Алматы-2020» даму бағдарламасы (.docx, 4mb)

Алматы қаласы мәслихатының 2015 жылғы 10 желтоқсандағы № 394

шешіміне қосымша

«Алматы-2020» даму бағдарламасы

Алматы

Мазмұны

1. БАҒДАРЛАМАНЫҢ ТӨЛҚҰЖАТЫ...............................................................32. АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ...........................................................12

2.1. Аумақтың (Алматы қаласы) әлеуметтік-экономикалық жағдайына талдау...................................................................................................................12

2.1.12.1.1.1. Өңірлік макроэ2.1.1.2. Өнеркәсіп2.1.1.3. Азық-түлік белдеуін дамыту........................................................232.1.1.4. Шағын және орта бизнес, сауда...................................................242.1.1.5. Өңіраралық ынтымақтастық .......................................................342.1.1.6. Инновациялар және инвестициялар............................................36

2.1.2. Әлеуметтік сала.......................................................................................432.1.2.1. Білім беру.......................................................................................432.1.2.2. Денсаулық сақтау...........................................................................492.1.2.3. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау.......................................582.1.2.4. Мәдениет.........................................................................................672.1.2.5. Дене шынықтыру және спорт........................................................70

2.1.2.6. Туризм..............................................................................................73

2.1.2.7. Үштұғырлы тілдерді дамыту.........................................................752.1.3. Қоғамдық қауіпсіздік және құқық тәртібі.............................................772.1.4. Инфрақұрылым........................................................................................84

2.1.4.1. Байланыс және коммуникация......................................................842.1.4.2. Құрылыс..........................................................................................882.1.4.3. Жолдар және көлік.........................................................................92

2.1.5. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық..............................................1022.1.6. Экология және жер ресурстары...........................................................112

2.1.6.1. Атмосфера жағдайы.....................................................................1122.1.6.2. Қатты тұрмыстық қалдықтар......................................................118

2.1.7. Мемлекеттік қызметтер........................................................................1222.2. Орташа мерзімді болашақта аумақтың әлеуметтік-экономикалық тұрақты дамуын кідіртетін факторлардың, бәсекелестік артықшылықтар мен мүмкіндіктердің, негізгі түйткілді мәселелердің, қатерлердің кешенді сипаттамасы.......................................................................................................124

3. НЕГІЗГІ БАҒЫТТАР, МАҚСАТТАР, НЫСАНАЛЫ ИНДИКАТОРЛАР ЖӘНЕ ОЛАРҒА ҚОЛ ЖЕТКІЗУДІҢ ЖОЛДАРЫ...........................................................................................................129

3.1. Жайлы қала3.1.1. Сапалы жолдар және көлік.............................................................1313.1.2. Таза қоршаған орта..........................................................................1353.1.3. ТКШ сенімді инфрақұрылымы......................................................139

1

3.2. Қауіпсіз қала.......................................................................................1423.2.1. Қоғамдық қауіпсіздік......................................................................1423.2.2. Табиғи катаклизмдердің алдын алу...............................................1443.2.3. Ақылды қала (Smart City)...............................................................1453.3. Әлеуметтік-бағытталған қала............................................................46

3.3.1. Сапалы білімге, денсаулық сақтауға және басқа да әлеуметтік қызметтерге қолжетімділік.............................................................................473.3.2. Мәдениет және спорт нысандарына қолжетімділік...........................157

3.4. Экономикалық тұрақты қала.............................................................613.4.1. Дәстүрлі секторлардың тұрақты өсуі..................................................163

3.4.1.1. Өнеркәсіп......................................................................................1633.4.1.2. Шағын және орта бизнес............................................................1643.4.1.3. Азық-түлік белдеуі және тағам өнеркәсібі................................1653.4.1.4. Сауда және өңіраралық ынтымақтастық...................................166

3.4.2. Жаңа секторларды серпінді дамыту....................................................673.4.2.1. Өңіраралық ынтымақтастық және көлік-логистикалық қызметтер...................................................................................................1673.4.2.2. Туризм...........................................................................................1683.4.2.3. Инновациялық кластер................................................................1703.5. Бизнеске және жеке капиталға арналған қала.................................

3.5.1. Бизнесті жүргізу қолайлылығы............................................................1713.5.2. Сыбайлас жемқорлықты тиімді азайту...............................................733.5.3. МЖӘ дамыту..........................................................................................1743.5.4. Жекешелендірудің ашықтығы..............................................................175

3.6. Интеграцияланған қала......................................................................763.6.1. Көпорталықтық қағидасын ескеріп қосылған аумақтардың өмір сүру стандарттарын барынша жоғарылату............................................................1763.6.2. Алматы агломерациясымен ықпалдастық….......................................1773.6.3. Халықаралық деңгейдегі белсенді орны …………............................178

3.7. Белсенді азаматтар қаласы...........4. ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР..................................................................................80Бағдарламаны іске асыру бойынша бірлесіп орындаушы-жауапты мемлекеттік органдардың аббревиатураларының анықтамалары..................184

2

1. БАҒДАРЛАМА ТӨЛҚҰЖАТЫ*

Атауы Алматы қаласын дамытудың 2016-2020 жылдарға арналған бағдарламасы

Әзірлеу үшін негіздеме

1. Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы № 827 «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы» Жарлығы;

Алматы қаласының

негізгі сипаттамалары

Алматы - Қазақстанның экономикалық орталығы. Алматы қаласы ЖӨӨ көлемі бойынша елімізде 1 орынға ие (2014 жылы 20,9%), сондай-ақ шағын және орта бизнесті дамыту орталығы болып табылады. Қалада 2014 жылы жан басына шаққанда ЖӨӨ 5023,0 мың теңгені немесе 28 мың АҚШ долларын құраған. Алматы қаласының ЖӨӨ құрылымы әлемнің көптеген дамыған қалаларына ұқсас, мұнда сауда қала экономикасының 30%-дан астамын, ал қызметтер секторы тұтас алғанда - 50%-нан артығын құрайды. Өнеркәсіптің үлесіне Алматы қаласының ЖӨӨ небары 5% ғана тиесілі, оның көп бөлігі тағам өнеркәсібі түрінде. Алматы қаласында экономиканың көптеген секторлары оң өсу серпінін көрсетіп отыр.

Алматы – тартымды өңірлік орталық болып табылады – соңғы 3 жыл ішіндегі халық санының өсімі жыл сайын 4% құрап, 2014 жылы көші-қон мен халықтың табиғи өсімі есебінен 1,6 млн. адамға жеткен. 2014 жылы тұрғындардың орташа жасы 33,4 жасты құраған.

Алматы — Батыс Еуропа – Батыс Қытай тасжолындағы ірі логистикалық хаб болып табылады. Қала елдің сыртқы сауда айналымының шамамен 20% қамтамасыз етеді. Қала қалааралық, халықаралық автожол, теміржол және авиация қатынастарына ие.

Алматы — елдің ірі білім беру орталығы. Алматы қаласында еліміздегі жоғары оқу орындарының үштен бірі шоғырланған және мұнда елдегі жалпы студенттер санының үштен бірі білім алады.

Қалада республикадағы ең ірі медициналық қызмет көрсетуге арналған инфрақұрылымқұрылған: жүздеген мамандандырылған арнайы диагностикалық, емханалық және амбулаториялық ұйымдар, ғылыми-зерттеу және шипажай ұйымдары әрі алуан түрлі емдеу орталықтары жұмыс жасайды.

Алматы — ірі спорт орталығы болып табылады. 3

Қалада көптеген Өңірлік және халықаралық спорттық сайыстар өткізіледі. 2017 жылы Алматы қаласында Қысқы Универсиада ойындары өтеді, бұл қаланы халықаралық деңгейде мойындайтындығын білдіреді.

Алматы — Қазақстанның мәдениет орталықтарының бірі болып табылады. Қалада жүздеген мәдениет мекемелері (мұражайлар, театрлар, галереялар) жұмыс жасайды, шамамен 150-ге жуық сәулет, тарих ескерткіштері мен монументтер орналасқан.

Алматы елдің туристік орталықтарының бірі болып есептеледі, мұнда өңірлік және халықаралық туристер келеді.

Экономикалық индикаторларды бағалайтын индекстерде (макроэкономикалық көрсеткіштер – ІӨӨ-нің өсуі, инфляция, жұмыссыздық және т.б. капиталды тартуға, бизнесті дамытуға қабілеттілік) Алматының дамуы орташа мегаполистердің деңгейіне сәйкес келеді.

Z/YenGroup компаниясының GlobalFinancialCentresIndex (GFCI) әлемдік қаржы орталықтарының рейтингісінде Алматы 84 қала арасынан 51 орынға ие.

«FinancialPost» баспасының деректері бойынша біздің қаламыз экономикасы барынша қарқынды дамушы 96 қаланың ішінен Топ-10 қаланың құрамына енді.

Беделді The Economist баспасының сарапшыларының берген бағасына сәйкес, 2025 жылға қарай Алматы капиталды, технологиялар мен білікті мамандарды тарту бойынша әлемдегі бәсекеге қабілетті жүз қаланың құрамына енеді.

«DoingBusiness» Дүниежүзілік Банкінің индексіне сәйкес бүгінгі таңда Қазақстан 189 елдің арасынан 41 орынды иеленуде. Бұл индекс Алматының экономикалық көрсеткіштерінің негізінде есептеледі.

Сонымен бірге, әлеуметтік ортаның рейтингісі бойынша орташа қалалардың деңгейінен ептеп артта қалатыны байқалуда.

Айталық, «Mercer» өмір сапасының негізінде Алматы 230 қаланың арасынан 175 орынды, ал «Economist Intelligence Unit» өмір сапасы индексінде 140 мегаполистің арасынан 100-ші орынды иеленіп отыр.

Инфрақұрылым мен экология көрсеткіштері бойынша Алматы әлемнің дамыған қалаларынан едәуір артта қалуда.

4

Сонымен, «Mercer» инфрақұрылымының индексінде 230 қаланың ішінде 172 орынды иеленген, «Numbeo» ластану деңгейінің индексінде – 297 қаланың ішінде 214 орында тұр.

Бағыттар Алматы қаласын дамытудың 2016-2020 жылдарға арналған бағдарламасы қаланың барлық даму бағыттарын, оның ішінде экономика, әлеуметтік сала, қоғамдық қауіпсіздік және құқық тәртібі, экология және жер ресурстары, мемлекеттік қызметтерді қамтиды және 7 басымдықты ескере отырып, қалыптастырылды:

1) Жайлы қала;2) Қауіпсіз қала;3) Әлеуметтік-бағытталған қала;4) Экономикалық тұрақты қала;5) Бизнес пен жеке капиталға арналған қала;6) Интеграцияланған қала;7) Белсенді азаматтар қаласы.

Мақсаттар Алматы қаласының 2020 жылға дейінгі кезеңде дамуының жалпы мақсаты қала ретінде үдемелі әлеуметтік-экономикалық өсуін, халықтың тұрмысы үшін қолайлы жағдайды және бизнестің дамуына тартымды жағдайды қамтамасыз ету болып табылады.

Алматы қаласын дамытудың негізгі мақсаттары мыналар болып табылады:1. Алматы қаласының тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз ету;2. Өнеркәсіптің тұрақты өсуін қамтамасыз ету және энергия тиімділігін арттыру;3. Азық-түлік белдеуін дамыту;4. Шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту;5. Өңіраралық ынтымақтастықты дамыту;6. Қолайлы инвестициялық ахуалды қалыптастыру;7. Қалада инновациялық ахуалды жақсарту;8. Мектепке дейінгі білімге қолжетімділікті қамтамасыз ету;9. Орта білімнің сапасын және инклюзивтігін арттыру;10. Қаланың және елдің экономикасының қажеттіліктерін ескере отырып, кәсіби білім мен мамандануды қамтамасыз ету;11. Халықтың денсаулығын жақсарту және денсаулық сақтаудың бәсекеге қабілетті жүйесін қалыптастыру;12. Еңбек нарығын дамыту және халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету;

5

13. Жұмыс орындарында қауіпсіздікті қамтамасыз ету;14. Қайыршылық деңгейін төмендету;15. Тұрмысы төмен халықты әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету;16. Тарихи-мәдени мұраларды сақтау және дамыту;17. Бұқаралық спортты дамыту;18. Ұлттың тұрақты дамуы үшін қоғамның бірігіп нығаюын қамтамасыз ету;19. Әлемдік деңгейдегі туристік кластерді дамыту;20. Құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету және құқық бұзушылықтың алдын алу жүйесін дамыту;21. Техногендік апаттар, қираулар және дүлей зілзала жағдайларында қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;22. Коммуникациялық желілерді дамыту;23. Тұрғын үйге және әлеуметтік инфрақұрылым нысандарына қол жеткізуді қамтамасыз ету;24. Тұрғын үй нысандары үшін сапаның жоғары стандарттарын қамтамасыз ету;25. Жол желілерінің ластану деңгейін төмендету;26. Қоғамдық көліктің мобилділігін және қолжетімділігін қамтамасыз ету;27. Тұтынушыларды сапалы және сенімді коммуналдық қызметтермен қамтамасыз ету;28. Атмосфералық ластану деңгейін төмендету;29. Қалдықтарды басқарудың және қайта өңдеудің заманауи жүйесін құру және қала аумақтарының тиісті санитарлық жағдайын қамтамасыз ету;30. Қаланы көріктендіру және көгалдандыру;31. Алматы қаласының шағын өзендерін, су нысандарын экологиялық оңалту;32. Мемлекеттік органдардың мемлекеттің саясатын іске асыру жөніндегі қызметін үйлестіруді жақсарту, жергілікті басқару және өзін өзі басқару құрылымдарын дамыту.

Негізгі нысыналы

индикаторлар

Экономика (2020 жылы)1. ЖӨӨ көлемі бес жыл ішінде 22,0%-ға өседі;2. Жан басына шаққандағы ЖӨӨ көлемі 7889,7 мың теңгені құрайды;3. Жергілікті бюджетке салықтық және салықтық емес түсімдердің өсу қарқыны бес жылда 31,9% құрайтын болады;4. Өңдеуші өнеркәсіптің өнім шығаруының нақты көлем индексі 2020 жылы 2015 жылмен салыстырғанда 15,9% құрайтын болады;

6

5. Өңдеуші өнеркәсіптің еңбек өнімділігі жан басына шаққанда 34,1 АҚШ долларын құрайды;6. Өңірдің экспортының жалпы көлеміндегі шикізаттық емес тауарлар көлеміндегі экспорттың үлесі 10% құрайды;7. Бес жылдағы азық-түлік өнімдері өндірісінің негізгі капиталға салынатын инвестицияның нақты көлемі 27,5% өседі;8. Жан басына шаққандағы негізгі капиталға инвестицияның өсу қарқыны бес жыл ішінде 60,2%құрайды;9. Шет елдік инвесторлардың жеке меншігінің шет елдік үлгісі бойынша инвестицияның жалпы көлеміндегі негізгі капиталға сыртқы инвестиция үлесі 19,5%құрайды;10. Шикізаттық емес сектордың негізгі капиталына инвестиция өсімі (мемлекеттік бюджеттен инвестицияларды қоспағанда) бес жылда 3 есе артады;11. Жұмыс жасайтын шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің үлесі тіркелгендердің жалпы көлемінде 92% құрайды;12. Бөлшек сауданың көлемі 29,5% құрайды;13. Сауда алаңы 2000 шаршы метрден кем емес «Бөлшек сауда» қызмет түрімен сауда нысандарының саны 8 бірлікті құрайды;14. Басқа аймақтарға жөнелтілген шығарылған өнім көлемі (саны 50 адамнан артық өнеркәсіптік кәсіпорындар бойынша) 157 605 168 мың. теңгені құрайды;15. Басқа өңірлерден сатып алынған тауарлардың үлес салмағы резиденттерден (50-ден астам жұмысшысы бар көтерме кәсіпорындары бойынша) сатып алынған тауарлардың жалпы көлемінің 50%құрайды;16. Жалпы жұмыс жасайтын кәсіпорындар ішіндегі инновациялық-белсенді кәсіпорындар үлесі 2020 жылы 15% құрайды;17. Жалпы өңірлік өнімнің жалпы көлеміндегі инновациялық өнімнің өсу үлесі 0,9% құрайды.

Әлеуметтік сала (2020 жылы)1. Балалардың (3-6 жас) мектепке дейінгі оқумен және тәрбиемен қамтылуы 100% құрайды;2. Оның ішінде жекеше мектепке дейінгі ұйымдардың жүйесін дамыту есебінен 37,2 % құрайды.3. Балалардың инклюзивті білім берумен қамтылуы жалпы мүмкіндігі шектеулі балалар санының 33,2% құрайды;4. Жаратылыс-математикалық тәртібі бойынша мектеп

7

бітірушілер арасында білімділік бағдарламаларын сәтті (үздік/жақсы) меңгерген оқушылардың үлесі 60% құрайды.5. 15-28 жас аралығындағы жастардың жалпы санында NEET үлесі 4% құрайды;6. ТКБО оқу орындары түлектерінің ішіндегі еңбекке орналастырылғандардың үлесі алғаш оқу орнын тәмамдағандардың 75% құрайды;7. Типтік жастағы (14-24 жас) жастарды техникалық және кәсіби біліммен қамту үлесі 22,7% құрайды;8. Мемлекеттік желілер нормативіне сәйкес жалпы орта білім беру ұйымдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету 100% құрайды.9. 14 жастан 29 жас аралығындағы халықтың мемлекеттік жастар саясатымен қанағаттану деңгейі 80% құрайды;10. 100 мың тірі туылғандарға аналар өлімін азайту 23% дейін төмендейді;11. 1000 тірі туылғандарға сәбилер өлімін азайту 40% дейін төмендейді;12. Қайта пайда болған қатерлі ісіктен өлім деңгейі қосылған аймақтар бойынша халықтың өсуіне байланысты 2015 жылғы деңгейде қалады;13. 15-49 жас тобындағы адамдардың иммуножетіспеушілік вирусының таралуын 0,2-0,6 %, 1,3 пайызды құрайды.14. Жұмыссыздық деңгейі 5% дейін төмендейді;15. Жұмысқа орналастыру мәселелері бойынша өтініш жасаған тұлғалардың жұмысқа тұрғызылғандарының үлесі 67,1% құрайды;16. Мекенжайлық әлеуметтік көмек алушылардан жұмысқа орналастырылғандардың үлесі 26% құрайды;17. Мақсатты топтарға өтініш бергендер арасындағы тұрақты жұмыспен қамтылған адамдардың үлесі 66,5% құрайды.18. Заңды тұлғалар тартқан шетел жұмысшы күшінің құрамындағы білікті мамандардың меншікті салмақтағы жергілікті атқарушы органдардың рұқсат беру (шетел жұмысшы күшін тарту квотасы бойынша) үлесі 90% құрайды.19. Арнайы әлеуметтік көмек көрсету үшін қамтылған тұлғалардың үлес салмағы (көмек алуға мұқтаж тұлғалардың жалпы санында) 100% дейін жоғарылайды;20. Жеке сектордың субъектілері ұсынған арнаулы әлеуметтік қызметтермен қамтылғандардың үлесі (соның

8

ішінде үкіметтік емес ұйымдар) 5,6% құрайды.21. Өндiрiстiк жарақаттанудеңгейi (1000 адамға шаққандағы жазатайым оқиғалардың жиiлiк коэффициентi) 0,20 % құрайды.22. 1000 адамға шаққанда мәдениет ұйымдарына барушылардың орташа саны:- кітапханаларға 221,4 адам;- театрларға 285,6 адам;- концерттік ұйымдарға 304,5 адам;- мұражайларға 190,7 адам.23. Дене шынықтырумен және спортпен жүйелі түрде шұғылданатын азаматтардың үлесі 30% құрайды;24. Балалар – жасөспірімдердің спорт мектептерінде дене дайындығы спорт клубтарында дене шынықтыру және спортпен шұғылданатын 7 -ден 18 жасқа дейінгі жасөспірімдерді қамту балалар мен жасөспірімдердің жалпы санының 10% құрайды;25. Ішкі туризм бойынша (резиденттер) орналастыру орындары қызмет көрсеткен келушілердің санын арттыру 5 жылда салыстырғанда 27% құрайды;26. Келетін туризм бойынша (резиденттер емес) орналастыру орындары қызмет көрсеткен келушілердің санын арттыру, 5 жылда салыстырғанда 27% құрайды;27. Тәулігіне ұсынылған орындар саны 5 жылда27% құрайды;28. Мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесі 90% құрайды;29. Ағылшын тілін меңгерген ересек тұрғындардың үлесі 20% құрайды;30. Үш тілді меңгерген (мемлекеттік, орыс және ағылшын) ересек тұрғындардың үлесі 20% құрайды;31. Көшелерде орын алған қылмыстардың үлесі 49,8% құрайды;32. ЖКО қаза тапқандар санын 100 жапа шеккендерге азайту 2,3 жағдайға дейін төмендейді;33. Кәмелет жасына толмағандар жасаған қылмыстардың үлес саны 1,7% құрайды;34. Полицияға сену деңгейі 60% құрайды;35. 100 мың адамға шаққандағы тонау деңгейі 150-ге дейін құрайды;36. 100 мың адамға шаққандағы адам өлтіру деңгейі 4 дейін төмендейді;37. Бұрын қылмыс жасағандар қылмыстарының үлес салмағы 17,9% құрайды;

9

38. Төтенше жағдайларға қарсы іс-қимылдар инфрақұрылымын қамтамасыз ету деңгейі 57% құрайды.

Инфрақұрылым (2020 жылы)1. Тіркелген телефон байланысы желісінің тығыздығы 100 тұрғынға шаққанда 43 бірлікті құрайды;2. Интернетті пайдаланушылар үлесі 80% құрайды;3. Халықтың сандық сауаттылық деңгейі 80% құрайды;4. Бес жыл ішінде құрылыс жұмыстарының нақты көлемінің өсу қарқыны 134% құрайды;5. Пайдалануға берілген тұрғын үй ғимараттарының 5 жыл ішінде жалпы алаңы 3 342,3 мың шаршы метрді құрайды;6. Паспортталған әлеуметтік, көлік инфрақұрылымының жалпы санынан мүгедектер үшін қол жетімділікпен қамтамасыз етілген әлеуметтік инфрақұрылым нысандарының үлесі 100% құрайды;7. Күрделі жөндеу талап етілетін кондоминимум нысандарының үлесі 51% құрайды.8. Жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы жергілікті маңызы бар автожолдар үлесі 80% құрайды.9. Қаланың жалпы жолаушылар ағымындағы қоғамдық көлік үлесі 48% құрайды;10. Орталықтандырылған жүйеге қолжетімділігі:- сумен қамту 100% құрайды;- су бұру қызметтеріне 86% құрайды;11. Жалпы ұзындықтағы жаңартылған желілер үлесі:-жылумен жабдықтау 1,8% құрайды;-электрмен жабдықтау 2% құрайды;-газбен жабдықтау 1,5% құрайды.12. Өндірілген электр энергиясының жалпы көлеміндегі жаңартылып отыратын энергия көздерінің өндірілген электр энергиясындағы үлесі 4,25% құрайды.

Экология және жер ресурстары (2020 жылы)1. Зиянды қалдықтардың шығарылу көлемі:- атмосфералық ауаға шығару 0,1 млн. теңге;- су нысандарына шығару қарастырылмаған.2. Қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеу үлесі көлемінен кем дегенде 8% құрайды.3. Қалдықтарды жинау және тасымалдау бойынша халықты қамту 100% құрайды.

Мемлекеттік қызметтер (2020 жылы)1. Халықтың жергілікті атқарушы органдар көрсететін

10

мемлекеттік қызметтер көрсету сапасына қанағаттану деңгейі 10 балдық зерттеу межелігі бойынша 9,7 ұпай.

Қажетті ресурстар

Бағдарламаны іске асыру үшін қажетті жергілікті және республикалық бюджет қаражатының жалпы көлемі, сондай-ақ инвесторларды ескере отырып, алдын ала есептеу бойынша шамамен 2,1 трлн. теңгені құрайды.

2016 жыл

2017 жл

2018 жыл

2019 жыл

2020 жыл

РБ** 107 805 156 277 173 281 149 484 119 066ЖБ** 152 255 106 718 104 734 74 319 95 985

Бюджеттен тыс

қаражаттар 163 398 303 457 83 98228

561 71 522Барлық

қаражаттар 423 458 566 452 361 997 507 364 286 573

* Қорытынды сандар бойынша мәліметтер статистикалық ақпараттың түсуіне қарай нақтыланатын болады.

11

2. АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ

2.1. Аумақтың (Алматы қаласы) әлеуметтік-экономикалық ахуалын талдау2.1.1. Экономика2.1.1.1. Өңірлік макроэкономика

Жалпы өңірлік өнімАлматы қаласы еліміздің ірі қаласы, Алматы агломерациясының ядросы,

республикалық бюджеттің доноры болып табылады және ұзақ жылдар бойы жалпы өңірлік өнім (бұдан әрі - ЖӨӨ) көлемі бойынша елдің басқа аймақтары ішінде көшбасшы орынды иеленіп келеді. 2014 жылы қаланың республиканың жалпы ішкі өніміндегі үлесі (бұдан әрі - ЖІӨ) 20,9% құраған.

Қала ЖӨӨ нақты өсімінің орташа жылдық қарқыны 2012-2014 жылдардағы 18,6% құраған. Бұл жағдайда нақты өсімнің 12% орташа жылдық қарқынына 2012-2014 жылдардағы кезеңде (инфляцияны шегергендегі нақты өсім) негізінен сауда және қызмет көрсету саласы есебінен қол жеткізілген.

2012 жылдан бастап 2014 жылға дейінгі кезеңде инфляция деңгейі 7% аспаған.

Алматы - сервистік экономикалық қала. 2014 жылғы ЖӨӨ құрылымындағы сауда және қызмет көрсету салаларының үлесі 85%-дан астам болған.

2.1.1.1.1. Инфляция деңгейінің серпіні:

Атауы/жылдар Өлшем бірлігі 2012 2013 2014

Кезең соңындағы инфляция деңгейі, өткен жылдың желтоқсан айы, % % 106,1 104,4 107,0

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаменті

Көтерме және бөлшек сауда секторы қала экономикасына зор үлес қосады және 2010-2014 жылғы нақты өлшемде орташа жылдық өсу ырғағы (бұдан әрі - ОЖӨЫ) 18,3% болғанда ЖӨӨ 33,5% құрайды. Аталған өсім сауда – ойын-сауық орталықтары санының көбеюімен түсіндіріледі.

Елеулі көлемі басқа қызметтер секторының үлесіне тиеді – 28,7% ЖӨӨ (ОЖӨЫ – 24,9%). Басқа қызметтердің өсуі тұтас алғанда халық кірісінің біршама артуымен және осының салдары ретінде қызметтерді тұтыну және жылжымайтын мүліктер операциялары мөлшерінің артуымен сипатталады.

12

Көлік және қоймаларда жинап қою секторларының ақпараттың және байланыстың ЖӨӨ-дегі жалпы көлемінің үлес салмағы 1 021 млн.теңгені немесе ЖӨӨ-ің 12,5% құрады (ОЖӨЫ – 9%). Өнеркәсіптің үлесі ЖӨӨ-дегі 5,8% айналады, құрылыс - 3%, ал ЖӨӨ-дегі ауыл шаруашылығы – 0,04%.

2.1.1.1.1 сурет. ЖӨӨ экономика секторлары бойынша нақты өсімі

Дереккөз: Қазақстан Республикасының Статистика комитеті, Алматы қаласының Статистика департаменті

Секторлардың мұндай қатынасы әлемнің көптеген ірі қалаларына тән жағдай болып табылады. Сауда және қызмет көрсету экономиканың дамуын белгілейтін негізгі факторлар болып табылады. Алайда Алматы өнеркәсібінің дамуы теңдес қалалармен салыстырғанда біршама төмен, сол себепті аталған сектордағы өсу әлеуеті бар. Экономикадағы өнеркәсіптің меншікті үлесін ескере отырып, оның біршама артуының өзі қаланың жалпы ЖӨӨ деңгейіндегі өзгерістерге алып келмейтіндігін айтуға болады.

13

2.1.1.1.2 сурет. Әлемдік қалалардағы ЖӨӨ құрылымы

Дереккөз: Алматы қаласының Статистика департаменті, салыстырылатын қалалардың ресми Статистика ұйымдары

2.1.1.1.2. кесте. ЖӨӨ көлемі және құрылымы

Атауы/жылдар Өлш. бір. 2012 2013 2014

Жалпы өңірлік өнімнің көлемі млрд. теңге 5 730 7 152,4 8154

Нақты көлемінің индексі %; 109,6 115 107,2

Жан басына шаққанда ЖӨӨ мың. теңге 3 917,6 4 795,6 5023

ҚР ЖӨӨ-ің жалпы көлеміндегі қаланың үлес салмағы

%18,9 20,2 20,9

Дереккөз: Алматы қаласының Статистика департаменті, салыстырылатын қалалардың ресми статистика ұйымдары

Еңбек өнімділігіОрта есеппен алғанда Алматы қаласындағы қызмет көрсету

саласындағы еңбек өнімділігін дүниежүзінің басқа қалаларымен салыстыруға болады. Алматы қаласының көрсеткіші жұмыспен қамтылған жан басына есептегенде 61,9 мың АҚШ долларын құрайды, бұл Мәскеу қаласынан 15% артық және Варшавадан 42% кем.

Алайда ішкі секторлар арасында өнімділік бойынша біршама айырмашылықтар байқалады. Мысалы, денсаулық сақтау, білім беру сияқты адамның қатысын көп қажет ететін секторлар көшбасшылардан ондаған есе (жылжымайтын мүлік операциялары және сауда) артта қалып отыр.

2.1.1.1.3 сурет. Салалар бойынша еңбек өнімділігі14

Дереккөз: Алматы қаласының Статистика департаменті, салыстырылатын қалалардың ресми Статистика ұйымдары

Алматы нақты сектордағы еңбек өнімділігі бойынша дүниежүзіндегі басқа қалалардан біршама артта қалып отыр, мұнда еңбек өнімділігі Алматыдағы сауда және қызмет көрсету секторларынан айтарлықтай төмен. Бұл жағдайда егер ауыл шаруашылығы мен тау-кен өндіруші өнеркәсіптің деңгейі есептеу базасының төмендігіне байланысты көрсетілмеген деп алатын болсақ, құрылыс (2014 жылы 19 мың АҚШ доллары) және өңдеуші өнеркәсіп (37 мың АҚШ доллары) салалары біршама жақсару аймағы болып табылады. Аталған салаларда жұмыспен қамтылған халықтың 15% астамы жұмыс жасайды және олардың үлесіне ЖӨӨ 8,8% тиесілі болады. Сонымен, 2014 жыл қорытындылары бойынша Алматы қаласын дамытудың 2011-2014 жылдарға арналған бағдарламасының өңдеуші өнеркәсіптің өнімділігі бойынша негізгі мақсатты көрсеткіштеріне жеткен жоқ. Аталған көрсеткішке қол жеткізу коэффициенті 0,81 құраған. Көрсеткіштердің төмен болуы заманауи өндірістің жеткіліксіз дамуына, сонымен қатар, көлемінің салыстырмалы шағын болуына байланысты болып отыр.

2.1.1.1.3. кесте SWOT-талдау

15

Күшті жақтары:- халықаралық деңгейдегі постиндустриалдық мегаполис ретінде тұрақты әлеуметтік-экономикалық өсімін қамтамасыз ету, сондай-ақ өсім факторларының бірі инвестициялар болып табылады;- еңбек өнімділігінің өсуін жеделдету, өндірістің одан әрі дамуына қолайлы жағдай;- Алматы агломерациясының елді мекендерінің тұрақты еңбек, мәдени-тұрмыстық және рекреациялық байланыстары бар.

Әлсіз жақтары:- жалпы республика экономикасын дамытуға сыртқы факторлардың ықпалы, сондай-ақ теңгенің құнсыздануы, ол халықтың сатып алу қабілетін төмендетуі мүмкін;- Қазақстанда жоқ, өзіндік бәсекелестік басымдықтары бар көрші елдер тарапынан инвестициялық ресурстарға бәсекелестік деңгейінің жоғарылығы;- әсіресе өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігінің төмендігі.

Мүмкіндіктер:- бюджеттің кіріс бөлігінің резервтерін анықтау және бюджет қаражатын тиімді пайдалану (мемлекет активтерін);- нақты экономика секторын қолдау және және кәсіпкерлікті дамытуды жетілдіру;- азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету және инфляция деңгейін төмендету;- әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз ету және тұрғындарды жұмыспен қамтуды қолдау;- қалада инвестициялық белсенділікті жақсарту және басым жобаларды іске асыру.

Қауіп-қатерлер: - дағдарыс үдерістері экономиканың барлық дерлік салаларын қамтиды, қаланың негізгі макроэкономикалық көрсеткіштері өсімнің теріс мәніне әлеуетті енеді. Өндіріс құлдырайды, жұмыссыздық көбейеді, халықтың өмір сүру деңгейі төмендейді, капиталдың сыртқа кетуі, тұтыну құнының артуы. Қаланың ЖӨӨ бұл жағдайларда тоқыраушылық жағдайда болады.- Қаржылық сектордың елдің астанасына кетуі қаланың ЖӨӨ төмендеуіне және білікті мамандардың кетуіне әкеп соғуы мүмкін, сондай-ақ басқа секторлардан (қызметтер, сауда) түскен пайданы қосымша алып кетеді.

2.1.1.2 Өнеркәсіп

Алматы қаласының өнеркәсібі 1 392 кәсіпорыннан құралады, олардың 12% ірі және орта кәсіпорындар санатына жатқызылады. Олар қала индустриясының негізін құрайды және өнеркәсіптік өнім көлемінің 77,5 % өндіреді.

2014 жылы өнеркәсіп өндірісінің көлемі 738,9 млрд. теңгеге жеткен, нақты өсім соңғы 3 жылда 3,7% құраған.

Осы орайда агломерация аймағына енетін қала маңындағы аудандар Алматы облысының өнеркәсіптік өндірісінің 80% жуығын қалыптастырады.

2012-2014 жылдардағы кезеңде өңдеуші өнеркәсіп өнімдерінің нақты көлем индекс көрсеткіші тұрақты үрдісті көрсетіп, 2013 жылы біршама артқан және 2014 жылы төмендеген. Сонымен, 2014 жылдың қорытындысы бойынша қала Алматы қаласының 2011-2015 жылдардағы даму бағдарламасының негізгі мақсатты көрсеткіштеріне

16

жете алмаған (жетістік коэффициенті 0,93). Аталған үрдіс өнеркәсіптік өндірістің салыстырмалы шағын ауқымы көрсеткіштерді жеке кәсіпорындар көлемінің өзгеруіне тәуелділігін арттыруымен байланысты. Кәсіпорынды кеңейту немесе жаңа кәсіпорын құру тұтас өнеркәсіптің өсу ырғағының өзгеруіне алып келеді.

2.1.1.2.1. кесте. Алматы қаласының сыртқы сауда айналымының көрсеткіштеріАтауы/жылдар Өлш. бір. 2012 2013 2014Сыртқы сауда айналымы млн. доллар

АҚШ 26 916,4 27 335,2 21 364

Экспорт млн. доллар АҚШ 6 142,2 4 734,5 4 045,8

Импорт млн. доллар АҚШ 20 774,2 22 600,7 17 318,2

Сальдо млн. доллар АҚШ -14 632 -17 866,2 -13 272,4

Дереккөз: ҚР ҰЭМ Статистика комитетінің деректері, 2015 ж.

Үш жыл ішінде қаланың сыртқы сауда тауар айналымының көлемі 21% азайды және 2014 жылы 21 364 млн. АҚШ долларын құрады. Қаланың сыртқы саудасында импорт барлық айналымның 81%-нан асады, нәтижесінде сыртқы сауда теңгерімінің теріс сальдосы – 13 272,4 млн. АҚШ долларын құрады.

Өңдеуші өнеркәсіп өнімдерін экспорттау өсімі бойынша шамасы 2014 жылы жоспарлы көрсеткішіне жетпеген (жоспардағы 102% -дың орнына 88,5% нақты көрсеткіш). Тұтас алғанда шикізаттық емес тауарлардың экспорт үлесі 2012-2014 жылдардағы кезеңде 35% төмендеген. Бұл жағдай өңдеуші өнеркәсіп өнімдері көлемінің жалпы азаюына байланысты болып отыр.

Өнеркәсіптік-өндірістік қызметкерлердің саны іс жүзінде бір деңгейде қалып отыр. Олардың санындағы ауытқу қала шаруашылығы мен қала халқының құбылмалы қажеттіліктеріне жауап болып табылатын кейбір өндіріс орындарының өз жұмысын бастауынан туындаған. Негізінен бұл фармацевтикалық және тағам өнеркәсібі кәсіпорындарының кеңеюі мен ашылуына қатысты.

Соңғы үш жыл ішінде қаланың тіршілік қабілеттілігін қамтамасыз ететін ішкі салалардың үлес салмағы артқан. 2014 жылы электрмен қамту, газ және жылу беру, ауаны желдету, сумен қамту, кәріз жүйесі және қалдықтарды жинаудың үлесіне өнеркәсіптік өндіріс көлемінің төрттен бір бөлігі тиісті болған.

Құрамына 30-дан астам арнайы маманданған салалар, ішкі салалар мен жекелеген өндірістер енетін тағам өнеркәсібі Алматы қаласының өнеркәсіптік кешеніндегі ірі салалардың бірі болып табылады. 2012-2014 жылдардағы кезеңде тағам өнімдері өндірісінің жалпы өңдеуші өнеркәсіп көлеміндегі үлес салмағы 27,8%-дан 32,3%-ға дейін артқан.

17

2014 жылы алдыңғы жылдардағы біршама өсімнен кейін химия өнеркәсібінің, резеңке және пластмасса бұйымдар өндірудің көлемі айтарлықтай азайған. Алматы қаласында бірқатар ірі және технологиялық тұрғыда озық лак-бояу материалдарын, сумен қамту, кәріз және шоғырсымдарды қорғау жүйелеріне арналған полиэтилен құбырларды, термоқабықшалар, қаптама өнімдерін, өлшеп қаптау қапшықтарын, тағам өнімдері мен мұздатылған өнімдерге арналған қапшықтар өндіру бойынша химия өндіріс орындары орналасқан.

Қаладағы өнеркәсіп саласының негізгі қиыншылығы төмен еңбек өнімділігі, сонымен қатар, саланың көрсеткіштерін жекелеген кәсіпорындардың жұмысына тәуелді ететін шағын көлемдері болып табылады. Салалық дамуды әрі қарай қолдау үшін қалада «Алматы қаласы Алатау ауданындағы индустриалды аймақты құру» жобасы жүзеге асырылуда.

Кластер құрудың негізгі мақсаты экспортқа бағытталған экологиялық шикізаттық емес өнімдер жасауды қолдау және жаңа жұмыс орындарын ашу болып табылады.

Сонымен, 7 өндіріс секторы бар:- тағам өнеркәсібі;- машина жасау;- құрылыс өнеркәсібі;- фармацевтикалық өнеркәсіп;- химия өнеркәсібі;- жиһаз өнеркәсібі;- жеңіл өнеркәсіп.

2015 жылдың басында жалпы инвестиция мөлшері 298 млрд. теңгені құрайтын 33 жоба бекітілген. Өнеркәсіптік өндіріс бойынша мақсатты көрсеткіштер 174 млрд. теңгеге өнім шығару болып табылады (бүгінгі өнеркәсіптік өндірістің шамамен 30%).

2.1.1.2.2 кесте. Өнеркәсіп жұмысының негізгі көрсеткіштері Атауы/жылдар Өлш. бір. 2012 2013 2014Өнеркәсіптік кәсіпорындар саны, бірлік Бір. 1451 1407 1392

Өнеркәсіптік өнім көлемі, млн. теңгеМлрд. Теңге 584,5 641,0 738,9

Өнеркәсіптік өнім шығарудың нақты көлемінің индексі, %

%103,3 105,5 102,2

Өңдеуші өнеркәсіп өнімдерін шығарудың нақты көлемінің индексі, %

%103,2 108,2 100,6

Өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігі, мың АҚШ доллары/адам

мың АҚШ доллары/адам 38,5 35,0 28,7

Елдің жалпы экспорты көлеміндегі шикізаттық емес тауарлар экспорты көлемінің үлесі,%

%

15,2 12,2 13,7Жалпы ішкі өнімінің энергия 2000 0,14 0,32 0,32

18

Атауы/жылдар Өлш. бір. 2012 2013 2014сыйымдылығының көрсеткіші жылғы

бағамен бір тонна мұнай баламасы мың АҚШ доллары

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің Санақ жинағы

2.1.1.2.3. кесте. Экономикалық қызмет түрлері бойынша өнеркәсіптік өндіріс көлемі, млн. теңгеАтауы 2012 2013 2014Өнеркәсіп 584 591 641 043 738 948оның ішінде:тау-кен өнеркәсібі 85 - 220өңдеуші өнеркәсіп 455 947 483 767 580 625оның ішінде:тағам өнімдері өнеркәсібі 127 033 127 316 187 531сусындар өндірісі 27 280 29 962 33 249тоқыма бұйымдары өндірісі 1 236 1 300 1 327киім өндірісі 5 825 7 753 4 696тері және онымен байланысты бұйымдар өндірісі 1 379 1 463 2 520жиһаздан басқа ағашжәне тығынды бұйымдар өндірісі 2 502 2 659 1 985

қағаз және қағаз өнімдерін өндіру 6 788 7 063 10 169Жазба материалдарын басып шығару және көшіру 40 113 42 149 34 738

Кокс және мұнай өңдеу өнімдерін өндіру 1 391 967 2 940Химия өнімдерін өндіру 9 605 12 138 6 987

Негізгі фармацевтикалық өнімдерді өндіру 12 794 16 752 17 132Резина және пластмасса бұйымдарды өндіру 26 033 29 134 27 055Басқа да металл емес және минералды өнімдерді өндіру 39 390 48 848 55 401

Металлургия өнеркәсібі 31 654 23 131 40 387Машиналар мен құрылғылардан басқа дайын металл бұйымдарды өндіру 26 663 29 359 36 564

Компьютер, электронды және оптикалық өнімдер өндіру 19 551 19 513 23 455

Электрлік құрылғылар өндірісі 6 603 7 979 7 314Басқа санаттарға жатқызылмаған машиналар мен құрылғылар өндірісі 6 178 5 050 10 702

Автокөлік құралдары, трейлер және жартылай тіркемелер өндірісі 491 1 141 4 909

Басқа көлік құралдары өндірісі 11 252 11 250 8 551Басқа да дайын бұйымдар өндірісі 1 647 2 553 2 027Жиһаз өндірісі 12 374 13 683 13 522Машиналар мен құрылғыларды жөндеу және орнату 38 165 42 603 47 454

Электрмен қамту, газ және жылу беру, ауаны желдету 108 079 136 015 136 967

19

оның ішінде:Электр энергиясын өндіру, беру және тарату 58 612 84 005 69 402Газ тәрізді отынды өндіру және тарату 7 994 9 826 15 297Жылу беру және ауаны желдету жүйелері 41 473 42 184 52 268Сумен қамту; кәріз жүйесі, қалдықтарды жинау мен таратуды қадағалау 20 479 21 261 21 134

оның ішінде:Суды жинау, өңдеу және тарату 7 568 11 252 12 314Кәріз жүйесі 2 855 3 632 3 963Қалдықтарды жинау, өңдеу және жою 10 056 6 377 4 856

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің Санақ жинағы, 2015 жыл

Жергілікті мазмұнды дамытуОтандық тауар өндірушіні қолдау және «Самрұқ-Қазына» ҰӘҚ» АҚ

ұлттық компаниялардың сатып алуларында олардың үлесін арттыру мақсатында 2014 жылдың 4 желтоқсанында жалпы сомасы 800 млрд. теңгелік тиісті Меморандумға қол қоя отырып, «Мемлекеттік тапсырыс 2015» жыл сайынғы акциясы өткізілді. «Самрұқ-Қазына» ҰӘҚ» АҚ-ның құрамына кіретін Ұлттық компаниялардың Меморандумды орындауы шеңберінде Алматы қаласының кәсіпорындарымен жалпы сомасы 586,5 млрд. теңгеге шарттар жасалды. Қазақстандық мазмұн үлесі 68%.

2015 жылдың қаңтарында Алматы қаласының әкімдігі ұлттық компаниялармен және отандық тауар өндірушілермен жалпы сомасы 6,9 млрд. теңгеге өзара түсіністік туралы 6 Меморандумға қол қойды.

Бүгінгі күні Меморандумдарды орындау шеңберінде жалпы сомасы 4,8 млрд. теңгеге шарттар жасалды.

3 қазанда Алматы қаласының әкімдігі және «Астана «ЭКСПО-2017» ҰК» АҚ арасында Алматы қаласының іскерлік ортасымен және ЭКСПО бас мердігерлерімен жалпы сомасы 10 млрд. теңгенің сомасына ынтымақтастық туралы 12 меморандумға қол қойылды.

Қараша айында Универсиада 2017 дирекциясымен және мердігер құрылыс ұйымдарымен осындай кеңестер өткізілетін болады.

Алматы қаласының Мемлекеттік мекемелері.Алматы қаласының мемлекеттік мекемелері және ұйымдары ұсынған

қазақстандық мазмұн және тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді мемлекеттік сатып алу бойынша есептеріне сәйкес 2015 жылғы 15 қазандағы жағдай бойынша 23,6 млрд. теңгенің сомасына 11 451 орындалған шарттардан қазақстандық үлес салмағы 14,5 млрд. немесе 61,3% құрады, оның ішінде:

- тауарлар бойынша 25,4% 5,6 млрд. теңгенің сомасы;- жұмыстар бойынша 72,1% 9,7 млрд. теңгенің сомасы;- қызметтер бойынша 73,2% 8,3 млрд. теңгенің сомасы.

Ұлттық компаниялар.

20

«Самрұқ-Қазына» ҰӘҚ» АҚ-ның құрамына кіретін Ұлттық компаниялар 2015 жылдың қаңтар-қыркүйек айларында Алматы қаласының кәсіпорындарымен жалпы сомасы 586,5 млрд. теңгеге шарттар жасасты, оның ішінде:

- тауарлар – 262,8 млрд. теңге;- жұмыстар – 141,7 млрд. теңге;- қызметтер – 182,0 млрд. теңге.Қазақстандық мазмұндық үлесі 68%Энергияны үнемдеу және энергия тиімділігін арттыруЭнергияны үнемдеу бойынша шараларды іске асыру қазіргі уақытта

өнеркәсіпті, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты және көлік секторын жаңғыртудың негізгі құралының бірі болып табылады. Энергияны үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру бойынша шараларды табысты іске асыру энергетикалық және экологиялық қауіпсіздікті, сондай-ақ Алматы қаласы экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттыруды қамтамасыз етеді.

Алматы қаласы экономикасының өсуімен байланысты энергетикалық ресурстарды тұтыну негізінен ішкі өңірлік өнім сияқты қарқында өседі, өйткені экономикалық өсім өнімді өндіруді арттырумен, ресурстарды пайдаланумен бірге жүреді. Осылайша энергияны үнемдеу Алматы қаласының алдында тұрған негізгі міндеттердің бірі болып табылады.

Алматы қаласы бойынша электр энергиясының және қуатының заманауи нарығы «Алматы энергия станциялары» АҚ (бұдан әрі – «АлЭС» АҚ) энергия көздерінен электр энергиясын жеткізуден және 30% ЖГРЭС және ГРЭС Павлодар-Екібастұз энергия торабынан электр энергиясын сатып алудан қалыптасады.

Электр энергиясын тұтыну құрылымы тұтынудың негізгі үлесі өнеркәсіп кәсіпорындарына – 33% , халық – 29 %, өзге де – 25%, бюджет ұйымдары – 13% келетінін көрсетеді.

Тұрғын үй – коммуналдық шаруашылықАлматы қаласында тұрғын үй секторы шамамен 30% электр энергиясын

және 61% жіберілетін жылу энергиясын тұтынады.Алматы қаласындағы 33,4% тұрғын үй қоры дұрыс қалыпта, 53,4%

күрделі жөндеуді талап етеді және 13,2% апаттық жағдайда.Инженерлік желілердің тозу деңгейі Алматы қаласындағы коммуналдық

секторда келесі сипатта:Алматы қаласының жылу желілерінің жалпы ұзындығы 1 150 км.

құрайды, олардың 35% нормативтік жағдайда және 65% жөндеуді талап етеді.Алматы қаласы бойынша электр желілерінің жалпы ұзындығы 6 885,3

км. құрайды, олардың: кабель желілері – 4 041,2 км., әуе желілері – 2 844,1 км. нормативтік жағдайда 31,5% электр желілері және 68,5% жөндеуді талап етеді.

21

Алматы қаласы бойынша газ желілерінің жалпы ұзындығы 4935,8 км. құрайды, олардың: жоғары қысымды – 88,2 км., орташа қысымды – 646,33 км.,төменгі қысымды – 4201,27 км.

Бюджет секторындағы энергияны үнемдеу оның әлеуметтік өзектілігіне қарай маңызды орын алады. Бүгінгі күні Алматы қаласының бюджеттік ұйымдарында 70 мың сыртқы жарықтандыру нүктелері бар, энергияны үнемдейтіндер жоқ.

2.1.1.2.3. кесте SWOT-талдау

Күшті жақтары:- макроэкономикалық және саяси тұрақтылық;- іскерлік ахуалды жақсарту және реформаларды жүргізу;- өнеркәсіптік саясатты іске асыру үшін даму институттары жүйесінің болуы.

Әлсіз жақтары:- өңдеу өнеркәсібіндегі инвестициялық белсенділіктің төмендігі;-Біліктілік деңгейін талап ететін адам ресурстарына қолжетімділіктің төмендігі;- Инфрақұрылымда тар жерлердің болуы (көлік-логистикалық, энергетикалық, сумен жабдықтау);- Өңдеуші өнеркәсіптегі бәсекеге қабілеттіліктің төмендігі;- Инновациялық жүйенің бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі;- Ресурс тиімділігінің төмендігі және өнеркәсіптің жоғары энергия өнімділігі;- Техникалық реттеудің дамымаған жүйесі:

Мүмкіндіктер:- Кедендік одақ нарығына қолжетімділік, Қытайдағы, Орта Азиядағы және Каспий аралық мемлекеттердегі нарықтық мүмкіндіктер;- Ресурс секторларының технологиялық құрал-жабдықтарына, мамандандырылған қызметтерге және инновацияға сұраныс;- Өңдеуші өнеркәсіпте заманауи өндірістік және басқару технологияларын енгізу;- Мемлекеттік, квазимемлекеттік сатып алулардың және жер байлықтарын пайдаланушылардың сатып алуларының тиімділігін арттыру.

Қауіп-қатерлер:- жаһандық және өңірлік дағдарыс түрлерінің Қазақстанның экономикасына және өндірісіне теріс әсері.

