ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ - 45minut · web viewАдам болам...

2010 жылғы 18 ақпандағы № 71 бұйрық

Жалпы білім беру ұйымдарындағы1-11-сыныптарға арналған «Өзін-өзі тану» пәнінің типтік оқу бағдарламаларын бекіту туралы

2010-2011 оқу жылынан бастап жалпы орта білім беру ұйымдарының оқу процесіне «Өзін-өзі тану» пәнін міндетті пән ретінде енгізу мақсатында БҰЙЫРАМЫН: 1. Қоса беріліп отырған жалпы білім беретін мектептердің 1-11-сыныптарына арналған «Өзін-өзі тану» пәнінің типтік оқу бағдарламалары бекітілсін. 2. Мектепке дейінгі және орта білім департаменті (Н. Аршабеков) осы бұйрықты облыстық, Астана және Алматы қалаларының білім басқармаларының назарына жеткізсін. 3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Білім және ғылым вице-министрі М.Н. Сарыбековке жүктелсін.

Министр Ж. Түймебаев

1

Об утверждении типовых учебных программ по предмету «Самопознание» для 1-11 классов общеобразовательных организаций образования

С целью внедрения с 2010-2011 учебного года в учебный процесс общеобразовательных организаций образования предмет «Самопознание», как обязательный предмет ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые типовые учебные программы по предмету «Самопознание» для 1-11 классов общеобразовательной средней школы.

2. Департаменту дошкольного и среднего образования (Аршабеков Н.) довести данный приказ до сведения областных, городов Астаны и Алматы управлений образования.

3. Контроль за исполнением данного приказа возложить на вице-министра Сарыбекова М.Н.

Министр Ж. Туймебаев

2

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

«БӨБЕК» ҰЛТТЫҚ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ, БІЛІМ БЕРУ ЖӘНЕ САУЫҚТЫРУ ОРТАЛЫҒЫ

АДАМНЫҢ ҮЙЛЕСІМДІ ДАМУЫ ИНСТИТУТЫ

ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ БАҒДАРЛАМАСЫ

1-11 сыныптар

Алматы 2010

3

ББК

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі ұсынады

Жалпы орта білім беретін мектептерге арналған өзін-өзі тану бойынша бағдарламалар жинағы. Алматы, «Бөбек» ҰҒПББСО, Адамның үйлесімді дамуы институты, 2010 ж. –

Бастауыш мектептерге арналған өзін-өзі тану бойынша бағдарлама

Авторлары: М.Ж. Жадрина, А.С. Сейтақов, Ғ.З. Байжасарова, Р.О. Ізғұттынова, Ұ.М. Әбдіғапбарова, Ж.Ж. Әкімбаева.

Негізге орта мектепке арналған өзін-өзі тану бойынша бағарламаАвторлары: М.Ж. Жадрина, Ғ.З. Байжасарова, Б.А. Әрінова, Ж.Ж. Әкімбаева, Ж.Б.

Қажығалиева, Р.О. Ізғұттынова, А.С. Сейтақов, Ұ.М. Әбдіғапбарова.

Мектептің жоғары сатысына арналған өзін-өзі тану бойынша бағдарлама

Авторлары: М.Ж. Жадрина, Ғ.З.Байжасарова, Ж.Б. Қажығалиева, Б.А. Әрінова, Р.О. Ізғұттынова, Ж.Ж. Әкімбаева, А.С. Сейтақов.

ISBN

4

Түсінік хат

Адамның жеке тұлғалық әлеуетін мақсатты түрде және кеңінен ашуға бағытталған рухани-адамгершілік білім беру ұлттық білім беру жүйесін дамытудың басты бағыты болып отыр.

Жеке тұлғаның психологиялық, рухани, тәндік, әлеуметтік және шығармашылық дамуының үйлесімділігіне қол жеткізуге мүмкіндік беретін рухани-адамгершілік тәрбие білім беру жүйесінде өзін-өзі тану пәні арқылы жүзеге асады.

