� क��लतक�रक सम�.व�,� चळवळ�कड म�झ �क ह तच ह त. म�णस��न� म�णस��श� म�णस�स�रख व�ग�व कस आलण ह� म�नवधम8 आचरत�न� आतम द�र�बर बरच सम�. द�रह� कस� स�ध�व�, ��च� ग�डगब�ब��च�� कDत8न-पच�र�बर बरच त���न� प�ढरप�र आळ�,� ,ह न�लशक वग]र र@क�ण� उभ�र�ल�� धम8श�ळ� स,�वत< प�णप �� लन ब डXग ��वरन म� च��ग��च क�न स� घत��� ह त�.

ग�डगब�ब��लवष�� अनक.ण��कड�न आ@वणGच� प0षकळ प0डकD म.कड आ��. त���च�� क���eच�� तपलश���च� �ख� {�प�� ब�डच�� ब�ड टब��वर �ऊन पड��. शकड र ट ग�रह� आ�. �� प0सतक�त त�� सगळ���च� प0रसक�र करण क@�ण. चररत�च� आलण क���8च� सव8स�ध�रण रपरष�च �� प0सतक�त ,ण म�� शक� झ�� न�ह�. क,�लचत प0ढम�ग ब�ब��च एक म @ चररत, आ@वणGच� स�गह, कDत8न��त�� पवचन आलण र टYच आलबम श� ग�डग ब�ब� लमशनतर< पलसद करण��च� क�न स� म�� ��ग��� आह.

लववचन�च�� ओघ�त ,व ,वळ धम8 व�रकर� प�थ आलण आध��तम�द, भ�नगड� �� लवष�� वक क �ल�� लवच�र��बद� म�झ� म� .ब�ब,�र आह.

� क तर कम8� ग� मह�तम���च� .�वनकथ� प�रर.�तक�च�� पररमळ�स�रख� म�त���ह� स0ग�ध� करत . श� ग�डगब�ब��च�� �� कथ�नक�श� म� घत��� तNम�तच� त आन�, व�चक��न�ह� ��भ .

म0�बई न�. २८. मह�र�ष�च� नम सवकश� एकन�थ षष� क शव स�त�र�म @�करत�. १७ म�च8 १९५२

श0लदपत

अश0द श0द

प4ष ७ ओळ १९ क तग�व� ��खप0र�च��

प4ष ३१ ओळ ७ लबलवपत व�लह�� नमसक�र क ��.

Page 4: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

000

`म�� क0 ण� लशष� न�ह�, म� क0 ण�च� ग0र न�ह�

पकरण १ �

ऊस डYग� परर रस न ह डYग�

``सख� म�ह� क�रभ�र अटप��! मर�� शवट� म� � क�च�� उ�बरठ�त ईऊन पळ� ! मल��वर मळ .���� प]स� � क�च�च; क��न� आ�� अलस� ह अव,स�? ,वक�-��च�� ,�रन�! क�ह�च ह ,व अनz क�ह�च त ,गळ� ग टव�ईच ,वक�र? ,�रच��प�ई घर,�र, व�वर .लमन म�न म�र�द�� स ळल��न� आपल�� स�स�र�च क �स झ��. आत� म�ह� आईक. आत�च�� आत� त ख�ड ब� त� आसर� अनz सव8च�� सव8 ,वप�ट�त� ,गळग ट , र क0 न भ0�सर�त. आख�न एक क�म आपल�� ��ळ�च�� डब0� व�र� न क ��ग0 द,ऊ त�� ,व,व�च�. लनम8� र�ह, त���� �� ,व,व� अनz ,वक�-��च�� प�प�प�स0न. अरर क�ह�च ह धरम अनz क0 �धरम? �� ख ट� ,व�ई� कYबळ बक-��ईच इन�क�रन क�पN��च�� प�प� र� ,�त म� पळ� नसत त ,�रच�� न��,�त क��� ग �� असत ? � क�ई� क�महन ब,��म� ,व�व? म�झ�� . ळ प]श�ईच� आसर ह त� तथ0र क म� त��ह�न� ,�रस�@� क र��. � क असच असत�त सख�. पन आत� म�ह� डब0.�� स�भ�ळव बर�? त लपस�ट, ,व�� न म�नन�र� झ��� तर� बर� ह ईन. पन त��� �� बकरख�ऊ अनz ,�रलपऊ ,व�च� न��, ��ग0 ,ऊ न क बर�?’’

,वक���8च� र�श0लत

``सख�, म�झ� क�रभ�र आट प��! मर���� अखर म� परक���च�� ,�रव�ट�त �ऊन पड� ! मल��वर .�ळ���� स0द� प]क� परक���च�च. कश�न आ�� ह� अव,स�? ,वक���8च�� ,�रन. कस� ह ,व लन कस� त�� ,गड धYड��च त ,वक��8? ,�रच�� प��� घर,�र शतव�ड� म�नमर�तब��� म0क� न आपल�� स�स�र�च क ळस झ��. आत� म�झ ऐक. आत�च�� आत� त ख�ड ब�, त� आसर��� आलण त सगळ ,वह�-��त� ,गडधYड , लभरक�व�न भ0�शर� न,�त. आणख� एक क�म. आपल�� ��डक�� डब�.��� व�र� नक स� ��ग� ,ऊ त�� ,व,वGच�. लनम8ळ @व त���� � ,व,व� लन ,वक���8च�� प�प�प�स�न. अर अर! कस� ह धम8 लन क0 ळधम8! �� ख ट� ,व��न� कYबड� बक-��च हकन�हक बळ� ,ण��च�� प�प� र� ,�त म� पड� नसत तर ,�रच�� वसन�त कश��� ग0ररट� असत ? � क��न� , ष कश��� द�. ह त� म�झ��.वळ प]क��च� म���, त वर प खर� ,�रस�@� त���न� म��. सम�. अस�च असत सख�. पण आत� म�झ�� डब�.��� स�भ�ळ. त स]र�ट न�लसतक म0�ग� झ��� तर� परवड�. पण त���� ब कडख�व� ,�रड� ,व��च� न�, ��ग� ,ऊ नक स.’’

इतक ब ��न चझगर�.�न प�ण स ड��. सख�ब�ईन ह�बरड� र ड��. व-ह�ड�त�� अमर�वत� त��0क��त�� क तग�वच� ह� सन १८८४ स��च� ग ष. चझगर�.� ह� शणग�वच�� घर�,�. न�ग .� पररट�च� न�त�. घर�ण स0खवसत�. .�त�न पररट, तर� म0ख� ववस�� शत�च�. ग @� ग�ई-महश�-ब]��न� डवर���. पर�ट .म�त म�ग�स���. तश�त न�कर. अनक अड�ण� रढ�, भ�भ�त� क0 �,]वत, त���न� नहम� द�व� ��गण�-�� कYबड-बकर-,�रच नवस, ���च� कहर म�.���. क ण� दकत�ह� शह�ण� अस��, लवच�र� अस��, तर� .म�त�च�� म0व8त�स�@� वष�8त�न एक,� तर� ,वक���8च� ध0डग�स घ���न ,�रच�� प�ट�त बक-��च� क� ,0र� पत�क घर�त झ���च प�लह., अस� त���च� स�म�ल.क ,णडक. घर�तल�� हव� त�� ब-�� व�ईट भ�नगड�स�@� ख�ड ब���

Page 5: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

आसर����� ककव� ग�व,व��� स�त0ष कर��च महट� क� आ��च क� ,0र� लन ,�र. म�� .Nम��� आ�, कर� क� ,0र�. त�Nह� म0���� पडस त�प ख क�� आ��, ब �व� भगत��� ,व खळव����, क�प� ग�व,व�प0ढ कYबड, ,�खव� ,�रच� न]वद, ��व� त��च� आ�ग�र� क� महण ह ण�रच त खडखड�त. ,वक��8 क � महण. प�हण���च�� बर बर�न �.म�न�नह� ,�रच� एक घ ट तर� घत��च प�लह.. घत�� न�ह�, तर ,व क पण�र, अ�ग�वर न��ट-ग.कण8 उ@ण�र, घर�,�र�च व�ट ळ ह ण�र. –अश� धमकD,�र धम8सम.0त�प0ढ म @म ठ� म�न� म�णस��न�ह�

– इच{� अस व� नस म�न व�कव�न ,�र प��व�च ��गत. ,वक��8च कश���? प�हण� र�हण� आ�� कD त��च��स�@� (मटण�च� बत नस�� तर�) ,�रच� ब�ट�� आण��च प�लह.. ,�र ,ण�र न�ह� त �.म�न कस�� लन घर�,�. तर� कस��?

स�र� पर�ट .म�त असल�� र� ,�त अडक���, तर लबच�र� चझगर�.� त�� चरक�त�न स0टण�र कस�? बर�च वष< त��न ,�रच� म ह ट�ळ�न, स�स�र-ववह�र क,र�न क ��. अखर आ.�ब�.�च���च�� न�,�न त ,वक���eच�� लनलमत�न अट� ,�रड� बन��. ,�रच वसन ��ग��च�च क�� त अवक�श असत . त ��ग� क� स�स�र�च�� न�क �� हळ�हळ� भ क पड�न, त� क वह� सर�च�ट रस�तळ��� .�ई�, ह ज��च त����ह� सम.त उम.त न�ह�. सव8सव��� म0क� न चझगर�.� र0 पर0 स�च�� र ग�न अ�थरण��� लखळ��. घर,�र, शतव�ड�, ग0रढ र, आध�च व�ट�� ��ग���. लवष ख����ह� रद� .वळ उर�� न�ह�. .वळ ब��क सख�ब�ई आलण सन १८७६ स��� .Nम��� आ��� एक0 �त� एक म0�ग� डब�.�. , न वळ� स�.-�� वह��च� प�च�ईत, तथ कस� आ� औषधप�ण�? भरभर�ट�च�� ऐन द,वस��त चझगर�.�शट चझगर�.�शट महण�न तYडभर व�हव� करन त��च�� प]श�न ,�रब�.�च�� म]र�� उडवण�र आत� थ डच त��च�� व�-���� उभ र�हण�र? शणग�वच�� भ0�शर� (भ0�वर�) न,�च�� प��कड क तग�व �थ त��च म�वसभ�ऊ ��,व.� आलण .�र�म.� रह�त ह त. त���न� �� पलतत क0 ट0�ब��� आपल��कड न�. त��च र@क�ण� मरण��� लम@� म�रण��प�वk चझगर�.�न सख�ब�ई�� प�र�भ�च� उप,श क ��.

म0�ग� परत घर� आ��.

म�रत.�प�र त��0क��त ,�प0र ग�व� लतच म�हर ह त. व4द आईब�प ह��त अस�न कत8बग�र भ�ऊ च�दभ�न.� घर,�र, शतव�ड� पह�त ह त�. ६०-६५ एकर .म�न, न��,त म @ घर, १०-१२ ग0रढ र, घर�ण च��ग� स0खवसत0 ह त. मह�त�-�� ह�ब�रर�व��� चझगर�.�च�� म4त��च� ब�तम� सम.त�च, त��न च�दभ�न.��� प�@व�न स�ख�ब�ई लन डब�.��� घर� आणव�. { ट� डब�.� क�ह� द,वस इतर म0���च�� बर बर�न ख�प खळ�� ब�गड��, ग�व�ब�हर ह�,�ड��, न,�त ड0 �ब��, आईच�� ह�त�ख��� र�ब��. एक द,वस त च�दभ�न.� म�म��� महण��� - ``म�म�, ग0रच�रण�स�@� न कर कश��� हव� आपल����? म� .�त .�ईन र . आप�� ग0र घऊन चरण���. म�� र�र आवडत ह क�म.’’ अरच�, व�ट�� तस� ह� प रग� ऐतख�व� द,सत न�ह�. ���� क�म�च� ह�स आह. ह चटकन ओळख�न च�दभ�न.�न डब�.�च� ग0रचरण�च�� क�म�वर नमण�क क ��.

डब�.�च�� क��लतगभ8 .�वन�च� श�गणश� ग0रचरण�न झ���. खरच, � क तर �0गप0रष��च�� चररत�च� ओन�म� ग0रचरण�नच ह त असत स द,सत. ��,व श�क4 षण�न ब��पण� ग0रचरण�च�च ,�क� घत�� ह त�.

डब�.�च ग व�र� .�वन

डब�.�न र . म ठ� पह�ट उ@�व, ग @� स�र कर�व�, लशळ�� भ�कर�च� त0कड� च�व�न वर घ टभर प�ण��न N��ह�र� कर�व�, ,0प�रच�� .वण��स�@� द,��� क��,� भ�कर�च� प0रच0�ड� बग�च म�र�व� आलण ग�ई-महश�-ब]� चरण��� घऊन .�व. म�ध��Nह��� स��8 आ�� क� ग0र��न� प�ण� प�.�न त���न� स�व��त बसव��च, आपण

Page 6: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

भ�कर ख��च� लन र�मक4 षण हर� .� र�मक4 षण हरर भ.न ग�त .वळच �व�ड��च. दकत�क वळ� ग0र डब�.�च� न.र च0कव�न श.�रच�� शत�त घ0स��च�. र�खण,�र तणतणत ���च�. डब�.� त�� ग0र��� वळव�न आण�न, त��च� ह�त . ड�न कम� म�ग��च�. �� त��च�� लवनम व4त��� इतर गव�र� प र टटग��न हस��च�. एक�,वळ� र�खण,�र�च� चपर�कह� त म0क�टन सहन कर��च�. पण उ�ट शब, कध� ब ���च� न�ह�.

ग0र�ढ र��च� . प�सन� डब�.� सवतxपक� लवशष अगत��न कर��च�. वळ� आपण भ�कर ख���� लवसर�, पण ग0र��च� ,�ण�व]रण वळच�� वळ� द���� एक,�ह� च0क�� न�ह�. सक�ळ स�ध��क�ळच� त��च� ग @सर��� प�हन श.�र� प�.�र� चदकत वह��च. ४-५ द,वस��आड ग0र��न� न,�च�� प�ण��त घ���न च��ग�� म���श कर�. त��म0ळ च�दभ�न.�च� ग0र महण. ,�प0र�त नम0न,�र महण�न . त व�ख�ण� ��ग��.

डब0.�च� ग व�र� भ.न-प�टk

म�म� क�लतक�ब�ई पह�ट उ@�न .�त��वर ग�ण� ग��च�. त� ग0णग0णण��च� डब�.��� न�, ��ग��. ग�व�त�� म�डळ� कध�क�ळ� भ.न ग��च� त� ऐक� न वड�व�कड� महण��च� त��न स0रव�त क ��. थ ड�च द,वस�त ग व�र� म�डळ .मव�न न,�च�� क�@� भ.न च��� क ��. र�क �च� ररक�म� डब� महण. म0र,0�ग आलण ,गड��च�� लचप��च ट�ळ, �� स�लहत��वर डब�.�च ह भ.न� म�डळ भ.न�च�� क��8कम�त ख�प र�ग� ��ग�. र . क ण� न� क ण� एक�,� नव�न अभ�ग ऐक� न प�@ करन आण�व� लन �� ट ळ�न त आपल�� भ.न�त च��� कर�व�. क�मध�म आट प�न र�त�च� भ�कर प ट�त ग��र ग�� क� ह भ.न� म�डळ क�ळ ख�त ग�व�ब�हर .��च लन हररन�म�च� ग.र कर�त बस��च. मध�र�त�प�eत अस ह त र�लहल��म0ळ , इतर म0� उश�र� उ@��च� लन उलशर� क�म��� ��ग��च�. त��च� तक�र च�दभ�न.�च�� कन�वर गल��म0ळ , डब�.�न एकटच भ.न�स�@� ब�हर .�ण��च� कम च��� क ��. पण त��च सव�गड� त��च� लपच{� स डण�र थ डच?

स�व8.लनक भ�ड�-��च� श�गणश�

डब�.� म�डळ�च�� भ.न�च प0ढ सप�ह ह ऊ ��ग�. सप�ह�च� सम�लप पस�,�न झ��� प�लह.. प र��च� ड कD त�! दकत�क��न� आईब�प��.वळ म�ग�न, दकत�क��न� ग�व�त लभक� म�ग�न, ध�N� .म� क �. ग0र�ख���च�� वनभ .न�स�@� ग डध ड करन द��च� खडग�वच�� � क��च� पघ�त असत च. झ��. ह�� ह�� महणत� न,�च�� क�@�वर ग0र�ख���न� अनक ट उभ� क ��. डब�.� महण��� - ``गळह आप0न त स�र�ईच .वत ख�वत . पन .र� भवत�� प�ह� न�? दकत� तर� अ�ध�, ��ग�, रगतलपत, लभक�र� म�नस� आहत. त��ह�� लबच��-��ह�� च0क0 न तर� कध� नवह�च� .व�र� ब�.र�च� भ�कर प टभर ख���� भटत न�ह�. आ. आप0न त��ह�� सगळ��ई� ब��ऊन आन0न प टभर .व�� घ���. अन,�न�स�रख� मह�प0N� न�ह�. त आप� गर�ब भ�ऊ अनz बह�न� .वल�� मह�. त च ,व�� खर� न�व, ह ईन.’’

डब�.�च�� भ.न म�डळ�त एक व�बन न�व�च� मह�र ग0र�ख� ह त�. त��न मह�र�व�ड�त� स�र ब�प� ब��� लन म0� शप�ट�न आण��. आ.�ब�.�च इतर ग स�व� रकDर लभक�र� पण ब ��व�. डब�.�न सगळ���न� एक प�गत�त लशसतव�र बसव�न प0�ड��क वर,� ह�रर लवठ�च�� .�घ ष�त .वण घ�त�. त � क .वत असत�न� डब�.�न लनवडक भ.न तल��नतन ग����. .वण�-�� म�डळGच� आलण ग0र�ख���च� त पस�, स हळ� पह���� .म�ल�� ,�प0र�च�� ग�वक-���न� एक नव�च आ. तथ द,स�. न�तर ग0र�ख� म�डळ� प�गत�न बस��. डब�.�न ब�ब�.� गण�.� मह�र��� अग,� आपल�� श.�र� बसव�. क रकचर� झ�ड�न स�र क ल��वर ह� सम�र�भ आट प��. पण त�� भष�क�र�च� क0 रब�र डब�.�च�� आ. ळ� लन ग�वभर क�ह� द,वस च���च ह त�. पण

Page 7: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

डब�.�च� ख0��स� ख ट� प�डण��च ध]�8 ककव� अक� म�त क ण�तह� नस. ,�प0र��� डब�.� अस त वर अस� अन,�न�च उतसव त��न अनकवळ� क �.

म0��च प�� प�ळण��त द,स� महण!

ग�डग मह�र�. �� ट पण न�व�च�� अस�म�N� ��दकक�न व4द डब�.� ग�� ४५वर वष< ह�च भ,�त�त अन,�न�च� � कसव� ब4हNमह�र�ष�च�� क न�क प-��त स�.र� करत�न� प�हन, ,�प0र�च�� त��च�� त�� ब��व��तल�� वत8न�च� म0��च प�� प�ळण��त द,स� अश� @र�लवक शब,��न� ग�रव करण��च� श��0त� ककव� स�त�ळ� म ह प0षकळ��न� ह त असत . इतक च क��, पण भलवष�क�ळ� ह� क ण�तर� म @� स�ध� सतप0रष ह ई�, अश� प0षकळ��न� अटकळ ब��ध�� ह त�, अस धडधड�त ख ट लवध�नह� कर���� दकत�क च0कत न�ह�त. म0��च प�� प�ळण��त द,सत�त? क0 ण��� द,सत�त? क ण त पह�त�त? बर, त द,सत�त तर मग त�� ब��क��� त�� प����च�� �कण��पम�ण प0ढ क णक ण क�� क�� कसकस� उत.न ,त�त? पत�क .Nम,�त�� आईब�प��न�ह� त�� प����च�� �कण��च� कस�� क�ह� कलपन� नसत, अटकळ नसत, .�ण�व नसत. त� �कण क0 ण��� द,सत न�ह�त आलण क0 ण� त� प�हतह� न�ह�त. आतमलवश�स�न लन आतमक�श�न एक�,� म�ण�स म @� कत8बग�र झ���, न�मव�त झ���, महण. मग त��च�� ब��पण�च�� ख-�� ख ट� आ@वण� उकरन क�ढ�न, भलवष��च लसद��त �ढवण��च� कसरत � क करत�त, एवढ�च त�� प�ळण��तल�� प����च� अथ8 आह. सप4श���सप4श���च�� सहभ .न�बद� आलण न,�क�@च�� भ.न�च�� वसन�बद� लबच�-�� ब�� डब�.��� च�दभ�न.� म�म�च� ख�व� ��ग��� कणक�� च प आ. �� कलपन�-प�लडत��च�� लहशब� कश��� .म� धर��� अस�? लशव�� मह�र, मर�@ , पर�ट, स0त�र, � ह�र, सव�गड� आपण एकत क� बसवत खळत लन ,0प�रच�� N��ह�र��� एकत .वत , �� क4 त��च�� ,�रग�म� पररण�म��च� तर� ब�� डब�.��� क�ह� लन�त .�ण�व असण�र थ ड�च? आमह� सगळ एक, ��पक� कस�� लवशष भ�वन� त�� व��त त���� असण�र? शक�च न�ह�. ह� एक सदग0ण��च� अ�क0 र आह लन त आपण व�ढव�� प�लह., अश� प0सटस0द� कलपन� त��च�� लवच�र��न� च�ट�न ग�� नस�. मन��� ज��त ग ड� व�टत तवढ कर�व, अश� ब��मन�च� @वणच असत. लतच� ब]@क सदग0ण��वर लसथर�वण लन प0ढ त� व�ढ��� ��गण, ह� म�नव� .�वन�त�� एक भ�ग�व�न अपघ�तच सम.�� प�लह..

एक�,� मन0ष� र�क�च� र�व झ��� महण. त��च�� कत8ब�ग�र�च श� आईब�प��� लन आ.�ब�.�च�� अ�बत�� ग�बत���न� म रत व�टण��च� व�ईट ख ड � क��न� असत. र�म,�स�न महण. लशव�.��� र�.क�रण लशकव� महण�न त सवर�ज� सथ�पन कर शक��. �� सव8त रढ क �ल�� पव�,�त �� व�ईट ख ड�च� प�.�पण�च सपष उघड ह त न�ह� क��? अन�थ ग0र�ख�पण�प�स�न � कलहतव�,� ग�डग मह�र�. �� कम8� ग� प,व�प�eत लसद क �ल�� डब�.�च�� .�वन�च�� �शव�त श�8त�च श� एकट� ग�डगब�ब��च आह. त��त इतर��न� व�टकर� बनवण��च� म ह म�ख8पण�च� आह.

प हत� �त न�ह� महण. क��?

,�प0र� ग�वच�� प�ण�8 न,�च�� लहव�ळ��-उNह�ळ��त र�र म @� ख � ड ह पड��च�. ग�व�त�� बर�च म @� म�डळ� लन म0� त��त प ह���� ड0 �ब���� .��च�. एक द,वस डब�.�च�� मन�न घत�, ह� सगळ� म�णस धड�ड प�ण��त उड� म�रत�हत, सर�सर प हत�हत, प�णतळ� ख � ब0ड� म�रन भर�र� वर �त�हत, म.� आह म @�. आ� डब�.�च�� मन�, तथ क ण�च च��न�. आपल���� प हत� �त क� न�ह�, ��च� कस�� स0द� लवच�र न करत�, सव�र�न घत�� धड�ड उड� ड ह�त. – – आलण मग आलण मग

Page 8: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

आलण मग? कसच क�� अनz कसच क��! ��ग�� गट��गळ�� ख����. घ�बर��. ओरड� ��ग��. आ.�ब�.�च���न� व�ट� ह� म�. करत आह. न�क�तYड�त प�ण� .�ऊन ग0,मरन ब0डत आहस� द,सत�च एक� , घ��न� पकड�न क�@�वर आण��. उपच�र क � तवह� स�वध झ���. ``प हत� �त नवहत तर झक म�र���� उड� घत�� कश���?’’ . त बडबड� ��ग��. ब�तम� ग�व�त ग��. आई, म�म�, आ. ब� ध�वत आ�. ``क0 ण� स��लगत�� ह त�

’’ त0�� उड� म�र���� ब�ब� महण�न आईन डब�.��� प ट�श� धर� आलण ``भ�भ�त�� र� ,�त पड��च� ’’ ग�ढव��� र�र ख ड महण�न म�म�न द,�� भडक�व�न एक डब�.�च��. ``खबर,�र प0Nह� प�ण��त प�ऊ�

ट�कस�� तर, त�गड� म ड�न ट�कDन.’’ अस� सजर ,म भर��.

म�णस��� अशक� क�� आह?

नप ल��नपम�णच डब�.� ग�डग ब�ब��च�� कत8वक श�त अशक� ह� शब,च न�ह�. बर बर�च सव�गड� धड�धड उड� म�रत�त, सप�सप सरळ�� म�र�त �� क�@च त�� क�@��� .�त�, मनम0र�, ड0 �बत�त आलण म� क� वड� अन�ड� ब�वळट�स�रख� त���च��कड पह�त लन त���च कपड स�भ�ळ�त क�@�वर बस�? {टz! ह न�ह� च����च. प ह���� म�� आ�च प�लह..

, न पहर� आ.�ब�.��� क ण� न�ह�स प�हन, प�ण��त उतरन डब�.� ,रर . प हण��च� �त कर ��ग��. एक , न मलहN���च�� आतच त��च� आतमलवश�स बळ�व�� आलण प हण��च�, तर�गण��च�, ब0ड� सर�ळ�� म�रण��च�� न�न� पक�र�त त��न एवढ प�व�ण� लमळलव� कD त�� ब�बत�त ग�वच� लन आसप�सच� एकह� आस�म� त��च��बर बर रटक�व धर�न�स� झ���.

प�वस�ळ��त न,��� मह�म�र प�र आ�� महण. प0र�त स�पड�ल�� म�णस��न� लन .न�वर��न� व�चवण��च कम8 मह�क@�ण, म @म ठ� पट�ईत प हण�र��च� अक� थरथर ��ग��च�. पण डब�.� तड�ड उड� घऊन कम�� शह�मत�न त���न� सर�ईत तड�प�र खच�न क�ढ��च�. अस�च एक,� प�ण<�� प�र आ�� असत�, पल��डच�� क�@�वर प हत .�ण��च� अम4त� गण�.� न�व�च�� लमत�न डब�.�श� प]. म�र��. � क नक नक महणत असत�ह� , घ��न� ट�कल�� धड�ड उड�. न,� तर क��, एक�द� खवळ�ल�� मह�स�गर�स�रख� रY रY कर�त, गर�र भ वर लभरक�व�त त0र�न स स�ट�न च�����. सह. लभरक�व��� ��कड�च� ओढ� धड श�भर प�व� स0द� सरळ .�ई न�. भ व-��त गचक� न झ���च त बपत�! आलण ह , घ आचरट तर च��� आहत सप�सप ह�त म�र�त प�ण� त ड�त! क�@�वरच�� � क��च�� तYडच प�ण� पळ��. क�� ह त� लन क�� न�ह�. डब�.� तर र�डक�� म0�डक�� अन�थ आईच� एक0 �त� एक म0�ग�. क0 ण� भर��� घ�त�� लन क0 ण� लचथ�व�? नसत� आपरम�त अ�ग� ��ग��च�. बर, घरच�� म�डळGन� कळव��च, तर त� वळह� लनघ�न ग���. आत� क ण� घरन आ�च तर क�@�वरच�� � क��न�च लशव�श�प ख�व ��गण�र. सख0ब�ई तर क�@�वरच म�थ र ड�न घण�र.

� क लथ.ल�� ड ळ���न� न0सत पह�त�हत त च ह�� ह�� महणत� प�र ,�रवरच�� प]�थड�वरन डब�.�च� भ�मग.8न� ऐक� आ��. ``आ� र आ� , सर�ईत �ऊन प ह च� .’’ पण त��च� त प].,�र , सत? अरर, त क0 @च द,स न�. कश�च� द,सत त ? क�@�.वळ .�त� .�त�च एक� भ व-��च�� गचक��त त स�पड�� लन ब0ड���. त��च पत प0ढ सह� म]���वर क तग�व� क�@��� ��ग�� आढळ�. प हण��पम�णच आट�प�ट�, हत0त0, �ग -��, ग ट� आलण क0 सत�� �� क���तह� डब�.� ,�प0र�च�� प�चक श�त क0 ण��� ह�र .�ईन�स� झ���. घरच ख�णलपण तस महट� तर �थ�तथ�च. पण अख�ड कष��च� लन शमस�हस�च� आवड उप.तच त���च�� अ�ग� ब�णल��म0ळ , डब�.�च� ,ह�ष� प ��,� क��ब�स�रख� टणक कणखर बनत ग��. न� कध� थट न� पडस. आ.

Page 9: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

७५ वष�eच व� झ�� आह तर� हव� त�� पच�ड ड ह�त बधडक उड� घऊन सह. ���न तड�प�र ह त�न� ब�ब��न� प�हन त���च .व�न अन0���� स0द� एकमक��च�� तYड�कड पह�त उभ रह�त�त.

ग0र�ख��च� न��ग-�� बन��.

डब�.� च��ग�� १४-१५ वष�eच� प0-�� उर�ड�च� .व�न झ�ल��म0ळ , च�दभ�न.�न त��च� ग0रर�खण� ब�, करन, `` डब�.�, त� आत� शत�वर औत��� .�त .�.’’ अस स��लगत�. शतक-��च�� प र�च�� ह�त�त औत �ण आलण प��ढरपश�च� प र म�र�क ह ण, .वळ.वळ स�रखच महट� तर� च���. ररक एवढ�च कD प��ढरपश� प रग� म�र�क ह ऊन कम�वत� ह त च अस न�ह�, पण शतक-��च� प र औत��� ��ग�� क� त���च� कम�वण� तवह�च च��� ह त.

पड� त क�म च ख क0 स�तन कर��चह� डब�.�च� कम8� ग� व4त� �ह�न�पण�प�स�न द,स�न �त. शत�च� न��गर ह�त�त �त�च, शत�च�� सगळ��च �ह�नम ठ� तपलश���च�� क�म��� त��न पक� आवर घ�त��. औत�च�� ब]���च� लनग� र�खण��त त��च� पलहल��प�स�नच म @� क,र. सवत-�� वळवर भ�कर लमळ न लमळ , पण ब]���च� व]रण, त���च� ग @सर�ई, र .च� न,�त�� अ�गध0ण�, ग णप�ट�च�� रकट�न त���च अ�ग प0सण इत��द, क�म डब�.� अग,� तNम�तन कर��च�. ख��द�वर आस�ड लन न��गर ट�क� न .व�न डब�.� भ.न ग0णग0णत आप� ब]� घऊन शत�कड .�ऊ ��ग�� क� ,�प0र� ग�वच�� ब��� ब�प� न.र ��व�न क�त0क�न त�� ब]���कड प�ह��च. शतक�म डब�.�न पतकरल��प�स�न शत��च� स0ध�रण� झ���, उतपनह� व�ढ�. हरएक क�म त .�त�न प�ह ��गल��म0ळ , ब��ध-ब�द,सत�प�स�न त लपक�च�� र�खण�प�eत उधळम�धळ�च� ककव� च र�म�र�च� पशच रह�त नस. ध�N��च� कणस ,�ण धर ��ग�� आलण कप�श�च� बYड ड ळ उघड� ��ग�� क� डब�.�च� म0क�म क��मच� शत�च�� म�च�वर. ह�त�त �ठ बडग� घऊन र�तभर .�गरण. लशव�� द,वस�च� ,��म� अस��च�च. स�र��श, शत�च�� क�म�त डब�.� ईशर-भकDइतक�च तल��न र�ग��� अस��च�. क���व�चमनकरन क �ल�� सवच�� भकD�� लबनच�क, पसन ह ण�र� शत�लशव�� ,0सर� परमशर न�ह�, ह� लसद��त डब�.��� ��च क वळ�� व��त मन मन पट�� आलण �थच त��च�� भ�व� च�ररत��च�� उजव� क�मलगर�च� प��� भकम बस��.

कस ह ण�र ��च , न ह�त�च च�र ह�त?

�ह�नपण� म0��म0�Gच� �ग ��वण��च वसन खड�प�ड�त आलण म�ग�स�ल�� न�कर शतकर� वग�8त र�र. ब��लवव�ह��न� लशक� @ @�वण�र क��, आ. .�र� आहत, तर�ह� त���च ह वसन आ.ह� �प�न{प�न च���च आह. �ग�लशव�� म�णस�च� म�ण0सकDच� @रत न�ह�, अस� त�� अड�ण���च� सम.. ह� �ग तर� थ ड� खच�8त, आ�थरण प�हन प�� पसरण��च�� ब�त�बत�न करत�� तर हर�म! घरच� दकत�ह� गररब� अस , सक�ळ ग�� स�ध��क�ळच� प�च�ईत अस , �ग�च� थ�ट सर,�र� द,म�ख�च� उड���च प�लह.. – तवढ�स�@� परव� न�ह� – शतभ�त, ग�ड�घ ड�, ढ र�ग0र� टक करन स�वक�र�च�� घर�त ग�� तर� बहतर, पण �ग�च� थ�ट ,णक�� खणक��च� झ���च प�लह.. �� र� ,�न मह�र�ष�त�� शतकर� वग8 .वढ� क.8ब�.�र� ह ऊन लभक �� ��ग�� तवढ इतर क णत��ह� वसन�न त��च�� .�वन�च क ळस क �� नसत��.

सख�ब�ई लन डब�.�च� अवसथ� क�� लवच�रत�? न� लबसतर न� ब�ड, ,वळ� लब-ह�ड. आ. ब� म�म�च� आश� लमळ��� नसत� तर सख�ब�ई�� ह�त प र घऊन ग�व ग�व भ�कच म�ग�व� ��ग�� असत�. .�त-.म�त��� सगळ��न� ह म�ह�त ह त. अश� न� घर न� ,�र प र��� क ण ,त आप�� म0�ग�? स �र� बघ��च� त त��च�� घर,�र शत�व�ड�वरन पस�त कर��च�. मग त घर,�र, शत�व�ड� त�न स�वक�र��कड सह� वळ� गह�ण पड��� क� अस न�. त��च� पव�8 क ण� कर�त नस. इतक च नवह तर .वळ कवड� ,मड� नसत�ह�, �ग�च��

Page 10: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

थ�ट�न स �-���च लन ग�वक-���च ड ळ द,पण��स�@� ख0द नव-�� म0����च एक�द� स�वक�र�कड ७-८ वष�eच�� म0,तब�,�न प ट�व�र� क�म�स�@� क��म ब��ध�न द,ल��च� कर�रन�म� करत�त आलण �ग�स�@� प]स� क�ढ�न त उधळत�त. अस खड�त��च न�न� {�, असत�त. त��प��� खड�च�� खड� ग0.र, म�रव�ड�, प@�ण स�वक�र��च�� घश�त .�व�न, म-ह�@� शतकर� लपकल�� मळ��वर प ट ब��ध�न स�वकर�च� ग0��म बन�� तर� �� अड�ण� � क��च ड ळ अ.�न उघडत न�ह�त.

क�� प�हन म0�ग� द��च�?

`डब�.� म�झ� न�त�, च�दभ�न.�च� भ�च�, त��च� कत8बग�र� प�चक श�त सगळ���न� @�व�, मग त��च� स �र�क .म���� हरकत कस��? शब, ट�क��च� थ�तड, प�हण���च� वर,ळ ��ग� आमच�� आ�गण�त.’ ह� ह�ब�रर�व�च� लन च�दभ�न.�च� भम थ ड�च द,वस��त ,�र झ���. `म0�ग� च��ग�� आह ह , पण त��च क�� प�हन आमह� म0�ग� द�व�? न� .म�न न� .0म��. न� घर न� ,�र.’ �ई त प�वहण� ह�च नक�र ,ऊन च��त� ह ऊ �ग��. म�न� म�णस��� नक�र सहन ह त न�ह�त. च�दभ�न.� महण. ,�प0र�त�� एक प0ढ�र� शतकर�. ग�व�त त��च� शब, ख��� पडत नस. नक�र��न� प�णथळ�न न .�त�, त��न खटपटGच� . र व�ढव�� आलण कम��प�र �थ�� धन�च� परट�वर आप� व.न प�ड�. त���� म0�ग� पस�त पड��. पण त��च� ब��क क�ह� क ल�� रक�र ,ई न�. ह न� करत� १८९२ स��� डब0.�च �ग ह�ब�रर�वच�� घर� थ�ट�त स�.र झ��. घर�त स�. क0� त�ब�ई स�न आल��म0ळ , सख0ब�ईच�� व@�ल�� .�वन��� प��व� र0 ट��.

च�दभ�न.�वर स�वक�र� प�श

स0खवसत0 घर�,�.��वर क.�8च प�श ट�कण��च�� स�वक�र� �0कत�� .0कत�� अनक असत�त. तश�त त स0खवसत0 न�कर आलण म�नप�न��� हप�प��� अस�� तर स�वक�र� कसब�त त तवह�च नकळत अडक�� .�त . ,�प0र ग�वच�� लशव�र�च�� प�व<�� प�ण�8न,�च�� क�@� बन�.� प�थम.� लतडक न�व�च�� स�वक�र�च� एक ५ एकर .लमन�च� स�ग त0कड� ह त�. .म�न ह त� उतम पण लतच� @व�व� तश� लनग� न @वल��म0ळ त� न�,0रसत लन न�प�क झ��� ह त�. लतडक स�वक�र�न त त0कड� च�दभ�न.��� लवक��. लवकत घत�न� क�ह� रकम र ख द,�� लन ब�कDच� रकम , न वष�eत हप��न र डण��च @र�. म�त �� खर,�च� व�.व� क�ग, रल.सटर क �� न�ह�. ``क�ग,�लशव�� अड�� आह थ ड�च? .म�न एक,� द,�� त� द,��. म�णस�च� .ब�न महण�न क�ह� आह क� न�ह�?’ असल�� सबब�वर क�ग, आ. कर उद� कर ��वरच द,वस ग�. , न वष�eत डब0.�न त�� .लमन�च� उतम मश�गत करन त� स N��च� त0कड� बनव��. , न वष�8त ,ण��च हपह� र ड�. त स�वक�र च�दभ�न.��� हव तवह� हव� त�� रकम� न0सत�� लनर प�वर ,त ग��. त�� स�वक�र�च�� इतर क0 ळ��च�� ,ण��घण��च�� भ�नगड� च�दभ�न.�च�� सलल��लशव�� लमटन�श� झ�ल��. स�वक�र�न त��च��वर आपल�� लवश�स�च� एवढ� म लहन� ट�क�� कD च�दभ�न.�च�� शब,�लशव�� स�वक�र क ण�च ऐक न�स� झ���. भ ळसट च�दभ�न.� गव�8न र0 ग��. सवतxच� श�म�त� ,�खवण��स�@� क0 ळधम8, ,वक��8, उतसव, म.व�N���च� थ ट उडवण��स�@� लतडक��कड�न र�त र�त व�ट� त�� रकम� म�गव�त ग��. लतडक��च� लत. र� आप��च ग�ग�.ळ� अस� .र� त���� भम झ���, तर� लतडक ह त� .�त�च� स�वक�र. त��न एक� णक एक रकमच� .म�खच8 ल�हन @व�� ह त�. एक द,वस त त��न च�दभ�न.��� गमत� गमत�न ,�खव�� आलण �� भर�स�ट क.�8च�� र ड�स�@� , आप�� स�र� .म�न खर,� ल�हन, अस� पच ट�क��. च�दभ�न.�च ड ळ खड�ड उघड�. त��च�� ड ळ��प0ढ अ�ध�र�च आ��. स�वक�र� स�पळ� कस� असत त त���� आ. उमग�. त��न ५६ एकर .म�न गह�ण ल�हन खत रल.सटर करन द,ल��वरच घर� परत��च� त���� म0भ� लमळ���.

Page 11: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

स�वक�रश�ह�च� .�,�

डब0.��� ककव� घर�त क ण���ह� ह� गह�ण�च� भ�नगड चटकन उमग�� न�ह�. शत�च ध�N� कप�श�च प�क तर घर�त मह�म�र �त, पण स�वक�र�च � क �ऊन त उघड� ड ळ���सम र घऊन .�त�त क� लन कश���? ��च� डब0.��� बरच द,वस क�ह� थ��गच ��गन�. घर�सम र कप�श�च� पव8त उभ� रह�व�. ध�N���च डYगर एक�वर एक चढ�व आलण एक�द� द,वश� उ@�न पह�व तर आ�गण म कळ! अखर च�दभ�न.�च�� गह�ण�च बणड ग�व�त र0 ट�. ग�व�तह� क0 .ब�. उ@��. घर�,�. महण�न लमरवण�-�� शतकर� प0ढ�-��च� .म�न गह�ण पडण ह� म @� न�म0षकDच� ग ष. वरचवर स�वकर�कड�न र ख रकम� उच�त� �ईन�श� झ�ल��म0ळ , खच�8स�@� र कड रकम��च� त�ग� पड� ��ग��. अ�ग�वरच�� लनत��च�� लखड�कलमड�क ,�लगN��लशव�� ब�सन�त� @ळक न, ,�रग�व� नऊन त���च टक करण��च� च�दभ�न.�न तड�क� च��� क ��. त��च� पक4 त�ह� ढ�सळत ग��. अखर लवपत�च� लवष�र� न.र ग ठ�तल�� ग ध�कड वळ��.

डब�.�च ग धन�वरच पम

डब0.�ड�च�� चररत�च� श�गणश�च ग धन�च�� स�गत�त लन ग सवच�� स�ग�त�त झ�ल��म0ळ , ज��च ब]� उतम त��च� शत� उतम ह ततव त��च�� मन�वर ख � क र� ग�� ह त. ग रकण�च म�ळ ब�.च त��न हर� ह त. औत�च�� ब]���च� तर त सवतxच�� प�ण�प��कड लनग� @व�त अस. ग����� ग -ह� झ��� क� डब0.� त�� ग�ईच� ध�र क�ढ��च� न�ह�. स�र ,�ध ग -ह��� लपव� द��च�. क ण��� क�ढ�ह� द��च� न�ह�. �ह�नपण� ग -ह��न� भरप�र ,�ध लमळ�� महण. त प0ढ ह�ड�पर�न बळकट त�क,व�न बनत�त. अश� २-३ खYड��न� भरप�र ,�ध प�.�न त��न नम0न,�र ब]� बनव� ह त.

स�वक�रश�ह�च�� प खरण�च लगरलमट ��ग�ल�� च�दभ�न.�न ग -ह लवकण��च� पश क�ढत�च डब0.�न .�व ,ईन पण म�झ खYड लवक� ,ण�र न�ह�, अस� खडखड�त पलतक�र क ��. खYड न�ह� तर मह�त�र� ब]� तर� लवक�� प�लह., अस� आगहर पडत�च, डब0.�न करड� आव�.�त आ. ब��� लन म�म��� ब.�व� - ``, नच क�� त�नह� ग -ह ट�क� लवक� न. पण त�� मह�त�-�� ब]���� म� लवक� ,ण�र न�ह�. .Nमभर त��न त0मच क�ब�डकष क �. ह.�र रप���च ध�N� लपकव�. त0मच�� श�म�त�च� बड.�व स��भ�ळ��. प टच�� प र�स�रख� आ.वर त���� प�ळ��, प स�� लन र�ख��. आ. त मह�त�र� झ��� महण�न क�� त���� कस����� लवकण�र त0मह�? ह� क�� म�ण0सकD झ���? मह�त�-�� ब]��पम�ण उद मह�त�-�� म�णस��च�ह� अडगळ घर�त�� क�ढ���� � क सवकत��, तर त���च ह�त क ण धरण�र? त ब]� लवक�� तर उद�प�स�न म� औत��� .�ण�र न�ह�, म�� घर�त @व� न�ह�तर हसक� न द�. क0 @ह� चर� घर� भ�ग म�ग�न प ट भर�न, पण अस� कस���ख�न� म�� परवडण�र न�ह�.’’

म�म�, घ�बरत� कश���?

डब0.�च महणण दकत�ह� खर अस� तर� त��न क.�8च� लबनब0ड�च� खळग� थ ड�च भरण�र ह त�? च�दभ�न.� तर अग,� टकD�� आ��. डब0.�न त���� ध�र ,ण��च� ख�प �त क ��. त महण���, - ``म�म�, आपण उप�श� र�ह. अ�ग�वर कपड� घ��ण�र न�ह�. सणव�र करण�र न�ह�. म0��ब�ळ��सह ख�प कष कर आलण आपल�� म��प ट शत�च�� लपक��वर �� स�वक�र� प�श�त�न म कळ ह ऊ. पण ��प0ढ त�� स�वक�र �म�च� प��र� चढण�र न�ह� अश� शपथ घ��. ख टन�ट लहश ब @व�न त��न� त0मह��� सपश� रसव���. च��गल�� लहशब� म�णस�कड�न त��च लहशब तप�स�न घ�� लन ख ट�न�ट�च� सरक�र�त दर��8, ��व�. ब�कDच म� प�हन घत .’’

Page 12: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

झ���� कध� अस�?

दर��8,? क0 ळ�न सव�कर�वर ��व��च�? ख ट� लहशब�बद�? झ���� कध� अस�? शतक-��च महणण दकत�ह� खर अस�, तर� N���म�द,र�त क�ग,�च� .ब�न� खर� @रत असत. आलण क�ग,��वरच�� आकड�तच स�वक�र� क �,��ड�च� स�र� शह�मत स�म�व��� असत. स�वक�र� आकडम ड�म0ळ च��ग� लशक� सवर�� शह�ण क ट�8त ग�ढव @रत�त. लतथ .Nम�च अड�ण� लन न�कर अश� न��गरड��च� क�� प�ड?

क.8र ड�स�@� शत� उम�प लपकवण��च� डब0.�च� अटह�स च��� असत�न�च, च�दभ�न.� त�प घऊन झ0रण��� ��ग�� आलण थ ड�च द,वस��त मरण प�व��. ह�ब�रर�वच घरच बस�. घर�त लवधव� स�न लन एक �ह�न न�त� बलळर�म. सगळ� भ�र डब0.�वर पड��.