Түйткілі мәселелер:- қолданыстағы кәсіпорындардың өндірістік қуаттылығының төмен

жүктемесі;

22

- ескірудің жоғары дәрежесі, кәсіпорындардағы жабдықтардың рухани ескіруі;

- ішкі нарықтың әлсіз дамуы;- шығарылатын өнімдердің төмен сапасы және оның түрлерінің аз

болуы;- өнімдерді сертификаттау үшін сынақ базаларының және

зертханалардың жоқтығы;- өнімдердің жоғары энерго және еңбек өнімділігі;- көлік - логистикалық инфрақұрылым деңгейінің төмендігі;- тиісті білікті кадрлардың жетіспеушілігі;- салалық институттардың материалдық-техникалық және тәжірибелік -

өнеркәсіп базаларын жаңғыртудың қажеттілігі;

2.1.1.3. Азық-түлік белдеуін дамыту Қаланың қайта өңдеуші кәсіпорындарының жүктемесі шамамен 63%

құрайды. Негізгі бағыттар бойынша жүктемелер мыналар:- Ет топтары -90%- Сүт топтары - 60%- Май-тоң май топтары -48%- Жеміс-көкөніс топтары - 52%.

2012-2014 жылдар кезеңінде тамақ өнімдері өндірісінің негізгі капиталға салынатын НКИ тұрақсыз үрдіске ие болды. Сонымен қатар, 2012 жылы біршама өсті. 125% одан кейін 54,5% төмендеді. Мұндай үрдіс жалпы өткен кезеңде экономиканың дамуына сәйкес келді.

Азық-түлікпен қамтамасыз ету мақсатында тұрақты негізде кеңейтілген ауыл шаруашылық жәрмеңкелерін ұйымдастыру бойынша жұмыс жүргізілуде. 2015 жылы Алматы, Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан облыстарының қатысуымен 9 жалпы қалалық жәрмеңке өткізілді. Сатылған өнімнің жалпы көлемі 1 920 тоннаны, 1 170 млн. теңгеге құрады.

Сонымен қатар, апта сайын Алматы қаласының барлық аудандарында Алматы облысының жақын орналасқан ауыл шаруашылығы өнім өндірушілерінің, сондай-ақ Алматы қаласының сауда және өнеркәсіп кәсіпорындарының қатысуымен «демалыс күнінің» жәрмеңкелері өткізіледі. 2015 жылдың басынан бері Алматы қаласының аудандарында 602 азық-түлік жәрмеңкесі өткізілді, олардың тауар айналымы 1,7 млрд. теңгені құрады.

2.1.1.3.2. кесте SWOT-талдауКүшті жақтары:- Тамақ өнеркәсібін дамыту.

Әлсіз жақтары:- егіс алаңдарының және мал жайылымдарының жоқтығы.

Мүмкіндіктер: Қауіп-қатерлер:23

- жылыжай шаруашылықтарының, дайындау пунктілерінің қуаттылығын арттыру бойынша инвестициялық жобалар қатарын іске асыру, жеміс-көкөніс сақтау қоймаларын және сүт пен ет жинау бойынша стационарлық пунктерді дамыту;

- Алматының ауыл шаруашылығы қайта өңдеу кәсіпорындарын техникалық қайта жарақтандыру.

- ГМО және химиялық қоспалары бар ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапасының төмендігі.

Түйткілді мәселелер:- несие алу кезінде ауыл шаруашылық өндірушілеріне қажетті ликвидтік

кепілдік мүліктің жоқтығы;- қала кәсіпорындарының моралдық және физикалық тозған құралдары

үлесінің жоғары болуы;- өндірістік қайта өңдеуге лайықты шикізаттың жетіспеуі.

2.1.1.4 , Шағынжәне орта бизнес сауда

Шағын және орта бизнесАлматы шағын және орта бизнестің (бұдан әрі - ШОК) нақты өнім

шығару көлемі бойынша елде бірінші орында болып келеді.Тіркелген және белсенді шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің

саны 2014 жылы өсу үрдісін сақтаған (2012 жылмен салыстырғанда 25% артқан). ШОК субъектілерінің жалпы көлемінде республика бойынша 2014 жылы Алматы 13,8 % үлесімен екінші орынға иеленеді.

2012-2014 жылдардағы кезеңде ШОК белсенді субъектілерінің үлесі тіркелген субъектілердің жалпы көлемінде тұрақсыз үрдіс көрсеткен. Бұл жағдайда 2013 жылы біршама өсім байқалады (53,1%) және әрі қарай 51% дейін төмендеген.

2.1.1.4.1. кесте. ШОБ негізгі көрсеткіштері Көрсеткіштің атауы өл.бір. 2012 2013 2014

Тіркелген ШОБ саны Бір. 202 745 224 831 251 912

Белсенді ШОБ саны Бір. 102 173 119 462 128 107

Тіркелгендердің жалпы көлеміндегі белсенді ШОБ үлесі

% 50,4 53,1 50,9

ШОБ-тағы жұмыспен қамтылғандар саны

Адам 323 810 412 571 474 864

ШОБ субъектілерінің өнім өндіруі Млрд. теңге 2 019,3 2 159,7 3 799,8

24

Дереккөз: «ҚР шағын және орта бизнес» Санақ жинағы, 2015

«Бизнестің жол картасы - 2020» Бағдарламасының (бұдан әрі – БЖК-2020) шеңберінде 2012-2014 жылдары ШОБ-ты қолдау және дамыту үшін республикалық бюджеттен 7 769,2 млрд. теңге бөлінді. Осы шаралардың есебінен 323 жобаға субсидия бөлінді, 48 несие бойынша ішінара кепілдік ұсынылды, 27 грант берілді, 10 мыңнан астам қызмет көрсетілді.

2.1.1.4.2. кесте. Жобалардың саны, құралдардың бөлігінде «Бизнестің жол картасы - 2020» Бағдарламасының шеңберінде ӨҮК

Қолдау құралдары 2012 жыл 2013 жыл 2014 жыл

3 бағыт бойынша субсидия бөлу 113 85 125Кепілдік 3 7 38Гранттар 7 9 11Өндірістік инфрақұрылымды дамыту 10 15 -

Дереккөз: «Даму Кәсіпкерлік қоры» АҚ жылдық есептері

БЖК-2020 іске асыру нәтижесінде 2012-2014 жылдары қосымша 5 мың жаңа жұмыс орны ашылды, 10 мыңнан астам жұмыс орны сақталды. Кәсіпкерлерді қаржылық емес қолдау шеңберінде қаланың 5 мыңнан астам кәсіпкерлері оқытылды.

2.1.1.4.3. кесте. Компоненттер бөлігінде «Бизнестің жол картасы - 2020» Бағдарламасының шеңберінде оқытылған қатысушылардың саны

Қолдау құралдары 2012 жыл 2013 жыл 2014 жылБизнес кеңесші 1 1 636 1 416 1 374Бизнес кеңесші 2 - 55 146Топ-менеджмент оқыту 29 62 58Іскерлік байланыстар 79 78 80Аға сеньорлар - 1 1Жас кәсіпкер мектебі - - 85

Дереккөз: «Даму Кәсіпкерлік қоры» АҚ жылдық есептері

2.1.1.4.1 сурет. Жалпы тіркелгендер санындағы Алматы қаласының ШОК субъектілерінің үлесі, бірлік

25

Дереккөз: Қазақстан Республикасының Статистика комитеті

2.1.1.4.2 сурет. 2014 жылы Алматы қаласының ШОК ұйымдастыру-құқықтық формасы бойынша құрылымы


Алматы қаласының тіркелген және белсенді ШОК субъектілері құрылымында жеке кәсіпкерлер (бұдан әрі – ЖК) басым болып келеді.

Белсенді ШОК субъектілерінің салалық құрылымы қызмет көрсету саласындағы кәсіпорындардың басымдығымен сипатталады. Қаланың ЖӨӨ құрылымының жалпы динамикасына сәйкес болатын ең жоғары үлеске сауда саласы ие болып отыр. Сонымен қатар, білім беру, денсаулық сақтау, өнер және т.б. салалардағы кәсіпорындардың үлесі 5% кем, бұл аталған салаларды дамыту әлеуетін білдіреді. Бұл жағдай көбінесе сауда қызметі барысында құрылатын ШОК құрылымында ЖК басымдығымен де түсіндіріледі.

26

ШОК қалада жұмыс орындарын құрудың маңызды көзі болып табылады (62,1% қалада жұмыс жасайтындардың жалпы санынан 474,8 мың адам) соңғы үш жылда барынша өсу қарқыны байқалады.

2.1.1.4.3 сурет. ШОК жұмыспен қамтылғандар үлесі

Дереккөз: Қазақстан Республикасының Статистика комитеті2014 жылы ШОК субъектілерінің өнім өндіруі 3 799,9 млрд. теңгені

құраған, бұл 2013 жыл деңгейінен 12,5% жоғары. Алматы қаласының ШОК өнім шығару деңгейінің көрсеткіші өсу үрдісін көрсетіп отыр, бұл шағын және орта бизнес кәсіпорындарының өз өнімдерінің алуан түрлілігін арттыру, өндірісті түрлендіру, сапаны жоғарылату және өткізу нарығын кеңейту арқылы дамытудың алғышарты болып табылады. 2014 жылы ЖӨӨ ШОК меншікті үлесі 34% құрады.

2.1.1.4.4 сурет. ЖӨӨ ШОК үлесі


«Даму» қоры арқылы кәсіпкерлерге қаржылық және басқа да тұрғыда қолдау көрсетеді. Барлығы көрсетілген мемлекеттік қолдау сомасы шамамен

27

10 млрд. теңгені құрады. ШОК-ке несие беруі көлемі 2014 жылы 567,3 млрд. құрады.

2.1.1.4.5 сурет. Екінші деңгейдегі банктердің ШОК-ке несие беруі

Дереккөз: Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі

Оңтайлы кәсіпкерлік ахуал қалыптастыру мақсатында жылына екі рет Алматы қаласының іскерлік кеңесінің отырыстары өткізіледі. Іскерлік кеңестің негізгі міндеті әкімшілік кедергілерді жою, көлеңкелі экономика көлемін қысқарту және кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымын жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу арқылы кәсіпкерлікті дамытуға қолайлы жағдай жасау болып табылады.

Алматы қаласында 2 кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы (бұдан әрі - КҚКО) жұмыс жасайды, мұнда кәсіпкерлерге «бір терезе» режимінде қызметтер көрсетіледі, қолданыстағы мемлекеттік қолдау құралдарын түсіндіру бойынша жұмыстар жүргізіледі. 2014 жылы 1252 кәсіпкерге бизнес жүргізуді сервистік қолдау шеңберінде қызмет көрсетілген.

Жалпы алғанда, ШОК сегменті қаладағы негізгі салық (40% артық) және жұмыс орындарының көзі болып қалып отыр. Осыған байланысты қалада ШОК қызметін дамыту басты бағыттардың бірі болып табылады.

2.1.1.4.4 кесте. Шағын және орта бизнес көрсеткіштеріАтауы/жылдар Өл.бір. 2012 2013 2014Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің нақты өнім өндіру көлемінің индексі

%105,0 101,0 112,5

Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің өнім шығаруы

млрд.теңге 2019,3 2159,7 3799,8

Тіркелгендердің жалпы көлемі бойынша белсенді шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің үлесі

% 50,4 53,1 50,9


СаудаАлматы 2014 жылы жалпы республикалық сауда көрсеткішінде

сауданың меншікті үлесі бойынша 1 орынды иеленеді. Талдау жасалып отырған кезеңде сауда қаланың ЖӨӨ ең жоғары үлесін қамтамасыз еткен

28

(33,5%), көтерме сауданың жалпы көлемі (8035,8 млрд. теңге, республикалық көлемнен 49,6%) бөлшек сауда көлемінен (1 641,3 млрд. теңге, республикалық көлемнен 25,9%) 4,5 есе артық болған. Көтерме сауданың жалпы республикалық көлемінің жартысынан астамы Алматы қаласында шоғырлануы негізінен тіркелген ірі компаниялардың қалада болуымен байланысты.

Өңірдің бөлшек сауда құрылымында қарастырылып отырған кезең ішінде азық-түліктік емес тауарларды сату басым болған, ол Алматы қаласының бөлшек сауда айналымының ¾ жуығын құраған.

2012-2014 жылдардағы кезеңде бөлшек сауданың нақты көлемінің индексі аздап төмендеген. Аталған үрдіс 2012 жылғы біршама өсуімен байланысты болуы мүмкін, бұл салыстыру үшін жеткіліксіз.

2014 жылы өңірдегі бөлшек сауданың жалпы көлемінің 70% астамы сауда кәсіпорындары арқылы (2012 жылы - 66%) іске асырылған, бұл қаладағы сауданың заманауи түрінің дамуымен байланысты. Сауда нысандарының жалпы санының кемуі базарлар санының азаюына байланысты. 2015 жылдың басында 6000 астам немесе 1,3 млн. ш.м. (сауда орталықтарының жалпы ауданы) сауда нысандары жұмыс жасаған. Соңғы 3 жыл ішінде Алматы қаласында 30 астам жаңа ірі және орта сауда нысандары ашылған.

2.1.1.4.5 кесте. Көтерме және бөлшек сауда көрсеткіштеріАтауы/жылдар Өл.бір. 2012 2013 2014

Бөлшек сауда көлемімлрд. теңге 1 245,8 1 416,4 1 641,3

Республика көлеміндегі үлес салмағы % 27,2 25,6 25,9

Көтерме сауда көлемімлрд. теңге 5 349,3 7 080,5 8 035,8

Республика көлеміндегі үлес салмағы % 45,2 49,5 49,6Халықтың жан басына шаққандағы бөлшек сауда көлемі

мың. теңге 851,8 943,7 1 024,1

Бөлшек сауданың нақты көлемінің индексі % 111,8 110,2 108,1Көтерме сауданың нақты көлемінің индексі % 127,0 126,8 108,8

Дереккөз: «Алматы қаласы бойынша 2014 жылғы алдын ала мәліметтер» Алматы қаласының Статистика департаментінің Санақ жинағы, 2015 жылғы, «2014 жылғы қаңтар-желтоқсан аралығында ҚР сауда және қызметтерді өткізу көлемі» ҚР ҰЭМ Статистика комитетінің бюллетені, 2015 жылғы

2.1.1.4.6 кесте. Бөлшек сауда құрылымыАтауы/жылдар Өл.бір. 2012 2013 2014Бөлшек сауда көлемі млрд.теңге 1 245,8 1 416,4 1 641,3оның ішінде:Азық-түлік тауарлары млрд.теңге 288,5 283,1 362,4Азық-түліктік емес тауарлар млрд.теңге 957,3 1 133,3 1 278,9Бөлшек сауда көлемі, % 100 100 100оның ішінде:

29

Азық-түлік тауарлары % 23,1 19,9 22,0Азық-түліктік емес тауарлар % 76,9 80,1 78,0

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің Санақ жинағы, 2015 жылғы,

2.1.1.4.7 кесте. Сауда секторлары бойынша бағамен көрсетілген бөлшек саудаАтауы/жылдар Өл.бір. 2012 2013 2014Өткізу арналары бойынша бөлшек сауда көлемі:Сауда кәсіпорындары, млрд. теңге млрд.теңге 826,8 954,1 1152,3Базарлар мен жеке кәсіпкерлер млрд.теңге 418,9 462,3 489,0«Бөлшек сауда» қызмет түрімен айналысатын сауда ауданы 2000 ш.м. кем емес сауда нысандарының санын арттыру, бірлік (БП) бірлік - 38 56

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің Санақ жинағы, 2015 жылғы,

2.1.1.4.8 кесте. Сауда нысандарыАтауы/жылдар Өл.бір. 2012 2013 2014Сауда нысандары саны, бірлік бірлік 8 415 4 732 3591Жалпы сауда ауданы, ш. м ш.м. 756 061 712218 737 502


Сыртқы сауда Алматы еліміздегі импорт үлесі жоғары негізгі сыртқы саудасы дамыған

қалалардың бірі болып табылады. 2014 жылы республиканың сыртқы сауда айналымындағы қаланың үлес салмағы 18,6% құрады, оның ішінде экспортта – 6,4% және импортта – 42% құрады.

Қаланың сыртқы сауда айналымының көлемі (Кеден Одағы мемлекеттерін қоса алғанда) бес жыл ішінде 1,3 есеге артқан және 2014 жылы 21 364 млн. АҚШ долларын құраған, оның ішінде импорт бойынша өсім 40%, экспорт бойынша көлемнің төмендеуі 3% құраған. Импорт қаланың сыртқы сауда айналымының 77% құрап отыр.

Сонымен қатар, 2012-2014 жылдардағы кезеңде сыртқы сауда айналымы көлемі 16,8%-ға төмендеген, бұл негізінен 2014 жылы импорт көлемінің біршама төмендеуімен байланысты болып отыр.

2.1.1.4.6 сурет. Алматы қаласының сыртқы сауда айналымы

30


2014 жылы импорт көлемінің біршама төмендеуі негізінен нақты көлемдермен емес, 2014 жылғы ақпан айындағы бағам үйлесімімен байланысты, бұл кезеңде ұлттық валюта 20% девальвацияға ұшырап, бұл доллар бойынша көлемінің азаюына алып келген.

2.1.1.4.7 сурет. Экспорт және импорт көлемінің өзгеруі


2014 жылы экспорт құрылымында 4 санаты басым болып табылады: минералды өнімдер - 40%, отын-энергетика тауарлары - 39%, химиялық өнімдер және оған байланысты өнеркәсіп салаларының өнімдері (каучуктерді және пластмассаларды қоса алғанда) – экспорттың жалпы көлемінің 26%.

2.1.1.4.8 сурет. 2014 жылғы экспорттың тауарлық құрылымы, млн. АҚШ доллары

31


Импортта да 3 санат басымдылыққа ие (машиналар, құрылғылар, көлік құралдары, құралдар мен аппараттар, химия өнеркәсібі және минералды өнімдер). Бұл жағдайда машиналар мен басқа да көлік құралдарының импорты жалпы импорт көлемінің 52% құрайды.2.1.1.4.9 сурет. 2014 жылғы импорттың тауарлық құрылымы, млн. АҚШ доллары

32


Импорттық өнімнің негізгі мемлекеттері Қытай мен Ресей болып табылады. Экспорттың негізгі бағыттары Украина, Қытай және Ресей болып отыр.

2.1.1.4.10 сурет. Ірі сауда әріптестері


Алматы аймағында Қазақстанның көлік тораптары, қоймалар мен тауарларды қабылдау, тарату және ауыстырудың бірыңғай жүйесі бар логистика орталығы қалыптасады. Бүгінгі таңда Алматы көлік-логистикалық орталығы (АКЛО), «Даму-Алматы» индустриалды-логистикалық орталығы және «GEGA» азық-түліктік логистикалық орталығы жұмыс жасайды.

33

Елдің сыртқы сауда айналымындағы қаланың меншікті үлесінің жоғары болуы қаланың еліміздегі ірі сауда-логистикалық орталық, сонымен қатар, негізгі халықаралық компаниялардың бас кеңселері орналасқан орын болуымен байланысты.

2.1.1.5. Өңіраралықынтымақтастық

2013 жылы Алматы қаласының көтерме сауда айналымының жалпы көлемі басқа өңірлермен салыстырғанда 1 294 291,8 млн. теңгені құрады. Алматы қаласының резиденттеріне 23,5% келеді, ҚР өзге облыстарының резиденттеріне - 18%, резиденттер еместеріне – 58,5%.

Қазіргі уақытта Алматы қаласының өңіраралық ынтымақтастығы барлық салаларда ҚР-ың барлық өңірлерімен тығыз сауда-экономикалық байланыстарымен сипатталады. 2013 жылы Алматы қаласына ҚР-ың өзге облыстарынан 232 402,7 млн. теңгенің азық-түлігі жеткізілді.

2.1.1.5.1. сурет – Алматы қаласындағы заңды тұлғалардан – ҚР резиденттерінен сатып алынған көтерме сауда тауарларының құрылымы

Дереккөз: «Көтерме сауда саласында қызметтер көрсететін кәсіпорынның есебі-1 Вт (қосымша)» бюллетенінің деректері негізінде есептелді. ҚР Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті

Жеткізілетін өнімнің жалпы көлемінің 56,7% қала ішінде өндірілген тауарларды құрайды.

Алматы қаласының нарығына жеткізілген барлық өнімнің 14,1% Атырау облысының үлесіне тиеді. Оңтүстік-Қазақстан облысынан жеткізілген тауарлардың үлес салмағы 8,3% құрайды, Батыс Қазақстан облысы – 6,5%, Маңғыстау облысы – 5,1%, өзге өңірлер – 2,6% құрайды.

2014 жылы Алматы қаласынан ҚР-ың өзге өңірлеріне 347 074,7 млн.

34

теңге сомасының өнеркәсіп өнімдері тиеліп жеткізілді, Алматы қаласынан жеткізілетін жалпы өнімнің - 35,8% Алматы облысына, Астана қаласына 10,8%, Оңтүстік Қазақстан облысына – 9,0%, Шығыс Қазақстан облысына – 6,7%, ҚР өзге өңірлері – 37,7% жеткізілді.

2.1.1.5.2 сурет – Өнеркәсіп өнімдерін жөнелтудің құрылымындағы өңірлердің үлесі

Дереккөз: «Көтерме сауда саласында қызметтер көрсететін кәсіпорынның есебі-1 Вт (қосымша)» бюллетенінің деректері негізінде есептелді. ҚР Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті

2.1.1.5.1. кесте SWOT-таладуКүшті жақтары:- өсу драйвері бола алатын сервиске-бағытталған шағын және орта бизнестің үлесі жоғары дамыған экономика;- ішкі сауданы дамыту үшін институционалдық негіздің болуы;- елдің көптеген қалаларымен және жалпы Орталық Азиямен салыстырғандағы халықтың төлем қабілетінің жоғарылығы;

Әлсіз жақтары:- кәсіпкерлік қызметті нормативтік-құқықтық қамтамасыз етудің жетілдірілмеуі;- нарықта тұрақсыз жағдайға байланысты тәуекелдің жоғары деңгейі;- сыртқы нарықтарға шағын және орта кәсіпорындардың шығу қиындығы;- отандық кәсіпорындар өнімдері түрлерінің аздығы, оның шет елдік тауарларға қарағанда әлсіз бәсекеге қабілеттілігі.

Мүмкіндіктер:- Қазақстанның қайта өңдеу өнеркәсібін дамыту;- отандық өнімді өндірудің өсуі; - әкімшілік кедергілерді төмендету бойынша мемлекеттік саясатты жүргізу;- көлік-логистикалық орталықтар желісін дамыту;- бәсекелестіктің өсуі, сауда желілерінің бәсекелестікке қабілеттілігін көтеру;- экспорт/импорттың сауданың реттелуін жетілдіру.

Қауіп-қатерлер:

- ұсақ сауда кәсіпорындарының ықтымал банкроттығы;-шетелдік сауда желілерінің өнімдеріне сұраныс жоғары болғанда отандық тауар өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі;- заманауи сауда форматтарының шағын бизнес кәсіпорындарын ығыстыруы.

35

Түйткілді мәселелер:- қаржы ресурстарына қолжетімділіктің төмен деңгейі. - бизнесті мемлекеттік қолдау тетіктерінің шаралары туралы кәсіпкерлерді хабардар етудің жеткіліксіздігі;- айналым қаражатын толтыру бойынша сауда кәсіпорындарын екінші деңгейлі банктердің несиелеудің жеткіліксіздігі және т.б.;- сауда нарықтарын жаңғыртуға кәсіпкерлердің ақша қаражатының жетіспеушілігі.

2.1.1.6 Инновацияларжәне инвестициялар

ИнвестицияларАлматы Қазақстанның инвестициялық тұрғыда тартымды аймақтарының

бірі болып табылады, себебі қала қажетті еңбек, тұтынушылық және инфрақұрылымдық әлеуетке ие.

2010-2014 жылдардағы нақты өсім 6% болған жағдайда инвестицияның нақты өсімі орын алған жоқ, нәтижесі 2014 жылы олардың 5,2% төмендеуі.

2.1.1.6.1 сурет. Инвестициялар серпіні

Дереккөз: АлматықаласыСтатистикадепартаменті

2012 - 2014 жылдардағы кезеңде жалпы инвестиция көлеміндегі мемлекеттік және жеке қаражаттардың үлесі артқан, несие қаражаттарының үлесі біршама төмендеген. Әлеуметтік салаға негізгі капиталға инвестицияның үлесі өте аз екенін айта кету керек.

36

2.1.1.6.2 сурет. Қаржыландыру көздері және шығындар бойынша негізгі капиталға ивестициялар


2012-2014 жылдары ЖӨӨ негізгі капиталға инвестиция үлесі 8%-дан 6,4% дейін төмендеген (АДБ мақсатына жету коэффициенті 0,94). Аталған үрдіс экономиканың өсіуінің бәсеңдеуімен байланысты:

Осы орайда қаланың инвестициялық тартымдылығын арттыр, сондай-ақ қаладағы қаражатты көп қажет ететін және ұзақ мерзімді жобаларға стратегиялық серіктестерді тарту бойынша бірқатар іс-шаралар іске асырылуда . Атап айтқанда,

*Әкімдік муниципалдық сектрға ұзақ мерзімді инвестицияларды тарту үшін тұрақты негізде халықаралық қаржы институттарымен (Еуроап даму және қайта құру банкі, Азия даму банкі, Дүниежүзілік банк және т.б.) ынтымақтастық жасасады;

*Инвестициялық жобалардың тізбесі жасалды.2012-2014 жылдардағы инвестицияның жалпы көлеміндегі негізгі

капиталға сыртқы инвестицияның үлесі құлдырау үрдісін байқатқан. 2014 жылы негізгі капиталға инвестицияның жалпы артуы жағдайында сыртқы инвестиция көлемі мен үлесі біршама азайған, бұл 2014 жылғы сыртқы инвестицияны арттыру бойынша мақсаттың орындалмауына алып келген (жетістік коэффициенті 0,84).

Инвестициялардың басым бөлігі талданатын кезеңдеқұрылыс және күрделі жөндеу бойынша жұмыстарға, сондай-ақ көлік және жабдық сатып алуға бөлінді.

37

2.1.1.6.3 сурет. Негізгі капиталға инвестицияның технологиялық құрылымы

Дереккөз: Алматы қаласы Статистикадепартаментінің Санақ жинағы

2.1.1.6.1 кесте. Инвестициялық қызмет көрсеткіштері

Атауы/жылдар Өл. бір. 2012 2013 2014

Негізгі капиталға инвестиция млрд.теңге 458,3 482,9 511,6

Өсу қарқыны % 106,3 102,5 94,8Қазақстан Республикасының көрсеткіштеріндегі инвестицияның үлес салмағы

%8,4 8 7,8

Жалпы өңірлік өнімдегі негізгі капиталға инвестицияның үлесі

% 8 6,4 7,4

Дереккөз: Алматы қаласыСтатистикадепартаментінің Санақ жинағы, 2015 жылғы

2.1.1.6.2 кесте. Негізгі капиталға инвестицияны қаржыландыру көздерінің үлес салмағы

Атауы/жылдар Өл.бір. 2012 2013 2014Негізгі капиталға инвестициялар %

100 100 100оның ішінде, қаражат есебінен:Республикалық бюджет % 20.1 13.5 21,9Жергілікті бюджет % 5.7 5.4 8,3Меншік қаражаттары % 50.7 59.2 54,7шетелдікинвестициялар % 0.4 1.0 2,9Қарыз қаражаттары % 23.1 21.9 15,1Дереккөз: Алматы қаласы Статистикадепартаменті

38

Ғылым Алматыда көптеген ғылыми мекемелер, жобалау институттары және

жоғары оқу орындары орналасқан. Қаланы дамытудың алдында тұрған негізгі міндет ғылыми зерттеулер нәтижелерін өндіріске енгізу үшін ғылым, білім және өндірісті біріктіруді қамтамасыз ету болып табылады. 2012-2014 жылдардағы кезеңде кәсіпорындардың технологиялық инновация шығындары 6 есе артқан. Сонымен қатар 2014 жылғы ҒЗТҚЖ сыртқы және ішкі шығындар 35,4 млрд. теңгені құраған, бұл елдегі жалпы жұмыстар көлемінің 48% болып табылады. ҒЗТҚЖ ішкі шығындардың 75% бюджет қаражатынан тұрады.

2.1.1.6.4 сурет. Қаржыландыру көздері бойынша ҒЗТҚЖ шығындары

Дереккөз: Алматы қаласыСтатистика департаментінің Санақ жинағы, 2015 жылғы

2.1.1.6.5 сурет. ҒЗТҚЖ ішкі шығындары, 2014 ж., млрд. теңге және %

Дереккөз: ҚазақстанРеспубликасыныңСтатистикакомитеті

Ғылыми-техникалық әзірленімдердің жеткіліксіз үлес салмағы кезінде, шығындардың айтарлықтай бөлігі қолданбалы зерттеулердің үлесіне тиеді.

39

2.1.1.6.6 сурет. Жұмыс түрлері бойынша ҒЗТҚЖ ішкі шығындары

Дереккөз: Қазақстан Республикасының Статистикакомитеті

Таблица 2.1.1.6.3. Показатели развития наукиАтауы/жылдар Өл.бір. 2012 2013 2014Ғылыми-техникалық жұмыстарды орындайтын ұйымдар саны, бірлік бір. 119 369 428

ҒЗТҚЖ сыртқы және ішкі шығындары 24 217 30 991 35 369Ғылыми зерттеулер мен әзірленімдерді орындайтын мамандар саны, адам адам 8 644 9 654 11 094

Дереккөз:Алматы қаласыСтатистика департаментінің санақ жинағы

ИнновацияларҰлттық инновациялық саясаттың негізгі мақсаты тұрақты

экономикалық өсімді, жоғары технологиялық өндірістердің дамуын қамтамасыз ету, ғылымды қажет ететін өнімдер көлемін арттыру есебінен бюджетке түсімдерді ұлғайту, жаңашыл технологияларды пайдалану арқылы экологиялық және әлеуметтік мәселелердің шешімін табу болып табылады.

Мемлекет өңірдегі инновациялық дамуға қолдау көрсетеді. Мұндай шаралардың бірі инновациялық және ғылыми-зерттеушілік әлеуетті дамыту платформасын қалыптастыруға арналған «Ақпараттық технологиялар паркі» арнайы экономикалық аймағын құру болып табылады.

«Ақпараттық технологиялар паркі» арнайы экономикалық аймағын салықтарды төлеуден босату түріндегі жеңілдіктер қарастырған. Негізгі мақсат жаңа технологияларды тарту, қолдау және ақпараттық технологиялар мен телекоммуникация, электроника және құралдар жасау, ресурс үнемдеу, табиғатты тиімді пайдалану және т.б. салаларда жаңа кәсіпорындардың артуы болып табылады.

40

2.1.1.6.7 сурет. «АТП» АЭА құрылысы

Дереккөз: Кәсіпкерлік және инновациялық даму басқармасы

«Ақпараттық технологиялар паркі» арнайы экономикалық аймағының екінші кезегінің құрылысы жүріп жатыр, бұл үшін коммуникациялар бар аумақ 169,2 га көбейтілген (қазіргі көлемі – 14 га). Қазіргі кезде 151 компания қызметін жүзеге асыруда, оның ішінде 35 компания «эксаумақтылық» ұстанымы бойынша жұмыс жасайды. Жұмыс істеп отырған компаниялар ішінде 14 кәсіпорын шетелдік инвесторлардың қатысуымен жұмыс жасайды (Ресей Федерациясы, Оңтүстік Корея, Израиль, Қытай, Германия, Италия).

Арнайы экономикалық аймақтың АЭА дербес кластерлік қор – инновациялық кластердің атқарушы органы құрылған. Аталған қор қатысушыларды қолдауға арналған басқару органы түрінде болады. Инновациялық кластер қатысушыларының Қамқоршылық кеңесі мақұлдаған жобалары Мақсатты қордан қаржыландыру құралдарын ала алады.

Сонымен қатар «Ақпараттық технологиялар паркі» арнайы экономикалық аймағының дәрежесі біршама артады – Қамқоршылық кеңесін ел Президенті басқарады.

2.1.1.6.4 кесте. Инновациялық қызметтің негізгі көрсеткіштері

Атауы/жылдар Өл.бір. 2012 2013 2014Жұмыс жасайтын кәсіпорындар санындағы инновациялық белсенді

% 6,7 8,0 5,0

41

кәсіпорындардың үлесіИнновациялық өнімдер көлемі, млн.теңг

е 12 579 12 504 22 089Жалпы Өңірлік өнім көлеміндегі инновациялық өнім үлесін арттыру

%0,21 0,17 0,27

Кәсіпорындардың технологиялық инновацияларына жалпы шығындар,

млн.теңге 8 345 33 686 50 891

Дереккөз:Алматы қаласыСтатистика департаментінің санақ жинағы

2.1.1.6.5. кесте SWOT-талдауКүшті жақтары:

- халықаралық қаржы институттарымен ынтымақтастық (Еуропалық қайта құру және даму банкі, Азия даму банкі, Дүниежүзілік банк, және т.б.)- ғылыми – зерттеу және инновациялық әлеуетті дамыту платформасын қалыптастыру үшін «Ақпараттық технологиялар паркі» арнайы экономикалық аймағын құру;- инновациялық кәсіпкерлік және қолданбалы ғылым өңірлік орталығын құру.

Әлсіз жақтары:- экономика өсуінің бәсеңдеуі және инвестициялық белсенділіктің төмендеуі;- қаланы басқарудағы мемлекеттік-жекеменшік әріптестік тетіктерін жеткіліксіз қолдану.

Мүмкіндіктері:- шетелдік инвестицияларды тарту;- инновациялық кәсіпкерліктің және қолданбалы ғылымның өңірлік орталығын дамыту

Қауіп-қатерлер:- ғылыми зерттеулер нәтижелерінің нарықтағы сұранысыынң төмендігі;- алматылық кәсіпорындарының тартылатын инвестицияларға, технологияларға және адам ресурстарына тәуелділігі;- отандық кадрлардың біліктілігінің төмендігі себебінен технологияларды импорттық алмастыру мүмкіндігінің жоқтығы.

Түйткілді мәселелер:- ұзақ мерзімді инвестицияларды қолдау және қорғау бойынша әлсіз

кепілдемелер;- Алматы қаласындағы инвестицияллардың келешегі туралы шетелдік

іскер топтарының жеткіліксіз хабардар етілуі;- технологиялық сипаттағы инновацияларға бизнесті қабылдау

деңгейінің төмендігі;-техникалық, инженерелік мамандықтар және инновациялық

менеджмент бойынша ғылыми кадрлардың тапшылығы;- кәсіби стандарттардың білім стандарттармен үндестірудің

жеткіліксіздігі;

42

- инновациялық жобаларды іске асырудағы бақылау жүйесінің жетілдірілмеуі.

2.1.2. Әлеуметтік сала2.1.2.1. Білім беру

Мектепке дейінгі білім беруАлматы қаласы аумағының ұлғаюы және халық санының табиғи өсімі

мен көші-қон есебінен артуы мектепке дейінгі білім беруге сұраныстың айтарлықтай артуына алып келді. Соңғы 3 жыл ішінде мектепке дейінгі мекемелердегі балалардың саны 44,2 мыңнан 49 мыңға дейін артқан, орташа жылдық өсім 5% құрады. Балаларды мектепке дейінгі білім берумен қамту соңғы 3 жыл ішінде біршама артқан (53,1%-дан 64,7% дейін). Аталған серпінге жыл сайын мектепке дейінгі мекемелер санын 14% және 2012 жылы 265-тен 2014 жылы 343 дейін арттыру есебінен қол жеткізілген болатын. Қол жеткізілген қамту деңгейі Варшава мен Будапешт секілді кейбір Шығыс Еуропа қалаларының деңгейіне сәйкес келеді. Сонымен қатар, көрсеткіш Батыс Еуропа елдерінің астаналарынан, мысалы, Берлин мен Стокгольмнен біршама артта қалып отыр, мұнда қамту 94% және сәйкесінше 81% құрайды.

2.1.2.1.1 сурет. Мектепке дейінгі білім берумен қамту көрсеткіштері

Дереккөз: Білім басқармасы, қалалар бойынша статистикалық мәліметтер

2014 жылы 1-6 жас аралығындағы балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқумен қамту 43,4% құрады.

43

Қалада 2014 жылдың қорытындысы бойынша 52 мың орынға1

балабақшалар жетіспейді.Мектепке дейінгі балалар мекемелерінде орындар жетіспеушілігі

мәселесі жаңа балабақшалар салу, қолданыстағы балабақшалардың аумағын кеңейту, мектептердің аумағында балабақшалар салу, коммуналдық меншіктегі немесе мақсаты бойынша пайдаланылмайтын бұрынғы балабақшалар ғимараттарын қайтару есебінен шешімін табады. Бұл жағдайда жетіспеушілікті азайтуды баяулату факторлары:

- бос жер учаскелерінің жетіспеушілігі;- жерді жеке меншік иелерінен сатып алу қажеттілігі болып табылады.Қазіргі кезде балабақшалар құрылымында мемлекеттік мекемелер

басым болып отыр – мұнда балалардың 80% оқиды. Білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде мектепке дейінгі білім берудегі мемлекеттік – жеке меншік серіктестік жүйесі қалыптасып, балалардың жеке меншік мектепке дейінгі білім беру мекемелерінің желісі кеңеюде.

Сонымен қатар мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастырудың ағымдағы тетігі бағдарламаның әлеуетті қатысушыларының шектеулі болуына байланысты әсері осал болып отыр, бұл мектепке дейінгі мекемелер жетіспеушілігінің баяу қысқаруына алып келеді. Жеке меншік балабақшалардың мемлекеттік тапсырысты орналастыруға ниетсіздігі әкімшілік кедергілердің болуымен түсіндіріледі. Олардың қатарында:

- кәсіпорынның ұйымдастырушылық-құқықтық нысанына қойылатын талаптар - ЖШС; ЖК қатысуға құқығы жоқ;

- балаларды жан басына қаржыландыру.

Орта білім2014-2015 оқу жылының басында қалада 244 күндізгі жалпы білім

беретін мектеп жұмыс жасаған, мұнда 202,1 мың бала білім алған. Мектеп оқушыларының саны 2012 жылмен салыстырғанда 28 мың адамға артқан. Өткен оқу жылымен салыстырғанда оқушылардың саны 20 мың адамға өскен. Санының күрт өсуінің негізгі себептері халықтың табиғи көшіп-қонуы және қала аумағына 15 мектептің қосылуы болып табылады.

Наурызбай, Алатау, Медеу және Әуезов аудандарындағы жалпы білім беретін ұйымдарда орындардың жетіспеушілігі бар (мектептерде бала санының артық болуы). Қала бойынша жалпы жетіспеушілік 24,7 мың адамды құрайды.

Орындар жетіспеушілігін азайту үшін жаңа мектептер мен қосалқы ғимараттар салынуда. Төрт жыл ішінде 10 мектеп салынған. Мектептерді күрделі жөндеу, мектептердің жанына қосалқы ғимараттар салу бойынша жұмыстар үздіксіз жүргізілуде. Мысалы, 2014 жылы 1 мектеп, сондай-ақ мектепке алты қосалқы ғимарат салынды және пайдалануға берілді. Орта білім беру мекемелері жүктемесінің артуына қарамастан Алматы қаласында бір мұғалімге келетін оқушылар саны (14 адам) дамыған еуропалық елдермен

44

салыстыруға келеді, мұнда бір мұғалімге келетін оқушылар саны 9-дан 15 адамға дейінгі аралықта.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы пәндер бойынша оқу бағдарламасын ойдағыдай меңгерген (үздік, үздік/жақсы, жақсы) оқушылардың үлесі 2012 жылы 50,4%-дан 2014 жылы 51% дейін артқан.

Алматы қаласының оқушылары жалпы білім беру пәндері бойынша әр түрлі деңгейдегі олимпиадалар мен ғылыми жобалар байқауларына белсене қатысады (мектепішілік, аудандық, қалалық, республикалық, халықаралық). Алматы үш жыл қатарынан ҰБТ және ОЖСБ қорытындылары (2012-2014 жылдар) бойынша республикада бірінші орынды иеленген. Мысалы, ҰБТ бойынша орташа балл 2012 жылы 84,7 балл, 2013 жылы – 87,3 балл, 2014 жылы – 93,4 балл болған.

2014 жылы аз қамтылған отбасылардың оқушылары сапалы және үйлестірілген ыстық тамақпен 100% қамтылған.

Мүмкіндігі шектеулі балаларды инклюзивті білім берумен қамту 2012 жылы 19,5%-дан 2014 жылы 20% дейін жоғарылады.

Қаланың білім беру мекемелерін оқулықтармен және оқу-әдістемелік кешендермен қамтамасыз ету мәселесін әкімдік тұрақты бақылауға алған; 2011 жылдан бері жергілікті бюджет қаражаты есебінен 100% оқушыларды тегін оқулықтармен қамту кезең кезеңімен жүзеге асырылуда.

Сонымен бірге негізделген, оның ішінде еңбек өтелімінің қанағаттанарлықсыз болуынан мұғалімдердің уәждемесімен байланысты мәселелер бар:■ мемлекеттік мектептердегі ұстаздардың еңбек ақысы өмір сүру деңгейіне

индекстелмейді; ■ мемлекеттік мектептерде ақылы қызметтер көрсетуді енгізілмеген, бұл

мұғалімдердің еңбек ақысын арттыру әлеуетінің іске асырылмауына алып келеді.

Техникалық және кәсіптік білім беруҚалада 83 колледж жұмыс жасайды, мұнда 62 мың адам білім алады,

жеке меншік мекемелер жалпы санының 80% жуығын құрайды. 2012 жылдан бастап колледждер түлектерінен өтініштер қабылданып,

өнеркәсіптік және басқа да кәсіпорындарда жұмысқа орналастыру кепілдігімен шарттар жасалуда. Осыған қарамастан, түлектерді, әсіресе жеке меншік колледждердің түлектерін жұмысқа орналастыруда әлі де қиындықтар бар. 2014 жылы түлектердің шамамен 10% жұмысқа орналаса алмады. Оның үстіне, жеке меншік колледждерде қағаз жүзінде жұмысқа орналастыру немесе кейіннен босатумен жұмысқа орналастыру жағдайлары орын алады, бұл жұмыспен қамтылмағандар санын жасанды түрде төмендетеді. Бұл жағдайда мемлекеттік колледждер түлектерінің 90% мемлекеттік тапсырыстар бойынша жұмысқа орналастырылады. Жеке меншік колледждер үшін бұл сан 12% ғана құрайды.

45

2.1.2.1.2 сурет. Техникалық және кәсіптік білім беру көрсеткіштері

Дереккөз: АлматықаласыБілімбасқармасы; жұмыс тобының талдауы

Тиісті жастағы (14-24 жас) жастарды техникалық және кәсіптік білім берумен қамту үлесі 21,8%-дан 2014 жылы 22,4 % дейін артты. Сонымен қатар техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының оқуын аяқтағаннан кейінгі алғашқы жылы жұмысқа орналастырылған түлектерінің үлесі 2014 жылы 59,8 дейін көтерілген.

2014 жылдың қорытындысы бойынша оқу орнын аяқтағаннан кейінгі алғашқы жылы мамандығы бойынша жұмысқа орналастырылған түлектердің жалпы санынан жалпы үлесі бойынша нысаналы индикатор тек 57% орындалған. 2014 жылы 16 мың адамды жұмысқа орналастыру жоспарланған болса, оның 9 мыңы ғана нақты жұмыспен қамтылған. Аталған біршама айырмашылық соңғы жылдары колледждер құрамының біршама қысқаруымен және 2014 жылы түлектерді жұмыспен қамту бойынша жоспарланған индикатордың (16 мың адам) тым жоғары болуымен байланысты.

NEET көрсеткіші бойынша (NEET – ағыл. Not in Education, Emloyment or Training, оқу оқымайтын, жұмыс істемейтін және біліктілігін арттырмайтын жастар үлесі) 15-28 жас аралығындағы жастардың жалпы санында 2012 жылы 4,5%-дан 2014 жылы 7,6% өсуі байқалады (2014 жылы 20 мың адам).

46

Сонымен қатар жастар ұйымдарының қызметіне қатысатын жастардың үлесі 2013-2014 жылдары 18%-дан 20% жоғарылағанына қарамастан, көрсеткіш төмен деңгейде қалып отыр.

NEET көрсеткіші бойынша өсім, атап айтқанда жастар арасындағы жұмыссыздықтың өсуі 4 факторға негізделеді:

1) колледждердің кәсіпорындармен өзара іс-қимыл жасауының шектеулі болуы және олардың түлектерге біліктілік беру бойынша ұйымдардың талаптарын қанағаттандыру үшін колледждердің оқу жоспарын жасауға қатысу деңгейінің төмен болуы;

2) кәсіпорындардағы мамандарға қажеттілікті болжау және алмасу бойынша жалпы ақпараттық базаның болмауы;

3) жеке сектор кәсіпорындарының кәсіптік білім беруді дамытуға қаражатты аз бөлуі: жұмысшы мамандықтарындағы мамандарды дайындауға және өндіріс шеберлерін дайындауға қаражат негізінен бюджеттен бөлінеді;

4) еңбек нарығы қажеттіліктерінің жыл сайын артып келе жатқан қалаға көші-қон ағымы есебінен өтелуі, бұл жастарды жұмысқа орналастыруға теріс әсерін тигізеді.

Бастапқы және орта кәсіптік білім беретін оқу орындарында біліктілігі жоғары инженер-педагог мамандар жетіспейді. Қазіргі кезде колледж оқытушыларына біліктілік санаттары үшін қосымша ақы төленбейді, тәжірибелік режимдегі жұмыс, ғылыми дәрежесі және т.б. үшін үстемеақы төлеу қарастырылмаған.

Санаты бойынша үстемеақының төленбеуі колледждер педагогтарының еңбек ақысының біршама төмендеуіне алып келген және осының салдары ретінде білікті мамандар экономиканың нақты секторларына ауысып, жалпы білім беру пәндерінің озық оқытушыларының мектептерге ауысуы байқалады, бұл мамандар дайындау сапасына теріс ықпал етеді.

2.1.2.1.1 кесте. Алматы қаласы бойынша негізгі білім беру көрсеткіштеріАтауы/жылдар Өлш.

бірл. 2012 2013 2014Мектепке дейінгі мекемелер саны, бірлік Бірл. 201 217 343ондағы оқитын балалар, адам Мың адам 40,6 39, 7 49, 01Балаларды (3-6 жас) мектепке дейінгі оқу және тәрбиемен қамту, %

%53,1 54,8 64,7

Күндізгі жалпы білім беретін мектептер саны, бірлік

Бірл.235 238 263

ондағы оқушылар саны, мың адам мың адам 179,2 187,9 208,9Білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлерінің саны, адам

Адам24890 25490 27088

Жоғары педагогикалық білімі бар педагогтар үлесі, %

%93,3 93,5 93,6

Жаратылыстану-математикалық пәндер бойынша білім беру бағдарламаларын ойдағыдай меңгерген (жақсы/үздік) түлектер арасындағы

% 50,4 50,6 51,0

47

Атауы/жылдар Өлш. бірл. 2012 2013 2014

оқушылар үлесі, %Аз қамтылған отбасынан шыққан балалардың жалпы санындағы сапалы және үйлестірілген ыстық тамақпен қамтылған аз қамтылған отбасы балаларының үлесі, %

%

96,7 97,1 100

Халықаралық олимпиадалар мен байқаулардың (ғылыми жобалар), ғылыми сайыстардың жеңімпаздары болған оқушылар саны, адам

Адам191 209 274

Жалпы мүмкіндігі шектеулі балалар санындағы инклюзивті білім берумен балалардың қамтылуы, %

%19,5 20,0 20,0

Пайдалануға берілген жаңа мектептер саны, бірлік

Бірл.6 3 1

Колледждер саны, бірлік Бірл. 87 89 83ондағы білім алушылар, адам Адам 66 690 64 546 61 975халық санынан 10 мың адамға 487 455 427Оқу орнын аяқтаған алғашқы жылы жұмысқа орналастырылған техникалық және кәсіптік білім беру мекемелерінің түлектерінің үлесі, %

%57,9 59,5 59,8

15-28 жастағы жастардың жалпы санындағы NEET үлесі, %

%4,5 6,9 7,6

Жастардың (14-24 жас) техникалық және кәсіби білім берумен қамтылуы, %

%21,8 22,9 22,4

Жастар ұйымдарының қызметіне қатысатын жастар үлесі, %

%- 18 20

Жоғары оқу орындарының саны, бірлік Бірл. 45 41 40ондағы студенттер, мың адам мың адам

158467 148491 133736

халық санынан 10 мың адамға 1083 996 849Профессорлық-оқытушылық құрам саны Адам 13660 14599 13803Докторанттар саны Адам 971 1180 1218Қала бюджетіндегі білім беру шығындары, млн.. теңге

млн. теңге76199 60396 69312

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің 2015 ж., Алматы қаласы Білім басқармасының мәліметтері

2.1.2.1.2 кесте.SWOT-талдауКүшті жақтары:- қалада мемлекеттік білім беру ұйымдарының барлық нысандары мен түрлерінің болуы (бала бақшалар, мектептер, интернаттар, колледждер, қосымша білім беру ұйымдары, кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталықтары, девиантты мінез-құлықтағы балаларға арналған арнайы білім беру ұйымдары,

Әлсіз жақтары:- мектепке дейінгі және жалпы білім беретін білім беру ұйымдарында орындардың жетіспеушілігі;- дамуында ерекшеліктері бар балалардың оқуы үшін (инклюзтік білім беру) білім беру ұйымдарына төмен деңгейдегі қолжетімділік;- жаратылыстану-математикалық бағыт

48

баспаналар);- қаланың білім беру ұйымдарын тұрақты түрде қаржыландыру;- дарынды балалармен жұмыс жасайтын ұйымдардың дамыған желісі.

бойынша біліктілігі жоғары кадрлардың жетіспеушілігі;- арнайы мектепке дейінгі білімі бар мамандардың жетіспеуі.

Мүмкіндіктер:- қаланың білім беру саласындағы мемлекеттік білім беру ұйымдарында білім беру қызметтерінің сапасын арттыруды ынталандыратын дамыған бәсекелестік орта (жеке меншік мектептер, бала бақшалар, колледждер);- қалада педагог қызметкерлерді даярлайтын жоғары оқу орындары мен колледждердің айтарлықтай санының болуы;- МЖС дамыту үшін жоғары инвестициялық әлеует.

Қауіп-қатерлер:- жастардың арасында техникалық және кәсіптік білімге деген төмен сұраныс;- Тәжірибелік-инновациялық қызметті, оның ішінде технологиялар мен ИКТ коммерцияландыру саласындағы жеткілікті нормативтік реттеудің болмауы.

Түйткілді мәселелер:- еңбек ақысының төмен болуына байланысты мемлекеттік білім беру

ұйымдарында педагог кадрлардың тұрақтамауы; - педагогикалық жоғары оқу орындары мен колледждер түлектерін

даярлаудың төмен деңгейі; - қала халқы санының өсу қарқынының жоғары болуы.

2.1.2.2. Денсаулық сақтау

Соңғы 3 жыл ішінде озық әлемдік тәжірибеге сәйкес жүргізілген түрлендіру нәтижесінде қаланың денсаулық сақтау жүйесінде біршама ілгерілеу орын алды:■ Алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсетуді дамытуға баса назар

аударылады. Бұл ретте мамандандырылған және жоғары мамандандырылған медициналық көмек дамуда;

■ Ауруларды ерте кезеңінде анықтау үшін алдын ала скринингтік зерттеулер жүргізіледі (шамамен 11 скрининг түрі);

■ Медициналық қызметтердің қолжетімділігі артуда және бірыңғай ақпараттық жүйе енгізілуде.