Болмыстың табиғи және жаратылыс аспектісі тұрғысынан қарастырылатын адам біртұтас үдеріс ретіндегі өзін-өзі танудың нысаны болып табылады. Адам болмысы күрделі жүйе болғандықтан, ол өзін жеке тұлға, сол сияқты іс-әрекет субъектісі және жеке дара субъект ретінде көрсетеді. Адамның осы қырларының біртұтас болуы оның өзін-өзі анықтау, өз маңыздылығын арттыру, өзін іс жүзінде көрсете білу және өзін-өзі жетілдіру аспектілерінен тұратын үйлесімді дамуды қамтамасыз етеді.

Бұл нысан өзін-өзі танудың пәндік саласын анықтайды, оқу пәнінің танымдық, дамытушылық және тәрбиелік қызметтерін айқындайды.

Өзін-өзі танудың пәндік саласы әр оқушының ішкі жан-дүниесін байытуы және өзіндік қайталанбас жеке даралығын пайымдауы арқылы табиғи қабілеттіліктері мен жасампаздық әлеуетін ашуға бағытталған мақсатты білім беру үдерісін ұйымдастыруды көздейді. Өзін-өзі тану пәнінің оқу-әдістемелік құралдары оқушылардың қоғамға және өз-өзіне қызмет етуіне бағытталып, олардың жасампаздық белсенділігін танытуға мүмкіндік беретін өмірлік маңызы бар, кең ауқымды біліктілік дағдыларды қалыптастыруға көмектеседі.

Өзін-өзі тану бойынша білім берудің негізгі мақсат-мүдделері мынадай: адамның өзіндік бейімділіктерін ашу және оның темпераментін, мінез-құлқын,

қабілеттерін ескере отырып, оны жеке тұлға ретінде, іс-әрекет субъектісі әрі жеке дара субъект ретінде дамыту;

оқушылардың өзіне, қоршаған ортаға және бүкіл адамзатқа деген қарым-қатынасын айқындайтын адамгершілік мінез-құлықтарының, әлеуметтік маңызы бар бағдарларының негізін қалыптастыру;

қоғамға қызмет етуге бағытталған мәселелерді шешуде жеке тұлға құндылықтарын, алған білімдерін іс жүзінде шығармашылықпен қолдану дағдыларын қалыптастыру.

«Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік білім берудің жалпы мақсаттары: өзінің өмірлік айқындамасын анықтау; түрлі мәселелерді адамгершілік қағидаларға сәйкес сындарлы түрде шешу; өзіне, адамдарға және қоршаған әлемге ізгілікті қарым-қатынас жасау; адамдарға көмек көрсету, туыстарына және жақындарына мейірімді, қамқор болу; өзімен-өзі үндестікте өмір сүру, ойы, сөзі және іс-әрекеттерінде шынайы болу; жасампаздық пен белсенділік, азаматтылық және елжандылық таныту; өз ойын, сөзі мен ісін адамгершілік тұрғысынан таңдауға дайын болу және оған жауапты

болу; қоғамға қызмет ету дағдыларын іс жүзінде дамыту.Мектеп бітірушілердің негізгі біліктері білім беру үдерісіне қатысушылар (оқушылар, мұғалімдер,

ата-аналар, қоғам) үшін бағыт-бағдар береді және өзін-өзі тану пәнінің мазмұнын анықтауға, сол сияқты рухани-адамгершілік білім беруді ұйымдастыруға негіз болады.