शतकर� { ट� न� म @�

आक�श क सळ�न पड� तर� डगमग��च न�ह�. ख ट�न�ट�च� म0��लह.� र�ख��च� न�ह�. ह� डब0.�च�� सवभ�व�त�� एक मह�न ग0णधम8 आ.ह� त��च�� च�ररत��च� एक त.सव� प]�� महण�न स��गत� �त . आत� शत�वर सख0ब�ई, म�म�, आ.�, आ.�, बलळर�म आलण क0� त�ब�ई सगळच .�त�न क�म कर ��ग�. कप�श� वच����, जव�र� क�प����, क�� व�ट� त क�म कर����सगळ घर एक.0ट�न ��गल��म0ळ , डब0.� वट�च� शत� ,�प0र प�चक श�त नम0न,�र महण�न सगळ���च�� न.रत भरण��स�रख� लपक��च�. आ.वर गड� न कर��कड�न शत� करव�. आत� आपण सवतx कस र�ब��च? अस�� ककत� आ.� आ.� म�म� आईच�� मन�त ड क�व� ��गत�च, डब0.� महण��� - ``शतकर� कध� म @� नसत लन { ट� पण नसत . त रक शतकर�च असत . शत�च�� म�त�त कष कर�व लन म�त�त�न स न क�ढ�व, एवढच त��च क�म, त च त��च� धम8 लन .म�न त��च� ,व. ब�कDच स�र ,व धम�8च च च� थ त��ड�. श�म�त� गररब�च क�� घऊन बस��त? ढग�च� स�ळवट� त�. �त�त न� .�त�त. श�म�त�च� लम.�स कश��� न� गररब�च� ��. कश���? मनगट� घ�स�न क�म� कर�व�. लमळ� त ओ�� क रड� घ�स अलभम�न�न ख�व� आलण .ग�त म�न वर करन व�ग�व. प�वk आपण कस ह त लन आ. कस झ�� , हव�त कश��� शतक-���� त�� भ�नगड�?’’

महनत� द,�ग�, च रट हश�र

स�� स�� शत� लपकव�व� आलण स�वक�र�न क.�8यच� प ट� क�प�स-ध�N���च पव8त ड ळ��,खत उच��न N��व. वष8भर क�ब�डकषकरन अखर प,र�त क�� तर खळ��च�� म�त�त प0र�� लन उर�� ध�N��च ,�ण रटप�व, न,�त नऊन ध0व�व आलण प ट�स�@� घर� आण�व. करड�च म�तर सवच{ करन त��च घर�च त� क�ढ�व. धड द,व@�ण��� प0र��च न�ह� त, तर ख���� क0 @च? मह�त�र� ह�ब�रर�व खचत च���� ह� अवसथ� प�हन. डब0.� त��च� सम.�त घ����च�. ``ह पह� आब�.�, आध� पण स�वक�र�च� पच�त�न म कळ ह ऊ ��. मग त� त�प क�� व�ट� त ख�ऊ. पण . वर ह� क.�8च� अव,स� आपल�� म�नवर आह त वर अम4त ख�ल� तर� आ�ग� ��गण�र न�ह�.’’

.ग�त म @� स�ध� क ण?

घर�त मनसव� कष असत�न�ह� डब0.� ब]���च�� ,�ण�व]रण�च ह�� च0क� नस0द� ह ऊ द��च� न�ह�. आपण उप�श� रह�व पण ज���च�� महनत�वर आप�� शत� लपकत, त�� म0क�� .न�वर��च� घ�स त ड� न�, ह� लसद��त त��न कस श�न प�ळ��. ब]���न� त .ग�त� खर स�त स�ध� महण�न प�ज� म�न��च�. त���न� ध0व�न प0स�न

Page 13: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

गY.�रल��वर त त���न� , न ह�त . ड�न प�ज� भ�व�न नमसक�र कर��च�. शत� ककव� शतकर� ���च��पक� .ग�वर ब]���च उपक�र र�र म @ आहत. र�त�द,वस कष करन . .ग��� अन ,त , स0ख ,त , त च खर� स�ध�. ह� डब0.�च�� मन�च� भ�व .ह� त��च�� च�ररत��त अपर�प�र उर�ळ��� द,स�न �त .

ब�प ,�खव, न�ह�तर....

डब0.� न�कर खर�, पण त��च� ववह�र� न.र म @� च ख आलण करड�, प�क क�ढ� दकत�, स�वक�र�न न� दकत�, त��च� च��� भ�व�न ककमत दकत�,��च� लबनच�क अ�,�. ब��ध�न, त��न लतडक स�वक�र�च� भट घत�� आलण लहशब ,�खव� आलण प�वत� कर�, अस� आगह क ��. त��न अनक वळ� थ�प� द,ल��, ह � ह � महट�, सबब� स��लगतल��, पण लहशब�च� ककव� प�वत�च� थ��ग ��ग� द,�� न�ह�. म�म�च सव8 क.8 व�.�सकट दरट�न उ�ट त0मच��कडच आमच� ब�कD लनघत, अस� डब0.�न उ�ट� पच म�र��. प0षकळ द,वस अश� म�थर ड क ल��वर, एक द,वस डब0.�न त���� सरळ हटक�. ``लहसब ,�खव�न र ड�च� प�वत� ,त नसश��, तर ��प0ढ त0�� एक ,�ण� ,ण�र न�ह�. शत�वर आ��स तर त�गड� {�ट�न ��ब� कर�न. ��, र�ख. ग�@ �� डब0.�श� आह. भ �सट च�दभ�न.� म�म�श� न�ह�.’’

आ��च अखर त पस�ग

स�वक�र�न लहशब�च�� आकड��च� उ�ट�प��ट करन सगळ� शत� लगळ�क4 त करण�र� क.�8च� आकड� डब0.�प0ढ ट�क��. ह� ख ट� आह, म� म�न�त न�ह�, अस� त��न करड� .ब�ब द,��. उद� आणत त0झ�� स�-�� शत .लमन�वर ट�च, अस� स�वकर�न ,म भर��. @�क आह, आण�न तर पह�. अस� सडत ड .ब�ब ,ऊन डब0.� परत��. व�टत प�ण�8न,�च�� क�@च�� त�� .लमन�.वळ �त�च त���� बह��ड आ@व�. `ह� म�झ� .म�न. म�झ� �कम�. इतक�� वरस� सव� क �� लहच� आमह� सगळ���न�. घ�म�बर बर चरब� ग�ळ�� आलण उद� त स�वक�र क��,ब�.�न लहसक�व�न घण�र क�� आमच�� ह�त�तन�? पह�त कस� घत त.’

सगळ� .म�न स�वक�र�च�� घर�त .�ण�र, ह� ब�तम� कळत�च ह�ब�रर�व�च�� घर�त रड�रड झ���. डब0.�न ध�र ,ण��च� ख�प �त क ��. म�ळच� .र� त न�कर तर� ववह�र�च�� टकक��ट णप���न� त���� लमळ�� ववह�र�च ज�न पदढक प�लडत��च�� शह�णपण�पक� अलधक कस,�र ह त. `म�झ� ब�.� सत��च� लन N����च� आह. स�वक�रश�ह� लन क��,ब�.� दकत�ह� ध�त8 लन च�ण�क अस�� तर�ह� म� त���न� प0रन उरन. अN����च� पलतक�र क�� न0सत�� क ट8ब�.�नच करत� �त ? शत�च� म�त� कसण��त कस,�र बन�ल�� म�झ�� प�ळ,�र मनगट�च� क�ह�च क� उप� ग ह ण�र न�ह�? प]सव�ल���न� क ट8 कच-���च�� प��-�� चढ�व� आलण

’ ग रगररब��न� @ श��न� N����च� @�व घ��व� इतक�� कड� ट�वर त��च� लवच�रसरण� गरगर ��ग��.

प��चश क स�त स�वक�र�च� ,र�र�

स न�.� र�ऊत न�व�च�� व.न,�र श.�-��न डब0.��� सम.�वण��च� व.न,�र खटपट क ��. त महण��� - ``डब0.�, ह� भल��च� ,0लन�� न�ह� र ब�ब�. सत�च�� घर� बत� लन चश,ळ�च�� ,�र� झ0� हत�. व�घ�च�� तड�क��तन� म�ण�स एक�, वळ श�रस��मत व�च�, पण स�वक�र� कच�ट�तन�? {! न�व क�ढ� नक स. तश�त ह� स�वक�र महण. मह� क,8नक�ळ. प��चश क स�त ��च� ,र�र�. ग�भण� ग�भ ट�कत.’’

– डब0.� अर म @� व�घ क� अस न� त . च�,� वरस� शत आमच�� वलहव�ट�त आह. म� न�ह� त���� कब.� घऊ ,ण�र. वळच पड�� तर असतN�� वर स�रन कर�न क�� व�ट� त.

Page 14: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

– स न�.� डब0.�, ह� आतत���पण� क�ह� क�म��� �ण�र न�ह�. अर, ख]र� ग�वच लन आपल�� इथ� .�@ � क महण. व�घ�च� .�त. त���च�� ड ळ���� ड ळ� लभडव��च� प�ज� न�ह� क0 ण�च�. पण �� स�वक�र�न� त���च�ह� हड� लपळ�न मळ�न त���न� ग ग�ग�� करन ट�क���. पह�त स न�? मग त0झ� एकट�च� र क�� प�ड? त0झ��म�ग� आह क ण? �ण�र क ण? �� भ�नगड�त त� पड� न� ह बर�.

मह�त�-�� ह�ब�रर�वनह� स न�.�च�� उप,श��� प�ट@ब� द,��. ``प र�, क�� च��व���स ह त�. शत�च� कब.� घ����� स�वक�र उद� आ�� तर �ऊ ,. क�� व�ट�� त कर ,. त���� आडव� .�ऊ नक स. शपथ ह म�झ�� गळ��च�, �� ग�व�त आपल�� ब�.�च क0 ण� न�ह�. घर�त ,�त�वर म�र���� त��ब��च� ,मड� न�ह�. कश��� घत स ब�ब� समथ�8श� ह ड? वह��च� अस�� त ह ऊ ,. आपण ब ��न च���न पर�ट. ल.कड� भर�� ,र� त ग�व बर� सम.�न हव� लतथ� .�ऊ, क0 @�ह� , न कपड� ध0व�न प ट भर. पण �� स�वक�र��� आडव� .�ऊ नक र ब�ब�.’’

धर� त����... क�ढ� ब�हर

डब0.� वट�च�� शत�त स�वक�र आ. न��गर घ���न कब.� घण�र, �� ब�तम�न आसप�सच� स�र� शतकर� त�� शत�च�� आ.�ब�.��� .म� झ���. डब0.� म ठ� पह�ट��च शत�वर ग��. म�ग म�ग ह�ब�रर�व, सख�ब�ई वग]र म�डळ� ध�व��. इतक��त ८च�� स0म�र��� मह�श� लतडक स�वक�र घ ड�वर सव�र ह ऊन ,�ख� झ��. ७-८ औत, ब]�, न��ग-�, ९-१० तगड क.�ख� न कर बर बर ह त. .0�प� र आप� ब]�, घ��� शत�त न��गर आलण त क ण न��गरत आह लतथ, त���� गच��ड� म�रन ब�हर क�ढ�. स�वक�र�न आर ळ� द,��. आ.�ब�.�च�� �� भ�नगड�कड म0ळ�च �क न ,त�, डब0.� आप�� न��गर ख��� म�न घ���न च��व�त ह त�. अर प�हत� क��. घ��� त��च�� क� बरत ��थ लन द� र क� न हद�ब�हर. स�वक�र प0Nह� गर.��. ह�ब�रर�व व सख0ब�ईन रडक0� ड� �ऊन डब0.��� ब�हर क�ढण��च� ख�प त�ग� क ��. पण ह� क� च�� न करत� त न��गर च��व�तच र�लह��. धर� त����, क�ढ� ब�हर, डब0.� �� स�वक�र�च�� आर ळ�� च��ल��च ह त��. अखर त��न हनम�त�� मह�र��� ``हनम�त��, ह प0ढ. लहसक�व�न त औत. म�र त�� च र��� गच��ड� लन क�ढ शत�ब�हर.’’ अस� लनव�8ण�च� हक� म क ��.

.� ग0म�न म�ग�, न�ह�तर -

हनम�त�� प0ढ सरस�व��. डब0.�न त��च�� ड ळ���� ड ळ� भइडव��. आग�च�� र@णग�� पडत ह त�� त�� इ�गळ� ��� ड ळ���त�न, `` ’’ हनम �त��डब0.� गर.��. ``त0झ�� ल.व�च� त0�� पव�8 नस��, प र�ब�ळ��च� आश� नस��, तरच प�ऊ� ट�क प0ढ�. म� झ�� � आत�ल.व�वर उ,�र. क�ळ�च� म0�ड� लपरग�ळ�न ट�कDन, त0झ� र कथ� क��? एक प�ऊ� सरक�� प0ढ� क� म��स सम. त�. त0झ��म�ग� त0झ�� प र�ब�ळ��न� ,ई� क� र ह� .0�म� स�वक�र शरभर ध�N�? .� ग0म�न म�ग�, न�ह�तर ग�@ म�झ��श� आह.’’ हनम�त�� कचक�� लन .�गच��.�ग� थबक� न उभ� र�लह��.

स�वक�र�च�� स�त�प�च� प�र� भडक��. त��न , न तगड .�@ डब0.�च�� अ�ग�वर स ड�. , न� बग�� एक,म पकड�न त���न� डब0.�च� न��गर ख��� प�ड��. ह�ब�रर�व सख0ब�ईन रड�च� आक��त क ��. डब0.�न एक� लहसड�त एक� .�@��� क परखळ�च�� त�ख��न पचकन ख��� लववहळत बसव� आलण ,0स-��च�� प ट�त ��थच� @ कर म�रन .लमन�वर प��थ� � ळव��. झटकन त��न न��गर�च� त0त�� (स�डत�न ह�त ���ब�च� � ख�ड�च� क��ब) ह�त�त घऊन थट स�वक�र�वर च�� क ��. आ. म� मरन ककव� त0झ�� नरड�च� घ ट घऊन. कस� घर�ल.व�त .�त स त पह�त आत� म�, अश� भ��कर ग.8न� करन डब0.� ध�व��. स�वक�र भ,र��. घ ड�च� �ग�म खच�न त परत���� वळत न वळत त च डब0.�च�� त0त��च� तड�ख� तड�ड बस��

Page 15: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

घ ड�च�� प0ठठ�वर. घ ड� उधळ��. स�वक�र�च प�ग ट ग� गडगडत गरगरत शत�च�� म�त�त. म��क मह�र�. .�व घऊन पस�र झ��� प�हत�च, बर बरच स�र न��गर गड� लन .�@ स0द� भ,र�. .�त� कD न�ह� इथन� स�र? .�व घऊन एक क�च�. स डण�र न�ह�. डब0.�च� त�� वळच� रद�वत�र प�हन बघ���च�ह� लतरप�ट उड���. म�झ�� शत�त प�ऊ� ट�कण��प�वk घरच�� ब��क��च� क0� कव� प0स�न �� म,�eन , ह� शवटच� ग.8न� ऐकत�च एक.�त सगळ���न� भर�भर प ब�र� क ��. डब0.�न न��गर घत�� लन .स क�ह� क0 @ झ��च न�ह� अस� व4त�न न��गरण� प0ढ च��� क ��.

अल. म��� बह प�लह�.

�म�च� क�ळ,णड स�लवत�न आपल�� सव��भ� त.�न .स� अच�नक परतव��, तस��च पक�र ह�ब�रर�वच�� डब0.� न�तव�न क ��� प�हत�च स�वक�रश�ह� वचक�च� शकड वष�eच� र0 ग�च र0 ट��. अरच�, स�वक�र��� अस� आडव�न त0डवत�ह� �त महण��च? ह� नव�च प���ड� डब0.�न व-ह�डच�� शतकर� .नत�� पथमच लशकव��. लबच�र� लतडक स�वक�रह� सपश� प�णथळ��. डब0.�च उ,�हरण उद� ब�कDच�� शतकर� क0 ळ��न� लगरव� तर आप� क�� ह ण�र? �� भ�त�न त��च�� तYडच प�ण� पळ��. डब0.��� आवर� महण�न उप,श करण�र� म�डळ�च आत� त��च� प�@ थ पट���� ह�ब�रर�व�कड ध�व��. म�णस�त�� क,8नक�ळ महण�न लपढ�नलपढ� ग�.��� स�वक�र�च� ,र�र� डब0.�न एक�च थपड�त म�त�म � क ल��म0ळ, प0ढ तड. ड�च� म�ग8 ब�, झ���. ,�प0र� ग�व�त �����ह� त���� तYड र�लह� न�ह�.

क�ह� द,वस गल��वर, लतडक स�वक�र�न मध�सथ��च� परवड घ���न डब0.�श� तड. ड करण��च� ख�प त�गडझ�ड क ��. ``ज��च� ,�म ख ट� अस� त��न स�वक�र�च�� क ट8कचर�च�� ,रड�वण��� भ��व. म�झ� लहशब उघड� लन च ख आह. वस�� घत लन प�वत� ,त न�ह�? पटव�त न�ह�? आलण ग0म�न �त .म�न कब.� घ�����? त�� .लमन�च म�म�न� र ख प]स द,� तर� खर,�खत क � न�ह�. क��, क��द��� ड ळ आहत क� र0 ट�? क��,� क�� अस� च र��न� प�@�श� घ��त ह �. .� महण�व� त0��क�� कर��च� अस�� त करन घ. आमह� त��च� एक द,डकD ��गत न�ह�.’’ डब0.�च�� �� ब �ण���� क ण���ह� ख ट प�डत� �ई न�.

अखर म�ळ म��क मह�त�र� ह�ब�रर�व ���� कस�बस� मथव�न, स�वक�र�न गह�ण .लमन�प]कD १५ एकर .म�न परत ,ऊन, आत� क�ह�ह� ,ण र�लह� न�ह�, अश� ,0क�नप�वत� ,ऊन व��ध� लमटव��. ह�ब�रर�व, सख0ब�ई�� आन�, झ���, पण ``त0मच त0मह� म��क आह�त. म� एक तस�भरस0द� त0कड� त���� द,�� नसत�.’’ ह डब0.�च त0णत0ण क��म र�लह�.

उप�श� रह� पण क.8 क�ढ�न स�वक�र�च�� .�ळ��त अडक� नक�र ब�ब�न , ह� ग�डगब�ब��च� पत�क कDत8न�त�� आर ळ� �क�वलध � क��न� आ.वर ऐक�� लन र . ऐकत�त. लतच��म�ग ह� .0न� इलतह�स आह, ह त���न� आत� तर� न�ट उम.�व महण�न �� कथच� ककलचत लवसत�र करन स��लगत��.

डब�.�च� ,व�चसग झ���.

स�वक�र-स�प�च नरड ,�ब�न सव8सव�च� मलण त��च�� मसतक�त�न खच�न क�ढण��च�� अप�व8 �श�न ,�प0र� प�चक श�त डब0.��� ग�वकर� लन शतकर� म @� म�न ,ऊ ��ग�. त आत� त���� ,व�चसग �� बहम�नव�चक न�व�न स�ब ध� ��ग�. एक वष�8तच ह�ब�रर�वच�� घर�ण��च� कळ� ब,���. कप�श�, जव�र�, गह, .वस�, करड�, त0र�च प�कह� मह�म�र आ�. अ�,�. एक ह.�र रप���च� �कम� घर�त आ��. आ�गण�त ध�N���च कणग उभ र�लह�. धनध�N� कपड��त�, ,�ध,0भत ���च� च�गळ उड���. ग�वकDच�� हरएक भ�नगड�त � क डब0.���

Page 16: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

सल��मस�त�स�@� म�न�न ब �व��च. �� ब,��म0ळ डब0.� गव�8न त�@�न न .�त�, उ�ट पलहल��पक� अलधक�लधक लवनम ह त ग��. सह. न0सत� क ण� ह�क म�र�� तर� नमसक�र करन ` ’क�� आप�� आज� आह अश� ��नतन त व�ग��च�. ग�व�त �ण�-�� लभक�-�� ,0क�-���च�, स�त ग स�व��च�, भ.न कDत8नक�र��च� लवच�रप�स करन त���च�� सव8 गर.� भ�गव��च�. आपण . शम करन कम�वत त��त ग रगररब��च� लन गर.� � क��च� भ�ग असत च असत . आपण घ�स घण��प�वk घरच� ,�रच ढ र, क0 त-म��.रस0द� उप�श� र�हत� क�म� न�. आध� ,�रच अलतथ� अभ��गत ���च� स � लन मग आपम. ,व��� न]वद ,�खव��च� त अस�च ,�खव�� प�लह.. ह� त��च�� मन�च� भ�वन� अस. स0बत� आ�� महण�न त��च�� शत�च�� कष�त ह�ग� झ��� न�ह�. उ�ट, आ.�, आ.�, म�म�, आई ���सह क�म�च� . र व�ढव��. आत�ह� ह� शत�स�@� न कर क� @व�त न�ह�, ��चच � क��न� नव� व�ट��च.

अN����च� च�ड

ग�व�त न�मसप�ह वह��च. आ�धळ प��गळ आलण असप4श� ट ळ���च�� ट ळ�� अनस�@� ग�व�ग�व�हन ध�व��च��. नहम�च� पघ�त क��, तर सगळ���च� .वण झ�ल��वर उर�� खरकट उष त�� अन�थk गररब��वर ,0रन झ0ग�र��च. डब0.��� ह� दकळसव�ण� बम�ण0सकDच� पक�र सहन झ��� न�ह�. ,व�च� मह�पस�, न�टनटक�, सवच{ अस� आपणच ग�वक-���न� तवढ� ख�व� आलण त�� ग रगररब��च�� नलशब� क�� खरकट उष अस�व? त� क�� म�णस नवहत? च��ग�� ग डध ड आपल���� लमळ�व� अस� त���न� व�टत न�ह� ह �? त���न� खरकट च�रण��च� क�� अलधक�र आह आपल����? त क�ह� च��ण�र न�ह�. ग�वकDच� मह�पस�, त���न� न�ट प�गत��� बसव�न त0मह� ख�व� घ���त नस�� तर म� त0मच��त भ�ग घण�र न�ह�. म�झ�� घर� लनर�ळ� स]प�क करन म� त���च� हव� तश� स � ��व�न आलण सवतx त���च�� प�गत��� बस�न पस�, भकण कर�न अस� सडत ड ख0��स� करत�च ग�वक-���च ड ळ उघड�. � क��च� क��क�� प�हत�च डब0.�न आपल�� घर� त�बडत ब च��गल�� पक�न��च� बत कर सव8 .म�ल�� अ�ध, प�ग�, मह�र ग� आलण असप4श� ब��धव��न� घरच�� अ�गण�त प�कDन बसव�न प टभर .व� घ�त�. लवच�रव�त मह�त�रक त�र महण� ��ग�, ``अर ह� डब0.� आपल��त�� एकन�थ आह र

’’एकन�थ

आत� क��? मटण ,�रच� च�गळ!

डब0.�च स�ध0त0ल� चररत आलण च�ररत� प�चक श�त ग�.त व�.त असत�न�च स�. क0� त�ब�ई ब�ळ�त ह ऊन लत�� म0�ग� झ���. सख0ब�ई�� प4थव�वर सवग8च आल��स�रख व�ट�. म0��च�� ब�.�न न�ह� तर� म0��च�� ब�.�न पणत�डव�च तYड प�लह� महण�न मह�त�र� ह�ब�रर�व लन र��.�ब�ई आ�,�न न�च� ��ग�. डब0.��� म0�ग� झ�ल��च� ब�तम� प�चक श�त र] ��वत�च, ग त�वळ�� .म�तव�ल���च�� तYड��� प�ण� स0ट�. आत� क��! ब�श�च�� द,वश� डब0.�कड मटण ,�रच प�ट व�हण�र! �� आशन . त आम�तण�च� व�ट प�ह ��ग��.

परट�च�� आ�0ष��त त�न बळ�.

ह� एक महणच पच�र�त ह त�. गर�ब अस व� क ण� अस , .Nम, �ग लन मरलतकDच�� पस�ग� ब कड�च� क� ,0र� आलण मनम0र�, ,�र .�तग तव�ल���न� द,ल��लशव�� च��त नस. म ठ� .�तधम8च ह त� त . क.8 क�ढ�न, भ�क म�ग�न ह ,वक��8 कर�वच ��ग. न कर�� त पड��च व�ळ�त.

रढ�पम�ण ह�ब�रर�व�न ब कड�च� क� ,0र� लन ,�रच� बत @रव��. त��च� घर�त ख� स0र ह त�न� सख0ब�ई क0 रक0 र ��ग��. लत�� आपल�� नव-��च मरणक��च त शब, आ@व� ��ग�. त�� सगळ�� ,0,£व� घटन��च�

Page 17: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

लचतपट लतच�� ड ळ���प0ढ भर�भर सरक� ��ग��. डब0.�च�� क�न�वर ह� बत .�त�च त��न तड�ड नक�र द,��. ``आ.वर आपल�� घर�त च0क� नस0द� . आपण कध� क �� न�ह�, त क�� आ. करण�र? भ� .�तग तव�� र�ग�व� तर. पस�ग��� आ� क� क0 ण� ध�व�न आमच��? आमच आमह���च लनपट�व ��ग� न�? ब�रश��� मटण ,�र द�व�, अस� क0 @च�� धम�8त स��लगत���? .ग�वगळ� धम8 आह ह�. म�� न�ह� त पस�त. आपल�� घर�त मटण ,�र ब�,. क��मच� ब�,. क�ह� च��ग�� ग डध ड करन घ��� ग त�वळ���न� म.व�न�.’’

.�तक0 ळ��� बट� ��व��त त0मह�.

ग त�वळ� म�डळ� .म��. प�न व�ढ��. पण ,�रच� व�स तर क0 @च �त न�ह�? ह क��? प�न�वर प�हत�त त ब0�,�च ��ड� व�ढ��! एक प0ढ�र� गर.� - ``क�� ह ह�ब�रर�व, ह� क�� .ग�वगळ� पक�र? ब�रश��� ब0�,�च ��ड�? मटण ,�र न�ह�? .�तग त�च� रढ� म डत�? आमह��� न�ह� परवडण�र अस�� अधम8. .�तक0 ळ��� बट� ��व��त त0मह�. च�� उ@� र. क ण अस� .वण .वत ?’’ लबच�र� ह�ब�रर�व तर स,8च पड��. डब0.� प0ढ सरस�व��. प0ढ�र� हजत घ������ उ@� त��च��श�. सगळ.ण र�ग�न त�प� ह त. त���च� आव�. चढ�� ह त�. ,�र मटण�च�� आशन आ�ल�� � क��च� लनर�श� भ��कर असत. खड�त��त अस� पस�ग� ख�नह� पडत�त. अग,� श��तपण�न पण लन���न डब0.� एक क शब, ब �� ��ग��. ``ब�पह , न�ट ऐक� न घ��. त0मह� महणत� त� मटण ,�रच� रढ� धम�8च� न�ह�. आपल�� अड�ण�पण�च� लन ल.भ��च�� च चल��च� आह. आप� धम8ग0र ब�मण. त कध� म�रत�त क� बकर�? लपत�त क� ,�र? ब�रश� �ग��� लन मरलतकDच�� तर�व���स0द� त ग डध ड पक�न��च��च .वण�वळ� घ��त�त. त���न� धम8 म�ह�त न�ह�, अस� क� महणण� आह त0मच�?’’

– प0ढ�र� ब कड म�र�� न�ह�, ,�र प�.�� न�ह�, तर म0� .गत न�ह�त.

– डब0.� क0 ण� स��लगत�� र�व त0मह��� ह? त0मच� त0मह� मनच�च @रव��� सगळ� . म�रव�ड�, ग0.र�थ� दकत� श�म�त असत�त! ख�ड� , ख�ड� बकर� म�रण��च�� ऐपत�च असत�त. त���न� कध� ब कड�च� क� ,0र� क �� न�ह�. ,�र प�.�� न�ह�. महण�न क�� त���च� म0�ब�ळ .ग�� न�ह�त? त���च� क�� लनवeश झ���? उ�ट क� ,0र� ,�रच प�ट व�हवण�र आपण पह�. क�� आह त0मच� सगळ���च� ,श�? शत�च�� म�त�त मर मर मरत�, पण सक�ळ ग��, स�ध��क�ळच� प�च�त. �� मटण ,�रच�� प��� घर,�र, शत�व�ड� स�वकर��च�� घर�त नऊन घ�तल��त, तर� ड ळ उघडत न�ह�त. लवच�र कर� म��ब�प. भ�भ�त�� र� ,��� धम8 सम.�न गर�ब प�ण���च� हत�� कर नक�. .�व .Nम��� आ�� क� ,0स-�� एक� .�व�च� हत�� आलण क0 ण� म�� तर�ह� प0Nह� हत��च! ह� क�� धम8 सम.त�? च�� बस� प�न��वर, च��ग� ग डध ड प टभर ख�, आन�, कर� लन घर घर .�. मटण-,�रच�� वसन�न .म�त�च आ.वर झ�� तवढ व�ट ळ प0र झ��. आत� .र� म�णस�त �ऊन म�ण0सकDन व�ग� �� सगळ .

�� श��त पण कटर लनसच�� ब �णच� पररण�म च��ग��च झ���. एक���ह� त��च महणण ख ड�न क�ढत� �ई न�. सगळ ग�त वळ म0क�ट�न .व�. म0��च�� ब�रश�च� ह� ब0�,�च�� ��ड� �च� म.व�न� ,�प0र�च�� प�चक श�त क��, पण ह�� ह�� महणत� सगळ�कड र] ��व��. वळ पस�ग प�हन � क��च�� आच�र लवच�र��न� धक� ,ण��च�� क0 श�ततच सम�.-स0ध�रक�च� खर� शह�मत असत. ग�डगब�ब��च�� चररत�त�� ह� प]�� आ.ह� पखरतन .नत�� द,सत असत .

� कसवच� प�र�भ

शत�व�ड� धनतर लपकत आह, ग0र�ढ र��न� ग @� ग.ब.��� आह, च�दभ�न.�च� म0�ग� आत� व��त �ऊन त ह� ह�त�श� क�म कर�त आह, भरप�रप]स� घर�त �त आह, सम�.�त म�N�त� व�ढत� आह, अस� लसथत�तह�

Page 18: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

डब0.� � कलहत�च� क�म सव��सवकD व4त�न कर ��ग��. न,�क�@च रसत प�वस�ळ��त न�,0रसत झ�� क� त खण�न क0 ,ळ�न न�ट कर���� क0 ,ळ प�वड घऊन डब0.� सवतx क�म कर�त रह��च�. � क��न� पथम आ��8 व�ट�. पण अखर ��. व�ट�न तह� क�म��� ��ग��च. स�व8.लनक लहत�च� क�म सव8 .न��न� एकवट�न क �� प�लह.त, ह� धड� लमटल�� तYड� त��न ग�वक-���न� लशकव��. क @ घ�ण-कचर� स�च�� क� त��न सवतx .�ऊन त क�ढ�व�. क णतह� क�म करत�न� ग�.�व�.� न�ह�, �कचरब�.� न�ह�, क�ह� न�ह�. व�ईट द,स� तथ आपणहन च��ग� कर�व. त��स�@� प,रम डह� कर�व�. ह� ख�क��. क ण�च क�ह� अड� नड� क� सवतx .�ऊन त स�वर�व. डब0.�च�� �� व4त�म0ळ स�र � क त���� ह� क0 ण�तर� ,व�च� अवत�र आह अस� म�न� ��ग�.

डब0.�च� आत��लतक भ�त,��

व�टन .�त�न� .र� क0 @ क0 ण� स�कट�त अडचण�त पड�� द,स� क� डब0.� ध�व��च त��च�� म,त���. मह�त�-�� म�णस��� ��कड�च� ग�@ र0 टत नस�� क� ��न त� र ड�न द�व�. ओझ��ख��� व�क�ल�� प रव�ल�� ब�ईच ओझ आपल� ड क��वर घऊन घरप च N��व. लचख��त ग�ड� रत�� क� त� .�ऊन ब�हर क�ढ�व�. न� गव8 न� त�@�. व-ह�ड�त ग�ड�च�� ब]���न� पर�ण�� च टण��च� पघ�त र�र अस. डब0.�न त प�लह� क� कळवळत त�� शतक-���� हटक��च�, ``ब�पप� ह क�� च��व���स? त�� म0क�� .न�वर��� न� ब �त� �त न� रडत� न� बYब�त�. त0�� क0 ण� ह� अर� भ सक�� तर कस र व�ट�� त0��? म0क�� .न�वर��च� अस�� {ळ ,व�घर� प�प आह.’’ व�र�व�र पत�क र@क�ण� डब0.�न अश� क�नउघडण� क ल��म0ळ , त�� पर�ण�च�� पघ�त��� आळ� बसत ग��.

ब]� ककव� ग�� मह�त�र� झ�ल��वर लनरप� ग� .न�वर महण�न ख0श�� उघड� ब�.�र�त कस����� लवकण��च� ध�,� र�र च��. ``ज�� ग म�तन .Nमभर ,�ध ,ऊन त0मच� लन त0मच�� प र�ब�ळ��च� प ट� भर��, त0मच� ह�ड� सकस ब�व�न क ��, शत��� तगड ब]� द,�, शणखत द,�, त� आत� मह�त�र� झ��� महण�न त0मह��� प सवत न�ह� क��? लत�� कस����� लवकत� आलण लतच�� ह�ड�म�स�च टक घर�त आण�न प ट�त घ��त�? क�� त0मह� म�णस� क� भ0त�? त0मह��� क0 ण� मह�त�रपण� अस�च लवक�� अथव� घर�त�� नसत� अडगळ महण�न द,�� उकDरड�वर ट�क� न, तर कस� बर� व�ट�� मन���?’’ अस� उप,श करन त त�� ग लवकD�� आडव��च�. स�म पच�र�न क0 ण� ऐक� न�ह� तर आपल�� सव�गड�च�� म,त�न थट ब�.�र�त .�व�न स�,� म ड��च�.

.न�वर��न� र ग झ���क� अड�ण� शतकर� औषध पच�र�ऐव.� @र�लवक भगत��� ब ��व�न ,व खळव��च. त भगत लचक�र ,�र ढ स�न अ�ग�र ध0प�र कर�त त�� ढ र�भ वत� आर ळ�� म�रम�रन चधग�ण� घ����च�. ढ र बच�व� तर भगत�च� ,व खर�. म� तर आप� नश�ब. ` ’ �ई लव��. क �� महणत हळहळण�-���न� डब0.� लधxक�र�न महण��च� - ``अर र ग मह�. र ग. त ह� ,वघ0मव� भगत क�� कप�ळ बर� करण�र? त क�� ढ र�च� ड�कटर आह? त��0क��त .�व�, सरक�र� ड�कटर��च� औषध आण�व�. तस�च लबकट पस�ग आ�� तर ढ र��� ग�ड�त घ���न लतथ� N��व�. महण. र�तसर लव��. ह ई�. �� ,व ध0प�र लन ,�रच�� ब�ट��न क�� ह ण�र? झ���� क� कध� .ग�त क0 ण�च� बर� ��न�? ढ र�बर बर त0मच�ह� व�ट ळ� ह ई� असल�� र� ,�न�.’’

स�स�र�त�न सम�.�कड

पलह�� म0�ग� अ� क� न�तर २-२- वष�eच�� अ�तर�न क��वत� म0�ग� आलण म0द� न�व�च� एक म0�ग� झ���. म0�ग� थ ड�च द,वस�त व�र��. घर�तल�� �� भ�नगड� आई सख0ब�ई लनपट��च�. डब0.� लतकड ढ0 �क� नह� पह��च� न�ह�. शत� लन � कसव� ��त त अख�ड गढ���. .स.स द,वस .�त ग� तसतस� त��च��

Page 19: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

आच�रलवच�र��न� एक लनर�ळ�च ग�भ�रपण� �त च����. स�स�र लन ववह�र�च� ग�ड� च��व�त असत�न�च, त एक� लवशष ,4लषक ण�त�न सभ व�रच�� सम�.-.�वन�च� स�कम प�हण� करण��त ग0�ग झ���� द,स.

स�स�र�च� ह� म�म0�� ग�ड� ह��तभर अस�च ह�कत र�ह��च क��? .Nम��� आल��स�रख म�� आणख� क�ह� करत� �ण��स�रख न�ह� क��? ` ’ आणख� क�ह� महण. तर� क�� त��च त����ह� उमग न�. म�झ सव8 क�ह� @�क@�क च��� अस� महण. आ.�ब�.��� ह� सब क0 @ आलब� ह] अस थ डच? ल.कड न.र ट�क�व� लतकड ,]N�, ,�ररद, अज�न, स�वक�र��च�� लत. -�� र0 गव�न कषकर�, शतकर� सवतx अनवस��� मह�ग. अN���, ��च�0चपत, प]स�स�@� इम�न लवकण�र ब��� ब�प�, ट�चभर सव�थ�8स�@� ,0स-��च गळ क�पण�र मह�.न! अN������, ख ट�न�ट��� पलतक�र कर��च�ह� चहमत क ण�त न�ह�. अनक घ�णरड� रढ�, ,वक���8त� अत��च�र, ग��.�-,�रच� भर�स�ट र] ��व�, ,वधम�8च�� न�व�वर हज�र पश��च� हत�� ग�व ग�व र�.र स च�����. क ण�च �� प�प��च�� परवड��� थ पव�त न�ह�. म�� क�ह� करत� �ई� क�? एकट� तडरडण�र� .�व म�! प���त स�स�र�च� बड� भकम खळ�ळत आह. क�ह�तर� क �� प�लह. खर�. हरकत न�ह� तवढ�स�@� ल.व�च� हव� त� ककमत द�व� ��ग�� तर�. प�ण खचk घ���व, उघड� ड ळ���न� स�स�र��� आग ��व�व�, पण सम�.�त�� ह� शकड प�तक खरचट�न न�ह�श� कर�व�. स�ध� म�� ह? क ण म�� म�ग8 ,�खव��? �� लन असल�� लवच�र��न� डब0.� र�त�द,वस बहर��� अस.

क ण बर त� लवलचत लवभ�त�?

म�ग8श�ष�8च� मलहन�, खर�ब लन रबब�च� लपक भरघ स ड0�त ह त�. प�खर हसक�वण��स�@� डब0.� मच�ण�वर उभ� र�हन . र,�र ह�रळ�� म�र�त असत�न�, भर , न पहरच�� रखरख�त उNह�त ,�र सम रन एक लवलचत वकD ख]र� ग�व�च�� ब�.�न हळ�हळ� च��त �त�न� त���� द,स��. लधपप�ड ब��ध�, ,णकट ,ह�ष�. चमकत� अ�गक��त�, ,�ढ�लमश� .ट�भ�र व�ढ���. अ�ग�वर �कर�च� रक एक ��ग ट�. अनव�ण� च��त शत�त�� जव�र�च� कच� कणस ख�तख�त सव�र� आपल��च त�द�त र�ग��� आसतआसत .वळ �त�न� द,स��. स�ध�स�त��च� डब0.��� आध�च म @� आप0�कDच� कळवळ�.

त� लवभ�त� म�च�.वळ �त आहश� द,सत�च डब0.�न ख��� उड� म�र��. , न ह�त . ड�न स�म र� ग�� लन स�ष��ग पलणप�त घ�त��. त�� लवभ�त�न , न ह�त उ�च�व�न आश�व�8, द,��. , घ��च� न.र�न.र झ���. ड ळ���न� ड ळ लभड�. तवढ�तच परसपर��च�� हतभ�वनच� क�� ग�ढ ,वघव झ���, स��गत� �त न�ह� आलण ग�डगब�ब�ह� आ. स��गत न�ह�त. ``मह�र�., आपल���� क�� हव?’’ अस डब0.�न लवच�रत�च त�� लवभ�त�न ह�सण��च� ख क�ट क �� लन महट� - ``क{भ� नह�. हम�र प�स सब क0 { ह]. त� क�� म�गत� ह]? म] , सकत� ह�. म�गत� ह] क0 {? च� हम�र स�थ. आत� ह]?’’

म�तम0गध�पम�ण डब0.� त��च��म�ग ��त�स�रख� आप आप .�ऊ ��ग��. न,�च�� क�@�वर गल��वर, मह�र�.��न� थ ड भ .न कर�व, अश� डब0.�न प�थ8न� क ��. ``@�क, @�क, तर� इच{� ह त ��व, ��व स�म�न.’’ डब0.� ध�वतच ख]र� ग�व�त ग��. कलणक, ग�ळ, स�खर, लतकट, म�@, त�, त�प आलण एक कढई घऊन आ��. त�� लवभ�त�न त सव8 प,�थ8 एकत क��व�न त ग ळ� त��त तळ�न क�ढ��. ``.� आत�, ह� भ��ड� ज��च� त���� नऊन ,.’’ महण�न स��लगत�. डब0.� ग��. परत आल��वर लवभ�त� भ .न उरक� न त��च� व�ट पह�तच ह त�. थ ड� पस�, @व�� ह त� त डब0.�न गहण क ��. न�तर , घ ,�प0र� समश�न�तल�� लशवच�ग�च�� ओट�वर .�ऊन बस�. सब�ध र�तभर तथच र�लह�. क�� भ�षण झ���, कस� हदत चरच�, ��च� थ��गपत�

Page 20: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

��गत न�ह�. ब�ब�ह� त आ. ��ग� ,त न�ह�त. क ण� ख च�न लवच�र� तर ``{, अस� क ण� लवभ�त� म�� ’’ भट��च न�ह� अस धडक�व�न स��ग�न म कळ ह त�त.

डब�,�स कह�� ह]?

सब�ध र�त त�� लवभ�त�च�� स�लनध��त क�ढ�न ,0सर द,वश� १२ व�.त� डब0.� घर� परत आ��. .वण ह त�च .रर�च क�म लनघ��. महण�न ब]�ग�ड� . ड�न तस�च ,��8प�र�� लनघ�न ग��. त��च द,वश� मध�र�त�च�� स0म�र��� स�र ,�प0र� ग�व ड�र�ड�र झ प� ग� असत�न�, त स�ध� ``डब�,�स... डब�,�स... ’’ डब�,�स अश� म @म ठ�न ह�क� म�र�त ग�व�त दरर ��ग��. � क घ�बरन ब�हर आ�. पह�त�त त एक .ट�ध�र� न�ग� ,��डग� ग स�व� न0सत� डब�,�स... डब�,�स आर ळ�� म�र�त आह. प�ट�� आ�. च�कश� क ��. ``कह�� ह] डब�,�स?’’ त ग स�व� लवच�र ��ग��. आपल�� ग�व�त क ण क0 @च� डब�,�स? सगळ ढYग आह ह. ह� ,र डख र��च� सYग�ड� स0ग�व,�र अस�व�. द� हसक�व�न च र���. प�ट��न मह�र .�गल���न� ब ��व�न त���� स�म�प�र हसक�व�न द,�.

ब�ब�न , क�� क ��त ह?

,0स-�� द,वश� सक�ळ� डब0.� ,��8प0र�हन परत �त�च त���� आ,� र�त�च� ह� हदककत सम.��. त मटकन ख��� बस�� लन र0� ,र0� ,�न रड� ��ग��. सख�ब�ईन आ.� आ.�न ख�प ख ,ख ,�न लवच�र�. श.�र�प�.�र� .म� झ��. बर�च वळ त ब � न�. अखर, ``ब�ब�न , डब�,�स त म�च. म�झ�च श ध कर�त त आ�� ह त�. हसक�व��त त����? क�� क ��त ह?’’ अस� त��न ख0��स� करत�च सगळ���न�च व�ईट व�ट�.

डब0.� तस� उ@��. समश�न�.वळच�� मह�,व�च�� ओट�वर लन आसप�स ख�प तप�स क ��. ख]र� ग�व�त श ध घत��. आ.�ब�.�च� प�च पन�स ग�व त स�रख� आ@वड�भर लवच�रप�स कर�त भटक��. अस� क0 ण� म�ण�स इकड आ�� न�ह� लन आमह� क ण� प�लह��ह� न�ह�, असच . त स��ग.

ग�ड�च� स��ध� ब,���.

�� घटनन�तर डब0.�च�� र�हण�त लन व4त�त एक,म ब,� झ���. र .च� @र�व�क क�म ��त�स�रख� कर�त असत�न� त कसल�� तर� ग�ढ चचतन�त ग0�ग��� अस��च�. प�ष�च� मलहन�. ,र रलवव�र� ऋणम चन �थ �� मलहN��त एक { ट�श� ��त� भरत अस. ,रस��च�� ह�ब�रर�वच�� घर�ण��च�� ररव�.�पम�ण प�ष व. ८ शक १८२७ रलवव�र (त�. २९ .�नव�र� सन १९०५ र .�) डब0.� सहक0 ट0�ब सहपररव�र ऋणम चन�� ग��.

��न�तर त��च� म0गध�वसथ� व�ढतच ग��. भ�व� आच�र�च� क�ह�तर� लनल�त रपरष� त��न मन मन आख��. च�<वर ग�भ�र मह�स�गर�च� श��त� आलण न.रत क@ र लन���च� चमक झळक� ��ग��. एक,म घड�ल�� �� ररक�न घर�त�� म�डळ� चरक�� खर�, पण ख0��स� क�ढण��च ध]�8 क ण���ह� ह ई न�.

च��� क�ळच� लसद�थ8

ब0धव�त त�. १ र ब0व�र� सन १९०५, प�ष व. १२ प, ष शक १८२७ पह�ट ३ व�.त� डब0.�च�� त��� क तर .�वन-क��त�च� कण आ��. र�तभर लब{�N��त त तळमळत .�ग�च ह त�. लन���च�� उस�ळ�न एक,म त उ@��. म�त श� सख�ब�ई लन.�� ह त� तथ हळ�च ग��. ड ळ भरन त�� .Nम,�त�� ,वतच ,श8न घत�. लतच�� प����.वळ .लमन��� ड क टक� न नमसक�र क ��. ब�हर �ऊन आ�ग�वरच सव8 कपड क�ढ�न @व�. नस�च एक

Page 21: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

र�टक ध तर प��घरन त आ�गण�त आ��. तथ पड�� एक र0 टक मडक लन त ड�ल�� झ�ड�च� एक वड�व�कड� क�@� ह�त�त घऊन, म�ग न प�हत�, सव8सव�च� त��ग करन झप�ट�न प�र क @च�� क @ लनघ�न ग��. पह�टच�� स�खरझ पच�� ग0�ग�तच सगळ.ण असल��म0ळ, त��च�� �� क��लतक�रक प��ण�च� घर�तल�� ,�र�तल�� क ण���ह� थ��गपत� ��ग�� न�ह�.