Аталған түрлендіру әлемдік денсаулық сақтауды дамыту үрдістеріне сәйкес жүргізіледі және оң нәтиже көрсетіп отыр. Мысалы, 2012-2014 жж. кезеңінде:■ Өмір сүру ұзақтығы 2 жылға жоғарылады■ Бала және ана өлімі 1,5 және сәйкесінше 4 есе қысқарды; ■ Жалпы ауру мен өлім жыл сайын сәйкесінше 9 және 6 пайызға азайып

келеді.49

Алматы қаласында халықтың орташа өмір сүру ұзақтығы 2012-2014 жылдар кезеңінде 72,8 жастан 74,7 жасқа дейін артқан және дамыған елдермен салыстырғанда жоғары қарқынмен өсіп келеді. Алматы қаласының көрсеткіші елдегі орташа 71 жасты құрайды және дамыған қалалардың деңгейіне жақындаған. Аталған айырмашылықты алдағы 10 жыл ішінде жоюға болады, алайда өткен жылдардағы жылдам қарқынды өсіміне байланысты болашақта өмір сүру ұзақтығының өсу қарқынының баяулауы да мүмкін.

2.1.2.2.1 сурет. Өмір сүру ұзақтығы

Дереккөз: Дүниежүзілік Банк, Алматы қаласы Денсаулық сақтау басқармасының мәліметтері

Алматы қаласындағы халықтың науқастану деңгейі 2012-2014 жж. барлық топтар бойынша оң серпін көрсетті, жыл сайын көрсеткіш шамамен орта есеппен 9% қысқарған. Қан айналымы және зәр шығару жүйесінің аурулары тобында біршама азаю байқалады, мұнда көрсеткіштер сәйкесінше 12 және 16 пайызға азайған.

50

2.1.2.2.2 сурет. Науқастану деңгейі

Дереккөз: Алматы қаласының Денсаулық сақтау басқармасы; жұмыс тобының талдауы

Бұл ретте кең таралған топтар бойынша науқастану көрсеткіші ел бойынша орташа деңгейден артық болып отыр, әсіресе тыныс алу мүшелерінің аурулары - 40%, қан айналымы жүйесі - 45%, ас қорыту мүшелері - 30%. Тыныс алу және қан айналымы мүшелерінің аурулары бойынша жоғары деңгей қаладағы қолайсыз экологиялық ахуалды және қауіп-қатер факторларының белсенділігін білдіреді (дұрыс тамақтанбау, темекі шегу, алкоголь пайдалану және спортпен шұғылданудың шектеулі болуы).

Халықтың тұмаумен және басқа да тыныс алу жолдарының жұқпалы ауруларымен ауруы жағдайларының да азаюын айтып кетуге болады, бұл денсаулық сақтау мекемелерінде, сонымен бірге азаматтардың оқу және жұмыс жасау орындарында жүргізілетін халықты вакцинациялау жұмыстарының белсенді түрде жүргізілуімен байланысты.

Әлеуметтік аурулар серпіні де жақсарып келеді. Мысалы, туберкулездің белсенді түрлері бойынша ауру жағдайы 2012 жылмен салыстырғанда 2013 жылы 12% азайды және 100 мың адамға есептегенде 56 адамды құрады. 15-49 жас аралығындағы адамның иммун тапшылығы

51

вирусының таралуы 0,2-0,6% шегінде 2012 жылғы 0,44%-дан, 2014 жылы 0,33% дейін төмендеген.

2.1.2.2.2 кесте. Халықтың науқастануыАтауы /жылдар Өлш. бірл. 2012 2013 2014*

Халықтың жекелеген ауру түрлерімен науқастануы:

Тұмау және тыныс алу жолдарының жедел инфекциялары

100 мың адамға жағдай

(тұмау/орз)

111/170252

171/162845

116/145411

Белсенді туберкулезбен науқастануы100 мың

адамға жағдай 63,5 55,9 53,7

Есепте тұрған туберкулезбен ауыратын адамдардардың саны

адам 1323 1230 1223

Маскүнемдікпен және нашақорлықпен науқастанумен есепте тұрғандар, адам

адам 50874 46410 35215

Психобелсенді заттарды, опиоидтар мен есірткі заттарын пайдалану салдарынан бұзушылықтар

адам 6060 4457 3902

Алкогольді пайдалану салдарынан бұзушылықтар

адам 44814 41953 31313

15-49 аралығындағы жас тобында, 0,2-0,6% шегінде адамның иммун тапшылығы вирусының таралуы

% 0,438 0,477 0,333

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің мәліметтері

Қалада маскүнемдік пен нашақорлық секілді ауруларды азайту бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде. Мысалы, 2014 жылы «алкоголь пайдалану салдарынан бұзылу» диагнозы қойылған адамдар саны бойынша көрсеткіш 2012 жылмен салыстырғанда 30% қысқарған және 31 мың адамды құраған. Психобелсенді заттарды, опиоидтар мен есірткі заттарын пайдалану салдарынан бұзылу диагнозы қойылған адамдар саны бойынша көрсеткіш 2014 жылы 36% азайып, 3,9 мың адамды құраған.

2.1.2.2.3 сурет. Негізгі өлім себептерінің сыныптары бойынша қайтыс болғандар

52

Дереккөз: Алматы қаласының Статистика департаменті; жұмыс тобының талдауы

2012-2014 жылдары жалпы өлім деңгейі орта есеппен жыл сайын 6 пайызға төмендеген. Өлімнің негізгі себептері бойынша көрсеткіштер деңгейі (қан айналымы және тыныс алу мүшелерінің аурулары себебінен өлім) Алматы қаласында Варшава мен Берлин секілді дамыған қалалардың деңгейінен төмен болып отыр. Аталған серпін Алматы қаласындағы халықтың орташа жасы салыстырып отырған қалалармен салыстырғанда 6-9 жасқа төмен болуымен байланысты болуы мүмкін (2014 жылы Алматы қаласында халықтың орташа жасы 37 болған, Берлинде – 43, Варшавада – 46 жасты құраған). Зейнеткерлердің үлесі біршама төмен болып отыр.

2.1.2.2.3 кесте. Жалпы өлім көрсеткіштеріАтауы /жылдар 2012 2013 2014Онкологиялық аурулардан өлім, 100 мың халыққа есептегенде жағдайлар саны 125 118 109

Қан айналымы ауруларынан өлім, 100 мың халыққа есептегенде жағдайлар саны 339,8 231,8 161,0

Туберкулезден өлім, 100 мың халыққа есептегенде жағдайлар саны 7,9 5,8 5,2

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің, Алматы қаласы ІІД мәліметтері

2012-2014 жылдардағы өлім деңгейі: қан айналымы жүйесі ауруларынан 100 мың халыққа есептегенде

339,8-ден 161 жағдайға дейін төмендеген; онкологиялық аурулардан 100 мың халыққа есептегенде 124,7-ден 109

жағдайға дейін төмендеген; туберкулезден 100 мың халыққа есептегенде 7,9-дан 5,2 жағдайға дейін

төмендеген.Бұл жағдайда жаңа түзілімдер, «жазатайым жағдайлар, улану мен

жарақаттану» және ас қорыту мүшелерінің аурулары себептері бойынша өлім деңгейі әлемнің барынша дамыған қалаларының көрсеткіштерінен артық

53

болып отыр; соңғысының жыл сайын 6%-ға өсу динамикасы байқалады. Тыныс алу мүшелерінің ауруларына байланысты өлім көрсеткіштері де жоғарылап отыр, орташа жылдық өсу көрсеткіші 11% құрайды (2.1.2.2.3 кесте).

Халықтың ауру және өлім динамикасын төмендетуге ықпал ететін факторлардың бірі аурулардың алдын алу және диагностикалау бойынша жұмыстарды жандандыру болып табылады. Жыл сайын қан айналымы жүйесінің ауруларын анықтау бойынша тексерулермен 200 мыңға жуық адам қамтылған, сүт бездері ісігі мен жатыр мойны ісігінің алдындағы ауруларды анықтауға тексерулермен 96 мың әйел адам, туберкулезді анықтауға тексерулермен – 787 мың адам қамтылған. 2014 жылы алдын ала тексерулермен 403 мың бала мен жасөспірім қамтылған. 2012 жылмен салыстырғанда балаларды қамту 26% жоғарылаған. 2012 жылдан бері әр түрлі ісік ауруарын анықтауға тұрақты профилактикалық тексерулер жүргізіледі. 2014 жылдың қорытындысы бойынша әр түрлі халық топтарында 4 млн. астам алдын ала тексерулер жүргізілген.

Стационарды алмастыратын технологиялардың дамуы да оң әсерін тигізді, бұл жұмысы мен оқуын тоқтатқысы келмейтін адамдарды емдеудің қолайлы түрі болып табылады. Мысалы, күндізгі стационарларда халықтың төсек орындарымен қамтамасыз етілуі 10 мың адамға 2012 жылы 6,1-ден 2014 жылы 7,1 дейін артқан. Күндізгі стационарда емделгендердің жалпы саны 52 мың адамнан 64 мың адамға дейін көбейген.

2.1.2.2.4 кесте. Ана мен бала өлімінің көрсеткіштері, адамАтауы/жылдар 2012 2013 2014

Балалар өлімі (0-ден 5 жасқа дейін), 1 мың тірі туылғандарға есептегенде жағдайлар саны 14,1 11,9 9,3

Ана өлімі, 100 мың тірі туылғандарға есептегенде жағдайлар саны, бірл. 18,2 10,2 4,8

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің мәліметтері

Ана мен бала өлімі көрсеткіштері де біршама жақсарған. Сәбилер мен аналар өлімі көрсеткіштері бойынша айырмашылық дамыған қалалармен салыстырғанда 5 және сәйкесінше 2 есе азайған және елдегі орта деңгейден төмен болып отыр. Аталған оң серпін келесі шараларға байланысты болады: ■ Ана мен баланы қорғаумен айналысатын барлық қызметтердің жұмысын

талдау, бағалау және қатаң мониторинг жасау;■ Мамандарды жүйелі даярлауды ұйымдастыру және инновациялық

медициналық технологиялардың білім беру орталықтарын құру;■ Дәлелді медицина негізінде акушерлік және перинаталдық медициналық

көмек стандарттары мен хаттамаларын өңдеу.Қарастырылып отырған кезеңде сәби өлімі көрсеткіші 1 мың жаңа

туған сәбиге есептегенде 16-дан 8 дейін азайды, алайда, бұл көрсеткіш

54

салыстырылып отырған қалалар деңгейінен әлі де болса жоғары болып отыр. Бала өлімі (0-5 жас аралығында) 2012-2014 жылдары 1 мың тірі туылғандарға есептегенде 11,3-тен 9,35 дейін 1,2 есе азайды.

Ана өлімі көрсеткіштері жыл сайын 35%-ға азайып, 2010 жылы 28-ден 2012 жылы 100 мың тірі туылғандарға есептегенде 18,2 және сәйкесінше 2014 жылы 5 адамға дейін азайды. Барынша дамыған қалалармен салыстырғанда маңызды өрлеу байқалады.

2.1.2.2.4 сурет. Ана мен бала өлімі көрсеткіштері, 2014 жыл

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаменті; Алматы қаласы Денсаулық сақтау басқармасы

Дәрігерлермен қамтылу деңгейі қалада орналасқан республикалық ұйымдарда, ҒЗИ мен ҒО-да мемлекет бойынша орташа көрсеткіштер екі есе жоғары және Шығыс Еуропа қалалары деңгейімен салыстыруға келеді. Төсек орындарымен қамтамасыз етілудің 10 мың адамға есептегенде 72 орыннан 55 орынға дейін кемуі жалпы дәрігерлік тәжірибе ұстанымы бойынша қызмет ететін алғашқы медициналық-санитарлық көмектің енгізілуімен байланысты болды, ол ауруханаға жатқызу мен стационар жүктемелерін төмендетуге мүмкіндік береді.

55

2.1.2.2.5 сурет. Дәрігерлермен және төсек-орындармен қамтылу, 2014 ж.

Дереккөз: АлматықаласыСтатистикадепартаменті

Емханалар жүктемесінің 2011-2014 жылдары орта есеппен жыл сайын 6% төмендеуіне қарамастан бүгінгі таңда жоспарлы қуатты нақты пайдалану амбулаториялық-емхана ұйымдарының жоспарлы қуатынан 8,6 пайызға артық болып отыр.

2.1.2.2.6 сурет. Емханалар мен аурухана жатын орындарының жүктеме көрсеткіштері

Дереккөз: Алматы қаласы Денсаулық сақтау басқармасы; жұмыс тобының талдауы

2.1.2.2.5 кесте. Амбулаториялық-емханалық мекемелер жүктемесі

Көрсеткіштер 2012 2013 2014

56

Амбулаториялық-емханалық ұйымдардың жоспарлы қуаты (ауысымына келушілер саны),10 мың тұрғынға 112,4* 119,5* 116,6

Жоспарлы қуатты нақты пайдалану, % 127 110,3 125,0

Бір тұрғынның бір жыл ішіндегі келуі 7,0 6,8 7,7

*республикалық мекемелерменДереккөз: Денсаулық сақтау басқармасының мәліметтері

Жүктеме жетіспеушілік байқалып отырған аудандарға жаңа емханалар салу есебінен төмендейді деп күтілуде (Алатау, Наурызбай, Түрксіб, Әуезов, Жетісу аудандары). Қуаттардың қалдық жетіспеушілігін қала емханаларының жұмысының тиімділігін арттыру және жеке қызмет көрсетуді ынталандыру есебінен толықтыру ұсынылады.

2.1.2.6.2 кесте. SWOT-талдамаКүшті жақтары:

- медициналық қызметтерге қолжетімділікті арттыру үшін барлық жағдайлардың болуы;- медициналық білім беру ұйымдарының және республикалық бейінді орталықтардың болуы;- мамандандырылған денсаулық сақтау ұйымдарының заманауи медициналық жабдықтармен жоғары деңгейде жарақтандырылуы;- жоғары деңгейде иммунитеттеумен қамтып, көптеген жұқпалы аурулар бойынша тұрақты эпидемиологиялық ахуал;- заманауи медициналық технологиялардың және республикалық және халықаралық деңгейлердегі жоғары мамандандырылған медициналық көмектің трансфертінің жеткілікті тәжірибесі.

Әлсіз жақтары:

- емханалардың көпшілігінің жоғары жүктемелілігі;- алғашқы медициналық-санитарлық жәрдем көрсету ұйымдарының технологиялық медициналық жабдықтармен жеткіліксіз жарақтандырылу деңгейі;- дәрігерлердің және орта медициналық білімі бар мамандардың тапшылығы;- тұрғындар денсаулығына жауапкершілік механизмдерінің жеткіліксіздігі;- корпроативті басқару жүйесінің жеткіліксіз дамуы;- медициналық кадрларды еңбекке ынталандыру жұмысының жеткіліксіздігі.

Мүмкіндіктер:- қаланың медицина саласындағы қалалық денсаулық сақтау жүйесінің өркендеуін ынталандыратын, дамыған бәсекелестік орта;- әлеуметтік медициналық

Қауіп-қатерлер:- көші-қон есебінен

тұрғындардың өсімінің және медициналық көмектің жоғарылауы;

- жұқпалы емес аурулар

57

сақтандыру міндетін жолға қою;- медицина ұйымдарын медициналық жабдықтармен жарақтандыру үшін пайдаланылатын халыққа ақылы қызметтер көрсетуден алынатын өсе түскен кірістер.

таралымының өсімі;- отандықмедициналық жоғары

оқу орындары және колледждері түлектерінің даярлығының төмен деңгейі.

Түйткілді мәселелер: -медициналық кадрлардың тұрақтамаушылығы; -қала халқы санының өсуінің жоғары қарқыны;

- медициналық қызметтердің сапасының жеткіліксіздігі.

2.1.2.3. Еңбекжәне халықтыәлеуметтік қорғау

Демография және көші-қонАлматы халқының саны 1,6 млн. адамнан асатын Қазақстанның ірі

қаласы болып табылады, бұл ел халқының 9,4 %-ына жуығын құрайды. Алматы агломерациясында 2,4 млн. адам тұрып жатыр, оның ішінде қала тұрғындары 71%, ауыл тұрғындары – 29 % құрайды.

Соңғы 3 жылды қоса алғанда көптеген жылдар бойы барлық негізгі демографиялық көрсеткіштердің оң серпіні байқалады.

Алматы қаласы халқының саны тұрақты түрде өсіп келеді. Соңғы үшжыл ішінде қала халқының саны 11%-ға артқан. Халықтық санының едәуір көбеюіне негізінен үш негізгі фактор ықпалын тигізген: қалаға жаңа аумақтардың қосылуы, халықтың табиғи өсімі және оң көші-қон ағындары.

2014 жылы Алматы қаласына халық саны 92 мың адам шамасында болатын қала маңындағы біраз аудандар қосылған.

Қала халқы табиғи өсімнің оң көрсеткіштерін көрсетіп отыр. Бұл өлім деңгейінің төмендеуінің салдары. Қарастырылып отырған кезеңде өлім коэффициенті 12%-ға төмендеген. Халықтың табиғи өсімінің артуына алматылықтардың өмір сүру ұзақтығының артуы ықпал етті. Соңғы үш жыл ішінде аталған көрсеткіш 2,6 %-ға жоғарылап, 74,7 жасқа жетті.

2.1.2.3.1 сурет. Алматының демографиялық пирамидасы

58


Алматы қаласы халқының жас құрылымы студенттік жастағы адамдардың үлесі өте жоғары болуымен сипатталады. Бұл экономика құрылымының және қаланың білім беру жүйесінің дамуының салдары болып табылады. Қала халқының жас құрылымы қаланың демографиялық дамуының өнімділігінің жоғары фазасын білдіреді және болашақта Алматы қаласының демографиялық ахуалы қолайлы болатынын білдіреді. Бұл Алматы қаласын 2016-2020 жылдары және одан кейінгі уақытта дамытудың іргелі базасын қалыптастырады.

Қаланың халық санының өсуінің үшінші факторы иммиграциялық өсім болып табылады. Соңғы жылдары ол қаланың бүгінгі өмірі мен болашақ дамуына біршама әсер ететін факторлардың біріне айналған.

2.1.2.3.2 сурет. Алматы қаласының көші-қон сальдосы

Дереккөз: «Алматықаласы2013 жылы» Алматы қаласы Статистика департаментінің жыл сайынғы санақ жинағы, 2014 жыл; «Алматы қаласы 2014 жылғы қаңтар-желтоқсан айларындағы халықтың көшіп-қонуы» Алматы қаласы Статистика департаментінің санақ бюллетені, 2015 жыл.

59

2012-2014 жылдар аралығында оң көші-қон сальдосы 48 мыңға жуық адамды құраған, бұл қала халқының 3%-ын құрайды. Бұл жағдайда осы кезеңдегі жылдық көші-қон сальдосы шамамен 50%-ға артқан және алдағы жылдары ол күрт төмендейді деп болжауға ешбір негіз жоқ. Осы қарқынды көші-қон ағыны қалада белгілі әлеуметтік қысым тудырады, себебі тұрғын үй мен еңбекке орналасуға мұқтаж жандар қаладағы еңбек нарығындағы бәсекелестік пен қылмыстық ахуалды шиеленістіреді.

Бұл жағдайда сырттан көшіп келгендерді ресми есепке алу саны көші-қон қызметтері мәліметтерінен кем дегенде 20 – 25% жоғары болатын барлық көшіп келушілерді қамти алмайды. Алматы қаласының әрі қарай даму барысында қаланың даму кезеңіндегі иммиграцияны ескеріп, аталған жағдайдың артықшылықтарын пайдаланып, зиянды жақтарын қадағалау керек.

Тұрғындардың елдің басқа аймақтарынан қосылуы қала территориясының ресурстық мүмкіндіктерін (әлеуметтік, инженерлік, көлік инфраструктурасын, аймақтың экологиялық жағдайын және еңбек нарығын) есептемеген жағдайда жүйесіз болып тұр.

Келешекте (2030 жылға таяу) Алматы агломерациясы тұрғындарының саны 1,1 млн. адамға немесе 45,9% артуы, оның ішінде қала тұрғындарының саны 0,9 млн. адамға (53,7%) артуы күтілуде.

Халықтың гендерлік құрылымы ұзақ жылдар бойы тұрақты болып келеді. Әйел адамдар халықтың 54,4%-ын, ер адамдар – 45,6%-ын құрайды.

Дәстүрлі түрде әйелдер денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер (82%), білім беру (73%) және тұру мен тамақтандыру қызметтері (62%) салаларында жұмыс істейтіндердің басым бөлігін құрайды.

2.1.2.3.1 кесте. Алматы қаласы бойынша негізгі демографиялық көрсеткіштерКөрсеткіштер Өл. бір 2012

жылғы2013 жылғы

2014 жылғы

Жыл соңындағы халықтың жалпы саны, мың адам 1475,4 1507,5 1642,3*Халық санының өсу ырғағы % 1,77 2,17 8,94*Халық санының табиғи өсімі мың адам 15,8 16,5 18,9Туу коэффициенті 1000 адамға 18,4 18,3 18,3Жалпы өлім коэффициенті 1000 адамға 7,6 7,2 6,7Күтілетін өмір сүру ұзақтығы жыл 72,8 73,7 74,7Ерлер жыл 67,9 69,0 70,3Әйелдер жыл 76,9 77,7 78,3

* 2014 жылы қосылған аумақтарды қоса есептегендеДереккөз: «2014 жылғы алдын ала мәліметтер» санақ жинағы, Алматы қаласы Статистика

департаменті, 2015 жыл

2.1.2.3.2 кесте.Көші-қон ағындары

Жылдар

Жаңа тұрғылықты жерге қоныс аударғандар саны, мың адам:

Жаңа тұрғылықты жерге көшіп келгендер саны, мың адам:

Көші-қон

60

сальдосы

Сыртқы көші-қон

Облыс-аралық ші-

көші-қон

барлығы

Сыртқы көші-қон

Облысаралық

көші-қон

барлығы

Қала ішінде

2012 2 935 21 018 23 953 2 789 31 039 33 828 17 721 10 0212013 2 039 18 451 20 490 1 848 34 200 36 048 16 674 15 7492014 2 413 19 463 21 876 1 816 42 052 43 868 23 669 21 992

Дереккөз: «Алматы қаласы 2013 жыл» Алматы қаласы Статистика департаментінің жыл сайынғы санақ жинағы, 2014 жыл; «2014 жылғы қаңтар-желтоқсан айларындағы Алматы қаласы халқының көшіп-қонуы» Алматы қаласы Статистика департаментінің санақ бюллетені, 2015 жыл

Еңбек нарығы

Мамандар дайындауАлматы қаласында жүзеге асырылатын мемлекеттік және салалық

бағдарламалар аясында тұрақты және тиімді түрде жұмыспен қамтуға жәрдемдесу. 2015 жылы барлығы 8 мың адам жұмысқа орналастырылды. Кәсіби оқытудан 3834 адам, оның ішінде кәсіби біліктілігін көтеруден – 437 адам, қайта даярлаудан – 2497 адам, кәсіби даярлықтан– 900 адам өтті. Басым құқық жұмыссыздарға, мақсаты бар топтар мен 21 жасқа толмаған жастарға берілуде. Сонымен қатар білім алушылар 13407 теңге көлемінде шәкіртақы алады. Жұмыспен қамтылған халық сипаттамалары

Алматы қаласының экономикалық белсенді халқы 809,2 мың адамды құраған. Соңғы 3 жыл ішінде (2012-2014 жылдар) экономикалық белсенді халық саны 4,5% артқан, бұл қала халқы санының артуымен деңгейлес болып отыр (экономикалық белсенділік деңгейі 1% артқан). Жалпы бұл экономикалық белсенді халыққа әлеуметтік жүктеме тұрғысынан ешбір кедергісіз қалыпты өсімді білдіреді.

Экономикалық белсенді қала халқының басым бөлігін жоғары білімі бар қалалықтар құрайды, олар Алматы қаласының еңбек ресурстары құрылымын жалпы республикалық көрсеткіштерден ерекшелейді. Қалада жоғары білімі бар, еңбекке жарамды жастағы адамдардың осындай мөлшерінің болуы оңтайлы дерек болып табылады және адам капиталының даму деңгейін көрсетеді.

Сонымен қатар, оңтайлы фактор орта кәсіби білімі бар тұлғалардың жоғары үлесі мен бастапқы кәсіби білімі бар адамдар үлесінің азаюы болып отыр, бұл да қалада адам капиталы сапасының өсуін білдіреді.

Осының барлығы Алматы қаласының экономикалық белсенді халқының білім беру құрылымындағы өрлей түскен үрдісті көрсетіп отыр.

2014 жылы жұмыспен қамтылған халықты экономикалық қызмет түрлері бойынша жіктеу жұмыспен қамтылғандардың ең көп үлес салмағы негізгі 4 салаға тиесілі екенін көрсетіп отыр: көтерме және бөлшек сауда (21,9%), білім беру (9,8%), құрылыс (9%), өнеркәсіп (8,8%). Жиынтық түрде

61

осы 4 сала жұмыспен қамтылған халықтың 50% жуығын құрайды. Салалар бойынша мұндай жіктеу 2012-2014 жылдар аралығындағы кезеңге тән болған.

Жұмыссыздықтың сипаттамаларыЗерттеліп отырған үй шаруашылықтары мәліметтері бойынша

жұмыссыздар саны 2014 жылы 44,3 мың адамды құраған. Жұмыссыздық деңгейі 5,5% құрайды және соңғы үш жыл ішінде шамамен бір деңгейде тұр. 2.1.2.3.3 сурет. Алматы қаласының жұмыссыздық деңгейін басқа қалалармен салыстыру, 2014 ж.

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаменті, Қазақстан Республикасы Статистика жөніндегі агенттігі.

Алматы қаласындағы жұмыссыздық елдегі орташа деңгейден және салыстырылып отырған әлемдегі қалалардың кейбіріндегіден жоғары екенін айта кету керек. Көшіп келушілердің бір бөлігі еңбек нарығындағы күшейіп отырған бәсекелестік жағдайында жылдам еңбекке орналаса алмайды және жасырын жұмыссыздар қатарын толықтырады.

2.1.2.3.4 сурет. Алматы қаласындағы және Қазақстандағы жастар арасындағы жұмыссыздық серпіні

Дереккөз: Алматы қаласының Статистика департаменті, Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі

62

Жастар арасындағы (15-28 жас) жұмыссыздық деңгейі 2014 жылы 8,2%-ға дейін аздап төмендеген, дегенмен елдің басқа аймақтарымен салыстырғанда біршама жоғары деңгейде қалып отыр. Бұл еңбек нарығындағы маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Жастар арасындағы жұмыссыздық жоғары болуының негізгі себептері республиканың басқа аймақтарынан көшіп келушілер ағыны, сонымен қатар, жыл сайын Алматы қаласының еңбекке жарамды халқының қатарын толықтыратын оқу орындары түлектерінің санының көптігі болып табылады. Түлектердің адами капиталды дамытуда маңызы зор және олар тұрақты жаңаруға көмектеседі, сонымен қатар, олардың жұмысқа орналаса алмаған бөлігі қаладағы қылмыстық ахуалды қиындатады. Алдағы жылдары қала жастар арасындағы жұмыссыздықты азайту бойынша белсенді жұмыстарды жалғастыруы керек.

2014 жылы еңбекке орналасу мәселелері бойынша өтініш жасаған тұлғалар санатындағы жұмысқа орналастырылғандар саны 3 пайызға артқан және 70% шамасындағы деңгейде болған, бұл қаланың жұмыспен қамту органдары жұмысының жоғары белсенділігін білдіреді.

Қалада 4000 адам деңгейінде шетелдік жұмыс күшін тартуға жеңілдік белгіленген. Шетелдік мамандарды тартуға барлығы 3300 рұқсат берілген (96% шамасында) және олардың барлығы дерлік біліктілігі жоғары мамандар болып табылады. Сонымен қатар, жұмыскерлердің жалпы тізімдік құрамындағы шетелдік жұмыс күшінің үлесі 2012 жылғы 3,6%-дан 2014 жылы 5,3% дейін жоғарылаған, бұл қаланы дамытуға шетелдік адам капиталын тарту бойынша жұмыстың белсенділігін арттыру мүмкіндіктерін көрсетіп отыр. Бұл қалада жеткіліксіз дамыған экономика секторларын дамыту үшін маңызды.

2014 жылы экономиканың барлық салаларында 23 мыңнан астам жаңа жұмыс орындары ашылған, бұл 2013 жылғымен салыстырғанда 2,7% артық және 2012 жылғымен салыстырғанда біршама (26,2%) жоғары. Осындай оң үрдіс қаланың дамуы үшін өте маңызды.

Айтарлықтай оң үрдіс мүмкіндігі шектеулі жандарды еңбекке орналастыру саласында байқалып отыр. 2014 жылы еңбекке жарамды жастағы тіркелген және көмек көрсетуге өтініш жасаған жұмысқа орналастырылған мүгедектер саны 467 адамды құраған, бұл 2013 жылғы көрсеткіштен 65%, 2012 жылғы көрсеткіштен 52,7% жоғары.

2.1.2.3.3 кесте. Еңбек нарығы жағдайының негізгі көрсеткіштері

Атауы 2012 жылғы

2013 жылғы

2014 жылғы

Экономикалық белсенді халық 774,7 787,5 809,2Экономикалық белсенділік деңгейі, % 66,0 66,4 67,1Жұмыспен қамтылған халық, мың адам 731,0 743,1 764,5Жұмыспен қамтылу деңгейі, % 94,4 94,4 95,5

63

Жалдамалы жұмыскерлер, мың адам 671,5 683,5 704,3Жұмыспен қамтылған халық санындағы үлесі, % 91,9 92,0 92,1Өз бетімен жұмыс жасайтындар, мың адам 59,5 59,6 60,2Жұмыспен қамтылған халық санындағы үлесі, % 8,1 8,0 7,9Жұмыссыз халық, мың адам 43,6 44,4 44,8Жұмыссыздық деңгейі, % 5,6 5,6 5,5Жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі(15-28 жас аралығында), % 5,4 8,5 8,2Еңбекке орналастыру мәселесі бойынша жүгінгендер ішінде жұмыспен қамтылғандар үлесі, % 66,7 66,8 69,6Ашылған жұмыс орындары саны 17038 22700 23317Экономикалық белсенді емес халық, мың адам 399,7 399,2 396,0Экономикалық белсенді емес деңгейі, % 34,0 33,6 32,9Жұмыскерлердің тізімдік санының жалпы құрамындағы тартылған шетелдік жұмыскерлердің үлесі, % 3,6 4,1 5,3Тартылған шетелдік жұмыс күші құрамындағы білікті мамандар үлесі,% 99,3 88,2 96,5Ұжымдық-келісімдік қатынастар жүйесімен қамтылған кәсіпорындардың меншікті үлесі (ірі және орта кәсіпорындар ішінде)

60,5 60,5 60,0

Дереккөз: «2014 жылғы алдын ала мәліметтер» Алматы қаласы Статистика департаментінің санақ жинағы, 2015 жыл.Алматы қаласы әкімдігінің Жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы

2.1.2.3.4 кесте. Білім деңгейі бойынша жұмыспен қамтылған халық, мың адамАтауы 2012

жылғы2013

жылғы2014

жылғыЖұмыспен қамтылған халық 731 743,1 764,5Жоғары 474,4 479,1 526,8Аяқталмаған жоғары 36,3 48,7 66,5Орта кәсіби 183,0 180,0 153,4Бастапқы кәсіби 10,6 6,9 7,5Орта жалпы 25,3 26,3 10,1Негізгі жалпы 1,3 1,6 0,1Бастауыш жалпы 0,1 0,5 -

Дереккөз: «Алматы қаласы халқының 2009-2013 жылдардағы экономикалық белсенділігі», Алматы қаласы Статистика департаментінің санақ жинағы, 2014 жыл, «Алматы қаласындағы еңбек нарығының негізгі индикаторлары, 2014 жыл» Алматы қаласы Статистика департаментінің санақ бюллетені, 2015 жыл

2.1.2.3.5 кесте. Экономикалық қызмет түрлері бойынша жұмыспен қамтылған халық, мың адам

Атауы 2012 жылғы

2013 жылғы

2014 жылғы

Барлығы жұмыспен қамтылған халық 731,0 743,1 764,5Ауыл, орман және балық шаруашылығы 3,2 3,5 1,4Өнеркәсіп 69,6 77,6 66,9

64

Құрылыс 61,2 66,8 69,1Көтерме және бөлшек сауда, автокөліктер мен мотоциклдерді жөндеу 133,4 158,1 167,3Көлік және қоймалау 43,0 41,9 37,0Ақпарат және байланыс 36,8 31,6 41,0Тұру және тамақтану қызметтері 13,3 17,9 28,0Қаржы және сақтандыру қызметі 47,1 43,3 47,0Жылжымайтын мүлікпен операциялар 21,1 20,0 10,7Кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет 61,9 53,5 37,7Әкімшілік және қосалқы қызмет көрсету саласындағы қызмет 37,3 33,5 35,8Мемлекеттік басқару және қорғаныс; міндетті әлеуметтік қамсыздандыру 21,8 27,4 33,9Білім беру 78,6 77,3 75,6Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер 46,3 43,7 48,7Өнер, ойын-сауық және демалыс 18,6 16,3 25,4Басқа да қызмет түрлерін ұсыну 27,8 23,4 37,3Дереккөз: «2014 жылғы алдын ала мәліметтер» Алматы қаласы Статистика департаментінің санақ жинағы, 2015 жыл

2.1.2.3.6 кесте. Халықты еңбекке орналастырудың негізгі көрсеткіштеріНысаналы индикаторлар/Тікелей

нәтижелер көрсеткіштеріӨл

шембірлігі

2012жыл

2013жыл

2014 жыл

Еңбекке орналастыру мәселесі бойынша жүгінген тұлғалар ішіндегі жұмысқа орналастырылғандар үлесі

% 66,7 66,8 69,6

Тартылған шетелдік жұмыс күші құрамындағы білікті мамандар үлесі % 99,3 88,2 96,5

Жұмыскерлердің жалпы тізімдік құрамындағы тартылған шетелдік жұмыскерлер үлесі

% 3,6 4,1 5,3

Ашылған жұмыс орындары саны % 17038 22700 23317Жалпы жұмыспен қамтылған халық ішіндегі өздігінен жұмыс жасайтындар үлесі % 8,1 8,0 7,9

Өздігінен жұмыс жасайтын халық ішіндегі өнімсіз жұмыспен қамтылған халық үлесі (2013 жылға дейінгі көрсеткіш есептелмеген)

% - 14,6 15,0

Тіркелген және еңбекке орналасуға көмек көрсетуге жүгінген жұмысқа орналастырылған мүгедектер саны

адам 294 272 467

1000 жұмыскерге шаққандағы еңбек қызметімен байланысты жазатайым жағдайларда зардап шеккендер саны, %

% 18,3 18,6 17,9

Дереккөз: Алматы қаласы Статистика департаментінің санақ жинағы, 2015 жыл

Әлеуметтік қорғау

65

Зейнеткерлік қамсыздандыру және мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы төлеу оң серпін көрсетіп отыр.

2014 жылы тағайындалған зейнетақының орташа мөлшері 2012 жылғымен салыстырғанда нақты түрде 14% артқан, ал осы кезеңдегі зейнетақының ең аз мөлшері 24%-ға жоғарылаған. Айлық жәрдемақының орташа мөлшері осы кезеңде 37% көтерілген.

2012 - 2014 жылдардағы кезеңде жыл сайын шамамен 10 мың мүгедек орта есеппен сомасы 900 млн. теңге материалдық жәрдемақы алған.

Сондай-ақ табиғи апаттар салдарынан зардап шеккен отбасыларға әлеуметтік көмек қарастырылған.

Кірістері күн көрістің ең аз мөлшерінен халық үлесі 2012-2014 жылдар аралығында аздап ауытқиды және халықтың 0,6% мөлшерінде қалады, бұл жағдайда 2014 жылғы өмір сүру минимумының мөлшері 2013 жылғымен салыстырғанда 10,4% артқан.

Қалада мүмкіндігі шектеулі адамдарға арналған кедергісіз орта құрудың алғашқы қадамдары жасалуда. Қажетті талаптарға сәйкес жүргізу үшін, олар мемлекеттік басқару, денсаулық сақтау, мәдениет және әлеуметтік қорғау нысандарын төлқұжаттандыруды жүзеге асырып, қаланың барлық аудандарында жұмыс комиссиялары құрылған. 2014 жылы 551 нысанды төлқұжаттандыруды жүзеге асыру жоспарланған. Жыл ішінде 434 нысан төлқұжаттандырылған. Алайда, бұл белсенді түрде жалғасын табуы тиісті алғашқы қадамдар ғана. Төлқұжаттандыру нәтижелері бойынша нысандарды мүмкіндігі шектеулі адамдарға арналған жабдықтау жұмыстарын белсенді жүргізетін болады.

2.1.2.3.7 кесте. Зейнеткерлік қамтамасыз ету көрсеткіштеріКөрсеткіш атауы 2012 ж. 2013 ж. 2014 ж.

Тағайындалған зейнетақының орташа мөлшері 36 196 36 458 41 188Өткен жылға % 102,8 96,5 113,0МЗТО зейнетақы алушылар – барлығы, мың адам 178,4 187,1 198,7МЗТО тағайындаған айлық зейнетақының орташа мөлшері (күш құрылымдарын ескергенде), теңге 36 196 38 976 43 679

Зейнетақының минималды мөлшері, теңге 17 491 19 066 21 736Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақының негізгі көрсеткіштеріАлушылар саны, мың адам 39,5 38,4 39,0Айлық жәрдемақының орташа мөлшері, теңге 15 591 17 973 21 403

Дереккөз: «2014 жылғы алдын ала мәліметтер» Алматы қаласы Статистика департаментінің санақ жинағы, 2015 жыл, ҚР ҰЭМ Статистика комитетінің мәліметтері 2015 жыл

2.1.2.3.8 кесте. Халықтың өмір сүру деңгейінің негізгі индикаторлары2012 ж. 2013 ж. 2014 ж.

Нақты ақшалай кіріс индексі, % 110,8 110,2 110,3

66

Халықтың өмір сүру минимумының орташа айлық мөлшері, теңге 19 283 19 969 21 242

Кірісі өмір сүру минимумынан төмен халық үлесі,% 0,4 0,6 0,6Атаулы әлеуметтік көмек алатындар ішінде еңбекке қабілеттілердің үлесі, % 43,2 36,6 32,9

Жеке сектор субъектілеріне ұсынылатын атаулы әлеуметтік қызметтермен қамтылған тұлғалар үлесі (оның ішінде, үкіметтік емес ұйымдар),%

3,2 3,3 3,5

Арнайы әлеуметтік қызметтер көрсетумен қамтылған тұлғалардың үлес салмағы (алуға мұқтаж адамдардың жалпы үлесінде) (индикатор 2012 жылдан бастап енгізілген), %

97,2 97,0 96,1

Дереккөз: «2014 жылғы алдын ала мәліметтер» Алматы қаласы Статистика департаментінің санақ жинағы, 2015 жыл.

2.1.2.3.9. SWOT-талдауыКүшті жақтары: - шағын және орта бизнесті дамыту есебінен еңбекке орналастырудың кең саласы;- еңбек нарығында қажет ететін мамандықтар бойынша оқыту үшін білім беретін мекемелер мен орталықтар санының жеткілікті болуы;- өндірістік жарақат алудан сақтайтын, қауіпсіздік және еңбек қорғау салаларында нормативтік-құқықтық базаның қажетті деңгейде болуы.

Әлсіз жақтары:- республиканың өзге өңірлерінен халықтың көшіп-қонуының артуы;- көші –қонның өсуіне байланысты жастар жұмыссыздығының жоғары үлесі, сондай-ақ еңбек нарығына алғаш рет келген жас мамандардың жұмысқа қабылдануына байланысты мәселелер.- орта кәсіптік білім мекемелері түлектері қажеттілігінің жеткіліксіздігі;- еңбекке жарамды мүгедектерді жұмыс орындарымен қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі;- жұмыс берушілердің қауіпсіздік және еңбек қорғау салаларындағы іс-шараларды жеткіліксіз қаржыландыруы.

Мүмкіндіктер:- тұрғындардың өмір сапасын жоғарылату;- шағын және орта бизнесті дамыту арқылы жаңа жұмыс орындарын құру;- еңбек қорғау саласындағы жұмыс берушілерді ынталандыру.

Қауіп -қатерлер:

- экономиканың дамуына жаһандық дағдарыс жағдайларының теріс ықпалы, ол жұмыссыздықтың тез өсуіне әкелуі мүмкін;- ғаламдық дағдарыс әсерінен жарақаттануға әкеліп соғатын еңбек қорғау саласындағы қаржылай шығындарды төмендету.

67

Түйткілді мәселелер:- инфрақұрылымдық нысандардың төмен деңгейде қамтылуы, оның ішінде мүмкіндігі шектеулі жандарға.

2.1.2.4. Мәдениет

Қала республиканың мәдени орталығы болып табылады. Мұнда 200-ден астам демалыс және мәдениет ұйымдары орналасқан, оның ішінде 27 мұражай, 32 кітапхана, 19 театр, 100-ден астам концерттік-ойын-сауық ұйымдары, клубтар мен мәдениет орталықтары, 21 кинотеатр, 8 демалыс паркі, цирк және зообақ бар.

Соңғы 3 жылда ұйымдар саны және оларға келушілер саны орта есеппен көптеген параметрлер бойынша бір деңгейде қалады. Неғұрлым тұрақсыз серпінді театрға келушілер көрсеткіші көрсетіп отыр, бұл театрлардың нақты репертуарларының біршама әсеріне байланысты қалыпты жағдай болып табылады.

2014 жылы тіркелген мәдени-бұқаралық іс-шаралар саны бірнеше есе артты.

Қалада тұрақты түрде тарихи-мәдени мұраны сақтау бойынша, оның ішінде, мәдениет мекемелері тарапынан ескерткіштерді орнату, қайта жаңарту және күрделі жөндеу бойынша жұмыс жүргізіледі. Осылайша, 2012 жылы күрделі жөндеу бойынша жұмыстар жүргізілген болатын:

«Ықылас атындағы Халықтық музыка аспаптары мұражайы» МКҚК; «С.Бегалин атындағы Мемлекеттік балалар кітапханасы» ММ; Қазмемцирк жатақханасы.2014 жылы 5 тарих және мәдениет ескерткіштеріне ағымдағы жөндеу

жүргізілген: Абай (Ибраһим) Құнанбаев ескерткіші; Қазақстан Жазушылар одағының ғимараты; Абай атындағы Мемлекеттік академиялық опера және балет театрының

ғимараты; «Тәуелсіздік монументі» ескерткіші Шоқан Уәлиханов ескерткішіСонымен қатар, «Даңқ» мемориалдық кешеніне күрделі жөндеу

жүргізілген.Жөндеу жұмыстарын жүргізуден басқа, соңғы 3 жылда Қазақстан

Республикасы Үкіметінің Қаулыларына сәйкес жаңа ескерткіштер жасалып, орнатылған болатын (2012 жылы – Райымбек батырға, 2013 жылы – халық ақыны Кенен Әзірбаевқа).

68

Қаланың 27 мұражайы ішінде жекелеген мұражайларда заманауи техникалық жабдықпен экспозициялар бар, мысалы, 2012 жылы Қазақ халық музыка аспаптары мұражайы қайта жаңартылған.

Сонымен қатар, қаланың мұражай кешенінде бірқатар мәселелер бар. Бірқатар мұражайлардың материалдық-техникалық жабдықталуы заманауи талаптарға сәйкес келмейді. Алматыда шетелдің мәдени орталықтарында кеңінен ұсынылған заманауи өнер мұражайы, интерактивті ғылым және техника мұражайы жоқ. Осы жағдайлардың барлығы Алматының алдына қаланың мұражай кешенін дамыту бойынша үлкен міндеттер қояды.

2.1.2.4.1 кесте. Мәдениет ұйымдарының негізгі көрсеткіштеріАтауы/жылдар 2012 2013 2014Театрлар саны бірл. 13 13 13Көрермендер саны мың адам 450,8 451,9 462,5Мұражайлар саны бірл. 15 15 16Келушілер саны 274,8 314,9 308,3Кинотеатрлар саны бірл. 25 25 17Келушілер саны мың адам 5441,9 5326,4 4712,9Кітапханалар саны бірл. 31 31 30

Кітап қоры бірл. 37245,7 37359,1 37545

Оқырмандар саны мың адам 335,5 339,2 374,2Парктер саны бірл. 7 6 8Мәдени-бұқаралық іс-шаралар саны бірл. 175 133 452Келушілер саны мың адам 6 565,8 6303,1 6 513,5Халықтың орташа жылдық саны мың адам 1462615 1491469 1574922

Дереккөз:Алматы қаласы Статистика департаментінің санақ жинағы, 2015 жыл.

2.1.2.4.2 кесте. Мәдени іс-шаралар өткізу және мәдениет ұйымдарына бару бойынша көрсеткіштерАтауы/жылдар 2012 жыл 2013

жыл2014 жыл

Мәдениет саласында өткізілген әлеуметтік маңызы бар және мәдени іс-шаралар саны, бірлік 175 133 452

1000 адамға есептегенде мәдениет ұйымдарына келушілердің орташа саны

- кітапханалар 608,5 600,1 578,5

- театрлар 21,3 10,5 16,1

- концерттік ұйымдар 211,0 225,0 215,0- мұражайлар 21,1 25,0 22,8

Мәдениет ұйымдарының қызметтерін өткізу кезінде тапқан қаражаттардың қатынасы, жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, %

- 0,7 11,2

Дереккөз: Алматы қаласы Мәдениет басқармасының ведомстволық мәліметтері

69

2.1.2.4.3. SWOT-талдауКүшті жақтары: - Алматы қаласы республиканың интеллектуалды, рухани және мәдени орталығы болып табылады;- барынша дамыған мәдени инфрақұрылым.

Әлсіз жақтары: - қаланың бірқатар мұражайлары мен кітапханаларын материалдық-техникалық жарақтандырудың жеткіліксіздігі;- мамандандырылған мәдени қызметкерлер кадрлар ағысының жоғарылығы.

Мүмкіндіктер:- мемлекеттің орталығы ретіндегі қаланың мәдени-экономикалық келбетін қалыптастыруға әсер ететін заманауи жалпы ұлттық мәдени, ақпараттық орта, мәдениетті сақтау мен дамыту, тұрғындардың рухани-мәдени деңгейін дамыту.

Қауіп -қатерлер:- кітапхана, мұражай қорларының, мәдени орталықтардың азаюы.

Түйткілді мәселелер:- қаланың бірқатар мұражайлары мен кітапханаларының жеткіліксіз түрде материалдық-техникалық жарақтандырылуы;- қазіргі заманғы мұражайлардың жоқтығы, мысалы, осы заманғы өнер мұражайы мен интерактивті ғылыми мұражайлар;- арт-менеджмент саласындағы білікті мамандардың тапшылығы.

2.1.2.5. Денешынықтыружәне спорт

2014 жылы Алматы қаласының спорттық құрылымдарының желісі 1102 нысанды қамтыған, ол 2012 жылғымен салыстырғанда 4% артық. Қалада 12 стадион, 12 спорт кешені, 26 жүзу бассейні, 5 оқу-жаттығу орталығы, қаланың ЖОО және мектептер жанындағы 282 спорт нысандары жұмыс жасайды.

Алматы қаласында дене шынықтыру және спортпен тұрақты түрде шұғылданатын тұрғындар санының өсу үрдісі байқалады. Соңғы 3 жыл ішінде аталған көрсеткіш 2012 жылғы қала тұрғындарының 24,2%-нан 2014 жылы қала тұрғындарының 26,3 %-на дейін артқан.

Халықаралық деңгейдегі ең маңызды және ең ірі спорттық оқиға 2011 жылы Астана және Алматы қалаларында өткен VII Қысқы Азия ойындары болып табылады.

70

Азиада қарсаңында қолданыстағы спорт нысандары халықаралық стандарттарға сәйкес қайта жаңартылған, сонымен қатар, жаңа спорт нысандары салынған: Балуан Шолақ атындағы спорт және мәдениет сарайы, «Медеу» биік таудағы спорт кешені, «Шымбұлақ» тау шаңғысы базасы, шаңғы-биатлон стадионы, «Сұңқар» шаңғы трамплиндері кешені.

2014 жылы қалада 2017 жылғы 28 қысқы Универсиадаға арналған үш нысанның құрылысы басталған: Алатау ауданында 12 мың келушіге арналған мұз айдыны, Медеу ауданында 3 мың келушіге арналған мұз айдыны және 5000 орынды жатақханадан, қызмет көрсету нысандары, дүкендер, тамақтану орындарынан құралатын атлетикалық ауыл бар.

Алматы спорттық астана ретінде спорттық аренадағы өз орнын нығайтып келеді, мұнда жыл сайын әртүрлі спорттық шаралар өтіп, халықаралық деңгейдегі спорттық табыстарға қол жеткізіледі. 2014 жылы қалада 14 ірі спорттық шара өткізілген, оның ішінде биатлон, мылтық ату, волейбол, гандбол, жеңіл атлетика, су полосы, дзюдо, трамплиннен секіру, ауыр атлетика, конькимен жүгіру, велосипед спорты, регби бойынша халықаралық чемпионаттар мен әлем кубоктарының кезеңдері өткізілген.

Қалада топтық спорт түрлерімен шұғылдануға арналған жалпы қолжетімді алаңдардың саны өте аз. Қаладағы қолданыстағы алаңдардың көпшілігі мектептер мен ЖОО иелігінде болады немесе жеке тұрғын үй кешендерінің аумағында орналасады. Нәтижесінде ересектердің оқу орнын аяқтағаннан кейін жалпының қолы жететін алаңдарда футбол және баскетбол секілді топтық спорт түрлерімен шұғылдануға мүмкіндіктері өте аз болады. Топтық спорт түрлерімен айналысуға арналған инфрақұрылымдардың жалпы қолжетімділігін дамыту, сондай-ақ қаланың воркаут-алаңдарының жалпы қолжетімділігі жүйесін дамыту алдағы уақытта спорт инфрақұрылымын дамытудың алғашқы кезектегі міндеттерінің бірі болып табылады.

Жоғары жетістіктер спорты спорттық құрылымдардың жетіспеушілігін сезінуде, 21 спорт мектебінің тек 4 өз базалары бар. Халықаралық стандарттарға сәйкес сапалы бұйымдар мен заманауи құрылғылар да жетіспейді.

Мектепке дейінгі мекемелердің және жалпы орта білім беретін мекемелердің материалдық базасы әрі қарай дамытуды, жаңартуды және оқушылардың дене тәрбиесі бағдарламасын толық көлемде орындау үшін қажетті спорттық құрылғылармен жабдықтауды талап етеді. Негізгі қажеттілік - спорттық құралдармен жабдықтау.

Бүгінгі таңда спорт әртүрлі инновацияларға ұшыраған және спортшылармен жұмыстың ғылыми және инженерлік ізденістерге негізделген жаңашыл әдістемелерін меңгерген мамандарды дайындауға баса назар аударуды талап етеді. Қазіргі кезде осы салада, әсіресе жас мамандар арасында білікті мамандардың жетіспеушілігі байқалып отыр. Спортты, әсіресе, жоғары жетістіктер спортын әрі қарай дамыту үшін жаңа

71

мамандарды дайындауға, сондай-ақ осы саладағы мамандардың біліктілігін арттыруға бас назар аудару керек.