Білім берудің бастауыш, негізгі және жоғарғы сатылары үшін өзін-өзі тану бойынша ұсынылып отырған бағдарламада қарастырылған міндеттер, атап айтқанда:

оқушылардың өз-өзіне, адамдарға және қоршаған ортаға деген құндылық қарым-қатынастарын, айналасындағы адамдарға деген сезімталдық және кішіпейілдік таныту қабілеттіліктерін ашу;

өзін, өзгелерді, әлемді және адамзатты танып-білу, өзінің өмірдегі орнын түсіну, өзіне және басқаларға жақсылық пен сүйіспеншілік таныту ниеттерін дамыту;

өзін дәріптеу, өзіне сену, өз ойы, сөзі және іс-әрекеті үшін жауапкершілік сезімдерін дарыту;

адам мен ішкі және сыртқы ортаның өзара байланыстылығын, оның табиғатпен біртұтастығын, тән және жан саулығының бір-бірімен тығыз байланыстылығын түсіну, салауатты өмір сүрудің негізі ретінде өзінің дене және психикалық күйін реттеу қабілеттіліктерін арттыру;

әлеуметтік айқындамалар мен рөлдердің көп қырлылығы тұрғысынан өзінің әрекеттері мен мінез-құлықтарын реттеуде терең ойланып, сезіне білу қабілеттіліктерін дамыту;

5

белгілі бір мағынадағы ақпараттарды жинау және оған талдау жасау үшін өзінің білімін, білігін және дағдысын қолдана білу; жағдаятты бағалау; жалпы адамзаттық және этно-мәдени құндылықтарға қайшы келмейтін жеке шешім қабылдау үшін өзінің көзқарасын білдіру қабілеттіліктерін дамыту;

күнделікті өмірде нақты мәселелерді шешуде жасампаздық белсенділік таныту; адамгершілік нормаларына сәйкес алға қойылған міндеттерді сындарлы шешу үшін ұжымда бірлесе еңбек ету және топпен, командамен жұмыс істеу іскерлігін дамыту бұл мақсаттарға қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Өзін-өзі тану пәнінің құрамы мен құрылымы аталған міндеттерді орындауға бағытталып, 1-11 сыныптарға білім берудің базалық мазмұнын анықтайды.

Өзін-өзі тану пәнінің мазмұны төмендегі дидактикалық негіздемелерге сәйкес іріктелді: рухани-адамгершілік білім берудің жалпы мақсаты адамның қабілеттіліктерін ашуға,

оның дене, психикалық, рухани, әлеуметтік және шығармашылық әлеуеттерін үйлесімді дамытуға бағытталған;

өзін-өзі тану пәнінің білімдік мақсаттары оқушылардың бойында зияттылық, ақпараттық, коммуникативтік және рефлексивтік мәдениеттерді дамытуға ықпал етуді қарастырады;

күтілетін нәтижелердің көп деңгейлі жүйесі жалпы орта білімнің жинақтап келгенде оқушылардың оқу жетістіктерінің алты кезеңіне сәйкес және оқушылардың оқу жетістіктерін қадағалау мен бағалауға мүмкіндік беретін әр сыныптан соң (1,2,3, 4,5, 6, 7,8, 9,10, 11 сыныптардан кейін) қойылған мақсат ретіндегі оқушылардың адамгершілік мінез-құлқы негіздерін қалыптастыруды көздейді.

Пән мазмұнының логикалық құрылымын өзін-өзі тану бойынша күтілетін нәтижелер жүйесі негізінде анықтауға:

1) жалпыадамзаттық құндылықтар жүйесі:а) өзін-өзі тануға: махаббат, денсаулық, еркіндік, бақыт, еңбек, тән мен жан үндестігі; ә) өзгелерді тануға: отбасы, достық, сыйластық, теңдік, бауырмалдық, диалог, өзара

түсіністік, ынтымақтастық;б) әлемді тануға: табиғат, Отан, әлем, өмір, Бүкіл әлеммен үндестік, сенім, үміт; в) адамзаттың рухани тәжірибесін тануға: ақиқат, жер адамзаттың ортақ үйі,