आ.वर अनक��न� स�स�रत��ग क ��� आह. त��च� क�रण अ@र�लवश ,�ररद, क.�8च� ब0.ब0.�ट, म0��ब�ळ��च म4त��, कक8 श� ककव� बम�न पत�श� पड��� ग�@, क0 ट0�ब�त लन सम�.�त लनत� ह ण�र� हळण�, लतटक�र�, बक�र� ���प]कD एक , न हमख�स असत�त. पण डब0.�च�� ब�बत�त ��त� कह� क�रण नवहत. प�म�लणक कष महनत करन आ. ब�च� शत�व�ड� क.�8च�� प�श�त�न म0क करन त��न स0ध�र�� ह त�. घर�त धनध�N�, ,�ध,0भत��च� स0क�ळ ह त�. च�रच�घ�त पलतष� ह त�. घर�त आज�ध�रक पत�, , न ग .�रव�ण�� खळत�� ब�गडत�� म0��. न�तव�ड��च क�त0क करण�र आई, आ.�, आ.� ह��त. ग�ई-ब]�-व�सर��न� ग @� ग.ब.���. म��च� ह�त प�@�वर दररवण�र� आई प�@�श� स,�नक,� उभ�.

अस� भरभर�ट�च�� स�स�र�च� डब0.�न क ��� त��ग महण. कलप�वसत� �थ�� लसद�थ8 र�.प0त�न लनव�8ण�च� श ध ��वण��स�@� क �ल�� प�च�न र�.व]भव�च�� त��ग�च�� अ.र�मर इलतह�स�च� प0नर�व4त�च महट�� प�लह..

घर�त रड�रड झ���. ग�वकर� श ध�स�@� ,�ह�द,श��न� ग�. क�ह� तप�स ��गत न�ह� ब0व�. सगळ���च� एकच .ब�ब आ��.

000

नव म�नव-धम�8च�� श ध�त

पकरण २ र

स�स�रत��ग�च�� म�ग क�� ह त?

म�म0�� स�ध� स�त म क�स�@� स�स�रत��ग�स�@� भगतगण��न� लशकवण ,त�त. डब�.��� ह म क म0कDच आलण – हररन�म समरण�न भवस�गर तरन .�ण��च आध��लतमक ख�ळ कध�च पट� न�ह�. ल.व�त असत� उप�श� मर�

लन सवग�8तल�� अम4त�स�@� .वळ अस� नस� त ,�न कर�, ह� स�त�ळ� लवच�रसरण�ह� त��न .0म�न�� न�ह�. आ.ह� .0म�न�त न�ह�. मग त स�स�र�च� त��ग करन ब�हर क� पड��? क वळ सवतxच�� उद�र�स�@� तळमळत नवहत�. सवतxच�� लचम0कल�� ट�चभर स�स�र�तल�� आध�व�धGच� क ड� त���� स डव��च� नवहत�. ज�� म�ग�स�ल�� खड�त� सम�.�त त��च� .Nम झ���, त���च�� ,वधम�8च�� भ�वन��वर लन कलपन��वर त��च� लवश�स नवहत�. धम�8च�� न�व�ख��� रढ अस�ल�� अनक ,0ष आलण वसन� च���ररतGच�� लवरद त��न ब�ड क �� ह त� आलण .�तग तव�ल���च� र षह� पतकर�� ह त�. ,व�च�� न0सत�� न�मसमरण�पक� ककव� आर�ध�नपक� मनगट घ�स�न कषमहनत क ल��नच शत�च�� म�त�त�न स न क�ढत� �त आलण श0द आच�रलवच�र��न� लनम8ळ र�लहल��नच ववह�र�तल�� ,0ष लन � भ� म�णस��च�� क�रसथ�न��न� च�ण�कपण लन ध�टपण�न प��ब�ध @ कत� �त , ह त��न सव�न0भव�न इतर��न� पटव�नह� द,� ह त. भ.न�च� त���� न�, ह त� आलण ईशर�वर त��च� भरवस�ह� ह त�. तर�ह� त��च� भलक आ�धळ� नवहत�. ड ळस ह त�. व��च�� २८ वष<प�eत .�ब�.�च� सव8 थर�त�� सम�.��च�� स�लमक लन ध�रमक ल.ण��च त��न स�कम लनर�कण क �� ह त.

Page 22: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

शतकर� क�मकर� वग]र म�ग�स�� सम�., ह�डम ड� कष करनस0द� कम���च�� ,�ररद�त दकड�म�ग���च�� ल.ण��न .गत आहत. स�वक�र�द, वरच�� थर�त� वरचढ � क त���न� ��त�स�रख क�म��� .0�प�न, त���च�� शम�च� रळ आपण मटक�व�त आहत. शम.�व� � क��न� तर त���च�� लभक�र .�वन�च� न� लचळस न� ��.. वरचढ��च�� ��थ� ख�व�, मर मरत कष करन त���च�� लत. -�� भर�व�, आपल�� स�स�र�च�� म�त�न त���च� घर,�र लन व�ड च�प�व-श4�ग�र�व, ह�च आप�� धम8, हच आप� ल.ण, ��पक� आणख� ज�न त���न� क�ह� न�ह�. क वळ पश0व4त�! वरच�� ख��च�� एक� ,र सम�.�च� ,]न�द,न लसथलत प�लह�� तर म�णसच म�ण0सकD�� प�रख� झ����. धम�8च आचरण प�लह� तर तथह� भ�त,��� थ�र� न�ह�. ,व��� ,�र, म�णस��न� ,�र, रड ब कड��च�� क� ,0र�लशव�� ,व�च� श��लत न�ह� आलण धम�8च� भ�क भ�गत न�ह�. भ.नकDत8न�च� थ�ट क वळ मन�च�� लवर�ग0ळ��स�@�. स�त��च ब � वतन,�र�स�@�. स�ग�त स0र�न वरच��वर लभरकव��च. अ�तxकरण�च� लन त���च� .ण� क�� स�ब�धच न�ह�. सह�न0भ�त� सहक�र लन सव� �� भ�वन�च हदप�र झ��ल��. ज���� ल.थ मऊ ��ग� लतथ क पर�न खण�व लन सव�थ8 स�ध�व�. आ.वरच�� स�ध�स�त��न� म�णस��न� म�ण0सकD लशकवण��स�@� .�न .�न प{�ड��. क रटक रट अभ�गरचन� क ��. प�ढर�च�� व�-���च� पररप�@ च��व��. लवठ�भकDच � ण आब�हण च��ड�ळ��च�� झ पड� झ पड�प�eत नऊन लभडव�. ट�ळ म�ळ च�ळ एवढ� वरवरच� ,ख�व� झ0ग�रत� आ�� न�ह�. �� पररलसथत��� आरप�र प��टण��स�@� क�� क � प�लह.? म�� क�� करत� �ई�? �� म0द�च�च डब�.� आपल�� मन�श� बर�च वष< ख� कर�त ह त�.

षल¨प��च ,मन कस क �?

सन १९०५ स��� घर�त�न ब�हर पडल��प�स�न त सन १९१७ �� ब�र� वष�eच�� स�धक�वसथत डब�.�न आपल�� ,हमन�च� च ळ�म ळ� करन क�म, क ध, � भ, म ह, म,, मतसर �� षल¨प��च ग�ळ�व वसग�ळ प�@ कसकस क �. त��च�� ह.�र�वर ग ष� स��गत� �त��. �� स�लकप कथ�नक�त क वळ त टक स�,भ�8वरच भ�गवण .रर आह.

घर�त�न ब�हर पडल��वर डब�.� २-३द,वस स�रख� च��तच ह त�. क @ .��च लन क�� कर��च ��च� क�ह� लवधलनषध नसल��म0ळ , प�� नत�� लतकड, एवढ�च क��8कम. ,�प0र�प�स�न ४०-४५ म]��वरच�� एक� ग�व� स���क�ळ� ग�व�ब�हरच�� म�रत�च�� ,वळ�त लवस�व�स�@� .�ऊन बसत न बसत त च ह� क0 ण�तर� ,र डख�र�च� टहळ�� अस�व�, अश� सम.0त�न ग�वक-��न� लन प�ट��न� उप�श�त�प�श� ग�व�ब�हर हसक�व�न द,��.

प�ष�च� मलहन�. व-ह�ड�त�� थ�ड�, म�ण�स .�गच�� .�ग� ह�तप�� क�कड�न क �मड�न पड��च. दकर8 अ�ध�र� र�त. क�ट�क0 ट�त�न प�� नत�� तस� लबच�र� डब�.� व�ट क�ट�त च����. व�टत त���� एक खळखळण�र� ओढ� ��ग��. त��न ह�त, प��, तYड ध0त�. ररक�म�� प ट�त अन�च�� ऐव.� प�ण� ररचव�. थ ड� हश�र� �त�च श.�रच�� शत�त�� जव�र�च� च�र प�च कणस तश�च कच� ख�ऊन वर प�ण� प����. लवस�व�स�@�

– ओढ�च�� क�@�च म�त�वर झ पस�@� अ�ग ट�क�. दकर8 .�ग�. आ.�ब�.��� श�प,��च� स0ळस0ळ�ट. पण क�ह� न�ह�. ख0श�� त ड�र�ड�र लतथ झ प� ग��.

झ0�.0म0�.� ह त�च उ@�व. द,वस� आढळत�� त�� ,ह� प�च ग�व� भमण कर�व, एक�द� घर� भ�कर� त0कड� म�ग�व�, लमळ�ल��स ख�व�, नक�र द,ल��स आणख� क�ह� तर� म�ग�व, � क��न� र�गव�व, लशव� द�व�, म�र����ह� उ@�व. हसक�व�न द�व. ���च�� श��त व4त�वर �वभरस0द� पररण�म वह��च� न�ह�. हसक�व� क�

Page 23: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

प0ढ .�व. �� र�त�न ग�व��म�ग ग�व लन खड��म�ग खड� ध0�ड�ळ�त डब�.� क @क @ भटक� त� कर�त .�ई त��च� त����च @�वर@क�ण� उम. न�.

द,वस�म�ग�न द,वस ग�. ,�ढ�च लन ड क��च क स व�ढ�. .ट� झ�ल�� त���च��. अ�ग�वर चचध�� ब�.ल��. न,� ओढ� ��ग�� क� तथ आ�घ ळ कर�व� लन त��च ध0त�ल�� चचध�� ओल��च अ�ग�वर प��घरन प0ढ च��� ��ग�व. अश� लवलचत थ�ट�न ह� सव�र� एक�द� ग�व�त घ0स�� क� ग�वच� ओढ�ळ क0 तरड� भ0�कभ0क� न आध� त��च सव�गत कर��च�. मग ग�वच� उन�ड प र त��च�� म�ग `` ’’ वड� आ�� र वड� आ�� अस� कलह ळ कर�त म�ग ��ग��च�. ,गड म�र��च�. ह� सव8 उपसग8 श��त लचत�न ह�सतम0ख�न त सहन कर��च�. त��च प�� स�रख च��तच अस��च. लवस�व�स�@� ग�व�त त���� क ण� थ�र�च द��च न�ह�त. अथ�8त लवस�व�स�@� स,�नक,� दकर8 लन.8न अरण��च�च आसर� घ��व� ��ग.

वनव�स�तह� � कसव�

प�� नत�� लतकड .��च. हव� त�� घर� भ�कर म�ग��च�. लमळ� तर क��च�. न�ह�तर प0ढ .��च. असल�� कम�त .�ग .�ग क @ क ण� अडचण�त स�पड��� असल��स त���� पण ह ऊन म,त कर���� ध�व��च. ह� एक धम8 डब�.� कस श�न प�ळ�त अस. स�म�न�न ��,��� खट�र� लचख��त रत�न पड��� द,स�� क� डब�.� तथ ध�वत .�ऊन त ब�हर क�ढ���� ग�ड�व�न��� म,त कर��च�. त��न क ण, क0 @च�, क�� प�लह. लवच�र� तर न0सत हस�व, , न ह�त��न� त���� नमसक�र कर�व� आलण म0क�टतYड� आल�� व�ट�� ��ग�व. ह� ख�क��. आ���8न त ग�ड�व�न पह�तच रह��च�. ,वच म�झ�� ध�वण���� प�व�� अश� सम.0त�न त ह� ग�ड� ह�कDत लनघ�न .��च�.

व-ह�डच� स��8 म�ध��Nह��� म�थ��वर कड�ड�� आह. प�� प ळत�हत. एक�,� म.�र ब�ई प�@��� प र ब��ध�न ड ईवर ��कड�च� ककव� कडब��च� म�नम ड� ब .� घऊन च����� द,स�� क� डब�.� लतच��.वळ .��च�. , न ह�त . ड�न महण��च� : ``म�� म�झ�. , त0झ� ओझ� म�झ�� ड क��वर. च� म� त0झ�� म0क�म�वर नऊन प चवत .’’

लवलचत वष�च� ह� अस�म� प�हन त� ब�ई पथम भ,र��च�. पण डब�.� ओझ���� ह�त घ����च�, सवतxच�� ड क��वर घऊन घऊन च��� ��ग��च� आलण लत�� म0क�म�वर प चव�न, एक शब, न ब �त� आपल�� व�टन लनघ�न .��च�. त� ब�ई आच�ब��त पह�तच रह��च�. आ.�ब�.�च ग�वकर�स0द� महण��च, ``क ण अस�व� ह� म�ण�स? आपल�� चझगर�च ओझ म]�भर व�हन आणत आलण भ�कर� त0कड�ह� न म�गत� ख0श�� आपल�� व�टन .�त ? क0 ण� ,वम�ण�स ककव� स�ध� अस�व� ह�!’’

खडग�व�तल�� स�व8.लनक लवलहर� महण. घ�ण�च� आगर. आ.�ब�.��� घ�ण प�ण��च ओघळ वह��च आलण ढ र तच प�ण� प���च�. डब�.�न ह प�लह� महण. त कळवळ��च�. ``म�� प हर� , र� द� ह म��ब�प. म� प�ण� क�ढ�न ढ र��न� प�.त .’’ अश� त��न लवन�त� करन प हर� , र� लमळव�व� आलण लवलहर�त�न सवच{ प�ण� क�ढ�न त��न सगळ�� ढ र��न� प�.�व. लवलहर�भवत��च� घ�णरड� .�ग� र�वड घऊन सवच{ कर�व�. प हर�, , र�, र�वड ज��च�� त��च�� घर� प�वत कर�व आलण आपण प टभर प�ण� लपऊन प�र ,�र लनघ�न .�व. � क आच�ब��त पड��च. ह� क ण चचध��ब0व� आ��, त��न .�ग� सवच{ करन ढ र��न� प�ण� क�� प�.� लन म0क�ट�न लनघ�नह� ग��. क ण अस�व� ह�?

Page 24: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

जव�र�-क�पण�च� ह�ग�म च���. सव�र� अश� शत��.वळ�न च���� असत�न� थ��ब��च�. म��क�.वळ `एक ’ प�च0�,� द� ह ब�पप� महण��च�. ``त0झ�� ब�प�न @व��� प�च0�,�.’’ म��क ग0रग0र��च�. (प�च0�,� महण. प�च

प3ढ�) `बर� तर , न प�च0�, द�.’ म��क र�गव��च�. च� च��त� ह महण�न धमक�व��च�. क] क वळ� म�र���� अ�ग�वरह� ध�व��च�. .स क @ क�ह� झ��च न�ह� अश� च�<न डब�.� तथच बस�न रह��च�. म.�र क�पण�त ग0�ग��. क�म . र�त च���. एक�,� ब�ई ककव� ब0व� घ�म�घ�म थक��� प�हन, डब�.� त��च��.वळ लवळ� म�ग��च�. ख0ष�न द,�� तर @�क, न�ह�तर घ���च� लहसक�व�न. ``म�.� म��, .र� लवस�व� घ. म� करत त0झ� क�म. र�ग�वतस कश���?’’ अस महण�न खस�खस क�पण� कर�त स0ट��च�. इतर म.0र��च�� प0ढ .�ऊन त���च��पक� थ ड� वळ�त ,0पपट लतपपट क�पण� करत�न� प�हन म.�र लन म��क डब�.�कड पह�तच रह��च. स�र म.�र ,0प�रच�� .वण�स�@� थ��ब� तर� ��च�� क�पण�च� सप�ट� तड�खब�, च���च. �� उप-�� पव�श� प�हण��न भ�त�च ह�त च��व�न सगळ���पक� क�पण�त त प�र प0ढ ग��� पह�त�च म.�र लन म��क त���� भ�कर� ख���� ब ��व�त. @रव�� क�म रट� क� डब�.� ज��च� लवळ� त���� परत ,ऊन, लमटल�� तYड� प�र लनघ�न .��च�. स�र.ण त�� लवलचत म�णस�च�� लव�कण करण�च क�त0क कर�त त��च�� व�टकड पह�तच रह��च. इथ आ�� क��, झप�टब�, क�पण� क �� क�� आलण भ�कर ,त असत� त� न�क�रन लनघ�न ग�� क��! ह� क�� क0 ण� स�ध� अस�व� क� ,वच अस�व�? एक�द�न प�च प3ढ� द,ल��च तर त�� घ���च�� आलण व�टत क0 @ थक� भ�ग�� ककन� उप�श� पड�� ढ र आढळ� तर त���� एक प3ढ� ख���� घ����च�, त���� गY.�र��च लन प0ढ .��च. जव�र� वह�ण��च क�म क0 @ च��� अस� क� डब�.�न असच आपण म.0र�त घ0स�न प3ढ� ग ळ� करण��च आलण ग�ड�वर त�� ब��धण��च क�म कर�त स0ट�व. क @ औत च��� असत�� तर तथ .�व आलण त�स , न त�स सवतx औत च��व�न, घ�म प0श�त प0श�त शतक-���� नमसक�र करन लनघ�न .�व. क ण क0 @�� पश��� .ब�बच द��च� न�ह�. क�म कर�व��च लन पस�र वह��च. मन�त आ� तर द,�� भ�कर ख��च�, न�ह�तर ,त असत�न�ह� प�@ दररव�न व�ट धर��च�. .�ग .�ग ह पक�र ह त असल��च�� व�त�8 खड�प�ड��त�न पसल�� आलण प0ण��व�न�च�� शत�त ,व �ऊन क�पण� मळण� करत . असल�� भ0मक� सगळ�कड ऐक� �ऊ ��गल��. ज���न� अन0भव आ� ह त. त���न� लतखटम�@ ��व�न त�� कथ� स��लगतल��म0ळ तर त�� लवलचत ,व�च�� �ण��.�ण��वर � क ड ळ��त त� घ���न व�ट प�ह ��ग�.

अच�ट लनभ8�तच� कम�वण�.

एक,� सव�र� अश�च आपल�� त�द�त र�ग��� व�टच�� कर�त असत� एक,म मघ��च� गडगड�ट, लव.��च� कडकड�ट, त0र�न� व�-��च� स स�ट� च��� झ���. र�त�च� वळ. ल.कड पह�व लतकड ग0ड0प अ�ध�र. इतक��त म0सळध�र प�ऊस क सळ� ��ग��. व�टत ग0डघ� ग0डघ� प�ण� व�ह ��ग�. ओढ न�� खळखळ� ��ग�. न,�च�ह� पव�ह लन वग व�ढ��, प0ढ प�ऊ� ट�क��च� स � न�ह�. क0 @ .��च आत�? दररसत� डब�.� तस�च लबनद,कत च��त ह त�. अखर व�र� लन प�ऊस ���च�� झ0�बड�त रटक�व ��गण�र न�ह�, अश� सम.0त�न न,�क�@च�� एक� .0न�ट चनब�च�� झ�ड�ख��� लनव�-��स�@� थ��ब��. कसच क�� लन कसच क��! व�-��च� . एक तड�क��च� झ त आ��, त��सरश� त पच�ड झ�ड कड�ड� आलण म0ळ�सकट ध�डद,श� .लमन�वर क सळ�. डब�.� चटकन ब�.��� सर�� महणऊन @�क झ��. ज��च� आसर� घ����� त ग��, त च क सळ�न .म�न, सत झ���. आत� प0ढ क��? कड�डण�-�� लव.��च�� पक�श�त तस�च म�ग8 क�ढ�त क�ढ�त त एक� टकड�वर ग��. व�र� लन प�ऊस ���च� झ0�. च���च ह त�. मध�र�त�च�� स0म�र��� त त0र�न थ�ड�व�. डब�.� नखलशख��त चचब लभ.��. टकड�वरच�� एक� म ठ� धYड�वर बस�न त��न स�र� र�त .�ग�न क�ढ��. अ�ग�वरच�� लभ.�ल�� चचध�� अ�ग�वरच व�ळल��. पह�ट ह त�च सव�र�च प�ऊ� प��लपट�स�@� ��ग� च������. ब�र� वष�eच�� स�धन�वसथत ग�डग ब�ब��न� अस� शकड पस�ग अन0भव�� आहत. थ�ड�, व�र�, प�ऊस, कड�क��च ऊNह,

Page 25: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

त0र�न व�वटळ�, र�न�तल�� वणव��च� आग, एक� णक पस�ग��त त���न� ,ह�च� आसकD कस ट�च�� सह�णवर घ�स�न ब थट प�ड��. मन�च� श��त� अच� र�ख��. क�म त���न� .�ळ��च ह त�. पण क ध, � भ, म ह, मतसर, म,�द, लवक�र��चह� त���च ,मनक��8 अख�ड च���च ह त. इतक च क�� पण नहम�च अरण��त वसत�च पस�ग असल��म0ळ , सप8, चवच�, इ�गळ��, व�घ, क लह�, ���डग �� क� र श�प,��चह� भ� त���न� लगळ�न ट�क� ह त. लन.8न र�न�वन�त मन म�न� तथ त ग�ढ झ प� .�ई. आसप�स .�ग�� श�प, �व त .�व त ओरड त वढ� ,ऊन बस त, क�� व�ट� त कर त, त���च� त���� पव�8 कश� त� कध� व�ट��च न�ह�. र�तबर�त स0द� त .�ग���त�न पव�स कर�त अस. हव� त�� ओस�ड .�गत लवस�व� घई. थ�ड�च�� द,वस��त समश�न�त पट�ल�� सरण�.वळ बस�नह� शक घई. ख�ण��लपण��च� तर पव�8च नस. लमळ� त लशळप�क कच-पक ख0श�� चव�न ख�ई लन त त���� पचतह� अस. अनव�ण� च��ण��न प��तळ��न� भ क पड�� तर� त��च�ह� लखसगणत� त���� नस.

थ ड घर�त ड क�व� ��.

करत� सवरत� डब�.� पर�ग�,� झ�ल��वर बलळर�म.�न सगळ�� क�म��च� उरक पतकर��, तर� आ.�, आ.�, आई ,0xख�त झ0रतच ह त�. न�त�वळ�� ग त�वळ���न� ��व, , न द,वस रह�व, सम�ध�न कर�व लन .�व. अखर ह�ब�रर�व आलण प�@ प�@ २-३ मलहN���न� र��.�ब�ई ,व� कD ग��. आत� म�त सख0ब�ई�� आक�श र�टल��स�रख झ��. लनर�शच�� क�ळ�� ढग�र���ह� आशच� च�,र� श��क� असत महणत�त. डब�.� ग�� तवह� स�. क0� त�ब�ई ३ मलहN���च� गर ,र ह त�. र��.�ब�ईच�� म4त��न�तर थ ड�च द,वस��न� ब�ळ�त ह ऊन लत�� म0�ग� झ���. आईब�प�च� म4त�� आलण प�@ प�@ न�तव�च� .Nम. .Nम-म4त��च� ह� प�@लशवण� सख0ब�ईच�� च��ग��च पररच��च� ह त�. म0��च न�व ग चव, @व�न, सख0ब�ईन .वळच क�ह� ग त�वळ .मव�न त��च ब�रस क �.

अखर तप�स ��ग��.

एक द,वस म�रत.�प�र�� क�म��� ग��� बलळर�म.� घर� आ�� आलण ट��ग� न स डत�च एक,म म ठ�न ओरड��, ``आत��, डब�,�,�च� तप�स ��ग��. त स�ध� झ���� लन म�हर भ�ग�त दररत�न� त���� आपल�� एक� वट�न प�लह�.’’ च��, पत� ��ग�� आत� श ध करन त���� घर� परत आण��च� खटपटच तवढ� कर��च�. म�हर भ�ग�तल�� .�तग तव�ल���न� इष�-��च लनर प रव�न� झ��. व�रषक ऋणम चन�च� प�ष� ��त�ह� .वळ आ��. डब�.� क0 @ह� अस�� तर� ह� ��त� च0कवण�र न�ह� ह� सगळ���च� ख�त�.

ऋणम चनच� रलवव�-�� श�कर.

,�प0र�प�स�न ऋणम चन अवघ�� ३ म]���वर. प�ष मलहN��तल�� ,र रलवव�र� तथ ��त� .मत अस. प�वk त� �ह�न अस. उग�च १०-१२ खड�त��च खट�र ���च. ग�डगब�ब��च�� म�ह�तम��न म�त ग�� अनक वष< त�� ��त�� मह�तसव�च रप आ�� आह. एख�द� प�ष�त ५ रलवव�र आ� क� त�� शवटच�� रलवव�र�च�� ,व,श8न�च� मलहम� म @�. श�कर�च� आवडत� व�र स मव�र. पण �� ऋणम चनच�� म0द�शर मह�,व�च� ��त� म�त रलवव�च�. ह क�� त��गड आह सम.त न�ह�.

बहतक ��तकर सव8 .म�त�च. रलवव�र� ��त�� आ� क� पत�क�न प�ण�8 न,�त ब0चकळ� म�र��च� आलण ओ�त��न श�कर��� ब�पत� वह��च�, अस� ररव�.. �� श�कर�च न�व म0द�शर. महण�नच डब�.�च�� अलप��0 म0��च न�व त��न म0द� अस @व� ह त.

Page 26: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

च0कण�र न�ह�, �ई�च त .

प�ष उ.�ड�� लन रलवव�रह� आ��. सख0ब�ई बलळर�म.� वग]र म�डळ� म ठ� पह�ट��च ऋणम चन�� �ऊन बस��. पण डब�.� क @च आढळ न�! प�ण�8 ऊर8 प� षण� न,�च प�त ऋणम चन.वळ र�र र�, लन ख �. क�@च�� .लमन�च� चढ�व त�न प0रष उ�च�च�. म @� क@�ण लन लनसरड� लचकण�� म�त�च�. स�न करन ओ�त��न वर �ण�र� म�डळ� हटक� न प�� घसरन पड��च�. ,रस��च� ह� कटकट.

पण ��,� नव� वत8�. क ण�तर� एक चचध��ध�र� .ट�ध�र� म�ण�स र�वड, ट प�� घऊन ओल�� म�त�वर स0कD म�त� भर�भर ट�कDत सक�ळप�स�न स�रख� झगडत �. � क��च�� व,8ळ�न चढ�व�च� क�@ लभ.�� क� पड��च ��च� स0zक�� म�त�च� ट प�� त��वर. क ण ब0व� ��,� ह� मह�तम� आ�� ऋणम चन��?

लनरख�न प�हत�त त क ण? अह , ह� आप�� डब�.� वट�! .ट�-,�ढ�-लमश��च .�ग� अम�प व�ढ��, अ�ग�वर र�टक�� चचध��, घ�म�च�� ध�र� लनथळत�हत. आलण आ.�ब�.��� ककलचतह� न प�हत�. ट पल�� भरभरन स0कD म�त� आण�न ट�कण��च�� क�म�त एकत�न र�ग�� आह. लपल�� हरव�ल�� व�लघण�च�� उस�ळ�न सख0ब�ईन ``डs ब�..... म�झ� डs ’’ब� ... अश� ककक�ळ� म�रन त��च��कड झ�प ट�क��.

ऐन कस ट�च� पस�ग ह�च.

क ण���ह� नकळत घर,�र स ड�न ,श धड��� लनघ�न .�ण��न स�स�र�च� म हप�श त ड�� .�त च, अस थ डच आह? म हप�श�प�स�न ���ब ,�र अस त वर ह� भ�वन� ककव� कलपन� @�क असत. लन.8न अरण��तल�� वसत�त बहच��8च� शख� क ण�ह� लमरव�व�. पण स©,�8व�न तरणGच�� मळ�व�त खळ�मळ�न र�हन बहच�8 रटकव��. त��च�च खर� शह�मत आलण त च अखर कस ट��� उतरण�र.

,ह-मन�च� म0�ड� म0रग�ळ�न क�मक ध�द, षल¨प��च ,मन करण��च डब�.�न एक वष8 वनव�स�त घ��व�. पण �� घड��� त��च��भ वत� .Nम,�त� आई, श.च� ब��क , �लडव�ळपण ह�त�ख��द�वर खळव�ल�� , न गYडस �ह�न म0�� आलण ग4हत��ग�न�तर झ���� व�श�च� आध�र अस� त { ट� प0त ग चव,, लशव�� ग�व ग�वच स�र ल.व�भ�व�च सव�गड� ���च� � ख�ड� स�खळ,�ड�स�रख� वढ� पड���. आई रडत ओरडत आह. ब��क च�� ड ळ���त�न आसव��च प�ट वह�त आहत. म�म�, म�मभ�ऊ, सह�-स बत� ���च�� लवनवण�� च��� आहत. डब�.� लन�� व4त�न सगळ���कड लनरवक�र म0दन पह�त आह. रतर�वर घण�च� घ�व घ�त�� तर एक�,� कपर� तर� उडत. पण �थ क�ह� न�ह�!

``म� म� असत , तर त� क�� क � असतस?’’

एवढच आई�� ब ��न डब�.� उ@��. आत� त .�ण�र लनघ�न, अस पह�त�च सख0ब�ईन ह�बरड� र ड��. ``अग, एवढ� ओरडतस कश���? म� क�ह� आत�च .�त न�ह� क0 @ . ह� प�ष मलहन� इथच आह.’’ अस स��ग�न डब�.� ग�� लनघ�न ,0सर�कड.

`` ’’डब�.� वट� आ�� र आ��

ह� ह�क ��तकर� त र] ��वल��म0ळ , सगळ गणग त लन ��ग ट� लमत त���� पह���� ध�व�. ,रस�� न,�च�� लनसरड�च� अन0भव सगळ���न� ह त�, पण ओल��चचब म�त�वर स0कD म�त� ट�क� न � क��च ह�� कम� करण��च� कलपन� लन � .न� आ.वर एक�ह� शह�ण��च�� ड क��त आ�� नवहत�. आलण आ.? पर�ग�,�

Page 27: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

झ���� आप�� डब�.� �� लवलचत वष�न ��त�� �त क�� आलण ��,व.� प�ट��कड�न रटक�व, र�वड, ट प�� घऊन एकट�च त क�म करत क��!

� कलहत�स�@� अस�� क�म क ण� न� क ण� क ��च प�लह.त, ह� कलपन�च ज�� खड0त��न� न�ह� लन नवहत�, त���न� डब�.�च� ह� खट�ट प प�हन क�� सम.�व हच सम. न�. क ण� महण ``लबच�र� वड� झ���.’’ क ण� आई, ब��क -म0���कड प�हन कळवळत. ,0सर� लवशष शह�ण� शर� म�र� कD ``अह पलहल��प�स�नच ���� ,व�धम�8च� आवड, महण�न झ��� आत� त ब]र�ग� स�ध�.’’ लतसर� त0�क�र�न स��ग, ``अह कस�� ,व लन कस�� धम8! ��न आपल�� क0 ळ,]वत ख�ड ब� लन आसर�ईच ब कड ,�र ब�, करन लव@ ब� रखम�ई कर ��ग��, व�डवड���च� च�� म ड��. दरर� ड क लन झ��� अस� वड� लपस�.’’ ज���� .स स0च� तस त � क��च�� .म�व�त �ऊन शर म�र� लन लनघ�न .�ई.

खर�ट�च� नव� धम8

सगळ�� ��तकर� च� स�न आट पल��वर, डब�.�न सवतx स�न क �, अ�ग�वरच�� चचध�� ध0तल�� लन तश�च प0Nह� प��घरल��. ,वळ�त .�ऊन मह�,व��� लबलवपत व�लह��. रर�ळ��� बस�ल�� अन ळख� ��तकरकड�न चतक र त0कड� भ�कर, चटण�, क��वण म�लगत�� आलण मडक��त घऊन न,�क�@� त ख�त बस��. आईन त��च��प0ढ रर�ळ��च ल.नस @व�, लतकड त��न प�लह�ह� न�ह�. भ�कर स�पत�च त उ@�� आलण ग�� लनघ�न ,�र क @तर�.

स�ध��क�ळ� � क पह�त�त त डब�.� ह�त�त खर�ट� घऊन ��तत�� स�र� घ�ण झ�ड�न स�र कर�त आह. क�ग, प�न��च� भ3ड ळ�, खरकट�च त0कड, र�र क�� पण .�ग .�ग � क��न� क ��� म�म�तलवस.8न�च� ख�तर�, प�र सगळ सवच{ झ�ड�न स�र करण��च� झप�ट� च�����. सक�ळ� ��न ,रड�वर म�त� ट�क� न � क��च� स�न स ��च� क ��. व�टत द,स��� ,गड धYड� ग ट� ,�र नऊन ट�क��. आत� तर ��तत�� स�र� घ�ण, क रकचर� सवतx भ�ग��पम�ण स�र कर�त आह. ह� क�� वड� आह ह �? �थल�� घ�ण�म0ळ ऋणम चन�� कस�� न� कस�� र गर��� ह तच. आपण कध� �कच द,� न�ह�. ,रस�� अस ह तच, एवढ�वरच आप�� अक� @च�ळ��च�. पण त�� र गर����� ह� घ�णच क�रण, ह आ. आपल���� �� डब�.�न लशकव�. ���� वड� महणण�रच वड. बर, ���� स�ध� महण�व, तर आ.वरच स�ध� अस�� क�म करत�न� क ण� प�लह�च नवहत.

स�र � क म�द,र�तल�� ,गड� लशवच�ग�च�� आरत�� ध0प�रत���त ग0�त��, तर ह� ��तकर� च�� स0खस ��स�@� आलण आर ग��स�@� ब�हरच� घ�ण क�ढण��त ह�ड म ड�न घ�म ग�ळ�त आह. ग�भ�-��त�� त ,गड� ,व शष क� ,वळ�ब�हरच� ह� झ�ड�व��� शष? लवच�र� ह त त ह� लवच�र उघड ब �� ��ग��. डब�.�कड त लवशष क�त0क�न लन आ,र�न प�ह ��ग�. ``अर वड� कसच� ह�! ह�च खर� मह�तम�. सक�ळप�सन� त त0मच� सव� कर�त आह. आत� तर त0मच� स�र� घ�ण लनपट�न ��तच र@क�ण सवच{ कर�त आह. ह� � कसव� महण.च खर� ,व�च� सव�. उग�च ट�ळ म4,�ग क0 ट�न भ.न�च� ट�ह र ड�न क�� ह ण�र आह.’’ अस बरच � क ब �� ��ग�.

म�ण0सकDच� स�,श

सगळ� घ�ण लनपटल��वर डब�.� सख0ब�ई बस�� ह त� तथ आपण ह ऊन आ��. नमसक�र क �� सगळ�� �ह�न थ र��न� आलण म0क�ट�न बस��. सख0ब�ईन अ�ग�वरन ह�त दररव��. त� स�रख� रडत ह त�. सभ व�र .म�ल�� सगळ���न� घर� परत �ण��लवष�� आगह क ��. ``म� त0झ��बर बर आ� लन उद� परव� म� , तर त� क�� करश��? आ. ब�, आ.�, म�म� ग�, त��वळ� क�� क ��स त� आलण करण�र तर� क ण क��? सवतxप0रत

Page 28: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

सगळच पह�त�त. पण लश�कD आ�0ष� गर.व�त � क��च�� सवत लझ.व�, तर त�च खर� ,व�च� सव�. ,वळ�तल�� ,गड� ,व�च ह�तप�� रगड�न क�� ह ण�र? सभ व�र पसर��� ह� म�णस��च� ,0लन��, ह खर ईशर�च रप. त�� ह.�र ��ख ,व��च� पड� त�� र�त�न क ��� सव�च ,व�घर� र.� ह त. स0व�लसक र0 �, पत� आण�न ,व�च�� ,गड� म�तkवर व�हण��पक�, सभ व�र पस�ल�� ह��त��, ब �त��, च��त�� ,0लन�च�� सवस�@� ह�ड लझ.व��, भ0क ल���च�� तYड�त भ�कर�च� घ�स घ�त��, तरच .Nम�च स�थ8क ह ई�. त�� पत�र0 ���पक� म�झ� खर�ट� झ�ड�च शष आह. उमच��च न�ह� त0मह��� त आ..’’ इतक ब ��न डब�.� उ@�� लन ग�� लनघ�न.

``म� त0ह� स�ग आ� अनz सक�ळ� परव� म� त त0 क�� करश�न? आब�, आ.�, म�म� म� त�� व�कत� तव� क�� क �� अनz क न क�� करन�र? आपल�� प0त8 सव<च प�हतत पनz उर�� हए आ�0ष� अळल�� नळल�� गर.� � क�ईच� सव� क-��� खरस�� तर तच खर� ,व�च� सव� आह. ,वळ�ईतल�� ,गळ ग ठ�च�� ,व�च ह�त प�� ,�ब�न क�ह� ह त न�ह�. भ वत��� पसर��� ह� म�णस��च� ,0लन�� हच खर� ,व�च� रप आह. त�� ह.�र ��ख ,व��च� करत� �ई� त�� म�ग�8न� सव�च करन� ,व�च�� घर� र.0 ह ईन. व�स�च र� �� व� आन�न ,व�च�� ग ट�च�� म�तkवर व�हल��पक भवत��च�� च��त�� ब �त�� � क��च�� सवत आ�0ष� खरस��, भ0क ल�� ह�� � क��च�� तYड�त भ�कर�च� घ�स घ�त��, तरच .�म�च� स�थkक ह ईन. त�� र0 �पत�पक म�झ� खर�ट� अनz झ�ळन�च म0द�च� आह. आ. क�ह� त0मह�� त सम.न�र न�ह�.’’

��त� स�प��, डब�.� पस�र

क @ सटक�� त��च� थ��ग न� पत�. प0Nह� प��लपट� लन वनव�स. ,रर . १५ त २५ म]���च� ,�ड स�रख� च���. र�त न�ह�. द,वस न�ह�. ऊNह, थ�ड�, प�ऊस न�ह�. त0र�न, व�,ळ , झ�.�व�त न�ह�. त��च प�� स�रख च��तच रह��च. .�त�.�त� शत�त�� कणस, क��,, लमरच��, श3ग�, ग�.र क�� लमळ� त ख��च आलण लवस�व�स�@� मन��� �ई� तथ अ�ग ट�क��च. क णत��ह� ग�व�त एक द,वस ककव� एक र�त ��पक� अलधक क�ळ रह��च न�ह�. भ�क ��ग�� क� हव� त�� ,�र� .��च आलण म��ब�प चटण� भ�कर द� ह� आर ळ� म�र��च�. क ण� द��च, क ण� हसकव��च. लशळ� प�कD कश� क� अस न�, भ�कर, चटण�, क��वण मडक��च�� टवकळ�त घ���च आलण ,�र न,�क�@� अथव� ग�व�ब�हरच�� लवलहर�.वळ बस�न त� ख�ल�� क� झ��� सव�र� पस�र ,0सर�कड.

दकत�क वळ� प ��स लन प ��सप�ट�� डब�.��� च�कDत ब�,�व�नह� कर��च. क�ह� र@क�ण� तर च र सम.�न प ल�स��न� त���� उप�श� @व�व, कब0��स�@� र�त� ख�प म�र द�व�. ��च क�ह� न�ह�, म�र ख�त असत�न�ह� ह� हस��च�. पक� बरड आह �क�च� महण�न आणख� {ळ��च. ड ईवर .ड.ड पट�र ,ऊन प�चप�च म]� ,0स-�� ग�व� च�कDवर च��त N���च. तथ आणख� तप�स वह��च�. क ण� सजन ग�वकर� भट�व� लन त��न ``अह ह� वड� आह. अस�च ग�व ग�व भटकत असत .’’ अस प ल�स��न� स��लगत� महण. स0टक� वह��च�. �गच सव�र� आपल�� त�द�त ह�स ह�सत प0ढ रव�न� वह��च�. क ण� चन,�, व�,� व� अटक त कर� ब�,�, कश�च� क�ह� द,कत ख�त व�ट��च�च न�ह�. श�र�ररक, म�नलसक, व]च�ररक अवसथ� एकत�न, लन�<प, लनरवक�र लन लसथतपज. प0षकळ वळ� त म0द�मच � क��च� र�ग आपण�वर ओढ�न घ���च�. षल¨प��च ,मन दकत� झ�� आह, ��च� कण कण� प, प,� त कस ट� ��व�न पह��च�. कस ट� ��व�न पह��च�! ल�ह� ब ����� शब, र�र स प आहत. व�च����ह� क�ह� क@�ण .�त न�ह�त. पण तसल�� एक�द� पस�ग�च� न0सत� कलपन� करन पह�, महण. डब�.�च�� स�धक�वसथत�� तप��<च� क,र दकत� भ��कर ह त�, ��च� थ ड� र�र कलपन� झ��� तर ह ई�.

Page 29: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

लवलकपपण�च क�ह� नम0न.

(1) क ण� .वत बस� असत� एक,म .वळ .�ऊन भ�कर� म�ग��च�. चतक र त0कड� ,ऊ क �� क� ��न अधk भ�कर म�ग��च�. बर� अधk घ महट� तर सगळ� द� म�ग��च�. त�ह� प0ढ क �� क� सगळ�� भ�क-�� म�ग��च��. त0�� सगळ�� द,ल��वर आमह� र क�� कर��च? त0मह� उप�श� रह�, म�� र�र भ�क ��ग�� आह. अश� .ब�ब�न पकरण लशव�ग�ळ� हसक�वण�वर ���च. तस त आ� क� सव�र� लनम�टपण प0ढ च��� ��ग��च�.

(2) एक�द� ग�ड�च�� म�गम�ग च����च. , नत�न म]� ह� क ण चचध��ध�र� ग�ड�म�ग च��त �, ��च� ग�ड�व�न��� श�क� �ऊन त लवच�र��च�. म�� ग�ड�त बस� द�. क0 @� .��च� आह त0��? त0मह� .�त� त��च ग�व���. बर� बस ग�ड�त. त0मह� ख��� ु0तर� मग बसत म�, ब]���न� , घ��च ओझ ह ई�. अखर क��? लशव� चन,� लन टव�ळ�. तवढ� प�.� घत�� क� सव�र�न प����च� म च�8 वळव��च ,0सर�कड.

(3) , न पहर� एख�,� ब�ु� शत�वर नव-��स�@� भ�कर�च ग�@ ड नत असत�न�, सव�र�न लत�� ह�क म�रन थ��बव�व आलण भ�कर� म�ग�व�. म��, भ�क ��ग���, , त भ�कर�च� ग@ ड� म��. औतक-���� मग क��र ,ऊ? र�ह�� त उप�श�, म�� क�� त��च? उसतळ�न त� ब�ई कडकड�न लशव� ,ऊ ��ग�� क� सव�र� लनघ�न .��च�.

(4) एख�द� शहर�त हम�� � क द,वस�च�� म.0र�च�� प]श��च� व�टण� कर�त बस�� प�लह� क� सव�र� .वळ .��च�. लभक�र� सम.�न त एख�,� प]स� ,ऊ ��ग��च, प]स� नक , म�� रप��� हव�. रप���? त0झ�� ब�प�न @व���, च� ह च��त� इथ�न, पकरण धक�ब0कDवर आ� क� प ब�र� कर��च�.

(5) म ळ� लवकण�र भट� क� त���च��.वळ ��कड म�ग��च�. त0�� र ��कड क�� कर��च�? स]प�क कर�न स]प�क कर�न ब�पप�. स]प�क? कश�वर करण�र? ध तर�वर कर�न. सगळ हस��च. ख��,�ड�वर ड क� द,सत� पण त मडक� र मडक� ! ध0डक�वण� झ��� क� सव�र��� सम�ध�न.

(6) त�नपहर� एख�द� घर�श� .�व लन भ�कर� म�ग�व�. भ�कर� लशल�क न�ह� महट� तर शव�� द�, म�� शव�� र�र आवडत�त. त0झ�� ब�प�न @वल��त महट� तर ,�ध द� ग�डगभर अश� म�गण� कर��च�. ,�ध न�ह� तर , न शर ग�ळ , म��. ख�ऊन प�ण� लपईन. घरव��� ब�हर ���च� लन सव�र��� ,णड� ,�खव�न हसक�व�न द��च�.

(7) ग�वच�� लवलहर�वर ह�त प�� स ड�न बस��च. म��क द,स�� क� त���� लवच�र��च ``क�� ह , मह�र��च� लवह�र क णत�?’’ डब�.��� मह�र सम.�न त आईम�ईवरन लशव� ,ऊ ��ग��च�. ``पण म��क, म� न0सत� बस� आह, प�ण� न�ह� प��� अ.�न, आत� लपत .’’ म��क�न ,गडधYड म�रन सव�र��� हसकव��च.

(8) एक,� एक� ,वळ�त प0र�ण च��� ह त. खड�त��च� ग,k. व,�Nत�च� एक म0द� प0र�लणकब0व� म ठ� अवस�न�न श त���न� ओरड�न ओरड�न स��गत ह त. स�र.ण म क�च�� लवम�न�त बसल��स�रख ,हभ�न लवसरन र�ग� ह त. एक,म डब�.� आर ळ� म�रत ``भ�कर द�ह म��ब�प. �इ भ�क

Page 30: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

��गल��� प��� पडत . ब�पह , भ�कर द�.’’ �� आर ळ�म0ळ प0र�ण�त एक,म ख�ड पड�� आलण म क�च�� आध��लतमक लवम�न�त तर�गत अस�� स�र श त ध�डकन बसल��.�ग� .लमन�वर असल��च�� भ�न�वर आ�. प0र�लणकब0व� स�त�प�.

प0र�. – क�� र ए ग�ढव�, मन0ष� आहस क� क ण आहस?

– डब�.� म� क ण त आपण स��लगत��च.

प0र�. – प0र�ण च����� द,सत न�ह� त0��?

– डब�.� प0र�ण च�����, द,सत�� म�� म��ब�प. पण भ�कर� म�ग���� लभक�र� आ�� तर प0र�ण च��त�न� त� त���� ,ऊ न�, अस� क णत�� प0र�ण�त ल�व��� ,�,�.