2.1.2.5.1 кесте. Алматы қаласында спортты дамыту бойынша негізгі көрсеткіштер

№ Нысаналы индикаторлар/Тікелей нәтижелер көрсеткіштері Өлш.бір. 2012 2013 2014

1Дене шынықтыру және спортпен жүйелі түрде шұғылданатын барлық жастағы тұрғындарды қамту % 24,9 25,9 26,5

2

1000 тұрғынға есептегенде дене шынықтыру және бұқаралық спортпен шұғылдану үшін қолжетімді нысандар саны

бірлік 0,7 0,7 0,7

Дереккөз: Алматы қаласы Дене шынықтыру және спорт басқармасының ведомстволық мәліметтері

2.1.2.5.2 кесте. 2014 жылы Алматы қаласында өткізілген ауқымды халықаралық спорттық іс-шаралар

1) Биатлон бойынша Азия чемпионаты.2) Орталық Азия чемпионаты, ат үйретуден ҚР Президентінің Кубогы үшін өтетін халықаралық жарыстары.3) Стендтік атудан Әлем Кубогының кезеңі.4) ҚР Президенті Н. Назарбаевтың Кубогы үшін өтетін гандбол мен волейболдан халықаралық турнир.5) «Қосанов ескерткіші» жеңіл атлетикадан халықаралық турнир.6) Ерлер арасында өтетін судағы полодан FINAӘлем Кубогы.7) Әйелдер командалары арасындағы волейболдан Әлемдік Гран-При.8) Ерлер командалары арасындағы волейболдан Әлем Кубогы.9) Дзюдодан «Гран-При» сериясы бойынша халықаралық турнир.10) Ерлер және әйелдер арасындағы шаңғымен трамплиннен секіруден Әлем Кубогының кезеңі.11) Ауыр атлетикадан Әлем чемпионаты.12) Студенттер арасында конькимен жүгіруден әлем чемпионаты13) «Тур Алматы» 1.1 санаты бойынша Халықаралық веложарыс14) Әйелдер командаларыарасында регбиден Азия кубогы

Дереккөз: Алматы қаласы Денешынықтыру және спорт басқармасы

2.1.2.5.3 кесте. SWOT-талдауКүшті жақтары:- дамыған спорт инфрақұрылымының болуы

Әлсіз жақтары:- қалада дене шынықтыру және спорт мекемелерінің әлсіз материалдық-техникалық базасы, халықтың,

72

сондай-ақ біліктілігі жоғары спортшылардың сұранысын қанағаттандырмайды;- бұқаралық және балалар-жасөспірімдер спортының әлсіз дамуы;- спорттың ғылыми және медициналық базасының болмауы, білікті мамандардың тапшылығы.

Мүмкіндіктер:- халықаралық дәрежеде ірі

спорттық шаралар өткізу.

Қауіп-қатерлер:- жалпылама және аула спорт алаңдарында қирату қауіптерінің болуы;- спорттық жеке және фитнес орталықтарда жаттықтырушылық қызметке мемлекеттік бақылау мен сертификаттаудың төменгі санатта қалуы.

Түйткілді мәселелер:- спортпен айналысу үшін жалпыға қолжетімді алаңдардың жетіспеуі;- жоғары жетістіктер спортының материалдық-техникалық базасының

жетіспеушілігі;- білім беру ұйымдарының спорт құралдарымен жеткіліксіз

жарақтандырылуы

2.1.2.6. Туризм

Алматы Қазақстанның туристік индустриясының орталығы болып табылады, сонымен қатар бұл жағдайда қаланың аталған секторының әрі қарай даму әлеуеті бар. Бұл қаланың географиялық, аумақтық және тарихи орналасуымен байланысты әрі инфрақұрылымдық қызмет көрсету мүмкіндігі дамыған.

Жыл сайын туристер ағынының өсуі байқалуда.Сонымен қатар сыртқы және ішкі туристердің талданып отырған

кезеңдегі арақатынасы көп өзгере қойған жоқ (62%/38 %). Сыртқы туристердің көп бөлігі іскерлік туризм желісі бойынша келеді.

2.1.2.6.1 сурет. Алматы қаласындағы туристер саны

73

Дереккөзі: «Алматы қаласындағы туризм мен қонақүй шаруашылығын дамыту» (2012-2013 жж.) статистикалық бюллетені, «Алматы қаласындағы 2014 жылдың қаңтар-желтоқсан айларындағы орналастыру орындарының қызметі туралы» Алматы қаласының Статистика департаменті

Орналастыру орындары көрсететін қызметтердің көлемі (мейрамхана қызметтерін қоспағанда) 2014 жылы біршама артқан.

2.1.2.6.2 сурет. Орындарға орналастыру бойынша көрсетілген қызметтер көлемі

Дереккөз: «Алматы қаласындағы туризм мен қонақүй шаруашылығын дамыту» (2012-2013 жж.) статистикалық бюллетені, «Алматы қаласындағы 2014 жылдың қаңтар-желтоқсан айларындағы орналастыру орындарының қызметі туралы» Алматы қаласының Статистика департаменті

Соңғы уақытта орналастыру орындары санының артуы байқалады.

2.1.2.6.3 сурет. Алматы қаласындағы орналастыру орындары

74


Егер бөлмелер қорының құрылымын қарастыратын болсақ, оның біраз бөлігі жоғары сегменттегі қонақүйлерде орналасқан. Қаланың қонақүй шаруашылығында санатсыз мейманханалар басым -53,3% және 4* және 3* - 32,3%, ал 5* қонақүйлердің үлесі бар болғаны 6%.

Туристік индустрияны дамыту сараптамасының негізгі көрсеткіштері Алматы қаласын туристік орталыққа айналдыру келешегінің жағымды динамикалық өсімдерін көрсетеді.

2.1.2.6.1 кесте. Туризмді дамытудың негізгі көрсеткіштеріНысаналы индикаторлар/ нәтижелердің тікелей көрсеткіштері 2012 2013 2014Орналастыру нысандарының саны, бірлік 91 90 122Орналастыру нысандарының орындаған жұмыстары мен қызметтерінің көлемі, млн. теңге 14 472 14 459 20 597Орналастыру нысандарында қызмет көрсетілген келушілер саны 551 797 583 456 761 243оның ішінде:- ішкі туризм бойынша 361 696 360 446 473 027- көшпелі туризм бойынша 190 101 223 010 288 216


2.1.2.6.2 кесте. SWOT-талдауКүшті жақтары:- қолайлы табиғи-климаттық белдеуде орналасқан республиканың және Орталық Азияның қаржылық, мәдени және білім орталығы;- Қазақстандағы ірі көлік-

Әлсіз жақтары:- туристік қызметтердің әлемдік нарығындағы туризм орталығы ретіндегі қаланың салыстырмалы түрдегі жеткіліксіз танымалдығы және жеткіліксіз ауқымды және

75

логистикалық хаб және «Жібек жолы» қалаларының бірі.

әсерліжарнаманың болмауы;- қалада тікелей орналасқан туризм үшін қызықты, маңызды және танымал экскурсиялық нысандардың жеткіліксіздігі

Мүмкіндіктер:- Еуразиялық континенттің орталығында орналасуы, табиғи-климаттық жағдайы және экономикалық дамуы

Қауіп -қатерлер:- туристік нысандарды қалпына келтіруді және құруды қаржыландыру бөлігінде туризмді дамыту мүмкіндігіне әлемдік дағдарыстың ықпалы, жеке инвестицияларды тарту, сыртқы туризмді көбейту.

Түйткілді мәселелер:- туристік инфрақұрылымның баяу дамуы;-қызмет көрсететін персоналдың жеткіліксіз кәсіби дайындығы және

қызмет көрсетудің барлық кезеңінде тілдерді нашар білуі;-туристік өнімді басқару және ілгерілету бойынша кәсіби құрылымның

жоқтығы (DMO-CVB);- қаланы урбандалуы және этникалық бірегейлікті көрсететін

нысандардың жоқтығы.

2.1.2.7. Үштұғырлытілдерді дамыту

Соңғы 3 жыл ішінде мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындар үлесі біртіндеп жылына 0,5-1% аздаған қарқынмен артып келеді және 2014 жылы халықтың 63%-ын құрады. Сонымен қатар, қазақ тілінде оқытатын мектептер саны көбейіп келеді – 2012-2014 жылдардағы кезеңде бұл көрсеткіш жалпы мектептер санынан 8 пайызға артты және 68%-ды құрады.

Мемлекеттік тілді меңгерген тұрғындар үлесін арттыру жұмыстары бағыты бойынша белсенді жұмыс жүргізілуде. Алматы қаласының әкімдігі «Тіл» оқу-әдістемелік орталығын құрған, 10 мультимедиялық кабинет жұмыс жасайды, қалалық әкімдіктің және аудандардың әкімдіктерінің мәжіліс залдары ілеспе аударманы жүзеге асыруға арналған құралдармен жабдықталған, оқыту бағдарламалары әзірленген. Іс жүргізу үлгілерінің жинақтары шығарылған. Басылымдардың электронды нұсқалары бар, олар мемлекеттік тілде іс жүргізуді өз бетімен жүзеге асыру дағдыларын меңгеру үшін қосалқы әдістемелік құрал ретінде ұсынылады. Дегенмен көрсеткіштер әлі де төмен және бұл бағытта біршама жұмыс жасау қажет.

«Тіл саясаты саласындағы жол берілген заңнама нормаларын бұзушылықтар саны» негізгі көрсеткіштер тізбесі бойынша 2015 жылы талдаулар жүргізілген жоқ.

76

Алматы қаласын әлемдік қауымдастыққа кіріктірілген заманауи қала ретінде дамытудың маңызды элементі халықтың ағылшын тілін меңгеру дәрежесі болып табылады. Қазіргі кезде аталған көрсеткішке жеткілікті назар аударылмайды және ағылшын тілін меңгерген ересек тұрғындар үлесі тұрақты түрде анықталмайды. Қаланы әрі қарай дамыту барысында аталған салаға баса назар аудару керек.

2.1.2.7.1 кесте. Тілдерді дамыту бойынша негізгі көрсеткіштерНысаналы индикаторлар/ нәтижелердің тікелей көрсеткіштері

2012 2013 2014

Мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындар үлесі, %

61,5 62,0 63,0

Алматы қаласының ЖАО құжат айналымындағы іс қағаздарын қазақ тілінде жүргізу үлесі, %

77 78 78

Қазақ тілінде оқытатын мектептер саны, бірлік және жалпы мектептер санына қатысты үлесі, %

60 (25,5)

65(27,3)

68 (25,9)

Дереккөз: Алматы қаласы Тілдерді дамыту, мұрағаттар және құжаттама басқармасы және Алматы қаласы Білім басқармасының мәліметтері.

2.1.2.7.2 кесте. SWOT-талдауКүшті жақтары:- мемлекеттік тілдің тиімді әлеуметтік-коммуникативтік функцияларымен бірге Алматы қаласындағы төзімді тілдік орта

Әлсіз жақтары:- қоғам өмірінің барлық салаларында мемлекеттік тілді жеткіліксіз пайдалану, мемлекеттік тілді игеруге қызығушылықты арттыру бойынша жұмыс жеткілікті деңгейде жүргізіліп отырған жоқ.

Мүмкіндіктер:- Алматы халықаралық туризм және бизнес үшін барынша ашық және түсінікті қала болуға ұмтылады. Бұл үшін кемінде 3 тілді (қазақ, орыс және ағылшын тілдерін) білу мемлекеттік органдардың және қаланың сервис секторы қызметкерлерінің дағдыларын дамытудың және біліктілігін арттырудың маңызды бөлігі болады

Қауіп-қатерлер:- халықтың көпшілік бөлігінің мемлекеттік тілге қызығушылығының жеткіліксіздігіне байланысты, оның қажет болмай қалуы да мүмкін.

Түйткілді мәселелер:- мемлекеттік органдарда мемлекеттік тілді меңгеруге қызығушылықты

арттыру және іс қағаздарын жүргізуді толық мемлекеттік тілге көшіруді аяқтау бойынша жұмыс тиісті деңгейде жүргізіліп отырған жоқ.

77

- мемлекеттік тілді білетін және оны өз жұмысында қолданатын мамандарды көтермелеу тәжірибесі жоқ;

- ағылшын тілін дамытуға жеткіліксіз назар аударылып отыр, одан әрі осы салаға ерекше көңіл бөлу қажет.

2.1.3. Қоғамдық қауіпсіздік және құқықтық тәртіп

Қаралған кезеңде ішкі істер органдары қылмыспен күрес және құқық бұзушылықтың алдын алуға, сондай-ақ қылмысты есепке алу және тіркеу жолдарын өзгертуге бағытталған бірқатар ұйымдастыру шараларын қабылдады.

2012-2014 жылдары қылмыстың өсуінің жалпы деңгейі жыл сайын 9% құрады, барынша проблемалық аймақ тонау және кісі өлтіру болып табылады.

2012-2014 жылдары ауыр және ерекше ауыр қылмыстарды ашу бойынша мақсатты жұмыстар нәтижесінде кісі өлтіру жыл сайын 12%-ға қысқарды. Сонымен қатар «Қазақстан 2050» Стратегиясының мақсатты көрсеткіштерінен ағымдық деңгей асып түсті.

Тонау саны жыл сайын 6% өскен; көрсеткіш салыстырылатын қалалармен «Будапешт және Берлин) ұқсас деңгейде. Тонау саны жыл сайын орта есеппен 12%-ға қысқарды, алайда көрсеткіш салыстырылатын қалалардан біршама жоғары деңгейде. Соңғы 3 жылда қоғамдық орындарда жасалған қылмыстар саны 7%-ға 2014 жылы 28 мыңнан 30 мыңға дейін өскен. Сонымен қатар көшелерде жасалған қылмыстардың үлес салмағы 4 пайыздық тармаққа 2014 жылы 33,7%-дан 29,4% қысқарған. Аталған жетістікке жол-патруль полициясының қызметін жандандыру арқылы қол жеткізілді.

Ауыр қылмыстарды ашу 2012 жылғы 22,8%-дан 2014 жылы 27,7% дейін жоғарылаған, аса ауыр қылмыстарды ашу сәйкесінше 67,3%-дан 76,2% дейін артқан.

2014 жылдың қорытындысы бойынша кісі өліміне алып келген қылмыстарды ашу 4,1 пайыздық тармаққа жақсарған (80,1%-дан 84,2% дейін), денсаулыққа ауыр зақым келтірген қылмыстарды ашу 9,3 п.т. (66,7%-дан 76,0% дейін), қарақшылық бойынша 3,5 п.т. (50,2%-дан 53,7% дейін), тонау бойынша 1,4 п.т. (17,3%-дан 18,7% дейін), өзгенің мүлкін ұрлау бойынша 2,0 п.т. (13,5%-дан 15,5% дейін), пәтер тонау бойынша 3,0 п.т. (10,6%-дан 13,6% дейін).

Қылмыс жасағандар жайлы жүргізілген талдау келесі нәтижелерді көрсетеді:

- қылмыстың 90%-ын жұмыссыздар жасайды;- қылмыстың 70%-ын 21-39 жас аралығындағы адамдар жасайды; - қылмыстың 40%-ын көшіп келушілер жасайды.

78

2.1.3.1 сурет. Қылмыс жасаған тұлғалар, 2014 ж.

Дереккөз: Алматы қаласы Ішкі істер департаменті; жұмыс тобының талдамасы

Аталған серпін қылмыстың басты көздерінің бірі жұмыссыздық екендігін көрсетеді. Бұдан басқа мигранттардың қала ортасына бейімделуінің мәселесі де бар.

Талдау қылмыстық жауапкершілікке тартылған 9354адамның 3733-і немесе 40,0%-ы басқа қалалардың тұрғындары екенін көрсеткен, оның ішінде: шетелдіктер – 10,1%, Қазақстанның басқа өңірлерінің тұрғындары –81,7%, тұрғылықты жері жоқ адамдар – 8,2%.

Жасөспірімдер арасындағы қылмыс деңгейі 11% жоғарылаған (2012 жылы 225-тен 2014 жылы 249 дейін). Кәмелеттік жасқа толмағандардың қолымен жасалған қылмыстардың үлес салмағы 2014 жылы төмендеп, 2,2% құраған (2012 жылы – 3,5%, 2013 жылы – 3,3%).

Аумақтық тұрғыдан Алмалы ауданы қаладағы ең қылмыс көп жасалатын аудан болып табылады – қылмыс саны 100 мың аудан тұрғынына есептегенде 6340-ты құрап отыр. Жетісу, Алатау және Әуезов аудандарында 2012-2014 жылдардағы кезеңде қылмыстың біршама өсуі байқалады, орташа жылдық өсу ырғағы аталған аудандарда сәйкесінше 25%, 22% және 15% құраған.

2.1.3.2 сурет. Аудандардағы қылмыс саны, 2014 ж.

79


Сонымен қатар қаланың қауіпсіздікті қамтамасыз ету ресурстарымен жабдықталуы қолайлы деңгейде қалып отыр.

Қаланың полиция қызметкерлерімен және жасырын камералармен жабдықталу деңгейі қолайлы деңгейде және сәйкесінше 4 және 7 құрайды (1000 тұрғынға шаққанда). Полиция қызметкерлерімен қамтылу деңгейі салыстырылатын қалалардың (Варшава, Лондон, Берлин) коэффициенттерімен сәйкес. Сыртқы бақылау камераларына қатысты қала Варшава және Берлинмен бірдей деңгейде (1000 тұрғынға 7 камера), алайда, Лондоннан біршама артта қалады, мұнда аталған көрсеткіш 1000 тұрғынға 51 камераны құрайды.

2.1.3.3 сурет. Қаланың полицейлік бейнебақылау камераларымен қамтамасыз етілуі, 2014 ж.

80


Дегенмен, Алматы қаласындағы қылмыстың жоғары деңгейі салыстырып отырған қалалардағы көрсеткіштерден артық болып табылады. Бұл төмендегілермен байланысты болуы мүмкін:■ Сыртқы бақылау технологиялары заманауи зияткерлік бақылау

талаптарына сәйкес емес;■ Құқық қорғау органдарының операциялық белсенділігін арттыру қажет.

Сонымен қатар, тәуекел факторларына тұрғылықты қалаларда қаланы жарықтандырудың жеткіліксіздігі де жатқызылады.Тұрғылықты аудандарды жарықтандырудың қолданыстағы стандарттары салыстырылып отырған елдерден біршама төмен – Қазақстанда орташа жарықтандыру 0,2-0,4 кд/м2 құрайды, ал АҚШ мен Жапонияда аталған көрсеткіш 0,8 жетеді. Тұрғылықты аудандарды жарықтандырудың жеткіліксіз болуы апаттардың, қылмыс пен жарақаттанудың артуына алып келеді.

Алматы қаласында жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында жолдағы жағдайды тұрақтандыруға бағытталған бірқатар ұйымдастырушылық-тәжірибелік шаралар жүзеге асырылып, алдын алу және түсіндіру жұмыстары күшейтілген, жол қозғалысы қатысушыларына қойылатын талаптар күшейген.

Сонымен қатар, автокөліктер санының артуы, жекелеген жүргізушілердің көлік жүргізу тәртібінің төмендегі, басқа қалалардан келген жүргізушілердің қала көшелері мен жолдарын білмеуі Алматы қаласындағы апаттар санының, оның ішінде салдары ауыр апаттардың артуына алып келді. 2012-2014 жылдар аралығында ЖКО санының 2,3 есе артуы байқалған (2,5

81

мыңнан 5,5 мыңға дейін), жарақат алғандар саны 3 есе (3 мыңнан 8 мыңға дейін) көбейген.

Ішкі істер органдары қала жолдарындағы жағдайды тұрақтандыруға бағытталған бірқатар ұйымдастырушылық шараларын жүзеге асырған.

Әкімшілік тәжірибені күшейту есебінен 2014 жылы ЖКО саны 18,7% (6872-ден 5588 дейін) және жарақат алғандар саны 20,0% (8198-ден 6558 дейін) азайған.

ЖКО салдарынан қаза тапқандар саны 19,3% артып, 100 мың адамға 12 оқиғаны құраған, өлімге алып келген әрбір екінші ЖКО жаяу жүргіншілердің қатысуымен болған. Көрсеткіш Шығыс Еуропа қалаларының деңгейінен 30% артық болып отыр. Осыған байланысты жаяу жүргіншілер тарапынан ЖҚЕ бұзуды анықтау және алдын алу бойынша жұмыстар жандандырылған. 2014 жылы 15 мың жаяу жүргінші әкімшілік жауапкершілікке тартылған (өткен есепті жылмен салыстырғанда 2 есе көп).

ЖҚЕ бұзу жағдайларын тежейтін және алдын алатын факторлардың бірі «Жол қозғалысының қауіпсіздігі» автоматтандырылған ақпараттық жүйесі болып табылады, ол 121 посттан құралады, оның ішінде 104 пост «ЖҚҚ» ААЖ посты, 8 «Redspeed» посты және 9 ІІД ОБО бейнекамералары. Олардың көмегімен 457 728 (2013 жылғы - 566 421) тәртіп бұзу жағдайлары анықталған. Аталған жүйені 2018 жылға дейін дамыту жоспарланып отыр.

2014 жылы қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, тұрмыстық және зорлық көрсету қылмыстарының алдын алу бойынша шаралар кешені жүзеге асырылған. Ішкі істер органдарының, аудандық әкімдіктер мен қоғамның «Қауіпсіз аула» ұстанымы бойынша шараларды жүзеге асыруда бірлескен жұмыстары жүзеге асырылған, ол тұрғын үйлердің кіреберістері мен аулаларын жарықтандыру, мүлік иелерінің оның сақтауын қамтамасыз ету жұмыстарын қамтиды. 2014 жыл қорытындысы бойынша «Қауіпсіз аула» ұстанымына сәйкес 2 мыңға жуық үй қорғалады, мұнда 8 мыңнан астам бейнекамера орнатылған.

Су тасқыны, сел жүру, лай көшкіні, жер сілкінісі және өртке қарсы әрекет инфрақұрылымымен қамтылу деңгейі 2012-2014 жылдары 20%-дан 27%-ға дейін артқан.

Талдау жасалып отырған кезеңдегі су тасқыны, сел жүру, лай көшкіні, жер сілкінісі мен өртке қарсы әрекет ету инфрақұрылымымен қамтамасыз етілу деңгейі бойынша қызметтер келесі шараларға бағытталған:

- Алматы қаласы Медеу шатқалындағы табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу бойынша стратегиялық бағытты жүзеге асыру;

- техногендік апаттар, зілзалалар мен табиғи апаттардан келетін шығынды төмендету мен шығынды азайту бойынша жағдай жасау мақсаттарына қол жеткізу.

Сонымен қатар келесі нәтижелерге қол жеткізілді:- Өзендер сағасынан өтетін инфрақұрылым нысандарының үздіксіз

жұмысы қамтамасыз етілген (Алматы Медеу автожолы, магистралдық су

82

құбыры желілері және кәріз, байланыс жүйелері және т.б.), осы арқылы Кіші Алматы өзені бассейнінің жоғарғы бөлігінде орналасқан барлық нысандардың сенімді (Медеу стадионы, Шымбұлақ тау шаңғысы базасы және т.б.) қызмет етуі қамтамасыз етілген, бұл өзендердің бассейнінің төменгі бөлігінде сел ағындарының әсерінен қорғау күшейтілген. Осы арқылы аталған аумақты үдемелі игеруге қолайлы жағдай жасалған. Жолаушылардың аспалы арқан жолының № 2, 4, 14, 16, 17, 18 тіреулері іргетасының бекітпелерін қайта жаңарту олардың тұрақтылығын қамтамасыз еткен;

- аудандағы әлеуметтік және экологиялық жағдай жақсарған, аталған ауданда тұратын немесе демалатын халықтың қауіпсіздігі артқан;

- қорғалатын аумақтағы адамдар мен тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық нысандары мен инфрақұрылымдарының қауіпсіздігі жоғарылаған;

- халықты тиімді қорғау қамтамасыз етілген, Алматы қаласының экономикалық әлеуеті мен қоршаған ортасы күшті гидрометеорологиялық құбылыстар мен геологиялық үдерістерден қорғалған;

- аудандағы әлеуметтік және экологиялық жағдай жақсарған.

2.1.3.1 кесте. Қоғамдық қауіпсіздік және құқықтық тәртіп көрсеткіштеріАтауы/жылдар Өлш.

бірл. 2012 ж. 2013 ж. 2014 ж.

Көшеде жасалған қылмыстардың үлес салмағы % 37,4 33,7 29,4Көшеде жасалған тонау деңгейінің төмендеуі % 19,5 16,9 15,0Көшеде жасалған бұзақылықтың төмендеу деңгейі % 10,7 18,6 17,5Жол-көлік апаттарынан қаза тапқандар санының азаюы % 10,7 10,7 19,2

ЖКО қаза тапқандар адам 166 198

Жол-көлік оқиғаларының саны (10 мың автокөлік бірлігіне) Бірл. 48,0 137,0 103,9

Су басу, сел жүру, лай көшкіні, жер сілкінісі, жергілікті өрттен адам шығынының төмендеуі

өткенжылмен салыст. %

-18% -11% +24%

Инфрақұрылымның су басу мен сел жүруге, лай көшкіні мен жер сілкінісіне қарсы қамтамасыз етілу деңгейі

% 20 22 27

Дереккөз: Алматы қаласы Ішкі істер департаментінің мәліметтері, Алматы қаласы Төтенше жағдайлар департаментінің мәліметтері

83

2.1.3.2. кесте. SWOT-талдауКүшті жақтары:- құқық бұзушылықтың нәтижелі алдын алуды болжайтын қылмыстық үдерістерге қарсы іс-қимылдың тиімді жүйесі және қылмыс жасағаны және өзге де құқық бұзушылықтар үшін сөзсіз жауапкершілікті қамтамасыз ету;- жұмылдыру дайындығы, аумақтық және азаматтық қорғаныс, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жүйесін дамыту және жетілдіру.

Әлсіз жақтары:- қоғамдық орындарда қылмыстың жоғары болуы, оның 70% астамы көшелерде жасалады;- ерекше ауыр қылмыстар;- бүгінгі күні бар бас бостандығынан айыру орындарынан босап шыққан тұлғаларды әлеуметтік бейімдеу және оңалту жүйелері толық нәтижеге жете алмай отыр;- жас өспірімдер арасындағы қылмыстық әлеует әлі көп болып отыр;- жүріп жатқан көші-қон үдерістері;- жол-көлік оқиғалары;- жер сілкінісінің қысқаша болжамы;- Алматы қаласын селден және су басудан қорғаудың бар жүйелері қауіп деңгейіне сәйкес келмейді және жаңғырту мен жетілдіруді талап етеді.

Мүмкіндіктер:- «Алматы – қауіпсіз қала» қала пайымының төртінші элементіне сәйкес, Алматы еуропалық қалалардағы сияқты, адамдардың өздерін қауіпсіз сезінетін қала болуы тиіс;- жұмылдыру дайындығының, аумақтық және азаматтық қорғаныстың, халықты талқандау құралдарынан және террористік актілердің, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың салдарынан қорғаудың тиімді жүйесі, өңірдің экономикалық әлеуетін сақтау.

Қауіп-қатерлер:- азаматтардың өмірін, денсаулығын, конституциялық құқықтарын және бостандықтарын, меншіктерін, қоғамның және мемлекеттің мүддесін қылмыстық және басқа заңға қайшы келетін қол сұғушылықтардан сенімді қорғауды қамтамасыз етпеу;- Алматы қаласының және Алматы агломерациясындағы елді мекендерінің жоғары сейсмикалық белсенді аймақта, таудың етегінде орналасуы табиғи апаттардың: жер сілкінісі, сел, қар көшкіні, дауыл және өзге де табиғи катаклизмдердің болу қауіптерімен түсіндіріледі.- ІІО-да мамандандырылған кадрлардың тұрақтамауы

Түйткілді мәселелер:

- қоғамдық орындардың қылмыстық жағдайын төмендету;- өңірлік үлкен көші-қон ағысының мониторингі;- қаланың жолдарының және тұрғын үй аудандарының жарықпен қамтамасыз етілуін арттыру;-жол-көлік оқиғаларының салдарының ауыр салдарын қысқарту;- Ішкі істер департаментінің жол-патрульдік полициясының және метрополитендегі ІІБ полиция Полктерін ресурстық қамтамасыз етуді арттыру;- бар өрт деполарының қанағаттанарлықсыз техникалық жағдайы;

84

- өрттерге және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізуге жедел ден қою үшін өрт техникасымен жабдықтану деңгейінің төмендігі;- өрт деполарының жетіспеуі.

2.1.4. Инфрақұрылым

2.1.4.1. Байланысжәне коммуникация

2010-2014 жылдар аралығындағы кезеңде байланыс және коммуникация нарығы түсім көлемі азайған және 2014 жылы 384,5 млрд. теңгені құраған. 2012-2014 жылдардағы байланыс қызметтерінің нақты көлемі индексінің орташа мәні 112,5% құраған.

2.1.4.1.1 кесте. Байланыс қызметтері нарығы көлемінің даму серпіні Атауы/жылдар Өлш.бірл. 2012 2013 2014Байланыс қызметінің кірістері млн.теңге 458 352 371 525 384 584Байланыс қызметтері көлемінің нақты индексі % 110,9 118,3 108,4

Дереккөз: Статистикалық жинақ,Алматы қаласы Статистика департаменті, 2015 жыл.

2014 жылғы жағдай бойынша байланыс және коммуникация нарығының негізгі құрамдас бөліктері:

Ұялы байланыс – 45,9% Ғаламтор-қызметтер – 24,3% Телефон байланысы – 6,5% Басқа да қызметтер (пошта байланыстарын қоса алғанда) – 24,3%

Төменде әрбір негізгі бағыт бойынша ағымдағы жағдайдың сипаттамасы ұсынылған:

Ұялы байланыс

2012 – 2014 жылдар аралығындағы кезеңде ұялы байланыс нарығын пайдаланушылардың саны мен кірістері біршама төмендеген. Кірістердің және пайдаланушылардың санының орташа жылдық өзгерісі 2012-2014 жж. кезеңінде сәйкесінше -15% және -8% құраған. Бұл ірі (32%) ұялы оператордың («Билайн») Астанаға қоныс аударуымен байланысты болды.

Сонымен қатар, Алматы қаласындағы ұялы байланыстың таралу деңгейі Қазақстан бойынша орташа статистикалық көрсеткіштерден жоғары болады.

Алматы қаласының байланыс нарығындағы негізгі қызметтердің жеткізушілері: «Алтел 4G» (59%1), «Кселл» (21%2), «Билайн» (13%) және «Теле 2» (5%) компаниялары болып табылады. Бұл желілердің

1«Қазақтелеком» АҚ 2014 жылғы жылдық есебі2Үлес 2014 жылғы Informa WCIS мәліметтері бойынша тіркелген пайдаланушылар негізінде есептелген

85

республикалық үлестердің таралуынан біршама өзгеше болып келеді, мұнда 2015 жылы абоненттердің ең жоғары үлесі «Кселл» желісіне тиесілі болды.

Нарық қалыптасқан құрылымы мен даму серпінінде бақылайтын ойыншылардың саны аз және аумақтық қамту, ұялы байланыс сапасын арттыру және тарифтік саясат мәселелерін шешу үшін әкімдікті қатыстыру қажет етпейді.

2.1.4.1.2 кесте. Ұялы байланыс нарығының негізгі көрсеткіштері

Мақсатты индикаторлар Өлш.бірл. 2012 2013 2014

Кірістер3 млн.теңге 297 470 191 335 183 446Пайдаланушылар саны1 мың адам 23 102 28 731 18 1431 пайдаланушыға есептегенде орташа түсім мың теңге 12,9 6,7 12,1

Дереккөз: Алматы қаласы бойынша 2015жылдың статистикалық жинағы, Алматы қаласы Статистика департаменті, 2015 ж., «Профит» АТ-порталы.

Ғаламтор

2012-2014 жылдар аралығындағы кезеңде ғаламтор-провайдерлерінің кірісі 50% артты. Кірістердің артуының негізгі себептері ғаламтор-пайдаланушылар санының 2 есеге дерлік көбеюі болып табылады.

Кіріс пен пайдаланушылар санының орташа жылдық өсу ырғағы (CAGR) сәйкесінше 16% және 27% құрады. Нәтижесінде қала тұрғындары арасында ғаламтордың таралу деңгейі 22 пайыздық тармаққа шамамен 2 есеге жоғарылады және 46,7% құрады.

Алматы қаласындағы ғаламтор-байланыстың орташа жылдамдығы 2014 жылы 19 Мбит/сек құраған, бұл Қазақстан қалаларының ішінде 14-ші көрсеткіш болып табылады және республикадағы орташа көрсеткіштен сәл жоғары (18,8 Мбит/сек). Тұтас алғанда Қазақстан дүние жүзінде ғаламтор-байланыс жылдамдығы4 бойынша 56 орынды иеленеді. Ғаламтор жылдамдығы ШПД5 арналарының таралуы есебінен қамтамасыз етіледі, олардың үлесіне барлық ғаламтор-қызметтерінің 83% сәйкес келеді.

Ғаламтор-қызметтер нарығында 20 ғаламтор-провайдерлері бар. Бұл ретте ұлттық «Қазақтелеком» компаниясы нарық көшбасшысы болып табылады және нарықты 80% иеленеді.

Таралудың салыстырмалы төмен деңгейі мен төмен жылдамдыққа қарамастан пайдаланушылар санының артуының ағымдағы жағдайы және қызметтер нарығында ірі ойыншының болуы нарықтың аталған

3Мәліметтер тек Алматы қаласы бойынша емес тұтас Қазақстан бойынша Алматы қаласының тіркелген оператор-компаниялар арасында ұсынылған 41Деректер тек Алматы қаласы бойынша ғана емес, сондай-ақ бүкіл Қазақстан бойынша Алматы қаласында тіркелген компания-операторлар тарапынан ұсынылды.2 Netindex (Ookla) агенттігінің мәліметтері бойынша.53 Ғаламторға кең жолақты және жоғары жылдамдықты қолжетімділік

86

сегментініңөз бетімен дамитындығын және әкімдік тарапынан араласуды қажет етпейтіндігін көрсетеді.

2.1.4.1.3 кесте. Интернет қызметтерінің нарығыАтауы/жылдар Өлш. бірл. 2012 2013 2014Кірістер6 млн теңге 60 485 72 587 93 503Пайдаланушылар саны мыңадам 360 553 736Дереккөз: Статистикалық жинақ, Алматы қаласы Статистика департаменті, 2015 ж.

2.1.4.1.4 кесте. Интернет қызметтерінің еніп кету деңгейіАтауы/жылдар Өлш. бірл. 2012 2013 2014100 тұрғынға арналған Интернет желісіне белгіленген кең ауқымда қол жеткізу абоненттерінің тығыздығы

мың теңге 24,6 37,1 46,7

Дереккөз: жұмыс тобының талдамасы.

Белгіленген телефон байланысыБелгіленген телефон байланысы қызметінің кірісі 2012 жылдан 2014

жылға дейін 47%-ға, ал пайдаланушылардың саны 8%-ға өсті. «Қазақтелеком» акционерлік қоғамының нарықтағы үлесі телефон байланысының сегментінде 92%-ды құрайды.

Кірістер өсімінің орта жылдық қарқыны (CAGR) мен пайдаланушылар саны тиісінше 12% және 4% құрады. Телефон байланысын пайдаланушылардың жалпы санының өсуі қала халқының өсу қарқынымен тепе-тең жүрді, бірақ қалаға жаңа аумақтардың қосылуы нәтижесінде халық арасындағы телефондандыру деңгейі төмендеді.

Жалпы алғанда байланыс және телекоммуникация нарығы ірі коммерциялық компаниялардың (нарықтың негізгі үлесін иеленуші) үлкен ықпалында және оның әрі қарай дамуы көп жағдайда Алматы қаласы бойынша олардың даму стратегиясына байланысты болады.

2.1.4.1.5 кесте. Телефон байланысы қызметтерін пайдаланушылардың саныАтауы/жылдар Өлш. бірл. 2012 2013 2014Кірістер млн теңге 21 379 28 854 31 467Тіркелген телефон желілерінің саны мыңадам 678 700 728

олардың ішінде халық арасында мыңадам 449 449 464100 тұрғынға арналған телефон байланысының белгіленген желісінің тығыздығы

100 тұрғынға 30,4 29,8 28,2

6Деректер Алматы қаласы бойынша ғана емес, Алматы қаласында тіркелген барлық Қазақстан бойынша оператор-компаниялардың арасында.

87

Дереккөз: Статистикалық жинақ, Алматы қаласы Статистика департаменті, 2015 жыл.

Сандық сауаттылық – адамның күнделікті және кәсіби қызметте ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдана білуі. Ақпараттық технологиялармен жұмыс істеу дағдыларының деңгейін көтеру барлығы үшін ақпараттық қоғамның ашықтығын ұлғайтады.

Халықтың 6-15 жас аралығындағы балаларды сандық сауаттылық дағдыларына үйретуі білім беру мекемелерінде білім берудің тиісті деңгейінің жалпыға міндетті стандарттарына сәйкес жүргізіледі.

16-74 жас аралығындағы халықтың компьютерлік (сандық) сауаттылығын ерте көтеру «Ақпараттық теңсіздікті төмендету» бағдарламасын іске асыру барысында жүргізілді. Бағдарлама шеңберінде барлығы 28115 адам оқытылды. 2012 жылдан бастап жергілікті бюджет есебінен компьютерлік сауаттылықты көтеру курстары өткізілуде. 2012 жылдан 2015 жылға дейін 81970 адам оқытылды. 2015 жылы 15000 адам оқытылды.

Халыққа базалық компьютерлік дағдыларды оқыту мақсатында білім басқармасы оқу бағдарламасын әзірледі, оқытушылар құрамы қамтамасыз етілуде, жалпы білім беру мектептерінде оқытуға арналған компьютерлік сыныптар ашылды. Оқу үдерісін қамтамасыз ету үшін жыл сайын қаржы бөлінеді (оқулықтар таратылымы, оқытушылардың жалақысы, компьютерлік сауаттылықты үйренушілерге арналған куәлікті әзірлеу).

Орта мектептердің оқу сыныптарында тәжірибелік сабақтарды орындау арқылы базалық және негізгі оқу жоспарының үлгісінде оқыту семинарлары ұйымдастырылған. Семинарды өткеніне байланысты тыңдаушыларға куәлік беріледі.

2.1.4.1.6. SWOT-талдауКүшті жақтары:- ақпараттық қоғамды дамыту.

Әлсіз жақтары:- оқытушылардың кәсіби дайындығының, мектеп оқушылары мен студенттерді үйретуге арналған ақпараттардың төмен деңгейі

Мүмкіндіктер:- өңір тұрғындарының ақпараттық технологияларды пайдалануға қызығушылық танытуы.

Қауіп-қатерлер:- халықтың электронды мемлекеттік қызметті алу мүмкіндігінің жоқтығы.

Түйткілді мәселелер:- компьютерлік сауаттылықты арттыруға арналған тегін курстарға

қатысу төменділігі мен немқұрайдылығы.

2.1.4.2. Құрылыс

88

2012 жылдан 2014 жылға дейінгі кезеңде құрылыс нарығының көлемі ақшаға қатысты бір жылдың ішінде орташа есеппен 5%-ға өсіп, 2014 жылы 269 079 млн. теңгені құрады. Осылайша, құрылыс жұмыстарының нақты көлемі индексінің орташа мәні 104% құрады.

Құрылыс жұмыстарына 2014 жылғы жағдай бойынша жалпы келесі бағыттар енді: ғимараттар құрылысы – 46,8%, автожолдар және автомагистральдар құрылысы – 11,7%, метро және теміржолдар құрылысы – 4,4%.2.1.4.2.1 кесте. Құрылыс жұмыстары нарығының дамуыАтауы/жылдар Өлш. бірл. 2012 2013 2014Құрылыс жұмыстарының көлемі млн. теңге 232 415 219 408 269079Құрылыс жұмыстарының нақты көлемінің индексі % 107,3 91,9 112,1

оның ішінде:Құрылыс-монтаждау жұмыстары (ҚМЖ) млн. теңге 192 848 187 685 246 172

Күрделі жөндеу млн. теңге 22 582 16 835 13 745Ағымдағы жөндеу млн. теңге 16 985 14 888 9 162

Дереккөз: Статистикалық жылдық.

2.1.4.2.2 кесте. Құрылыс жұмыстарының басты санаттары, 2014

Құрылыс жұмыстарының атауы Сомма (млн. теңге) Үлес, %

Ғимараттар құрылысы 125 998 46,8Жол және автомагистральдар құрылысы 31 514 11,7Метро және теміржолдар құрылысы 11 915 4,4Электрмонтаждау жұмыстары 24 639 9,2Су жинау, жылыту және ауаны салқындату қондырғыларын орнату

35 280 13,1

Байланыспен және электр энергиясымен қамтамасыз ету

8 729 3,2

Басқалары 31004 11,5


Тұрғын үй құрылысыТұрғын үй құрылысының сегменті ғимараттар құрылысының барынша

ірі құрамдас бөлігі болып табылады.Қолда бар деректер тұрғын үй қорының 2012 жылдан 2014 жылға дейін

42%-ға дейін өскендігін көрсетеді. Бұл 2012-2013 жылдары тұрғын үй қоры бойынша деректер базасын қалыптастыру үдерісін ішінара автоматтандыру арқылы деректердің өзектендірілуімен түсіндіріледі.

2.1.4.2.3 кесте. Тұрғын үй қорының даму қарқыныАтауы/жылдар Өлш. бірл. 2012 2013 2014

89

Тұрғын үй қоры мыңш. м 28 354 36 907 40 193олардың ішінде пайдалануға берілгендері мыңш. м 786 832 1 330соның ішінде:

мемлекеттік кәсіпорындар мыңш. м 110 198 224мемлекеттік емес кәсіпорындар мыңш. м 676 634 1 106


Бұл ретте, пайдалануға берілген тұрғын үй көлемі 2014 жылы үлкен өсіммен жылына орта есеппен 19%-ға өсті. Тұрғын үй құрылысының негізгі үлесі мемлекеттік емес кәсіпорындарға тиді. Аталған факт жеке бизнестің тұрғын үй құрылысына деген айтарлықтай қызығушылық танытуын дәлелдейді.

Салушылардың тұрғын үй құрылысына үлкен қызығушылық танытуы осы кезеңде тұрғын үй құнының өсу қарқынын (2%) жалақының орташа жылдық өсу қарқынынан (5%) жоғары болуына байланысты, тұрғын үй сатып алу мүмкіндігінің жоғарылауымен түсіндіріледі.

2.1.4.2.4 кесте. Орташа жалақы және тұрғын үй құныАтауы/жылдар Өлш. бірл. 2012 2013 2014

Жаңа тұрғын үй құны мың теңге/ш. м 244,4 256,4 292,6

Орташа жалақы мың теңге/ай. 134,4 142,3 155,2


Мемлекеттік құрылыс әлеуметтік баспанамен қамтамасыз етуге бағытталған жергілікті және республикалық бағдарламаларға сәйкес жүргізіледі. Осындай бағдарламалардың нәтижелері бойынша 2014 жылы келесі нысандар пайдалануға берілді:

«Құрылыс жинақ банкінің жүйесі арқылы барлық санаттағы азаматтарға арналған баспана» - пәтерлердің жалпы алаңы 95,5 мың ш. метр құрайтын 1 512 пәтерге есептелген 22 тұрғын үй;

«Кезекте тұрғандарға арналған жалдамалы баспана» - пәтерлердің жалпы ауданы 28,6 мың ш. метр құрайтын 500 пәтерге арналған 12 тұрғын үй;

«Облигациялық қарыз қаражаты есебінен баспана алу» - пәтерлердің жалпы алаңы 24,3 мың ш. метр құрайтын 390 пәтерге арналған 14 тұрғын үй;

«Жас отбасыларына арналған жалдамалы баспана» - пәтерлердің жалпы алаңы 16,9 мың ш. метр құрайтын 288 пәтерге арналған 6 тұрғын үй;

«Метрополитенде жұмыс істейтіндерге арналған баспана» - пәтерлердің жалпы алаңы 2 мың ш. метр құрайтын 40 пәтерге арналған 1 тұрғын үй.

90

Тұрғын үй қорының өсуі нәтижесінде халықты баспанамен қамтамасыз ету деңгейі ұлғайды. Халықты баспанамен қамтамасыз ету деңгейі 2012 жылдан 2014 жылға дейін бір адамға 19-дан 25 ш. метрге ұлғайды.

Тұрғын үй қоры құрылысының қарқынды өсуіне қарамастан қалада баспана алу үшін есепте тұрған 27 мың адамды баспанамен қамтамасыз етуге қосымша тұрғын үйа құрылысының қажеттілігі сақталып тұр.

2.1.4.2.5 кесте. Халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілу деңгейіАтауы/жылдар Өлш. бірл. 2012 2013 2014Тұрғын үймен қамтамасыз етілу деңгейі ш. м/адам 24,4 27,6 26,7Дереккөз: Статистика

Күрделі жөндеу 2011 жылдан бастап қалада тұрғын үй құрылысының жалпы санының

20% құрайтын көппәтерлі үйлерді жаңғырту бойынша «Қазақстан Республикасының 2011-2020 жж. арналған тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығын жаңғырту» бағдарламасы іске асырылуда. Жаңғырту бойынша аталған жобалар республикалық бюджет есебінен қаржыландырылады.

2013 жылдан бастап кондоминиум нысандарын басқару органдарының (пәтер иелері кооперативтерінің) тексеруі бойынша Баспана қорын ұстаудың ережесін қадағалауға байланысты 114 іс-шара өткізілді. Нәтижесінде кемшіліктерді жою жөнінде 75 ескерту берілді.

Атқарылған жұмыстың нәтижесінде күрделі жөндеуді қажет ететін кондоминиум нысандарының үлесі көтерілді.

2.1.4.2.6 кесте. Қала аумағындағы үйлердің саныАтауы/жылдар Өлш. бірл. 2012 2013 2014Барлық үйлердің саны, оның ішінде: бірл. 82 784 127 185 150 087

Жеке үйлер бірл. 59 241 101 168 122 001Көппәтерлі үйлер бірл. 23 543 26 017 28 086

Дереккөз: Статистикалық жылдық.

2.1.4.2.7 кесте.Күрделі жөндеу жүргізуді қажет ететін кондоминиум нысандары


Күрделі жөндеу жүргізуді қажет ететін кондоминиум нысандары үлесінің төмендеуі % 25 61 55

Нормативті пайдаланумен қамтамасыз етілген кондоминиум нысандарының үлесі % 75 39 45,6

Дереккөз: Алматы қаласы Тұрғын үй және тұрғын үй басқармасының мәліметтері.

91

Мамандардың алдын ала шешімі бойынша жер сілкінісіне төтеп беру жағынан кейін тұрғызылған ірі панельді үйлер қанағаттандыралық немесе жақсы жағдайда тұр деп есептеледі.

Алдағы жылдары ескі тұрғын үйлерді бұзу мен орнына жаңа тұрғын үй тұрғызу бойынша бағдарламаны іске асыру қажет. Жалпы алаңы 1,2 млн. ш. метрдегі 1800 тұрғын үйді құрайтын апатты жағдайдағы және ескі тұрғын үйлер күрделі әлеуметтік мәселе болып табылады. Бұл санаттағы үйлердің қатарына нормативік қызмет ету мерзімі төмен болып келетін тұрғын үйлер жатады (жеке, қаңқа-қамысты, қаңқа-панельді, ағаш).

Студенттік жатақханалар2014 жылғы жағдай бойынша Алматы аумағында 150-180 мыңға жуық

студент білім алған 50-ден астам жоғары оқу орны жұмыс істеді. Студенттердің жартысынан көбі басқа өңірлерден келгендіктен баспанаға мұқтаж келеді.

Бұл жағдайда, қалада басқа қалалардан келген студенттердің 35-40% құрайтын 31 мыңға жуық студентті орналастыруға мүмкіндігі бар 92 жатақхана жұмыс істейді. Осылайша, жоғары оқу орындары мен әкімдіктердің алдында баспанаға мұқтаж студенттерді орналастыру мәселесін шешу қажеттігі тұр.

Кедергісіз ортаАталған бағыт бойынша 2015 жылы кейін мүгедектерге қолжетімді

құралдармен қамтамасыз ету үшін әлеуметтік нысандардың төлқұжатын жасауға байланысты белсенді жұмыс жүргізіле басталды. Мүгедектерге қолжетімді болу үшін жасалған әлеуметтік инфрақұрылымдар нысанының үлесі бүгінгі таңда 5,7% құрайды.

2.1.4.2 кесте. SWOT-талдау

Күшті жақтары:қолжетімді тұрғын үй және әлеуметтік, мәдени, тұрмыстық мақсаттағы нысандардың салынуын ынталандыру, құрылыс индустриясының қолданыстағы және жаңа салаларының дамуына ықпал ету

Әлсіз жақтары:- құрылыс астындағы бос алаңдардың жетіспеушілігі;- күрделі жөндеу жұмыстарын қажет ететін баспаналардың немесе ескі тұрғын үйлерді бұзудың жоғары үлесі.

Мүмкіндіктер:- құрылыс саласындағы жұмысшылардың біліктілігін көтеру, құрылыс өндірісі сапасының жоғары деңгейіне қол жеткізу, құрылыс индустриясы саласындағы отандық тауар өндірушілерді қолдау.

Қауіп-қатерлер:- сейсмикалық сенімділіктің талап етілетін деңгейінің сақталмауы.

Түйткілді мәселелер:

92

- тұрғын үй қорын күрделі жөндеу міндеттерін шешуге бөлінетін қаражаттардың жеткіліксіздігі;

- баспанамен қамтамасыз ету деңгейінің төмен болуы;- баспана құрылысына арналған бос жер телімдерінің санын шектеулі

болуы;- пәтер иелерінің қаражаттарын пайдалану бойынша ПИК қызметіндегі

айқындылықты арттыруды талап ететін заңнамалық нормалардың жоқ болуы;

- студенттік жатақханалар санының жеткіліксіздігі;- баспана қорының нысандары бойынша техникалық төлқұжаттардың

болу деңгейінің төмен болуы;- мүгедектерге қолжетімді етумен қамтамасыз етілген әлеуметтік

инфрақұрылымдар нысандары үлесінің төмен болуы.

2.1.4.3. Жолдармен көлікКөлік саны мен жолаушылар легі

2012 және 2014 жылдар аралығында Алматы қаласында жолаушыларды тасымалдау мен қаланың автокөлік парктерінің қарқынды өсуі байқалды.

2.1.4.3.1. Сурет. Алматы қаласындағы жолаушы тасымалдау мен автокөлік парктерінің қарқыны7

Дереккөз: «Алматы қаласындағы тұрақты көлік стратегиясы»; БҰҰ даму бағдарламасы; Алматы қаласы Статистика департаменті; Жолаушылар көлігі басқармасының деректері; жұмыс тобының талдамасы

7Деректер жұмыс тобының талдамасы, БҰҰ даму бағдарламасы мен әкімдік өкілдерімен сұхбаттың негізінде жасалған бағалау болып табылады. Бағалау есептерінің себебі сенімді деректердің жоқ болуы болып табылады.

93

Есепті кезеңде жалпы жолаушыларды тасымалдау 2012 жылы 19%-дан 28,6 %-ға, 2013 жылы - 32,4-тен 2014 жылы орташа жылдық өсудің 5% деңгейіне (CAGR) қатысты 34,8 млрд жолаушыға өсті. Қоғамдық көліктегі жолаушылар тасымалдаудың орташа жылдық өсімі - 7%, жеке көлік - 4% құрады.