шығармашылық, мәдениет, адамзатпен бірігу.2) жеке тұлғаның негізгі қасиеттері:а) өзіне қатысты: махаббат, адамгершілік, жан тазалығы, өзін сыйлау, дербестік,

еңбекқорлық, өзіне сенімділік, мақсаткерлік;ә) өзгелерге қатысты: жауапкершілік, көпшілдік, елгезектік, әділдік, төзiмдiлiк, сыпайылық;б) әлемге қатысты: қамқорлық, білімге құштарлық, танымдық, махаббат, қайырымдылық,

қоғамға қызмет ету;в) адамзатқа қатысты: елжандылық, оптимистік, дәстүрді жалғастыру, болашаққа ұмтылу,

зор жауапкершілік.3) адамзат жинақтаған әлеуметтік тәжірибенің құрамдас бөлiктері: әлемдік мәдениет,

халықтар даналығы, білім мен ғылым мүмкіндік береді.1. Адамның өзін-өзі тануы2. Адам және қоғам3. Адам және қоршаған орта4. Адамзаттың рухани тәжірибесі тәрізді төрт тарауды қамтитын базалық мазмұн Өзін-өзі тану, өзгелерді тану, әлемді тану,

адамзатты тануға құралған мазмұндық желілерді нақтылайды. Аталған тараулар өзін-өзі тану үдерісінің түйінді бағыты болып табылады, өйткені олар адам

өмірінің логикасына, жалпы адамзаттық жүйеге толықтай сәйкес келеді және жеке тұлғаның рухани-адамгершілік қасиеттерін дамытуға, өзін-өзі танып, өзін-өзі іс жүзінде мейлінше көрсете білуге айтарлықтай мүмкіндік береді.

Бұл тараулар мектептің түрлі сатыларындағы оқыту мазмұнын, оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, нақты бірізділікпен құрылған.

Өзін-өзі тануды жеке міндетті пән ретінде оқыту оқу жоспарының инвариантты бөлімінде 1-11-сыныптарда аптасына 1 сағаттан, әрбір сыныпта бір жылға барлығы 34 сағаттық оқу жүктемесі көлемінде жүзеге асырылады.

Вариативті оқу жүктемесінің 1-2 оқу сағаты бастауыш мектепте таңдау бойынша сабақтарда, негізгі мектепте таңдау бойынша курстарда және мектептің жоғарғы сатысындағы бейімдік оқыту жағдайларында, қолданбалы курстарда пайдаланылады. Модульдік принцип бойынша жобаланған осы курстардың өткізілу уақыты (34 сағаттан 68 сағатқа дейін) мен сипаты әр түрлі болуы мүмкін.

6

Вариативті, инвариантты бөлімдердегі жүктемеге сәйкес оқу әрекеті және сыныптан тыс және мектепішілік шаралардың барлығы оқушылардың қоғамға қызмет ете білу дағдыларын меңгертуге бағытталуы тиіс.

Бағдарламада жалпы орта мектептегі деңгейлер мен сыныптар бойынша жалпыадамзаттық құндылықтар туралы негізгі түсініктер мен жеке қасиеттерді дамыту өзара сабақтастықта қарастырылған. Сонымен қатар бұл бағдарлама өзін-өзі танудың басқа жалпы білім беретін пәндермен байланысы арқылы салауатты өмір салтын, адамгершілік қасиеттерін, экологиялық санасын, эстетикалық курстарды қалыптастыру тұрғысынан пәндер мазмұнын ықпалдастыруды іске асыруға да негіз болады.