प0र�. – र�र शह�ण� द,सत � �क�च�. प0र�ण�च�� .�ग� भ�क आणत�त क� क0 ण�? च� च��त� ह . न�ह� तर...

–डब�.� इथ� नस�� तर आणव�न द� क0 @�नतर�. र�र भ�क ��गल��� ब�पप�.

प0र�. – प0र�ण ब�, करन त0�� भ�कर आण�न द����, क ण अस� त� म @� स�ध� ��ग��स? क ण आहस त�? मह�र क� म��ग?

डब�.� - म� म�ण�स आह मह�र�..

प0र�. – त कळत�� आमह���. .�त क णत� त0झ�?

– डब�.� .�त? म�णस�च�.

प0र�. – ह लवलचत सYग कश��� घत��स?

– डब�.� स�ध� ह ण��स�@� म��ब�प.

प0र�. – अर अक�च�� क��द�, ह�क�� .�त�च � क कध� स�ध� झ��त क� आ.वर? त���न� ,व तर� कस� भटण�र?

– डब�.� बर� तर. स�ध� ह ण��च� र� , ,त ट�क� न. पण म�� र�र भ�क ��ग���. भ�कर द�. �वकर द�. .�व क�स�व�स झ���.

``द�र हसक�व�न द� �� ग�ढव���. नसत� प�ड� चशच�.’’ अस प0र�लणकब0व� कम�णडरच�� अवस�न�त � क��न� ओरड�न स��गत आहत आलण � क म�त .�गच�� .�ग� बस�न एकमक��च�� तYड�कड टकमक पह�त आहत, अस� ,ख�व� त��र ह त .

प0र�. – (लचड�न) ख�प ध�,� श ध� क�ढ��� ग�ढव�न�. तरण� ब��ड अस�न लभक� म�गत स. ��. व�ट���� प�लह. त0��.

Page 31: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

– डब�.� ��. असत� तर लभक� कश��� म�लगत�� असत� मह�र�..

प0र�. – पह� पह� कस� च0रच�र एख�द� प�लडत�स�रख� ब �त � त . आ.क�� त�ळत�तच र�लह� न�ह�. .�त�च� ह� ह�क� आलण महण स�ध� ह ऊ इलच{त . स�ध� वह���� आमच��स�रख�� शष .�त�त� स�र � क म� क� क��? महण�न �� चचध�� मडक -ध�-��वर त� प�ळ� आ��. सजनह , पह�, ऐक�, ख��च�� वग�8त� � क अश� आप�� प��र� लवसरन वररष��च� प��मल�� कर ��गल��म0ळच प�ऊसप�ण� ग�, शत� ब0ड��� आलण ह अस� लभक�र द,वस आ�.

इतक व�,ळ उ@� तर� डब�.� श��त म0दन .�गच�� .�ग� उभ�च. ओरड�न ओरड�न प0र�लणकब0व��च� घस� खरचट��. त ककलचत थ��ब� क� द,��च त��न प0Nह� . र�च� आर ळ� भ�कर व�ढ� ह म��ब�प��न . अखर म�डळ�त�न क ण�तर� उ@� आलण त���� बग ट धरन ���ब ,�र नऊन घ��व��.

क0 ट�ळ��च�� अडड�वर.

हरएक ग�व�त क0 ट�ळ � क��च� ट ळकD अस��च�च. च�वड�वर ककव� ग�व�ब�हरच�� चपपळ�च�� पशसत प�र�वरत���च� ब]@क. न,�वर प�ण���� .�ण�-�� ब��क� प रGच� लन इतर��च� टटग� टव�ळ� कर��च� त���च� ध�,� अ.�नह� च����� द,सत . डब�.� असल�� व�टन .�ऊ ��ग�� क� त ट ळक त���� ह�क� म�र��च. त म0क�� बलह-��स�रख� प0ढच च��त अस��च�. मग ट ळ�त�� क ण�तर� त���� आडव� .��च�.

- क�� र, ह�क� म�रल�� त�� ऐक� न�ह�त क� आल��? चर दरर म�घ�र�.

- म�� प0ढ� .��च� आह.

- अर ह म @� प0ढ� .�ण�र�. म�ग� दरर. प�ट�� ब �वत�हत त0��.

- म�� क�� प�ट��श� कर��च� ब�पप�?

- प�ट���च� कचक� म�ह�त न�ह� व�टत�. �त स, क� नऊ खच�त.

- खच�त N��.

धक��ड� म�र�त सव�र��� च�वड�प0ढ ककव� प�र�.वळ आण��च.

– प�ट�� क0 @�न आ��स र?

– डब�.� इकड�न आ� .

– प�ट�� इकड�न? इकड�न मह�. क0 @�न?

– डब�.� इकड�न मह�. लतकड�न.

– प�ट�� च����स क0 @�?

– डब�.� प�� नत�� लतकड�.

Page 32: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

– प�ट�� क ण आहस त�?

– डब�.� ब�पप�, म� आह भ��ण�.

– प�ट�� घर,�र ब��क�प र� क�ह� आहत क�?

– डब�.� आ@वत न�ह�.

– प�ट�� आईब�प तर� ह त क�?

– एक टव�ळ क� आक�श�तन� पड��स?

– डब�.� ह , अग,� तस�च.

– टव�ळ तरण� तगड� द,सत स. ब��क न�ह� क� क ��स?

– डब�.� क �� ह त�स व�टत�.

– प�ट�� मग घर�ब�हर कश��� पळ���स?

– डब�.� ब��क न� द,�� हसक� न महण�न.

– प�ट�� ब��क न� हसक�� लन त� ब�हर पड��स? शह�ण�च आहस.

– डब�.� शह�ण� न�ह� ब�पप�. भ��ण� आह म� भ��ण�. अस�� कस�� तर� भरमस�ट उतर ,ऊन त आप�� मनस क टटग�टव�ळ� चन,� करन घ���च�. क ध, � भ, म ह, म,, मतसर�द, षल¨प��च� खरचट�न झ�डण� करण��स�@� डब�.�न स�धक�वसथच�� क �ल�� �� लव�कण तप��<�� ` ’ अस�म�N� ह लवशषण स0द� अप0र पड�.

ऋणम चनच ऋण र ड�

सन १९०७ स��� डब�.� लबनच�क ऋणम चनच�� ��त�� आ��. �� वषk त��न न�मसप�ह आलण भ�ड�-��च� � .न� .म�त�प0ढ म��ड��. �ग �ग च�र प�चश रप� .म� झ��. पक�न��च� भ��ड� च0��वर चढ��. लतकड ओल�� ,रड�वर स0कD म�त� घ��ण��च� डब�.�च� क��8कम च��� झ���. स�ध��क�ळ� ५ व�.ल��वर सरळ ओळ�त पदतश�र प�गत� म��डल��. सगळ�� स�-प0रष��न� लन म0���न� ह�तप�� ध0व�न प�न��वर बसव�. व�ढण�स�@� सव��सवक��च� � .न� क ��. क�ह� ब��क�ह� त��र झ�ल��. पत�क प�न�प0ढ उ,बत�� ��वल�� आलण सव8 लसद झ�ल��वर प0णड��क वर,� ह�s र� लवठ�च�� .�घ ष�त भ .न��� प�र�भ झ���. पर�ट .म�त�च� ह� लशसतव�र भ�ड�र� पह���� ग�व ग�वच � क ध�व�न आ�. प�गत� च��� असत�न� डब�.�न एकत�र�वर स0सवर अभ�ग��च ग��न करन, त��त�नह� आतम द�र�च लन सम�. नत�च ज�न श त���न� द,�. डब�.�च�� स�घटन-च�त0��8च� . त मनम0र�, व�हव� कर ��ग��. म�ग�स��� लन अड�ण� न�कर पर�ट .�त. पण लत�� ह नव�न लशसत�च लन स�घटनच वळण डब�.�न ��व�� प�हन, त�� .म�त�त त��च� म @� आ,र ह ऊ ��ग��. एवढ� म @� लमष�न�च� भ�ड�र� झ���. ह.�र ब�र�श प�न झ��. म @� स हळ� झ���. डब�.�न अभ�ग ग�ऊन प�गत�च� करमण�क क ��. अखर खरकट� क�ढ��. भ��ड� घ�स��. .�ग� स�र क �� आलण सवतx म�त चटकन क @तर� .�ऊन लमळव�ल�� लशळ��प�क�� भ�कर� चटण�वर न,�क�@� .�ऊन

Page 33: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

आप� नहम�च .वण क �� पह�त�च ह.�र स�-प0रष��च�� ड ळ���त क�त0क�च, क4 तजतच आलण आ,र�च अश0चब,� चमक�.

अखर ,गड� घ�ट झ��.

डब�.�च�� खटपट�म0ळ ऋणम चनच�� प�ष� ��त�� स�� स�� व�ढत महतव �ऊ ��ग�. ,रस�� ��त� .म�व�. स�न�स�@� न,�क�@च�� घसरण�वर � क��च� घसरग0�ड� च���च रह�व� आलण तथ डब�.�न स0कD म�त� ट�क��च ह�डम ड क�म कर�त रह�व, ह क�ह� @�क द,सत न�ह�. ह� लवच�र � क��च�� मन�त घ ळ� ��ग��. न,��� ररसब�,� घ�ट ब��ध�� प�लह.. एवढ� डब�.�च�� तYड�न असपष स�चन� लनघ��च� थ�तड, भर�भर .�गच�� .�ग� वग8ण���च आकड आलण र ख रकम� .म� ��गल��. स��गव� ,0ग8ड �थ�� डब�.�श�

– .लमन�ब�बत त�ट� क �ल�� स�वक�र��न� बन�.� प�थम.� लतडक आलण त���च ब�ध0 त0क�र�म प�थम.� लतडक ���न� प0ढ�क�र घऊन वग8ण�च @ क रकमच आकड पथम ट�क�. सन १९०८ स��� प�ण�8न,�च� पलह�� घ�ट ब��ध�न त��र झ���. .म�ल�� र. ७५०० प]कD घ�ट�च क�म ह ऊन रकम लशल�क उर��, तवह� वग8ण�,�र��च�� इच{पम�ण घ�ट�श.�र�च श� �कम�-न�र��ण�च ,ऊळ ब��धण��त आ�. ��न�तर स�� स�� अनक � क��न� ,णग�� ,ऊन न,�च�� , न� त�र��वर � ग� र@क�ण� आणख� च�र घ�ट ब��ध�. ४-५ वष�eन�तर डब�.�न पर�ट सम�.�त ऋणम चन ��तच�� लनलमत�न एक क� नव� सम�.-स�घटन�च� पघ�त च��� कर�व�. भ�ड�-��च�� . ड�न त��न न�म-सप�ह�च� पथ� च��� क ��. म��सभकण लन ,�रब�.�. �� वसन��च�� हक��पट�च� लनकर�न चळवळ क ��. ,व�च�� न�व�न .�ग .�ग ह ण�-�� पश0पक���च�� हत�� मह�प�प @रव�न ब�, प�डल��. भ�ड�र� करन उर�ल�� प]श�न� म @म @� भ��ड� खर,� करव��. सन १९१४ स��� पत��च� धम8श�ळ� ब��ध�न त� प�च��च�� त�ब��त द,��. � कलहत�च�� असल�� अनक खटपट� कर�व�. त�� � क��च�� हव��� ववसथस�@� स पव�व� आलण आपण म�त झटक� न न�म�लनर�ळ रह�व. र�र क��, पण प�र ,�र क @तर� लनघ�न .�व, अस� त��च�� .�वन�च� ओघ च��� झ���. `` डब�.� आमच�� पर�ट .�त�च� प�ण�,�र म त� आह,’’ अस एक�न सह. महणत�कण�च, ``न�ह� ह ब�पप�, म� एक र0 टक ख�पर आह. म त��स�रख� क0 ण�च�� {�त�वर ह�र�त रळत र�हण��पक�, म त��च�� थ3ब�स�रख� ,व�च� कण महण�न त�Nहल�� लचमण�च�� घश�त नमक� पड�व�, ह� तर म�झ� स�र� खटपट आह.’’ अस� .ब�ब द��च�.

ऋणम चनपम�णच म�क¬ (त�. अमर�वत�), चप.र (त�. अक ��) आलण म�हर (लन.�म प,श) �थ�� ��त��त�न डब�.�न भ�ड�र, न�मसप�ह आलण धम8श�ळ� च��� करन, सवतx त�� क @ल��ह� उद ग�च�� म ह�त न�मम�तह� र�लह�� न�ह�.

डब�.� प0ढ, कDरत म�ग.

र@कर@क�णच�� �� क���8म0ळ डब�.�च न�व ���बवर र] ��व�. क ण ह� अस�व�, त प�लह�� प�लह. एक,�, अस ल.कड लतकड � क ब �� ��ग�. व�ट र0 ट� लतकड .�ण��च�� लनत� कम�त त क @ह� ग��, क ण���ह� भट��, तर� त��न आप� न�व च0क� नह� कध� क ण��� स��लगत� न�ह� आलण आ.ह� स��गत न�ह�त. त च ह� � कसवक डब�.� अस � क��न�ह� पट��च न�ह� .एवढ� म @म @� स�घटनच� क�म करण�र� आलण पररट��स�रख�� म�ग�स�ल�� सम�.�त .�ग4त�च अम4तचसचन करण�र� अस� वड�लवद�, रकट� चचध�� प��घरण�र�, मडक गळ��तब��ध�न दररण�र�, द,ग�बर अस�च कस�? ���� तर� � क प0ढ�र� म�नत�� कस

Page 34: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

लन ��च ऐकत�� कस? ,रस�� ह.�रग�व प��लपट�त प��थ� घ�त��, ��ख ब-��व�ईट � क��श� स�ब�ध आ��, पण क ण���ह� डब�.�च�� न�व�ग�व�च� थ��गपत� ��ग�� न�ह�.

डब�.�च� कDतk व-ह�ड, ख�न,श, न�गप0र�प�eतच�� म�ग�स�ल�� सम�.�त र] ��वत ग��. सवतxच�� स�स�र�वर प�ण� स ड�न इतर ह.�र अड�ण� न�कर महण�नच सव�लभम�न��� म0क�ल�� शम.�व� कष�ळ� .न��च स�स�र @�क@�क स�वरण��च� अक� लशकवण�र� ह� नव�न स�ध� पह�ण��स�@� र@कर@क�णच � क उतक� र@त झ��� असत. क�ह� द,वस��न� क ण� सगस �र आ�, त���न� डब�.�च�� वष�च�, व4त�च� लन ग�मसवच� म�लहत� द,�� महण. ``अर ह र ह . परव�च त आमच�� ग�व� �ऊन ग��. आमह� सम.� क� अस� क ण� वड�प�र. त��न च�वड� स�रव�न स�र क ��. लवलहर�च� प�णव@� खर�ट� घऊन सवच{ क ��. ढ र��न� प�ण� प�ड�. त�� स नब� प�ट��च�� स0नच कडब��च ओझ ड क��वर न� लतच प र ख�क ट��� घऊन त��न लत�� ७ म]� स बत क �� लन घर� आण�न घ�त��. ब�ब�, क�� भ�कर लबकर ख�त स क� महण�न लवच�र� तर क�ह�ह� न ब �त� न0सत� हस�� लन नमसक�र करन ध�वत पळत ग�� लनघ�न. अरर, ,�प0र� ऋणम चनच� त च क� डब�.�? दकत� अभ�ग� � क आमह�. आमह� त���� ओळख� स0द� न�ह� ह . { { {. र�रव�ईट ग ष झ���.’’ अस तडरड��च.

रलव आमच� म��ब�प

भटक� त�मध� रलवच�ह� पव�स ���च�. उत�र� च�� ग,kत सव�र� ख0श�� घ0स�न आगग�ड�त .�ऊन बस��च�. मन�त �ई� तथ आलण र�सट ग�ड� असल��स त� थ��ब� तथ उतर��च. ह� कम. तप�सण�त लतकDट क�कटर��� ह� लबनलतदकट�च� उत�र आढळ�� क� त��न लशव�ग�ळ� करन, धक म�रन ब�हर क�ढ��च�. झडत� घऊन करल�क आढळल��म0ळ, एक, न चपर�क� �ग�व�न सटशनब�हर हसक� न द��च�. ,0सर� ग�ड� आ�� क� सव�र� घ0स��च आत लन च���� प0ढ. ह स�ध� न�ह� तर ख0श�� प0ढच� एक , न सटशन प��� च��त .��च आलण तथ एक�,� ग�ड� पकड�न प0ढ च��त वह��च.

–क�श� प��ग ��तच� पव�स डब�.�न अस�च क ��. परत �त�न� इट�रस� सटशनवर एक� ग -�� इNसपकटरन त���� लतदकट�लशव�� लन करल�क पव�स करत�न� प�लह� म�त, ह�ण�� ढ0 �गण�वर ब0ट�च� ��थ लन द,�� लभरक�व�न र��टर�म�8वर. त�� डब��त एक म0स�म�न ग4हसथ बस�� ह त�. त��च�� ड ळ���न� टचकन प�ण� र0 ट�. त�न च�र गट��गळ�� ख�ऊन, डब�.� उ@�� लन त ग र� अलधक�र� ,�र गल��च प�हन प0Nह� डब��त घ0स��.

–म0स�म�न अर ब�ब�, क� एवढ� ह�णम�र स सत स? .वळ प]स नस� तर प��� पव�स कर�व�. लतदकट�लशव�� क� बर� घ0स�व� लन .�ग .�ग अस�� म�रप�ट ख�व�?

ग�ड� च��� झ��� ह त�. डब�.� ह�त . ड�न त���� महण��� - ``ह पह� .न�बस�हब, ग -�� स�हब�च� एक ��थ ख�ल�� तर १०० म]� स0ख�न प0ढ आ� न� म�? प���न च��त तर ऊNह आह, थ�ड� आह, प�ऊस आह, दकत� तर� त�स असत च��त�न�. त��पक� ,र .�कशनवर एक ब0ट�च� @ कर क�� व�ईट? एक ��थ बस�� क� च���� १०० म]� प0ढ.’’

त�� सजन म0स�म�न ग4हसथ�न डब�.�च� अवसथ� प�हन ,ह� रप���च� न ट प0ढ क ��. ``स�ध�.�, ए �व. ऐस� म�रप�ट म] नह� ,ख सकत�.’’ डब�.�न त���� ह�त . ड�न लवन��न महट� - ``.न�ब स�हब, प]स� म�� क�� कर��च�? ह� क�@�, ह मडक��च टवकळ लन अ�ग�वरच�� �� चचध��, एवढ�च म�झ� धन,��त लन

Page 35: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

स�पत. आपण द,�,�र आह�त.’’ डब�.�च� त� लनररच{ व4त� प�हत�च त�� ग4हसथ�च ड ळ प�ण��न डबडब� भरन आ�. `` ’’ त0म बड अवल��� ह अस महण�न त डब�.�च प�� धरण�र त च त चटकन ब�.��� सर��. ``.न�ब, – नमसक�र ,व��� अल�� कर�व�. म�णस�च प�� धर न�.’’

घ�र दरर आक�श� -

परर लचत लतच लपल���प�श�. ब�र� वष�eच�� वनव�स�त ,�प0र� ककव� तथ� घर ���च ,श8न डब�.�न कट�क�न ट�ळ� ह त. च0क� न एक,�ह� लतकड कध� त दररक�� न�ह�. तर�स0द� सम�.लहत�च�� च��� क �ल�� न�न�लवध क���eवर त��च �क लबनच�क ��ग�� अस. पर�ट .�त�त आलण म�ग�स�ल�� इतर सम�.��त ज�� ज�� र�कस� लन घ�णरड� रढGच�� उच�टन�च� आपण खटपट क ��, त�� खरचट�न न�ह�श� झ�ल�� क� �� न� त�� आडपडद�न तस�च च��� आहत, ��च� त वरचवर क�न स� घत अस. त��च एकलनष लमत लन अन0���� त���� क @तर� ग�@�न भट�न सल��मस�त घत असत.

हणड�-,.-लनषध�च� तड�ख�.

�गक���8त वरपक�न ककव� वध�पक�न ह�ड� ककव� ,. ,त� घत� क�म� न�, अस� पच�र त��न क ��� ह त�. . क ण� ह प�प कर��, त��च�� �ग��� क ण� .�ऊ न�, बलहषक�र घ���व�. ह�ड�च�� लन ,.�च�� पघ�त�न , Nह�ह� क0 ट0�ब क.8ब�.�र� ह त�त. ह�तच�� शत��� ग0र�ढ र��न� म0क� न स�वक�र�च ,�स बनत�त. नवलवव�लहत . डप��च� नव� स�स�र क.�8च�� उकDरड�वर च��� करण मह�प�प आह, आतमघ�त आह. �ग�स�@� स�वक�र�च क.8 क�ढ�न ग�व.वण�वळ�च�, आरसपरस आहर��च� नक�� श�म�त�च� ख ट� थ�ट करण��पक�, गररब��� स�.श भश� झ0णक�भ�कर�न त स�.र� कर�व�, अस� त��च� पच�र कDत8न��त�न नहम�च ह त अस. आ.ह� त च���च आह.

एक� @र�ल�� �ग�त व-ह�डम�डळ .म�न नवर�नवर��� हळ, ��गल��वर, वरलपत��न ह�ड�च� म�गण� क ��. वध�लपत� ग��गर��. @र�व�च� भ�ष� ब,��� तर� हळ, ��गल��वर �ग म ड��च कस? ह�ड�च� अट प0र� क ��च प�लह.. स�वक�र�कड क.�8स�@� .�ण�-�� वध�लपत���� डब�.�च�� सथआलनक लमत��न� थ पव�न धर� आलण च�र� द,श��न� हर प�@व�न डब�.��� तथ ब ��व�न आण�. त��न वरलपत��च� सम.�त घ��ण��च� ख�प प��स क ��. पण त आप�� हट स ड� न�. ` ’ ह �ग म ड� अस� प0क�र� करन डब�.� .वळच�� एक� ग�व� ग�� आलण तथ एक� तरण��� �ग�स�@� उभ� करन त�� म0��च त��च��श� झ0णक�भ�कर�च�� म.व�न�न थ�ट�त �ग करन द,�. नव��च� ग ष, त�� ह�डब�. तरण��� प0ढ क ण�ह� आप�� म0�ग� द���� ध.�� न�ह� आलण त .Nमभर अलवव�लहतच र�लह��.

एकत�र�वरच� भ.न.

भटक� त� च��� असत�न� डब�.�न चश,�च� एक ह�तभर र�टकD ह�तर� आलण एक एकत�र� �� , न वसत0�च� आपल�� इसटट�त भर घ�त��. न�गप0र�कड ह�तर��� च�पर� महणत�त. महण�न त�� प,श�त त��च न�व च�परब0व� अस पड� आह. एकत�र� क0 @�न लमळ���? क ण� द,��? कध� द,��? ��लवष�� म� सवतx ब�ब��न� लवच�र� असत� ``म� क�� आ@वत न�� आत�.’’ अस उतर लमळ��. ``ओस�ड अरण��त दररत असत� म�झ� लन एक� .खखड मह�त�-��च� ग�@ अवलचत पड��. त एकत�र�वर भ.न ग�त अस. म��ह� भ.न�च� न�,. म� पण बस� त��च�� श.�र� भ.न ग�त. कध� त एकत�र� व�.व��च�, कध� म�

Page 36: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

व�.व��च�. , घ��च क�ह� द,वस {�न .म� ह त. म� ब�ळग��� एकत�र� म�� क ण� द,�� क� त�� मह�त�-�� ब�ब�.�न� द,��, आ. क�ह� आ@वत न�ह�.’’ ह� त���न� आणख� ख0��स� क ��.

आध�च डब�.��� भ.न�च� न�, म @�. `र�मक4 षण हरर .� र�मक4 षण हरर .�, ’ग चव, र�ध ग चव, र�ध हच लन एवढच हररन�म समरण कर�त त�सनत�स त एक��त�त लनमग ग�त बस��च�. भ.न�च�� सर�व�म0ळ आध�च आव�. ग ड झ�र,�र, तश�त .�लतव�त तल��नतन हररन�म�च ग��न, त��म0ळ क @ह� त ग�त बस�� तर� आ.�ब�.�च � क ह�� ह� महणत� सभ व�र .म�न त��च भ.न म0क�ट�न ऐकत बस��च. ``अरच�, ह� वड� ब0व� भ.न {�न महणत !’’ ह� आव��� आसप�सच�� खडग�व�त .��च� आलण त ग�व�त आ�� महण., ``ब0व�.�, ’’ ग� थ ड भ.न ग� अस� � क आगह कर��च. ग� महटल��वर ग�त� तर मग त डब�.� कस��? � क महणत�� त��च�� क�ह�तर� उ�ट कर��च, त���न� र�ग आण��च�, त���च�� लशव� ख��च��, लचड�न त म�र���� उ@� क� त��तच परम�न�, म�न��च�, ह� ख�क��. � क��न� ``महण कD �क�

’’ एक�,� अभ�ग अस� अट�ह�स च��व��च� आलण `` ’’ म� क��लब �त न�� ,�,� अस ���न� महण��च. ``मग झक म�र���� त� एकत�र� कश��� .वळ ब�ळग��स? ’’ ट�क र ड�न अस महटल��वर ``म� कश��� र ड� ब�पप�. ’’ त0मह��� व�ट� तर ट�क� र ड�न �� उतर�वर क ण क�� .ब�ब ,ण�र?

कध�कध� भ.न�स�@� � क हट धर��च. सव�र�न एकत�र� बस�र ��व��च� आलण भस�ड� आव�.�त भ.न��� प�र�भ कर��च�. मग म�डळ� ` ’ आत� ब�, कर ब�ब� त0झ� ह भ.न अस� ओरड� करन लनघ�न .��च�.

सव�र� �हर�त अस�� लन क ण� ``ब0व�, भ.न करत� क�?’’ अस लवच�र� तर ``ह ह . र�त� ग�व�ब�हर कर�न ,व�च कDत8न. ग�वक-���न� लनम�तण द�, बत���च� स � कर�, महण. थ�ट ह ई�.’’ चचध��-मडक ध�र� रटटग�च� ह� थ�ट�म�ट�च� भ�ष� ऐक� न � क लन प रट र ख,ख,� हस��च�. क ण .�त एवढ� कDत8न�च� सरबर��� कर����?

झ��. र�त� १० व�.�. डब�.�न आप�� एकत�र� स0र�त ��व��. र�मक4 षण हरर .� भ.न��� स0रव�त क ��. ग�व�ब�हरच� उकDरड�. आ.�ब�.��� क�.ळ� अ�ध�र. एकत�न एकस0र� भ.न�च� त भरघ स ग ड आव�.�च� स�र क�न� पडत�च, ``क ण र क @ ग�त आह? र�र {�न भ.न च��� आह. च�� च��, .�ऊ �� लतकड.’’ महणत एक ध�व��. ,0सर� ध�व��. लतसर�. चवथ�, प�चव�. ब��क�प र, ब�प�, मह�त�रक त�र स�र ग�व .��च डब�.�भ वत� त�� अ�ध�र�त. ``अर एक�,� द,व� तर आण� क0 ण�.’’ अस क ण� महटल��वर एक�, टमर� ���च� क0 ण�तर� घऊन. � क�न� क�ह�ह� क � तर� सव�र� आपल� ु�एकत�र�च�� भ.न�त बभ�न तल��न. बरच � क .म� महण. सव�र�न भ.न कर��च ब�,. मग � क ओरड��च, ``ब0व�.� क�ह� तर� स��ग�. स��ग��च नस� तर लन,�न भ.न तर� आणख� वळ च��� द�.’’

�हर अस�� तर हररन�म�च महतव, सम�.�वर स�त��च उपक�र, �� म0दद��च� म0खड� घऊन, शतकर� क�मकर� सम�.�त�� दकत�क व�ईट रढ�, .न�वर��च� हत��, लशकण�च म�ह�तम�, वसन��च� ,0षपण�, सवच{तच� .रर�, �� लन असल�� लवष���वर डब�.� अस क�ह� लचतवधक पवचन कर��च� क� आब��व4द स�र श त अग,� गलहवरन .��च. `ह� महणत त स�र खर आह र खर आह. ह� क�ह� वड� न�ह�. आपल�� खड�त सम�.�च� ��च� पह�ण� र�र ब�र�क आह. ह� स�ध� आह. @व�न घऊ ���� आणख� , न द,वस आलण कर �� ��च� कDत8न च��ग�� बत���च� झगझग�ट करन.’ ग�वक-���च� इकड ह� बत च����� तर लतकड डब�.� पह�ट��च उ@�न ग�व स ड�न पस�र.

Page 37: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

,�प0र�त क�� घड�?

९-१० वष< ग��. आत� घरच�� सगळ���च� ख�त� पट�� क� डब�.� प0न� स�स�र�त बसण अशक� महण�न बलळर�म.�न थ र�� म0�ग� अ� क�ब�ईच �ग @रव�. डब�.�न आश�व�8, प�@व�� पण �ग��� आ�� न�ह�. म�त श� सख�ब�ईचह� पप�च�वरन लचत उड��. र�त�द,वस त� हररन�मभ.न कर ��ग��. �� अपलकत क��त�च� खबर ��गत�च डब�.�न ऋणम चन.वळच�� एक� ओस�ड खड�त एक क�ट�क0 ट�च� झ पड� ब��ध��. आई, ब��क , म0� ���न� तथ रह���� स��लगत�. झ पड�त स�र� स�स�र मडक���च�. सख0ब�ई लन क0� त�ब�ई म �म.0र� करन कस�बस� लनव�8ह कर�त तथ र�लहल��. डब�.� च0क� नह� कध� लतथ वसत��� ककव� अनगहण��� रह��च� न�ह�. कध�मध� र र� आ��च तर व�.व�पक� अलधक ग�डग मडक आढळल��स त क ण��� तर� ,ऊन ट�क��च. लनव�8ह�पक� अलधक ध�N� द,सल��स ग रगररब��न� त व�ट��च आलण .� .� र�मक4 षण हरर ग.8न� कर�त भटक� त��� लनसट�न .��च अस� ख�क�� च��� झ���.

�� च�दम�ळ� झ पड�नह� व-ह�ड, म0�बई, प0ण वग]र अनक र@क�ण� पव�स क ��� आह. ग�डग ब�ब� क वह� �त�� आलण च�� उ@� महणत��, ��च� नम नस��च�. अस� त� झ पड� म ड��च� आलण भ�त��च र@क�ण� ,0सर� थ�तरम�तर उभ�रन लतथ आई, ब��क -म0���न� स��ग��च रह� महण�न. ऋणम चन, आम�, चझग�, म�रत.�प�र, प0Nह� आम�, न�तर शग�व, र�टर, म0�बई ककग सक8 �. न�र��ण शटच� व�ड� म�ट0�ग�, प0ण, आळ�,�, प0Nह� म�रत.�प�र, परत प0ण, लशव�.�प�क8 ,�,र, व��द� अश� अनक र@क�ण� त�� क�ट�क0 ट�च�� झ पड�च सथ���तर झ��, त��च� ��, क @वर द�व�? पत�क र@क�ण� न0सत� झ पड� कश�बश� उभ� र�ह��च�, क ण� च��ग�� .�ग� ,ऊ क �� तर त� कट�क�न न�क�र��च�. आलण प ट भरण��च� स � क��? तर . म� करत तच कर� त0मह�, ह� .ब�ब. ग�डगब0व��च क0 ट0�ब महण�न क ण� भक क�ह� अन ध�N� ,ऊ महण� तर तह� परवड��च न�ह�. भटक� त�च� र र� आ�� लन झ पड�त क�ह� क�पडच पड ध�N� आढळ� क� लनघ��च त ब�हर आलण झ��� त��च� ग रगररब��न� ख]र�त, ह� पक�र अ.�नह� च���च आह.

��लवष�� ब�ब��च एक� क�ळच एक लनकटवतk अन0���� म�ख�8न�, ���च� एक आ@वण �थच व�नग�,�ख� द,��� बर�.``प0ण���� स मव�र प@त ब�ब��च� एक धम8श�ळ�. लतच�� श.�र� एक� �ह�नश� झ पड�त स�. क0� त�ब�ई रह�त ह त��. आमच��प]कD क�हGन� आलण इतर ब�ब��लवष�� आ,र अस�ल���न� आईन� क�ह� ब�ह� आण� द�व. त���न� � भ�लवष ,4ष�न त��कड पह�त महण�व, ``क�ह�� आन�� ब�पप�? स�ध0ब�ब� (ब�ब�) �त�न�, तर र�ह ,त�नz महनत�� क��? अईम��z! त��लहच�� ह�त�वर तर .स� कन8र�.� (कण8) �ऊन बस��!’’ ब�ब��न� अस भ� ब0र महणत आईन� त� वसत0 घ��व� आलण आपल�� झ पड�त �पव�न @व�व�.क वह�तर� ब�ब� प0ण���� ��वत. आईन� घ�ईघ�ईन धम8श�ळत �ऊन ब�ब��न� महण�व, ``त0म�� ममई� .�वz ��गत न�?’’ ब�ब��न� ह� त���च� �0लक म�ह�त. त���न� आपल�� पत�श� मह�त�रपण�च� लवन , कर�व�, ``ब�पप�! .व�लगव�� घ���त न�ह�स क�� म�?’’ आलण त���न� आईच�� झ पड�कड च��� ��ग�व.

झ��! झ पड�त म ठ� �0लकब�.पण आईन� �पव�न @�ल�� स�म�न�च� ��ग�� व�ट! आईन� घ�ईघ�ईन ब�ब��च�� म�ग म�ग लनघ�व. क0 ण��� @�ऊक? भ��ड�भ��ड� करन क,�लचतz �� वळ� तर� त���त�� एख�,� वसत0 @व�न घत� �ई�!पण ब�ब� सरळ झ पड�त लशर��च! मग म�� सव8हत �ज करण�-�� ऋषGच� आ@वण वह�व�! लबच�-�� आई.वळ ब�ब��च�� त�कण ,4ष�प�स�न वसत� �पव�न @वण��च� च�त0र� क0 @�न आसण�र? ब�ब� झ पड�त

Page 38: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

�प�ल�� एक क लच.� ब�हर क�ढ��च. क0 @ क0 ण� द,��� च�,र, घYगड�, �0गड, त��ब��, पर�त, पळ�, प�र सगळ�� वसत0�च� ब�हर ढ�ग पड��च�. र�रतर क��, आईन� घर महण�न @व�� ध�N�ह� ब�ब� र�ह द��च न�ह�त!आलण शवट� वदक�� करनह� ब�ब��च��प0ढ रटक�व ��ग�� न�ह�, कD आईन� .ण� एख�द� लप� .न�च� पत��त� लनघ�व�, तश� म0द� करन सत4षण ,4ष�न त�� वसत0�कड पह�त कप�ळ�वर ह�त ,ऊन बस�व!ब�ब��न� कषकर� म�डळ�स ह��क� म�रन त सगळ स�म�न व�ट�न ट�क�व आलण आईस महण�व, ``आत� कश� झ��कz झ��� त0ह� (त0झ�) झ पड�? बस�� क�� तथ�स�? .व�� न�ह� ,त क��?’’आईन� त�व�त�व�न महण�व, ``आत� क0 क� न (क0 ण�कड�न) घ��� .व��? त0मच� ह�त दरर�� अश�न (अस�) सगळ� (सगळ��) झ पड�वर! आत�� ह�ड��� (क�वळ����) त0कड� घ�ल��प0रत�ह� प�@ कश��� @व�� असनz त0मह�?’’ ब�ब��न� म @म ठ�न हसत धम8श�ळकड लनघ�व!आलण ह� अस� कम अनक वष< स0र ह त�!’’000

� क.�ग4त�च� प�श8भ�म�

पकरण ३ र

सन १९०५ त १९१७च�� ब�र� वष�eच�� स�धक�वसथत मनस क ,शप�8टन, पत�क .नस�पक�8न लन स�घष�8न षल¨प��च ,मन, एकत�र�च कDत8न आलण .�ग .�ग कटर लनररच{तन च��व��� म�नवसव� लन पश0सव� �� ग षGच�� स�धन�बर बरच � कलसथत�च स�कम लनर�कण ह� डब�.�च�� चररत�त�� महतव�च� ग�भ� आह. आ.वरच�� स�ध0स�त��च� � कस�गह आलण डब�.�च� � कस�गह ��त .म�न असम�न�च� भ, आह. ह� भ, न�ट �क�त �ण��स�@� �� � कलहतव�,� कम8� ग� स�त�न ब4हNमह�र�ष�त लसद क �ल�� � क.�ग4त�च� आलण � क प� ग� म @म ठ� स�सथ��च�� म�ह�तम��च� प�श8भ�म� त��लशव�� न�टश� न.रत भरण�र न�ह�.मह�र�ष�च� स�त-पर�पर� प�च�न आलण अस�ख� आह. त���च� � कस�गहह� अर�ट लन लवश�ळ आह आलण त��त�न उदव�� प�थ आलण स�प,�� ���च�ह� स�ख�� अगलणत आह. बहतक सगळ�� स�तस�प,����च� अटह�स प�र��कDक स�ख� लन म क ���वरच लखळ���. प4थव�वर�� प�प ल.ण��च�, स�स�र�च� आलण ववह�र�च� पत�क स�त�न कडकड�त शब,��त लनभ8तस8न� करन आपल�� लशष��द, अन0�����न� पर� कच�� अम4त�सम�न (?) क�लपलनक .�वन�स�@� सव8सव��� लझ.लवण��च�च उप,श क ��� आह. स�त-पर�परच�� �� मलहम��म0ळ मह�र�ष�त ब0व�ब�.�च भरमस�ट प�क स�रख लपकत आ�� आह आलण �क�वलध स�-प0रष .�ग .�गच�� म@सथ प�@सथ ब0व�-मह�र�.��च�� भ.न� ��ग�न, व�.व� ववह�र�च�� लन लवलहत कत8व�च�� कत��त भ��ड, पर�ङम0ख लन ,0बळ ह ऊन बस� आहत. .र� क0 @ एक�,� लवलचत ककव� लवलकप म�ण�स प�र��कDक म कस�धनच� सपष व� असपष बडबड करत�न� द,स��, � कववह�र�पक� भ�तच वडच�र करत�न� आढळ�� क� ह�� ह�� महणत� � क त���� ब0व� ककव� मह�र�. बनवत�त. त���� म@ ब��ध�न ,त�त. ,व�स�रख� त��च� प�.�अच�8, भ.न-आरत�� करत�त. ब0व�च�� � क तर लन � कलव�कण चमतक�र��च�� गपप� सव�न0भव�च�� स�क�-प0र�व�न च ह�कड र] ��वण��त �त�त. म @म @ प]सव��, लनप0लतक, प,व�धर, लशक��, स�स�र��त लपक�� आलण बकत8बग�र

Page 39: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

महण�न ,]वव�,��� लवक�� उल�� त�� ब0व�च�� स�ध�पण�च� लन अवत�र�पण�च� एकच ड��ग र� लपटत�त. त��च�� � कलव�कण भ�भ�त�� क0 कम�eवर लन ब,कम�eवरह� ग�ढ अध��तम�च� .रत�र� श��. ड� प��घरत�त. ल.व�तपण� ��त��च� थ�ट आलण मल��वर सम�ध�च� ,वसथ�न लनम�8ण ह त�त. त�� ब0व� मह�र�.��च� एक @र�लवक स�प,�� च��� ह त . लशष�सम0,�� आ.�ब�.��� त��र झ����च असत . मग ब0व��च�� म�ग पटलशष� महण�न ग�,�वर क ण बसण�र �� भ�नगड�च त�ट ��गत�त. क�रसथ�न च��त�त, म�र�म�-�� ह त�त, म@�त .म�ल�� दवलनध�च, म@, सम�लध, शतव�ड�, इम�रतGच�� हक��च व�, आलण त�ट-क ट8कच-���च�� प��-�� खतव� ��गत�त.

क�ह� वकD� लशष� �� ब�.���, क�ह� त�� ब�.��� अस� ,ख�व� उभ� र�हत . महण. ब0व��च खरख ट आध��तम .�त ब0व��च��बर बर सम�ध�त आलण म@ सम�लधच�� स�स�र�च त��गड ��गत लशष�-पलशष���च�� म�ग. �� सगळ�� उद�व�प�त लन म कस�धन�च�� ह�कलह ळ�त ,श�च� अवसथ� क�� आह? म�ग�स�ल�� शम.�व� .नतच�� ल.ण��च� लसथत� कश� आह? दकत� � क एक वळ� .मतम ख�त�त आलण दकत� उप�सम�र�न मरत आहत? लभक�र� � क��च�, ��गड� प��गळ�� वड� � क��च� स�ख�� क� व�ढत आह? त���च�� .गण��मरण��च� क ण� लवच�रप�स करत�त क� न�ह�? वष8भर शत�त र�ब�नह� शतकर� लभक �� क� ��ग��? शकड .म�तGच� द,नच��8 अनक घ�णरड� रढGन� कश� प�शव� अवसथ�� प च�� आह? वसन�लतरक��न� क0 ट0�बच�� क0 ट�ब उकDरड�वर कश� झ0ग�र�� .�त आहत? स�वक�र��च� लन सत�ध�-���च� .0��म ग�व ग�व कस� ह त आह? इत��द, पश��च� त�� म@-प�@-प�.क अध��तमव�,� गबर� न� चचत� पव�8 द,कत �वम�त नसत. त� त र�म स0मर, .ग �ढव� ,, ह� एकच त���च� ख�क��! ब0व�ब�.�च�� .�ळ��त अडक�ल�� हरएक ब�ई-ब0व�च� लवव�चन� सवग8� कच�� स�धन�स�@�. तवढ�स�@� म�र कथ�, कDत8न, प0र�ण लन भ.न��च� आट क�ट अटह�स अख�ड च���.

कथ� कDत8न��न� क � क��?कथ�, कDत8न, प0र�ण आलण भ.न �� स�सथ� ब-��च .0N�� आहत. � क��त धम8.�ग4लत क ल��च� प0ण��ई त���च�� प,र� ब��धण��च� एक स�भ�लवत लशरसत� आह. त� धम8.�ग4लत क णत�? कथ�, कDत8न, प0र�ण भ.न, व�ट� त ऐक�, त��त पवचन�च� म0ख� ओढ� ग�ढ अश� अध��तम�च�� क�थ��क� ट�कड. त अध��तम ख0द कथ�क�र��� लन प0र�णक�र���ह� उम.�� नस��च. रक प थ�तल�� .डब�ब�ळ शब,��च� त न0सत� प पटप�च� करत�त. आतम�, परम�तम�, � ग, लसद�, सम�ध�, ग0रप,श, स,ह� लव,ह� म क इत��द, शब,��च� भरमस�ट परण� क �� क� चढ�� कथ�-प0र�ण��न� र�ग. स�र श त म क�न�,�त ड0�त रह��च. कथ�-प0र�ण स�प�न उ@� क� झ�ड�ल�� उपरण��च�� रटक�-��तच त स�र बहज�न झटक� न .��च. क रड� प�ष�ण श त� घर� आल��वर लवच�र� क�, `क�� आ. कश� कश� क�� झ���?’ तर उतर क��? `व� व� व�! ब0व� म @ लवद�न. बहश0त. अलधक�र�. स�ग�त�च� स�थ पण {�न,�र. ख�प र�ग भर��, ख�प र�ग भर��.’

कथ� प0र�ण��न� गल�� , न त�नश वष�eत खर खरच क�ह� धम8.�ग4लत क �� असत� तर चह,0 .नत�� आ.च� ह�न, ,�न, ��न, क�ण अवसथ� आ��च नसत�. भ.न��न� म�ग�स�ल�� सम�.�त धम8.�ग4लत क �� महण�व� तर तथह� ह�च पररण�म द,स�न �त . कथ� प0र�ण भ.न��न� � क��त ,वभ ळपण�, लभक0क बडव ब�मण��च� वरचढपण�, भ�भ�त�� ,�न-,कण��च घ�णरड पघ�त, इह� क�लवष�� लन सवतxलवष�� लतटक�र� आलण पर� क�च�� प�प�स�@� क�ळ�.त ड लवव�चन�, ब��क�-म0� स�स�र ववह�र�च� प�तकDपण�, त�थ8��त��च

Page 40: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

,�न-चपड��च लभक0क-भ .न��च ग ,�न��च र�.�� सत म, ध�त� ,गडधYड��च�� म�रतप�.न��च� अट�ह�स, उप�स�च� बड.�व, अश� ह.�र लभक�रड� भ�नगड� र] ��वण��च कम8 म�त क �� आह.