Жеке көліктегі жолаушылар тасымалының ұлғаюының негізгі себебі жеке көліктің санының жыл сайын өсуі (4%) болып табылады. Ол 18% ұлғайып, 2014 жылы көліктің 796 мың бірлік деңгейіне жетті, ал жыл сайынғы негізде қалаға келетін маятникті көліктің саны (10%) өсті.

Нәтижесінде қаладағы автопарктердің өсуінен жолдардағы көлік тығыздығының жыл сайын ұлғаюы (2%) болады. Берілген көрсеткіштер бойынша Алматы салыстырылып отырған қалалардың көрсеткіштеріне жетті немесе одан асты.

2.1.4.3.2 сурет. Жолдардағы көлік тығыздығының талдамасы

Дереккөз: Жолаушылар көлігі басқармасы; қалалардың статистикалық агенттіктері

Жолдардағы көліктер тығыздығының ұлғаюы қаладағы халықтардың өсуімен бір мезгілде жүрді. Сондықтан Алматының халқын көлікпен қамтамасыз ету деңгейі 2010-2014 жылдары сәл алға шығып, 1000 тұрғынға 350 автокөліктен тиді.

Қозғалыстың орташа жылдамдығыКөлік жүйесінің тиімді жүргізілуінің негізгі көрсеткіштерінің бірі

кептеліс кезіндегі қозғалыстың орташа жылдамдығы болып табылады. Біріккен Ұлттар Ұйымының даму бағдарламасының деректеріне сәйкес Алматы қаласындағы қозғалыстың ағымдағы орташа жылдамдығы кептеліс кезінде сағатына 19 км. құрайды. Бұл салыстырылып отырған қалалардан біршама төмен.

2.1.4.3.3 сурет. Кептеліс кезіндегі қозғалыстың орташа жылдамдығы, 2014 ж.

94

Дереккөз: «Алматы қаласындағы тұрақты көлік стратегиясы» БҰҰ даму бағдарламасы; Көлік холдингі; қалалардың статистикалық агенттіктері

Жұмыс тобының талдауына сәйкес көлік санының жылына 4% өсуінен (ағымдағы жол инфрақұрылымдарының құрылыс қарқынына қатысты) келесі 5-7 жылда қозғалыстың орташа жылдамдығының 20% төмендеуі күтіледі. Көрсетілген болжамдарды ескере отырып, 2020 жылға қарай қозғалыс жылдамдығы 15 км/сағатқа дейін төмендеуі мүмкін. Сондықтан қалаға көлік тығыздығын төмендетуге бағытталған шараларды қарастыру қажет.

Қоғамдық көлікСоңғы жылдары қала қазірдің өзінде көрнекті нәтижеге ие көлік

инфрақұрылымдарын дамытудың бірқатар жобаларын іске асырды. Төменде 2010-2014 жылдардағы қоғамдық көліктегі маңызды инвестициялық жобалар ұсынылды:

Метрополитеннің бірінші желісінің негізгі бөлігінің құрылысын аяқтау;

Компримирленген газбен жұмыс істейтін 600 автобусты сатып алу;

Компримирленген газбен жұмыс істейтін таксилерді сатып алу – жылына 80 млн. жолаушы/км.

Жаңғырту бойынша жобалардың нәтижесінде қоғамдық көлік паркінің мөлшері 13% ұлғайды, төменгі эмиссия деңгейі бар көліктің үлесі 2014 жылы 50% құрады. Сонымен қатар, жалпы жолаушылар тасымалдаудағы қоғамдық көліктің үлесі 7% өсті (2014 жылы 32%-ға дейін). Дегенмен, аталған көрсеткіш салыстырылып отырған қалалардың көрсеткішінен төмен: Москва – 66%, Варшава – 49%, Торонто – 46%.

2.1.4.3.1 кесте. Қоғамдық көлік автопаркінің құрылымы


Қоғамдық көліктің саны бірлік 1 742 1 982 2 101

95

оның ішінде:Автобустар бірлік 1 580 1 709 1 855Троллейбустар бірлік 136 239 212Трамвайлар бірлік 19 27 27Метрополитен бірлік 7 7 7


Қоғамдық көлік жобаларының инвестициялық тартымдылығыЖеке инвесторлар үшін саланың тартымдылығын көтеру шараларының

бірі жобалардың тиімділігін қамтамасыз ету болып табылады.Қоғамдық көліктегі ағымдағы тарифтер салыстырылып отырған

қалалардың деңгейіне қатысты төменгі деңгейде және көп мәрте қолдануға болатын билеттерді ынталандыру тетіктеріне :

2.1.4.3.4 сурет. Қоғамдық көліктегі жол жүру тарифтері, 2014 ж.

Дереккөз: қалалардың статистикалық агенттіктері; қалалардың көлік басқармаларының сайттары, Алматы қаласы Статистика департаменті

Жоғарыда аталған салыстырулардан шыға отырып, көлік шығынының үлесі Алматының үй шаруашылығындағы шығындардың жалпы құрылымында 7% құрайды. Онда салыстырылып отырған қалалардың бұл көрсеткіші өңірде 9,8% немесе Алматы қаласы бойынша 40% жоғары.

Субсидиялаудың болмауы және тарифтер деңгейінің төмендеуі жеке инвесторлар үшін қоғамдық көлік жобаларының тартымдылығын төмендетеді.

Билет беру жүйесіҚоғамдық көлік нысандары (600 автобус, трамвай, троллейбус, және

метрополитен) валидаторларды және жол жүру ақысын жинаудың басқа құрылғыларын қолданады. Қоғамдық көліктің басқа нысандарында жол жүру ақысын жинауды кондукторлар жүргізеді.

96

Қоғамдық көлік жұмысының ағымдағы сызбасы кезінде жолаушыларды билетпен қамтамасыз етудің төмен болу мәселесі анықталып отыр. Аталған құбылыстың бағасы өзгермелі, бірақ жеке бағалар бойынша билеттенбеген жолаушылардың үлесі билеттер санынан 3 есе асып түседі. Аталған жағдай жолаушыларды тасымалдауды дұрыс бағалауға және бюджетке түсетін соманы шектеуге мүмкіндік бермейді.

2015 жылдың соңына қарай, электронды билеттендіру жүйесін енгізу жоспарлануда. Аталған жоба қоғамдық көліктегі ақша айналымын бекітуге және көлеңкелі ақша айналымының деңгейін қысқартуға мүмкіндік береді. Жобаның құны 2,3 млрд. теңгені құрайды.

Көліктік модельдеу

Қаланың көлік жүйесін жақсарту бойынша іс-шараларды өткізуді бағалау және жолдардың тығыздылық деңгейін төмендету мақсатында көлік қозғалысын кешенді зерттеуді өткізу қажет. Аталған бағалау көлікті модельдеу бағдарламасымен жүргізіледі.

Тиісті бағдарламалық қамтамасыз ету «Алматы қаласындағы тұрақты көлік стратегиясы» Біріккен Ұлттар Ұйымының даму бағдарламасы шеңберінде қолға алынып, кейін Көлік холдингіне тапсырылды. 2015 жылғы қазандағы жағдай бойынша көлік моделі толық деңгейде іске қосылмады, әлі іске қосылу үдерісінде тұр. 2016 жылы көліктердің келу модельденуі мен транспорттардың келу көрсеткіштерін есептеу үшін бағдарламаларды пайдалану жоспарлануда.

Көлік жүйесінің агломерациясы

Алматы қаласының көлік жүйесі агломерациясының негізгі мәселесі қалалық және қала шетіндегі жүрдек жолаушы көлігінің (LRT, BRT, қала шетіндегі электричкалар) үлкен тасымал қабілетіне ие заманауи жүйелерінің жоқтығы болып табылады. Қала маңындағы бағыттарда жолаушылар тасымалдаудың бар қажеттіліктерін қанағаттандыратын автомобиль көлігінің баламасы жоқ.

Велокөлік

Ірі қалаларда велосипед көлігін дамыту жол жүктемесін төмендету және тұрақты көлік түрлерін дамыту бойынша кең таралған шара болып табылады. Велокөлікті дамыту процесінде негізгі фактор велосипед инфрақұрылымының бар болуы (веложолдар, велотұрақтар және велосипедті жалға беру) маңызды болып саналады.

Алматы қаласының орталық бөлігіндегі веложолдардың жалпы ұзындығы 2,5 км құрайды. Бұдан басқа, веложолдар Момышұлы көшесінің бойында (10,8 км), Рысқұлов даңғылы (2,7 км), Ақын Сара көшесі (2,7 км)

97

және Үлкен Алматы каналының (5,2 км) бойындағы жолдарда бар. Веложолдардың бұл саны (23,9 км) қазіргі кездегі қала аумағы (682 км2) үшін көп емес және веложолдармен қамту деңгейінен төмен екенін көрсетеді.

2.1.4.3.5 сурет. Веложолдардың жалпы ұзындығы және қамтылуы, 2014 ж.

Дереккөз: баспасөз шолуы, сарапшылармен сұхбат

Велосипед инфрақұрылымының басқа да маңызды құрамдас бөлігі велотұрақтардың бар болуы болып есептеледі. Қаланың аумағында велотұрақтар әкімдік, бизнес құрылымдары және қоғамдық ұйымдардың күшімен орнатылады.

2014 жылы қаланың аумағында жалпы сыйымдылығы 700-900 орын болатын шамамен 120 велотұрақ орналасты. Велотұрақтардың бұл саны велокөлікті дамытуды шектейді, өйткені қаланың көлемінде велокөлікті дамытудың ағымдағы жоспары кезінде жеткіліксіз болып табылады, бұл салыстырмалы түрде басқа қалалардағы велотұрақтармен қамту дейңгейін қарау кезінде байқалады.

2.1.4.3.6 сурет. Велотұрақтардың саны және қамтылуы, 2014 ж.

Дереккөз: қалалар муниципалитеттерінің сайттары, сарапшылармен сұхбат

Велокөлікті дамытудағы үшінші фактор велосипедті жалға беру жүйесін дамыту болып саналады. Қалада біріккен велосипедті жалға беру жүйесіне қосылмаған жалға беру пункттері жұмыс істеуде. 2014 жылы қалада 30 велосипедке арналған велосипедті жалға берудің 2 стансасын орнату бойынша пилоттық жоба іске асырылды. Велокөлікті одан әрі насихаттау үшін қаланың ішінде ауқымды тұйық желіні құруға мүмкіндік беретін, велосипедті жалға беру стансасының қажетті мөлшерін қалыптастыру қажет.

98

Велокөлікті дамыту үшін қабылданып жатқан шаралар жалпы жолаушылар ағысында велокөліктің қомақты үлесіне қол жеткізуге мүмкіндік береді.

2.1.4.3.7 сурет. Жолаушылар ағынында велокөліктің үлесі, 2014 ж.

Дереккөз: баспасөз шолуы, муниципалитеттердің сайттары, сарапшылармен сұхбат

Тұрақтар2012 жылдан бастап 2014 жыл аралығында төмендегідей тұрақтарды

ұйымдастыруға рұқсат берілген: сыйымдылығы 3 200 машина орны бар 190 көшелік тұрақтар. 2015

жылғы маусымдағы жағдаймен жұмыс істеп тұрған тұрақтар саны шамамен 80 құрайды, қалған тұрақ аймақтары ұйымдастыру процесінде болған;

4 компания басқаратын 6 алаңдық үлгідегі тұрақ.Жоғарыда аталған тұрақ аймақтарынан басқа қалада сондай-ақ ақыны

«өз еркімен» жүргізетін шамамен 70 тұрақ аймағы жұмыс істейді8. Нәтижесінде ресми тіркелген тұрақ орындарының саны шамамен 3000

(қалалық автопарктің 0,3% қамтылуы), салыстырып отырған қалалардағы көрсеткіштерден анағұрлым төмен.

Сурет 2.1.4.3.8 Көшедегі тұрақ орындарының саны, 2014 ж.

Дереккөз: Еуропаның тұрақ қауымдастығы, қалалардың көлік департаменттері

Тұраққа төлемді операторлар алады, күндізгі уақытта 100 теңгеге дейін барады. Бұл ретте, тұрақ аймақтарының баға саясатында тұрақ аймағының орналасқан жеріне қатысты тұрақ тарифін саралау жоқ. Төлемді саралау жүйесі салыстырып отырған қалаларда кең таралған тәжірибе болып есептеледі, ол жерлерде тұрақ аймағының орналасқан жеріне қатысты ең

8Бұл учаскелерде тұраққа ақы, заңнамалық талаптардың болмағанына қарамастан алынып келеді.99

төмен және ең жоғары тариф арасындағы айырмашылық 3 есеге дейін құрауы мүмкін.

Сурет 2.1.4.3.9 Көшелік үлгідегі тұрақ үшін төлем, 2014 ж.

Дереккөз: Еуропаның тұрақ ассоциациясы, қалалардың көлік департаменттері

Тұрақ аймақтарының қызметі нәтижесінде қаланың бюджетіне 2014 жылы 7 млн. теңге түскен (тұрақ аймақтары операторларының бір бөлігі бюджетке аударым жүргізбеген), бұл салыстырып отырған қалалардағы бюджеттік кіріс деңгейінен 25 есеге аз. Осылайша,қала көлік секторындағы жобаларды қаржыландыру үшін қосымша кіріс көзін қамтамасыз ету мүмкіндігін жіберіп отыр.

Сурет 2.1.4.3.10 Ақылы тұрақтардан түсетін кіріс, 2014 ж.

Дереккөз: Еуропаның тұрақ ассоциациясы, қалалардың көлік департаменттері

Қала билігінің шешімімен бірыңғай операторды анықтағанға және төлемді алу тетігін әзірлегенге дейін тұрақтардан ақы алу тоқтатылды.

Кесте 2.1.4.3.2 SWOT - талдау

Күшті жақтары:- салыстырмалы түрде дамыған көлік инфрақұрылымы.

Әлсіз жақтары:- қоғамдық көлік қызметтерінің төменгі сапасы (бағыттардың жүйесіздігі, жылжымалы құрам мен жүргізушілердің жетіспеуі, сондай-ақ Жолаушыларды және багажды

100

тасымалдау ережелерін бұзу);- көлік тығындары және қалаға сырттан кіретін көлік санының көптігі.

Мүмкіндіктер: - қалаға кіретін негізгі бағыттарда автовокзалдар мен автостансалар салу;- көлік бағыты карта/сызбаларын орнату, дәл сол уақытқа режиміндегі қоғамдық көліктің кестесі бар электрондық ақпараттық табло, бейне бақылау камераларын орнату.

Қауіп-қатерлер:- Алматы қаласында ластаушы заттардың, шекті жол берілетін нормасының айтарлықтай өсуі;- көлік санының артуы.

Түйткілді мәселелер:- тұрақ орындарын ұйымдастырудағы пысықталмаған нормативтік

құқықтық база.

Автожолдар

Ұзындығы және қамтылуы

Қаланың жол қоры толығымен муниципалитеттің меншігінде. 2012 жылдан бастап 2014 жыл аралығында жол қоры орташа есеппен жылына 0,3%-ға өсті және 1%-ға артты (жаңадан қосылған аумақтарды есептемегенде).

Кесте 2.1.4.3.2 Алматы қаласының жол қорының ұзындығы

Атауы/ жылдары Өлшем бірлігі 2012 2013 2014

Автожолдардың ұзындығы км 1 700 1 714 2 299Жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы автомобиль жолдарының үлесі % 37 41 43

Дерек көзі: Алматы қаласы Статистика департаменті

Автожолдардың ұзындығын арттыру бойынша ағымдағы шараларға қарамастан, Алматы автожолдармен қамту дейңгейі және қала аумағындағы автожолдардың тығыздығы бойынша салыстырып отырған қалалардан артта қалады.Сурет 2.1.4.3.11 Автожолдардың тығыздығы және жол жабындыларымен қамту, 2014 ж.

101

Дерек көзі: баспасөзге шолу, жұмыс тобының талдауы

Жол төсенішінің сапасыҚолда бар мәліметтер бойынша жақсы және қанағаттанарлық жағдай-

дағы автомобиль жолдары 37%-дан 43%-ға дейін өскен. Бұл ретте, анағұрлым толық мағлұмат беретін, қаладағы автожолдардың ұзындығы, қамтылуы және жағдайына нақты түгендеу жүргізу тек қана 2016 жылдың ортасына қарай аяқталады.

Автожолдар қорының жағдайын жақсарту мақсатында жыл сайын жаңадан жолдар салынады және бұрыннан бар жолдар жөндеуден өтеді. 2012 - 2014 жылдар аралығында жаңадан 32,4 км жол салынған, 26 км болатын магистралды көше созылған, 6,5 км жол күрделі жөндеуден өткен, 517,4 км жолға ағымдағы және орташа жөндеу жұмыстары жүргізілген. Бірақ, жөндеу жұмыстарының бірыңғай тізілімі және қаланың аумағындағы жолдардың картасы жоқ екені байқалады. Кесте 2.1.4.3.3. Автожолдарды салу және жөндеу жұмыстарының көлемі

Атауы/ жылдары Өлшем бірлігі 2012 2013 2014

Құрылысы км 22,9 7,9 1,6Магистралды көшелерді созу км 12,0 13,6 -Күрделі жөндеу км 1,4 1,8 3,2Орташа және ағымдағы жөндеу км 224,0 155,6 137,8Дереккөз: Алматы қаласының Автомобиль жолдары басқармасы

Көлік жолайрықтары және жаяу жүргіншілердің өтпе жолдары 2015 жылы көлікті өткізу қабілетін арттыру және қала

магистралдарындағы көлік жүктемесін төмендету мақсатында 7 көлік жолайрығы және жаяу жүргіншілердің 70 өтпе жолы салынды.

2014 жылы қалада дүниежүзіне танымал урбанист Ян Гейлдің Алматы аумағының орталық бөлігін жайластыру жөніндегі жобасы таныстырылды, жаяу жүргіншілер аймағының құрылысын қоса алғанда. Қазіргі кезде Алматы қаласының Бас жоспарына ұсыныстар біріктірілуде.

Кесте 2.1.4.3.5. SWOT - талдау

102

Күшті жақтары:- жол желілерін кеңейту, көпірлер салу, көшелерді созу және түрлі деңгейдегі көлік жолайрықтарын салу арқылы жылдамдығы жоғары қала көшелері мен қалалық маңызы бар магистралдардың бірыңғай жүйесін құруға негізделген көше-жол желілерін дамыту.

Әлсіз жақтары:- автокөлік инфрақұрылымының едәуір бөлігі нормативтік мерзімнен артық пайдаланылуда, басқалары да сол мерзімге жақын, осыған байланысты көлік жұмысының қауіпсіздігі бойынша жағдай нашарлайды.

Мүмкіндіктер:- мемлекеттік - жеке меншік әріптестік тетіктерін дамыту- озық техникалық және экологиялық регламенттер, стандарттарды енгізу.

Қауіп-қатерлер:- пайдаланылып жүрген автожолдардың техникалық жағынан төмен өлшемдері, жолдардағы апат және өлім жағдайларының көп болуы, қалалық маңызы бар автомобиль жолдары дамуының төмен деңгейі.

Түйткілді мәселелер:Жолайрықтарын салуда түйткілді мәселе құрылыстан тиімділікті

анықтау болып табылады. Тиімділікті есептеуде көлік ағысын модельдеу бағдарламасының болмауы қиындатады. Нәтижесінде көлік жолайрықтары салынған учаскелердегі өткізу қабілетін жақсарту бойынша мәліметтер жоқ. Жұмысқа көлік моделін 2016 жылы енгізу кезінде қаланың жолайрықтары бар учаскелеріндегі өткізу қабілетін жақсарту нәтижелеріне талдау жасау үшін базасы пайда болады.

2.1.5. Тұрғын үй – коммуналдық шаруашылық

Электр энергетикасыАлматы қаласы бойынша электр энергиясының нарығы - «АлЭС» АҚ

энергия көздерінен алынатын электр қуатынан және Жамбыл ГРЭС-і және Павлодар-Экібастұз ГРЭС-і энергия торабынан (шамамен 30%) сатып алынатын электр қуаты есебінен құралады.

Электр қуатын импорттаудың едәуір үлесі барын және экономиканың және тұрғындар санының өсуі есебінен бұдан әрі оны тұтынудың артуын да ескере отырып, өңірлік жалпы өнімнің энергия сыйымдылығын қысқартуға ерекше көңіл бөлу керек.

Энергия сыйымдылығының көрсеткішін азайту үшін энергия тиімділігін салыстырып отырған қалалар деңгейіне дейін (5-6%) арттыру қажет.

103

Қаланы орталықтандырылған электрмен жабдықтау қызметтерімен қамтамасыз ету деңгейі 100%-ды құрайды.

Қолданыстағы электрмен жабдықтау жүйесі тозығы жеткен және шығынды көп әкелетін деңгеймен сипатталады. Республикалық құрылымда Алматы қаласы электр желілерінің тозуының көрсеткіші, Алматы және Павлодар облыстарынан кейін, жоғары деңгейде болып есептеледі.

Қалалық электр желілерінің тозуының көрсеткіші жүйені ауқымды көлемде жаңғырту қажет екенін көрсетіп отыр. Күрделі жөндеуден өткен желілердің үлесі соңғы 3 жылда едәуір артты. Аталған кезеңде шамамен 300 километрдей электр желісі қайта жаңғыртылды. Электрмен жабдықтаудың жаңғыртылған желілерінің үлесі 15,3% -ды құрайды. Бұл электр желілеріндегі шығын деңгейін төмендетуге алып келді (2012 жылғы 17%-дан 2014 жылғы 15%-ға), инфрақұрылымның қатты тозуына қарамастан (2012-2014 жылдары 70%).

Сурет 2.1.5.1. Электр желілерінің көрсеткіштері

1 ВЛ-6-10 кВ, ВЛ-0,38 кВ, КЛ-6-10 кВ, КЛ-0,38 кВ бойынша орташа мәні

Дереккөз: Энергетика және КШ басқармасы

Электр энергиясын тұтынудың құрылысы, негізгі тұтынушы өнәркәсіп кәсіпорындары – 33%, жеке тұлғалар – 29%, бюджеттік ұйымдар – 13% және өзге де тұтынушылар – 25% екенін көрсетіп отыр.

Сурет 2.1.5.2. Электр энергиясын тұтыну

104

Дерек көзі: Энергетика және КШ басқармасы

1-3 ЖЭО-ның техникалық жабдықтарына жасалған талдау 1-ЖЭО және 3-ЖЭО жабдықтары өз ресурсын пайдалануды аяқтауға жақын қалғанын және жаңғырту қажет екенін көрсетті:

- 1960-72 жылдары іске қосылған 1-ЖЭО-ның барлық 6 қазандығы және 3 турбинаның 2-і 200 000 Вт. астам өнім өндірген;

- 1980-81 жылдары іске қосылған 2-ЖЭО-ның6 турбинасының 2-і 200 000 Вт. астам өнім өндірген;

- 1962-65 жылдары іске қосылған 3-ЖЭО-ның барлық 6 қазандығы және 4 турбинасы 200 000 Вт. астам өнім өндірген.

2030 жылға дейін Қазақстан Республикасының электр энергетика саласын дамытудың Шеберлік жоспарына сәйкес 2015 жылы 1-ЖЭО-ның1 турбинасының жұмысын тоқтатып, жабдығын ауыстыру жоспарланған, ол орындалмады. Кесте № 2.1.5.1. Электрэнергиясын өндіру, мың кВт/сағ.Энергия көзі атауы/ жылдар Өлшем бірл. 2012 2013 2014

1- ЖЭО мың кВт/с 433 425 386 554 383 778

2- ЖЭО мың кВт/с 2 549140 2 555 682 2 603 154

3- ЖЭО мың кВт/с 1 028 898 1 087 296 1 052 923

Каскад ГЭС мың кВт/с 209 578 190 274 157 368

Қапшағай ГЭС-і мың кВт/с 1 090242 1 008 608 838 433«АлЭС» АҚ бойынша, жалпы мың кВт/с 5 311 283 5 228 414 5 035 656Дереккөз: Энергетика және КШ басқармасы

105

Жылумен жабдықтау Алматы қаласының жылумен жабдықтау жүйесі қаланың инженерлік

инфрақұрылымының ең күрделі жүйесі болып есептеледі. Қаладағы жылуды өндіретін негізгі көз көмір болып отыр. Мысалы, 1 - ЖЭО-да көмірдің үлесі 23%-ға жетеді, 2- ЖЭО-да – 100%, ал 3- ЖЭО-да – 99%. Жалпы, 2014 жылғы мәлімет бойынша қатты және сұйық отыннан жылу өндіру 70%-ды құрайды.

Сурет 2.1.5.3. ЖЭО және қазандықтардақатты және сұйық отыннан жылу өндіру, 2014-2015 жылдар

1 Қосылған аймақтардың 30 денсаулық сақтау нысандарын және 63 білім беру нысандарын қосады 2 Санаты «Ескі құрылысты салуға»жатады


«Алматыжылукоммунэнерго» ЖШС балансында 72 қазандық бар: оның 64-і газбен жабдықталған, ал 8-і қатты және сұйық отынды қолданады (оның 6-уы бойынша газдандыру жұмыстары жүргізілуде). Бұл ретте, қосылған аумақтардағы кенттерді қоса алғанда, қалада білім және денсаулық сақтау объектілерінің 93 автономиялық қазандығы орналасқан (денсаулық сақтау саласының 30 объектісі және білім беру саласының 63 объектісі), оның 52%-ы қатты және сұйық отын есебінен жылытылады.

Жалпы көлемнен жылу энергиясының 98% (5 579 602 Гкал, 2014 жыл) ең ірі энергия көздері «АлЭС» АҚ кіретін 1-ЖЭО, 2-ЖЭО және БЖК-дан өндіріледі.

106

Қазіргі уақытта Алматы қаласы бойынша жылу желісінің жалпы ұзындығы 1150 километрді құрайды. 2014 жылы 125,2 километр жылу желісі қайта жаңғыртылды.

Қаланың орталықтандырылған жылумен қамтамасыз етілуі қалыпты деңгейде, біртіндеп артуда (2010 жылы 74%, 2012 жылы 77% және 2014 жылы 77%). Бұл ретте, мәліметтерге орталықтандырылған жылуы жоқ және кішігірім автономиялы қазандықтар жұмыс істеп тұрған, қосылған Наурызбай ауданы кірмеген. Қазіргі кезде Наурызбай ауданы аумағындағы автономиялық қазандықтар мен жылу желілерін қайта жаңғыртудың жоспары пысықталуда.

Күрделі жөндеуден өткен желілердің үлесі төменгі деңгейде, ол жылу желілерінің тозуын арттыруға алып келеді. Өз кезегінде тозу деңгейінің жоғары болуы мыналарға алып келеді:

- желілердің апатының өсуі жылына 3%-ға;- жоғары шығын деңгейіне (27%), бұл көрсеткіш салыстырып отырған

қалалардан 3 есеге жоғары.

Сурет 2.1.5.4. Жылу желілерінің көрсеткіштері


Егер 2012 жылы жылу желілеріндегі бүліну жағдайлары шамамен 2185 рет тіркелсе, 2014 жылы - 2484 жағдай. Бұл жылу желілерінің тозуы 62%-дан 65%-ға дейін артуымен байланысты. Шығын деңгейі 27%-ды құрайды. Бұл ретте, осы көрсеткіш республика бойынша Қарағанды облысынан кейін, ең жоғары деңгейде қалып отыр.

Кесте 2.1.5.2. Жылу энергиясын өндіруЭнергия көзі Өлшем бірл. 2012 2013 2014

107

1- ЖЭО Гкал 1 791 822 1 416 061 1 316 824

2- ЖЭО Гкал 2 205 413 2 515 473 3 215 565

3- ЖЭО Гкал 101 766 87 774 104 067

БЖК Гкал 1 433 040 940 205 943 146«АлЭС» АҚ бойынша, жалпы Гкал 5 532 041 4 959 513 5 579 602Дереккөз: Энергетика және КШ басқармасы

Сумен жабдықтау және су бұруАлматы қаласы 4 негізгі су көзінен алынатын сумен қамтамасыз

етіледі: Үлкен және Кіші Алматы өзендері (сүзгілі тазалау стансаларында тазартылып) және Алматы мен Талғардың жерасты су алатын жерлерінен су алынады.

Су құбырымен қамтамасыз етілуі деңгейі әлемдік деңгейге сәйкес келеді (Наурызбай ауданын қоспағанда). Алматы қаласының су құбырымен қамтамасыз етілу деңгейі (Наурызбай ауданын қоспағанда) 2010 ж. 92% , 2012 - 2014 жж. 95% құрады (жылына мөлшерімен 1%-ға өсу).

Алайда. Бұл мәліметтерге су құбырымен қамтамасыз етілу деңгейі 15% болатын, қосылған Наурызбай ауданы кірмеген. Сумен жабдықтаудың аудандағы жүйесі ауыз су қажеттілігі үшін кіші өзендердің (Қарғалы, Ақсай және олардың сағасы) шикі суын, сондай-ақ құмы бар терең емес ұңғымаларды пайдаланады. Судың сапасы ГОСТ талаптарына сәйкес келе бермейді. Аудандағы қолданылып жүрген су тарататын желіні тұрғындар, құрылыстың СНжЕ талаптарын сақтамай өз бетімен салған.

Күрделі жөндеу жұмыстарын арттыру сумен жабдықтау инфрақұрылымындағы апаттарды, тозуды және шығындарды азайтуға ықпал етеді. Соңғы 4 жылда күрделі жөндеуден өткен желілердің үлесі 2 есеге дейін артты 2010 жылы0,5%-дан 2014 жылы 1,1%-ға дейін. Соның арқасында жыл сайын апаттардың саны 5%-ға қысқарды.

Бұған қарамастан, шығын деңгейі салыстырып отырған қалалардан едәуір жоғары. Мысалы, 2012 жылы тозу деңгейі 71%, ал сумен жабдықтаудағы шығындар 30% құраған. Бұл көрсеткіштер 2014 жылы тиісінше 67% және 26%-ға дейін төмендеген. Сондай-ақ, шығындардың негізгі көздері абоненттік желілерде (40%), иесіз желілерде (20%) және суды есептей алмау (20-40%) болғанын көрсетіп отыр.

Ағымдағы желілерді ауыстыру қадамын сақтау кезінде (1,1%) желілердің тозуы және шығыны мәселелері, келесі 60 жыл бойы сақталатын болады және мақсатты деңгейге (50% шығын) 2030 жылдарға қарай қол жеткізіледі.

Сурет 2.1.5.5. Сумен жабдықтау жүйелерінің көрсеткіштері

108

Дереккөз: ШЖҚ «Холдинг Алматы Су» МКК мәліметтері

Суды пайдалану 2010-2014 жылдары орташа есеппен 3%-ға қысқарған және 2014 жылы 130,2 млн. куб. м. құраған. Экономикалық қызмет түрлері бойынша ірі су пайдаланушы болып тұрғын үй қоры мен тамақтану қызметін көрсететін кәсіпорындар (63,05 млн. куб.м) есептеледі, электрмен жабдықтау, су және бу беру және ауамен үрлеуге (кондиционирования) негізделген кәсіпорындар (49,4 млн. куб. м), қайта өңдеумен өнәркәсібі (4,2 млн. куб. м).

Сонымен қатар, есептеуіш құралдарын орнату бойынша жұмыстар белсенді жүргізілуде, ол суды үнемді пайдалануға көмектеседі. Ортақ суды есептейтін құралмен қамтылу деңгейі 71% немесе қажетті 7132 бірліктің 5076-сы. Жеке есептеуіш құралмен жабдықталуы 75,2% құрайды. Қосымша 94,9 мың құрал орнату керек.

Жалпықалалық кәріз қаладан келетін, маңайындағы демалыс аймақтарынан, бірқатар кенттерден және Талғар мен Қаскелең қалаларынан келетін сарқын суды қабылдау, ағызу және тазалауды жүзеге асырады. Суды ағызу жүйелерімен қамту деңгейі қарқынды түрде өсуде: жыл сайын 7%-ға. Алайда, бұл көрсеткішке қосылған Наурызбай ауданы кірмеген. Наурызбай ауданындағы су ағызатын құбырдың ұзындығы 8,9 км (басқа аудандардағы жалпы ұзындықтың 6% ) құрайды.

Коммуналдық меншіктегі кәріз желілерінің ұзындығы 1 399,2 км құрайды. Жалпы ұзындығы – 1525 км. Алматы қаласында күрделі жөндеуден өткен су ағызатын желінің үлесі салыстырып отырған қалалар деңгейінен төмен. 2012 жылы ол 0,3% құрап, 2014 жылы 0,9%-ға дейін өсті. Күрделі жөндеуден өткен су ағызатын желінің үлесі тозған желілердің өсуін жаппайды, ол тозу деңгейінің артуын жылсайын 2%-ға арттырады. Алматыда бұл деңгей 2010 жылы 57% тең болған, 2012 жылы 59%-ға артты

109

және 2014 жылы 63%-ға жетті. Жалпы тозу деңгейі салыстырып отырған қалалардан 3 есеге жоғары деңгейде тұр. Жоғарыда мазмұндалғандардан күрделі жөндеуден өткен су ағызатын желінің үлесі жеткіліксіз екенін байқауға болады.

Күрделі жөндеудің ағымдағы үлесін сақтау кезінде 20 жылдан кейін тозу деңгейі 90 %-ды құрайтын болады, ол келешекте апатты жағдайларға әкеліп, су ағызатын желілердің үлкен бөлігінің істен шығуына алып келеді.

Дереккөз: ШЖҚ «Холдинг Алматы Су» МКК мәліметтері

Статистикалық деректер бойынша 2014 жылдың басына өткізілген судың жалпы көлемінен, билогиялық жолмен толық тазартылғаны 95,2% сарқынды су, ол 126,9 млн. куб. м. құрайды. Салалық басқарманың мәліметтері бойынша тазартылатын кәріздік сарқын судың пайызы 100% құрайды.

Газбен жабдықтауҚалада газды таратумен айналысатын 6 кәсіпорын бар , оның ішіндегі

ең ірісі «ҚазТрансГаз - Алматы» ЖШС. Қала тұрғындарының газды тұтынуы 431,5 млн. куб. метрді құрады

немесе қаладағы газды тұтынудың жалпы көлемінің 33,2%, өндірістік қажеттілктерге 820,6 млн. куб. м (63,2%) газ пайдаланылған.

Алматыдағы газбен қамтылудың деңгейі өте жоғары, тіпті халықаралық деңгей үшін де. Газбен қамтудың көрсеткіші 2012 жылы 96%-дан 2014 жылы 97%-ға артты, соның ішінде жеке үйлер бойынша 95%, көпқабатты тұрғын үйлер бойынша 100%, бұл салыстырып отырған қалалардан 20 және одан да

110

көп пайызға жоғары. Бұл ретте, факті бойынша жеке тұрғын үйлердің тек 65%-ы газға қосылған. Шамамен 31 мың үй газ жабдығын сатып алуға қаражаттың болмауы және оны орнату жұмыстарына ақы төлей алмауы себебінен, оның құны бағалау бойынша 300 мың теңгені құрайды, газ құбырына қосылмаған. Бұл ретте, газға қосылмаған үйлер қатты отын (көмір) есебінен жылытылып, ауаны ластауда. Тұрғын үй қорына атмосфералық жалпы шығарындылардың 4% (10,5 мың тонна) тиесілі.

Сурет 2.1.5.7. Газбаен жабдықтау жүйелерінің көрсеткіштері

Дереккөз: Энергетика және ТКШ басқармасының мәліметтері

Алматы қаласы бойынша табиғи газды орташа сағаттық тұтынуы 180 мың текше метр/сағатты құрайды, қысқы кезеңдегі қарбалас сағаттарда – 250-260 текше метр/сағат.

Табиғи газдың шығындары 2013 жылғы 49,9 млн. текше метрмен салыстырғанда 43,1 млн. текше метр (берілген газға 3,3%) құрады.

111

Қаланың тұтынушылары табиғи газбен бірге сығымдалған газды пайдаланады. 2013 жылы тұрғындарға осы отынның 102 тоннасы босатылды, 2014 жылы 45 тонна. 55,9% төмендеуі тұтынушылардың табиғи газды пайдалануына көшуіне және сығымдалған газды пайдаланушы үйлердің санының азаюына байланысты болып отыр.

Сығымдалған газдың жер астындағы газ қоймаларының (орамдық және аулалық) сыйымдылығы 2014 жылдың соңында 16 тоннаны құрады.

2015 жылдың басында қаладағы көше газ желілерінің ұзындығы 4,9 мың км. құрады. Жылдық өсу (2014 жылы 2013 жылдағымен салыстырғанда ) 5% құрады. Әуезов және Бостандық аудандарындағы газ желілері өте ұзын болып табылады. Орамішілік (ішкіаулалық) желілер 2013 жылмен салыстырғанда 120,6 километрге ұлғайды және 3161,4 километрді құрады.

2014 жылы инженерлік-коммуникациялық газ инфрақұрылымының тозуының деңгейі 37%-ды құрады, мұның өзі өткен кезеңнің осындай көрсеткішінен 1%-ға төмен.

2014 жылы 60 км газ желілері қайта жаңғыртылды.Алматы қаласының газ жеткізу жүйесінің қуатын ұлғайту мақсатында

2015 жылы айналып өтетін газ құбырын тарта отырып, ГРС-2-нің қуатын сыртқа шығару жоспарлануда. Бүгінгі күні Алматы қаласын газбен жабдықтау саласындағы өзекті мәселе қала төңірегінде газ шеңберін жасау болып табылады. Осы шаралар табиғи газды пайдалана отырып, тұрғын үйлерді және тұруға арналмаған нысандарды газбен жабдықтауға байланысты мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.

2.1.5.3 кесте. 2010-2014 жылдардағы Алматы қаласы жылу және бу құбыры жүйесінің ұзындығы

Атауы/жылдар 2012 2013 2014Екіқұбырлы шамадағы желілердің ұзындығы,км 1 275,8 1 271,6 1150,0Оның ішінде ауыстырылғаны, км 22,3 21,7 21,8

2.1.5.4 кесте. Тұрғын үй коммуналды шаруашылығының негізгі даму көрсеткіші

Нысаналы индикаторлар Өлшем бірлігі 2012 2013 2014

Орталықтандырылған сумен жабдықтауға қолжетімді тұрғындардыңүлесі % 95,1 95,09 95,12

суды әкету қызметіне қолжетімді тұрғындардың үлесі % 64 68 72жаңартылған желілердің жалпы ұзындықтағы үлесіжылумен жабдықтау % 2 2 2сумен жабдықтау % 6 6 6Су бұру % 10 10 10газбен жабдықтау % - - -электрмен жабдықтау % 10 9 11Ішкі өңірлік өнімнің қуат сыйымдылығы көрсеткіші т.н.э. - 0,32 0,32

112

2.1.5.5. кесте SWOT-талдау

Басым жақтары:- тұрақты отын-энергетика секторы;- дамыған инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым;

Әлсіз жақтары:- электр, жылу, сумен жабдықтау, отын-энергетикалық секторындағы негізгі құралдардың басым бөлігінің жоғары деңгейде тозуы;- инженерлік жүйенің 60% жуығы ұзақ мерзім бойына пайдаланылған (25 жылдан астам).

Мүмкіндіктері:- Көрсетілетін өмір сүруге қажетті қызметтердің сапасы, қауіпсіздігі мен үздіксіздігі бірмезгілде тиімсіз шығындарды төмендету;- Коммуналдық қызметтердің бағасы мен сапасының балансына жету

Қауіп-қатерлер:- инженерлік инфрақұрылымның 70% (ЖЭС, аралық станция, магистральді жүйе, қазандық) өзінің пайдалану ресурсын сарқыған, сол себепті апаттық жағдайларға, атап айтқанда электр жүйелерінде, жылу, су және газ жүйелерінің жиі істен шығуына алып келуі мүмкін.

Түйткілдер:- қосылған аумақтарда инфрақұрылымдық жүйелер ауқымының

жетіспеушілігі;- бар инженерлік желілердің тозуының жоғарылығы, оларды жаңғырту

және қайта жаңалау.

2.1.6. Экологияжәнежер ресурстары

2.1.6.1. Атмосферажағдайы

Алматы Қазақстанның ауаның ластану деңгейі көп жылдар бойы жоғары болып келетін қалаларының қатарына жатады. Ластанудың ең жоғарғы көрсеткіші жердің табиғи және климаттық ерекшеліктеріне, сондай-ақ қоршаған ортаға антропогендік әсерімен байланысты.

2.1.6.1.1 кесте. Қоршаған ортаны қорғау және жер ресурстарын пайдалану бойынша негізгі көрсеткіштер

Атауы/жылдар Өлш.бірл. 2012 2013 2014

113

Стационарлық көздерден тарайтын зиянды заттардың белгіленген шығарындылар деңгейін төмендету (2009 жылмен салыстырғанда)

% 180,5 168,2 165,09

Атмосфераға стационарлы көздерден тарайтын зиянды заттар шығарындылары

мың. тонн 12,1 12,4 43,51

Су обьектілеріне сарқынды суларды ағызу тонн Шығарыл-майды

Шығарыл-майды

Шығарыл-майды

Қоршаған орта эмиссиясынан жергілікті бюджет кірісіне алынған қаржы мен экологиялық іс-шараларға бағытталған шығындардың ара-қатынасы

% 33,5 52,9 56,4

Орманды молықтыру және орман өсіру аумағы мың га 0,1983 0,1983 0,1983

Жер телімдерін саудаға ұсыну (конкурстарда, аукциондарда)

Аукциондар саны

1 1 1

Дереккөз: «2014 жылдың алдын ала мәліметтері» Алматы қаласы Статистика департаментінің 2015 жылғы статистикалық жинағы; Алматы қаласы Табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы

Атмосфераны ластау деңгейі мен көздеріне мониторинг

Атмосфера ластануының мониторингін «Қазгидромет» РМК «Алматы қаласы Гидрометеорологиялық мониторинг орталығы» ЕМК қала шегіндегі 16 пунктте жүргізеді. Өлшеулі заттар, күкірт диоксиді, көміртегі оксиді, азот диоксиді, фенол және формальдегидтің концентрациялары өлшенеді. Атмосфералық ауаның зиянды заттармен ластануы олардың концентрациясын ШЖК-мен салыстыру арқылы бағаланады (в мг/м3, мкг/м3).

Сонымен қатар ластану деңгейі әлемдік тәжірибеде қалыптасқандай абсолюттік емес, шартты көрсеткіштермен өлшенеді (мкг/м3, ppm).

Ауаны ластануына ағымдағы мониторинг жүргізу PM2.5 және PM10 компонеттерін өлшеуді көздемейді, бұл ретте аталған компоненттер онкологиялық аурулардың пайда болуына әсер етеді.

Атмосфера ластануының негізгі көздеріне мына топтар жатады: Көлік; Энергетикалық кәсіпорындар;Жеке тұрғын үйлер.Бұл ретте ластау көздері бойынша ауаны ластаушы заттар

шығарындыларының мөлшеріне мониторинг жыл сайын тек стационарлық көздерде ғана жүргізіледі. Автокөліктерден және жеке тұрғын үйлерден тарайтын шығарындылар көлемі есептелмейді және олар бойынша статистикалық мәліметтер жинақталмайды.

9 зиянды заттардың белгіленген шығарындылар деңгейін 2012 жылы күрт өсуі жаңа қосылған аймақтардың нәтижесінде болып отыр.

114

Нәтижесінде, атмосфералық ауа ластануына ағымдағы мониторинг деңгейі Алматы қаласындағы ауаның ластану көздері мен деңгейінің нақты көріністерін бере алмайтығын атап өтуге болады.

2010-2014 жылдардағы Алматы қаласы атмосферасының ластану динамикасы

2010-2014 жылдар аралығындағы шығарындылар көздері бойынша атмосферасының ластану динамикасы төмендегідей болады.

2.1.6.1.1 сурет. Атмосфераның ластану көздерінің түрлерін бағалау өлшемдері, мың тонна

Дерек көз: Алматы қаласының 2009-2018 жылдарға арналған қоршаған ортаның ластануын төмендетудің кешенді бағдарламасы, Алматы қаласы әкімдігінің 2011-2015 жылдарға арналған экологиялық жағдайды жақсарту жөніндегі іс-қимыл жоспары және жұмыс тобының талдауы

2010-2014 жылдар кезеңінде ластанудың орташа жылдық өсу қарқыны шамамен 7% құрайды. Алдын ала бағалау бойынша 2014 жылы жалпы ластанудың жалпы көлемі 285 мың тоннаны құрады, оның ішінде 23111 мың. тонна (81%) көлікке, 371212мың тонна энергетикаға, 17 мың тонна басқа да көздерге тиесілі, оның ішінде жеке тұрғын үй қорының 111 мың тоннасын қоса алғанда. 2010-2014 жылдары жеке тұрғын үйлерді газбен жабдықтауға байланысты атмосфераның ластануы деңгейін төмендету тиімділігі, басқа да көздерден (өнеркәсіп орындары) тарайтын ластаушы заттар көлемінің артуы салдарынан байқалмады.

Көліктерден тарайтын ластану көлемінің артуы қаладағы автокөліктер санының жыл сайын 5,7 % көбеюіне (2010-14 жылдар аралығында 710 мыңнан 794 мыңға дейін артуы) және автопарктегі көліктердің біртіндеп тозуымен (пайдаланылуы 7 жылдан асып кеткен көліктер 80%10 құрайды) байланысты. Энергетикадан ластанудың 2014 жылы 37 мың тоннаға дейін

1211 Данные показатели включают выбросы по ТЭЦ 1 и ТЭЦ 2.112Данные объемы загрязнения от жилого фонда рассчитаны на основе среднего объёма загрязнения от печи – 0,313 тонн/год и количества не газифицированных домов.10

115

артуы қала аумағына 2-ЖЭО-ның қосылуымен байланысты (2014 жылы 2-ЖЭО-дан шыққан нақты шығарынды көлемі 33 мың тоннаны құрады).

Атмосфералық ауаға тараған ластаушы заттардың жалпы көлемінен стационарлық көздерден шыққаны 84,1% газ тәрізді және сұйық заттар, ал 15,9% қатты заттар құрады.

Атмосфераны ластау компоненттеріне талдауЛастаушы заттар түрлері бойынша атмосфераны ластау құрылымы

шығарындылар көздеріне шаққанда төмендегідей болады.

2.1.6.1.2 кесте. Атмосфераны ластау көздері түрлерін бағамдау өлшемі

Көлік Энергетика Тұрғын үй Басқа да көздер Барлығы:

Көміртегі оксиді (CO) 202,812 1,063 0,768 3,787 208,430Азот диоксиді (NO2) 25,019 8,403 0,109 1,941 35,472Күкірт диоксиді (SO2) 2,583 19,310 1,408 369 23,671Формальдегид (CH2O) 186 . 0 186Қатты бөлшектер (PM10) 6,009 8,128 368 14,505Басқа да заттар 2,000 286 2,286Жиынтығы: 230,601 36,785 10,413 6,751 284,550

Дереккөз: Жұмыс тобының талдауы

Көміртегі оксидінің (CO), азот диоксидінің (NOx) және формальдегидтің (CH2O) негізгі көздері көліктер; күкірт диоксиді – энергетика; қатты бөлшектер – энергетика және тұрғын үй.

ШЖК-ге байланысты салыстыру және өзгеру динамикасыАтмосфералық ауа ластануының деңгейін бағамдау үшін жылына ауа

сапасының үш көрсеткіші пайдаланылады: Атмосфера ластануының индексі (АЛИ) – атмосфера ластануының

жиынтық индексі. Оның өлшеуі үшін ауадағы ластану заттарының ШЖК-ге бөлінген орташа концентрациясы пайдаланылады.

Стандартты индекс (СИ)– барынша өлшенген ең көп бір жолғы қоспа концентрациясы, ШЖК - ға бөлінген концентрациялық қоспа.

Көбірек қайталанулар (КҚ) %-ға шаққанда – ШЖК-ге бөлінген қоспалардың өлшенуі.

Атмосфералық ауаның ластану деңгейі төрт стандартты көрсеткіш СИ, КҚ және АЛИ бойынша сипатталады

. Егер АЛИ, СИ и КҚ түрлі градиацияғақосылса, ауаны ластау деңгейі

АЛИ бойынша бағаланады.

2014 жылы Алматы қаласының атмосфералық ауасы жоғары деңгейде ластанумен сипатталады. Ластану деңгейі 10,0-ге тең АЛИ мәнімен

116

анықталды (жоғарғы деңгей), азот диоксидінің концентрациясы бойынша КҚ - 88,8 %-ға тең (өте жоғарғы деңгей) және СИ - 11,8-ге тең (өте жоғарғы деңгей).

Жалпы қала бойынша формальдегидтің орташа жылдық концентрациясы 3,7 ШЖК құраса, азот диоксидінің – 1,9 ШЖК, басқа ластаушы заттардың құрамы ШЖК-ден аспаған .

Азот диоксидінің ең жоғарғы бір жолғы концентрациясы 11,8 ШЖК, күкірт диоксиді – 4,0 ШЖК, көміртегі оксидін - 3,6 ШЖК, азот оксидін - 2,5 ШЖК, басқа заттар - 2,4 ШЖК, фенол - 1,3 ШЖК, формальдегид - 1,1 ШЖК-ні құрады.

2.1.6.1.3 кесте. Алматы қаласының 2014 жылғы атмосфералық ауасының ластану сипаттамасы

Қоспа

Орташа концентрация (gс.с.)

Жоғарғы мөлшерлі концентрация (gм.р.)

ИЗАмг/м3

Шектен шығу еселігі ПДКс.с.

мг/м3

Шектен шығу еселігіПДКм.р.

Өлшеулі заттар 0,139 0,9 1,2 2,4 0,93Өлшеулі бөлшектер (РМ-10) 0,012 0,614Күкірт диоксиді 0,036 0,7 1,998 4,0 0,72Көміртегі оксиді 1,4 0,5 18,1 3,6 0,51Азот диоксиді 0,077 1,9 1,00 11,8 2,33Азот оксиді 0,014 0,2 1,00 2,5 0,23Фенол 0,001 0,4 0,013 1,3 0,30Формальдегид 0,011 3,7 0,038 1,1 5,51

Дереккөз: Жұмыс тобының талдауы

Атмосфералық ауаның ластануы соңғы жылдары бірқалыпты, дегенмен әлі де жоғары болып табылады.

2013-2014 жылдары атмосфералық ластанудың индексі (АЛИ5)1111,8-ден 10,0 дейін төмендеген. Индекстің төмендеуінің негізгі себебі ИЛА5 атмосфера ластануын төмендеті бойынша іс-шаралардың жүргізілуі. 2014 жылдан бастап АЛИ 5 есебі 5 стационарлы және 11 автоматтандырылған бекеттерінде жүргізіліп келеді.

Ластану деңгейінің жалпы төмендеуі жағдайында 2014 жылы формальдегидтің және азот диоксидінің орташа концентрациясы ШЖК нормасынан тиісінше 3,7 және 1,9 есе артқан.

2.1.6.1.2 сурет. Құрамдас бөлшектері бойынша АЛИ5 динамикасы

11АЛИ 5 белгіленген 6 көрсеткіштің 5 ең үлкен көрсеткіші бойынша ПДК еселік мәндерінің сомасынан тұрады.

117

Дереккөз: «Казгидромет» РГП

Атмосфералық ауаның ластану деңгейінің жалпы төмендеуі қаланың басым міндеттерінің бірі болып табылады.