Сонымен бірге бағдарлама мазмұны өзін-өзі танудың мақсат-міндеттеріне әсер ету үшін оқытудың бірқатар әдістемелік тәсілдерін пайдалануды қарастырады. Мысалы «Шаттық шеңбері» және «Жүректен жүрекке» әдістері әрбір сабақтың басталу және аяқталуы кезеңдеріне орай қолданылады. Әрбір оқушының сабақта көтерілген проблемаға тартылып, ұжымға қабылданып, өзі де ұжымды қабылдай алуға, сабақ мазмұнын сезіммен қабылдап, алған әсерлерімен бөлісіп және бір-біріне тілек айтуға мүмкіндік жасалады. Пән мазмұны оқушылардың құндылықтар және адамгершілік қасиеттер туралы білімдері мен түсініктерін кеңейтеді және эмоциясын, ерік-жігерін, ойлауын дамытады. Оқу материалдарын қабылдауда танымдық қызығушылықтарын арттыруға, шығармашылық қабілеттерін ашуға («Оқу», «Сабақтың дәйексөзі», «Әңгімелесу», «Жағдаяттар кезінде ойлану», «Шығармашылық жұмыс» және т.б.) бағытталған әдіс-тәсілдерді пайдалануды ұсынады. Сабақ барысында өзін-өзі тану бойынша оқу үдерісін ұйымдастыру кезінде оқушының көңіл күйіне, өзін жақсы сезінуіне әсер ететін релаксация жасауға мүмкіндік беретін, денеге түсетін күшті азайтатын, шаршағанды сейілтетін, өз сезіміне, эмоциясына, рефлексиясына дем беретін («Тыныштық сәті», «Өзіммен өзім», «Сергіту сәті») әдістемелік тәсілдердің көмегімен дамытушы салауатты орта құру маңызды шарт болып табылады.

Бағдарлама өзін-өзі тану пәнінің Мемлекеттік жалпыға міндетті стандартындағы күтілетін нәтижелер деңгейлеріне сәйкес пән мазмұнын сыныптар бойынша тақырыптық топтастыруды көздейді.

І. Білім берудің бастапқы сатысы (1-4-сыныптар)

Өзін-өзі тану пәнінің базалық білім беру мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктерін есепке ала отырып, 1-4 сыныптарда төрт негізгі бөлімді қамтиды:

1. Өзін-өзі тану бақыты2. Адами қарым-қатынасқа үйренейік3. Адам болам десеңіз...4. Әсемдік әлемінде. «Өзін-өзі тану бақыты» атты бірінші тарау оқушыларды өзін-өзі тану пәнімен таныстырады.

Мұнда балаларды мектепке өзгеше бейімдеуге бағытталған сабақтар қарастырылады. Олар жаңа оқушы мәртебесін ұғынады, сыныптастарымен, мұғалімдермен, жалпы мектеппен танысады. Өзінің сыртқы келбетіне дұрыс қарауға, өзін-өзі түсінуге, өз мінезі, өздері орындап жүрген әлеуметтік рөлдер туралы ойлануға, өз эмоцияларын түйсінуге және оны басқара алу білігіне дағдылануға мүмкіндік алады. Балалардың қызықты танымдық материалдар арқылы адамгершілік құндылықтарды қабылдауы осы міндеттерді табысты орындауға ықпал етеді.

Баланың жаңа әлеуметтік рөлі, яғни мектеп оқушысы болуы – іс-әрекеттің (оқудың) жаңа түрін түбегейлі игерумен ғана емес, сондай-ақ қатынастың барлық жүйесінің, баланың қызығушылықтары, құндылықтары, өмір салттарының өзгеруімен де байланысты. Осы жастағы балалар негізінен түрі мен мазмұны тартымды ойын түрлері арқылы білім алады. Осыған байланысты оқытудың ойын әдісін кеңінен қолдану, жағдаятты, шығармашылық іс-әрекеттерді ұғынуға түрлі тапсырмалар беру, коммуникативтік, іс-әрекеттік оқытуда пікірталас элементтерін пайдалану қажет.