त�नह� � कD शष अस�ल�� (?) ब�हण कथ�-प0र�णक�र��न�च अस� भ�भ�त पच�र कथ�प0र�ण��त�न र] ��वल��वर, अन�ड� � क��न� .�ख�ई, . ख�ई, मर�आई, महस ब�, बलहर ब�, ख�ड ब� वग]र शकड ग�व@� ,]वत��च� प],�स करन त���न�ह� कYबड�-बक-���च बळ� ,ऊन स�त0ष करण��च� क�रख�न� खड प�ड� ध�मधड�क��न च��व��, तर त��त नव� कश�च? न�क��न�क��वर�� ओस�ड .�गत एक क ग�व,व @�ण म��ड�न बस�� आलण आवस-प0नव�� कYबड� बकर� ,�रच� न]वद हबक� ��ग��. म�णस��च�� अ�ग�तह� त घ0म� ��ग��. असल�� घ0म���च� एक प�थच लनम�8ण झ���. घर�त त�पसर��� �व अथव� ग�व�त पटकDच� आ.�र र] ��व , औषध पच�र�ऐव.� सगळ�� ग�वक-���च� लभसत ,व-खळव� घ0म�� भगत�वर. भट�लभक0क��पम�ण घ0म�� भगत स��ग� त� प�व8. त��च� हक� म वह��च� थ�तड क� ग�व,व लन ग�व,व�प0ढ धड�धड झ�ल��च च��� कYबड� बक-���च�� क� ,0-�� आलण ,�रच प�ट. प�वस�च अवष8ण पड�, खळव� ,. ग�वकDच त�ट पड�, ��व� ,व��� कळ� आलण घ�� त��च� लनक��. घर�त म�� .Nम��� आ�, एक�द�च �ग लनघ�� ककव� क ण� म��, तर� ,गड�धYड� ग�व,व��� कYबड, बकर लन ,�र द,��च प�लह.. स�र� ग�व मग चझग�न तर8! आलण ह स�र कश�स�@�? तर ,व�धम�8च�� स��गतस�@�. ,स-���� रड�च बल�,�न हवच. न�ह�तर र गर���च�� तड�क��त ग�व�च� मसणवट� वह��च�. लशव��, त�� रड�च�� बल�,�न�त ग�वमह�र��च� लन ग�वप�ट���च� म ठ� म�न अस��च�. पटकDच� र ग आ�� आलण सगळ�कड ,0षक�ळ अस�� तर� भ�क म�ग�न ख�ड�वर� त��,ळ�च�� भ�त�च ग�ड भर��च, त��वर ग0��� श3,�र उधळ��च�, .�ग .�ग कYबड�, बकर� क�प�त, रक�च सड प�ड�त प�ड�त, मररआईच�� ग�ड�च� लमरवण�क ग�व�ब�हरच�� वश�वर नऊन स ड��च�. ��च� अथ8, एक� ग�व�च� इड�प�ड� ,0स-�� ग�व�च�� वश�वर नऊन ट�क��च� अस� असल��म0ळ , त�� ग�वच � क क�ठ�, बडग, भ��-बरच�� घऊन मररआईच�� ग�ड��� लवर ध कर���� असतN�� सरस�व�न उभ असत�त. आमच�� ग�व�च�� वश�वर ग�ड� आण� नक�, ,0सर�कड N��, आण�� तर ��, र�ख�, ड कD र0 टत��. �� धमक���च�� ह�क� आर ळ�� च��� ह त�त. ग�ड� क ण�कडह� न��, तर� क णत�� न� क णत�� ग�व�च� वस असण�रच तथ. हरएक वश�वर ग�वग0�ड त��रच असत�त मग क��? कच�कच�च� म�रम�र� ह त आलण पकरण .�त�त र�.,�र� कचर�त. त��0क��च�� वदक���च� प ळ� लपकत. .खम� � क��न� ,व�ख�न र0 �त�त. कध�कध� म�र�म�र� ट�ळण��स�@� मररआईच� श3,�र ग0����न� म�ख�ल�� ख�ड�भर भ�त�च� ग�ड� तथच वश�वर ट�क� न ब]���सकट ग�वकर� म�घ�र� पळत�त, क0 त� क�वळ स0द� त भ�त ख�त न�ह�त. क0 .�न .�त तस�च उकDरड�वर.,व�धम�8च�� न�व�वर शहर��त लन खड��त शकड वष< च��� अस�ल�� असल�� पक�र��च� ��,� र�र म @� लन ���ब आह. कथ�प0र�णक�र शहर� शह�ण��न� म क�च�� न�,� ��व�न �0ट�त असत�त आलण खड�प�ड�तल�� अड�ण� महण�नच म�ख8 र�त�� ग�व. श�, क0 �कणk, त��@�, प�ट�� आलण ,वभगत शकड र� ,��त न�,��� ��व�न हव तस लपळ�त {ळ�त असत�त.

क�ह� दररत भ.न� स�त खड�प�ड��त ग� आलण त���च�� कDत8न-भ.न��च� ध0म�क� ळ च��� झ���, क� त���च��ह� लशकवण�त स�स�र अस�र आह, म�णस�च .�वन प�ण��च� ब0डब0ड� आह, कध� रटकन र0 ट� त��च� नम न�ह�, ब��क� प र, धन,��त, घर,�र, शत�व�ड� सगळ इथच�� इथ र�हण�र, बर बर क�ह� �ण�र न�ह�, अखर च�� ��ग ट� { ड ह� अवसथ�. तवह� �� सगळ���च� त��ग करन प�ढर�च�� व�-�� कर�. त प�ढर�न�थ त0मच त�रण कर��. र�त�द,वस लवठ� न�म�च� ग.8न� कर�. एक�,श�च कडकड�त उप�स

Page 41: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

कर�. आष�ढ� क�रतकD प�ढरप�रच� व�र� प��� कर�. असल�� उप,श�च� तड�क� च��� वह��च�. ह.�र खड�त त�� ब0व��च�� न�,��� ��गत�त. घर,�र ध0व�न त���च�� झ ळ�� भरत�त. र .ग�र ववह�र�कड प�@ दररव�न बक�र भण�ग ह त�त. ``त� त र�म स0मर, ’’ .ग �ढव� , असल�� बदरदकर�न प�ढर�च व�रकर� बनत�त. तथह� त���न� �0टण�र आलण क0 ट�न क�ढण�र बडव आलण भ.न� ट�ळक0 ट त��रच असत�त. उप�श� त�प�श� बभ�न ट�ळ क0 ट�त न�चण�-�� असल�� क� ग�� व�रक-���च� `अह�ह�, क वढ� ह� लवठ�भकD आलण

’ क वढ� ह� न�म�च� मलहम� अस महण�न व�हव� करण�र �र� ग � क आ.�ब�.��� उभच असत�त. त���च�� लचथ�वण�न त�� प कळड क�� व�रक-���न� आणख�च चव �त आलण म क�च स�र ग�@ ड �� क� ग�� व�रकर� .�वन�तच आह, अश� सम.0त�न त त��च लभक�रड� लनलषक� भ�कम�ग�� आ�0ष��च� अलभम�न� बनत . मह�र�ष�त� �क�वध� धटकट प0रष आलण ब��� �� व�रकर� र� ,�त स�पड�न सव�थ�8�� लन परम�थ�8�� सर�चट म0क�� ,4ष�स पडत�त. व�रकर� प�थ�न धम8 .गव�� .गव�� महणत�त त ह� अस�! स�स�र�त, ववह�र�त क��मच�� न����क @र�ल�� आलण ,श��� .डभ�र झ��ल�� �क�वध� न�,�न ब���ब0व��च� वडपट सम0,�� महण.च व�रकर� प�थ, अश� व�ख�� कर�व� ��गत. खड�त म�ळचच न�कर, अड�ण� महण�न अलवच�र�. क वळ म3ढर�च� .�त. ,�ढ�व�ल�� ब कड�च�� म�ग म0�ड� ख��� घ���न सगळ .�ण�र. त त���न� चर���� क0 रण�त नत क� मर���� सरण�त नत ��च� च�कश� त कर�त न�ह�त. अस� अन�ड� � क ,ह�च�� स�थ8क�स�@� (महण. कश�च��? तह� त���न� अवगत नसतच.) व�रकर� कळप�त घ0स�, तर त���न� र�रस� , ष ,त� �ण�र न�ह�.

पण आ���8च� ग ष अश� कD अ��कड गल�� ५०-७५ वष�eत दकत�क प��ढरपश� प,व�धर भट�-ब�मण��न� ट�ळम�ळध�र� व�रक-���च सYग घऊन चशग म ड�न व�सर��त घ0सण��च� एक .�ग� व�प�र च��� क �� आह. एलडटरकD, म�सतरकD ककव� प र सरकDच�� उद ग�पक� ह� लवठ� म�झ आई भ.न�च आलण ज�न,व त0क�र�म स�कDत8न�च� ध�,� त�� � क��न� च��ग�� दकर��तश�र झ���� आह. आध�च भट�च� .�त स0लशलकत. कथ�, प0र�ण, पवचन स��गण��त लपढ�नलपढ� ल.भ�� सर�व��� आलण सवक���. तश�त प�ल�म�त� इ�ग.� ज�न�च� भर. क णत�ह� अध��तम�च� म0द� उ�ट स0�ट झक�स लवध�न��न� र�गव�न स��गण��च� सर�ई. शहर� शह�ण��त म�नकर�, महण�न खड0त��न�ह� त���च�� प��लडत��च� म @� वचक, ,र�र� लन आ,र. अस�ह� � क .वह� हररन�म�लशव�� म क न�ह�, स�स�र अस�र आह, ब��क�, प र व]र� आहत, अ�तक�ळ� आप� आपण, ,ह�च स�थ8क करण��स�@� �� म���म ह�त�न ब�.��� झ��च प�लह., अस� उप,श�च� तड�क� च��� करत�त, तवह� अड�ण� खड0त��न�ह� त हडस�न खडस�न पटत आलण त त���च�� भ.न� ��गत�त. ग0र,व महण�न त���च�� प��� पडत�त, प����च त�थ8 घत�त, त���च�� म@�स�@� घर,�र ध0त�त, क�� व�ट� त करत�त. लभक0क�च� ध�,� बस��. ज� लतष�वरह� प ट भरण��च� प�च�ईत पड� ��ग��. म�सतरकD, क�रक0 न�तह� आत� क�ह� ,म र�लह�� न�ह�. महण�न ड क ब�. भट.� व�रकर� बन�. �थ म�त त���न� अन0���� भगत��च� उण�व क वह�च पडत न�ह�. स�स�र अस�र आह, एक हररन�म सत� आह, ह बडबडत असत�न�, �� व�रकर� सYग�च�� भट�-ब�मण��च स�स�र म�त आप आप स N�� च��,�च�� म0��म��न चमकत असत�त. लवठ�न�म�च� क वढ� बर ह� पत�प!

लशवप�व8क��� आलण क,�लचत लशवक���, म0स�म�न��च�� ध�रमक आकमण��� तYड ,ण��स�@�, लवठ�न�म स�कDत8न�न आलण प�ढरप�रच�� व�रकर� स�प,���न, चह,0 स�घटनच क�ह� क��8 क � अस�, (म�� तर श�क�च �त,) तर� त��न�तर �� स�प,���न हरएक म-ह�@� चह,��� म�णस�त�न उ@वण��च� आलण ववह�र� कत48तव��� म0कवण��च� ,0ष क�मलगर�च क ��� आह. प�च पन�स ��ख � क लपढ�नलपढ� स�स�र-

Page 42: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

ववह�र��� र�मर�म @ क� न, ,हस�थ8क�च�� सबब�ख��� आलण म क�च�� आशन गळ��त म�ळ� घ���न ट�ळ क0 ट�त .गण��च� ध�,� कर�त आढळ�व, ह� मह�र�ष�च�� भलवतवतवरच� म @� भ��कर आपत� आह.

,व व�,�च� र] ��व�.,वधम�8च�� �� ट�ळ�क0 ट� दरस�ट�च�� . ड�नच ,0सर एक मह�प�प � क��च�� ब क��ड� बस�� आह. त महण. ,]वव�,�च. . पह�व� त ,]व ,]व कर�त कप�ळ��� ह�त ��व�त असत . सव8 ह ण .�ण त0झ�� ह�त� ह� ,व�प0ढच� कब0��. म�ण�स महण. क ण� न�ह�. हवत उड���� क0द प�च ळ�. त��च�� नलशब�च� व�वड� ,वक4 पच�� व�-��वर उडण�र�. त���� सवतx�� क�ह� कत48तव न�ह�, ,]व�च�� अन0क� ळतलशव�� त��च�� ह�त�न क�ह� घडण�र न�ह�. ,]व�च पलतक� ळ व�र अथव� व�,ळ ट�ळण��स�@� ,व�च�� आर�धनलशव�� ,0सर� म�ग8च न�ह�. ,वभकDच� आट�रट� करनह� सवतxच लन स�स�र�च व�ट ळ झ�� तर� ,]वरषप0ढ क ण�च क�� च��ण�र? �� सम.0त�च सम�ध�न म�न����ह� त��च� त��र�. शहर� शह�ण� घ�� अथव� खड�त अड�ण� घ��, स�र ,]व-,]व-व�,�च�� .�.�ळ�त ग0रर�ट��. म�ण0सकDच�ह� च�ड क ण�त उर��� न�ह�. मग भ�त,�च� श0द र�हतच आह क0 ण���? ``ज�� ,श�त भलवष�व�,� ज� लतष��च� ध�,� भरप�र च��त , त ,श हव� त�� आकमक��न� मन म�न� तवह� प��,ळ� त0डव�न ग0��म कर�व�,’’ ह�एक� प���त� ततवज�च� इष�र� भ�रत�च�� इलतह�स��� अग,� दरट ��ग� पडत .

,व-,]व-व�,�च�� भम�न आमच� मनच स�र म�रन ट�क�� आहत. क ण� दकत�ह� लशक��� अस , भलवष� प�लहल��लशव�� त���� च]न पडत न�ह�. �� एक�च न�.�क भ�वनच� प0रप�र र��,� ध�,ब�. ज� लतष� आलण अल�कड व4तपतक�र घत�त आलण प ट भरत�त. महण. ,]वव�,�न आमच�� ��.-शरमचह� व�ट ळ क �, अस महण���� हरकत न�ह�. खडग�व��त ग�म. श�च� थ�ट ,.�8 लन अलधक�र स��ग����च नक . प�ळण��प�स�न सरण�प�eत, र�र क�� सरण�वर .ळ�न ख�क झ�ल��न�तरह�, त��च�� प�च��ग�त�� म0हत�8वर गहम�न�वर आलण सलल��वर खड0त�च .�वन च���. त��न स�डस�त� वत8व�� क� म�रत�च�� त� श3,र�स�@� आलण शनव�रच�� एक�,शण�स�@�, ��ग��च . श�ब0व��च� क�तरण� खड0त�च�� र�टक�� लखश���.

,व��च नवस ह� स0द� ,]वव�,�च�� प ट� .Nम�ल�� वसन��च� एक भ�ग आह. अम�क झ�� तर सत�न�र��ण कर�न. कYबड बकर ,ईन. भट-भ�.न घ���न. असल�� नवस��न� आपण ,व�श� व�प�र� बह�ण� करत , ��च आ.ह� क ण��� भ�न असल��च द,सत न�ह�. नवस क �� क� क�म रत, ह�च ज��च� त��च� सम.�त. म0���स�@� नवस. .0ग�र�स�@� नवस, न कर�स�@� नवस, ब��क लमळण��स�@� आलण लमळ���� पळ�ल��स परत �ण��स�@� नवस, पर�कत प�स ह ण��स�@� नवस, खट�� च.कण��स�@� नवस, आ.�र�त�न बर ह ण��स�@� नवस, अश� नवस��च�� परवड� स��ग�व� तवढ� थ ड�.

�� नवस��च� एक म.,�र ग ष ऐक�. प0ण शहर�त म�रत� लन महस ब� ���च� गचड� र�र. त���च� न�वह� चमतक�ररक लन दकत�क तर अश�� असत�त. कचक�व�न नवस��� प�वण�र� महस ब� प0ण���� .स� आह, तस� एक शण�� म�रत� शलनव�र प@त आह. पर�कच� प र त���� नवस करत�त. ``,व� ब�पप� म�रत�र���, म� प�स झ�� तर त0�� श3,�र पढ व�ह�न.’’ म�रत�च� आलण पर�कच� स�ब�धच क��? क�ह� प रट� प�स ह त�त, त� म�रत��� श3,�र र�स�न ������ करत�त. म�ग�हन न�प�स झ���� प रट� �त�त आलण त��

Page 43: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

श3,र�वर शण थ�प�न म�रत��� म�खत�त. प�सव�ल���च� श3,�र आलण न�प�सव�ल���च� कचक�व�न शणथ�पण� अश� ,0हर� र�गर�ग ट�न त�� म�रत�च�� म�तkच ह��ह�� ह त�त.

,वव�,�च�� प�@प0र�व�स�@� लनप.�ल�� ,]वव�,�न चह,0 ��क��च� अत न�त अवनलत क ��� आह.,गड-म�त�-ध�त�च ,व-,व� आलण त���च��स�@� ,वळ��च� प],�स भरमस�ट झ�ल��म0ळ , म�ण�स सवतxश� तर बम�न झ���च, पण म�ण0सकDच� ककव� भ�त,�त�ह� त���� कस�� पव�8 अथव� स�व,न� र�लह��� न�ह�. चह,0सथ�न�त� चह,0धमk � क हव� त�� .0�0म��� अN������ लन ग0��मलगर��� लमटल�� तYड� सहन कस लन क� करत�त? ��च क ड लवच�रव�त लचदकतसक प���त���न� बरच वष< स0टत नवहत. सत��च� च�ड न�ह�, असत��च� अN����च� च�ड न�ह�, हव� त आकमक �त आलण ब��शक त���न� त0डव�न लशर. र ह त . पण ह � क ह� क� च�� क�ह� कर�त न�ह�त! आ.वरच�� परक���च�� सव8 भ�रत�� आकमण��च ग�ढ चह,��च�� �� ,]वव�,� लपणड

पक4 त�तच स�पडत. एवढ म @ श0र पर�कम� र.प�त र�.. म ग���च�� दकलल���� वढ� पड��, त���च� ब�ण�ब�ण� ग ळ�ग ळ� च��� झ���, तर� ज� लतष��� ब ��व�न पलतक�र�च तYड कलध न� क णत�� म0हत�8वर

द��च ��च� त���� सल�� लवच�र�त असत. असल�� न�,�न ,]वव�,� र�.वट�च� म ग���न� चकण�च�र क �� नसत� तरच त एक म @ आ��8 झ�� असत. कत8बग�र� थ�ड पड�� क� म�ण�स क0� डल���तल�� शलन-म�गळ�द,

गह��च� च�कश� कर ��गत . �� एक�च र ग�न मह�र�ष सध�� प0र� पझ�ड��� असल��न, हरएक कत�त

त��च� लप{ह�ट ह त च���� आह. ”लनवडण�कDत �शसव� ह ईन क�?” ��च गहम�न प�हन उतर�स�@� १०

रप���च� मलनऑड8र प�@व�, अश� एक� प0ण��च�� ज� लतष�च� क सररत�� .�लहर�त प�ह�ल��वर ह� ,]वव�,�च� र ग दकत� भडक��� आह, ��च� ख�त� पट��.

,वळ��च� स0ळस0ळ�टधम�8च� ,वळ लन ,वळ��च� धम8 ह एक चह,0 धम�8च आलण सम�.सव�सथ��च मह�भ��कर प�प ह ऊन बस� आह. चह,0सथ�न ,ररद� झ���, म�त�त�न स न क�ढण�र� शतकर� वग8 लभक �� ��ग��, ,श� ध�, @�र म�, मध�मवग8 न�मशष झ���, लशलकत प,व�ध�र��च� बक�र� ब क�ळ�� , अस�� आरड�ओरड� करण��तच र�.क�रण� अक�च�� कव��त� करण�र �� बमह��डप�लडत�न� चह,�च�� ,वळ��त दकत� अप�र स�पलत लनषक�रण अडक� न पड�� आह आलण लतच� उप� ग ग रगररब��च�� उध,�र�स�@� न ह त�, �0च� �र� ग�� च र .�र ऎ,� ह�कट��च�� च]न�स�@� कस� ह त आह, ��च� ,ख� घण��च� अक� अ.�नलह स0च��� न�ह�. ,0षक�ळ�न क ट�वलध � क

अन अन करन म� तर� ,व�न� लशर� क शरर भ�त�च� न]वद� अख�ड च���च आह. ��ख शम.�व� कत8बग�र

तरण उ,रभरण�स�@� भ��भ�� कर�त दररत अस�, तर� अब.�वलध रप���च .ड.व�ह�र आलण

स N��म त���च ,�लगन ,वळ� ,व��च�� अ�ग�वर चढ�� आहतच. ,श��� शतकरर आलण क�मकर� कळण� कYड�च�� आलण घYगड�च�� र@गळ��� मह�ग ह ऊन ,श धड��� ��ग�� तर� ,वळ��तल�� प0.�र� आलण

सवकर� लन बडव भटसनच�� प ट�च�� चढत�� कम�न��� लतळएवढ�ह� खळग� आ.वर कध� पड�� न�ह�. ”लवदच� च�र अकर लशकव� ह लशकव�” अस� शकड� ९६ .�व��च� ग�� श�भर वष< स�रख� क� @श ष च���� अस�त�लह ,वळ��तल�� घ0मट��ख��� ��ख मह�म0ख8 भट ग स�वड ग�.ड भ�.ड लन टग ग�ध भसम रद�क���च�� प0ण��ईवर प ट र0 ट�न व��लत ह ई त पर�ध�8वर� पल� ध�N���च लबनब भ�ट रडस प�ड�त असत�त. ,वळ��च�� छपर��ख��� बमहच�र ���च व�श दकत� व�ढत�त, पलत नसत�न�ह� दकत� लवधव� प0तवत� ह त�त, दकत� ग स�वड

Page 44: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

स�वक�र� करत�त, दकत� ग0रमह�र�. म@ ग क0 ळ�तल�� लचख��त कट�ब�ध ब0डत�त आलण दकत� पळप0ट� {�ग�भ�ग� टग���च थर तथ ख0श��चणड0पम�ण लनघ¸र ल.वन क� @�त असत�त ��च�, सवत�च�� ककव� प�व8.��च�� सम�रक��स�@� ,वळ ब��धण�र��न� आलण ,वळ महण. धम8सथ�न सम.�न आ�धळपण�न� त���च� . प�सन� करण�र�न� ,ख� घ����� नक क��? आ. ,व ,वळ��च�� लनलमत�न अब.�वलध रप���च� स�पलत चह,0सथ�न�त

लनषक�रण अडक� न पड�� आह. आलण ईकड आमच�� भ�रत र�ष�च� प�� आ�तरर�ष�� क.�8च�� लबनब0ड�च�� क.�8त ख � ख � .�त आह. �� पररलसथत�च� एक�लह म0तसद�न ककव� स�त�न लवच�र क ��� द,सत न�ह�. अन�थ ब��क�शम , अन�थ लवधव�शम , ग रकण क¹ षर ग� ��गड प��गळ ���च आशम , म�ग�स�ल�� सम�.��त�� म0���म0�Gच लशकण , दकत�तर� सम�..�वन�च�� .गण��मरण��च पश आहत. त स डवण�र�न� पश आहत. त स डवण�र�च� घर घर ,�र ,�र भ�क म�ग�व� ��गत आलण ,व आलण ,वळ��च�� ,गड� पलतषस�@� कर ड रप���च� स�पलत शतक�न- शतक तळघर�त ग�ड��� र�हत, �� न�.0क म0द�च� आ.वर

एक���ह� घ�म र0 ट��� न�ह�. ,श-,व - धम�8च�� �� असल�� लव�कण आलण म�ण�सघ�ण�� पररलसथत�च�� प�श8भ�ग�वर उभ र�हन डब�.� ग�डग ब�ब��च�� सव�- धम�8च� प�णपलतष� झ���� आह. म @म ठ� शहर��प�स�न त ५-१० झ पड��च�� क न�क पर ���तल�� खड�प�eत सव8त भटक� त� कर�त असत�न� त���च� सम�.-.�वन�च� ब�र�क स�कम टहळण� स�रख� च����� ह त�. अत��त म�ग�स�ल�� शतकर� खड�त� सम�.�त त���च� .Nम , त�� सम�.�च�� म�नलसक श�ररररक आरथक सव8 ह���पष��च� त��न� प0र� अन0भव . रक लथ.�न -ह�ड लपचप�z8अNत शत�च� म�त� चतबव�� तर� स0ख�च� घ�स तYड�त पडत न�लह. वररष वग�8च� ग0��मलगर� लपढ�नलपढ� अख�ड च���च

. ,व�धम�8च�� आलण रढ�च�� न�व�वर .�ग .�ग पश0 पक���च� हत�� बग0म�न च�����, गररब�न� मर�व लन

श�म�त�न� मनम0र�, चर�व ह� सम�.ववसथच� दणडक, गररब�न� गररब�च� ��. न�ह�. ख�त न�ह�. .�वन

स0ध�रण��च� महतव�क��क�ह� न�ह�. न�कर अड�ण� महण�न आलसत-न�लसत लवच�र करण��च� अक��� सव�

न�ह�. ”@ लव� अन�त त]सलच रह�व, लचलत अस द�व सम�ध�न.” मह�र म��ग�द, .म�त�न� इतर��प�स�न ,0र

ख र ���तच क� रह�व? क0 षर ग� वड �0ळप��गळ ���च� सम�.�न कसल�ह� ,�, क� घऊ न�? ,व ,वळ��च� .�ग .�ग एवढ� ऎश��8च� बड�व�र च���� असत��लह , ग रगररब��च�� तYड��त वष�8त�न एक,�लह क ण� स�खरच� लचम�ट, ग0ळ�च� खड� ककव� त0प�च� थ3ब क�� घ��� न�? ��तच�� र@क�ण� लभक0क बडव��च�� मनसव� त�स .�च स स�न ��ख � क मणढर��स�रख क�� .�त�त? तथ त���च��प�स�न प]स उकळ�न क�ढ� .�त�त, पण

अनप�ण� आसर ��च� लनवर ��च� स � क�� कर�त न�ह�त? अश� शकड पश��च डब�.� आपल�� मन�श� चचतन

कर�त अस.त�कण लनर�कण��च लसध,��त. ह.�र खड� ग�व लन शहर प��,ळ� त0डव�त डब�.�च� भटक� त� च��� असत�न�, सम�.�त�� हरएक �ह�न

म ठ� घटन��च त��च त�कण लनर�कण अख�ड च��� ह त. � क��च क @ क�� च0कत? त��न� क ण कस लन क�� च0कवत? क�� क � असत� अड�ण� लन भ ळ� बह.नसम�. .�ग� ह ऊन आपलल�� शकड @कवणGच�� कत�8-

Page 45: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

कम8-दक��प,��च� श ध आलण ब ध घई�? ह एकच लवच�र��च चक त��च�� मसतक�त स�रख लभरलभरत

अस��च आलण आ.लह त तसच लभरलभरत असत.अम�ग� अन�लतम�न लन अN���� ग ष� घडत�त. च����चच ह अस. त���� क ण क�� करण�र? अश� ब,रक�र व4त�न आपण क�न�ड ळ� करन प0ढ .�त . डब�.� तसल�� घटनच लनर�कण चचतन मनन कर�त लतथच उभ� रह��च� आलण चटकन हव� त ध क� पतकरन त� घटनच� ग�@ स ड����, र ड���� ककव� त ड���� ध�व��च�. ��च� एकच ,�ख�� पह�.एक� न�कर मह�र�च� म0�ग� म0�बई�� क�म�वर ग�� ह त�. प0षकळ द,वस त��च ख0श���च पतच नवहत. एक,� त आ�. खड�त व�चण�र� शह�ण� क ण? तर क0 ळकणk मह�र�.. ``,�,�, प र�च� क�� पतर आ��� त .र� व�च�नश� ,�व�, प��� पडत .’’ मह�र�च त पत क0 ळकण��8न घत�. ``ह� म�झ� ��कड , र ड�न आध�, मग ,�खवत व�च�न.?’’ क0 ळकणk ब ���. ``पण प रग� ख0श�� तर आह न� ,�,�?’’ ``आध� ��कड र ड. मग स��गन पत व�च�न.’’ त�स ,�डत�स खप�न त��न ,�ड , न ग�ड�भर ��कड र ड�न दढग�र रच��. ``प रग� ख0श�� आह न�, एवढ� तर� स��ग� ,�,�.’’ अश� स�रख�� लवनवण�� त मह�र मध�नमध�न कर�त ह त�. पण पत�क लवनवण��� एक लशव� ह�सड�न, ``आध� ��कड� र ड ग�ढव�.’’ अस� क0 ळकण��8च� तड�ख� च���.लबचर� मह�र आध�च उप�श�. प�ण��च� घ ट म�लगत�� तर�ह� लशव� आलण `` ’’क�म प0र कर आध� ह� ,ट�वण�. अखर , न त�न क�@�ण ग�@ईच ओडक त���� र0 टन�त. .�व क�स�व�स ह ऊन त घ�म�घ�म मटकन ख��� बस��. ``,�,�, त0मह��� व�च��च नस� तर परत द�, घत आणख� क0 @�न तर� व�च�न. पण �� ग�@� प डण��च� त�क, न�ह� म��.’’ ``ग�@� र0 टत नसत�� तर पतह� ,त न�ह� परत. .� च��त� ह .’’ कप�ळ�वर ह�त म�रन मह�र परत दररण�र त च चचध��-मडक ध�र� डब�.�ब0व�च� सव�र� तथ आ��. ,0रन बर�च वळ त��न त क0 ळकण��8च� बम�ण0सकDच� तम�श� प�लह�� ह त�. ``आण र ब�ब� इकड� त0झ� क0 -ह�ड.’’ डब�.�न क0 -ह�ड�च . र,�र तड�ख म�रम�रन त�� सगळ�� ग�@�च�� ओडक���च त0कड क �, सवतx र�श�वर स�@व� आलण क0 ळकणk मह�श��कड क,रब�. न.र र ख�न महट�, ``क�� ,�,�.�, आत� ,त� क� न�ह� �� मह�र�च पत परत त��च त����.’’ क0 ळकण��8न पत न व�चत�च परत क �. डब�.� त�� मह�र��� महण��� - ``ब�ब�, त� लन म� , घह� ग�ढव आह त. च�र अकर� लशक� असत , तर त0झ� अवसथ� ह� अश� कश��� असत� आलण म�झ�ह� अस� क� असत�? लशकण�लशव�� म�ण�स धYड�!’’

�� वळप�स�न डब�.�न आपल�� कDत8न�त लशकणच�� म�ह�तम��वर . र,�र पवचन करण��च� पररप�@ च��� @व�� त आ.प�eत अख�ड च��� आह. ग�डगब�ब��न� .�ग .�ग अनक श�ळ� च�वल�� आहत. सक2�रलशप��स�@� र� ड .म� करन द,�� आहत. ग��वळ प�ड लन बडव ख ट�न�ट� नरक-म क�च�� थ�प� म�रन क�श�मथ0र�-प��ग�च�� ��ततह� � क��न� कसकस �0ब�डत�त, ह सवतx अभ��स�. मह�र�ष�तल�� �च��वत त�थ8कत��च� प टभर मलहम� तर त��च�� लनत��च�� पररच��च�. ,व-,वळ��च�� थ त��ड�बर बरच .�ग .�ग च��� अस��� ब0व�ब�.�, सवप, स�क�तक�र, ,4ष��त, नवस, ग0रप,श, सम�ध��, आरत�� ���च� म�.��� ध0म�क� ळ आलण त�� थ त��ड�त स�कर प,व�धर��प�स�न त सह�लनश�ण� आ�ग@� ,�खवण�-�� अड�ण� खड0त��प�eत ग0ररट��� सम�., �� भ�नगड�ह� त��च�� त�कण लचदकतसक न.रत�न स0टल�� न�ह�त. एकDकDड स�क�तक�र ,4ष��त अन0भव आलण म कलसद�च�� खटपटGच� ब�.�र उसळ�� आह आलण ,0सर�कड पह�व त म�णसच म�णस��न� ख���� उ@���! ,व�धम�8च�� न�व�वर .�ग .�ग प�ण�हत�� अख�ड च�����! लतळ�एवढ� सव�थ�8स�@� ईशरस�क ख ट ब �ण�-���च� च���� आह भरभर�ट आलण ह�ड��च� क�ड करन लमटल�� तYड� कष महनत करण�र��च� अख�ड म0सकट,�ब�! झ पड�त�� मडकD ग�डग��च� स�स�रस0द� न�ट चख ट करण��च� आव�क� क ण�त न�ह�. न�कर��च�� अड�ण�पण�वर

Page 46: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

स�कर��न� चर�व. त���न�ह� आणख� वरचढ�न� मनम0र�, त0डव�व. भल��च� ,0लन��च न�ह�. ह� लवलचत पररलसथत� ब,��� प�लह.. अड�ण� .नत�� अध��तम�च�� ब0व�ब�.� खळ�प�स�न म0क करन, ववह�र�च�� च ख कत8वकम�8च�� र�.म�ग�8वर आण�न उभ क � प�लह.; �� एक�च ध���न डब�.�न आपल�� कDत8न पवचन��च�� ध रण�च� द,श� सपष आख�न घत��. खबर,�र, प����न� ह�त ��व�� तर.कDत8नक�र प0र�लणक क�� ककव� अध��तम�च�� आवरण�न बन�� स�ध�, स�त, मह�त क��, त���च�� प����च ,श8न आलण त�थ8 घ����� � क नहम�च ध�ध�व� आढळत�त. आलण तह� पठ , सम�.�च�� मन भ�वन��च� अ�,�. घऊन ड ई टक� न नमसक�र�स�@� आप�प� प�� प0ढ करत�त. दकत�क स�त नमसक�र��� आ�ल�� भगत��च�� ड क��वरच आप� प�� @वत�त. अस झ�� महण. झ�� ब0व�, प�वन झ�� , भवस�गर�त�न म0क झ�� , .Nम-मरण�च� र र� च0क��, .�वन धN� झ��, अश� सम.0त�न भगत हरळत�त. डब�.� ग�डग ब�ब��न� �� अ�धशदच�� पघ�त��� पलहल��प�स�नच अग,� लनकर�न लवर ध क ��� आह. भट� त���� त सवतx , न ह�त . ड�न मसतक व�कव�न ,0रन पण�म करत�त. पण क ण���ह� आपल�� प����न� ह�त ��व� ,त न�ह�त. म�णस��न� म�णस��च�� प����वर क� महण�न ड क @व�व? आ,र क�� ,0रन ,�खवत� �त न�ह�? अश� त���च� आच�र-लवच�रसरण� आह. न� ब0क�, न� म�ळ, न� लमठ�कDत8न स�पल��वर कथकर� ब0व�च�� प����वर � ळण घ��ण��च� आलण आरत�त द,डक�� प]स ट�कल��न�तर ब0व��न� आच�गन द��च� एक .0न� हर,�स� पघ�त आह. ग�डगब�ब��न� कDत8न�त न� ब0क�, न� म�ळ, न� लमठ�. तर�स0द� ब�ब��च�� कDत8न�तल�� ह,�सपशk पवचन�न� भ�र�व�ल�� लन थर�र�ल�� श त���न� त���च�� प,सपश�8च� अपक� नहम�च म @� त� ट�ळ�व� महण�न कDत8न��� प�र�भ करण��प�वk ग�डगब�ब� .वळप�स एख�,� ग0पच�प ,ड�न बसण��च� .�ग� आध�च हरन @वत�त. अखरच� हररन�म�च� कलह ळ च��� करन द,�� क� सटकन लनसट�न त�� .�ग� ,ड�न बसत�त. प0�ड��क वर,� ह�रर लवठ� ह ऊन � क प�हत�त त क��? ग�डगब�ब� गडप, ग0प, अ,4श�! भर�भर � क त���न� श ध���� स]र�व]र� ध�व��च. दकत�क वळ� त���च�� ,डण�च�� .�गवरनह� .��च. अखर, ब0व� ,व�वत�र�. झ��. ग0पच झ��. अश� कणड� लपक��च�� लन भ ळसट त�� ख-�� म�न��च. अनक वळ� `कDत8न आट पल��वर म�� त0झ क��बळ ,

’ बर� क� प��घर���� थ ड� वळ अस क0 ण��� तर� आध�च स��ग�न @व��च आलण ,ड��च� वळ आ�� क� त क��बळ प��घरन घ0�गट म�रन लतथच क0 @तर� क�ळ ख�त बस�न रह��च. क��बळ क�ळ लन क�ळ खह� क�ळ�च. इकड ब0व� ग0प झ�� महण�न � क��च� उग�च ध�वपळ. अश� वळ� त���न� लवन ,�च�ह� हकD ���च�. `अह त ग धड�ब0व� क0 @� �प��� त म� ,�खवत च��.’ अस क��बळ��च�� घ0�गट�त�नच क�ह� � क��न� त सवतx स��गत. त���न� व�ट��च क� ह� क0 ण�तर� अस� खड�त श त���प]कD एख�,� घYगड� शतकर�. � क महण��च-ह � तर. त ��ग��� अस� सह. स�पड����. ,वरप� त . ग�� प�र क0 @च�� क0 @� प�रव�स�रख� उड�न. मग ब0व�.� हळ�च क��बळ ब�.��� स�रन पगट वह��च लन महण��च, ``अह , ब�पप�न , म�ण�स कध� एक,म अस� ग0प ह ई� क��? ब � ब �त� त क�� हवत लवरन .�ई�? ब�मण��च� प0र�ण� ऐक� न ऐक� न भ�भ�त�� दरस�ट�वर लवश�स @वण��च� � क��च� ख ड कध� स0टण�र क ण .�ण.’’अनकन�म� स�ध�डब�.�च�� �� प��त प��त�च�� भटक� त�त र@कर@क�णच � क त���� लनरलनर�ळ�� न�व��न� ओळख� ��ग�. व-ह�ड�त त���� डब�.�ब0व� ककव� वट�स�ध� महणत�त. न�गप0र�कड च�परब0व� महणत�त. मद�स लन क कण लवभ�ग�त ग धडमह�र�.. स�त�र� ल.लह�कड � टक मह�र�.. ग कण�8कड चचधब0व�. ख�न,श, प0ण, बड ,,

Page 47: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

कर�च� मYग��ईत ग�डग मह�र�. इत��,� अनक न�व��न� त ओळख� .�त�त. सहव�स�त�� लन लनकट पररच��त�� म�डळ� त���न� श�ब�ब� ककव� न0सत ब�ब� महणत�त.डब�.�च�� कDत8न�त�� नव� .�,�सव8 प�ण� भवस�गर�त .हत पड� आहत. अस� हर,�स�न ग�भ�र धवलन क�ढ�न कथ�� प�र�भ करत�च, ह� एकट� हर,�सच तवढ� क�@�वर धडध�कट उभ� लन ब�कDच सगळ .ग सम0द�सत4प�Nत0 झ�� अस क ण�ह� शह�ण� कध� म�न�त न�ह�. कथ�-कDत8न- –प0र�णक�र��च� बहम��च� लन सम�लधम क�च� बडबड स0द� एक @र�लवक स�प,�� महण�नच एक� क�न�न ऐकत�त लन ,0स-��न ब�हर स डत�त. त��त त���न� न� कस� आकष8ण, न आवड, न� क�ह� र�म. .0�म�च� र�मर�मच असत त ! त��च प�र�लणक कथ� लन त�च आख��न आलण तच लबनक�ळ.�च प पटप�च� लनरपण. डब�.�च�� कDत8न�तल�� आख��न-व�ख���न��च� त-ह�च N��र�. भ�तक�ळ�च�� अ�ध�र�त च�चपडण��पक�, वत8म�नक�ळ�च�� गच��ड���च त��च� नमक� ह�त. हरर��द�च� लन नळ-,म��त�च� वनव�स कश���? खर� ख ट�, त झ��� ग��, क�� ,र�त गडप��. सम र कDत8न��� बस�ल�� ह.�र शतकर� कषक-���च�� वनव�स�वर लन उप�सम�र�वर त��च� कट�क. अड�ण�पण�म0ळ ड क ब�. स�वक�रश�ह� त���न� कसकश� रसव�न �0टत. अन�करतम0ळ गह�ण-रर क�च� भ, कस� उमगत न�ह�. आप�� ब�.� खर� N����च� अस�नह� खड�त � क क ट8कचर�च�� प��-�� चढ���� कस घ�बरत�त लन स�वक�र महण� त म3ढर�स�रख� म�न ड ��व�न कब�� करत�त. ग डग ड ब���न र .�,�र�च� @र��� १२ आण ,�म ह�त�वर ८ आण रटकव�न त कस� रसवत . अखर सवतxच�� म��कDच�� शत�वर शतक-���� आप�� ग0��म बनव�न कस� र�बवत आलण ध�N��च�� भरल�� र�श�प0ढ उप�श� कस� म�रत , �� अवसथच शब,लचत आपल�� ब�ळब ध ग�व�ढळ भ�षत तळमळ�न र�गव� ��ग�� क� ह.�र खड�त��च�� ड ळ���त�न ढळढळ� आसव��च प�ट व�ह ��ग��च. ``त0मह� लनरकर र�लह��त त बसस झ��. पण आत� आपल�� म0���म0�Gन� लशकण ,ऊन हश�र कर�. ग�व�त श�ळ� क�ढ�.’’ ह� त��च� उप,श श त���च�� थट क�ळ.��� .�ऊन लभड��च�.कDत8न�त� ततवज�नपर�परच�� @र�लवक च�क र�ब�हरच नव� लवच�र��च ततवज�न बह.नसम�.�च�� गळ� उतरवण र�र म @ क@�ण क�म. म @म ठ� धम8-प�थ-स�सथ�पक��न� ह�त टक� आहत. सत�श धन�च� नव� वळस� द,स�� र द,स�� क� बह.नसम�. सटक��च ���ब ,�र. पण डब�.� ग�डग ब�ब��च� शह�मत म @�! त आपल�� ततवचचतन�त� सत�श धक लवच�र बडरपण�न बधडक � क��च��प0ढ कDत8न��त�न म��डत�त आलण � क��न� त पतकर�व ��गत�त. पट�च�� शहर� प�लडत��न� आ.वर . स�ध� न�ह� त ग�डग ब�ब��न� करन ,�खव� आह आलण मह�र�षभर आपल�� सत�लनष अन0�����च� परण� क ��� आह. ट�ळक0 ट� भ ळसट व�रक-���प�स�न त कटर शहर� न�लसतक�प�eत सगळ�� ,.�8च�� लन थर�तल�� आब��व4द स�प0रष��न� ग�डग ब�ब� ३-४ त�स आपल�� रस�ळ कDत8न�च�� र�ग�त कस ग0�गव�न ट�कत�त, ��च शब,लचत क�ढण म�झ�� त�क,�ब�हरच आह. त अन0भव ज��च� त��न�च सवतx घत�� प�लह.. तवह�, ,0ध�च� तह�न त�क�वर भ�गवण��स�@� त���च�� कDत8न�त� क�ह� @ळक म0द �� र@क�ण� नम�, करत .(१) ,व�स�@� आट�लपट�बर� आत�, ,व महण. क��? ह स��गण� क@�ण आह ब�पप�. श�स प0र�ण� व, ���च� ह क�म. म�झ��स�रख�� अन�ड� खडवळ��� कस� बर त स��गत� �ण�र? पण म�झ�� इवल��श� ब0द�पम�ण स��गत . पटत� क� त पह�. ह सगळ� .ग लनम�8ण करण�र� आलण त ��त�स�रख स0रळ�त @वण�र� आलण अखर त �����ह� नण�र� एख�,� मह�शकD अस�व�. लत�� आप�पल�� क0 वत�पम�ण पत�क धम�8न क�ह�तर� न�व लन रप द,�� आह.

Page 48: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

न�वरप�लशव�� म�णस�च� सम.�त पडत न�ह�. बर� आत� ,व क0 @� आह? स�तलशर मलण त0क ब�र�� महणत�त, ,व आह त0झ��प�श� । परर त� .�ग� च0क��श� ।।म�झ भक ग�त� .थ । न�र,� म� उभ� लतथ ।।अश� एक कथ� आह कD ,व�च� मह�न भक न�र, ��न ,व�च� @�वर@क�ण� पत� लवच�र��. त��वर ,व स��गत�त क� म� व]क0� @�त न�ह�, क] ��स�त न�ह�, क0 @�ह� न�ह�. मग पत�? तर ,व सरळ पत� ,त�त ह न�र,�, म�झ भक म�झ ग0णग�न कDत8न कर�त असत��, तथ द�रप�ळ�च� न कर� कर�त म� उभ� आह. म�� ,0सर�कड� क0 @� हडकण��च� लन पह�ण��च� खटपट नक . ,व�च� .�ग� आपल���� म���म असत�न� आपण भ0रळ� . भ�भ�त�� र� ,�च�� न�,� ��ग�न भटकत आह तत. इस��म धम�8त एक प0र�व� आह.ब�,! त�� क��� दररत� ह] खव�बम3, म» ह� तर प�स.आपण ह स�र� ट�क�� आलण ,व�स�@� .त� ��त� त�थ8कत ध0�ड�ळ� ��ग� . ��वर स�त��च इष�र क�� आहत पह�..त�म रतर लब@��� । त�रथ बन��� प�ण� । ,0लन�� भई द,व�ण� । प]सकD ध0ळध�ण� ।।क�श� ग�� प�ग लतवण� । तथ धYड� प�ष�ण प�ण� ।।त�थ8व�स� ग� आलण ,�ढ�लमश� ब ड�न आ�।।प�प अ�तर�त� न�ह� ग� । ,�ढ� लमश�न क�� क � ।।भ0�� र भ0�� . आपण स�र भ�तच कर ��ग� . त0क ब�र�� महणत�त.श3,�न म�ख लन�� धYड� । प��� पडत� प र र��ड� ।।,व ,गड�च� क �� । गव�ड� त��च� ब�प झ��� ।।,व स N��च� घडलव�� । स न�र त��च� ब�प झ��� ।।स ड लन�� ख-�� ,व� । कर� महस ब�च� सव� ।।,गड��� च�र , न आण��च� श3,�र र�स�न ब��क� म0�� घऊन त��च�� प��� पडत�, तYड�त र�ख घ��त�, ह� क��र ब�पप� त0मच� अक�? ,वम�तk घडवण�र प�थरवट आलण स न�र ह त0मच�� ,व�च ब�प क� ह ऊ न�त? च0क��. आप�� रसत� स�र च0क��. आपण खडड�कड� च��� आह त. महस ब� मर�आईप0ढ� बचक बचक र�ख तYड�त ट�कण�र धन� कध� हश�र स�वध ह त�� ,वच .�ण. आत� आप�� सगळ�च कस� रसत च����� त पह�.