Осы бағыт бойынша 2014 жылы төмендегідей жобалар жүзеге асырылды: 1-ЖЭО қайта жабдықталып, шамамен 90% «Алматытеплокоммунэнерго» АҚ қазандық маусымдық немесе жыл бойы табиғи газбен жұмыс істеуге ауыстырылды; Жеке секторларды газбен қамтамасыз ету бағдарламасы жүзеге асырылуда; 6 көлік жолайрығының құрылысы аяқталды, жолдар ұзартылып, жаңа жолдар салынды; Таза экологиялық қоғамдық жолаушылар көліктерінің жалпы үлесі 50% жетті; Автокөліктерден шығатын улы газдар мен түтін нормасын тексеру үшін 13 экологиялық бекет ұйымдастырылды. 2014 жылы улы газдар мен түтін нормасын асырғаны үшін 45 мыңға жуық жүргізуші әкімшілік жауапкершілікке тартылды; Метрополитеннің 1-желісі пайдалануға берілді; Қала шегіндегі жанармай құю стансаларында сатылатын жанармайдың сапасына моиторинг үнемі жүргізіліп тұрады. Қаланың жасыл қорын сақтау жұмыстары жалғастырылуда: қаланың аумағында 2014 жылы шамамен 28 мың түп ағаш түрлері отырғызылды.

Сонымен қатар бағдарлама аясында жоспарланған, бірақ жайлап жүзеге асырылып келе жатқан жоспарлар да баршылық: Метрополитеннің 2-желісін іске қосу; Өнеркәсіп кәсіпорындарын қала сыртына шығару; ҮАААЖ авто жолының аяқтау (бұл мәселе Алматы қаласы әкімдігінің құзыретінде емес және ҚР Үкіметі деңгейінде қаралуы керек); 60% коммуналдық көлікті газға ауыстыру.

Қорыта айтқанда, талдау сараптамасының қорытындысы бойынша Алматы қаласының АЛИ5 деңгейінің төмендеуі, Алматы қаласының атмосферасының ластануы (2,6-дан 6,6 дейін) өскен, ШЖК деңгейі (күкірт диоксиді):

118

2.1.6.1.3 кесте. Атмосфера ластануының салыстырмалы талдауы

Дереккөз: қалалық статистикалық есеп, жұмыс тобының талдауы Салыстырмалы көрсеткіштерде атмосфераның ластану деңгейін өлшеу

кезінде (абсолюттік өлшемде компоненттер бойынша мәліметтерді бермей – мкг/м3), Алматы қаласының атмосферасының ластану деңгейінің нақты түрін бағалау қиын. Сәйкесінше, атмосфералық ластануды бар өлшеу әдістері мен бағалау кезінде экологиялық жағдайды жақсарту бойынша болашаққа нақты және қол жететін мақсаттарды қою мүмкін болмай тұр. Сондықтан атмосфералық ластануды өлшеу әдістері мен бағалау деңгейін бірталай өзгерту талап етіледі.

2.1.6.2. Қатты тұрмыстық қалдықтар

Қазіргі таңда ҚР Экологиялық кодексіне сәйке Алматы қаласында қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және шығару мәселесі қадағаланады, ол барлық коммуналдық қалдықтардың 95% құрайды. Алматы қаласында Өндіріс және тұтыну қалдықтарын есепке алу, кәдеге жарату және залалсыздандыру ережесі (2009 жылы бекітілген) болғанына қарамастан қауіпті, құрылыс, ірі көлемді қалдықтарды жинау, шығару және сақтау мәселесін шешу Алматы қаласында, жалпы елімізде де тиісті деңгейде емес.

Жалпы коммуналдық қалдықтар көлемі жылына 670 мың тоннаны құрайды және ол Алматы облысы аумағында орналасқан полигондарға шығарылады.

119

2.1.6.2.1 сурет. Қатты тұрмыстық қалдықтардың болжамды өсуі, 2014 ж.

Дерек көз: «Қазақстандағы қоқыс өңдеуді жаңартуға қажетті инвестицияның бағалауы» COWI консалтинг жобасы

Коммуналдық қалдықтардың жан басына шаққандағы ағымдағы көлемі жылына 400 кг құрайды, салыстырылып отырған қалалардың көп бөлігінен қалдық деңгейі төмен.

2.1.6.2.2 сурет. Қатты тұрмыстық қалдықтардың жан басына шаққандағы көлемі

Дерек көз: Қалалар бойынша экологиялық және статистикалық есептер, жұмыс тобының сараптамасы

Қала бойынша 2014 жылықатты тұрмыстық қалдықтарды шығару мен жинауды 32 қоқыс шығарушы кәсіпорын жүзеге асырды. Қала бойынша тұрмыстық қалдықтарды жинауда 70% қызметті «Тәртіп» АҚ көрсетеді.

Бүгінгі таңда қатты тұрмыстық қалдықтар қалдық түрлеріне қарай бөлектеп жиналмайды. Қалдықтарды жинау қайталама шикізаттың негізгі үш түрі бойынша жүргізіледі: пластик, шыны және қағаз. Бірқатар себептерге байланысты (қайталама шикізат нарығы дамуының төмендігі, халықты жұмылдырудың төменгі деңгейі, экономикалық ынталандырудың жоқтығы және техникамен әлсіз жабдықталуы) бұл жоба белгісіз бір мерзімге дейін тоқталды.

Сонымен қатар қатты тұрмыстық қалдықтардың құрылымы 75%-ға қалдық пайдалануға мүмкіндік береді, оның ішінде тамақ қалдықтарының қоса алғанда (25%), қағаз (14%), пластик (16%), шыны (12%), ағаш (4%) және металдар (3%) құрайды.

120

2.1.6.2.3 кесте. ҚТҚ морфологиялық құрылымы

Дереккөз: Қалалар бойынша экологиялық есептер, жұмыс тобының сараптамасы

Қала аумағында қатты тұрмыстық қалдықтар өңдейтін ірі кәсіпорын болмағандықтан, ҚТҚ Алматы облысы аумағындағы полигонға тасылады. Қарасай ауданында (қаладан 35 км қашықтықта) орналасқан полигон күніне 1200-1500 тонна қалдықтарды қабылдайды, ал қалған 400-500 тоннасы облыс аумағындағы шағын полигондарға тасылады.

Қалдықтарды жинау ашық тәсілде аз мөлшердегі қолмен сұрыптау арқылы жүзеге асырылады. Бүгінгі таңда қалдықтардың жыл сайынғы қордаланған және жинақталған көлемін бағамдау іске асырылмай отыр. Дегенмен, Қарасай ауданында орналасқан полигондағы қалдықтардың көлеміне баға берсек 10 млн. тоннаны құрайды, ал қалдықтар көлемінің артуы 80%-дан асып түскен.

Қоқыс полигондарында қалдықтардың жиналып қалу себебі, қайталама өңдейтін ірі орындардың болмауы болып табылады. Өңдеудің ағымдағы деңгейі қадағаланбайды, бірақ сарапшылардың пікірінше 5-6 % аспайды, өнімдерді қайтадан пайдалану үшін (қағаз, пластик және т.б.) ұйымдастырылмаған қолмен сұрыптау жүзеге асырылады.

2.1.6.2.1 кесте. Қалдықтарды қайта өңдеу деңгейі

Өлшем бірлігі 2012 2013 2014

Қатты тұрмыстық қалдықтардың жалпы көлеміндегі қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеудің үлесі

% 5,5 6,0 5,0

Дереккөз: Сарапшылармен сұхбат, жұмыс тобының сараптамасы

121

2.1.6.2.4 сурет. Қалдықтарды қайта өңдеу деңгейінің үлесі, 2014 ж.

Дерек көз: Қалалар бойынша экологиялық есептер, жұмыс тобының сараптамасы

2.1.6.2.5 сурет. Қалдықтарды кәдеге жарату түрлері, 2014 ж.

Дереккөз: Қалалар бойынша экологиялық есептер, жұмыс тобының сараптамасы

Бүгінгі таңда қалдықтарды кәдеге жарату мен қайта өңдеу зауыттарының құрылыстарын салу жоспарда бар.

2.1.6.2.2. кесте. SWOT – талдауБасым жақтары:- Алматы қаласының

экологиялық жағдайын жақсартуға азаматтық қоғамның аса мүдделілігі.

Әлсіз жақтары:- көптеген жылдар бойы ауаның

ластану деңгейінің жоғарылауы;- қатты тұрмыстық қалдықтарды

басқару жүйесінің болмауы.

Мүмкіндіктер:- Алматыда ыңғайлы

экологиялық жағдай туғызу

Қауіп - қатер:- Алматы қаласы ауасының

көліктердің көбеюі мен құрылыстардың тығыздығынан, соның ішінде тау-әуе ағынының транзит аймағы болып табылатын қаланың оңтүстік бөлігінің жоғары деңгейде ластануы.

122

Түйткілдер:- коммуналдық қалдықтарды жекелеп жинауда тұрғындарды

экономикалық ынталандырудың жоқтығы;- екінші шикізат нарығының аса дамымауы; - екінші материалдық ресурстарды кәдеге жарату мен қайта өңдеу

көлемінің мемлекеттік статистикалық есебінің жоқтығы;- жасыл қор көлемін арттыруға жер ресурстарының болмауы.

2.1.7. Мемлекеттік қызметтер

2015 жылы жергілікті атқару органдарына ұсынылатын қызмет түрі 156-ға жетті, оның ішінде 77 түрі мемлекеттік органдар арқылы жүзеге асырылса, 40 халыққа қызмет көрсету орталығы және (ХҚКО) веб-портал «электронды үкімет» (egov.kz) арқылы жүзеге асырылады.

2014 жылы ҚР мемлекеттік қызмет және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің тапсырысы бойынша жергілікті атқару органдарының көрсетіп отырған мемлекеттік қызмет сапасына қанағаттандырылатындығы жөнінде зерттеу жүргізілді. Алматы қаласы бұл көрсеткіш 10 балдың 8,6 балын, яғни 86%-ын құрады. Бұл еліміз бойынша орта есепке жақын (8,7 балл).

Мелекеттік қызмет көрсету тәртібі туралы ақпарат Алматы қаласы әкімдігінің сайтында (almaty.gov.kz), мемлекеттік қызметті көрсететін құрылымдық бөлімшелердің сайттары мен стендтерінде, сонымен қатар электронды үкімет порталында(e.gov) және Алматы қаласының халыққа қызмет көрсету орталықтарында берілген.

Мемлекеттік қызмет көрсетуде жариялылықты қамтамасыз ету мақсатында 2014 жылы Алматы қаласы мемлекеттік органдары мемлекеттік қызмет көрсету мәселелерін насихаттау бойынша бұқаралық ақпарат құралдарымен 186 іс-шара өткізді.

Электронды форматтағы мемлекеттік қызметтердің жалпы саны – 37. Алматы қаласы әкімдігі аппаратындағы 10 интернет-ресурстың, 8 аудан әкімдіктері аппараттарының толық ақпаратпен қамтамасыз етуіне жағдай жасалып, көпшілік қолданатын интернет-порталдар, бейне және фото жүгіну тетіктері қызмет көрсетуде. Әкімдіктің веб-сервермен қызмет көрсетуі қамтамасыз етілген.

Бір-бірімен ықпалдасқан 22 ақпараттық жүйелер қолданылады. Қала әкімдігінің орталық байланыс алмасу арналары және 32 бөлімшесімен хабар алмасу құрылған.

Әкімдікпен және «электронды үкіметпен байланыс» орнатылған (мемлекеттік органдардың бірыңғай көліктік ортасымен ықпалдасу). Қаланың бірыңғай ақпараттық жүйесінің кешенді техникалық инфрақұрылым құралдары жасалған. Алматы қаласы әкімі аппаратының ақпараттық қауіпсіздік басқармасы ұйымдастырылды. Ақпараттық

123

қауіпсіздік саясатына сәйкес ақпараттық жүйе қолданушылары тұрақты оқытылып отырады.

Тізбеге сәйкес ақысыз негізде мемлекеттік қызметтің 103 түрін көрсету қарастырылған. ҚР салық заңнамаларына сәйкес мемлекеттік қызметтің 14 түрі ақылы түрде көрсетіледі, құны 10 МРП-ден аспайды.

2.1.7.1 кесте. SWOT-талдау

Басым жақтары: Әлсіз жақтары:

- ХҚКО және электрондық формат арқылы мемлекеттік қызметтердің сапасы мен санын жақсарту.

- мамандардың көрсететін мемлекеттік қызметтерінің үлкен көлемі жоғары ауыртпалық жүктейді (халық санының тым көптігі).

Мүмкіндіктер:- қала проблемаларын шешуге

азаматтарды тарту үшін интернет порталдың құрылуы.

Қауіп - қатер:- мемлекеттік қызмет көрсететін

мамандардың біліктілік деңгейінің төмендігі

Түйткілдер:- мемлекеттік қызмет көрсету мен сапа стандарттарының тізбесінен

тұрғындардың хабарсыздығы.- мемлекеттік қызмет көрсетуші мамандардың біліктіліктерінің төмен

дәрежесі.

124

2.2. Орта мерзімді болашақта аумақты тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамытудың негізгі түйткілдерінің, тежеуші факторлардың, бәсекеге, қабілетті басымдықтардың және мүмкіндіктердің кешендік сипаттамасы.

Алматы қаласының жетекші халықаралық рейтингтерде алатын орны1. Brookings Global Metro Мonitor 2008 жылғы әлемдік қаржы

дағдарысынан соң әлемнің ірі мегаполистерінің экономикалық өсуінің тұрақтылығын және қалалардың экономикасының қалпына келуінің деңгейін өлшейдіРейтингті әзірлеу кезінде келесі көрсеткіштер ескерілді:

Қалалық ЖІӨ, оның ішінде ұлттық ЖІӨ-мен салыстыру бойынша; Жұмыспен қамту деңгейі; Халықтың саны; Қалалардың жекелеген салалардағы өнім өндіруінің өсуі; Қызметтер секторының дамуының тереңдігі.

Өндірушіұйым: Brookings Institution (Вашингтон) Рейтингтегі қалалардың саны:300

Рейтинг көшбасшылары Алматы 2014 жылдың рейтингінде

1. Макао2. Измир3. Стамбул4. Бурса5. Дубай6. Куньмин7. Ханчжоу8. Сямынь9. Анкара10. Фучжоу11. Урумчи12. Будапешт13. Ухань14. Нинбо15. Чанша

16. Ченду17. Вэньчжоу18. Дели19. Куала-Лумпур20. Хэфей21. Наньнин22. Наньтун23. Хо Ши Мин24. Сюйчжоу25. Эр-Рияд26. Лондон27. Цзинань28. Сучжоу29. Циндао30. София

151. Балтимор152. Тяньцзинь153. Бостон154. Стокгольм155. Осло156. АЛМАТЫ157. Ист Рэнд158. Талса159. Спрингфилд160. Сантьяго161. Прага162. Рио Де Жанейро

Дүниежүзілік банктің масштабтық рейтингі

125

Doing Business елдегі бір қаланың мысалында (Қазақстан үшін Алматы) 10 өлшем бойынша бизнесті жүргізудің ыңғайлылығын бағалайды

Жаңа бизнесті ашудың қарапайымдылығы Құрылысқа рұқсаттар алу Электрге қосу Меншікті тіркеу Миноритарлы инвесторларды қорғау Салық салу Халықаралық сауданың ашықтығы Келісімшарттардың орындалуын қамтамасыз ету Төлемқабілетсіздігіне рұқсат ету

Өндіруші ұйым:Tһe World BankРейтингтегі қалалардың саны: 189

Рейтингтің көшбасшылары Қазақстан 2015 жылдың рейтингінде

1. Сингапур2. Жаңа Зеландия3. Дания4. КореяРеспубликасы5. САР. Гонконг, Қытай6. Ұлыбритания7. АҚШ8. Швеция9. Норвегия10. Финляндия11. Тайвань, Қытай12. Македония, БРЮ13. Австралия14. Канада15. Германия

16. Эстония17. Ирландия18. Малайзия19. Исландия20. Литва21. Австрия22. Латвия23. Португалия24. Грузия25. Польша26. Швейцария27. Франция28. Нидерланды29. Словакия30. Словения

40. Хорватия41. Қазақстан (Алматы негізінде)42. Венгрия43. Бельгия44. Беларусь45. Италия46. Черногория47. Кипр48.Чили49. Таиланд50. Перу

Global Financial Centers индексі қалалық дамудың объективтік көрсеткіштерін, сондай-ақ онлайн-пікір сұрастырудың нәтижелерін ескереді. Индекстің компоненттері (барлығы 105 параметр) бәсекеге қабілеттіліктің бес көрсеткішіне бөлінген:

Бизнес-орта Қаржы секторының даму деңгейі Инфрақұрылым Адам капиталы Қаланың имиджі және беделі Өндіруші ұйымдар: Z/YenGroup и GreshamCollege (Лондон) Рейтингтегі қалалар саны:83

Рейтингтің көшбасшылары Алматы 2015 жылдың рейтингінде

1. Лондон 9. Сан-Франциско 47. Стамбул

126

2. Нью-Йорк3. Гонконг4. Сингапур5. Токио6. Сеул7. Цюрих8. Торонто

10. Вашингтон11. Чикаго12. Бостон13. Женева14. Франкфурт15. Сидней

48. Бангкок49 Лос-Анжелес50. Бахрейн51. Алматы52. Панама53. Джерси54. Гернси55. Манила

1. Financial Postиндексі 96 аса ірі мегаполистер арасындағы қаржы орталықтарының дамуының қарқынын бағалайды.

Соған сәйкес Алматы Стамбул, Йоханнесбург,Сеул, Куала-Лумпур және Бангког сияқты мегаполистерге жол бере отырып, 10-шы орынды иеленеді.

Алматы 2015 жылғы рейтингіде1. Рияд2. Стамбул3. Йоханнесбург4. Сеул5. Касабланка

6. Панама7. Доха8. Куала-Лумпур9. Бангкок10.Алматы

2. Economist Intelligence Unit«қалалардың тіршілігі үшін өте жарамдылардың» тізімін жасау үшін қалаларды келесі өлшемдер бойынша бағалайды:

тауарларға қолжетімділік; өмір сүрудің қауіпсіздігі; білім алудың және денсаулық сақтаудың деңгейі; мәдени және экологиялық тартымдылық; инфрақұрылымның тиімділігі.

Өндіруші ұйым: Economist Group (Лондон).Рейтингтегі қалалар саны:140.

Рейтинг көшбасшылары Алматы 2015 жылғы рейтингіде

1. Мельбурн2. Вена3. Ванкувер4. Торонто5. Аделаида6. Калгари7. Сидней8. Перт9. Окленд10. Хельсинки11. Цюрих12. Женева13. Гамбург14. Монреаль15. Франкфурт

16. Токио17. Осака18. Брисбен19. Гонолулу20. Берлин21. Вашингтон22. Копенгаген23. Осло24. Стокгольм25. Люксембург26. Амстердам27. Брюссель28. Мюнхен29. Париж30. Леон

95. Сан Пауло96. Панама-Сити97. Белград98. Циндао99. Амман100. Алматы101. Бандар-Сери-Бегаван102. Бангкок103.Баку104. Манила105. Кито

127

Mercer «Өмірсапасы» рейтингіндеқалаларсегізтопқабөлінген 39 факторбойыншабағаланады:

Саяси жүйе Экономика Жеке қауіпсіздік Денсаулық сақтау Білім Қоршаған орта Көлік Басқа да факторлар

Барлық қалалар Нью-Йорктің көрсеткіштеріне қатысты бағаланды

Өндіруші ұйым: Mercer, LLC (Нью-Йорк)Рейтингтегіқалаларсаны: 230


1. Вена2. Цюрих3. Окленд4. Мюнхен5. Ванкувер6. Дюссельдорф7. Франкфурт8. Женева9. Копенгаген10. Сидней11. Амстердам12. Веллингтон13. Берн14. Берлин15. Торонто

16. Мельбурн17. Оттава18. Гамбург19. Люксембург20. Стокгольм21. Штутгарт22. Брюссель23. Перт24. Монреаль25. Нюрнберг26. Сингапур27. Аделаида28. Сан-Франциско29. Париж30. Канберра

170. Каир171. Вьентьян172. Сан-Сальвадор173. Манагуа174. Санкт-Петербург175. Алматы176. Киев177. Блантайр178. Мапуту179. Каракас180. Тирана181. Бейрут

Numbeo ластану индексі келесі санаттар бойынша респонденттерден онлайн-пікір сұрастыру арқылы жасалды:

Ауа сапасына қанағаттанушылық Ауыз судың сапасы және оған қолжетімділік Судың және су көздерінің ластануы Қоқысты жинастыру жүйесіне қанағаттанушылық Қала көшелеріндегі тазалық Саябақтарға және жасыл аймақтарға қанағаттанушылық

Өндіруші ұйым:Numbeo

128

Рейтингтегі қалалар саны:297


1. Канберра2. Стокгольм3. Веллингтон4. Данидин5. Конкорд6. Эшвилл7. Мобил8. Виктория9. Таллинн10. Портленд11. Эдинбург12. Рейкъявик13. Тренто14. Цюрих15. Ливерпуль

16. Мюнхен17. Оттава18. Колорадо-Спрингс19. Мальмё20. Крайстчерч21. Аделаида22. Сиэтл23. Тронхейм24. Мангалур25. Вена26. Хельсинки27. Корк28. Ванкувер29. Абердин30. Берген

209. Эр-Рияд210. Сараево211. Санкт-Петербург212. Мангейм213. Рим214. Алматы215. Бухарест216. Чиангмай217. Куала-Лумпур218. Турин219. Ахмадабад220. Йоханнесбург

Алматы қаласы дамуының бәсекелестік артықшылықтары, айрықша түйткілді мәселелері бар аймақтар және негізгі қауіп-қатерлері, соның ішінде Алматы агломерациясының маңызы ретінде.

Мегаполистіңбәсекелестік артықшылықтары болып: Қызмет көрсетуге бағытталған дамыған экономика Халықтың салыстырмалы түрдегі жоғары төлем қабілеттілігі Адам капиталының жоғары даму деңгейі (халық саны, денсаулық

сақтау, білім және т.б.) Дамыған білім беру инфрақұрылымы Дамыған спорттық инфрақұрылым Ерекше табиғат жағдайы (ірі қалаға тікелей жанасып жатқан биік

таулардың болуы және т.б.) Айтарлықтай жоғары көлік-транзиттік әлеует (әуежай, т/ж,

халықаралық автожолдар) Алматы агломерациясын ескере отырып айтарлықтай өнімдерді

өткізу нарығы

Мегаполистіңтүйткілді мәселелері болып: Қылмыс деңгейінің өсу деңгейі, біршама көші-қон қысымы Қолайсыз экология Автожолдардың жоғары деңгейдегі жүктемелілігі ТКШ-инфрақұлымның жоғары деңгейдегі тозуы Қала аудандарының дамуындағы теңсіздіктер Тұрғын үймен жеткілікті қамтамасыз етілмеу

129

Жұмыссыздықтың, оның ішінде жасырын жұмыссыздықтың жоғары үлесі

Жергілікті органдардың жеткілікті үйлестірілмеуі

Мегаполисті дамытудағы негізгі қатерлер: Жаһандық экономикалық дағдарыс Қаланың салық базасының және бюджетінің төмендеуі Іскерлік белсенділіктің төмендеуі

3. НЕГІЗГІ БАҒЫТТАР, МАҚСАТТАР, НЫСАНАЛЫ ИНДИКАТОРЛАР ЖӘНЕ ОЛАРҒА ҚОЛ ЖЕТКІЗУДІҢ ЖОЛДАРЫ.

Терең талдау Алматы қаласының қазіргі жағдайдағы әлеуметтік-экономикалық дамудың негізгі бағыттарындағы түйткілді аймақтарын анықтады.

Мәселен, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық жүйесіндегі жарық және жылумен қамту, сумен қамту және су тарту желілерінің әбден тозуы желідегі ысырапқа әкелуде. Ауаның қатты ластануы атмосфера жағдайының сипатын көрсетеді. Көліктердің шектен тыс көп болуы экологиялық жағдайға әсер етеді.

Білім беру мен денсаулық сақтау сапасының төмендігі, туризм, мәдениет және спорт инфрақұрылымның қажетті деңгейде дамымауы байқалуда.

Күрделі жөндеуді қажет ететін тұрғын үй қоры үлесінің жоғарлығы.Кейбір қылмыс түрінің өсуі, төтенше жағдайларды ескерту, халыққа

мемлекеттік қызмет көрсететін мамандардың біліктілік деңгейінің төмендігі және т.б. сияқты проблемалар жетерлік.

Экономика, инфрақұрылым, әлеуметтік жағдай, қоғамдық қауіпсіздік, экология және мемлекеттік қызмет көрсету жағдайларына, сондай-ақ мүмкіндіктеріне, бәсекелестік артықшылықтарны және тәуекелдеріне талдау жүргізу негізінде халықаралық тәжірибені ескере отырып, Алматы қаласының әлеуметтік-экономикалық басым бағыттары, пайымы мен негізгі қағидалары белгіленді.

Қағидаларды қалыптастыру мен мақсатқа жетудің негізіне: партисипативтілік (мүдделі жақтардың қатысуы), кешенділік, тиімділік, жүйелілік, икемділілік, қоршаған орта талаптарына сәйкестілік және вариативтік, тез шешім табу және әрекеттің дәйектілік циклі жатады.

130

Алматы қаласы дамуының пайымы:

Халықаралық деңгейдегі заманауи қала, туристерді, жүк ағынын, инновациялық бизнесті және капиталды тартудың орталығы болып табылатын қалалықтардың өмір сүруіне және жұмыс істеуіне жайлы, халықаралық деңгейдегі заманауи қала.

Бағдарламаны іске асыру кезінде өзекті болып табылады

БАҒДАРЛАМАНЫҢ 5 ӨЗЕКТІ ҚАҒИДАСЫ:

1. Әрбір адамға қамқорлық таныту2. Озық тәжірибелердің негізінде тиімді шешімдер қабылдау 3. Экономиканың қозғаушы күші ретінде бизнесті ынталандыру4. Азаматтық қоғамды барынша қатыстыру5. Жергілікті органдардың есеп беруі және ашықтығы

Мегаполистің дамуының деңгейін талдау және оның болашағына негізделіп мыналар белгіленген:

ДАМУДЫҢ 7 БАСЫМДЫҒЫ:

1. Жайлы қала 2. Қауіпсіз қала 3. Әлеуметтік-бағытталған қала 4. Экономикалық тұрақты қала 5. Бизнес және жеке капиталға арналған қала 6. Интеграцияланған қала 7. Белсенді азаматтар қаласы

Бүгінгі күні Алматы Қазақстанның ірі экономикалық орталығы болып табылады. Тұрақсыз экономикалық жағдай кезінде, мегаполис бизнес-бастамалар үшін барынша перспективті инвестициялық алаң болып қалады. Сонымен қатар, егер Алматы әлеуметтік-экономикалық дамуда жақсы өсімді көрсетсе, онда ол инфрақұрылымдық даму және экология саласында шешуші көрсеткіштерді сапалы жақсарту бойынша жүйелік шаралар қабылдауы қажет.

ОрталықАзия өңірінің ірі және барынша дамыған мегаполисі бола отырып, Алматы халықаралық ұйымдардың, қаржы институттарының және ірі компаниялардың өкілдіктерін орналастыру орталығы ретінде қалыптасты.

131

Халықаралық ынтымақтастық үшін Еуразиялық экономикалық одақ және Әлемдік сауда ұйымдары шеңберінде маңызды әлеует ашылуда.

Қазақстан Республикасының Президенті, Елбасы - Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясында алға қойған Қазақстанның 30 барынша бәсекеге қабілетті әлем елдерінің қатарына 2050 жылы енуі бойынша амбициялық мақсатқа қол жеткізудің Алматы шешуші факторы болуы тиіс.

Бағдарламаның келешекте дамуы еліміздің стратегиялық және бағдарламалық құжаттарымен сәйкес құралған. Бағдарламаны іске асыруға негіз болған Елбасының Бес инстуционалды реформасы және «100 нақты қадам» Ұлт жоспары.

3.1. Жайлы қала

3.1.1. Сапалыжолдаржәне көлік

Сапалы жолдар

2014 жылдың Дүниежүзілік экономикалық форумның есебі бойынша Қазақстан 144 елдің арасында автомобиль жолдарының сапасы жағынан әлемдік рейтингте 117 орынды иеленеді. Сарапшылар Қазақстандағы жол төсенішінің сапасын 7 мүмкін балдың 2,7-не бағалады. Қаланың даму бағдарламасы жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарының үлесін ұлғайтуды мақсат етіп отыр, ол 2020 жылы 80 %-ға дейін жеткізіледі (2014 жылы - 65%).

Мақсат 3.1.1.1. Жолдар желісіндегі тығыздық деңгейін төмендету

№ Нысаналы индикаторлар

Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

1

Жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы жергілікті маңыздағы автомобиль жолдарының үлесі

% 43 65 60 65 70 75 80 АЖБ

Алға қойылған мақсаттарға жету жолдары

Алматы қаласы Бас жоспарының негізгі ережелерін іске асыру; Ұзындығы мен жол желілерінің жағдайын анықтау үшін қаланың жол желелеріне кешенді түгендеу жұмыстарын жүргізу; Түгендеудің нәтижесі бойынша жол желілерінің барлық бөлімшелеріне техникалық төлқұжат қалыптастыру;

132

Түгендеудің нәтижесі бойынша қала аумағының жол желілерімен қамтылу деңгейін анықтау мақсатында қала жолдары кезекші картасын қалыптастыру; Жөндеу жұмыстарын жоспарлау және амортизациялық тозуды есепке алу мақсатында аудан әкімдіктері балансында қала автожолдарының баланстық жүйе есебін енгізу; Жөндеу жұмыстары тізбесін қалыптастыру: құрылыс және жөндеу жұмыстарын есепке алу мақсатында барлық жол желілері бөлімшелерінде жұмыс түрі, өткізілетін мерзімі мен құрылыс/жөндеу жұмыстарының құны көрсетілген бірыңғай тізбе қалыптастыру; Жол нысандарының құрылысы/жөндеу жұмыстары тиімділігін өлшеу (көпір, жолайрық, көшелерді созу құрылыстарын қоса): жол инфрақұрылымы нысандарының құрылысын салу шешімін қабылдау құрылыс/жөндеу жұмыстарын жүргізудің нәтижесінде өткізу қабілеттілігін арттырылуын талдау негізінде жүзеге асырылуы керек ; Жол желілерін кеңейту, көпір салу, көшелерді созу арқылы қалалық жүрдек жолдар мен қалалық маңыздағы магистральдердің бірыңғай желісін қалыптастыруға негізделген көше-жол желілерін дамыту; Магистральды көшелер мен жолдардың қиылысында әртүрлі деңгейдегі көлік жолайрықтарын салу; Әртүрлі қиындық деңгейіндегі жөндеу жұмыстарын жүргізу: ағымдағы, орташа және күрделі жөндеу; Жаңа қосылған аумақтарды жол желілерімен қамсыздандыруды арттыру бойынша шараларды іске асыру.

Қоғамдық көлікҚала бойынша қозғалыстың орташа жылдамдығы 2020 жылы 19

км/сағаттан 25 км/сағатқа дейін артуы тиіс. Қала тұрғындарының және қонақтарының мобильдік мүмкіндігі қоғамдық көліктер есебінен қамтамасыз етілетін болады. Бұл жеке көлікке балама болмақ. Қоғамдық көлік атмосфераға зиянды заттарды аз бөліп, экологияны жақсарта отырып, жеке көлікке қарағанда энергияны 3-4 есе аз тұтынады. Қоғамдық көлікті дамыту жолдардағы кептелістерді азайтуға, қалалықтардың уақытын және көлікке, инфрақұрылымға арналған шығындарды үнемдеуге әкеледі. 2020 жылы қоғамдық көліктің үлес салмағы 32 %-дан 48 %-ға дейін өседі. Осы міндетке қол жеткізу үшін, бірінші кезекте жеке көлікпен салыстырғанда қоғамдық көліктің тартымдылығын арттыру қажет. Дамыған елдердің тәжірибесіне сәйкес ынталандыру шаралары қолданылады (айрықша автобус жолақтарының санын көбейту, серіктес қалалар мен көлік қатынасын ұйымдастыру, метроны дамыту және т.б.) және шектеу шаралары (ақылы тұрақтар енгізу, теңгермелі тарифтер және т.б.).

Жаяу жүргіншілерге, мүмкіндігі шектеулі адамдарға, сондай-ақ велокөлікке инфрақұрылымды дамытуға айрықша көңіл бөлінеді.

133

Велокөлікті ынталандырудың басты тәсілі – велосипед инфрақұрылымын жасау.

Мақсат 3.1.1.2. Қоғамдық көліктің мобильділігін және қол жетімділігін арттыру


Өлш.бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.Қосымша мақсатты индикаторлар

1

Қаланың жалпы жолаушы ағынында қоғамдық көліктің үлесі

% - - 32 38 42 45 48 ЖКБ

Алға қойылған мақсаттарға жету жолдары

БҰҰДБ-мен бірге әзірленген Алматы қаласының көлік Стратегиясын іске асыруды жалғастыру; Қоғамдық көліктің маршруттық желісін оңтайландыру; Қоғамдық көліктердегі тенгерімді тарифті енгізу тұжырымдамасын жасау; Қоғамдық көліктердегі операторларға тұтынушылық талаптар принциптерін енгізу; Жолаушыларды тасымалдау ережелерінің бұзылуын анықтау мен алдын алу рейдтерін жүргізу; Сапаны бақылау, диспетчерлік қызметті қалыптастыру; Қоғамдық көліктерге бөлінген жолақтардың санын арттыру. Ақылы тұрақтарды, теңдестірілген тарифтерді және т.б. енгізу; Аялдама кешендерін жаңарту: бағыттық карта/сызба, нақты уақыт режіміндегі қоғамдық көліктің кестесі бар электронды ақпараттық табло, жабдықардың бүтіндігі мен жолаушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында бейнебақылау камераларын орнату; Көпқабатты паркингтер құрылысы жобаларын іске асыру; Жаяу жүргіншілерге, мүмкіндігі шектеулі адамдарға, сондай-ақ велосипед көлігіне арналған инфрақұрылымды дамыту. Таксилерге, адамдар көп шоғырланатын жерлерге тұрақ аймақтарын жасау; Серіктес-қалалармен қалаларалық қатынасты ұйымдастыру; Компримирленген газда жұмыс жасайтын автобустардың санын 600-ден 1200-ге дейін арттыру; Жобалық инвесторларды тарту, оның ішінде жеңіл рельсті көлік құрылысына байланысты (ЖРК);

134

Метроның 1-ші желісін кеңейту: жалпы ұзындығы 5,7 шақырым болатын батыс бағытындағы 4 стансаның құрылысын салу жобасы (Сарыарқа, Достық, Қалқаман және Автовокзал); 2018 жылғы Бас жоспарға сәйкес қалаға негізгі радиальді кіру жолдарында үш автовокзал мен автостанса құрылысын салу; Екі секциялы 18 метрлік автобустарды сатып алу барысында жүрдек автобус тасымалын жүргізу үшін БРТ элементтері бар айрықша жолақтың құрылысын салу.

Телекоммуникацияны дамыту

Мақсат 3.1.1.3. Коммуникациялық желілерді дамыту


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

1

Телефон байланысының беркітілген желілер жиілігі

ед. / 100 жит.

43,6 43,4 43,2 43,1 43,0 Әкім аппараты

2Интернет қолданушыларының үлесі

% 73,6 74,0 75,0 76,0 80,0 Әкім аппараты

Қойылған мақсаттарға жету жолдары

Алматы қаласы деңгейіндегі ұялы байланыс абоненттерінің жиілік деңгейі бойынша мәліметтердіңмониторингы (қазіргі сәтте орын алып отырғандай еліміздің деңгейінде емес); Жаңа қосылған аумақтарда коммуникациялық қызметтер орнатылған аумақтардың деңгейін анықтау мақсатында түгендеу жұмыстарын жүргізу ; «Ақпараттық қоғам мен инновациялық экономикаға өту үшін инфокоммуникациялық технологияларды дамыту» мақсаттарын іске асыру бойынша «Алматытелеком» МОТ-ге қолдау көрсету:

«Жаңарту бағдарламалары және «Алматытелеком» МОТ» желілерін (телекоммуникация желісі дамуының сызбасын құру) дамытуды» жүзеге асыру

Алматы қ. кеңжолақты кіруді дамыту Ықпалдастықты дауыс, бейне және мәліметтерді беретін бұқаралық

Интернетке кеңжолақты кіруді енгізу Негізгі оптикалық шеңберде DWDM (Dense Wavelength Division

Multiplexing, спектральді талшықтарды нығыздау) технологияларын қолданатын желілерді дамыту;

«Алматытелеком» МОТ-тың коммуналды шаруашылық қызметтері мен телекоммуникация нарығының басқа да ірі ойыншыларымен жаңа қосылған аумақтарда коммуналдық желілерді орнату жұмыстарын жүргізу бойынша үйлестіру.

135

Мақсат 3.1.1.4 Азаматтар мен ұйымдардың күнделікті өмірде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалануға көшуіне қолдау көрсету № Нысаналы

индикаторларӨлщ. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

1

Тұрғындардың цифлық сауаттылығының деңгейі

% 69,0 72,0 76,0 80,0 80,0 ББ


Цифрлық сауаттылық курстарын өткізу; Білім беру мекемелерінде 6-15 жас аралығындағы тұлғаларға цифрлық сауаттылық дағдыларын оқыту; Жалпы білім беру мектептерінің базасында 16-74 жас аралығындағы тұлғаларға компьютер сыныптарында цифрлық сауаттылық курстарын өткізу.

3.1.2. Таза қоршаған орта

Алматы қоршаған ортасы қазіргі әлемдік талаптарға сай келетін адамдардың өмір сүруіне қолайлы қала болуға тиіс. Атмосфераның ластану деңгейі 140 мкг/м3-дан 36 мкг/м3, қаланың ІАӨ-нің энергосыйымдылығы 2020 жылы 0,3 шжт/млн. долл. болады.

Осыған орай ауаға тарату көздерін мониторингілеу мен табиғат қорғау полициясының қызметін жандандырып, кәсіпорындардың ауаға таратуын төмендету бойынша шараларды қабылдауды Қазақстанның экологиялық кодексі нормаларына енгізуді қамтамасыз ету қажет. Жеке тұрғын үйлерді газдандыру, ЖЭО-тарда тазартушы қондырғыларды монтаждау, шағын және орта қазандықтарды табиғи газға немесе электр қуатына ауыстыру жоспарлануда.

Инвесторларды тарта отырып, тұрмыстық қатты қалдықтарды қайта өңдеу мен кәріз тазарту бойынша қуат көздерін қалыптастыру жоспарланып отыр. Нәтижесінде қалдықтарды қайта өңдеу 2020 жылы 5%-дан 40%-ға дейін өсуі тиіс.

Қаланы көгалдандыру бойынша ландшафтық дизайн, жасыл-желектерді отырғызу мен күтім саласының тиісті мамандары тартыла отырып, жүйелі шаралар іске асырылады, жасыл аймақтарды заңдастыру мен түгендеу жүргізіледі, қажетті суару желілері салынады және т.б.

Сайран көлі, Бас ботаникалық бақ, Орталық мәдениет және демалыс саябағы, Алматы хайуанаттар бағы және басқа да жасыл аймақтарды жаңарту бойынша инвестициялық жобаларды жүзеге асыру жоспарланып отыр. Қала

136

аумағын су басу мәселесін шешу үшін өзен арналарын жаңарту, су қорғау аймақтарын көріктендіру, арық желілері мен нөсер кәріздерін салу жалғастырылады.

Мақсат 3.1.2.1. Атмосфералық ластану деңгейін төмендету№ Нысаналы

индикаторларӨлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

1 Нормативті ластағыш заттардың мөлшері: млн.

тонна

ТРТПРБ

2 - атмосфереалық ауаға тастау 0,06 0,08 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 ТРТПРБ

3 - су нысандарына құю 0 0 0 0 0 0 0 ТРТПРБ


Алматы қаласының негізгі жоспарының басты ережелерін жүзеге асыру (қоршаған ортаның қорғаудың сызбасы); Байқау негізінде мамандандырылған институттар/мекемелерді тарта отырып, әлімдік стандарттарға сәйкес ластану деңгейін бағалау; Ластану деңгейі бойынша ақпараттандыру жүйесін енгізу және сатып алу (ластануды өлшеу датчиктері, интернет портал, көше дисплейлері); Мұнай базаларына әкелінетін және АЗС-терде сатылатын автомотор жағармайларының сапасын бақылауды қамсыздандыру; Табиғи газды қолдануды үстемелеу үшін 10 мың автомобилге газбаллондық құрылғыны ортану, сондай-ақ АГНКС пен АГЗ-ке инвестициялық қызығушылықты ынталандыру; ТЭЦ-1-де табиғи газды жыл бойына пайдалануға көшіру; ТЭЦ-2-де күкірттазартатын жабдықты орнату; Алматы облысы аумағында орналасқан ТЭЦ-3-ті табиғи газға көшіру мәселелерін облыстық/республикалық деңгейде шығару, көтеру; ҚР Үкіметіне жағармайдың сапасын Евро-3 стандартынан төмен емес деңгейде көтеру қажеттілігі идеясын жеткізу, ілгерілету; Қала шеттерінде орналасқан жол-көлік қызметтерін автокөліктен шығатын түтіндерді өлшеуге арналған жабдықтармен қамтамасыз ету; Компримирленген газ немесе электр тартылымын пайдаланатын қоғамдық көліктердің үлесін арттыру шаралары; Табиғат қолданушыларының табиғатты қорғау қызметін экологиялық реттестіру; Жаңа қосылған аумақтардағы кейінгі газдандыруға байланысты түгендеу жұмыстарын жүргізе отырып, жеке тұрғын үйлерді толық газдандыру.

137

Мақсат 3.1.2.2. Қалдықтарды өңдеумен заманауи басқару жүйесін жасау, қала аумағының тиісті санитарлық жағдайын қамтамасыз ету

№ Нысаналыиндикаторлар

Өлщ. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

1

Қатты тұрмыстық қалдықтарының олардың түзілуінде кәдеге жарату үлесі

% 6 6,5 7,0 7,0 7,0 7,5 8,0 ТРТПРБ

2

Тұрғындарды қалдықтарды жинау мен тасымалдау қызметтері бойынша қамту

% 100 100 100 100 100 100 100 ТРТПРБ

3

Экологиялық талаптар мен санитарлық ережелерге сәйкес келетін қатты тұрмыстық қалдықтарды орналастыру нысандарының үлесі

% 0 0 0 0 0 0 0 ТРТПРБ


Алматы агломерациясының 2020 жылға арналған аумақаралық жоспарының іс-шаралар жоспарларына сәйкес кәріз тазарту үй-жайларының ұйықты алаңқайларында биогаз өңдеу бойынша қоқысөңдеуші кешеннің жобасын бекіту (бұдан әрі – «Кешен»); Кешен құрылысының қаржыландыру көздері мен сызбасын келісу; Жылына ТБО 300 мың тонна жоба күшімен Кешен құрылысын салу; Кешен қызметінің нәтижесін мониторингілеу бойынша талаптарды қалыптастыру; Жеке инвесторлар қаражаты есебінен қалдықтарды өртейтін күші 650 мың тоннаны құрайтын зауыттың құрылыс үдерісіне әкімшілік қолдау көрсету (Қарасай полигонында); Қоқысты бөлшектеп жинау мен сұрыптау концепциясын жасауға сатылай көшу; Қауіпті және басқа да қалдықтарды кәдеге жарату, көму, жинау мониторингі бойынша әдістеме әзірлеу; Қоқысты жинау және шығару, соның ішінде жинау пунктеріне деген талаптарды (қоқыс жәшігі, контейнерлік алаңдар) жетілдіру; Қоғамдық дәретханалардың қамтамасыздандырылуы; Қаланың ластануын алдын алу бойынша іс-шараларға еріктілердің қатысуы (экопатрульдер); Ескі автокөліктерді утилизациялау жүейсін ендіру.

Мақсат 3.1.2.3 Қаланы абаттандыру мен көгалдандыру

№ Қосымша нысаналы индикатор

Өлш. бірл. 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

138

1 Жасыл желектер алаңын көбейту

ш.м/адам 12 12,5 12,5 12,5 12,5 ТРТПРБ


Алматы қаласының жасыл-желектерін түгендеу және орманпатологиялық зерттеу жүргізу; Жасыл-желектерді түгендеу және орманпатологиялық зерттеу жүргізу материалдары бойынша жасыл-желектердің бірыңғай электронды базасын жүйелендіру; Инвесторлар қаражатын тарта отырып, жасыл желектің жапырақты, қылқанжапырақты түрлерінің, бұталардың тәлімбағын жасау; Ян Гейлдің жобасын жүзеге асыру аясында Алматы қаласының көшелерін, саябақтарын, шағын бақтарын және басқа да жасыл аймақтарын абаттандыру; Алматы қаласының саябақтарында, аулаларда және басқа да жасыл аймақтарында жасыл желектер отырғызу; Қаланың жасыл қорына енетін нысандарына жерпайдалану актілерін рәсімдеу (саябақтар, шағын бақтар, гүлзарлар және т.б.); Жаңа саябақтар мен рекреакционды аймақтарды құру; Қаланы тазалаудың экологиялық әдістерін енгізу (химиялық реагенттерді неғұрлым аз мөлшерде қолдану арқылы); Бас ботаникалық бақты, Орталық мәдениет және демалыс саябағын, Алматы хайуанаттар паркін, Баум тоғайын басқа да жасыл аймақтарды, қайта жаңалау бойынша инвестициялық жобаларды іске асыру; Қаланың үйлесімді сәулеттік кескінін құру стратегиясын жасау.

Мақсат 3.1.2.4. Алматы қаласының кіші өзендерін, су нысандарын экологиялық оңалту


Өлш. бір. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.

1

Су нысандарына тасталатын ластағыш заттардың нормативті көлемі

тн 0 0 0 0 0 0 0 ТРТПРБ


Қала аумағындағы (оның ішінде қосылған) су қорғау жолақтарының, өзендердің арналарының, каналдардың, сушаруашылығы құрылғыларының жекелеген бөліктерін қайта жаңғыртудың жобалық-сметалық құжаттарын әзірлеу;

139

Қаланың кіші өзендерінің арналарының жекелеген бөліктерін қайта жаңғырту; Су нысандарының су қорғау жолақтарын қайта жаңғырту және абаттандыру; Коммуналдық меншіктегі сушаруашылығы қондырғыларының қызметін қамтамасыз ету; Арық желілері мен нөсер кәріздерін қайта жаңғырту және салу; Қаланың коммуналды субұрқақтарын қалпына келтіру (күрделі жөндеу); Табиғатты пайдаланушылардың су ресурстарын тиімді пайдалануға қатысты қызметін экологиялық реттеу; Сайран өзенін қайта жаңалау бойынша инвестициялық жобаны іске асыру; Су қорғау аймақтарын сақтау мен заң бұзушылықтарды жою.

3.1.3. ТКШ сенімді инфрақұрылымы

Алматы қала тұрғындары үшін тыныш болуына ықпал ететін сапалы ТКШ – инфрақұрылым болуы тиіс.

Осы орайда қалада жарақтандыруды қажет ететін күрделі инженерлік инфрақұрылым бар. Тұрғын үй құрылысы мен өнеркәсіптің жедел дамуын ескере отырып, қаланың жылу және электр энергиясына қажеттілігінің артыруына байланысты Алматы қаласының жылу энергетика кешені дамуда.

Инженерлік желілердің орташа тозуы 60-70%-ды құрайды.Осы мәселелерді шешу үшін қайнар көздер мен инженерлік желілер

жаңартылады. 2020 жылға дейін тозу үлесін төмендету жоспарлануда: сумен жабдықтау желілері бойынша – 64,5 %-дан 56%-ға дейін; су бұру - 62%-дан 54%-ға дейін; жылумен жабдықтау - 65%-дан 57%-ға дейін, электрмен жабдықтау - 69%-дан 65%-ға дейін. Бүгінгі таңда орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету жүйесіне қолжетімділік 95%-ды құрайды, ал 2020 жылға қарай 85%-дан 86%-ғадейінгі су әкету көрсеткіші100%жеткізіледі. Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауында энергия үнемдеу саласы бойынша ІЖӨ-нің энергия сыйымдылығын азайтуды 2020 жылға дейін 25%-ға жеткізу міндеті қойылған. Жоспарланған энергия үнемдеу шаралары осы көрсеткіштерге қол жеткізуге бағытталған. Сонымен қатар, электр қуаты саласына жаңа тарифтік саясат енгізу жоспарланып отыр. Осы салаға инвестиция ынталандыру арқылы тарифтің құрылымын өзгерту қарастырылып отыр. Заманауи технологияларды қолдану арқылы кәріздік тазалау желілерін қайта жаңғырту жоспарланып отыр.

Мақсат 3.1.3.1. Тұтынушыларды сапалы және сенімді коммуналды қызметтермен қамтамасыз ету

№Нысаналы

индикаторларӨлш. бір. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.

140

1Қаладағы орталықтан-дырылған желілерге қолжетімділік:- сумен жабдықтауға % 95 95 96,0 97,0 98,0 99,0 100,0 ЭКШБ

- суды әкетуге % 72 75 77,0 79,0 81,0 84,0 86,0 ЭКШБ

2Жалпы ұзындықтағы жаңартылған желілер үлесі:

ЭКШБ

■ жылумен жабдықтау

% 2 1,0 1,5 1,8 2,1 2,5 1,8 ЭКШБ

■ электрмен жабдықтау

% 9 5 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 ЭКШБ

■ газбен жабдықтау %Көз-дел-

меген

Көз-дел-

меген1,0 1,5 1,5 1,5 1,5 ЭКШБ

3Жылу/электр қуатын желілерге таратудағы шығын үлесі

ЭКШБ

■ жылумен жабдықтау

% 18,91 18,51 18,34 18,30 18,22 18,12 18,0 ЭКШБ

■ электрмен жабдықтау

% 15,50 15,20 14,90 14,78 14,67 14,56 14,48 ЭКШБ

4

Өндірілген электр энергиясының жалпы көлеміндегі энергияның жаңартылған көздерінен өндірілген электр энергиясының үлесі

% 3,12 4,22 3,9 3,78 4,25 4,25 4,25 ЭКШБ


Сумен жабдықтау, суды әкету жүйесіндегі шығындар мен тозуды төмендету, оның ішінде жыл сайын 30 шақырымға дейін қайта жаңғырту есебіненкүрделі, апатты жөндеулер көлемін арттыру; Суды жинақтау іс-шарасын енгізу, ағын суларды тазалап, қайта қолдану; Жылу жүйелерін ауқымды қайта жаңғырту бағдарламасы аясында жылу жүйелеріндегі шығындармен тозуды төмендету; Қуат үнемдеуге арналған іс-шараларды жүзеге асыру – ресурстарды тұтыну көрсеткіштерін қашықтықтан жоғары дәлділікпен түсіруге арналған жылу қуатын есептеу құралдарын орнату, автоматтандырылған жылу нүктелерін, жылу және ыстық сумен қамтасыз ету жүйелерінің өткізгіш құбырларының, ілмекті және реттегіш арматураның оқшауланған жылуын орнату; Электр желісі операторларының тозу мен шығын байланысты нормативтерін қатайту арқылы электр желілерінің шығыны мен тозуын төмендету; Әуе ЭБЖ кабелдік желілерге ауыстыру;

141

Кәсіпорындар және тұрғындар үшін энергиялық тиімді құрал-жабдықтарды орнату және пайдалану бойынша маркетингтік компания жүргізу; Тұрақты турде энергоаудит жүргізу жәнезаң бұзушыларды әкімшілік жауапкершілікке тарту; Өндірілген электр энергияның жалпы көлемінде жаңартылып отыратын энергия көздерінің өндірілген электр энергия үлесін көбейту; Тариф құрылымын өзгерте отырып, салаға инвестиция салуды ынталандыруға ықпал ететін жаңа тарифтік саясат енгізу; Заманауи және тиімді технологияларды пайдалана отырып, тазалау құрылғыларына қайта жаңалау жүргізу.