– सव�� .ग�त ,व दकत� आहत?– .ब�ब (श त���च�) – एक.– सव�� ,व एकच आह, ह .र खर� तर आत� ख ट� ब ���च� न�ह� ह ब�पप�. आपल�� ग�व� ख�ड ब� आह

क� न�ह�? (आह.) मग आत� ,व दकत� झ���? (, न.) आपल�� ग�व� भ]र ब� आह क��? (आह.) आत� ,व दकत� झ���? (त�न.) आपल�� ग�व� मर�ई आह क� न�ह�? (ह �, आह.) आत� ,व दकत� झ���? (च�र.)? आपल�� ग�व� महस ब� आह क� न�ह�? (आह.) आत� ,व दकत� झ���? (प�च) पलह�� महणत ह त� ,व एकच आह महण�न. मग ह� क�रख�न� क0 @� स�पड��? आलण ��च� व�ढ क0 @वर ���बण�र? अश� � क��न� त0क ब� महणत�त, `` ’’ वड� ��ग�� .ग��� ,व महणत� धYड��� म3ढ आह त आपण. क�ह� ज�न न�ह�.एक� तYड�न महण��च क� ,व�न आपण� सगळ���न� आलण .ग��� लनम�8ण क �� आलण ग�व ग�व पह�व� तर ,गड��न� श3,�र र�स�न ह.�र ��ख ,व त��र करण��च� क�रख�न� आमह� च��� @व���. अह , ब�पप�न , ,गड धYड��न� न0सत� श3,�र र�स�न .र त��च� ,व ह त अस� आलण त नवस���ह� प�वत अस�, तर मग

Page 49: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

एक च��ग�� म @� डYगर प�हन सप�टब�. श3,�र र�स�न त��च� टपप रब�. भ�� म @� ,व बनवत� �ई� आलण त आप� म @म @�� नवस पण रडश� प�ड�त .�ई�. मग क��? शत� नक , कष महनत नक , ग0र�ढ र� नक , त�� ,व�प0ढ� ऊ, ध0प�च� एक डYगर ध0प�ट�� क� आप आप शत� लपक� न त��र. .म�� क� ह अस� क �� तर? (न�ह�, न�ह�, न�ह�.) तर मग ह� ध�,� �ब�ड�च� आह.(२) स�क�र लनर�क�र�च� व��झ ट� व�,अलख� लवश लनम�8ण करण�र� आलण त स0��त च��वण�र� क0 ण�तर� अस�व�. त���� ,व महण�, परमशर महण�, क�� व�ट� त न�व द�. पण त च�र ह�त��च� आह, आ@ ह�त��च� आह, भक��न� सवप��त ,श8न ,त , म @� पक�श प�डत , भक��न� स�क�तक�र ह त�त, �� ग ष� थ त��ड आहत, अस� ब�ब� लसद��त स��गत�त. `सवतxच� ब0व�ब�.� म�.लवण��स�@� �� थ त��ड�च� मत�ब� � क म @� व�प�र करत�त. त��प�स�न शह�ण��न स�वध अस�व.’``म�ण�स ,व�च लचत क�ढत , म�तk बनवत आलण आप�च लचत उभ करत आलण त���� ,व सम.�न � ट��गण घ��त . म�णस�स�रख�च ,व असत�, तर ,व��� स�ध� त म�णस�न�ह� स�ध� असत. ,व सगळ���न� स�रख� प�हण�र�. दकड� म0�ग�प�स�न सगळ���वर त��च� ,�� स�रख�. मग अमक���� ,श8न द,� लन तमक���� द��च न�ह�, अस�� भ,�व त��च��प�श� क� अस�व�? म�झ� ख�त� झ��� आह कD ,व स�क�र न�ह� आलण लनर�क�रह� न�ह�. त क0 ण��� ,श8न ,त न�ह�. वह��च�च न�ह� त. ,श8न�च�, सवप�च�, स�क�तक�र�च� लन पक�श द,ल��च� स�र� सYगढYग आहत.’’``,व द,सण�रच कस�? त कस� आह, हच म0ळ� आ.वर क0 ण��� उमग�� न�ह� म @म @ ऋलष म0लन ह ऊन ग�. `आमह��� ह ,व�च ग�ढ सम.� न�ह� ह न�ह�.’ ह त���न� चक कब�� क �. तर�ह� �� ,व,श8न�च�� लन स�क�तक�र�च�� गपप� च���च आहत. ख ट� आहत त�� स�-��.’’(३) अ�ग�त �ण�र ,वत0मच��कड� ,व अ�ग�त �त�त क�? (ह �. �त�त) आ.वर ,व क0 ण�च�� अ�ग�त आ�� न�ह�, �त न�ह� आलण �ण�र पण न�ह�. त0मह� आमह��� ,व�च�� र�गरप�च� न�ह� @�वर@क�ण�, अस� त ,व म�णस�च�� अ�ग�त �ई�च कस�? अ�ग�त ,व आल��च सYग करण�-�� घ0म�-���न� लन अ�ग�र ,ण�-���न� च��ग� र] ��वर घ���च स ड�न, आपण त���च��प0ढ� न�क,0-�� क�ढत . ,व� अस� कर, तस� कर महणत . कस�� ह� अड�ण�पण�? ,व अ�ग�त आणण��च�� क�म� पलह�� न�बर ब����च�. , घ� च�घ� .मल��, एक ऊ,क�ड� पटव��, न�क�त थ ड� ध0पट ग�� क� झ��� न�च� उड���� लन घ0म���� स0रव�त. ज�� ब�ईच�� अ�ग�त �त� लतच� नवर� हव� च��ग�� खमक�� म,�8न�. पण ह� असत मस�ड�. ब�ई न�च����, उड���� ��ग�� तर ह� ध0प�टण��त ऊ, घ���न लतच��प0ढ� नमसक�र घ��त . मग त�� ब�ई�� �त डब� . र. त� . र. र�त न�च���� ��गत. ���� औषध र�र स प� आह. पण त�� ब�ईच� नवर� खर� म,�8न� प�लह.. आप�� ब��क ��.�ज� ग0�ड�ळ�न न�च���� ��ग�� क� एक� ब�.�न .�ऊन त��न लतच�� अशश� सजड थ ब�ड�त भडक�व�न द�व�, एक� थपड�त लतच� घ0म�र� ब�,. शक� न स��गण�र, अ�ग�र ध0प�र ,ण�र, त�ईत गणड, र ब��धण�र आलण ह घ0म�र ���च�� स�व��तस0द� .�त� क�म� न�. ���च�� न�,� ��ग�� त��च झ��च व�ट ळ सम.�.�� अ�ग�तल�� ,व��च� म.� पह�. म0�बई�� डYगर�हन ,व घ0मत लनघ��� च�प�ट�कड. आत� ,व�च� हश�र� पह�. रसत� म कळ� अस� तर ,व मनर डच�� अग,� मध मध न�चत उडत घ0मत .�त . .र क� सम रन एक�,� म ट�र टY टY कर�त आ�� क� ,व झटकन र� टप�थच�� ब�.��� ध�व घत .�त . म ट�र ग��स द,स� क� प0Nह� सगळ त म��ग डर�व�� म�ल.र�व�� लन त�� २-३ ब��� ��गल�� प0Nह� मनर डच�� मध मध �ऊन टप��ग ड��ग लचनz व�.व�त न�च����, घ0म����. अश� ढYगधत0-��र� ब�ब��न त0मह� क�� ,व

Page 50: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

सम.त�? असल�� ,व��च� च��ग�� सटक .�ईप�वतर झणझण�त प�.� क �� प�लह. क�@� खर�ट�न. पण आपण पड� म3ढ�च म�वसभ�ऊ!(अ�ग�त ,व आणण�-�� ब����च� लन त���च�� ढ �कD त0णत0णव�ल���च� हबहब नक� करत�न� ग�डग ब�ब� इतक लवन ,� र�ग�त �त�त कD � क��च� ह�सत� ह�सत� म0रक0� ड� वळ�न, शरमन त म�न� ख��� घ��त�त.)(४) आलण त सत�न�र��ण(स�व8.लनक सत�न�र��ण�च�� मह�प�.च वसन सगळ�कड र�र ब क�ळ�� आह. प0षकळ वळ� एक�द� र@क�ण� असल�� सत�न�र��ण�च�� मह�प�.च� बत @रव�न, प�@ प�@ ग�डग ब�ब��च�� कDत8न�च� क��8कम @वण��त �त . @रल�� वळ� ब�ब� �त�त त थट कDत8न�च�� .�गवर .�ऊन उभ र�हत�त. सत�न�र��ण�च�� थ�ट�कड त प�हतह� न�ह�त. नमसक�रह� कर��च न�ह�त आलण त�थ8पस�,ह� घ��व��च न�ह�त. मग कश��� करत�� त सपश8 त�� त0प�ळ लश-��च�� पस�,���? कDत8न�त हररन�म�च�� ग.र च �� ह ऊन पवचन��� र�ग चढ�� क� मग ब�ब��च� हल�� सत�न�र��ण�वर कस� चढत त थ डक��त पह�.``आत� ह� सत�न�र��ण ,व � क��न� त��र क �� आह. च��ग�� स ल�सकर ,व आह बर� क� ह�. सवव� रप��त हव� त नवस प0र� प�डत . सवव� रप��त हल�� म.�र न�ह� क�म��� लमळत. आलण लमळ��� तर� च ख क�म कर�� तर हर�म. पण ह� ,व तस� न�ह�. क �� नवस लबनच�क प�र प�डत . मघ�श� त0मह� त��च� प थ� ऐक��च अस�. त�� क��वलत क� ����वत�च�� स�ध0व�ण��च� ब ट सम0द�त ब0ड���. प�र ग�� रस�तळ���. त�� ब�ईन� सत�न�र��ण�च� पस�, ख�त�च. झटकन त� ब ट आ�� स0कD@�क @ण@ण�त प�ण��वर क��? आह क� न�ह� �� ,व�च� चमतक�र? गल�� , न मह��0द��त इ�ग��ड, .म8न�, फ�Nस, अमररक च�� शकड म @म ठ� ब ट� मह�स�गर�त ब0ड�ल�� आहत. त�� ब�हर क�ढण��च� ह� सत�न�र��ण�च� स प� �0गत अ.�न त���न� क ण� स��लगत�� न�ह� कश�, क ण .�ण? ब�,र�वर एक म @� सत�न�र��ण क ��, त��च� पस�, सगळ���न� ख�ल�� क� भरभर ब0ड��ल�� ब ट� ब�हर �त��. �त�� क� न�ह�, स��ग� त0मह�? ह� ���बच� लव���तच� भ�नगड र�ह द�. आपल�� .वळच�� म0�बई ब�,र�तच त� र�म,�स ब ट ब0ड��� आह. ब�पह , म�झ� प]. आह. एक क ट रप� र ख ,त . क ण�ह� सत�न�र��ण�च�� भगत�न अप � ब�,र�वर सत�न�र��ण�च� मह�प�.� करन, त� ब ट वर आण�न ,�खव�व� अस� झ��� न�ह�, तर ह� स0द�, ब�ब��न , भ ळसट��न� @कव�न प]स क�ढण��च� एक �ब�ड�च� ध�,� आह. त���च�� न�,� ��ग� नक�.’’(५) ,व�प0ढ प]स रळ @व� नक�,व�प0ढ प]स� अडक�, रळरळ�वळ @व�� महण. आपण म @ प0ण� क �� अश� सम.�च � क प0षकळ आहत. ह� त���च� च�क आह, ब�पप��न , च�क आह. भ�� आह. ,व म @� क� आपण म @? (,व म @�.) सव8 क�ह� ,व�न आपल���� द��च क� आपण ,व���? (,व�न द��च) ,व आपण��� ,त तर मग ,व�प0ढ प]स क� @वत�? ह� ,व�च� अपम�न आह. ,व�प0ढ प]स @वण�र � क म @ ड क ब�. लन हश�र असत�त ह��. ,व�च�� प��� पड���� .�त लन नमसक�र करन प0ढ क�� @वत ? तर एक भ क�च� द,डकD! आपल�� लखश�त श�भर ,ह� प��च रप���च�� न ट� अस�ल�� ,व��� क�� म�ह�त नसत�त क� ह ? सगळ� असस� म�� आ�� लन रद� तवढ� ,व�च�. ह� N��� क0 @�� ह ब�ब��न ? .र� लवच�र कर ��आपण. ,व त�� भ क�च�� द,डकDन ख�ष ह ई� क�? उ�ट त�� अपम�न�म0ळ आपल��वर त रषच ह ई�. अह , कसल�� तर� क0ल�क च0कDस�@� प ल�स�न आपल���� पकड�, तर स0टक स�@� त स0द� भ क�च�� द,डकDन ख�ष ह त क��? त���� ��गत लहरव� न ट. द,�� न�ह� क� बस��च त��च� ,णड� आपल�� प�@�वर. ह पह� ब�पप��न , प]श� अडक��न� लन रळरळ�वळGन� ,व�श� च����� आप�� ह� व�प�र म�ख8पण�च� आह. प]स�, रळ ,व�प0ढ @व�न .र�

Page 51: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

म0क�ट�न लखडकDत�न ग0पच�प पह�. प]स ��व�� प0.�र� आपल�� कड सर��� लन रळ��वर पड� त��च�� म0��म0�Gच� ध�ड. ,व��� आपण क�� द��च? ,व भ�व भलकलशव�� कश�च�ह� भ0क �� न�ह�. ``,व भ�व�च� भ0क ��..... धर� बळकट भ�व, आप आप भट भ�व.’’ भलकभ�व�न क �ल�� एक� नमसक�र�तच ,व ख�ष असत . र�.� असत . महण�न स��गत ह�त . ड�न क� ब�ब��न ,व�प0ढ� प]स� अडक�, रळरळ�वळ @व� नक�. ,व��� नवस कर नक�. क � असत�� तर ,ऊ नक�. ,व क0 ण�च�� नवस��� आ.वर प�व�� न�ह�, आ. प�वत न�ह�, प0ढ प�वण�र न�ह�. ,व��� नवस ,ण�रघण�र व�प�र�, स�वक�र त0मह� बन� नक�. पप�च करन लशव�� वर म @पण� लमळ�व� ��स�@� ध�त8 � क��न� तक�8तक�eन� भ ळ�� भ�लवक��न� पदतश�र .�ळ��त अडकवण��स�@� ह� अनक ,व,वत��च� �रड� लनम�8ण क �� आहत. त� ,व ,]वत नस�न प0.�-���च� अलप-भ��डव�� ,0क�न आहत. �� ,0क�न��वर ,व�ण�च� नवह तर रक घव�ण�च�च सव,� ह त असत . असल�� र� ,��च� सव8 स�त��न� कडकड�त लनषध क ��� आह. –एकन�थ मह�र�. महणत�त महणत� ,व म @ म @ । प�.त�त� ,गड ग ट ।।कष नणत� भ गत� । वह� ,गड�त महणत� ।।.�व .�व करन� वध । ,गड� ,�लवत� न]वद ।।र��ड� प र मळ झ��� । एक महणत� ,व आ�� ।।न�क घ�स�न� गवह�र । ,व� महणत� ग0Nहग�र ।।एक� .न�,8न� महण । .न भ0�� म�ख8पण ।।

(६) नवस�न प र ह त�त ?क�म�ध�म� आटपल��वर स�ध��क�ळ� भ ळ�� ब��� लन त���च म��कस0द� लशळ प��च�� गपप� म�र���� ग�वच�� ,वळ�त .मत�त. ,श8न घतल��वर म��क थ ड� वळ ब�हर थ��बत�त. ह , क�रण ज�न ब�र�� स��गत�त न� कD, ,व�लच��द�र� उभ� कणभर� ।तण3 म0कD च�र� स�लध�ल�� ।।,रर . �� च�र� म0लक स�धण��च� ��भ ट�ळ��च� कस�? म��क ग� क� ब����च� प��8मणट भरत. लतथ� कसकसल�� भरत�ड गपप� लनघत�� त��च� नम न�ह�. एक�,� भ�ग�ब�ई ग�ग�ब�ई�� स��गत, ``बग� ब��, म�� प,र आ�� तव�प�न च�र वरस� झ���, स� वरस� झ���, प0न म0��च� पत�� न��. त�� भ�म�आ.�न� स��लगत�� क� आप�� व�श ख�ड ब�प�सन� व�ढ��. .� त�� ,व�कड� लन कर� त���� नवस. र0 क�ट ,�स कश��� घ��वत�? ,0स-��च द,श� क�रभ�र� लन म� ख�ड ब�कड� ग��, नवस क ��, आन� तव�प�सन� ह� न�-��, ग�प��, चचग� लन बन� झ�ल�� पग� ब����न . ,व�च�� ,रब�र�त बस���� सम,� आपन. ख ट� कश��� ब ���च�? त� पह� सम�रच क�रभ�र� बसल��लत. इच�र� त�न� हव� तर. खर� क� Nह�� व क�रभ�र�!’’ क�रभ�र� पड�� न�,�ब]��च� म�वसभ�ऊ. त सरळ ह क�र�च� म�न ह��वत . आत� लवच�र कर� म�झ�� म��ब�प�न , ख�ड ब�प�सन� .र प र� ह त�त, तर नवर� च��ग��, नवर� च��ग��, म0हत8 पह�, कपड आण�, म��डव घ���, .वण�वळ� द�, बणडब�.� ��व�, वर�त क�ढ�, नवर�ब��क च� . ड� ख ��त घ���, �� खटपट� कश��� ह हव�त? क0 ण��ह� ब�ईन� उ@�व�, ,वळ�त .�व�, ,व��� स��ग�न च�र प र� आलण , न प र� घऊन ��व�. स प� क�रख�न�. .म�� क� ह? (न�ह� न�ह�) न�ह� न�? मग नवस�न� प र� झ��� लन ह त�त, अस� महणण�र��च� म�थ� कश� प कळ आहत बर�? –त0क�र�ममह�र�. महणत�त नवस कN�� प0त ह त� । मग क� क�रण ��ग पलत ।,व��च�� नवस��च�� सबब�वर अश� शकड म�ख8पण�च�� ग ष� आपण कर�त असत . त�� च0क� आपण स0ध�रल�� प�लह.त ब�ब��न . त�थ8कत, .त� ��त� ह� स�र� भ ळ�� भ�बड� � क��न� �0ब�डण��च�

Page 52: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

�र� ग���न� त��र क ��� भ0�भ0�य��च� ,0क�न आहत. स�पळ आहत त. लतथ ,व नसत , ,वभलक नसत, क�ह� नसत. त�थ8कत� ग� आलण ,�ढ�लमश� ब ड�न आ�, तर� अड�ण�पण� .�ण�र न�ह� आलण कम�8च�� कटकट� लमटण�र न�ह�त. महण�न ब�ब��न , स�वध वह�. (७) .�,�ट ण आलण चमतक�र��वर लवश�स @वण�र��च� लवन ,प�ण8 क रटकम��न� कDत8न�त ब�ब� टर उडव� ��ग� क� ह�स��च ख क�ट उडत�त. ``.�,�ट ण करन अथव� म�@ म�रन हव� त��च� ध0वव� म�णस��� उडवत� �त� तर मग त ,व�पक�ह� म @� महट�� प�लह.. �ढ���त अस� आ@ ,ह� म�@ म�रण�र स ड� क� क�म भ�ग�. कश��� हव�त ब�,0क�, त र� लन त आटम ब��ब? ’’म�तच व]र� मर । तर� क�� ब��ध�व� कट�र।।``चमतक�र! अमक� म�ण�स महण एक,म ग0प झ���. एक�च वळ� च�र ,�र,�रच�� ग�व�त � क��न� द,स��. अस� कध� ह त� क� ब�पप�. ख ट� आह ह स�र�. म0ळ�च लवश�स ट�क� नक� असल�� गट�रगपप��वर. ,व��� घ�म र0 ट��. म�रत�च�� ब3ब�त महण क ण��� रटळक द,स�. क� ब�ब��न आमच�� रटळक��च� लन त�� म�रत�च�� म�तkच� अश� हकन�हक ब,न�म� करत�?’’ ``सगळ�� प थ�� प0र�ण��त ह अस� चमतक�र रगड ल�लह� आहत. पण खर� ख ट� आपण उम.�न घत�� प�लह.. उग�च म3ढ�म�ग म3ढ�स�रख� .�ण��त क�� हश��?’’``म�ण�स ह�च एक म @� चमतक�र आह. त��तल�� त��त कष महनत करन .लमन�त�न अन�च स न क�ढण�र� शतकर� उप�श� मरत च कस�? ह� एक म�� म @� चमतक�र व�टत . �� चमतक�र�च म�ळ श ध��च, त��त� ख�ळ ट�क��च, क� अमक� ग0प झ��� लन तमक� ,ह� र@क�ण� एक,म द,स��, असल�� चमतक�र��च�� गपप� म�र�त बस��च? ��च� सगळ���न� लवच�र क �� प�लह. ब�ब��न .’’ब�ब��च�� म�ग चमतक�र��च ल�ग�¾ड.0N�� स�त-चररतक�र��न� आलण प थ��प0र�ण��न� चमतक�र स�क�तक�र ,4ष��त लन सवप��तल�� परण��च� � कमत��वर भ�त�च पररण�म करन @व��� आह. सवतx ग�डग ब�ब� �� दरस�ट��च� कडकड�त लनषध ,रर .च�� कDत8न�त अख�ड कर�त अस�नह�, त���च��ह� म�ग चमतक�र��च लन स�क�तक�र��च ल�ग�ड �टकवण�र � क दकत�तर� आढळत�त. ब�ब��च�� प����न� ह�त ��व�� महण. ,�ररद .�त, अश� क� ड� लपकल��म0ळ , कDत8न आट पत�च, ब�ब��च�� क�@�च� तड�क� ख�ऊनह� प���� च0टप0टत� ह�त ��वण��च� लशत�रD स�ध� पह�ण�र भलमष .�ग .�ग द,सत�त. एक,� एक� ग4हसथ�श� ब�ब� रलव सटशनवर ब �त उभ ह त. इतक��त ग�ड� आलण ` ’ ��च ग�ड�न .� त0मह� अस ब�ब� महण�ल��वरन त ग4हसथ तस�च लतदकट�लशव�� ग�ड�त चढ��. मध��तर� लतदकट तप�सण�र आ�. सगळ���च� लतदकट तप�स��. ह� ग4हसथ च0ळब0ळत घ�बरन बस�नच र�लह��. त��च लतदकट म�लगत�च न�ह�. `` ’’क�� चमतक�र ब�ब��च� पह�, आपल�� आ@वण�त त म�� ल�लहत , ``इनसपकटर�न एक,�ह� म�झ��कड प�लह� न�ह� आलण म� स0खरप घर� आ� .’’ लतदकट तप�सण�-���च प0षकळ वळ� अस ,0�8क� ह त. न�ह� अस थ डच? पण त�� भ�लवक ग4हसथ��� त ब�ब��न� घडव��� चमतक�र व�ट�� आलण त त��न म�� म0द�म ल�हन कळव��. अश� ग ष� ब�ब��च�� क�न��वर गल�� महण. क�� कर�व असल�� � क��न�? अस महण�न क�म��� ��गत�त.कDत8न झ�� महण�न ग�वच� पटकDच� र र� च0क��. अस�ह� एक चमतक�र एक�न कळव�� आह. वसत0लसथत� क�� झ���? कDत8न�च�� ग�व�त ब�ब� आलण म�डळ� ग��. ग�वभर त���न� घ�ण द,स�� क� आध� त सवतx ह�त�त खर�ट� घऊन बर बरच�� म�डळ�सह लमटल�� तYड� ग�वसर�ईच�� क�म��� ��गत�त. �� सर�ईच�� तड�क��त ग�वच �3डओह ळह� आरश�स�रख सवच{ वह��च. ब�ब�च सवतx त�� घ�णसर�ईच�� क�म��� ��गल��वर ग�वकर�ह� खर�ट, ट पल��, र�वड� लन क0 ,ळ� घऊन ध�व��च. .Nम�त ज�� ग�वच� घ�ण कध� लनघ��च�च न�ह�, त� खरचट�न स�र झ�ल��वर पटकDच� र र� �त च कश��� म0ळ�? सवच{तच ह स�ध

Page 53: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

ततव �क�त न घत�, झ��� त ब�ब��च�� कDत8न�च� चमतक�र झ���, अस म�नण�र भ�लवक भ�बड � कच ग�व ग�व र�र. `कस शह�ण ह ण�र ह अड�ण� � क, ’ क ण .�ण इतक च महण�न ब�ब� सवसथ बसत�त.(9) चहस�ब�,�च� अट�ह�सम��स म��स सब एकलह ह] । म0रग� बकर� ग�� ।ऐस� म�नव च�लत�� । बड� पमस ख�� ।।अपन बटक� लशर म0�ड�व । ,ख स0र� �ग .�� ।,�सरकD त ग,8न क�ट । .र� शरम नलह आ� ।।.Nमवर� प स �क� र�च�� पर� । ह�तG घउन� स0र� उभ� र�ह ।।अस� कस� त0मच� ,व । घत ,0स-��च� .�व ।।- त0क�र�म�� आलण अश�च अनक स�तवचन��च� आध�र घऊन कDत8न�त चहस�ब�,�च� अटह�स ग�डग ब�ब� लव�कण उम�ळ��न करत�त. �ह�नपण�प�स�नच भ�त,�� ह� त���च� सवभ�वलवशष. कDत8नद�र� त���न� मह�र�ष�त शकड ग�व� ,व��च�� न�व�न� ह ण�र� कYबड�-बक-���च� आलण रड��च� हत�� क��मच� ब�, प�ड��� आह. त���च�� अन0�����सह ब�ब� तथ ध�व घत�त आलण ,गड���ह� प�झर र0 ट� अस� �0लकव�,�न � क��च मन च.क� न त���न� त�� ख�टकD कम�8प�स�न पर�व4त करत�त. �� हत��ब�,�च� तपश��व�र इलतह�सलवसत4त आह. र@कर@क�णच�� .�व,�� म�डळ�नह� आपल�� चळवळ�स�@� ब�ब��च�� कDत8न-पच�र��� अनक वष< वरचवर लनम�तण द,��� आहत. चहस�-लवधव�सन�च�� पवचन�त ब�ब� तल��न झ�� महण. � क��न� लवन ,� च0टक��न� र�.लवत�त, स�तवचन�न� प�पकम�8च� इष�र� ,त�त आलण एक�द� ल.व�ग सह�च�� भ�लमक वरन त���च�� सदसलदवकब0द��� अश� ख0ब�न आळवत�त, क� कDत8न�त�न परतत�न�च स�र श त हत��ब�,�च� शपथ घऊनच घर घर .�त�त.म@-प�@�च�� खटपट�च� लनषधस�धक�वसथत आलण त��न�तर ब�ब��च�� पच�र स�च�र लन आच�र�च� म लहन� अनक��न� ��ग��. आपणह� �� व]र�ग�श�� � कसव�� ��ग�व अश� आशन बरच � क ब�ब��च�� .वळ आ�. त���च�� लनररच{ व]र�ग�श�� .�वन�च� अवध�त ग�ग� क4 त�थ�8च�� स�गर��� लमळण��स�@� र र�वत .�त असत�न�, व�टवरच� क�ह� झ�डझ0डप लतच�� प�ण��च�� ओ��व�न तर�र��. लवरकDच� लववकD लशडक�व पड��� क ण� क� अस�म� .वळ �त स� द,स�� क� त���� ब�ब� ह�त�श� धर�त. त��च�� � कसवच�� महतव�क��क�� लन लवरकDच�� र@णग��� हळ0व�र र0� कर घ���न त पजवल�त कर�त. ब�ब��च स�घटन�-च�त0�8 अस�म�N�. न.र�� न.र लभड�� क� म�णस�च�� मन�च� इम�न�च� लन कत48तव�च� ख �� त चटकन अ�,�.त�त. आ.वर त���न� अनक म�णस .वळ क ��. त���न� क���8च� द,श� ,�खलव��, कDत8न��च लशकण द,�, आपल��बर बर खर�ट�च� सव�धम8 लशसतव�र प�ळ���� ��व��. पण त�� अन0�����च�� क��8लसद�च� अथव� कस ट�च� व�ट पह�त कध�च त क0 @ थ��ब� न�ह�त. त आप�� लनल�त म�ग8 एकलतत आकम�तच र�लह�. महण�नच आ. त���च��भ वत��� शकड लवरक अन0����, लनष�व�न भक आलण च�हत श�म�त ,�त ���च� भरगच वढ� पड��� असत�ह�, ब�ब� त�� सव�eप�स�न अग,� अ�ग, लभन, ,�र, अल�प आलण अकरशx एकट आहत. सवतx��च� ड क टक���� लनव�र-��च� इ�चभर .�ग� @व��च� न�ह�, तथ म@, प�@ लन म�द,र�च� म ह रटकण�रच कस�? व�ट� लतकड सवत�त स�च�र कर�व�, कDत8न��न� � क��न� लहत प,श स��ग�व�, लमळ� त� ओ��, क रड� भ�कर ख�व� आलण क णत��ह� ग�व� एक द,वस�वर च0क� नह� न रह�त� भमण�च� गलत अख�ड @व�व�. लवस�व�स�@� सरळ अरण�व�स पतकर�व�! ह� सवतxच� ब�ण� अन0�����न� च��व�� प�लह., एवढ�च ब�ब��च� अपक�. त���च�� मन�त क ण�लवष��ह� म ह अथव� म��� कध�च

Page 54: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

लनम�8ण झ��� न�ह�. अग,� त���च�� आवडत�� अश� कDत8नक�र��लवष��ह� न�ह�. लवरकDच�� म�ग�8वरन ढळत स� द,स�� र द,स�� क� द,��च ब�ब��न� क ळ��च�� स��पट�स�रख� ,�र लभरक�व�न! लतथ मग ,�� न�ह�, म��� न�ह� लन क ण�च� पव�8 न�ह�. ब�ब��च�� अस�म�N� लनxसप4हतच मम8 �थच आढळत.न� म�त न� ग0रप,शलशष���च�� क�न�त म�त प,श ,ण, @र�लवक स�प,���च� म�ळ गळ��त घ��ण ककव� एक�,� लवशष पहर�व व�पर���� ��वण, �� म�म0�� स�त�ळ� च�ळ���न� ग�डग ब�ब��न� क वह�ह� थ�र� द,�� न�ह� लन म0��.�ह� र�ख�� न�ह�. ``ज���न� � क-सवच� ह� कष�च� क�मलगर� आवडत अस�, त���न� कडकड�त लन�¸भ� व4त�न त� कर�व�. परवड�� न�ह�, स�स�र�च� म ह मन�त ड क�व� ��ग�� र ��ग�� क� झटद,श� ह� म�ग8 स ड�न ख0श�� पप�च��� ��ग�व.’’ ह� त���च� इष�र� वरचवर त अन0�����न� ,त असत�त. आध� पप�च कर� लन मग परम�थ�8�� ��ग�, ह पत�क नव�गत��� ब�ब� अटह�स�न स��गत�त. अलवव�लहत��� स0द� ``�ग करनह� ब��क सकट � कसवच�� म�ग�8�� ��ग��स तर� हरकत न�ह�. पण ,��लभक बहच�8 नक .’’ अस� खडखड�त इष�र� ,त�त. लशष� महण�न लमरवण�र��न� अन0�क�न कDत8न�त त कट�क�न .�ह�र स��गत

–असत�त कD ``म�� क0 ण� लशष� न�ह�, म� क0 ण�च� ग0र न�ह�. सव��परणन पप�च�च� म ह ट�क� न . . क ण� लनररच{तन आलण लन�¸भ� व4त�न ,�न द�र�च�� आलण अड�ण� .नत�� ,वधम8 लवष��च खर ज�न ,ऊन त���न� कत8बग�र बनवण��च�� क�म�त तल��नतन झतटत झगडत अ.�न म�झ�� म�ग रटक� न र�लह�� आहत, त स�र म�झ�� अन�त .Nम�च ग0रच आहत.’’ परव� एक� ग�व� कDत8न कर�त असत�न� आपल�� एक� अन0����च� ब�ब�न� ग0रब�ध� महण�न उल�ख करत�च, सभ व�रच� ह.�र श त4गण चमक��. लशष���� ब�ब� ` ’ ग0रब�ध� महणत�त ह क�� ग�ढ अस�व, ह�च पत�क��� पश पड��. ख0��स� लवच�र�� असत� ब�ब� ह�सत ह�सत महण�� - ``ब�पप�, त0क�र�मब0व� आमच समद�ह�च (सगळ���च) ग0र. त��ह�च (त���च) आम� सग�च (सगळ) लशष� न ह क��?’’ �� { ट�श� उतर�तच ब�ब��च�� स��प,�ल�क लनषध�च स�र बह�णड आढळत.कDत8न-सप�ह आलण भ�ड�रब�ब��च� � कस�गह शतर�ग� आह. त���च�� आसप�सच�� क��8कत��eत ब�हण��प�स�न त थट मह�र म��ग�प�eत सव8 .म�त�च कDत8नक�र भ.न� � कसवक आलण त��ग� स�च�र� पच�रक ���च� सरलमसळ भरण� झ���� आह. क ण क @च� लन क णत�� .�त�च� ह� भ,च उमग��च� न�ह�. भ,�त�त ब�ध0भ�व�च इतक क�त0क�सप, उ,�हरण उभ�� भ�रतख�ड�त एक�लह स�घटनत आढळण�र न�ह�.` ’ कDत8न��� .� अस� ब�ब��च� हक� म स0ट�� आलण नवलशक��न क0 @ .�ऊ ��? अस� सव�� ट�क�� महण. ब�ब� स��गत�त - ``हव� लतथ हवस�रख� .�. प�� नत�� लतकड .�व. हररन�म�च� ग.र कर�व�, कDत8न कर�व आलण प0ढ च��त वह�व, स�र� ,श आपल���� म कळ� आह.’’ब�ब��च�� कDत8न�च� म लहन� मह�र�ष�च�� क न�क प-��त स�च�रल��वर, .�ग .�ग � क त���न� सप�ह�च� आगह कर ��ग�. .� त�� ग�व�, ��व� लवण�, अस� हक� म स0ट�� क� अन0�����प]कD क ण�तर� तथ .�ऊन सप�ह�च� प�र�भ कर��च�. स�तव� द,वश� रक कDत8न��� ब�ब� ह.र. ग�डगब�ब��च कDत8न ह ण�र ह� आव�ई ग�� क� आसप�सच�� १०-१० लन १५-१५ क स��वरन स�-प0रष-म0���च घ ळक च�� घ ळक प���, घ ड��वर लन ग�ड��त�न .म� वह��च. त�� लचम0कल�� खड�त ककव� त��0क��च�� ग�व�त एक�कD म @ �षकर उतरल��स�रख� ग�ड�तळ पड��च�. म�णस��च� तर ,�ट�व�ट�च� ��त�च .म��च�. पस�,�च�� भ�ड�-��च� � .न�ब�ब��च�� कDत8न�स�@� ग�व ग�वच ह.�र � क आसथन ���च. म�वळत��� परक�� ग�व� आल��वर त���च�� .वण��ख�ण��च� स � क��? कDत8न र�त� ९च�� प0ढ च��� वह��च लन मध�र�त� १-२ व�.त� प0र

Page 55: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

वह��च. महण. र�तभर म0क�म कर�व�च ��ग. स0खवसत� आप�पल��प0रत रर�ळ�च आण�त. पण क वळ ब�ब��च�� रस�ळ कDत8न�च�� र�ग�त र�गण��स�@� अनप�ण��च� पव�8 न करत� आ�ल�� इतर अस�ख� .न��च� स � क��? त���न� क�� उप�श� प ट� कDत8न ऐक�व?थ ड तर� र�र, त0क� महण पर पक�र, �� त0क कDच�� स�,भ�8न ब�ब��न� � कमत�च� क� भ�ड�-��कड म ठ� क0 श�तन वळव�न, सप�ह�च�� द,वश� भ�ड�-��च� मह�पस�, करलवण��च� पघ�त सव8त रढ क ��. ``ग रगररब��स�@� थ डबहत अन,�न कर�� तर @�क ह ई�. आपल���� ,�ध द��च� सकD नस� तर त�क तर� द�व. तलह नस� तर प टभर प�ण� प�.�व `आई� ब]@�� प�. थ ड� प�ण�, �ह , ब�तYक न�ग प]स� और आलण.’ आपल��कड �ण�-���च� पम�न आ,र करण ह� म @� ग4हसथ-धम8 आह.’’ अश� अथ�8च ब�ब��च उद�र ब�हर पडत�च मग क�� ह ! स�र ग�वकर� क� बर कस�न भ�ड�-��स�@� स�लहत��च� भर�भर .मव�.मव कर��च. – जव�र� गवह�च�� लप@��च� प त�, स�खरच�� ग ण�, ग0ळ�च�� ढप�, भर�भर थपप�� ��ग��च��. च0�� पट��च��. प0रष ब��क� म0� क�म��� ��ग��च�. स]प�क त��र झ��� क� प0ढच� थ�ट पह� कस� वह��च� त .ब�ब��न� लन अन0�����न� ह�त�त खर�ट� घऊन भ .न�स�@� .�ग� अश� सवच{ लन च ख झ�ड��च� क� स�र ग�वकर� आ���8न बघतच रह��च. जव�र�च�� लप@�न र��ग ळ�� घ����च�� पत�वळ� म��ड��च��. ``ब�ब� आमह� आह त, त0मह� न0सत पह�.’’ अस क0 ण� स��लगत�� परवड��च न�ह�. क�म�च� झप�ट� स�रख� च���. प�गत�स0द� न�ट सरळ ओळ�त र��गन आख��च��. वडव�कड .ड ब .ड थ�तर म�तर खप��च न�ह�. प�गत�च�� म��डण�च� थ�ट प�हन शहर� इ�.नरह� तYड�त ब ट घ�त� प�लह. आलण खड0त��न�ह� लशसत�च�� वळण�च� धड� घत� आ�� प�लह., अस ध रण. वळ झ��� क� सगळ भ .न�थk प�हण, .�त क0 ळ�, धम8, सप4श�-असप4श� कस��ह� भ, न .0म�नत�, सरळ एक�.वळ एक एक� प�गत�त बस�न प0णड��क वर,� ह�रर लवठ� ग.8नत .व��च. .वण आट पल��वर खरकट� क�ढ����, .�ग� झ�ड�न स�रव�न सवच{ कर����, इतर��च�� बर बर�न ग�डग ब�ब� सगळ���च�� प0ढ ह.र. सहसभ .न आट पत�च कDत8न�स�@� र�गण�च� ववसथ�ह� तच कर��च. इकड द,व�बत� ��गत आह त च चटकन ब�ब� क @तर� लनघ�न .��च. एवढ पच�ड लमष�न��च भ .न वह��च, पण ब�ब��न� आ.वर च0क� न कध� त��त�� एक घ�स तYड�त घ�त��� न�ह�. त .वळप�सच�� क @तर� एक�द� झ पड�सम र ह�रळ� ,ऊन लमळ� त� क��,� चटण� मडक��त ख�ऊन, लबनच�क वळ�� कDत8न�स�@� सम�र�धनच�� .�गवर ह.र. म�त असल�� लमष�न सम�र�धनतच .र क ण� भ�कर, भ�.� , झ0णक�, आमच� आण�न त���च�� मडक��त द,�� तर प�गत�त ,�ट�व�ट�न बस�न आन�,�न ख�त��. लमष�न अप�ग ग रगररब��न�. आपण सवतx इतर��न� भरप�र व�ढ���� स��गत��. त���च खरकट क�ढत��. पण एक घ�स च0क� नह� कध� च�खण�र न�ह�त. ह� लनध�8र आ.प�eत अख�ड प�ळ��� आह. �� सम�र�धनत अन�थ अप�ग��न� कपड व�टण��चह� क��8कम नहम� ह त असत�त.अ�ध� प�ग� क0 षट��न� लमष�न-भ .नआत��लतक लनररच{त� ह� ग�डग ब�ब��च�� च�ररत��च� आतम�. त��च��प0ढ म @म ठ� धनव�त��न� ह�त टक� लन उ,�रधGच�� उ,�रतन म�न व�कव��. चचध��-मडक ध�र� ह� त��ग� लवभ�लत क� @श ष करन .नत�� नव� म�ण0सकDच� धम8 लशकवत, ,रर . प�च-प�चव�स म]���च� प��लपट� कर�त ग�वच�� ग�व लन शहरच�� शहर प��,ळ� घ��त क ण� क�ह� लमष�न पक�न, कपड��त� द,�� तर त��च�ह� अवहर करन लनघ�न .�त, अडल�� न�डल��च�� अडवण0कDत स डवण0कD�� ध�वत, कस �� स�ध0प0रष�च प��ग र ड�व? �� पश�न ग�व ग�वच � क लववहळ वह��च. ``ब�ब�, त0मच��स�@� आमह� क�� कर�व स��ग�?’’ ``म�झ��स�@�? म�� कश�च�च गर. न�ह�. क�ह� कर��चच अस� तर त0मच��स�@� त0मह� कर�, म� स��गत . अन,�न�स�रख� .ग�त ,0सर� म @� धम8 न�ह�. त0मह� भ�ग�व�त � क नहम� आलण सण�स0,��� ग डध ड करन ख�त�.

Page 56: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

ब�ब��न , .र� सभ व�र न.र ट�क�. शकड ह.�र ��ख आ�धळ , प��गळ , �0ळ , ��गड मह�र ग� ग�व ग�व म0�ग��च�� व�रळ�स�रख वळवळ�त�हत. उषट�म�षट�वर कश� तर� प ट�च� ख�च भरत�हत. त0मच�� कम��त�त न�ह� क�ह ब�ब��न , त���च� क�ह� हक? त�� आपल�� अभ�ग� भ�व�बलहणGन� सNम�न प�च�रन वष�8त�न एक,� तर�, एक�द� ��त.तच�� पस�ग�, ग डध ड�च प टभर .वण घ��ण��च� वलहव�ट @व�� तर ,व��� त च खर� लनव,. त�च त��च� खर� भलक लन त� खर� त��च� मह�प�.�.’’सप�ह�च�� भ�ड�-��पम�णच अनक वळ� क वळ अन�थ अप�ग��स�@� लमष�न��च� भ .न आलण त���न� वस,�न, ह सम�र�भ मह�र�ष�त ह.�र र@क�ण� आ.वर स�.र क � आहत आलण स�ध�ह� ह त आहत.झ�.�व�त� स�च�र�त� र�श0लतग�डग ब�ब��च� स�च�र महण. एक त0र�न� झ�.�व�त�च� स स�ट� महट� तर� च���. क णत��ह� र@क�ण� एक द,वस�पक� अलधक त कध� रह��चच न�ह�त. आ. म0�बई�� द,स� तर उद� व-ह�ड�त वध��8��, परव� और�ग�ब�,�� लन तरव� थट ग व�च�� सरहद�वर�� एक�द� ग�व�. त���च� ग�@भट लबनच�क घण आ.वर त���च�� लनकटवरत अन0�����न�ह� स�धत न�ह�, तथ इतर��च� प�ड क��? �� झ�.�व�त� स�च�र�त त���न� व-ह�ड त ग म��तक�प�eत � क��च�� रह�ण�च र�र स�कम लनर�कण क �� आह. ��त� .त��च�� त�थ8कत��त ग रगररब��च�� अनप�ण�, लनव�-��च दकत� भ��कर ह�� ह त�त, त त���न� प�लह� ह त. ह� अडचण ,�र करण��च� त���न� लन�� क �� आलण .�ग .�ग धम8श�ळ�, स,�वत<, प�णप �� आलण म�ग�स�ल�� .नतच�� उम�त�� लपढ�स�@� श�ळ� लन ब रडग सथ�पन करण��च� अनN�स�म�N� क�मलगर� क ��� आह.सन १९०८ स��� ऋणम चनच�� न,��� घ�ट, – पर�ट .म�त�च� धम8श�ळ� ग�वक-���च�� इच{स�@� �कम�न�र��ण�च म�द,र वग]र ग�डगब�ब��न� � क��कड�न करव�न घतल��च म�ग स��लगत�च आह. त��न�तर स�� स��च�� व�रषक म0द�शर�च�� प�ष� ��त�� ब�ब� ग� क� एक क� नव�न क���8च� प�� घ���त आलण भटक� त��� .�त. ऋणम चन��� आत� एकचस� क��, पण स ��सकर .�ग� न,��� च�र पच�ड घ�ट ब��धण��त आ� आहत व प��चव� घ�ट�स�@� .नतच� ५ ह.�र��च� वग8ण� त��र आह.ब�ब��च त र0 टक�� ग�डग��च टवकळ .श� त���च� क�मधन�, तश� आत��लतक लनररच{तन आलण कम�� लनसप4हतन झळकण�र� त���च� व�ण� .�ग .�ग कलपव4क�पम�ण म @म ठ� धम8श�ळ� अनसत ग रकण स�सथ� आलण लशकण�च�� श�ळ� .�,�पम�ण लनम�8ण कर�त च���� आह. तYड�त�न शब, लनघ��च� थ�तड, म @म @ श�म�त स� प0रष त झ����� आ.�ब�.��� ह�त . ड�न उभच असत�त. ग�डग ब�ब��न� क वळ इच{�म�त करन मह�र�षभर उभ�र�ल�� असल�� � क प� ग� इम�रतGच लन स�सथ��च .�ळ र�र लवश�ळ आह. त���च� तपश��व�र म�लहत� आलण ,णग�,�र��च� ��,� एक� १०० प�न� सलचत ग�थ�तच {�प��� लमळत. व�नग�,�ख� क�ह� @ळक स�सथ��च� न�व म�त �थ ,ण शक� आह.(1) ऋणम चन घ�ट. म�द,र. सन १९०८. खच8 र. २५ ह.�र. आणख� ३ घ�ट��च� लहशब लनर�ळ�च.(2) म�रत.�प�र ग रकण स�सथ�, धम8श�ळ�, सन १९०८, खच8 १ ��ख रप�(3) प�ढरप�र च ख�मळ� धम8श�ळ�, सन १९२०, खच8 १ ��ख (4) प�ढरप�र मर�@�श�ळ�, सन १९२०, खच8 २��ख (5) प�ढरप�र पर�ट धम8श�ळ�, सन १९२५, खच8 २५ ह.�र (6) न�लशक धम8श�ळ�, सन १९३०, खच8 ३ ��ख (7) आळ�,� धम8श�ळ�, सन १९३०, खच8 १ ��ख (8) आळ�,� पर�ट धम8श�ळ�, सन १९३०, खच8 ० ह.�र (9) ,ह धम8श�ळ�, सन १९३०, खच8 २५ ह.�र(10) त��बक शर क�ईव��� धम8श�ळ�, सन १९४८, खच8 २५ ह.�र

Page 57: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

(11) प0ण आक0 � धम8श�ळ�, सन १९४०, खच8 ,�ड ��ख (12) त��बक शर पर�ट धम8श�ळ�, सन १९४०, खच8 १० ह.�र��लशव�� आणख� प�च पन�स स�सथ� आहत, त���च� न�वलनश�व�र ��,� क @वर द�व�? प�ढरप�रच� हरर.न धम8श�ळ� प0ढ च��ण��स�@� न0कत�च ड2. आ�बडकर ���च�� सव�ध�न करण��त आ��.लवच�र करण��स�रख� म0द��� स�सथ��च�� ट �.�ग इम�रत� ब�ब��न� मन मन आख�व�, ‘ ’ सव��सर� त8 धलनक��न� घ�� घ�� महण�न प]श��च�� प�श� ब�ब��प0ढ ओत�न त�� पत�क�त आण�व� आलण प���भरण�च�� कण���च त�� सव8 इम�रतGच �सट-ड�ड करन त�� .ब�ब,�र लवशसत��च�� हव��� क�रभ�र�स�@� द�व�. पत�क र@क�ण� त��त एक म0ख� अट @ळकपण पथमच अस��च�. त� ह� `�� स�सथत ख0द ग�डग ब�ब�, त���च व�रस व�श�� न�तग तव�� ���च� स0तळ�च�� त ड�वरह� कस�� क�ह� हक न�ह�. क ण� तस� कध� स��ग� ��गल��स त���� हसक�व�न द�व. स,�वत�8तह� त���न� अन घण��च� अथव� �थ वसलत करण��च� हक न�ह�.’ �� क@ र लनररच{त�� लन कम�� लनसप4हत�� चह,0सथ�नच��च क��, पण .ग�च�� इलतह�सतह� . ड स�पडण�र न�ह�.,0सर� महतव�च� म0द�. ब�ब��न� क @ह� एक�, ,ऊळ ब��ध�� न�ह� ककव� सवतxस�@� म@ उभ�र��� न�ह�. त�थ�8च�� र@क�ण� ,व��च� म @म @� ख��तन�म ,वळ आहत. पण तथल�� त�� ,गड� ,व��च ,श8नह� ब�ब� कध� घत न�ह�त, आ.वर घत�� न�ह�. ,व ,वळ�त असत , ह� कलपन�च त���न� कध� म�न��� न�ह� आलण इतर��न�ह� त� म�न� न�, अस� त���च� व�.व� अट�ह�स असत .म�त क @ एक�, ,ऊळ असल��स त��च� अन�,र त कर��च न�ह�त. न�लशकच�� ओस�ड टकड�वर धम8श�ळ� ब��धत�न� मधच एक म�रत�च �ह�नस ,ऊळ आढळ�. ब�ब��न� त न�ट म @ ब��ध�न घत�. एक� म.ल��वर म�रत�च� ब]@क आलण ,वळ�च� घ0मट वरच�� म.ल��वर, अश� त� धम8श�ळच�� इम�रत�च�� प ट�तच क ��� �0लकब�. ब��धण� पकक��� अच�ब��त प�डत.लनव�8लसत म�रत�च� उद�र��च टकड�वर ९ र� ट ���ब, ३ र� ट र�, लन ,�ड र� ट .�ड�च� एक ,0सर� म�रत�च� म�तk टकड�त ग�ड��� ब�हर लनघ���. ब�ब��न� बरच द,वस त� एक� ब�.��� क�ढ�न @व��. ‘‘अस� द� म�रत�र�� सध�� इथच. ��व�न त���च� स � क0 @तर�.’’ क�ह� वष�eन� ब�ब� व-ह�ड�त ग� असत�न� म�रत.�प�र धम8श�ळत �ण�-�� � क��न� स��लगत�, ‘‘ब�ब� म�रत.�प�र शहर म @ . तथ प0षकळ ,वळ आहत. पण �� धम8श�ळत ,व न�ह�, ,ऊळ न�ह�. महण�न तथ �ग ��व�ल�� नवर�नवर��� ,श8न�स�@� ���ब ,�रच�� ,वळ�त .�व ��गत.’’ ,व ,वळ��बद� ब�ब��च� अलभप�� क�ह�ह� अस�� तर� �� ककव� ,0स-�� क णत��ह� ब�बत�त अड�ण� .नतच� ब0लदभ, त कर�त न�ह�त. त म0���च�� ब ��न ब �त�त लन च���न च��त�त. त���न� न�लशक�� त�र द,��

‘‘कD ब�.��� क�ढ�न @व��� त म�रत� त�बडत ब पलहल�� ग�ड�न घऊन ��व.’’ त� पच�ड .�ड.�ड म�रत�च� म�तk लन आगग�ड�न N���च� तर� कश�? क�रभ�र� लन लशष लवच�र�त पड�. अखर सह� ब]���च�� खट�-��त�न म�रत�र����न� सटशनवर आण�. ग�डग ब�ब��च न�व ऐकत�च र�वच स�र अलधक�र� लन हम�� ध�व�. त���न� म�तk म�ग�ड�त चढव��. सटशन�� त�र द,�� क� ग�डग ब�ब��च� म�रत� म�न �त आह, उतरन घ��. म�तk उतरन घ����� शकड � क आध�च त��र उभ ह त. ब�ब��न� धम8श�ळन.�क � ग� .�गवर म�रत�च� सथ�पन� क �� आलण ग�वक-���न� स��लगत�, ‘‘,व प�लह. ह त� न�? ह� घ�� ,व. आत� म�त त��च��स�रख श�र आलण पर�कम� बन� प�लह. त0मह� सगळ���न�.’’ न�लशकच�� उकDरड�तल�� म�रत�च� अखर व-ह�ड�त लनव�8लसत द�र झ���.कश��� ह� एवढ� भ0ई�� भ�र?