Мақсат 3.1.3.2. Қолжетімді баспананы және әлеуметтік инфрақұрылымды нысандармен қамсыздандыру


Өлш. бір. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.

1

Құрылыс жұмыстарының физикалық мөлшері индексі

% 112,1 97,4 103,0 104,5 106,0 108,0 109,0 ҚБ

2

Пайдалануға берілген тұрғын үйлердің жалпы ауданы

мың. кв. м 1330,8 1241,9 793,0 796,1 752,7 1000,5 - СҚҚБ

3

Төлқұжатталған әлеуметтік, көліктік инфрақұрылым нысандарының жалпы санынан мүгедектер үшін қолжетімділік қамтамасыз етілген әлеуметтік инфрақұрылым-дар үлесі

%

Төлқұ-жаттау жасал-маған

8,7 40 70 80 90 100 ЖҚӘББ


Мемлекеттік және салалық бағдарламалар аясындағы тұрғын үйлердің құрылысы мен пайдалануға берілуі:

o 2020 жылға дейінгі өңірлерді дамыту бағдарламасы;o муниципалдық қарыз есебінен ипотекалық тұрғын үйдің қалалық бағдарламасы;o жалға берілетін тұрғын үйлердің құрылысы;o тұрғын үй-құрылыс жинақтары жүйесі (ТҚЖЖ);o ескі тұрғын үйлерді бұзудың қалалық бағдарламасы;o коммерциялық тұрғын үй;

142

o жеке-тұрғын үй құрылысы. Құрылыс жүргізуге, жерге рұқсат алу және коммуналды желілермен көркейтуді қамтамасыз ету жұмыстарын қоса есептегенде ЖОО-мен бірлесе отырып студенттер жатақханаларын салу бағдарламасынәзірлеу; Әлеуметтік инфрақұрылым нысандарын құжаттандыру, ол нысандардың мүмкіндігі шектеулі адамдарға қолайлы жабдықталғандығын қадағалау; Ғимараттар мен құрылыс орындарын күтіп ұстау және пайдаланудың ережелерін әзірлеу және бекіту.

Мақсат 3.1.3.3. Тұрғын үй нысандары үшін жоғары сапа стандарттарын қамтамасыз ету № Нысаналы

индикаторларӨлшбір. 2014 2015* 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.

1

Күрделі жөндеуді қажет ететін нысандардың кондоминиуимының үлесін төмендету

% 55,0 57,2 53,7 53,0 52,2 51,4 51,0 ТТИБ

* 5 айлық ведомстволық мәліметтер


Көпқабатты тұрғын үйлерге тозу деңгейін анықтау және бюджеттік қаржыны рацианалды игеру мақсатында техникалық зерттеу жүргізу; Тұрғын үйлерге техникалық төлқұжат дайындау бойынша іс-шаралар өткізу және кондоминиум нысандарын ары қарай тіркеуге алу бойынша жан-жақты қолдау көрсету; Кондоминиум нысандарын басқару органдарына жоспардан тыс және іріктеме тексерулер жүргізу; Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтарды жаңарту бағдарламасын кеңінен насихаттау мақсатында ақпараттық кампаниялар өткізу; Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтарды жаңарту бағдарламасына қосымша қаражат тарту; «Ескі тұрғын үй» мақсатты нысанды инвестициялық бағдарламаның жүзеге асырылу кезеңдері мен шараларын бекіту; Мемлекеттік-жеке әріптестік қағидасында аумақты игеруге мақсатты келісім-шарттарды жасай отырып, жеке секторды «Ескі тұрғын үй» бағдарламасына қатысуға тарту.

3.2. Қауіпсіз қала

3.2.1. Қоғамдыққауіпсіздік

Бейнебақылау жүйесін жетілдіру және ұтқыр қимыл қолдану, қылмыспен күресудің тиімділігін арттыру және жұмыссыздықты азайту

143

арқылы Алматы қаласы әлемнің басқа қалаларындай адамдар өздерін қауіпсіз сезінетін қала болуы тиіс. Қауіпсіздік туралы сөз болғанда Алматы қаласының сейсмикалық және селді апаттық аумақта орналасқандығын ескеру қажет. Бірінші кезекте құқық қорғау органдары қызметкерлерінің сапасын көтеру қажет. Бұған әкімге және жергілікті қауымдастыққа есеп беретін муниципальды полициялық қызметтің құрылуына бағытталған. Сонымен қоса полиция қызметкерлерін қауіпсіздікті қамтамасыз етудің заманауи құралдарымен жабдықтау жақсартылады және жаңартылады. Тұруға арналған аудандарды жарықтандыруды жақсарту басты бағыттардың бірі болады. Қоғамдық тәртіпті сақтауға жедел және жастар отрядтарын құру арқылы жастарды тарту жұмыстары белсенді жүргізіледі. Жол көлік апаттарын қысқарту үшін «апат профилін» жасау жоспарлануда. Сонымен қатар, бастамалар тізімін анықтау, заманауи фото және бейнемониторинг жүйесін кеңейту, қауіпсіздік мәселесі бойынша әлеуметтік жарнамалар орналастыру, жүргізушілерді оқытуды жақсарту қолға алынады. Ұрлық жасау деңгейі 100 мың адамға шаққанда 2020 жылы 215-тен 150–ге дейін, адам өлтіру – 5,6-дан 4-ке дейін, ЖКА құрбандары – 12-ден 5,9-ға дейін төмендеуі қажет.

Мақсат 3.2.1.1. Құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету және құқық бұзушылықтың алдын алу жүйесін дамыту


Өлш. бір. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын..

1 Көшеде жасалған қылмыстардың үлес салмағы

% 29,4 29,4 52,1 51,9 51,7 50,9 49,8 ІІД

2

ЖКА-нан қаза тапқандардың санының төмендеу 100 жапа шеккендерге шаққанда

% 2,9 2,8 2,7 2,6 2,5 2,4 2,3 ІІД

3

Кәмелеттік жасқа толмағандардың арасындағы қылмыстың үлессалмағы

% 2,2 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1,7 ІІД

4

Бұрын қылмыс жасаған адамдардың қылмысты қайта жасау үлессалмағы

% 8,8 18,4 18,3 18,2 18,1 18,0 17,9 ІІД

5

Көпшілік жерде темекі мен қорқорды шегуді заңнамалық түрде тыйым салу барысында атқарылған деңгей

% - - 30 40 50 60 70 ДБ, ПД

Қойылған мақсаттарға жету жолдары144

Азаматтардың көп шоғырланған жерлерінде зияткер камералары арқылы бейнемониторингілеу жүйесін дамыту; Полиция қызметкерлерін қауіпсіздік құралдарымен жабдықтауды жақсарту және жаңарту; Анағұрлым қылмысты орындарда «қауіпсіздік белдеулерін» орнату (шұғыл топ жасақтарын шақыруға арналған тетікше); Тұрғын үй аудандарында жарықтандыруды жақсарту (аяқ жол, аула аумақтары), энергия тиімділіктегі жарықтандыруын енгізу; Мигранттардың қала талаптарынабейімделуіне және жұмысқа орналасуына көмек көрсету; Құқық қорғау органдарының ЖОО-р әкімшілігі және студенттермен тәрбиелік сұхбаттар өткізуде өзара іс-қимыл жасасуы; Жедел әрекет етеуші жастар мен студенттердің отрядтарын құру арқылы қоғамдық тәртіпті сақтауды қамтамасыз ету; «Апаттық профиль»: тұрғылықты себептеріне талдау жүргізу, оған тәулік уақытын, жасын, жасалған құқық бұзушылықтар, мәжбүрлеу шаралары және тәртіптік факторларды құру; Қауіпсіздік мәселелері бойынша бейнебаяндар мен арнайы телебағдарламалар түрінде әлеуметтік жарнамалар жасау; «Жол қозғалысы қауіпсіздігі» ААЖ жүйесін дамыту арқылы фото- және бейнежүйелер мониторингін кеңейту; Жергілікті атқарушы органдарға және жергілікті қауымдастыққа есептілік бағынысты жергілікті полиция қызметін құру; Қоғамдық орындарда шылым және қорқор тартуға тыйым салатын заңдылықтардық орындалуын күшейту; Есірткені, психотроптық заттарды тарату және қолдану деректерін анықтау бойынша көңіл көтеретін мекемелерде, түнгі клубтарда рейдтік іс-шаралар өткізу; Жастар арасында нашақорлықты бастапқы кезде анықтау бойынша кешенді іс-шараларжургізуді қамтамасыз ету.

3.2.2. Табиғи катаклизмдердің алдын алу

Алматы сейсмоқауіпті аймақта орналасқан (зілзала, сел, лай көшкіні). Осыған байланысты қала тұрғындары мен қала қонақтарының табиғи катаклизмдер мен техногендік апаттар қауіпсіздігін қамтамасыз етудің басты бағыттары төтенше жағдайға төтеп беру және ескерту инфрақұрылымын дамыту болып табылады. Тиесілі инфрақұрылымды дамыту үшін әлеуметтік нысандарды сейсмокүшейту жоспарлануда(денсаулық сақтау, білім беру), ескі тұрғын үйлерді бұзу, өрт сөндіру деполарын салу, қала әкімінің мобилизация қорын толықтыру, халықаралық стандарттарға сәйкес заманауи апаттық құтқару техникалары мен жабдықтарын сатып алу қажет.

145

Мақсат 3.2.2.1. Техногенді авариялар, апаттар және табиғи апаттар жағдайында қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

№Нысаналы

индикаторларӨлш. бір. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.

1

Төтенше жағдайларға төтеп беру инфрақұрылымдарының жабдықталу деңгейі

% 48,5 49 52 53 55 56 57 ТЖД

2

Апат-құтқару құрылымдарының техникамен жабдықталуы

% 43,8 43,8 44,5 44,5 44,5 44,5 44,5 ТЖД


Ұсыныстар енгізу, сондай-ақ білім және денсаулық сақтау нысандарын сейсмокүшейту, ескі тұрғын үйді бұзу бағдарламаларын ілгерілетуге қатысу; Апаттық құтқару жабдықтарын, заманауи құтқару және өрт сөндіру

автотехникаларын сатып алу; Өрт сөндіру депосын кезеңімен салу; Сел жүру және су басу, қар көшкіні жүру қаупі жоғары ошақтарды

аэровизуальді және жермен зерттеу жұмыстарын жүргізу; Тегіс өтуі мүмкін тау көлдерінің суын жіберу шараларын жасау; ТЖ туындаған жағдайда нұсқау жазылған буклеттер мен плакаттарды

әзірлеу және шығару, адамдар көп шоғырланатын жерлерде және БАҚ-та ақпараттық бейнероликтерді дайындау және көрсету; Қаланың тіршілігін қамтамасыз ету нысандарының өрт қауіпсіздігі

саласында бақылауды қамтамасыз ету; Қаланың инженерлік-қорғаныстық ғимараттарын жөндеу-қалпына

келтіру жұмыстарын жүргізу(МТҚ, тоған, бөгет); Қала тұрғындарының сейсмикалық шағынаудандандыру картасына

рұқсат алу; Қауіпті аумақтарды жағдайы мен ТЖ болуы мүмкін аймақтарды үнемі мониторингілеуді күшейту; Табиғи және техногендік ТЖ зардаптарын жоюға ТЖАК әрекеттесу күштерінің дайындығын арттыру; Құтқарушылардың барлық санаттары бойынша кәсіби дайындығын жетілдіру, құтқару операцияларын жүргізудің жаңа технологияларын белсенді енгізу; Төтенше жағдайлар және азаматтық қорғаныс мәселелері жөнінде мемлекеттік органдармен және ұйымдармен ведомствоаралық іс-қимылдарды күшейту.

3.2.3. (Smart City)Ақылдықала

146

«Ақылды қала» (Smart City) тұжырымдамасын іске асыру жаңа үрдістің бірі болып табылады. Қала басқаруына ақпараттық технологияларды қолдану, Smart технологиясын енгізу Алматы қаласының басты сипаттамасы болып табылады. Жобаның мақсаты өмір қауіпсіздігі мен сапасын арттыру, инфрақұрылымдар мен инвестициялық тартымдылықты арттыру, көлік және экологиялық мәселелерді шешу, энергия мен суды қолдану тиімділігін, коммуналдық қызметтер және ақпараттық–коммуникациялық технологияларды қызмет көрсетуге пайдалану тиімділігін арттыру болып табылады. «Ақылды қалаларды» жүзеге асырудың тиімділігі мен заманауилығы әлемде іске асып жатқан мысалдармен расталады. Лондонда қоғамдық көліктің кешігуі 40 %-ға қысқартылды, жол сиымдылығы 15% артты, зиянды заттардың ауаға таралуы 25% төмендеді. Жылуды пайдалану 25% азайды, көшені жарықтандыру шығыны 40%, электр және жылу орташа есеппен 20%, ал ЖКО саны 20% төмендеді. «Ақылды қала» тұжырымдамасының халықаралық тәжірибесінің есепке алынуы қаланың өндірістік үдерістері мен қызметтерінің едәуір трансформациясын талап етеді. Трансформация үдерістерді оңтайландыру бойынша ұйымдастыру кешенін қайта қарау, қаржыландыру жолдары мен қызметтер стандарттарын, сондай-ақ ықпалдастырылған ақпараттық жүйелерді енгізуді қамтыған 3 жылдан 7 жылға дейін созылады.


Алматы қаласының инфрақұрылымын басымды бағыттау үшін Smart технологиясының жарамдылығын зерттеу (көлік, ТКШ, қауіпсіздік, тағы басқалар); Қаланың қазіргі АКТ жүйесін тексеруін орындау; «Ақылды қала» (Smart City) жобасының тұжырымдамасын, ыңғайлы

жоспарын және инвестициялық ұсыныстарын дайындау; «Smart City»ақпараттық жүйесін интеграциялау және өзара

әрекеттестіру, пайдалану Ережесін дайындау; Smart технологиясын енгізу үшін ұсыныс дайындау және заңнамалық

талдау; Smart технологиясына мемлекеттік қызметшілер қағидасын енгізу

бойынша оқыту және кеңес беру; «Smart City» компонентіне ТЭО дайындау.

* «Сандық Қазақстан» (Digital Kazakhstan) бағдарламасы аясында «Smart City» тұжырымдамасы мен ҚР ИДМ бірлесіп арнаулы көрсеткіштер анықталады.

3.3. Әлеуметтік-бағытталған қала

147

3.3.1. , Сапалыбілімге денсаулық сақтауғажәне басқа да әлеуметтік қызметтерге қолжетімділік

Сапалы білім беру

Алматы адамдардың орташа өмір сүру ұзақтығы еуропалық стандарттарға сай келетін, барлық азаматтар өз мүмкіндіктері мен қажеттіліктеріне сай, балабақшадан бастап университетке дейінгі аралықта білім алуға қол жеткізе алатын қала болуы тиіс.

Орта білім беру саласында Назарбаев Зияткерлік мектептерінің тәжірибесі енгізілетін болады.

Мектеп бітірушілердің арасында жаратылыстану-математикалық пәндер бойынша білім беру бағдарламаларын ойдағыдай меңгерген (үздік/жақсы) оқушылардың үлесі негізгі көрсеткіштердің бірі болып табылады, ол 2020 жылы 60%-ға жетеді.

Балабақшалар мен мектептердің жетіспеушілігі жеке меншік капиталды кеңінен тартуға бағытталған арнайы Бағдарламаны қабылдау арқылы шешілетін болады.

Техникалық және кәсіптік білім беру саласында дуальды жүйені енгізу жалғасады, ал мемлекеттік тапсырыс бойынша білім алған және оқуын аяқтағаннан кейінгі алғашқы жылы жұмысқа орналасқан ТжәнеКБ оқу орындарын бітірушілер үлесінің көрсеткіші 75% жетуі тиіс.

Инклюзивтік білім беруді дамыту шеңберінде негізгі күш дамуында ерекшеліктер бар балаларды оқыту үшін теңдей мүмкіндіктер жасауға бағытталады. Мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы санынан балаларды инклюзивтік біліммен қамту 2020 жылға қарай 33,2% жетуі тиіс (2015ж. – 20%).

Баланың жеке тұлға ретінде жан-жақты дамуы үшін қосымша білім беру жүйесі дамытылады. Бұл үшін спорт секцияларының, пәндік, музыкалық және шығармашылық үйірмелердің, аула клубтарының, роботехника орталықтарының санын арттыру жоспарланып отыр.

Ашықтық, қол жетімділік және халық алдында есеп беру білім беру жүйесі жұмысының басты бағыттарының біріне айналады. Қаладағы білім беру мекемелерінің кірістері мен шығындары туралы ақпаратты жариялау жалғасатын болады.

Мақсат 3.3.1.1. Мектепке дейінгі білімнің қолжетімділігін қамтамасыз ету


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.

1Мектепкедейінгітәрбиегежәнеоқытуғабалалардықамту

% 64,7 64,7 75 80 88 95 100 ББ

1.1 Оныңішіндежекешемектепкедейінгіұ

% 26,1 27,0 29,7 35,4 35,9 36,8 37,2 ББ

148

йымдардыңжүйесіндамытуесебінен


Мемлекеттікжекешесеріктестіктердідамытуаясындабалабақшалардыңқұрылысынаинвестициятарту;

Мемлекеттікбілімберутапсырысынорналастыружолындажекешебалабақшаларды ашуғакішіжәнеортабизнестітарту;

Мектепкедейінгіұйымдардыңжүйесінеқайтарумақсатыменқаладағыбұрынғыбалабақшалар ғимараттарынпайдалануғаталдаужүргізу;

Жаңатұрғынүйкешендерініңқұрылысыбарысындабіріншіқабаттардабалабақшалар ұйымдастыру;

Инклюзивті білімді дамыту үшін қолжетімді орта құру.

Мақсат 3.3.1.2. Ортабілімніңсапасыменинклюзивтілігінарттыру


Өлш. Бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

Орын.

1

Үш ауысымды жұмыс жасайтын және апаттық мектептердің саны

бірлік 0 0 0 0 0 0 0 ББ

2

Жаратылыс-математикалық тәртібі бойынша мектеп бітірушілер арасында білімділік бағдарламаларын сәтті (үздік/жақсы) меңгерген оқушылардың үлесі

% 51,0 51,2 51,4 52,8 56,2 57,8 60,0 ББ

3

Мүмкіндігі шектеулі балаларды инклюзивті білімге қамту

% 20 20 32,5 32,7 32,9 33 33,2 ББ

4

Мемлекеттік желілер нормативіне сәйкес жалпы орта білім беру ұйымдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету

% - - 100 100 100 100 100 ББ


Мектептердің құрылысы үшін қаладағы жер телімдеріне тексеріс жүргізу; Мемлекеттік жекеше серіктестіктерді дамыту аясында мектеп құрылысына және қолданыстағы мектептердің қосымша құрылысына инвестиция тарту;

149

«Мектеп автобусы» жобасын іске асыру үшін тұжырымдамаәзірлеу және инвесторлар тарту; Жекеше, оның ішінде жаңа тұрғын үй кешендерінің құрылысы барысында бірінші қабаттардамектептерашу; Орта білім беру жүйесінде адам басын қаржыландыруға көшу; Мұғалімдердің біліктілігін көтеру; Педагогикалық озық тәжірибесін, оның ішінде Назарбаев зияткерлік мектебінің жұмыс тәжірибесін трансляциялау арқылытарату; Жыл сайынғы мектеп рейтингін жүргізу (ҰБТ, оқу жетістіктерінің сыртқы бағасы, республикалық және қалалық олимпиадалар, ғылыми жобалардың байқаулары және т.б.); Алматы қаласы Әкімімен үстемеақы белгілеу есебінен озық мектептерді ынталандыру жүйесін әзірлеу; Мектептердің материалдық-техникалық базасын нығайту (пән кабинеттерін, компьютерлер және т.б. алу).

Мақсат 3.3.1.3. Ел және қала экономикасының сұранысын ескере отырып кәсіптік білімді мамандандыруды қамтамасыз ету


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.

1

15-28 жастағыжастардыңжалпысанының NEET үлесі, %(NEET – англ. NotinEducation, EmloymentorTraining)

% 7,6 7,3 6,7 6,0 5,4 4,6 4,0 ЖСМБ

2

Мемлекеттіктапсырысбойыншаоқыған, ТжКБоқуорындарынжәнеоқудыбітіргенненкейінбіріншіжылыжұмысқаорналастырылғанбітірушілердіңүлесі

% 61,2 62,5 68,0 70,0 73,0 75,0 75,0 ББ

3

Техникалықжәнекәсіптікбілімберу (14-24) жас мөлшеріндегіжастардықамтуүлесі

% 22,4 22,4 22,2 22,3 22,4 22,5 22,7 ББ

4

Мемлекеттікжастарсаясатынорындауда 14-29 жасындағытұрғындардықанағаттандырудеңгейі

% 40 50 60 65 70 75 80 ЖСМБ


Аймақтықеңбекнарығыменэкономикасыныңдамуыныңқажеттілігінесәйкескадрлардыдайындау;

150

Кәсіпорын–жұмысберушіментехникалықжәнекәсіптікбілімберуұйымдарыарасындаәріптестіктідамыту (қосыпоқыту); Еңбекресурстарынасұраныстытүсіндіруүшінколледжоқужоспарынқұрудаәлеуеттіжұмысберушілердітарту; Техникалықжәнекәсіптікбілімберуұйымдарыжанынандайындау, қайтадайындау, біліктілігінкөтеружәнекадрлардысертификаттауүйлестіруоқуорталықтарыменбіргеғылыми-білімберу-өндірістіккластерінқұру; Зейнетақыаударымдарыарқылымемлекеттіктапсырысбойыншабілімалғанбітірушілердіжұмысқаорналастырудырастайтынмониторинг.

Сапалы денсаулық сақтау

Алматы орташа өмір сүру ұзақтығы орташа еуропалық стандартқа сәйкес келетін қалаға айналуы тиіс. Алға қойған мақсаттарға қол жеткізу үшін привентивтік диагностиканы (скринингті) кеңінен тарату және салауатты өмір салты, сондай-ақ сапалы медицинаға қолжетімділікті арттыру есебінен өмір сүру ұзақтығын ұзартуға екпін беретін кешенді бағдарлама әзірленді.

Қалалық биліктің күш-жігері пациенттер үшін кері байланыс тетіктерін (электрондық портал, колл-орталықтар, сенім телефондары) енгізу жолымен медициналық қызметтердің сапасын бақылауға бағытталады. Барлық емдеу үдерістерін стандарттаудың негізінде басқару жүйесі жаңғыртылатын болады.

Сонымен бірге дуальды білім беру жүйесін енгізу арқылы медбикелер қызметінің сапасын жақсарту жоспарланып отыр. Мысалға, қалалық медицина колледжі мен медбикелік күтім ауруханасын біріктіру жүзеге асырылады.

Қаланың білім беру саласындағы тағы бір басымдық емдеудің жоғары технологиялық әдістерін арттыру болады.

Дәрігер мамандығының беделін арттыру маңызды бағытқа айналады. Бұл үшін жұмыс сапасын жеке бағалау, отбасылық жатақханаларды салу арқылы медициналық қызметкерлердің тұрғын үй мәселелерін шешу сияқты дәрігерлерді көтермелеудің түрлі тетіктері енгізіледі.

Ауруларды ерте диагностикалау үшін медициналық-санитарлық алғашқы көмекті (МСАК) дамытуға, сонымен ірге МСАК пен вертикальді қызметтердің (туберкулез, онкология, АИТВ/ЖИТС) интеграциялануына ерекше көңіл бөлінетін болады.

Денсаулық сақтау жүйесіне міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру енгізіледі. Жұмыс беруші, мемлекет және жұмыс жасайтын адамның өзі денсаулық үшін жауапкершілікті өзара бөлісуі тиіс. Осылайша, ортақ жауапкершілік қағидасы іске асырылады.

151

Геронтология және паллиативтік көмекті дамыту бағдарламалары енгізіледі, мүмкіндігі шектеулі адамдарға және диспансерлік науқастарға арналған бірыңғай оңалту орталығын құру жобасы іске асырылады.

Ана өлімінің және босандыруға көмек көрсетудің барлық ұйымдарында акушерлік асқынулардың ерекше жағдайларының құпия аудитін дамыту қолға алынады. Экстрагениталды патологиясы бар жүкті әйелдерді ерте кезеңнен қамту және диспансерік бақылау қамтамасыз етіледі.

Бюджеттен тыс қаражаттарды тарту мақсатында күш-жігер мемлекеттік-жекеменшік серіктестік тетіктерін дамытуға бағытталатын болады.

Көрсетілетін қызметтердің ашықтығын жақсарту, сыбайлас жемқорлықтың алдын алу үшін қаладағы денсаулық сақтау мекемелерінің қаржылық есептерін қоғамдық бақылау үшін жариялау тәжірибесі жалғасады.

2020 жылға қарай ана өлімі көрсеткіштері 100 мың тірі туылғандарға есептегенде 4-ке дейін, бала өлімі – 1000 мың тірі туылғандарға есептегенде 6,7-ге дейін, онкологиядан өлім-жітім – 10 мың онконауқастарға есептегенде 100-ге дейін төмендеуі тиіс.

Мақсат 3.3.1.4. Тұрғындардың денсаулығын жақсарту және денсаулық сақтау саласындағы бәсекелестікті қалыптастыру


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.

1Тірібосанған 100 мыңжағдайындааналардыңөліміназайту

бір. - - 4,5 4,4 4,3 4,2 4,0 ДБ

2Тірітуған 1000 жағдайынданәрестеөліміназайту

бір. - - 7,2 7,0 6,9 6,8 6,7 ДБ

3

Тұрғынның 100 мыңжағдайындақайтапайдаболғанқатерліісіктенөлімдіазайту

бір. 99,93 99,98 109,7 109,6 106,0 103,0 100,0 ДБ

4

15-49 жастобындағыадамдардыңиммуножетіспеушіліквирусыныңтаралуын 0,2-0,6 %

% 0,39 0,41 0,52 0,60 0,81 1,0 1,3 ДБ


Босанатынәйелдергедәрігерлікжәрдемберетінбарлықұйымдардаакушерлікасқынудыңөтеқиынжағдайынжәнеаннаөлімінқұпиятексерістержүргізу;

Жыныстантысдертібараяғыауырәйелдердіңдиспансерлікбақылауғаертеқамтылуынқамтамасызету;

ДенсаулықсақтаудыңБірыңғайұлттықжүйесіндемедициналықкөмектіңсапасыменқолжетімділігінарттыру, басқаружәнеқаржыландыружүйесінжетілдіру;

Дәрігер мамандығына қызығушылығын арттыру;152

Жиі қоныстанған аудандардағы жаңа 8 емханаларды іске қосу; Әртүрлі пішіндегі төсектерді қайта бөлуді жүйелеу; Күту уақытын азайту мақсатында бірыңғай ақпарттық кеңістікті құру; Медициналық ұйымдардың материалдық-техникалық жабдықталуын

нығайту; Медициналықтәжірибеде емдеу және диагноз қоюдың жаңа жоғары

технологиялық әдістерін енгізу; Медицина тәжірибесіне тексеру мен емдеудің жаңа жоғары

техзнологиялық әдістерін енгізу; Жалпы қолжетімді колл-орталықтарын және интернет-порталды құру

арқылы емделушілерге кері байланыс қызметін көрсету сапасының ашықтығын жоғарлату;

Геронтологияны және паллиативтік көмекті дамыту, егде жастағы әлсіз және коморбиттік емделушілерді қарауға мамандандырылған бағдарламаларды енгізу;

Созылмалы ауруы бар емделушілерді белсенді амбулаториялық қамтитын арнайы бағдарламасын енгізу;

Денсаулық сақтау мекемелерінде корпоративті басқаруды енгізу үшін жеке медицинаны дамыту;

Мемлекеттік ауруханаларды басқаруда жеке сектормен келісім-шартты пайдаланып МЖС механизмін дамыту, сондай-ақ мемлекеттік медициналық ұйымдарды жекешелендіру;

Әлеуметтік, медициналық сақтандыру жағдайында бәсекелестік есебінен көрсетілетін қызметтің сапасы мен қолжетімділігін жоғарлату үшін медициналық ұйымдардың корпоративтік басқару қағидаларына ауысы;

Балалар және жасөспірімдер арасында темекі өнімдерін, оның ішінде кальянды қолдануды төмендету.

Сапалы әлеуметтік қызметтер, оның ішінде халықтың осал топтары үшін сапалы әлеуметтік қызметтер

Қаламызды әрі қарай дамыту мақсаттарына қол жеткізу жаңа әлеуметтік саясаттың сапасы мен тиімділігіне байланысты.

Жұмсыссыздық деңгейін 5% дейін қысқарту еңбек нарығын дамыту мен қала халқын әлеуметтік қорғаудың негізгі бағыттарына айналады. «Жұмыспен қамту 2020 жол картасы» бағдарламасының шеңберінде қоғамдық жұмыстар мен әлеуметтік жұмыс орындары арқылы жұмыспен қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылданады. Жұмыспен қамтылу деңгейін арттыру үшін күш-жігер жұмыссыздарды еңбек нарығында барынша сұранысқа ие кәсіптер бойынша қайта даярлау және біліктілігін арттыруға бағытталатын болады.

Тұрмысы төмен адамдарға әлеуметтік қолдау көрсету атаулы әлеуметтік көмекке және тұрақты және нәтижелі жұмыспен қамту жолымен халықтың табысы деңгейін арттыруға негізделеді. Алдағы 5 жылда

153

мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері жүйелі түрде көтеріліп, ал атаулы әлеуметтік көмек ең төменгі күн көріс деңгейінің 60%-ға дейін жеткізіледі.

Бұл ретте мемлекеттен берілетін көмекке мұқтаж адамдарды тек жәрдемақы алушылар рөлімен ғана шектеуге болмайды. Көмек сандық мөлшерде ғана емес, сонымен бірге қаланың көмекке мұқтаж тұрғындарының барынша өзін-өзі танытуы (самореализация) және әлеуметтенуі үшін жағдайлар жасаудан көрінуі тиіс.

Арнаулы әлеуметтік қызметтерге мұқтаж адамдарды 100% қамту бйынша шаралар қабылданады.

Мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін кедергісіз қалалық ортаны құру мәселелеріне ерекше көңіл бөлінеді. Осыған байланысты мүгедектігі бар адамдар үшін әлеуметтік және басқа да инфрақұрылымды бейімдеу жұмыстары жалғасын табады.

Жергілікті өкілді органдардың шешімі бойынша әлеуметтік қызмет азаматтардың жекелеген санаттарына көрсетілетін болады (тұрмысы төмен азаматтарға бір жолғы материалдық көмек көрсету, ҰОС қатысушылар мен мүгедектеріне Жеңіс Күнінің қарсаңында материалдық көмек көрсету, ҰОС қатысушыларына теңестірілген адамдарға, ҰОС жылдары, Ауғанстанда және Чернобыль АЭС апаты кезінде қайтыс болған адамдардың жесірлері мен отбасыларына бір жолғы материалдық көмек көрсету және т.б.).

Мақсат 3.3.1.5.Халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету және еңбек нарығын дамыту№ Нысаналы

индикаторларӨлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жауап.

орынд.1 Жұмыссыздық

деңгейі % 5,5 5,6 5,3 5,2 5,2 5,1 5,0 ЖҚӘББ

2 Жұмыспенқамтумәселесібойыншаөтінішбергендерарасындағыжұмысқаорналастырыл-ғандардыңүлесі

% 69,6 77 66,9 66,9 67 67 67,1 ЖҚӘББ

3 Мақсаттытоптарғаөтінішбергендерарасындағытұрақтыжұмыспенқамтылғанадамдардыңүлесі

% 29,1 55 64,5 65,0 65,5 66,0 66,5 ЖҚӘББ

4 Заңдытұлғалартартқаншетелжұмысшыкүшініңқұрамындағыбіліктімамандардыңменшіктісалмақтағы жергілікті атқарушы органдардыңрұқсат беуі (шетелжұмысшыкү

% 96,2 97 90,0 90,0 90,0 90,0 90,0 ЖҚӘББ

154

шінтартуквотасыбойынша)

* Болжамды деректер


Әлеуметтікжұмысорындары, қоғамдықжұмыстарарқылыуақытшажұмыспенқамтуменқамтамасызету;

Еңбекнарығындаасаталапетілгенмамандықтарбойыншажұмыссыздардыңбілікітілігінарттыружәнеқайтадаярлаужолыменжұмыспенқамтудеңгейінжоғарлату;

Жастартәжірибесінұйымдастыружәнекәсібибілімалуғабағыттау; «Жұмыспенқамту 2020 Жолкартасы»

бағдарламасышеңберіндеинвестжобалардыжүзегеасырукезіндежаңаданқұрылғанжұмысорындарынажұмысқаорналастыру;

Қалаәкімдігініңвеб-сайтыарқылықалатұрғындарынақызметкөрсету; Әлеуметтік-

еңбексаласындағыөндірістікжарақаттаралужәнедаулыжағдайларғажолбермеубойыншаұйымдастырушылықжәнеақпараттықіс-шараларжүргізу;

ЖұмыспенқамтужәнеәлеуметтікқорғаудыңасамаңыздымәселелеріншешубойыншаҮЕҰбелсендіөзараәрекеттесу;

Әлеуметтікқорғаумәселелерібойыншажұмысберушілерменсеминарларөткізу.

Мақсат 3.3.1.6. Жұмысорнындақауіпсіздіктіқамтамасызету№ Нысаналы

индикаторларӨлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.1 Ө

ндiрiстiкжарақаттанудеңгейi(1000 адамғашаққандағыжазатайымоқиғалардыңжиiлiккоэффициентi)

% 0,18 0,16 0,24 0,23 0,22 0,21 0,20 МЕКИБ


Әлеуметтіксеріктестіктідамытужәнеіріжәнеортакәсіпорындарарасындаұжымдық-шарттыққатынастаржүйесімен 100% қамту; Әлеуметтік-еңбексаласындағыөндірістікжарақаттардыжәнедаулыжағдайларғажолбермеубойыншаұйымдастырушылықжәнеақпараттықіс-шараларжүргізу;

155

ЗаңнамалықбазаныжетілдіружәнеХалықаралықеңбекұйымыныңқауіпсіздікстандарттарыненгізу; Кәсіпорындардағықатерлердібақылаужәнебағалау, анықтаптабужүйесінжасау; Жұмысберушілерменжұмысшылардыңқызығушылығынарттырумақсатындаәлеуметтік, медициналықжәнезейнетақылықсақтандырудыжетілдіру; Қауіпсіздікжәнееңбектіқорғаусаласындағылыми-зерттеужұмыстарынжүргізужәнеолардыңнәтижелеріненгізу; Кәсіпорындардағықауіпсіздіктіжұмысберушігеескертусізинспекциялау; Еңбек қауіпсіздік нормаларын сақтау және бақылауды күшейту; Еңбекжағдайларынжақсартужәнеозықтәжірибелердітаратубойыншакорпоративтікбағдарламалардыкөтермелеу; Қауіпсіздікбойыншабілімдітексеружәнеоқытуқызметінкөрсетушіұйымдардыңқұрылуынажағдайжасау.

3.3.1.7мақсат. Кедейлік деңгейін төмендету


Өлш. бірл. 2014 2015* 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.1 Атаулы әлеуметтік

қызмет алушылардың еңбекке жарамдылар үлесі

% 32,9 30,7 29,0 28,5 28,0 27,0 26,0 ЖҚӘББ

* Аралық ақпарат


Тұрмысытөменотбасыларғамемлекеттікатаулыәлеуметтіккөмекберу; Онсегізжасқадейінгібалаларғамемлекеттікжәрдемақыберу; Тұрғынүймәселесіндекөмекберу; Жергіліктіөкілдіоргандардыңшешіміменмұқтажазаматтарғажекедәрежеліәлеуметтіккөмекберу (жергіліктідеңгейдеазқамтылғаназаматтарғабіржолғыақшалайжәрдем, ЖеңіскүніқарсаңынаОСҚжәнеОСМақшалайжәрдем, ҰОСтеңдейқатысушыларғабіржолғыақшалайжәрдем, ҰОС, Ауғанстандағы, ЧернобыльАЭС-іапаты кезіндегіжәнетағыбасқажылдағыжесірәйелдерменотбасыларға).

3.3.1.8мақсат.Мұқтажтұрғындардыңәлеуметтікқорғалуынқамтамасызету


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.1 Арнаулыәлеуметті

кқызметкөрсетуменқамтылғандарды

% 96,1 96,1 98,0 98,5 99,0 99,5 100,0 ЖҚӘББ

156

ңүлессалмағы (көмеккемұқтаждардыңжалпысанындағы)

2 Жекесектордыңсубъектілеріұсынғанарнаулыәлеуметтікқызметтерменқамтылғандардыңүлесі (соныңішіндеүкіметтікемесұйымдар)

% 3,5 3,3 4,3 4,8 5,2 5,5 5,6 ЖҚӘББ


Балалардыңпсихикалық-неврологиялықмедициналық-әлеуметтікмекемелерінде (ұйымдарында) мүгедекбалаларғаарнаулыәлеуметтікқызметұсыну; Оңалтуорталығыжәнемедициналық-әлеуметтікмекемелердіңжалпыүлгісіндеқартадамдарға, мүгедектергесоныңішіндемүгедекбалаларғаарнаулыәлеуметтікқызмет, үйгеәлеуметтіккөмекберу; Психикалық-неврологиялықмедициналық-әлеуметтікмекемелерде (ұйымдарда) психикалық-неврологиялықауруғашалдыққанмүгедектергеарнаулыәлеуметтікқызметберу; Нақтытұрғылықтыжеріжоқадамдардыәлеуметтікбейімдеу; Мүгедектердіжәнемүгедекбалалардышипажайлық-курорттықемдеуменқамтамасыз ету, жекеоңалтубағдарламасымен (ЖОБ) сәйкесарнаулыжүріп-тұруқұралдарыменқамтасыз ету, мүгедекбалалардыүйдеоқытатынотбасыларғамемлекеттікқолдаукөрсету, қызметалушымүгедектердітасымалдайтынжекекөмекшілергежәнекресло-арбаменқозғалатынмүгедектергекөлікқызметтерінұсыну; Мұқтажмүгедектердіміндеттігигиеналыққұралдарыменқамтамасыз ету, қозғалысқиыншылығына ұшырағанбіріншітоптағымүгедектердіңжекекөмекшілерінеәлеуметтікқызметұсыну, естуқабілетіне байланысты мүгедектерді (ЖОБ) ымменұғысатынмаманменқамтамасыз ету; Үкіметтікемессектордамемлекеттікәлеуметтіктапсырысорналастыру.

3.3.2. Мәдениетжәнеспортнысандарынақолжетімділік

Мәдениетті дамыту

Ұлттық тарихи-мәдени мұраның өнер саласындағы заманауи трендтермен үйлесімділігі қаланың мәдени келбетін айқындаушы рөл

157

атқарады. Қаланың сәулетінде, оның келбетін қалыптастыруда ұлттық нақыш ескерілетін болады.

Мұражайларды дамытуға, қаланың жаңа Тарих мұражайының және Заманауи өнер мұражайының құрылысына едәуір көңіл бөлінетін болады.

Осы саладағы қызметкерлерді кәсіптік оқыту мен олардың біліктілігін арттыруға ерекше көңіл бөлінеді. Алматы қаласының мұражай қорларының электрондық базасын құру маңызды міндет болып табылады.

Қаланың билік органдарының күш-жігері қаланың жаңа келбетін және кітапханаларының форматын қалыптастыруға бағытталады. Олар шығармашылық үйірмелер мен коворкинг-орталықтар құру, сондай-ақ IТ-технологияларды кеңінен пайдалану есебінен ғылыми және шығармашылық даму орталықтарына түрлендірілетін болады.

ЮНЕСКО-ның 2015 жылғы 38 сессиясындағы қабылданған шешіміне«Мыңжылдық Алматы» 2016 жылы ЮНЕСКО-ның меретойлық және естелік күндерін енгізу.

3.3.2.1мақсат. Тарихи-мәдени мұраларды сақтау және өнер саласын дамыту


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.1 Мәдениетұйымдард

ыңкелушілерініңорташасаны- 1000 адамға шаққандакітапханалар адам 219,4 219,4 219,8 220,2 220,6 221 221,4 МБтеатрлар адам 284,9 285,1 285,2 285,3 285,4 285,5 285,6 МБконцерт мекемелері адам 303,3 303,5 303,7 303,9 304,1 304,3 304,5 МБмұражайлар адам 189,9 190,2 190,3 190,4 190,5 190,6 190,7 МБ


АлматықаласыныңмәдениетіндамытудыңТұжырымдамасындайындау; Мәденимекемелержүйелерініңтехникалықжағдайынжақсарту; Жөндеу-қалпынакелтіружұмыстарынжасау, тарихижәнемәдениескерткіштердіжаңғырту, сондай-ақмонументалдыескерткіштердіорнату; Ведомствалықбағыныстымекемелердіңтеатралдықжәнемузыкалықөнерінқызметкөрсетуесебіненқолдау; Өнерсаласындағытабыстардыкөрсетумақсатындаәртүрлімектептердің, өнерұжымдарыныңқатысуыменфестивальдарменбайқауларұйымдастыру; Қаланың тарихи жаңа Мұражайын және заманауи өнер Мұражайын құру; Мәдениетжәнерекрутингсаласындағыжасмамандардыңбіліктілігінарттыру; «Боралдайсаққорғаны» археологиялықпаркіндамыту;

158

БұрынғыВерныйқорғаныаумағындағы«МыңжылдықАлматы» тарихипаркімақсатындатарихиаймаққұру; Кітапханақорын сандықформатжолыменжаңғыртуарқылы кітапханажелісінжүйелендіру; Тарихи-мәдениАлматымұрасынжәнеЖетісуөңірінәйгілендіру үшін «Алматыэнциклопедиясы» порталыарқылыАлматықаласыныңмәдениконтентінарттыру, дүниежүзілікқоғамдастыққақаланыұсыну; Бизнеспенбасқарушылыққолдаумен, ынтымақтастықдамуыныңшығармашылықинтеллигенцияныңжәнебизнестіңарасындағыөнерменмәдениеттідамужолыменынталандыру;

Спортты дамыту

Алматы еліміздің спорт және спорттық туризм орталығы болып табылады. Қаланың билік органдарының күш-жігері еліміздің спорттық астанасы ретіндегі қаланың мәртебесін сақтап қалуға бағытталады. Бұл бағыттағы маңызды басымдық «28-ші 2017 жылғы Қысқы Дүниежүзілік Студенттер ойындарын» ең жоғары халықаралық стандарттар бойынша өткізу болып табылады.

Бұл ретте, қысқы Универсиада шеңберінде салынған спорттық нысандар Алматы қаласының спорттық инфрақұрылымына белсенді түрде ықпалдастырылатын болады. Қала тұрғындары үшін бұл нысандардың қол жетімділігін қамтамасыз ету, балалар және бұқаралық спорт орталықтарын ұйымдастыру үшін кешенді шаралар қабылданады.

Бұқаралық спортты дамыту жұмыстың маңызды бағытына айналады. Бұл үшін жаңа спорт және ойын алаңдарын белсенді түрде салу, спорттық инфрақұрылымды дамыту, оның ішінде жеке меншік қаражаттарды тарту (МЖС) арқылы дамыту жалғасады.

Салауатты өмір салтын насихаттау бойынша жұмыс жалғасады. Халықтың барлық топтарының арасында спорттық-бұқаралық және дене шынықтыру-сауықтыру іс-шараларының саны артады.

Бұдан басқа, дене шынықтыру мен спортты дамытудың басым бағыттарының бірі жоғары жетістіктер спорты үшін спорт резервін даярлау және халықаралық дәрежедегі спортшыларды тәрбиелеу болады. Мұның барлығы 2020 жылға қарай спортпен тұрақты түрде шұғылданатын қала тұрғындарының деңгейін 30%-ға жеткізуге мүмкіндік береді, бұл Батыс Еуропа елдерінің нормаларына сәйкес келеді.

3.3.2.2мақсат. Бұқаралық спортты дамыту


Өлш.бі

рл.2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орын.

159

1 Денешынықтыружәнеспортпеншұғылданатындардықамту

% 26,5 27,5 28,0 28,5 29,0 29,5 30,0 ДШСБ

2 Балаларменжасөспірімдердіңжалпысанынан 7 жастан 18 жасқадейінгілердің балалар мен жасөспірімдікспортмектептерінде, спортклубтарындаденетәрбиесіменайналысатындарынқамту

% 8,0 8,5 8,7 9,0 9,2 9,5 10,0 ДШСБ

Қойылған мақсатқа жету жолдары

2017 жылы 28-қысқыДүниежүзілікстуденттікойындардыөткізу; Денешынықтыружәнеспортпенайналысуғажағдайларжасау (қосымшаспортжәнеойыналаңдарынсалу, соның ішіндефутболжәнебаскетболбойынша,веложолдарсалу); Спорт нысандарының және ғимараттарының құрылысын қайта құру және жаңғырту:

Алматы қаласы Алатау ауданы «Алғабас» шағынауданындағы дене шынықтыру-сауықтыру кешенінің құрылысы; Алматы қаласы Түрксіб ауданы «Жас Қанат» шағынауданындағы дене шынықтыру-сауықтыру кешенінің құрылысы; Алматы қаласындағы орталық стадионынның батыс трибунасының шатырын жаңғырту; Алматы қаласындағы орталық стадионынның қосалқы алқабын жаңғырту.

Жаңаспортнысандарыменғимараттарынсалужәнежұмысістеп тұрғандарынқайтажаңғырту; Қалыңбұқараныңбарлықтоптарыарасындасалауаттыөмірсалтыннасихаттайтынбұқаралықспортпенденешынықтыру,сауықтырушараларыныңсанынкөбейту; Оқушыларменоқуорындарындағыстуденттердіңарасынданашақорлықтың, шылымшегудіңжәнет.б. алдыналуғабағытталғанқалалықспортшараларынөткізу; Дәстүрлібұқаралықспортшараларды, соның ішінде:велошеру, жеңілатлетикалықкросс, науқандар, фестивальдер, спартакиадаларұйымдастыружәнеөткізу; Тұрмысытөменотбасылардыңбалаларыжәнемүгедектерүшінспортпенайналысуғажағдайларжасау; МЖСтетіктеріаясындағыжұмыстардыкүшейту. Алматы қаласының мықты спортшыларының және командаларының, оның ішінде мүмкіндігі шектеулі адамдардың қалалық, республикалық және

160

халықаралық жарыстарға және оқыту-жаттығу жиындарына қатысуын қамтамасыз ету; Спорт түрлері бойынша оқушыларға сабақ өткізу үшін қолайлы жағдай құру, оқу-жаттығу үдерісін сапалы ұйымдастыру, жоғары білікті спортшыларды және спорттық олимпиада резервтерін дайындау; Спорт түрлері бойынша спорттағы дарынды оқушыларды оқыту және жалпы білім беру үшін қолайлы жағдай жасау, оқу-жаттығу үдерісін сапалы ұйымдастыру, жоғары білікті спортшыларды және спорттық олимпиада резервтерін дайындау; Шаңғы трамплиндерінің халықаралық кешені қызметін күтіп ұстау және қамтамасыз ету.

Үштілділікті дамыту

Алматының заманауи, халықаралық кеңістікке интеграцияланған мегаполис ретінде қалыптасуы үшін Елбасының «Тілдердің үш тұғырлығы» бірегей мәдени жобасын іске асыру ләзім. Яғни мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін, орыс тілін – ұлтаралық қарым-қатынас тілі және ағылшын тілін жаһандық экономикаға табысты интеграциялану құралы ретінде тұрғындардың терең меңгеруін жүйелі түрде іске асыру жұмыстары жалғастырылады.

Тіл саясатын іске асыру Қазақстанда тұрып жатқан барлық этностардың тілдерін сақтай отырып, ұлттық бірлікті нығайтудың маңызды факторы ретінде мемлекеттік тілдің ауқымды қызмет етуін үйлесімді түрде қамтамасыз ететін болады.

Осыны ескере отырып, қалалық бюджеттің шегінде қазақ тілінде оқытатын балабақшалар мен мектептердің санын арттыру, мемлекеттік тілді еркін және қол жетімді меңгеру үшін жағдайлар жасау бойынша жұмыс жүргізіледі. Бұдан басқа, білім беру мекемелерінде жүйелі түрде мынадай іс-шараларды ұйымдастыру жоспарланған: жергілікті емес ұлт балаларының арасында мемлекеттік тілді білуге қалалық байқау, орыс тілінде білім беретін мектептерде апта сайын «Қазақ тілінің күндерін» өткізу және т.б.

Ұлтаралық қарым-қатынас тілі ретінде орыс тілінің, сонымен бірге Қазақстан халқының басқа тілдерінің жалпы мәдени функцияларын сақтау бойынша шаралар қабылданады.

Қала тұрғындары үшін ағылшын тілін терең меңгеру маңызды болып табылады, себебі Алматы ірі қаржы орталығы болып табылатындықтан, халықаралық туризм мен бизнес үшін ашық әрі тартымды болуы тиіс.

3.3.2.3мақсат. Ұлттың тұрақты дамуы үшін мемлекеттілікті, халық бірлігін және қоғамның топтасуын нығайту

161


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1Мемлекеттіктілдімеңгергенересектердіңүлесі

% 72 75 78 81 84 87 90 ТДМҚБ

2Ағылшынтілінмеңгергенересектердіңүлесі

% 14 15 16 17 18 19 20 ТДМҚБ

3Үштілдімеңгергенересектердіңүлесі

% 8 10 12 14 16 18 20 ТДМҚБ


Білім беру кабинеттеріне қазақ тілін үйренуге арналған инновациялық-техникалық құралдарды орнату; Қазақ және ағылшын тілдерін үйрететін оқытушыларды тарту мақсатындағы конкурстар өткізу; Ағылшын тілі курстарының тұрғындар үшін қолжетімділігін ұлғайту; Оқытушыларға арналған қарқынды курстарды, өздігімен оқу курстарын ұлғайту;

3.4. Экономикалық тұрақты қала

Бүгінгі таңда Алматы – Қазақстанның ірі экономикалық орталығы. Тұрақсыз экономикалық жағдайға қарамастан мегаполис бизнес-бастамалар үшін келешегі мол инвестициялық алаң болып қала береді.

Бүгінгі күннің өзінде еліміздің көлемінде Алматы елдегі ЖІӨ 20,9%-ын, барлық салық және салықтық емес түсімнің 32%-ын, барлық сауда операцияларының 41%-ын, еліміздегі жұмыс жасайтын халықтың шамамен 15%-ын жұмыспен қамтамасыз етеді. Қаланың үлесіне бөлшек және көтерме сауда тауар айналымының барлық депозиттер көлемі мен несиелерінің 40% тиесілі.

2014 жылдың қорытындысы бойынша қала халқының жан басына шаққандағы тиесілі жалпы өңірлік өнімі 28 мың АҚШ долларын құрады. Бұл – Орталық және Шығыс Еуропаның астаналары мен ірі қалаларының деңгейі. Жыл сайын адамдардың өмір сүру сапасының көрсеткіші жақсаруда, әсіресе, адамдардың орташа өмір сүру ұзақтығы 75 жасты құрайды.