Page 58: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

,वळ लन त��त� ,व ��लवष�� ब�ब��च�� मत�च� म�ख�8न�,.� एक म.,�र आ@वण स��गत�त. ग�व नमक आ@वत न�ह�. पण त�� ग�व� न,�क�@� ख�प ,वळ ह त�. बहतक स�र� लशव���. त�� ग�व� क ण�तर� क �ल�� सप�ह�च शवट� ब�ब��च कDत8न झ��. ,0सर द,वश� सक�ळ� ब�ब� महण��, ``र�त� कDत8न��� .वढ � क ह त. लततकDच ,वळ आहत इथ�.’’ आमह� �� अलतश� कDबद� ह�स� .‘‘ह�सत� कश��� ब�पप�? त0मह�च पह� न�. सगळ� न,�च� ,रड �� ,वळ��न�च भर�� आह. पण ववसथ� प�लह��त क� त���च�? क ण�� ,वळ�त न�,� न�ह� तर क ण�� र@क�ण� ,व�च�च पत� न�ह�. मग त �क क�� दरर���� ग�� महण�व�? कश�स�@� ब��ध�� असत�� एवढ� ,वळ�?’’‘‘धम8शद�, ब�ब�.’’ म� उतर ,ण��च� प�त क ��.‘‘स�लसकरत (स�सक4 त) भ�षत नक क�ह� स��ग�. अस� स��ग� क� भ ळ� भ�व. पण �� ,वळ��च� ह� अश� परवड ह ई� अस� सवप त���न� पड�� असत� तर? त पह�, त पह�, एक क0 त� बधडक ,व�वर �घव� करन च����.’’क0 त���� म�रण��स�@� म� ,गड उच���. म�� अडव�न ब�ब� महण�� - ‘‘क ण��� म�रत�? क0 त����? क� ब�पप�? त0मह��� र�गच आ�� अस�, तर त ह� ,वळ� ब��धण�र��च� आ�� प�लह.. कश��� इतकD ,वळ� ब��ध��? एकच ब��ध��च� ह त� लन त��तल�� ,व��� महण��च� ह त� रह� ब�पप� इथ� �ऊन. भ0ई�� भ�र करन @व�� उग�च. त�थk धYड� प�ण� । ,व र कड� सजनG ।। अस�च महणत�त न� आप�� त0क ब�र�� ?’’पह�� लतथ लशसत क,र लन ,र�र�आ.वर .वळ.वळ १४ ��ख रप���च�� इम�रत� लन स�सथ� ब�ब��न� .�ग .�ग लनम�8ण क ल��, पण सवतx ककव� त���च� व4द पत� स�. क0� त�ब�ई च0क� न कध� त�� इम�रतGच�� {��त लवस�व� घ����� कणभर बस�ल�� आढळण�र न�ह�त. त���च वसलतसथ�न ,�र क @तर� ओस�ड .�गतल�� च�दम�ळ� झ पड�त अथव� चक एक�द� झ�ड�ख���. अनसत�त र . दकत�तर� अन�थ, अप�ग भ�कर�-आमट� ख�त�त. पण तथह� त���न� क,रब�. मज�व. ख0द ब�ब� .र� .वण�च�� वळ� ह.र अस� तर� सगळ���च�� बर बर�न खरकट� क�ढ��च आलण .�ग� सवच{ करण��च क�म करत��. पण तथ�� भ�कर�च� चतक र कध� तYड�त घ����च न�ह�त. पत�क भट��� धम8श�ळच� पह�ण�, च�कश� अगत� करत��. क @ क�ह� घ�ण द,स�� क� घत��च ह�त�त खर�ट� आलण झ��� स0र स�रसर���. एक� णक स�सथवर ब�ब��च� टहळण� कडक क,रब�.. वडव�कड ग,ळ गब�ळ गच�ळ घ�णरड लतळम�त खप��च न�ह� त���न� तथल�� क�रभ�र�त. � क��च�� स0खस ��कड आलण ववह�र�त, ल.कड न.र ट�क�� लतकड, �षकर� लशसत आलण क,र न��,त�न� द,सत.ब��धक�म�त�� स�,�8-,4ष�ग�डग ब�ब��न� उभ�र�ल�� क णत��ह� धम8श�ळच घ�ट�च ब��धक�म पह�, तथ सव8त त���च� उ.त स©,�8-,4ष� @ळकपण द,स�न �ई�. इम�रत�स�@� .�ग� पस�त करण��प�स�न, प��� ख ,ण भरण आलण ब��धक�म चढव�त .�ण��प�eत सगळ प��चनग एलसटमटटग ब�ब��च�� ख�स ,खरख�ख��� प�र पड��च. त प��चनगस0द� क�ग,�वर नस�न, ब�ब��च�� ड क��त! गव�ड�, प�थरवट, � ह�र, स0त�र ���न� हरएक �ह�नम @� ब�ब त���न� तYड� सम.�व�न स��ग��च� आलण कलपनपम�ण करव�न घ���च�, ह� ख�क��. इ�ल.लन�र क @ह� ��ग��च� न�ह�. व�चक��न� म0द�म एक,� एक�,� इम�रत पह�ण��च� तस,� घ��व�. सगळ�कड अद��वत स0खस ��च� म�� व�पर���. ,�र, लखडक��, ग., प��-��, क@ड ख ल��, ग��-��, त0ळश� व4�,�वन, ब�गबग�च, लवस�व�च हवश�र कट. क�� व�ट� त पह�, सव8 क�ह� अपट�डट स�लहत��न बन�� आढळ�.न�लशकच�� धम8श�ळच� प�वkच� त� ओस�ड भ��ण लन म0नलसप��ट�च�� स�ड�स� ग�ड��न� आलण म��� ढ र ट�कल��म0ळ लगध�ड��न� ग.ब.��� टकड� प�लह�� अस�, तथ आ. ग�डग ब�ब��न� आपल�� प�च म.�� झक�स धम8श�ळन लनम�8ण क �� न�,नवन नव��न लन आ���8न थक कर�त आह. पत�क म.ल��वर

Page 59: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

च�क लन झ�ड��च कट प�हन पकक ब0चकळ��तच पडत . तथ�� सवच{त� लन ववसथ� म0�बईस�रख�� शहर�त�� म @म ठ� र�.� क��च�� लनव�स�तह� आढळण�र न�ह�.एक� लनरकर चचध��ध�र� म�णस�न .�ग .�ग उभ�र��� ह� � क प� ग� लनव�स�च� रम� सथ�न आलण

‘‘ ’’ त���च��स�@� घ�� ब�ब� घ�� महण�न धलनक��न� ओत��� ��ख रप���च� धनस�च�, ह� घटन� �� लवस�व� शतक��� मह�र�ष�त�� एक म @� � क तर चमतक�रच ह �.

०००पकरण ४ थश�N��त�न लनम�8ण क ��� पस�र�ब�ब� म.0र�त म.�र��ख ककमत�च�� धम8श�ळ� उभ�र��च�� महण. म.0र�,� कषकर� म�डळ�च�� प�टण�च तथ र . खप��च��. ग�डग ब�ब� तर त�� लवश�च लवशकम<. महण�न क�� त सवतx, त���च प�च पन�स श�ग�,8, त���च क0 ट0�ब, कN�� .�वई, . क ण� त�� वळ� .वळ असत�� त, ब�.��� ऐट�त उभ र�हन च���� क�म पह�त बसत�� ह �? { {! म.0र��च�� बर बर�न त���न�ह� खर�ट�, ख र, ट पल��, र�वड� ह�त�त घऊन ब�कDच�� म.0र��बर बर क�म कर�व ��गच ��ग. सवतx ख0द ब�ब��न�च ह�त� क0 ,ळ, ट प� घतल��वर त���च� क�� शह�मत ��ग��� सवसथ बसण��च�? सरळ रषत ख ,क�म कर�त .�ण�र� ब�ब��च� क0 ,ळ प�हन म.0र��न�ह� लशसत�च आलण क0 श�तच लशकण लमटल�� तYड� लमळ��च. क ण�च क0 @ .र� च0क�, सरळ रषत

‘‘ब�क द,स�� क� अह ब�पप� .र� न.र ट�क�, ��ईन लबघड��,’’ अश� . र,�र आर ळ� आ��च. क णतह� क�म अस , त क0 श�तन च ख कस कर�व ��च धड प�थरवट गव�ड�, स0त�र, � ह�र��न� ब�ब��कड�न प, प,� घतल��म0ळ, ‘‘ ’’ ब�ब��च��प0ढ आप� क�ह� च��ण�र न�ह� ह अश� ख�त�न पत�क क�मग�र आप�प�� क�म च ख कर�. �� म0द�लवष�� ब�ब��च एक वळच लनकटवतk अन0���� श�. म�ख�8न�, ���च� एक

–आ@वण व�चक��न� अलधक ख0��स� कर�� ‘‘लनसप4हपण�च�� ब�बत�त ब�ब��न� उपम� त0क�र�मब0व��च�! सवतxच�� म0��च� आलण पत�च�ह� भ�ड त���च��.वळ न�ह�. आमह� प�ढरप0र आलण न�लसकच�� धम8श�ळ��च ब��धण�च क�म च���, तवह� त��त ह.र अस�. कषकर� म�डळ�च� एक त�र�च ब�ब��च�� स�गह� अस. क0 @ह� कस� क�म स0र झ��, कD ह� सगळ� म�डळ� लतथ .�ऊन ह.र वह��च�. म�रत.�प0र�.वळ�� म�� व�टत लशरस �� ग�वच ,शम0ख श�. अवलचतर�व, ह आमह� सव�eवरच म0क�,म. म त�र�मब0व� म��ग, ह �� कषकर� प�टण�त� एक लश�,�र. ब�कD न�व समरण�त�न ग�� आहत. पण ब�ब��च�� ख�त��त अस�ल�� पत�क�सच रटक�व, ख र, प�ट� �� श�स�च� ,�क� लमळ���� अस��च�. खर�ट� ह �� ख�त��च अत��त आवडत शस.‘‘�� कषक-���तच ब�ब��च� कN�� स�. अ� क�ब�ई व .�वई श�. रकDर�.� ���च� सम�वश झ����. सगळ���श� स�रख� व�गण�क. एक��� उण आलण ,0स-���� ,0ण ह� भ,भ�व ब�ब��.वळ न�ह�. क�म आट पल��वर आमह� सगळ� म�णस� एक� प�कDत .व���� बस��च�. म0क�,म�च�� म��ड��� म��ड� लभडव�न स�ध� झ�ड�व���. ��म0ळ क ण��ह� क�म .�च��च न�ह�.‘‘ब�ब��च�� पत� स�. क0� त�ब�ई ���न� आमह� सगळ आई महणत अस�. ब�ई आप�� स�ध�स0ध�. ब�ब��च� लनसप4हत� आलण लन�¸भ� महत� ब�ईत उतर����च हव�, अस� आगह धरण��तह� क�ह� अथ8 न�ह�. आईन�

– व�ट��च एवढ ह एक� �ह�नश� स�सथ�न�स�रख ख�त च����, क वळ म�झ�� पत�च, अथ�8त म�झ�ह� ��वर तवढ�च अलधक�र. पण ब�ब� कस�! ब�ब��च� लनम¸ह� व4त� प�हन म�� कध�कध� लहम����च�� लशखर��च� आ@वण ह ई. ग�र�श�कर ह र@क�ण आमह��� व�द ह म�N�. पण त��वर क0 ण���च ररघ�व न�ह�!

Page 60: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

सगळ���न� ,0रनच त��लवष�� आ��8 म�न�न घ��व. त���� नमसक�र कर�व�. तस ब�ब��च. त���न� क ण�ह� ‘ ’म�णस��� त���च�� अलसमत .वळ दररक� द,� न�ह�. त आमच��त अस�न आमह�वगळ . सवतxच�� पत�च��

ब�बत�तह� त���न� �� लन�म�च� भ�ग ह ऊ द,�� न�ह�.म���-म ह�च� खरचट�न लनचर�. लनसस�ग बपव�8ईच�� ब�बत�तह� ब�ब� आप-पर भ, म�न�त न�ह�त. ��च� क�ह� उ,�हरण ,त . वळ� इतर��च�� ,0xख�न कळवळ�न ध�वत��, पण सवकD���बद� त लह कळवळ� त��च��प�श� न�ह�.(1) स�धक�वसथत असत�न�, म�त श� सख0ब�ई लन पत� स�. क0� त�ब�ई पण8क0 ट� च�दम�ळ� झ पड�त र�ह

��गल��न�तर, क0 . क��वत� (ब�ब��च� २र� कN��) लहच �ग .म�. ब�ब��न� ह कळ�व�च तर त���च� बह��ड�त क @ह� न�ह�! घर�त सगळ�च खडखड�ट आलण �ग�च� त�थ आ�� परव�वर. व�ह� .�तग तव�ल���न� लन,�न झ0णक� भ�कर�च .वण तर� घ���, एवढ�स�@� सख0ब�ईन ख�प आट�लपट� क ��. पण क�ह� .म� न�ह�. व-ह�ड .म�. कसबस �ग ��ग�. पह�त�त त वध�ग4ह� थ�ड प�ण��च� रर�ळ! तडरडत लनघ�� सगळ परत. व�टत डब�.�च� सव�र� भट��. क ण म�डळ�, क0 @� लनघ���त, वग]र च�कश� क ��. ‘‘अह , आमह� इकड �ग��� आ� ह त . पण �ग�नघर� न� जव�र�च� ,�ण� न� ब]���न� कडब�. सगळ� थ�ड म�म��. च��� परत भ0क ल�� प ट�.’’ डब�.�न त���न� परतव�. तस�च त एक� आप�� भक अस�ल�� व�प�-��कड ग��. झ0णक� भ�कर�च स�म�न आण�न .वण घ�त� सगळ���न�. व-ह�ड��न� आत� आहर करणच प�प. ‘‘कपड��त� ,ऊ नक�. द��चच अस� क�ह� तर र ख रकम आहर�त ट�क�.’’ अस डब�.�न स0चव�. सख0ब�ई, क0� त�ब�ईच�� तYड��� प�ण� स0ट�. त�� र ख आहर�च�� रकमन ब�ब��न� कडब� लवकत घत�� आलण ग�व�तल�� सगळ�� ढ र��न� प टभर च�र��. झ��� �ग�च� थ�ट! आहर�च�� र ख रकम��च�� बळ�वर .�त�� थ ड द,वस स0ख�च, ह� आईच� आश� हवतल�� हवत लवर��!

(2) कDतk लन � कम�N�तच�� चसह�सन�वर ब�ब� आरढ झ�ल��वर म�त श� सख0ब�ई एक� खड�त आ.�र� पड��. शवटचच ,0खण ह त त! ब�ब��न� ग�@�न ह� ब�तम� कळव��च� लशष���न� ख�प प��लपट� क ��. क णत��ह� ग�व� धड एक द,वस रह�त�� तर भट आलण त�ह� रक अग,� कDत8न�च�� ऐन कण���. त�� वळ� क ण� इतर ब�बत�त त���च��श� ब ��च शकण�र न�ह�. अखर, एक� म0क�म�वर ब�तम� द,�� आलण आईन भट�च� ध सर� घत�� आह, अस कळव�. ‘‘आई आ.�र�, तर एक�द च��गल�� ड�कटर��� ब �व�. म� �ऊन म�� क�� त��त सम.ण�र?’’ अस� .ब�ब ,ऊन सव�र� ��ग�� ग चव, र�ध कर�त कDत8नर�ग� न�च�-ड0�����.

आपल�� म4त��च� ब�तम�स0द� म4त��न�तर सह� मलहN���न� त���न� कळ��. क��वत� म0�ग� �ग�न�तर ५-६ वष�eन� व�र��. त� हदककत २ वष�eन� सम.��.(3) आपल�� ग चव, न�तव�च �ग आपल�� ड ळ���सम र वह�व अस सख0ब�ईन @रव�न म0�बई वरळ� �थ

�ग�च� बत क ��. ब�ब��च शकड भक हव त स�लहत� घऊन उभ र�लह�. थ�ट�च� म�डप घ�त��. .वण�वळ�च वर�त�च म @म @ बत @र�. म ट�र� स.� ��गल��. ब�ब��च� र र� आ��. सगळ श�म�त� ब�तबत रद @रव�. वध� वर��� थ�ड प�ण��च� अ�घ ळ घ�त��. �ग ��गल��वर झ0णक� भ�कर मडक��त�न व�ढ��. वर�त�स�@� ब]���च� खट�र� म0कर झ���. आण�� सगळ आहर परत घ����� ��व�. ख��स! झ��� �ग�च� थ�ट! �� पस�ग�न ब�ब��च�� लनम¸ह� आलण लनररच{ व4त�च� पडत�ळ� म0�बईकर श�म�त भक��न� ख�सख�स पट��.

(4) .Nम�प�स�नच ग चव,�च र�र ह�� झ���. ब�ब� तर स�स�र�कड ढ0 �क� नह� प�ह��च न�ह�त. ग चव,� ९-१० वष�eच� झ��� तवह� क�ह� भक��न� लशकण�स�@� त���� म0�बई, प0ण ककव� प�ढरप�र �थ

Page 61: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

@वण��च� � .न� क ��. .वण� रह�ण��च� उतम स � करण�रह� प0ढ आ�. पण त क�ह� न�ह�. ‘ ’ त��न क0 @ह� र�ह��च अस� तर मध0कर� म�ग�न लवद� लशक�व� ह� ब�ब��च� हट. श� लशव�.� मर�@� फD ब रडग�त प0ण���� मर�@� ४थ�� �तत लशकत असत�न� ग चव,��� क0 त च�व�. वळवर उप�� न झ�ल��म0ळ , त�. ५ म सन १९२३ र .� त मरण प�व��.

त�� द,वश� रत�लगर� ल.लह�त�� ख�रप�टण ग�व� ब�ब��च कDत8न ह त. तथ त�र प�@व��. ब�ब� कDत8न�स�@� �ऊन ,�ख� झ��. त�र ह�त�त घऊन एक ग4हसथ .वळ आ� त च ब�ब� त���� महण��, ‘‘ब�पप�, र�र भ�क ��ग�� आह. भ�करलबकर आण�� क� न�ह�?’’ पण त��च�� तYड�न शब,च र0 ट न�. त ढसढस� रड����च ��ग��. ‘‘झ�� तर� क��? स��ग ब�पप� स��ग.’’ असब�ब��न� लवच�रत�च, त��न ग चव,�च�� म4त��च� ब�तम� स��लगत��. लनरवक�र म0दन ब�ब� उद�र� - ‘‘म� ऐस क ट�न0क ट�, क�� रड� एक�स�@�?’’ झ��. एक,म कDत8न��� उभ र�लह� आलण हररन�म कलह ळ�त सवतx र�ग� आलण ह.�र श त���न�ह� र�गव�.ब�ब��च पर�तपर ग0र स�त त0क�र�म,श क�� वत8म�न अभ��स�न ग�डगब�ब��न� म�नव-धम�8च� .� एक नव�नच घडण घडव��, त��तल�� अनक ततव��च� प0रसक�र त श�स�त त0क�र�म मह�र�.��च�� अभ�ग�न�च म0ख�तव कर�त असत�त. मध�नमध�न कब�र, एकन�थ, च ख�मळ�, .न�ब�ई, न�म,व ���च�� , हर-कवन��बर बरच श�ज�नशर�त�� ओव��च�ह� त कDत8न�त सम� लचत प0र�व� ,त�त. श�गणश�च� च0क� नह� ग�ध न ��ग��� ह� ग4हसथ त0क�र�म�द, स�तवचन��च� भर�भर म��डण� करण��इतक�� प�लडत� पट0तव�च� ओम नमx लसदमz कस� कर शकत ,. ह खर खरच नव� व�टत. �� न�कर�न स�त��च�� ग�थ� व�चल�� तर� कश� असत��? आलण व�चल�� नसत�� तर ह एवढ पच�ड प�@��तर झ�� तर� अस� कस?सवतxच�� चररत�लवष�� कसल��ह� तपलश��च� ब�ब� सहस� ,�, ��ग� ,त न�ह�त. क ण� क�ह� लवच�र�

‘‘तर म�� क�� म�ह�त?’’ ‘‘ककव� न�ह� म�� आत� आ@वत.’’ �� उतर��न� लवच�रण�र��� ध0डक�व�न ��वत�त. महण�नच �� सब�ध चररत�त त�र�ख व�र मलहन� सन�च� पत� क @ह� आढळण�र न�ह�. पण �� प�@��तर�लवष�� सव�र�च� ��ग�� एक,� �हर आलण स��लगत�� ख��च� ग ष.(ब�र� वष�eच�� स�धक�वसथन�तर) ‘‘म�झ�� भटक� त�त म�� एक पर�टब0व� भट��. न�वग�व आत� आ@वत न�ह�. त च��ग�� लशक�� सवर��� ह त�. म @� कम8क��ड�. स�न .प-तप, प थ�, प0र�ण व�चण ���च म @ बणड. स�रख� त त��तच ग0ररट��� अस��च�. रटळ , म�ळ�, भसम, रद�क अ�ग�वर भरप�र. त0क ब�र����च अभ�ग र . त म�� व�च�न सम.�व�न स��ग��च�. ‘ ’ सम.� न�ह� अश� म0दन म� म0क�ट बस� , क� त अभ�ग प0Nह�प0Nह� . र. र�न स0र�वर व�च��च�. म�� त प�@ वह��च�. �गच त�� र�त�च�� कDत8न�त म� त स��ग��च�, तस महट� तर अभ�ग , हर म�� र�र थ डच ���च. पण क ण .�ण कस वह��च त. हव� त�� ल.वह�ळ��च�� म0द�वर ब �ण (पवचन) भरपब�र करत� ���च.� क��न� तच र�र ु�वड��च आलण मग त ओरड��च, ‘‘ब0व�.�, अभ�ग , हर नक , क�ह� तर� स��ग�.’’अ.�गळ�न� ज� लतष��च�� न�,� ��ग�व��च पर�टब0व�लवष�� ब�ब� आणख� स��गत�त - ‘‘पण �� पर�टब0व��� एक म @� व�ईट ख ड ह त�. उ@ल��स0टल�� त प�च��ग पह��च�. क0 @ .��च, क�ह� कर��च, क0 ण��� भट��च क� क�ढ�च ��न आप� प�च��ग ब�हर लन बस�� गहम�न�वर ब ट च�ळव�त. गहम�न अन0क� � न�ह�, अस प�च��ग�त द,स� क� ह� .�गच� उ@��च� न�ह�. म� महण��च�, ‘अह ब�पप�, त0क ब�र����न� �� प�च��ग�च� लन म0हत�8च� टर उडवल��च अभ�ग त0मह� म�� तYडप�@ महण�न ,�खवत�, घ ळ�न घ ळ�न अथ8 स��गत�, मग त0मह�च कस �� वडगळ र� ,�त पडत�?’ पट��च न�ह� त त����. क�ळ�. ख0�ट�वर अडकव�न रक ड क���न� क�म करण�र�

Page 62: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

प�लडत म�डळ� असत�त न�, त��त��च त एक ह त�. ख�पख�प व�च� पण क�ळ.�त त��च� अण�रण� गवस��च� न�ह�. स�र वरच�� वर.’’‘‘म� एक,� एक� ग�व� एक� इसम��� भट���� लनघ�� . झटकन पर�टब0व�न प�च��ग क�ढ�, शलन, म�गळ, ब0ध, ग0र अश� ब ट च�ळव�� आलण द,�� लनक��. क�� द,��? म�झ� लन त�� ग4हसथ�च� भट ह ण�र न�ह�. झ���च तर त0मच क�म त करण�र न�ह�. र�र क��, त0मच��कड ढ0 �क� नह� बघण�र न�ह�. ‘न�ह� भट�� तर न�ह� भट��. न�ह� ब ��� तर न�ह� ब ���. म�� क�� त��च? पण म� .�ण�र.’ ब0व��� बर बरच घऊन म� लनघ�� . ग�व�च�� स�मवर ग�वकर� प र��न� म�� पह�त�च, ग�डगब0व� आ�, ग�डगब0व� आ�, अस� ओरड� कर�त स]र�व]र� त� ग�व�त ग��. थ ड�च वळ�त म� भटण�र ह त त च इसम आमह��� ह�त . ड�न स�म र� आ��. म�ह� ह�त . ड�न त���� नमसक�र क �� लन गपपच बस� . त ग4हसथ महण��� - ‘‘ब�ब�, त0मच�� धम8श�ळस�@� ब�.��� क�ढ�न @व�� ह ५०० रप� आण� आहत त आत� घ��.’’ ‘‘र�ह द� ह शट.�, आ.च कश���? प�ह ��गत�� तवह�.’’ अस म� महणत�च त अग,� ग��व�� करन महण���, ‘‘{ { ब�ब�, व�ट� तर वर आणख� ५०० घ���न एक ह.�र ,त . पण �� खप�� घ��च.’’ ह न� करत�, ‘द� ��

’ आमच�� ब0व��च�� .वळ अस महटल��वर पर�टब0व�च�� ह�त�तच त��न १००१ रप���च� प0रच0�ड� द,��.‘‘म�झ स�भ�षण च��� असत�न�ह� पर�टब0व� प�च��ग क�ढ�न एकस�रख� ब ट च�ळव�त ह त�च. शलन, म�गळ, श0क बडबडत ह त�. प]स ,ऊन शट.� गल��वर त म�� महण��� - ‘‘अस कस ह झ��? गह�न चक पलतक� �. व�ट� त�� ज� लतष��� लवच�र�. ख ट @र� तर ह�त क�म करन ,ईन!’ म� महट� - ‘‘ब�ब�.�,न�म ,व�.�च घ��व । प0ढ प�ऊ� ट�क�व ।मग त ��ग� न,� लशण । आड घ��� स0,श8न ।हच त0क ब�र�� स��गत�त न�? अह , ,�र अ�तर�ळ�तल�� थ��गपत� नस�ल�� शलन, म�गळ, ब0ध�च� लन आमच� स�ब�धच क�� म0ळ�? ज���च��श� स�ब�ध, त���च��श� आपण न�ट इम�न�न ववह�र� च�त0��8न व�ग� क� मन�त आण� त आप आप घड�न �त. घत��त न� पत��तर ह? म� �कम�च�� म�ग थ ड�च ध�वत ? लत�� म� .0म�न�तच न�ह�. महण�न त�च म�झ�� म�ग अश� ध�वत. सम.�, शट.�न नसत द,� प]स तर म�झ क�� अड�न बसत? बर� आत� द,�च तर त म�झ��स�@� थ डच! ल.कडच�� लतकड ह त�� रव�न�.’’ ततवल.ज�स0 लन ततवलववचक ब�ब�.

‘चहकड ऊNह रणरणत ह त�. प�खरस0द� उषम��च�� ,�ब�न झ�ड��च�� आस-���� लवस�व�न बस�� आहत. म� आलण ब�ब� क0 @तर� एक�द� ब�भळ�च�� स���ख��� �ट� आह त. एक,म ब�ब� उ@� लन म�� महण��, ‘‘ग प�ळ, त0�� ल�लहत� व�चत� �त. इतकD प थ�� प0सतक� व�चत स त�. एक स��ग. ,व�न� ह� इतक� पस�र� कश��� क ��?’’‘‘गडबड�न .�ऊन क�ह�तर� उतर द,�च प�लह. महण�न महण�� , ‘‘ब�ब�, ह च]तN� खळत�� सगळ�कड.’’‘‘च]तN�? मह�. क�� ब�पप�?’’ ‘‘ब�ब�, ह� सगळ� ,व�च� खळ आह.’’ ‘‘ह� क ण�� .�त�च� खळ�ड� आह ब�पप�? स��ग न�? एक म�ण�स रडत आह तर ,0सर� ह�सत आह. एक मरत आह तर ,0सर� .Nमत आह. एक म ट�र�त बस�न रसत��वरच� र0 र�ट� उडव�त पळत आह, तर ,0स-��च�� प���त घ������ प��तणह� लमळत न�ह�. त� प�ह�स लशक�-��च�� ह�त�न प�खर मरत�न�?’’आलण मग ब�ब� एक,म उभ र�लह� आलण स�लभन� ब �� ��ग�. .ण� क�� एक�,� म�सतरच म0���न� धड� सम.�वत आह.

Page 63: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

‘‘एक प�खर�च� लपल�� बस�� ह त� झ�ड�वर. लतकड�न आ�� त��च� म��. लतच�� च च�त �कर�स�@� घ�स. म��च� व�स ��ग��. �कर ध�व�� ब�हर. उडत� �त न�ह�. �ह� �ह� कर�त म��च�� प�ख��त लशर��. लतन� त���� म ठ� म��न� आपल�� प�ख�ख��� घत��. लप��न� व�स�� च च. म��न� त��च�� तYड�त घ�त�� च�-��च� घ�स. �कर हररख��. इकड� लतकड� न�च� ��ग��. आत� बघ. ख��� उभ� ह त� एक लशक�र�. त��न� धर�� ब�,0कDच� नम @ ss... पटद,श� म�� लन �कर पड�� ख���. स�प�� खळ. आत� त लशक�र� लन ह� प�खर��च� . ड�. ह� सगळ� त0झ�� ,व�च� खळ महण�व� क��?’’��वर क�� उतर ,ण�र म�?,0सर� पस�ग. वळ र�त�च�. अन�त आक�श�च�� {त�ख��� एक�द� शक ट�श.�र� ब�ब� लवच�रमग बस� आहत. एक,म वळ�न त���न� लवच�र� - ‘‘ग प�ळ, ह सगळ� कस� क �� अस� ,व�न�? कश�च� क �� अस��? ह� च�द, त स��8, �� च��,ण��, ह आक�श, प�ण�, डYगर कस� क �� अस�? ह सगळ� घडवत�न� ,व क0 @� बस�� अस�? ह सगळ� क वह� क �� अस�? दकत� द,वस झ��� महण�व�?’’‘‘ब�ब�, च�र ह.�र �0ग� झ���.’’ म� उतर ,ण��च� आव आण��.‘‘म .���� त� बस�� ह त�स क��?’’‘‘न�ह�.’’ म� ��.�न महट�, ‘‘पण...’’‘‘पण कश�च�? क ण��� क�ह�च कळ�� न�ह�. क ण� तर� क�ह� तर� .0ळव�न स��गत�त आलण � क म�न� ड �वत�त. ह ज�� वळ� क ण��� कळ��, त म�ण�स च.क��.’’‘ ’ ‘ ’ न�स,�स�तz आलण �स��मत� �� व]द,क वचन�त तर� आणख� क�� स��लगत�� आह?- म�ख�8नN,अध��तम�पक� ववह�र�च� क,र म @� कDत8न�त अनक स�तवचन��च� ब�ब� नहम� . स�@� व�परत�त, त स�ध�स0ध� उप,शपर ककव� व]र�ग�पर अस� तवढ�च. ब�कDच� अद]तव�,�, ब�ह� लसथलतपर ककव� आध��लतमक भ�ग त���न� ब�.���च @व��. स�क�तक�र, सम�लध, सवप�त ,व�च ,श8न, शक0 न�पशक0 न �� भ�नगड� त���च�� त�� � क तर ग�डग��त रटक�वच धर शकत न�ह�त. आध� त���न� .न�च .न�,8न उघड� ड ळ���न� प�लह��, त���च�� सवच एक अलभनव त�त सवतxच क�ढ�, त��च� �शव�त प� ग त ग�� ४७ वष< स�रख� कर�त आहत, लशक� इलच{त�� त���न� स��गत आहत. ‘� क��न�ह� .न� त�च .न�,8न, त0झ आह त0झ��प�श�, ’ परर त� .�ग� च0क��स� ह क� @रव�न स��गत आहत. अड�ण���च अज�न घ��व�न त���न� कत8बग�र पप�च�च�, उद ग�च� आलण उतम ववह�र धन वच�व कस लन त उ,�स लवच�र खच8 कर�व कस ��च� अख�ड उप,श कर�त आहत. ब�ब��च�� असल�� उप,श�न म�ळच ह�न,�न ,ररद� लशसत�च�� उद ग�न कत8बग�र लन श�म�त बनल��च� अनक उ,�हरण आहत.लनसस�ग ब]पव�8 व4त�एक� रटटग लन अख�ड भटक�� अश� चचध��-मडक -क�@�ध�र� म�णस�न पल�म भ�रत�त अनक म @म ठ� भव धम8श�ळ�, स,�वत<, ब रडग, ग रकण स�सथ� लन प�णप �� उभ�रल�� कश� आलण एवढ� म @� स�व8.लनक पप�च करन सवतx ह� आध0लनक कम8� ग� सव8त आह लन क0 @च न�ह�, अश� व4त�न र�हत कस�. ��च आ��8 प�लडत म,नम हन म��व��, मह�तम� ग��ध�.�, श�कर�च��8 क� त8क ट� पभ4लत अनक थ रथ र लवभ�तGन� व�ट� ��ग�. क�श� प��गच�� दररत�वर ब�ब� ग� असत�, म��व��.Gन� म0द�म प�ळत @व�न, त���न� आपल�� प�@श�ळत भट��� घऊन ग�. ‘ ’ म0द�म प�ळत @व�न महणण��च क�रण, ह म��व��.� क ण लन मह�तम� ग��ध� क ण, ��च� ब�ब��न� कध�च पव�8 व�ट��� न�ह�. असत��, आहत थ रथ र मह�तम �� भ�रत�त, करत�हत त आ� क�म आप�पल�� पर�न. म�� त���च��श� क�� क�म? ह� त���च� लनसस�ग बपव�8

Page 64: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

व4त�. त आ� आपल��च कDत8न पच�र स�च�र�त लनमग. क �ल�� कत48तव�च�च �वम�त अलभम�न न�ह�, तथ सवतx�� कस� क�ह� महतव ककव� म @पण� लचकटव�न घण�रच कस?म @म @ अलधक�र� प0ढ�र� भट��� �त�त, तवह� व,k ग�� महण. ब�ब� उद�रत�त - ‘म�झ क�� आह क�म त���च��श�?’ बर, क ण� भट�च लनम�तण द,� तर� ह�च पक�र. ‘म�झ� क�� क�म आह त���च��श�?’ भट�च�� वळ� म�न व�कव�न , ह�त��न� नमसक�र करत�� लन गपप बसत�� ऐकत त क�� ब �त त. न�ह�तर, ‘भट झ��� न�? .� स�हब आत�.’ अस सपष स��ग����ह� कम� कर�त न�ह�त.श�म�न ब�ळ�स�हब खर��न� एक,� मह�तम� ग��धGन� ग�डग ब�ब��लवष�� म�लहत� द,��. त���न� म @ आ��8 व�ट�. त�� अ��दकक प0रष��� भटण��च� इच{� त���न� वक क ��. भट��� ��, अश� लवन�त� ककव� भट��� .� अश� स�चन� ब�ब��न� करण��च� क ण�च� प�ज�? तस त क ण�च�� भट��� आपणहन .�तच न�ह�त. पण वध��8च�� आ.�ब�.��� ब�ब��च� स�स�र च��� असल��स त���च� भट घण��च� � ग आणत� �ई�, अस खर��न� मह�तम�.Gन� ल�लह�. तस� � ग आ��.ग�डग ब�ब� आल��च� ब�तम� सम.त�च आसप�सच�� १०-१५ क स�त�� .नत� मधम�श�स�रख� झ0�ड�न� ग��ध�.Gच�� वध�8शम�त घ0स��� पह�त�च, ग��ध�.�स0द� �� सतप0रष�च�� � कस�गह� आकष8ण�न चदकत झ��. आशम�त �त�च ग��ध�.Gन� बस���� एक आसन प0ढ क �. ब�ब��न� उघड� .लमन�वरच ब]@क म�र��. प�ढरप�रच�� हरर.न धम8श�ळलवष�� आलण इतर स�सथ��लवष�� भ�षण झ�ल��वर, ब�ब��न� भ�कर, क��,�, लमरच�च भ .न क �. मह�तम�.Gच�� आगह�वरन कDत8न क � आलण सव�र� नमसक�र करन च��त� झ��� परभण�कड.थ र� म ठ��च�� र�.व�ड�स�रख�� स,न�तह� ब�ब��न� .�ण��च � ग �त�त. तथह� त कध� ब]@कDवर बस��च न�ह�त. ,�र एक� ब�.��� .लमन�वरच त���च� ब]@क. क ण� अलधक�र� ख0चkवर बस��� अस� तर ह ब�.��� हव� लततक� वळ, क�म ह ईप�eत त�@ उभच र�हत��. स�र��श, र�.व�ड� लन समश�न ���त त���न� कस��च क�ह� भ, व�टत न�ह�.अप�व8 � कलप�त�गल�� १०० वष�eत मह�र�ष�च�� खडक�ळ रक आलण डYगर�ळ प,श�त अनक स�त लनम�8ण झ��, क�ह� क�ळ � क�,र�च�� कळस�वर चढ� आलण अखर � कचन,च�� गत<त क सळ�न न�मशषह� झ��. भक द�र�स�@� दकत�क��न� उभ�र�� म @म @ म@ आलण लशष�सम0,�� आ. .नतच�� लतटक�-��च अथव� थटचह� लवष� झ�� आहत. ब�ब��च� � कम�N�त� म�त स�गर�स�रख� एकरस� लन अख�ड र र�वत� आह. ब0द�च�� ,�त��वर लन क स��वर पच�ड सत�प रच�न त���च� .श� भव म�द,र .�ग .�ग द,सत�त, तस मह�र�ष�च�� भ�वन�श�� पर�परन उद� ब�ब��च�� क�@� चचध�� लन मडक��च�ह� सम�रक उभ�र�� .�ण��च� स�भव न�ह� अस न�ह�. भ�वन� क�� उतप�त करण�र न�ह�? च��� घड��� तर� सवतx ब�ब�च अलख� .नतच�� ह,��त पम�,र�च अत�0च लन अढळ प, पटक�व�न बस� आहत खर.म- ‘ ’ह�@� सम�. अनक इझमz च�� स��प,�ल�क हटव�,�त इतक� लवभ�ग��� आह क� त��च� पररण�म परसपर��च�� र ट�-बट�-ब�,�प�eत त�ण��� आह. ‘ ’ पण ग�डग ब�ब� ह न0सत न�व क�न� पडत�च ककव� त��च ,श8न सम र ह त�च, ‘ ’ ह स�र इझमz भर�भर आपल�� लवर ध�च�� प ��,� प�कळ�� लमट�न एकत एक.�व एकवटत�त. ब�ब��च�� चह�त���त न�ह� क ण? स�र आहत. क��गस� आहत, कम�0लनष आहत, सन�तन� आहत. स0ध�रक आहत, आलसतक आहत आलण म�झ��स�रख न�लसतकह� आहत. भ ळ��भ�बड� लन अन�ड� खड0त��च�� बर बर�न .ह�� ब0लदव�,�ह� आहत . . ब�ब��कड पह�त त���� त���� त

‘ ’आपल��च इझमz च�� र�ग�त र�ग�� द,सत�त. �� भ,�त�त आ,र�च� क�रण म @� म.,�र आहत. ब�ब��च��

Page 65: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

वलकतव�च प]�� .स अनक, तश� त���च� दकरणह� इ�दधन0ष���स�रख� अनक. महण�व� तर लवर ध आह, न�ह� तर न�ह�.ब�ब� ह ल.तक त��ग� आहत, लततक च स�स�र� आहत. त ल.तक ममत�ळ� आहत लततक च क@ र आहत. ल.तक लवरक लततक च स�ग�हक. त लनम¸ह� आहत आलण ववह�र� प�प�लचकह� आहत. व4त�न ल.तक सरळ लततक च क ण�बर बर क0 @ क�� लन दकत� ब ��व ��च� ववह�र� ध�त8त� ब�ळगण�र आहत. त���न� सवतxच�� घर�,�र�च� हळ� भ�.��. पप�च�वर�� सव�लमतव���ह� लत���.0�� द,��. असल�� �� रटटग रदकर�न .�ग .�ग उभ�र�ल�� धम8श�ळ�, घ�ट, प�णप ��, ग वध8न� स�सथ�, स,�वत< आलण अनवस,�न�च� पथ� प�ड�न म @म ठ� क ट�ध�श अम�र�न�ह� ��.व�. सम�.�च� दवशकD एरव� .� क,�लचत भ�त��च म�ग�8�� ��गत�, त� त���न� क0 श�तन एकवट�न स0� ग� ,�न�च�� प�ट�त�न सगळ�कड खळलव��. धम8श�ळ�द, सव8 स�सथ��च �सटड�ड क �� अस�नह�, �सटGच�� सव�ध�न अस�ल�� बव�रश� इसटट�पम�ण, तथ�� ववह�र व�-��वर म कळ� स ड��� न�ह�. पत�क वसत� ल.थल�� लतथ. प�ढरप�र, न�लशक �� धम8श�ळ��त�न ��तकर� च�� स0खस ��स�@� न�न� वसत��च� स�गह करन @व��� आह. अग,� लचमट�, उ�थण��प�स�न त म @म ठ� ह�ड� पर�त�प�eत हरएक उप� ग�च� भ�ड� घ�स�न प0स�न �खख क ��� न�बरव�र सव�� लसद. पट�च�� स�स�र� ववह�र� म�णस�न �थ�� ट�पट�प प�हन ��.�व लन धड� घ��व�. धम8श�ळच� क न�क पर� अत��त सवच{. क र�च� कणह� आढळ��च� न�ह�. सवच{त� आलण आ,र ह� �थ�� @ळक �ड म�क8 . सवच{तच ब�ब��न� इतक वड क� तवढ�स�@� त���न� आप�� एक लवलशष खर�ट� स�सक4 त�च लनम�8ण क �� आह महण� न�. न�लशक, प�ढरप�र �थ�� धम8श�ळ�त , न द,वस र�हन आ�ल�� पत�क म�णस�च मन त���� स�क ,ख�� कD, �� व�सत0 ज�� मह�तम��न लनम�8ण क ल��, त र�र म @� क��क�र, लचतक�र, ककव� लसनम�च�� भ�षतच ब ���च तर शत�वध�न� आट8 ड��रकटर अस�व�. क णत��ह� धम8श�ळत ब0व�.�, ग स�व� आलण क0 षर ग� ���न� वसत�च� परव�नग� नसत, ह �क�त @वण��स�रख आह. स,�वत�8त क0 षठ��न� अन,�न म�त अगत� लमळत.झ�.�व�त� स�च�र�च� कम.स�धक�वसथत र�वच�� पव�स�त झ��ल�� ह��अपष��च� म�लहत� म�ग स��लगत��च. प0ढ ब�ब��च म�ह�तम� .स.स व�ढत ग� तसतस र�व पव�स�त हम����प�स�न त सटशन म�सतर इNसपकटर�द, अलधक�र� त���च� .�ग .�ग आ,रसतक�र कर ��ग�. अखर तर .�. आ�. प�. च�� ��दरक स0परटणड�ट��न� अलतश� आगह करन ब�ब��सकट सगळ�� अन0�����न� सव8 ��ईनभर म रत पव�स करण��च प�स ,ऊ क �. ब�ब��स�@�

‘रसट8 क��सच� प�स प0ढ करत�च आमह��� त0मच प�सच नक त.’ अस� नक�र द,��. कसबस थड8 क��सच प�स लमनतव�र�न घत�. .मतम त वष8भर व�परन, ‘‘हवत कश��� ह प�स आपल����? सगळ� ,0लन�� आपल���� म कळ�.’’ अस स��ग�न स�र प�स परत क �.एरव� रसत��न .�त�न�ह� प0ढप0ढ ब�ब��न� मनसव� त�स ह ऊ ��ग��. ब�ब� द,स� र द,स� क� ,0रन क� ह ई न� पण त���न� , न ह�त . ड�न नमसक�र करण�-�� स�-प0रष��च�� ट ळ��च�� ट ळ�� चहब�.�न� भर�भर .म� वह��च��. म0�बईस�रख�� शहर�त तर अनक वळ� �� ग,kम0ळ रह,�र� कYब�न .��च� लन प ल�स��च� लतरप�ट उड��च�. एकDकड � क ग,k करन ब�ब��च�� प����न� ह�त ��वण��च� धडपड कर�त

‘आहत लन ब�ब� च� , ’ हट ,�र ओरडत ह�त�त�� क�@� . र. र�न आपट�त व�ट क�ढ�त आहत, अस� ,ख�व� वरचवर ह ऊ ��ग��. सह. र��eगभर च����च तर एक त�स ��ग� ��ग��. @र�ल�� क��8कम��त गYधळ उड� ��ग��. अखर अनक भक.न��न� लवनवण�� करकरन पव�स�स�@� ब�ब��न� एक पच�रत�त� म टर द,�� आह आलण अल�कड ब�ब��च� दररत� म ट�र�त�न ह त असत. तर�ह� त���च� बहतक

Page 66: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

खड�प�ड��च� म]� गणलत ,�र� आ.ह� बधडक प��लपट�नच ह त असत . र�व क�� ककव� म ट�र क�� कश�वरह� अव��ब�न बस��च न�ह�, �हर आ�� क� च������ ��ग��च ह� म�ळच� कम च���च आह.लनषक��चन�च� क��चन-दकम�� धम8श�ळ�द, स�सथ��न� हज�र रप���च�� ,णग�� ,ण�र�त ��ख�ध�श�प�स�न ख�क�ध�श�प�eत सव8 .�तGच, धम�eच लन ववस���च � क आहत. त���च� @ळक अकर��त र�गव��� न�व आलण म @म @ र ट धम8श�ळ��च�� सभ�म�डप�त आढळत�त. एक� रटटग मडक ध�र� ब]र�ग��न ह� �क�वलध रप���च� पच�ड पप�च उभ�रण��स�@� प]स� प����श� आण�� कस�? ह वत8म�न �0ग�त� एक म @ नव�च आह. एक�ह� ,�त��च� त��ब��च� रद� च0क� न कध� ब�ब��च�� ह�त��� च�ट�न ग��� न�ह� आलण प]स�च�� �� ��ख� ववह�र�त कध� क @ अरर�तरर झ���� न�ह�. सवतx न�कर अस�नह� र@कर@क�णच�� �सटGच�� क�रभ�र�वर ब�ब��च� च ख�,ळ न.र गरड�स�रख� लभरलभरत असल��म0ळ त���न�ह� कम��कस श�न �ह�नम @� र .त� क�म वकश�र आलण कम�� लशसत�न प�र प�ड�व�त ��गत�त. �� ब�बत�त श�. म�ख�8नN,.�च�च म�लहत� �थ

–,त ‘‘��चक��च र�. महण�न मह�मन� म��व��.Gच� .� कDतk अलख� भ�रत�त आह, त�च ब�ब��च� मह�र�ष�त आह. श�म�त��च�� लत. -��त लनषक�रण क0 च�बत पड��� �कम� ब�हर क�ढ�न सतक�रण� ��वण��च ब�ब��च ‘ ’ � गx कम8स0 क�श�मz च�त0�8 अनN�स�म�N� ह �. प] लन प]च� लहश ब र ख@ क. सवतxच�� सह�च� लनश�ण� अ�ग@�. �सटपत��वर ककव� सह�च� .रर पड� तथ तवढ�प0रत�च ब�ब��च�� अ�गठ��� श�ई ��ग��च�. पण लहशब? त��ब�बत आमह� नहम� एकमक��त ब ���च क� ब�ब� पशव���त क0 ण�तर� रडण�स अस�वत.‘‘ ’’ .वळ एक { ट�श� लपशव� अस�न त�त एक अ�,�. १०० { ट� प�न��च� ३x ’’ ६ आक�र�च� उभ� लशव��� एक वह� असत. त�� वह�त बह��ड भर��! ग�व ग�वच�� महतव�च�� म�णस��च� न�व, पत, ,णग���च� त�र�खव�र ��,�, अ�धप�ग��स�@� क0 @ दकत� घYगड�, कट र प�लह.त त���च� नY,, प0ढल�� १५ द,वस��च� क0 @क0 @ .��च त��च� क��8कम, अनक र@क�ण� ब�, झ��ल�� आलण ब�, कर�व��च�� पश0हत�च� ��,�, .�ग .�गच�� च��� ब��धक�म�च भ�त, वत8म�न लन भलवष�, ��ख ग ष� त�� लचम0कल�� च पड�त अग,� ब�र�क स0व�च� सरळ अकर��न� ल�लह�ल�� अस��च��. ज��च अकर अस उतम त��वर ब�ब��च� म.k म @�. क0 @ह� एक�द� झ�ड�ख��� तळ पड�� महण. क0 ण�कड�न तर� श�ई,�त म�गव��च�. ट�क��� र�ण�पन ब थ�च हव�. मग ब�ब� एक�ग लचत�न ड क��त स�@व�� म�लहत�च स�लहत� भर�भर स��ग��च लन म� त न�ट .0ळव�न ल�ह��च. व�चत�न� पटकन च�क ,�खव��च.’’ एक�द� धम8श�ळत ग� क� �सट� क�रभ�-���न� क णत� पश नमक� लवच�रत�� ��च� थ��ग ��ग��च� न�ह�. ‘त��न .म�खच8 व�च�व� लन ब�ब��न� पटकन ह अस� कस� क �� त0मह�? त तस� @र�� ह त�. स0ध�र� त� च�क आलण ल�ह� अमक��तमक���न� तस� क �� महण�न.’ अस� करड� हक� म स0ट�� क� रड�8 रडण�सह� स,�नक,� ड ळ���त त� घ���न आपल�� आकडम ड�च� लशकसत कर�त र�लह�� तर त��त नव� कश�च?ब-��च ग�रग ट�, क�ह� लहरवरवर श��लतबह द,सण�र ग�डग ब�ब� खर महण�� तर पजवल�त अलगच� धगधगत� जव���म0ख�च ह त. ख टन�ट ,��लभक नक�� न�ण त���च��प�श� रटक��चच न�ह�. एक� र0 तक�र�त .ळ�न ख�क ! ब�ब��च� � कस�गह अत��त ड ळस आह. आ�धळ� न�ह�. लशष� श�ग�,8 ककव� प�@ च�� (अन0����) महणलवण�-�� अनक��न� ब�ब��च�� .वलळक च उलचत आलण अन0लचत उप� ग करन घत�� आहत. स�च�र-पच�रच�� अग,� स0रव�त�प�स�न भ.न��च� स�थ करण��स�@� ककव� ब�ब��च�� खर�ट�-कम8� ग�त लझ.ण��स�@� आ.वर शकड लशष� आ�. अग,� थ ड रटक�. ब�कDच व�ट�� ��ग�. ब�ब� आपल���� लशष�स0द� म�न�त न�ह�त, कध� पम�न .वळ करत�त तर कध� तडक�व�न ध0डक�वत�त, ह ख�सख�स म�ह�त अस�नह�,

Page 67: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

लनध�8र�न ब�ब��च�� सव�क���8�� लचकट�न र�लह�� आलण कस ट��� उतर�� अनक झ�� आलण आ. आहत.त�� लह-���च�� . ड�न आ�त�र��त� ग�रग ट��च� भरण�ह� प0षकळ झ���. ब�ब��च� ��कDक व�ढ� ��ग��. ‘ ’ ब�ब��च� लशष� महणत�च � क हव� त�� म�णस�च�� प��� पडत�त. लवरकDच�� थ ड�श� बत�वण�न क�� हव त � क ,त�त. �� वरवरच�� ,ख�व��� भ�ळ�न लशष� न�मध�-���च� स�ख�� व�ढत ग��. घर,�र, आईब�प, गणग त ट�क� न ब�हर सटकण�र��च�� सबब� अनक असत�त. अनलनव�-��च� स0ग�व� क�ढ�त अस� भण�ग, भटक� ब�ब��च�� {�वण�त ���च. .0N�� सवक��बर बर क�ह� द,वस क�ढ� क� चढव�� अ�ग�त एक त��बड� डग��, त��वर च�कड� ब�. घYगड�च� एक पट�, ह�त�त टमर� लन क�@� क� लनघ��� सव�र� उप,शक�च�� .�म��लनम��न पच�र�स�@� ब�हर! असल�� दकत�तर� लहणकस न�मध�र� ग�डग-लशष���न� ग�व ग�व ब�ब��च�� न�व�वर प]स कपड क�ह� वसत� लन म.व�N��ह� उकळल��च�� तक�र� प0र�व�सकट न�वलनश�व�र म�झ�� ह�त� दकत�तर� आ�ल�� आहत. असल�� लशष�प0�ड��न� पम�न .वळ घऊन स0ध�रण��च� ब�ब��न� ख�प �त कर�व�. कड� क�र� त0प�त तळ� लन स�खरत घ ळ� तर� कड�च, अश� अनक क�र�� आपणहन ब�.��� पड�� सड�� लन न�मशष झ���.प�¾ड��� ��ग�� क�ह� आ�बह� न�स�.,�न-,ल�त द�र, ग स�रकण, रढ�-लन,�8ळण आलण पश�पक�हत��ब�,�च�� ब�ब��च�� क���8त अनक वष< लहररर�न भ�ग घऊन त���च�� कस ट��� आत� उतरण�र, इतक��त � भ म ह�च�� तड�क��त स�पड�न ड�गळ�� क�ह� लशष�ह� आहत. ब�ब��च� कDत8न � क��च अज�न झ�ड�न त���न� शह�णपण लन म�ण0सकD लशकवण��स�@�, तर � भ��� बळ� पड�ल�� �� प�ण���च� कश�स�@�? तर महण �� न� त�� र�.क�रण� प�टkस�@� त��0क� ल.लह� � क� ब ड�8च�� लनवडण0क� �ढवण��स�@�! ‘ ’एकDकड ग�डग ब�ब��च लशष� महण�न लमळण�र� � क��च� आ,र आलण वर त�� उपटश0�भ पच�रक���8स�@� आप आप लमळण�र� {नz {नz र ख रप���च� ,कण�! क ण� म�नव�च�� क�ट�8च�� तYड��� स0टण�र न�ह� प�ण�? त�� खटपट��च�� मळ�व�त �� ,�म�न�,.Gच� भ�व वध�र��, पण अलग,व ग�डग ब�ब��च�� त4त�� नत�च�� एक�च वट�रण�न त भ�व, त म�नपत आलण त� उसन� व]र�ग��च� ऐट कण�ध�8त .ळ�न ख�क! ग�डग ब�ब��च � कसवच त�त महण. एक ख � ,र�त त0ट��� भ��कर स0ळक��च� कड�च! त��वर च��त�न� .र� व�कड प�ऊ� पड� क� झ���च च��ण�र�च� कप�ळम क!

– ग�डग ब�ब��च न�व एक हकम� ट��कस�ळगल�� ५० वष�eच�� कDत8न-स�च�र�त म�� प]स� द� ककव� म�झ� अम�क स � कर�, अस� एक शब,ह� ब�ब��न� च0क� न तYड�व�ट क ण�.वळ क�ढ��� न�ह�. क @ह� .��च, कDत8न कर��च आलण प�र ,�र लनघ�न .��च, एवढच त���न� म�ह�त. तर�ह� ��ख रप���च�� ,मग�� घ�� घ�� महण�न त���च��कड आल��. त��तल�� र0 टक�� कवड���ह� सवतx सपश8 न करत�, त�� धनर�शGन� .�ग .�ग म @म ठ� धम8श�ळ�, घ�ट, ग रकण स�सथ� लन प�णप �� � क��कड�नच उभ�रल�� आलण �सटGच�� हव��� क ल��. ह� स0द� अनक��न� एक चमतक�र व�टण��स�रख� आह. �� चमतक�र�च�ह� त���च क�ह� लशष� महणलवण�र � क हकम� ट��कस�ळ�स�रख� कस� र��,� उकळत�त, त म� सवतxच ,�,र लशव�.� प�क8 म],�न�वर प�लह� आह. एरव� क णत��ह� सव8.लनक क���8�� प]स� क�ढण म @ क@�ण कम8 झ�� आह. पण ग�डग मह�र�.��च�� अध8शतक�च�� � कलहतव�,� कम8� ग�च� बह.नसम�.�वर अश� लव�कण म लहन� पड��� आह कD ग�डग मह�र�.कD .� अस� .�घ ष ह त�च, र र�व��, कलहईव��, त��, प�नव��, त��ब ळ�, प�ट�व�� क ण�ह� अस त, भर�भर .�घ षव�ल���वर

Page 68: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

प]श��च� प�ऊस प�डत�त. लशव�.� प�क�8तल�� कDत8नव�ल���न� ब�ब��च�� न�व�वर एक� त�सत आ@ ह.�र रप���च� गल�� .म� क ��� म� प�लह��..�ग .�गच�� �� प]स�-उकळण�लवष�� ब�ब� व�र�व�र कDत8न�त � क��न� इष�र ,त�त. अहव�� प0सतक��त�न .�ह�र स�चन� ,त�त. �� पक� त���न� आणख� क�� कर��च?सवत�त ख0र�ड�च म@व��.म@, ,वळ स�प,��, गणडब�.� त�थ8��त� लन च�र� झ�म �� दरस�ट��च� ब�ब��न� आ.वर कडक लनषध क ��� आह. �ज��गह� त��ज� अस त स��गत�त. �� लनलषद ग ष� आचरन ब�ब��च�� लनम8ळ मन��� न�र�. करण�र क�ह� लवघस�त ष�ह� प],� झ��.ब�ब��च�� कस ट�च�� पर�कत�न कसबस ब�हर पड�� आलण ब�ब��च�� न�व�वरच लमळ��ल�� � कम�N�तच�� भ��डव��वर हट�तट�न पट� र�गव�न नवनव�न म@��च� उ@�@व करण�-�� ब��� लन ब0व��च� एक वग8 त��र झ��� आह. त���न� आप�� एक नव�च लशष���च� ग त�वळ� .म� क ��. ‘ग�डग मह�र�.कD

’ .� �� .�घ ष��वर � क��कड�न ह.�र रप� कDत8न��च�� .�ग� सर�ईत उकळण��च� दकम�� च��व��. क�रक� न, क�रभ�र�, सक टर� लन म�न.र क�म��� ��व�. ���ब���बच�� त�थ8��त��स�@� क,ड��च ढYग क�ढ�. ग�व ग�व ,कण� .वण�वळ� सNम�न-सतक�र��च� प�ऊसपड� ��ग��. म@ ब��ध�. �ज पटव�. अन,�न��च� ख]र�त क ��. व4तपत� पलसद�स�@� ब�तम�� म0��खत� �ख र टYच� कम�� कर�मत क ��. अखर क��? लबच�र क��चन-क�लमन�च�� आलण क ट8-कच-���च�� �रड�त ग0ररट�! पपर त और बन�, अ�,रकD ब�त र�म .�न, अस� म�म�� झ���.कस ट�च क��8कत<ग�रग ट��च� भरण� अस� दकत�ह� अस�� तर�ह� ब�ब��च�� अवत�भवत� आ.ह� अनक लनष�व�त क��8कत< ब�ब��च�� लशसत�न � कसवच मह�न क��8 कर�त आहत. लनसप4हतच� ह� व�स0,व ट�ळ-लचप0लळ�� व�.व�त ध�र ग�भ�र ऐर�वत�स�रख� प0ढ च���� आह, आघ�ड��� स�धनच� न�,�,�प श��तपण तवत आह आलण प�@ प�@ �� मह�न सतप0रष�च�� एकलनष सवक��च� म��,� लमटल�� तYड� च���� आह ग�व ग�व, ह�त�त खर�ट� घऊन � क��च अज�न, ,�ररद लन ह��अपष��च� क रकचर� झ�ड�त, ब�ब� �� सगळ���मध� आहत आलण �� सगळ���प�स�न ,�रह� आहत. अग,� एकट. क�रण त न� क0 ण�च ग0र, न� त���न� क0 ण� लशष�.मण�हलन मऊ, पण - ब�ब��च�� मम�त�ळ�पण�च� कलपन� त���च�� सहव�स�त १०-१५ द,वस र�लहल��लशव�� �ण�र न�ह�. त ‘ ’रह�ण स0द� स�म�N� प�क4 त म�णस��� एकद,वच व�ट�. प����वर क��मच� भ वर� गरगरत अस�ल�� त�� त0र�न� व�-��बर बर एक� .�ग� लसथर र�हत�च �ण शक� न�ह�. लसग� द,�� न�ह� तर प�.�ब म�स0द� हव� त सटशन-म�सतर थ पव�न @व� शकत . पण ब�ब��च�� प��,ळ म�ग�ड��� थ��बवम��च� क0 ण�च�ह� {�त� न�ह�. ‘ ’ लनघ� महट� क� त���च� प�व� ��ग��च च������.एरव� लहम����पम�ण ध�रग�भ�र व4त�न � क��च�� लन पश0पक���च�� ह��अपष��न� कळवळण�र� आलण त���च�� स डवण0कDस�@� व�-��स�रख� ध�वत .�ण�र� ह� ,��स�गर, असत�, अN���, ,�भ, कत8व�त क0 चर��� द,स�� क� एक,म वज�हनह� क@ र ह त . सवतxच�� प0त�च�� म4त��च� ब�तम� ऐकनह� . लहम����सरख� लनरवक�र र�हत , त च ख�ड�त पड�ल�� एक� ग�ईस�@� बधडक सम0द�त उड� घऊन लत�� क�@�वर आणत आलण उपच�र करन लत�� च��त� ह��त� घर� प�@वत . �� म�णस�च�� सह�ळ�पण�न प�घळ�न एक�,� लवशष स�ग� कर महण�, तर त���� क�@�च� रटक� ख�ऊन, ‘ ’ च� ह च��त� इथन� ह� पस�, लमळ�ल��लशव�� रह�ण�र न�ह�.च�रध�म क,ड�व�ल���च� ह.र�.

Page 69: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

क�ह� द,वस��प�वk ग�डग मह�र�.कD .� कर�त च�र-ध�म�च� पच�ड ��त� आलण अखर एक म @� �ज करण�-�� ब�ब� ब0व��च� ध�मध�म वत8म�नपत��त ग�.��� प0षकळ��च�� समरण�त अस�. त��त ग�डग मह�र�.��च न�व ग व� गल��म0ळ , ब�ब��लवष�� अनक ग]रसम. र] ��व�� ह त. व4तपत� ग�.�व�.�च� ट�क� रटपण�च� ब�ब� कध�च ,�, घत नसत�त. इतर ब�ब�पम�णच म�� क�� त��च? ह� त���च� ,�डक क��म असत . च�र ध�म क�� लन श�भर ध�म क��, ��त� क�� लन क,ड� क��, ब�ब��न� �� र� ,�च� कडकड�त लनषध अख�ड क �� लन आ.ह� कर�त असत�त. ख0द �� च�रध�मव�ल�� क,ड�-गण�ग��च�ह� थट त���च�� मळ�व�त .�ऊन ब�ब��न� अनक वळ� लधक�रह� क ��. घर,�र ट�क� न क,ड�बर बर लनघ��ल�� अनक भटक���च� क�नउघडण� करन परतव� स0द�.मह��ज�च� ड��ग र� लपटण�-�� म @म ठ� .�लहर�त� मह�र�षभर रडकल��. आसत0लहम����त�न म @म @ स�ध0स�त �ज��� �ण�र आलण आमच�� ग0रमह�र�. ग�डगब�ब��च त���न� ,श8न ह ण�र, र�र क��, पण त मह��ज ख0द ग�डग मह�र�.��च��च ख�स नत4तव�ख��� ह ण�र, अश� अथ�8च�� .�लहर�त�म0ळ तर ब�ब��लवष�� ग]रसम.��च अनक उ�टस0�ट पव�ह व4तपत��त व�ह ��ग�.अखर ज�न ब��च�� आळ�,��� ब�ब��च� र र� आ�� असत�, त�� च�रध�मव�ल�� ��लजक ब��� ब0व��न� ब�ब��च� भट घऊन, आप�� सव8 मह�न ध�रमक कत8बग�र� कथन क �� आलण मह��ज�च�� वळ�ब�ब��न� प�ढरप�र�� अगत� �ऊन अलख� भ�रत�� स�तम�डळGन� ,श8न द�व, अश� प�थ8न� क ��. ब�ब��न� त���च� चप8टप�.र� म0क�ट�न ऐक� न घत��. - ब�ब�, आपण आ�� न�ह�त तर आमच� म @� रल.त� ह ण�र आह.

–ब�ब� क0 ण� स��लगत�� ह त� �� र� ,�त पड���� त0मह���? ज��न कर�व त��न भर�व. म�� �� �रड�त क� ब�पप� ग वत�?च�ध�व�. – (च�रध�मव��). ब�ब� सवप�त त0मह� स�क�तक�र द,��त महण�न... आमह� ह स�र� क ��.

–ब�ब� म��ब�पह , क� म�झ� गररब�च� अश� ब,न�म� करत�? ,4ष��त, स�क�तक�र ह� स�र� थ त��ड आहत. ��त�, .त�, �ज ह� ढYग आहत, ह .Nमभर म� घस� र डर ड�न स��गत असत�, म��च ओढत� �� �रड�त? च�� च��त वह� इथन�. एक शब, ब �� नक�. त0मच� त �जलबज�च� �रड� प0र� ह ईप�eत प�ढरप�रच तYड न�ह� पह�ण�र म�.च�ध�व�. – पण ब�ब� आमह��� नहम� त0मच� परण� ह त...

–ब�ब� मग .� घऊन त�� परण�� आलण कर� उभ� �ज�.वळ. म�झ� क�� क�म लतथ�? च�� लनघ� इथन�.च�ध�व��च� अश� ध0ळपट क�ढल��वर त���न� ब�ब��च�� सम.0त�स�@� अनक मध�सथ� घ�त�. ब�ब��न� अखरच� .ब�ब द,�� - ‘‘त0मच�� च�रध�म�च लन मह��ज�च म @म @ .�ह�रन�म म�झ� न�व घ���न चह,0सथ�नभर रडकव� आहत. लवच�र�� ह त�त आध� म��? आत� अस� कर�. �ज�च�� वळ� . स�ध� स�त ��तकर प�ढरप�र�� �त��, त���च�� .वण�वळ�च� खरकट� आलण लवष� झ�ड���� ग�डगब0व� सवतx ह�त�त खर�ट� घऊन उभ @�कण�र आहत, अस� ,0सर� नव� .�लहर�तन�म� द� रडक�व�न ल.कड�लतकड�. अस� कर�� तरच �त तवढ�च क�म�स�@�. परवडत नस� तर च�� उ@�. .� आप�पल�� क�म���.’’ब�ब��न� त�� मह��ज�च�� र� ,�त कस��ह� क�ह� भ�ग घत�� न�ह�, ह लनर�ळ स��ग����च नक .लबनत ड सरळपण� ब�ब��च�� सरळपण��� त ड न�ह�. त���च��वर लवश�स ट�कण�र� क ण�ह� म�ण�स रसण�र न�ह�. आ.वर रस�� न�ह�. कपट अपह�र सवप�त त���न� @�व न�ह�त. थ ड�बहत ओळख झ���, क�ह� ब �ण झ��, एवढ�च लवश�स�वर क ण� त���न� बनव�न रसव� महण� त लब�क� � शक� न�ह�. मह�तम� ग��ध�श� कस ब ��व, ब�ळ�स�हब खर��श� कस व�ग�व, ड2. आ�बडकर भट� महण. त���च�� वदक�� पचप�च��च�� म0द��न�

Page 70: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

थ डक��त पण समप8क उतर कश�द�व�, भ�ऊर�व प�ट���श� ववह�र कस� कर�व�, न�न� प�ट�� भट��� आ� महण. दकत� ब ��व, ‘ ’ त0कड .� ब0व��च�� र�ष�� लवव�चनच�� सव����च� व�स��त कश� ��व�व�, म0स�म�न ककव� (प�वk) इ�ग. अलधक�-���च�� म0��खत�त कस ब ��व इ�ग. अलधक�-���च�� म0��खत�त कस ब ��व, इत��द, व�वह�ररक ततव त .Nम�बर बरच घऊन आ�� द,सत�त. प0षकळ वळ� अस व�टत क� ग�डग ब�ब� स�ध� झ�� नसत तर सवत�त भ�रत�च परर�ष�� वकD� ख�स झ�� असत.� क-शद�� वळण ��व�.ब�ब��च�� � कलप�तच� क�रण �थच स�पत न�ह�त. ज�� सम�.��त त व�वरत आहत, त���च�� मन व4त�च� शद�ळ� भ�गह� लवच�र�त घत�� प�लह.. व�ख�� क�ह�ह� कर�, भ�रत����च� एक लवलशष स�सक4 त� आह आलण त� थ ड�र�र ररक�न वलकम�त�च�� चपड� बह��ड� लभन��� आह. ‘ ’धम8 महण. अर� च� ग ळ� अस� बकव� करण�र� चह,� कम�0लनष �न�न, सट�ल�नच�� र ट �� ह�र घ���न त��प0ढ उ,बत� ��वत , ड ळ लमट�न प�थ8न� करत . लनधमk र�ज��च रतव रडकवण�र क��गस� र�ज�कत< मह�तम� ग��धGच� म4णम� रक� ग�ग�, �म0न�, ग ,�, क4 षण� इत��,� नज���त ब�,श�ह� थ�ट�म�ट�न स�पडण��च� कस श� करत�त. प�लडत .व�हर��� नहरस�रख� कटर ब0लदव�,� क ण आह? पण त���न�ह� लसवतझ�8णड�त मरण प�व�ल�� आपल�� लप� पत�च� रक� प��ग�वर आण�न ग�ग�प8ण क ल��लशव�� र�हव� न�ह�. क�� घ��च ��वरन? इझमz क णत�ह� अस�� तर� पर�परन आ�ल�� शदनच भ�रत�� वकDच .�वन आकरषत झ��� आह. �� शद�� हव तर अ�धशद� महण�. पण त� आह.शदच�� न�.�क भ�वन��न� लडवच�नच आ.वर ह.�र पर�नप0ष ब0व� ब]र�ग� लन रकDर .गत आ�. आ. ,श�सम र अनट�च�ईच� घ र स�कट�च� पश आ व�स�न उभ� आह तर�ह�, आलण लनरद ग� ऐ,�, च�ग�भ�ग� ब0व�-रदकर��न� प सण��त क�� शह�णपण�. एवढ मन��� पटत अस�नह�, ,�र� �ई� त���� पस�भर भ�क घ��ण��च� � क��च� शदच� भ�वन� ह त� तश� क��म आह न�? अ�धशदन ह ण�-�� �� पच�ड अन,�न�च� ओघ ग�डग ब�ब��न� अत��त लनर�लशत आलण हतब� अश� ह.�र अ�ध, प�ग�, क0 ष� ���च�� .�वनध�रणकड वळलवण��त ,�खव��� क0 श�त� आलण � कमत��� द,��� क��टण� व�ख�णण��स�रख� न�ह� अस महणत� �ई� क��? ब�ब��च न�व ऐकत�च ��ख ��ख खड�त र म��लचत ह त�त, त���च�� ,श8न�स�@� च0क�ल�� व�सर�स�रख ध�वत�त ��च रहस� �थच आह. ओ�� क रड� भ�कर आलण क��,� लमरच� एवढ�वरच सवतxच�� गर.��च श�N� करन, इतर अभ�ग� ब0भ0लकत��न� लमष�न��च� सहसभ .न घ��ण�र� मह�भ�ग, ह� च��� क�ळच एक ल.व�त चमतक�रच .नत�� व�टत .कम8� ग� कDत8नक�रकDत8न�स�@� अम�कच ववसथच� .�ग� हव�, अम�कच भ.न� स�थ�,�र हवत, द,व�बत���च� र षण�ई हव�, अस� कस��ह� क�ह� ब�ब��च� कट�क नसत . ‘ ’ कDत8न कर� अस � क��न� महट� क� त���न� उच��च , न

‘ ’ ,गड ट�ळ��च�� ऐव.� आलण क ��च र�मक4 षण हरर .� भ.न��� स0रव�त. परव� ,ह�� अस�च � ग आ��. त��च ,श8न श.�रच�� लचत�त आह. ,गड�च�� ट�ळ लचपळ�� करन ज�� र@क�ण� स�तलशर मलण त0क�र�म मह�र�. लवठ� न�मघ ष कर�त, त��च ,ह कत�त श� ग�डग ब�ब��न� मसतक�वर मडक��च टवकळ @व�न, ,गड�च�� ट�ळ��न� भ.न��� प�र�भ करत�च, ब�.��� .म�ल�� ह.�र ��तकर� च�� ड ळ���त भ�वन�श� डबडब� आलण हररन�म-घ ष�च� तथ म0सळध�र प�ऊस पड��.ब�ब��त� कDत8न �क�प�व8क ऐक�� तर ह� म�ण�स म�तkप�.पक� म�नव�त�� म�नवरप� परमशर�वरच कडकड�त शद� @वण�र� आह, ह चटद,श� पटत. न�लशक, प�ढरप�र, आळ�,�, ,ह इत��द, र@क�ण� म @म ठ� धम8श�ळ� ब��धल�� लन स,�वत<, अनसत च��� क ��. पण तथल�� कतसथ ,व,वत��च त���न� कलचतच ,श8न घत� ुzस�. .ग�च� लन��त� परमशर ,गड�धYड�च�� असल�� सवरप�त वस��� ककव�

Page 71: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

बस��� असत , �� ख0ळ�वर त���च� �वम�त शद� न�ह�. इतक सत� पट�� अस�नह� शद�ळ� .न��च� ब0लदभ, च0क� नह� त कर�त न�ह�त. आष�ढ� एक�,श�च�� पस�ग� एक,� क ण�स ब�ब��न� महट�, ‘‘ब�ब�, ,व,श8न घऊन आ��त क� ,वळ�त�न?’’ त��वर, म�णस��न� र0 ��ल�� च�दभ�गच�� प�त�कड लन घ�ट�कड ह�त ,�खव�न ब�ब� महण�� - ‘‘ह� सम र .�गत� ब �त� न�चत� लवठ� द,सत असत�, ,वळ�त .��चच कश���? ,व क�� ,वळ�त बस��� व�टत�? ल.कड� न.र ट�क�व� लतकड� त अपर�प�र भर��� आहच.’’ त�तप�8, � क��च�� धम8शदच� एक�द� ख�टक�स�रख� लचरर�ड न करत�, ‘�क0 र�च�� स�@�, प�त ह�त� धरर�� प�ट�’ �� त0क कDपम�ण त�� शद�� हळ0व�र ब0लदव�,� वळण ��व�न त� सतक�रण� ��वण��च�च उद ग त���न� च��व�� आह.कDत8नक�र�च� पश� लनवडण��त ब�ब��च� ध रण� चत0र�ईच द,स�न �त. ,र द,वश� क @ न� क @ ह.�र आब��व4द स� प0रष��न� लवठ� रख0म�ई, ग चव, र�ध, एकन�थ त0क�र�म �� थ रथ र स�त��च�� .�.�क�र�न त���च म @पण कश�त आह आलण त आपण अ�ग� आणण��स�@� क�� कर�व, ��चच लशकण त ,त असत�त. त���च अख�ड न�मसमरण म�णस��� ,वपण� ,त आलण कYबड�, बकर� म�रन ,व��� स�त0ष कर पह�ण�र परमशर�च� क प ओढव�न घत�त, ह लसद��त रस�ळ व�ण�न आलण अस�म�N� तळमळ�न .नमन��वर पटवण�र� पट�ईत कDत8नक�र महण�न ग�डग ब�ब��च सथ�न आ. सव¸च आह. प�ढरप�र�� च�दभ�गच�� व�ळव�ट�त ध�,व�ईक व�रक-���च भ.न� रड दकत�ह� पड�� अस त, ग�डगब�ब��च कDत8न च��� झ�� र झ�� अश� ह�क क�न� �त�च, .नतच� ग�ग�घ भर�र� लतकड ध�वत .�त आलण रडकर��च�� सम र त���च म .क ट�ळ म4,�गव��च तवढ लशल�क उरत�त, ह� ,ख�व� नहम� पह���� लमळत .म���, बह, स�क�तक�र, सम�लध, म क�च�� ग�ळ�त अड�न बस��� परम�थ�8च� ग�ग� ब�ब��न� नटक�� म-ह�@� भ�षच�� प�ट�न� अर�ट बह.न सम�.��च�� मन��गण�वर खळव��. ज�नशर, त0क�र�म�द, स�त��च� अभ�ग�वर�� क वळ श�लब,क चच<तच अडक� न पड�ल�� प�लडत� कDत8नक�र��न� त���च� व�ट म कळ� @व�न, स प��, ग�व�ढळ र .च�� भ�षत रस�ळ ,4ष��त�न�, ववह�र�त हरघड� घडण�-�� अन0भव��च�� ,�खल��न�

‘ ’ आलण सडत ड खटक���न� आ�ग@ लनश�ण� ग�Nब�-प��डव��न� .गण��-मरण��च म,�8ईच धडच ब�ब� अख�ड ,त असत�त. अग,� त0क�र�म मह�र�.��च�� अभ�ग ब ��तच स��ग��च तर. ‘ ’. ड लन�� धन उतम ववह�र3 । उ,�स लवच�र3 व3च कर� हच ब�ब��च�� कDत8न��च थ ड�त स�र स��गत� �ई�. व�रकर� प�थ�न ,व ,वळ ,�न ,कण� ब�हण-भ .न�द, प टभर व�प�र�त � क��च�� शद�ळ� भ�वन��च� . ,0रप� ग च��व�� ह त� त���� ग�डगब�ब��च�� कDत8न�न� आत� प0षकळच प��ब�, @ क�� आह..नत�-स�पक8 (म�स क2णट�कट)च��� .�गलतक उ��ढ���त .नत�-स�पक8 ह चळवळGच लन र�.क�रण-लसद�च एक .�जवल� स�धन अथव� शस झ�� आह. स�र र�.क�रण� प�थ, पक �� स�पक�8च�� लसद�स�@� धडपडत�हत. म @म ठ� सभ� भरत�त. ��ख गणलत � क �त�त. ट�ळ�� लपटत�त. .�.�क�र करत�त. तर�ह� ह� स�पक8 -लसद� अ.�न एक�ह� प�थ��� स�ध��� न�ह�. � कम�N� महण�न लमरवण�-�� क��गस� प�टkच�ह� एकच रड ऐक� �त क� आमह� अ.�नह� .नत�-स�पक�8प�स�न ,�र,�रच आह त. �� ,0र�व�च क�रण म � घ�त� रड��� । न�ह� आस� न�ह� म��� ।।�� त0क कDतच स�पडत. म @म @ प0ढ�र� सभ��त भ�षण करत�त. त���च� पररण�म क�� ह त ? नळ� र0� दक�� स न�र3 लन इकड�न लतकड ग� व�र, एवढ�च, थट ख��च�� तळ��� रत�न पड�ल�� अन�ड� खड�नत .नतच�� क�ळ.��� ग�डग ब�ब��च� ल.वह�ळ� .स� लबच�क पत�क .�ऊन लभड�� आह, तवढ� लसद� आ.वर क ण�ह� लमळव��� न�ह�.

Page 72: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

ग�डग ब�ब� आ� �� एक� ह�क�ट�न म�ग�स�ल�� बह.न सम�.��त चटद,श� उतस�ह�च� लन उम�ळ��च� लब.�� सण�णत .�त. श�म�त��प�स�न भण�ग लभक�-��प�eत सगळ� ,0लन�� त���च�� न0सत�� ,श8न�स�@� आलण त स��गत�� त करण��स�@� व�-��स�रख� .म� ह त. ब�ब��च�� �� � कस�गह� .नत�-स�पक�8च� थ ड�स� उष�म�ष� घ�स आपल��ह� प,र��� ��ग�व�, ��स�@� अनक लवदम�न र�.क�रण� पक��न� खटपट� क ल�� आहत पण ब�ब� पक वसत�,! र�.क�रण� स�द�च�� �� स ,लगर�त त आपल�� परम�थ�8�� �चतकलचतह� लवट�ळ� इलच{त न�ह�त.

‘ ’ थ ड�च द,वस��प�वk प�ढरप�र म0क�म� एक� न�मव�त र�ष�� स�त कव�न ब�ब��न� र�.क�रण� भलवतव�च�� चच<त ग0ररटण��च� ड�व ट�क��. ‘‘म� .Nम�च� अड�ण�, आ�ग@-बह�दर न��गरगटट�. म�� ह क�� त0मच ह कस� क�रण क� र�रण महणत� त सम.ण�र? गमन नस ज�� ग�व�, तथ�� व�ट कश�स प0स�व�?’’ अस� सरळ स�र .ब�ब ,ऊन एक लमलनट�त व�ट�� ��व�.� क तर प0रष तम एकट�च असत इलतह�स लनम�8ण करण�-�� � क तर प0रष तम��च� पर�पर� त���च�� म4त��बर बरच मरत, अस� इलतह�स�च� ,�ख�� आह. क णत��ह� र�ष�त ह�च पक�र. {तपलत लशव�.� मह�र�.! श�N��त�न त���न� म-ह�@� सवर�ज��च बह�णड लनम�8ण क �. त���च�� म4त��बर बरच {तपत�च�� {त�च� लन त�� सवर�ज��च� व�त�ह�त च��� झ���. प0ढच स�र {तपलत {त�� व�परण�र स�म�N� व�रसच @र� न�? थ रल�� ब�.�र�व�न�तर पशव�ईच क�� उर�? � कम�N� रटळक��च�� र�षस�स�र�च म0�बईच�� ब�कबवरच .ळ�न क ळस झ��. ऑन. ग खल���च�� म�ग क�ळ� ��Ãग क ट, उपरण, पगड� आलण भ�रतसवक सम�.�च� ख�ण�वळ तवढ� लश�कD उर��. मह�तम� ग��धGच�� स�प,���च चधडवड आ. आल�� ड ळ���सम र च���च आहत. स�तलशर मण� त0क�र�म�च�� म�ग ट�ळ, रटळ�, म�ळपक� लवशष क�� उर�? र�म,�स��च� ,वळ ब��धण�र��.वळ ,�सब ध�च� चप8टप�.र� आलण र0� डग0�ड�लशव�� क�� म�ह�तम� द,सत आह? ब�लवक भगत�न� चमतक�र-स�क�तक�र��च� म��मस��� भरप�र घ���न र�गव�� भरमस�ट लन ख ट�न�ट� तपलश���च प0र�णव.� इलतह�स तवढ सत�श धक��च� म�थर ड कर���� ल.व�त र�लह� आहत.भ�त-वत8म�न-भलवष��च� लबनच�क क�टत � अ�,�. करण�-�� ग�डग ब�ब��न� कत48तव�च� �व�शलह अलभम�न नस��, तर� चचध��-क�@�-मडक��च�� पत�प�न .�ग .�ग उभ�र�ल�� म @म ठ� � क प� ग� स�सथ��च आलण अन0�����च�� ट ळ���च भलवष� त���न� त�त त�त हरन @व� आह आलण तश� सपष स�चन� आ.�ब�.�च��न� लनसप4हपण�न त नहम� ,तच असत�त. लशव�.�च�� अम,�न�त ख�व�, .बर,सत महण�नच ह.�र भ� ब0र, लशष अलशष, समज ,0.8न आलण सरळ हकट एकम�गk एकस0त� र�षक���8�� .0�प� ग�. त च पक�र आ. ग�डगब�ब��च�� गरडनत� क�रभ�र�त द,सत आह.हन0म�न गढ�वर उभ�र�ल�� न�लशकच�� पच�ड धम8श�ळकड प�हन एक,� त आपल�� अन0�����न� महण��, ‘‘ह� पस�र� क0 ण� उभ� क ��? म� क� त0मह�? सरक�रन .�ग� द,��. उ,�र ,�त���न� धन द,�, क�मक-���न� कष क �. महण�न ह� ,ख�व� द,सत . आपण क�� क ��? क�ह�ह� न�ह�. कलपन� क ��? न0सत� कलपन� करन क�� झ��� असत�? शGमत��न� प]स द,�, क�मक-���न� घ�म ग�ळ��, त���च उपक�र��च ओझ आपल�� म�थ��वर चढ�. �� धम8श�ळत हज�र � क �त�त, स0ख�न र�हत�त, ग रगररब��न� अनसत�त भ�कर-आमट� लमळत, त त�� धन,�त���न� लन क�मक-���न� ,0व� ,त�त. त���च� त आन�, आपण ड ळ भरन पह�व�, एवढच आ� स0ख लन भ�ग�. ज�� लनसस�ग, लनह<त0क व4त�न ह� म��� .Nम��� आ��, आ. च��� आह, त� व4त� ज�� द,वश� ककलचत लतळ�एवढ�ह� ड�गळ�� .�ई� त�� द,वश� ह� धम8श�ळ� त�� टकड�वरन क सळ�न �� ख��च�� ग ,�वर� म�तच�� प ट�त अखरच� @�व घई�. ’’

Page 73: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स

�� उद�र�त�च ब�ब��च�� लनषक�म कम8� ग�च स�र मम8 सपष उमट�� द,सत. अन0�����लवष��ह� त���च� व4त� अश�च लनसस�ग लनम¸ह� लन बपव�8 असत. मघ न�ह� लवच�र�त । हगण,�र� आलण शत �� त0क कDपम�ण कच�, सच�, �0च� ककव� हच� क ण�ह� अस , सव�eश� त लपत��च�� लवश�ळ पमळ भ�व�नच व�गत असत�त. ‘‘ज��च कम8 त��च��बर बर! म�झ�� म�ग�8न आलण च�क र�न च���� तर झ��� आह तवढ� रटक � क�ह� क�ळ. न�ह�तर अखर आहच @र���. वह��च आलण .��च�, ह� .ग�च� लन�मच आह. हस��च� कश��� लन रड��च� तर� कश���? महण� ग चव, र�ध ग चव,, .� ग चव, र�ध ग चव,.’’

०००

ग�गच�� प�ण��न ग�गच� प�.�अवलचत लन अ��लचत � ग�न ग�डग ब�ब��च ह परम पलवत सग0ण चररत ल�लहण��च� क�मलगरर म.वर

स पवण��लच ब�ब��च� �हर ��ग��. ब�ब��च चररत मह�स�गर�स�रख अर�ट लन लवश�ळ. हदककत�च , आ@वण�च लन भक.न��कड�न आ�ल�� न�न�लवध ग षGच दकत�तर� क�ग,पत म�झ��सम र उभ. दकत� घ��व लन क णत ट�क�व, सम. न�. ग��गरन ग� म�! पथम, तपश��व�र लवसत4त म @ चररत ल�लहण��च� � .न�. त क�म स�वक�श�न च��� असत�न�च, एक द,वस ब�ब��च� लनर प आ��.-र0 �व�त तवत आह तYवर लतच�� उ.ड�त क�� पह��च त प�हन घ��व. क वह� व�र��ई� लन त� लवझ�, ��च� क�� नम?

�� लनर प�न म� तर चरक� च. च�� म @ न�ह� तर { ट. पण म�झ�� नहलमच�� पध,लतपम�ण व�चक��च�� लवच�र�न� च��न� ,ण�र प0सतक. शक� लततक�� झटपट ल�हन ब�हर क�ढण��स�@� बस� ट�ईपर��टर

खड�डलवत. ब�ब��च�� शतप]�� चररत�त�� म0ख�म0ख� @ळक प]�� म� �थवर लचलतत क �. इ�दधन0ष��पम�ण लचत�कष8क असण�र �� शकड नव�कथ��च� सम�वश करण��च� म ह लशकसत�न ट�ळ�व� ��ग��. एक तर

�खन-म��8,� आक0� च��� आलण ब�ब��च�� लनर प�त�� त� लनर��.न म�� स�रख� व�क0 ल�� ,�खव�त स0ट��, क �� सव� व�चक�न� ग ड म�न�न घत�� क� त��तच म�� आन�,.अखर, ग�गच�� प�ण��न ग�गच� प�.�, �� N����न ह� चररत-�खन�च� पत� श� ग�डग ब�ब��च�� चरण�- (अर ह !प���न� तर त ह�तलह ��व�न ,ण�र न�ह�त.) ब�ब��च�� त�� क�मधन� ग�डग���त स�ष��ग पलणप�त�न समप8ण

कर�त आह. गररब�च� लशळ�प�कD भ�कर� आमट� ब�ब�न� रचकर म�न�न द,��� सम�ध�न�च� ढकर क�न� पड�� महण. आ�0ष��च स�थ8क म�नण�र�-म0�बई न� २८मह�लशवर�त , शक १८७३त�. २३ र ब0व�र� १९५२क शव लसत�र�म @�कर.

Page 74: श सत गडगबब · 2017-01-27 · ल˚हन पण करणˆच .बब ,र ह इतरन च पर पड व ˚ग . ... वच न, ˚ग , ऊ नक स