Ғаламдық контексті және дамудың қазіргі заманғы тенденцияларын ескерсек, Алматының негізгі міндеті – алдағы уақытта да қалалықтар үшін өмір сүрудің жоғары сапасын қамтамасыз ете отырып, Қазақстанның экономикалық өсімінің негізгі драйверлерінің бірі болып қала беру.

162

Алматы қаласы Қазақстан Республикасының Президенті, Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Қазақстан – 2050» Стратегиясында алға қойған 2050 жылға таяу әлемнің айрықша бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына кіру жөніндегі ауқымды мақсаттарына қол жеткізудің өзекті факторы болуы тиіс.

Жалпы 2020 жылға дейін Алматы негізгі экономикалық көрсеткіштер бойынша оң серпінді сақтайды (ІӨӨ, бюджет кірістері, сауда, халықтың жұмыспен қамтылуы, депозиттер және кредиттер мөлшері) және ел экономикасына елеулі үлесін қамтамасыз етуді жалғастырады.

Өсудің локомотивтері дәстүрлі салалар болады, атап айтсақ, өндіріс, шағын және орта бизнес, азық-түлік секторы, сауда және жаңа туризм, көлік және логистика, инновация секілді жаңа перспективалар.

3.4.1.1мақсат. Алматы қаласының тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз ету


Бірл. өлш. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1Жалпы өңірлік өнімнің физикалық көлемінің индексі

% 107,2 102,5 102,5 104,0 104,0 104,5 105,0 ЭБЖБ

2 Жан басына шаққандағы ЖӨӨ

мың теңге/ адам.

5250,0

5217,0 5696,3 6244,8 6879,1 7591,7 7889,7 ЭБЖБ

3 Жергілікті бюджетке салықтық және салықтық емес түсімдердің өсу қарқыны

% 118,1 115,0 104,0 105,0 107,0 106,5 106,0 ЭБЖБ

* 2015 жылдың бірінші жартыжылдығы


Көтерме және бөлшек сауда көлемін ұлғайту; Қала инфрақұрылымын, оның ішінде туристік және инновациялық

құрамдарды дамыту.

3.4.1. Дәстүрлі секторлардың тұрақты өсуі3.4.1.1. Өнеркәсіп

Өнеркәсіп дамуында қосылған құн салығы жоғары бәсекеге қабілетті өнімдер шығаратын жоғары технологиялық және экспортқа бағытталған өндірістерді құруға ерекше көңіл бөлінеді.

163

Қазақстандық қамту үлесі 80%-ға дейін артады.Еңбек өнімділігінің өсу көрсеткіштеріне қол жеткізу үшін

технологиялар трансферті есебінен кәсіпорындардың инновациялық құрамдас бөліктерін арттыру, түбегейлі жаңа, экологиялық жағынан таза өндірістерді құру бойынша белсенді жұмыс жүргізілетін болады. Инновациялық-белсенді кәсіпорындардың үлесі қызмет ететін кәсіпорындар санының 15%-на дейін артуы тиіс.

Индустриялық-инновациялық дамудың негізгі өсу резервтерінің ірі Алатау ауданындағы Индустриялық аймақ болып табылады. Индустриялық аймақта 430 млрд. теңге инвестициялардың жалпы көлемімен, сонымен бірге 12 мың жұмыс орнын құрумен және 174 млрд. теңгеге өнімдерді шығарудың болжамды көлемімен 53 жаңа заманауи өндірістерді орналастыру және іске қосу қарастырылады. Индустриялық аймақтың кәсіпорындары машина жасау, тамақ, құрылыс, фармацевтика, химия, жиһаз және жеңіл өнеркәсіп өнімдерін шығаратын болады. Болашақта тартылған инвестициялардың есебінен жекеменшік индустриялық аймақтарды дамыту жоспарланып отыр.

Мақсат 3.4.1.1. Өнеркәсіптің тұрақты өсуін қамтамасыз ету және энерготиімділікті арттыру


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1 Өңдеушіөнеркәсіпөнімішығарылы-мыныңнақтыкөлемініңиндексі

%

100,0103,3

қаңтар-қыркүйек

101,0 102,0 103,0 104,0 105,0

КИИДБ

2 Өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі

мың АҚШ доллары/адам

28,713,3

қаңтар-маусым

30,3 31,2 32,2 33,2 34,1

КИИДБ

3 Аймақбойыншажалпыэкспорттыңшикізаттықеместауарлардыңэкспортыкөлемініңүлесі

%

79,3

қаңтар-тамыз

9 11 13 8 10

КИИДБ


Қосылғанқұныжоғарыбәсекегеқабілеттіөнімдерөндіругежоғарытехнологиялықжәнеэкспортқабағытталғанөндірістердіқұру; Инновациялықбелсендікәсіпорындарүлесінжәнетехнологиялартрансфертінарттыру; Өнеркәсіптіккәсіпорындарорналасқанаймақтардыжаңғырту, көнеөнімдердіжаңаэкологиялықтазаөнімдергеауыстыру;

164

Қосылғанқұныжоғарыөнімөндіругеарналғаннысандардыпайдалануғаберу; АлматықаласыныңИндустриалдыаймағында 403 млрд. теңгеге 12 мыңжұмысорындарынқұруарқылы 53 жаңазаманауиөндірістердіорналастыру, жылына 174 млрд. теңгеніңөнімдеріншығаружәнежылдық 19 млрд. теңгесалықжинау; ««Самрұқ-ҚазынаҰБФ» АҚ,«АстанаЭКСПО-2017ҰК» АҚ құрамынаенетінҰлттықкомпаниялардысатыпалудаолардыңүлесінкөбейтужәнежергіліктімазмұндағытауарлардыжеткізубойыншаынтымақтастықжөніндегімеморандумдарды, шарттарменкелісімшарттардыжасаужәнеұзарту. Оффтэйккелісімдіжасаудаіріжүйеқұрушыкәсіпорындарайналасындаықпалкөрсетуарқылыараласөнеркәсіптердіқұруүшінқолданыстағышағынжәнеортакәсіпорындаршығаратынөнімдертізбесінкөбейтужәнеқалыптастырубойыншақаланыңіріжүйеқұрушыкәсіпорындарыменжұмысжүргізу.

3.4.1.2. Шағынжәнеортабизнес

Шағын және орта кәсіпкерлік саласында мемлекеттік қолдаудың қолданылып жүрген құралдарын белсенді пайдалануға, ҒӨК және басқа да ұйымдармен өзара тығыз іс-қимыл жасауға, сонымен бірге қала кәсіпкерлерінің мүддесін қорғау үшін бизнес-омбудсмен институтын нығайту арқылы бизнесті жүргізу үшін қолайлы жағдайлар жасау жұмысына ерекше көңіл бөлінетін болады.

Нәтижесінде 2020 жылға қарай субъектілердің жалпы санындағы ШОБ белсенді субъектілерінің үлесі 92%-ға дейін, ШОБ-тан қаланың бюджетіне түсімдердің үлесі 55%-ға дейін өсуі, шығарылған өнімдердің көлемі 5 трлн астам теңгені құрауы, ал ШОБ-та жұмыс жасайтын адамдардың экономикалық белсенді халықтың жалпы санынан үлесі 60%-ға дейін өсуі тиіс.

3.4.1.2мақсат. Шағын және орта кәсіпкерлікті қарқынды дамыту


Өлш. бірл.

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.орынд.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1

Жалпы көлемде тіркеуден өткен шағын және орта кәсіпорындардың үлесі

% 50*1.08-

ге76,0

78 80,7 84,2 87,2 92 КИИДБ

*халықаралық тәжірибеге сәйкес, шағын және орта бизнес санының көрсеткіштерін қалыптастыру ортақ көзқарастарды іске асыру мақсатында және ҚР ҚМ Мемлекеттік кірістер комитеті деректермен қайшылықтарды болдырмау үшін 01.02.2015 жылдан бастап «белсенді» көрсеткішттің орнына «қолданыстағы» субъектісі болып жарияланады.


165

«Бір терезе» қағидаты бойынша жаңадан бастаушыларға және кәсіпкерлерге қызмет көрсету; Кәсіпкерлердің жалпы хабардарлығын арттыру үшін қолданыстағы бағдарламалар бойынша мемлекеттік қолдау құралдарын түсіндіру жұмысын жандандыру; Кәсіпкерлік қызметті реттейтін заңнаманың орындалуын бақылау; Кәсіпкерлікті қолдау бойынша Кәсіпкерлердің ұлттық палатасымен және басқа да ұйымдармен ынтымақтастықты күшейту; Кәсіпкерлердің мүдделерін қорғау үшін қалада бизнес-омбудсмендердің институтын нығайту; Салық және кедендік рәсімдерді оңтайландыру, Кедендік рәсімдерді өту барысында экспорттаушылар мен импорттаушылар үшін «бір терезе» принципін енгізу; Құрылыс салуға рұқсат алу үш сатылы принципті енгізу (30-20-10), рұқсат алу процесін оңтайландыру бойынша шаралардың орындалуын бақылау.

3.4.1.3. Азық-түлік белдеуін және тағам өнеркәсібін дамыту

Азық-түлік секторын дамыту және қаланың азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін азық-түлік белдеуін, ауылшаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу жөніндегі өндірістер желісін және сауда-логистика орталықтарын дамыту жоспарланып отыр.

3.4.1.3мақсат. Азық-түлік белдеуін және тамақ өнеркәсібін дамыту


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1

Тамақ өнімдерін өндіруде негізгі

капитал бойынша инвестициялардың

нақты көлем индексі

% - - 102,0 103,5 105,0 106,5 108,0АШБ

2

Мерзімі өтіп берілген

субсидиялардың үлесін төмендету

% 0 0 0 0 0 0 0 АШБ


Ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу өндірістерін, логистикалық орталықтар желісін дамыту;

Сақтау, азық-түлікті жеткізумен айналысатын ауыл шаруашылық тауар өндірушілеріне, қайта өңдеу өндірістері мен кәсіпорындарға мемлекеттік қолдау көрсету (инвестсубсидиялар);

166

Төмендетілген пайыздық мөлшерлеме бойынша несие алуға көмектесу және жеңілдік мерзімінің болуы.

3.4.1.4. Сауда және өңіраралық ынтымақтастық

Сауда-саттықта сауда инфрақұрылымын дамытуға, базарларды жайлы етуге қойылатын талаптарды қатаңдатуға, «сұрқай тауар айналымының» үлесін азайтуға бағытталған шаралар қабылданады. Бәсекелестік ортаны қалыптастыру, тауарлардың сапасын арттыру және бағаларды төмендету үшін қаланың билік органдарының күш-жігері халықаралқ бөлшек сауда желілерін қатыстыруға бағытталатын болады.

3.4.1.4 мақсат. Бөлшек сауданың жеделдетілген дамуы


Өлшем бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1

Бөлшек сауданың физикалық көлемінің индексі

% 108.1 102.0* 103.1 104.2 105.1 106.4 107.8 КИИДБ

2

«Бөлшексауда» қызметітүріндегіаумағы 2000 шаршыметрденкемемессауданысандарыныңсанын арттыру

Бірл. - - 2 4 5 6 8 КИИДБ

*2015 жылдың 10 айы бойынша мәліметтер


Сауданыңзаманауитүріменқоғамдықтамақтанудыдамытуғақолдаукөрсетуіс-шараларынжүзегеасыру; Мемлекеттікқолдаукөрсетубағдарламаларына (соныңішіндеҰлттыққорданқаржыландыру) қатысуүшінсаудасаласынэкономиканыңбасыңқысекторларынаенгізубойыншаұсыныстаренгізу; Нарықтыжаңғыртубағдарламаларынжүргізу, заманауиқалыптықстандарттарынасайкелетінүй-жайларсалу, соңғыпайдаланушығақолайлыжағдайлартуғызатынинфрақұрылымдаржүргізу; СтратегиялықсеріктестіктітудыружәнеқолдаудықамтамасызетужолдарыарқылықалағашетелдікТНКритейлерлерінтарту;

167

Компанияларғатүрткіжасаументрансформаторлаумақсатындақаланыңіріритейлерлерініңфранчайзингтікжобаларына – қаржылықжәнеқаржылықемесстимулдарғақолдаутаныту; Жабайы сауда нүктелерін қысқарту; Кассалық-фискальдық аппараттарды пайдалану арқылы салықтық есеп жүргізу тексерулерін қатаңдату; Еңбек агенттіктері мен жұмыспен қамту орталықтарын тарту арқылы сауда саласы жұмыскерлерін қайта даярлау мен біліктілігін көтеру жүйесін қалыптастыру; Ұсынылған қызметтер сапасы бойынша тұрғындар арасында сауалнама жүргізу, нәтижелерін сараптау, соның негізінде кәсіпкерлермен семинарлар мен талқылаулар жүргізу қажеттілігі.

3.4.2. Жаңа секторларды серпінді дамыту

3.4.2.1. -Өңіраралық ынтымақтастық және көлік логистикалыққызметтер

«100 нақты қадам» бағдарламасында Алматы қаласында әлемдік деңгейдегі жаңа әуежай, жаңа жолайрықтары және көлік магистралдары (оның ішінде ҮААЖ) құрылысын салу, сонымен қатар логистикалық қызметтерді дамыту, халықаралық көлік, логистикалық хаб ретінде дамыту қарастырылуда. Концессия тетігі арқылы ірі инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыру, сондай-ақ құрылған нысандарды тиімді басқару қамтамасыз етілетін болады. Мұндай жобалардың қатарына «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» магистралінің бөлігіне айналатын Үлкен Алматы Айналма Автокөлік Жолын жатқызуға болады. Аталған жоба транзиттік көлікті қайта бағыттаудың есебінен қалалық көлік желісіндегі қиыншылықты алып тастауға мүмкіндік береді. Келешегі бар жобалардың тағы бір түрі – жеңіл рельсті көлік желісін салу (жылдам трамвай) қаланың орталық бөлігін Алатау ауданындағы тұрғын және Индустриалды Аймақтармен байланыстыру үшін қажет. Қаланы өңірдегі ірі көліктік-логистикалық орталыққа айналдыруға мүмкіндік беретін Алматының жаңа халықаралық әуежайының құрылысын концессиялық негізде жүргізу қарастырылатын болады.

3.4.2.1 мақсат. Аймақаралық серіктестікті дамыту


Өлшем бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1 Өндірілген өнімдердің өзге аймақтарға арттырылған көлемі(50 адамнан жоғары саны бар өндірістік

Мың. тенге

88 964 009

97 860 409

107 646 450

118 411 095

130 252 205

143 277 426

157 605 168

КИИДБ

168

кәсіпорындар)

2

Басқа облыстың резиденттерінен және резидент еместерінен(50 адамнан аса жұмыс істейтіндердің саны бар көтерме өндіріс орындары бойынша) сатып алынған тауарлардың жалпы көлеміне өзге аймақтардан сатып алынған тауарлардың меншікті салмағы

% 18 18 23 28 34 42 50 КИИДБ


Жеке сектордағы және әкімдік деңгейіндегі аймақтық серіктестермен жұмысты мобилизациялау; "Экспо-2017"-ні ұйымдастыру мен өткізу шеңберінде Астана қаласымен өзара әрекеттестік.

3.4.2.2. Туризм

Туризмді дамыту қаладағы «Универсиада-2017», басқа да халықаралық деңгейдегі спорттық шаралар, сонымен қатар халықаралық көрмелер мен фестивальдар сияқты ірі халықаралық оқиғаларды ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Сол үшін Азиада-2011 нысандары, сонымен қатар салынып жатқан мұз сарайы нысандары тартылатын болады.

Қаладағы қонақтарды хабарландыру мен туристерге ыңғайлы болу деңгейін жақсарту бойынша (сайттарды дамыту, ақпараттық орталықтар картасын құру, нысандарда QR-кодтарын орналастыру, туристік жол бағдарларын құру, CityPass және басқа да шараларды ендіру) мақсатты жұмыстар жүргізіледі.

3.4.2.2 мақсат. Әлемдік деңгейдегі туристік кластерді дамыту


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 111 Алдыңғы

жылмен салыстырғанда ішкі туризм(резиденттер) орындары бойынша қызмет көрсетілген

% 1 12 3 4 5 ТБ

169

келушілер санының артуы

2

Алдыңғы жылмен салыстырғанда кірмелі туризм(резиденттер) орындары бойынша қызмет көрсетілген келушілер санының артуы

% 1 12 3 4 5 ТБ

3

Алдыңғы жылмен салыстырғанда берілген орын-тәулік санының артуы

% 1 12 3 4 5 ТБ


АлматықаласындаУниверсиада-2017 сияқтыжәнебасқадаәлемдікдеңгейдегіспорттықіс-шараларды, сондай-ақхалықаралықкөрмелерменфестивальдарды, іріхалықаралықіс-шаралардыұйымдастыру; Қонақтардыңхабардарболуыжәнеолардыңқаладаыңғайлыорналасудеңгейіндамытубойыншамақсаттыжұмыстаржүргізу (сайттыдамыту, ақпараттықорталықкарталарынқұру, нысандарда QR-кодтарынорналастыру, саяхатмаршруттарынқұру, CityPass жүргізужәнебасқаіс-шаралар), туристердітартуүшінБрендтіжәне PR қалыптастыру, Алматы қаласының белгісімен кәдесый өнімдерін дайындау; Білікті кадрларды дайындау; Тартылыс нүктесіне қол жетімді инфрақұрылымдарды құру; Келісім бюроларын құру; Этникалық ерекшелігі бар нысандарды салу; Алматы агломерациясы шеңберінде туристік кластер құру; Балалар мен жастар туризмін дамыту; Экотуризм аймақтарын құру; Әлеуметтік медиа ресурстар арқылы Алматының көрікті жерлерін насихаттау.

3.4.2.3. Инновациялық кластер

Алматы инновациялық кластерді дамыту үшін жақсы базалық инфрақұрылымға ие. Инновациялық кластерді дамыту шеңберінде ақпараттық технологиялар, білім және денсаулық сақтау саласына көңіл

170

аударылады. Болашақта АЭА АТБ дамытуда ақпараттық технологиялар сегментінде білікті халықаралық мамандарды тарту, әртүрлі органдар мен мекемелердің қызметтерін оңтайландыру ұсынылады. «Инновациялық технологиялық бағына» ИТ-технологиялар, телекоммуникация және байланыс саласында инновациялық өнімдер мен қызметтерді шығаруға бағытталған ірі халықаралық компаниялар тартылады. Бақтағы қатысушылар саны 210-ға дейін артып, өндірілетін өнімдер көлемі 20,2 млрд. теңгені құруы керек.

3.4.2.3мақсат. Қаланың инновациалық ахуалын жақсарту


Өлш. бірл. 2014 2015* 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1

Инновациялық белсенді

кәсіпорындардың жұмыс істеп

тұрған кәсіпорындардағы

үлесі

% 6.9 - 8.0 9.0 11.0 12.0 15.0 КИДБ

2

ЖӨӨжалпыкөлеміндегіинновациялықөнімдерүлесінұлғайту

% 0,2 - 0,4 0,5 0,6 0,8 0,9 КИДБ

* 2015 жылғы мәлімет 2016 жылдың екінші жартыжылдығында дайын болады.


Өндіріскеинновацияныендіружолындағыжұмыстардықаржыландырутетіктерінжасаужәнеұсыныстаренгізу; Жаңабасталғанжекекәсіпкерліктіңсубьектілерінеөзбизнесінжасауүшін«Бизнестіңжолкартасы - 2020» бағдарламасыаясындамемлекеттікинновациялықгранттарберу; НИОКР-дегіперспективтіжобаларғамемлекеттікқаржыландырудыбағыттау; Біріккенғылыми-зерттеужобаларыментәжірибелік-конструкторлықжұмыстардыжүргізугеарналғанқалауниверситеттеріндегіғылымиорталықтармензертханаларды (Назарбаевуниверситетінеұқсаснегізде) орналастыруменолардыоданарыкоммерциализациялауғабағытталғанбастамалардықолдау; АлматыныинновациялықбизнестібелсендіқолдауғадайынорталықретіндежергіліктіжәнехалықаралықБАҚ-танасихаттау; Инвесторларғақызметкөрсетуорталықтарыментығызжұмысжүргізеотырып, жекеинвестициялардыкоммерциализациялауғадайынжобаларғатарту;

171

Бизнесинкубаторлардыдамытудатәжірибесібархалықаралықмамандардықазіргібараудиториянымейіліншеқамтуғамүмкіндікберетін,жұмысістептұрғантехнопарктердегіқызметтергетарту; Мемлекеттікдамуинституттарыныңмүмкіндіктерінпайдаланаотырып (мысалы, «НАТР» АҚ) технологияныңалғашқытрансфертінжүзегеасыружәнеинновациялықөндірістіоданарыдамытуғақажеттісынама (соныңішінде«бұрағыштық») өндірістіжолғақою; Студенттердіңтабыстыкәсіпкерлерментікелейсұхбатынамүмкіндікберетін«ізденуші-тәлімгер» байланысынжасаужәнеолардыңоданарыәріптестігіненегізқалау; Алматы қаласының инновациялық жобаларының мүмкіндіктерін «АТП» АЭА-пен бірге пайдалану.

3.5. Бизнеске және жеке капиталға арналған қала

3.5.1. Бизнесті жүргізу қолайлылығы

Аталған бағыт шеңберінде бизнес ортаға тартымды жағдайжасау бойынша белсенді («Easy of DoingBusiness» рейтингінде 40-ші орын) жұмыс жүргізіледі.

Халықаралық қаржы институттары мен ынтымақтастықты кеңейту негізінде инвестиция тартуды күшейту ұсынылады.

Аталған мақсатқа қол жеткізу нәтижесінің бірден-бір көрсеткіші –негізгі капиталға құятын шетел инвестициясының үлесін 50%-ға дейін көбейту арқылы ұзақ мерзімді жобаларға шетел инвесторларын тартуға қаланың өзіндік мүмкіндікке ие екендігін көрсету, сонымен қатар қалада жұмыс істеу үшін трансұлттық компанияларды тарту (ТҰК) (2020 жылға дейін 2-3 компания).

Сонымен қатар инвесторлар үшін салық жеңілдіктері мен ыңғайлы инфрақұрылымдар ұсыну жоспарлануда.

Стратегиялық серіктестіктерді іздестіру мен тарту, «бір терезе» тәсілдерін ендіре отырып экономиканың басым секторларына инвесторларды тарту бойынша шаралар қарастырылған. Әлемдік жетекші сарапшыларды және ірі халықаралық корпорация өкілдерін тарту арқылы инвестициялық форумдар өткізіліп, сауда қатынастары және бірлескен жобаларды іске асыруды дамыту бойынша халықаралық бизнес-делегацияларды қатыстыру ұйымдастырылады.3.5.1мақсат. Инвестициялық қолайлы ахуал құру


Өлш.бі

рл.2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

172

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1

Инвестицияның жан басына шаққандағы негізгі капиталға өсу қарқыны

% 97,2 100 101,5 103,0 109,4 115,5 121,3 ЭБЖБ

2

Негізгі капиталға салынған инвестицияның жалпы көлеміндегі сыртқы инвестицияның үлесі

% 14,1 10,8* 18,7 18,9 19,1 19,3 19,5 ЭБЖБ

3

Шикізаттықемессектордыңнегізгікапиталынасалынғанинвестицияның (мемлекеттікбюджеттенсалынғанинвестицияданбасқа) 2015 жылғаөсуі

% 83,3 99,5*

108,5 113,4 124,2 135,1 150,0 КИДБ

* 2015 жылдың 10 айы бойынша мәлімет


Халықаралық қаржылық институттар ұсыныстарымен өзара ынтымақтастық (Қайта жаңғырған және дамыған Еуропалық банк, Азиялық даму банкі, Бүкіләлемдік банк, Еуропалық инвестициялық банк) капиталды көп қажет ететін және ұзақ мерзімді жобаларғаинвестиция тарту (көлікті инфрақұрылым, ТКШ); МЖӘ дамуы үшін жағдай туғызу: жеке инвесторларға арналған кіру және шығу тәртібін белгілеу. ҚР Үкіметіне тексеру мерзімдерінің санын азайту жөнінде ұсыныс енгізу; ҚалаөмірініңбарлықнегізгікөлемдікапиталдыбағыттарыбойыншаМЖӘнегізінде пилоттық жобаларды іске асыру (көліктіинфрақұрылым, ТКШ, денсаулықсақтау); Инвесторларүшінжолғақойылғанинфрақұрылым (Алатауауданыныңиндустриальдықаймағы) жәнесалықтықжеңілдікұсыну (мүмкіндіктерін «АТП» АЭАбазасында). Жұмысістептұрғанинвесторларғақызметкөрсетубазасындаинвесторларүшін«Біртерезе» әдісіненгізу: кездесулер, тұсаукесерлерұйымдастыружөнінденақтыжоспарқұру, ағымдағыжәнеәлеуеттіжобалардыңбірыңғаймәліметтербазасынқалыптастыру;

173

Екіжақтысаудақатынастарындамытужәнебірлескенжобалардыжүзегеасыруүшінәртүрліелдерденхалықаралықбизнес-делегациялардыңкелуінұйымдастыру; АҚШ,КанадажәнеАвстралиямысалындашетелденжоғарыбіліктімамандардытартуүшінқолайлымиграциялықжүйежасау.

3.5.2. Сыбайласжемқорлықтытиімді азайту

Алматы 2025 жылы Ғаламдық Бәсекелестік Индексінің «Этика және жемқорлық», «Мемлекеттік қаражатты заңсыз пайдалану» көрсеткіштері бойынша Қазақстанның бірінші 30 елдің қатарына ену драйвері болуы тиіс. Ол үшін азаматтық қоғам, мемлекеттік органдар және жемқорлыққа қарсы мәселелер бойынша сарапшылардың идеялары мен ой-пікірлермен тиімді құрылымдық алмасу және қарым-қатынасты қамтамасыз ету қажет.

Бизнес пен инвестицияға маңызды мемлекеттік қызметтерді көрсету кезінде жемқорлық кедергілерді жою мен рұқсат беру жүйелерінің айқындылығын жақсарту жұмыстары басым бағыт болып табылады. Ол үшін мемлекеттік сатып алу айқындығы мен мемлекеттік қолдау алуда талап қоюды айтарлықтай жақсарту және артық бөгеттерді жою жоспарлануда. Барлық рұқсат беру рәсімдерін сараптау, сонымен қатар бизнесті тексеруді жүйелеу істері тұрақты жүргізіледі.

3.5.2мақсат. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет, білім және тәрбиенің қалыптасуы


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1

Азаматтардың мемлекеттік

органдарға деген сенімінің арту өсімі

% 70% 72% 75% 78% 80% 83% ІСБ

Әлеуметтік зерттеулердің мәліметі бойынша


Ақпараттық-талдау жұмыстарын ұйымдастыру; БАҚ-тасыбайлас жемқорлыққа қарсы тақырыптағы ақпараттар

жариялау; Әкімдіктер жанындағы Қоғамдық және бақылау кеңестерінің

жұмысына азаматтық сектор өкілдерін тарту; Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру бойынша

іс-шараларда мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс арқылы үкіметтік емес ұйымдардың қатысуын ұйымдастыру;

174

Мемлекеттік орган өкілдерінің, қоғамның, БАҚ-тың қатысуымен даму, салалық бағдарламалар, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы жоспарлардың жүзеге асырылу тиімділігін бағалау мен мониторингін жасау.

3.5.3. МЖӘ дамыту

Экономикадағы дағдарысты құбылыстарды және онымен байланысты бюджеттік шектеулерді ескере отырып, мемлекеттік-жеке әріптестіктің құралдарын пайдалану жеке капиталды, трансұлттық коорпорацияларды, халықаралық қаржы институттарын тарту ірі капиталдық сыйымды инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыруға мүмкіндік береді. Мемлекеттік-жеке әріптестіктің тетіктерін қолданудың қосымша артықшылықтары – концессия мерзімінің аяқталуына қарай құрылған нысандар мемлекет меншігіне өтеді.

Концессия тетігі арқылы ірі инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыру, сондай-ақ құрылған нысандарды тиімді басқару қамтамасыз етілетін болады. Әлеуметтік инфрақұрылымның нысандарын дамыту үшін мемлекеттік-жекеәріптестіктің сенімді басқару мен жалға беру секілді кіші формалары қолданылатын болады. Аталған құралдар отандық кәсіпкерлерді ортақ ынтымақтастыққа шақыруға мүмкіндік береді.

Осы мақсатта халықаралық қаржы институттарымен ынтымақтастықты орнату, инвесторлар мен кәсіпкерлерге инвестицияны мемлекеттік қолдаудың шаралары туралы ақпарат беру, гранттарды ұсыну, сондай-ақ инфрақұрылымды нысандар мен инвесторларға арналған жергілікті салық жеңілдіктерін ұсыну жалғасады.

Бас капиталға салынатын сыртқы инвестицияның көлемі 2020 жылға қарай 75 млрд. теңгені құрап, 50%-ға өсуі қажет. Жалпы алғанда, Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың «Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму» Жолдауында атап өтілгендей, мемлекеттік шығындар мен субсидиялардың жүйесі қайта қарастырылатын болады. Бюджеттік шығындарды «қайта жүктеу үшін» мемлекеттік-жекеменшік серіктестіктің механизмдерін белсендірек қолдану жоспарлануда. Алматы қаласының даму бағдарламасы аяқталғанда қала экономикасындағы мемлекеттік емес салымдардың үлесі 900 млрд. теңгеге жуықтап, бағдарламаны қаржыландырудың жалпы көлемінің 40%-ын құрайды.

3.5.3мақсат. Мемлекеттік-жеке әріптестікті (МЖӘ) дамыту

№ Нысаналы индикаторлар Өлш.бірл. 2014

дерек 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау. орынд.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

175

1

Мемлекеттік-жеке әріптестік механизмі арқылы мақұлданған мемлекеттік жобаларға арналған салымдық ұсыныстардың үлесі

% - - - - -

КИДБ, «Алма

ты» ӘКК» ҰК» АҚ

2

Әзірленген құжаттамаларға оң қорытындыларды алған МЖЭ жобалардың санын көбейту және олар бойынша конкурсты жариялау

МЖӘ жобалары бойынша конкурстық құжаттамаларға оң қорытындыларды алған жобалардың саны (жыл сайын кемінде)

5 5 5 5 5

«Алматы»

ӘКК» ҰК» АҚ

Қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары

МЖӘ тетіктері арқылы жеке секторға берілетін коммуналдық меншік кәсіпорындары нысандарына түгендеу жүргізу; МЖӘ тетіктері арқылы одан әрі жеке секторға беру үшін, мақсатсыз пайдаланылатын нысандарды коммуналдық меншікке қайтару бойынша іс-шаралар өткізу; МЖӘ тетіктері арқылы (таратуға) беруге жоспарланған нысандар (жобаларды) тізбесін жариялау; Әлеуетті жеке әріптестердің біліктілігіне алдын ала іріктеу жүргізу; МЖӘ нысандарын басқару, күтіп ұстау және пайдалану бойынша міндеттерді жеке секторға беру, бірлескен кәсіпорындар құру (БК); МЖӘ жобаларын консультативтік сүйемелдеу және сервистік қолдау көрсету;

3.5.4. Жекешелендірудің ашықтығы

Қала экономикасына инвестицияны тартудың қосымша құралы жылжымайтын мүліктің мемлекеттік нысандарын жекешелендірудің ашықтығы болып табылады.

Тиімсіз жұмыс істейтін ведомстволық ұйымдар жекешелендіріледі, немесе жеке бизнестің сенімді басқаруына беріледі.

Ол үшін барлық коммуналды меншік нысандарын түгендеуден өткізу, иесіз нысандарды теңгерімге орналастыру, стратегиялық маңыздылыққа ие емес, бірақ өзіне мемлекеттік бюджеттің ресурстарын көптеп тартатын

176

нысандар мен кәсіпорындарға талдау жасау қажет болады. Аталған нысандар мен кәсіпорындар жекешелендіру шараларынақатыстырылатын болады.

Жекешелендіру бойынша шаралар шеңберінде бюджеттік шығындардың қысқаруының, жеке кәсіпкерлікті ынталандырудың және бәсекелі ортаны жасаудың, кәсіпорындарының тиімділігін арттырудың, экономиканы демонополизациялауға көмек көрсетудің, сондай-ақ шетелдік инвесторларды тартудың айқындылығына ерекше екпін беріледі.

Мақсат 3.5.4. Жекешелендірудің ашықтығы


Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Жау. орынд.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1

Жекешелендірілген коммуналды меншік нысандарының саны

нысандар саны 71 17 5 5 5 6 6 ҚБ


Коммуналды меншік нысандарының нарықтық құнын анықтауға түгендеу және бағалау жұмыстарын жүргізу; Жекешелендіруге жатпайтын стратегиялық нысандардың тізімін

қысқарту; Электрондық форматта веб-портал тізілімін пайдалана отырып, сондай-

ақ қор нарығында акцияларды орналастыру жолымен қатысуға Қазақстандық және шетелдік инвесторларды тарта отырып, саудаларды ашық аукциондар, коммерциялық тендерлер түрінде өткізу; Жекешелендіруді іске асыру кезін ауқымды ақпараттық қолдау жасау.

3.6. Интеграцияланған қала

3.6.1. ,Көпорталықтық қағидасын ескере отырып қосылған аумақтардың өмір сүру стандарттарын

көтеру

Қаланы дамыту көп орталықтардың болуы қағидасына, яғни көлік жағдайын жақсартуға және қаланың барлық аудандарын бірыңғай дамытуға мүмкіндік беретін толыққанды және балама орталықтарды қалыптастыруға негізделетін болады.

Қосылған аумақтардағы әлеуметтік-экономикалық жағдайларды теңдестіру үшін бірінші реттегі әлеуметтік нысандар құрылысы жалғасады (мектептер, балабақшалар, емханалар мен т.б.), сондай-ақ экономикалық

177

өсудің жаңа нүктелері жасалады (Универсиада-2017 нысандары, Индустриалды аймақ, бизнес-орталықтар, сауда ойын-сауық орындары және т.б.).

Алатау және Наурызбай аудандарындағы баспана, жол, қоғамдық көлік желілері, электрмен қамтамасыз ету мен газдандыруға, орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету мен суды бұруға, жылытуға қаражат бөлінетін болады. Бұл осы аудандарда өмір сүру мен бизнестің дамуының тартымдылығын артуына ықпал жасайтын болады.

Қосылған аумақтар халқы мемлекеттік қызмет көрсетудің заманауи үлгілерімен қамтамасыз етіледі. Сондай-ақ, қаржы қызметтеріне қол жеткізу үшін қолайлы жағдайлар жасалады.

Қауіпсіздікті қамтамасыз ету, соның ішінде қосылған аумақтардағы техногендік мәселелерге назар аударуды күшейту жоспарлануда.

Мақсат 3.6.1. Қосылған аумақтарда туризм мен қаладағы ауа бассейнінің жағдайын жақсартуды ескеріп, тұрақты және қауіпсіз дамыту


Өлш. бірл.

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1 Қала құрылысы құжаттамасын қамту аймағы

% - - 20 40 60 80 100 СҚБ


Бекітілген егжей-тегжейлі жоспарлауды ескеріп құрылыс жобаларын әзірлеу;

Инженерлік нысандарды және көлік инфрақұрылымдарын жобалау және салу, қолданыстағы және жаңа жолдарды кеңейту;

Жеке инвестициялар тартып көзделген аумақтарды дамыту; Нормативтік талаптарды ескере отырып, аумақтарды әлеуметтік

нысандармен қамтамасыз ету; Тұрғын үй алабының өсуін шектеу.

3.6.2. Алматы агломерациясындағы ықпалдастық

Қаланың болашақ дамуы Алматы агломерациясының дамуына сәйкес жүргізілетін болады.

Алматы агломерациясының ықпалы аймағына: агломерация орталығы (өзек) – Алматы қаласы, Алматы облысының бес әкімшілік ауданы: Қарасай, Талғар, Іле, Еңбекшіқазақ және Жамбыл ауданы, сондай-ақ Қапшағай қаласының аумағы енеді.

Дамудың маңызды бағыты аумақтың кеңістік және функционалды

178

тұтастығын қамтамасыз етуге арналған оңтайлы көлік торабын, халықтың негізгі қызмет орталықтарына қолжетімділігін, сондай-ақагломерация аймағының транзиттік функцияларын іске асыруды қалыптастыру болып табылады.

Қалаға іргелес аудандардың ауыл шаруашылығы қаланың азық-түлік өнеркәсібінің шикізат көзі болып табылады. Сондықтан агломерация аймағы сауда желісі ретінде дамитын болады. Осыған орай ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілер үшін Алматы нарығына өнімдерді әділ бағамен беруге жағдай туғызу қажет. Осылайша өңірдің сауда қауіпсіздігі қамтамасыз етілетін болады.

Мақсат 3.6.2. Бәсекеге қабілетті экономикасы және жоғары өмір сүру деңгейі бар көпфункционалды аумақ қалыптастыру


Өлш. бірл.

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Жау. орынд

.1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1 Қала тұрғындарының санын көбейту % - - 2,4 2,4 2,4 2,4 2,4 СҚБ

Қойылған мақсаттарға жету жолдары Аумақтық жоспарлаудың аймақаралық институтын құру және

сызбаны жүзеге асыру бағдарламаларының үйлестірілуін дамыту; Агломерация ядросы мен қала маңының көліктік байланысын

ұлғайту; Халықтың қала маңы аймағына жылжуы мен экономикалық

белсенділігін ынталандыру; Ғылыми, іскери және көліктік логистикалық қызмет кластерлерін

дамытуды қолдау; Өңдеу өнеркәсібіндегі старт-ап жобаларды жүзеге асыру және

өндірістік қуаттылығын жаңарту үшін мақсатты инвестицияларды тарту; Туристік және рекреациялық қызметтің дамуын жеделдету; Кешенді инженерлік инфрақұрылымның дамуы; Халықты қорғау және экономика нысандарын жағымсыз табиғи

және техногенді процестерден қорғаудың тұрақты жүйесін ұйымдастыру.

3.6.3. Халықаралық деңгейдегі белсенді орны

Алматы ірі қалалардың бірі ретінде жуық арада Еуразияның іскерлік және мәдени орталығы ретінде танылу әлеуетіне ие.

Тұрақты саяси және экономикалық даму жағдайына және әрі қарай даму әлеуетіне ие қала ретінде Алматы Біріккен Ұлттар ұйымы мен басқа да халықаралық ұйымдардың өңірлік Хаб-кеңсесіне айналуы қажет.

179

Осыған орай, Алматыны халықаралық деңгейде түрлі тілдерде жағымды таныстыратын көрсеткіштер тізбесі, он-лайн тәртібінде таныстыратын «Алматы күнтізбесі» және Алматының жарқын халықаралық бренді әзірленетін болады. Қалада үш тілде навигация жүйесі (бағдарлаушы ақпарат) енгізілетін болады. Ағылшын тілін білу мемлекеттік органдар қызметкерлері мен қаланың қызмет көрсету секторындағы жұмысшылардың біліктілігін арттыру мен дағдыларын дамытудың маңызды бөлігіне айналады.

Мақсат 3.6.3.№ Нысаналыиндика

торларӨлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1 Шет елдік туристердің үлесі % 37,9 39 40 45 46 47 48 УТ

3.7. Белсенді азаматтар қаласы

Мәселелерді тиімді шешу үшін азаматтардың белсенділігі Алматы дамуының басты шарты болып табылады.

Бүгінгі таңда дамыған елдердегі ешбір қала халықтың белсенді қатысуынсыз мәселелерді шеше алмайды. Қаланың басты ресурсы – адамдар мен олардың ақылы, шығармашылық қабілеттері. Алматы халқының жоғары белсенділігімен ерекшеленеді, бұл – дамыған үкіметтік емес секторы мен күшті бизнесі бар қала.

Қалада жергілікті атқарушы органдар мен халықтың өзара әрекет етуінің жаңа сипаттамасын жасау қажет. Осылайша, ең басты қағида айқындылық, есеп берушілік пен сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұру болуы керек.

Қала халқымен қарым-қатынас жасау үшін бүгінгі таңда қала тұрғындары қалаға қатысты мәселелер мен оларды шешу жолдарын ұсынған хаттарды жазатын әлеуметтік желілердің аккаунттары жұмыс істеуде.

Қалалық әкімдікпен әріптестіктің негізінде азаматтық қоғамның дамуы әлеуметтік ілгерілеу мен тиімді реформаларды өткізу үшін қолайлы жағдайларды жасауға көмектесетін болады. Бұл - қала саясатының тиімділігін көтерудің, экономикалық өсу мен демократиялық дамудың, жаңғырудың маңызды шарты.

Мақсат 3.7.1. Мемлекеттік органдардың мемлекеттік саясатты жүзеге асыру, жергілікті және өзін-өзі басқару құрылымдарын дамыту жөніндегі қызметін үйлестіру

180

№Нысаналыиндикаторлар

Өлш. бірл. 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Жау.

орынд.

1

Жергіліктіатқарушыоргандаркөрсететінмемлекеттікқызметсапасынақанағаттану-шылықдеңгейінөсіру

10 балдық шкала

бойынша балдар

8,6 8,7 8,9 9,1 9,3 9,5 9,7 Әкім аппараты

Жауапты орындаушы: әкім аппараты ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамыту бойынша ұйымдармен біріккен түрде.

Қойылған мақсаттарға жету жолдары Қала мәселелерін шешіп, негізінен оларды бірегейлендіріп, шешу

бойынша идеяларды жинап, қала қызметіне кері байланысты көрсетуде қала тұрғындарын тарту үшін жаңа интернет порталды іске қосу, Әкімдіктің мемлекеттік қызметтерін «Электронды әкімдік» пен

«Электронды үкімет» порталдарында электрондық нұсқада көрсету; Жергілікті атқарушы органдардың өзара қарым-қатынасына мүмкіндік

жасай отырып, олардың бизнес-үдерістерін автоматтандыру; Е-әкімдіктің инфрақұрылымын жасау; Ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету; Аймақтық шлюз арқылы «электронды үкімет» бөлшектерімен

жергілікті атқарушы органдардың «электронды үкімет» шлюзының ішкі жүйесі ретінде өзара қарым-қатынасына мүмкіндік жасау.

4. ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР

Алматы қаласының даму бағдарламасын жүзеге асыру үшін бюджеттік және жеке қаржылық ресурстар шоғырландырылады. Бюджеттік қаражат ең алдымен әлеуметтік мәселелерді шешуге, инфрақұрылымды дамытуға және бизнеске қолдау көрсетуге бағытталады.

2016-2020 жылдарға арналған жергілікті және республикалық бюджет шығындарының жалпы көлемі алдын-ала есептерге сәйкес 2,1 трлн. теңгені құрайды.

Жергілікті және республикалық бюджет шығындарынан тыс қосымша жеке салымдар тартылады, сол үшін мемлекеттік және жеке серіктестік механизмдері белсенді пайдаланылады. Жеке мемлекеттік серіктестік шегіндегі қаржылар, ең алдымен жобалық қаржыландыруға бағытталады.

Бағдарламаны қаржыландыру республикалық және жергілікті бюджет есебінен және солардың қаражаттары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының рұқсат етілген заңнамалары және өзге де деректер шегінде жүзеге асырылатын болады.

Бағдарламаны қаржыландыру көлемі, млн. теңге:

181

2016 2017 2018 2019 2020 Барлығы 5 жылда

Қажетті ресурстар 423 458 566 452 361 997 507 364 286 573 2 145 844

Мақсат 3.1.1.1. Жолдар желісіндегі тығыздық деңгейін төмендету

53 680 53 674 101 896 94 688 80 490 384 428

Мақсат 3.1.1.2. Қоғамдық көліктің мобильділігін және қол жетімділігін арттыру

28 624 43 195 36 419 20 534 51 971 180 743

Мақсат3.1.1.3. Коммуникациялық желілерді дамыту

36 36 35 35 35 177

Мақсат 3.1.1.4 Азаматтар мен ұйымдардың күнделікті өмірде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалануға көшуіне қолдау көрсету

38 - - - - 38

Мақсат 3.1.2.1. Атмосфералық ластану деңгейін төмендету

- 1 500 - - - 1 500

Мақсат 3.1.2.2 Қалдықтарды өңдеу мен заманауи басқару жүйесін жасау, қала аумағының тиісті санитарлық жағдайын қамтамасыз ету

10 163 19 955 14 935 - - 45 053

Мақсат 3.1.2.3 Қаланы абаттандыру мен көгалдандыру

2 068 2 493 7 415 2 356 2 556 16 888

Мақсат 3.1.2.4 Алматы қаласының кіші өзендерін, су нысандарын экологиялық оңалту

3 566 4 302 4 233 4 287 4 382 20 770

Мақсат 3.1.3.1. Тұтынушыларды сапалы және сенімді коммуналды қызметтермен қамтамасыз ету

58 594 45 424 36 476 - - 140 494

Мақсат 3.1.3.2. Қолжетімді баспананы және әлеуметтік инфрақұрылымды нысандармен қамсыздандыру

16 168 20 233 21 510 28 300 32 143 118 354

Мақсат 3.1.3.3. Тұрғын үй нысандары үшін жоғары сапа стандарттарын қамтамасыз ету

41 41 41 41 41 205

Мақсат 3.2.1.1. Құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету және құқық бұзушылықтардың алдын алу жүйесін дамыту

4 070 10 905 10 096 2 183 2 071 29 325

182

Мақсат 3.2.2.1. Техногенді авариялар, апаттар және табиғи апаттар жағдайында қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

17 442 12 730 8 151 37 494 14 713 90 530

3.2.3. Ақылды қала (Smart City) 335 2 2 2 3 344

Мақсат 3.3.1.1. Мектепке дейінгі білімнің қолжетімділігін қамтамасыз ету

1 589 11 266 5 299 1 426 1 550 21 130

Мақсат 3.3.1.2. Орта білімнің сапасы мен инклюзивтілігін арттыру

7 398 17 329 14 487 11 888 15 419 66 521

Мақсат 3.3.1.3. Ел және қала экономикасының сұранысын ескере отырып, кәсіптік білімді мамандандармен қамтамасыз ету

7 960 8 081 8 100 8 100 8 100 40 341

Мақсат 3.3.1.4. Тұрғындардың денсаулығын жақсарту және денсаулық сақтау саласындағы бәсекелестікті қалыптастыру

17 405 17 756 18 135 18 135 18 135 89 566

Мақсат 3.3.1.5.Халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету және еңбек нарығын дамыту

1 760 798 851 695 705 4 809

Мақсат 3.3.1.6. Жұмыс орнында қауіпсіздікті қамтамасыз ету

- - - - - 0

Мақсат 3.3.1.7. Кедейлік деңгейін төмендету 1 118 1 679 1 011 1 011 1 011 5 830

Мақсат 3.3.1.8. Мұқтаж халықтың әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ету

6 494 9 180 7 553 4 820 4 820 32 867

Мақсат 3.3.2.1. Тарихи-мәдени мұраларды сақтау және өнер саласын дамыту

2 149 2 581 2 988 3 038 3 259 14 015

Мақсат 3.3.2.2. Бұқаралық спортты дамыту 31 154 9 299 7 320 4 894 5 149 57 816

Мақсат 3.3.2.3. Ұлттың тұрақты дамуы үшін мемлекеттілікті, халық бірлігін және қоғамның топтасуын нығайту

96 125 133 143 153 650

Мақсат. 3.4.1. Алматы қаласының тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз ету

130 - - - - 130

Мақсат 3.4.1.1. Өнеркәсіптің тұрақты өсуін қамтамасыз ету және энерготиімділікті арттыру

133 243 256 015 45 536 204 327 13 639 134

Мақсат 3.4.1.2. Шағын және орта кәсіпкерлікті

4 744 6 005 5 534 5 921 6 336 28 540

183

қарқынды дамыту

Мақсат 3.4.1.3. Азық-түлік белдеуін және тамақ өнеркәсібін дамыту

- - - - - 0

Мақсат 3.4.1.4. Бөлшек сауданың жедел дамуы - - - - - 0

Мақсат 3.4.2.1 . Аймақаралық серіктестікті дамыту

- - - - - 0

Мақсат 3.4.2.2 Әлемдік деңгейдегі туристік кластерді дамыту

449 200 152 156 167 1 124

Мақсат 3.4.2.3. Қаланың инновациалық ахуалын жақсарту

53 54 54 58 62 281

Мақсат 3.5.1. Инвестициялық қолайлы ахуал құру

45 37 40 43 46 211

Мақсат 3.5.2. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет, білім және тәрбиенің қалыптасуы

4 - - - - 4

Мақсат 3.5.3. Мемлекеттік-жеке әріптестікті дамыту 6 539 7 650 3 144 52 304 32 724 102 361

3.5.4. Жекешелендірудің ашықтығы 30 - - - - 30

Мақсат 3.6.1. Қосылған аумақтарда туризм мен қаладағы ауа бассейнінің жағдайын жақсартуды ескеріп, тұрақты және қауіпсіз дамыту

- - - - - 0

3.6.2. Алматы агломерациясындағы ықпалдастық

22 24 25 27 29 127

3.6.3. Халықаралық деңгейдегі белсенді орны 0

Мақсат 3.7.1. Мемлекеттік органдардың мемлекеттік саясатты жүзеге асыру, жергілікті және өзін-өзі басқару құрылымдарын дамыту жөніндегі қызметін үйлестіру

6 251 3 883 426 458 490 11 508

Бағдарламаны іске асыру бойынша бірлесіп орындаушы-жауапты мемлекеттік органдардың аббревиатураларының анықтамалары

АШБ - Алматы қаласы Ауыл шаруашылығы басқармасыӘА - Алматы қаласы әкімінің аппараты;

184

ЭБЖБ – Алматы қаласының Экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасы;МБ - Алматы қаласының Мәдениет басқармасы;КИИДБ - Алматы қаласының Кәсіпкерлік, индустриалды-инновациялық даму басқармасы;ЭКШБ - Алматы қаласының Энергетика және коммуналдық шаруашылық басқармасы;ТМҚБ - Алматы қаласының Тілдерді дамыту, мұрағаттар және құжатама басқармасы;ЖСМБ - Алматы қаласының Жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқармасы;ББ - Алматы қаласының Білім басқармасы;ДБ - Алматы қаласының Денсаулық сақтау басқармасы;ҚБ - Алматы қаласының Құрылыс басқармасы;ЖҚӘББ - Алматы қаласының Жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар басқармасы;ТТИБ - Алматы қаласының Тұрғын үй және тұрғын үй инспекциясының басқармасы; АЖБ - Алматы қаласының Автомобиль жолдары басқармасы;ЖКБ - Алматы қаласының Жолаушылар көлігі басқармасы;ТРТПРБ - Алматы қаласының Табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы;ТБ - Алматы қаласының Туризм басқармасы;ДШСБ - Алматы қаласының Дене шынықтыру және спорт басқармасы;ІІД - Алматы қаласының Ішкі істер департаменті;ТЖД - Алматы қаласының Төтенше жағдайлар жөніндегі департаменті;ЭД – Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің Экологиялық реттеу, бақылау және мұнай-газ кешеніндегі мемлекеттік инспекция комитетінің Алматы қаласы бойынша Экология департаменті;АЖО – Ақпараттық жүйелер орталығы;CAGR – Өсудің орташа жылдық қарқыны (CompondAverageGrowthRate);МЖС – Мемлекеттік жеке серіктестік.

185

Алматы-2020» даму бағдарламасы (.docx, 4mb)

Documents