Балалардың алған білімдері қарым-қатынас жасау кезінде бір-біріне қамқорлық жасап, көңіл бөлудің қажеттілігін түсінуге мүмкіндік береді. Қалыптасқан дағдылар мектеп өмірі үдерісінде мейірімділік, сезімталдық, тілектестік, ынтымақтастық дағдыларына төселуге ықпал ететін болады. Мектеп ұжымында орныққан ізгі қарым-қатынас жеке тұлғаның алдағы уақытта, яғни есейген шақта жағымды қасиеттерін дамытуға септігін тигізетіні осы тарау сабақтарының тағы бір маңыздылығы болып табылады.

7

Бағдарламаның «Адами қарым-қатынасқа үйренейік» атты екінші тарауында коммуникативтік біліктер мен дағдыларды (өзін және басқаларды тыңдау, түсіну, дұрыс бағалай білу, жанашырлық таныту, өзара ынтымақтастық біліктері); құрбыларымен тең құқықты, өзара жақсы қарым-қатынас құра білу білігін; өзінің эмоциялық күйін түсіну, өз сезімдерін білдіре алу және басқалардың сезімін тани білу біліктерін, тұлға аралық шиеленістерді шешу дағдыларын игеруді және әлеуметтік белсенділіктерін дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.

«Адами қарым-қатынасқа үйренейік» атты тарау сабақтары балалар ұжымында ешкімнің ренжімеуіне және назардан тыс қалмауы үшін жағымды орта құруды қарастырады. Ол оқушылардың мінез-құлқындағы жағымды қырлары, яғни айналасындағыларға және бір-біріне деген құрметті, эмоциялық жылылық пен өзара түсіністікті психологиялық нұсқау арқылы оңтайлы ұйымдастыруға бағытталған. Әдістемелік тәсілдер шиеленістерді болдырмаудың жолдарын бірлесіп іздеуге және пайда болған шиеленісті жағдайлардан шығудың лайықты тәсілдерін табуды анықтауға бағытталған. Оқушыларды басқалардың келеңсіз мінез-құлықтарына орай әдепті әрекет етуге, балалардың кешіре білу білігін қалыптастыруға және оны дамытуға, кішіпейілділік, тектілік, төзімділік көрсете білуге шыдамдылықпен үйретуге негізделген.

Оқыту үдерісінде баланың адамдар арасындағы қарым-қатынас этикасы ережелерін меңгеруі маңызды болып табылады. Бұл үшін оларды қарым-қатынас білігін, ынтымақтастық пен ұжымшылдық рухын дамытуға, басқалардың сезімін түсінуге, топпен қарым-қатынас жасауға және өзара әрекеттестікке, басқа балалармен достасуға, жетістіктері мен сәтсіздіктерін бөлісуге, өз мінез-құлқын бақылап, оны саналы түрде басқаруға, түрлі өмірлік жағдаяттарда батыл және өзіне сенімді болуға үйрету керек. Балаларды жаттығуларға, ойындарға, шығармашылыққа, экспериментке, іс-әрекетке практикалық кірістірудің түрлі формалары жас жеткіншекті тәрбиелеу нормаларына тартуға, өзіне, айналасындағыларға, құрбыластарына және үлкен адамдарға қатынасында эмоционалдық-мотивациялық нұсқаулар қалыптастыруға, коммуникативтік және әлеуметтік дағдылар, біліктер және қарым-қатынас тәжірибелерін дамытуға, қоғамдағы дұрыс мінез-құлық және жеке даралық дамыту үшін қажетті мүмкіндіктер туғызу қажет.

Осы тарау сабақтарында алған өзара адами қарым-қатынастың сыпайы тәсілдері, құралдары мен әдістері туралы білім балаларға қатынас жасау өнері жөнінде түсінік береді. Олардың жақын адамдарына, сыныптастарына, таныстарына мейірлі болып, шынайы сезімге тәрбиеленуіне мүмкіндік туғызады. Бұл сабақтар балаларды әңгімелесушінің эмоционалдық күйін түсінуге, өз ойлары мен сезімдерін дұрыс жеткізе білуге, жақсы қатынасты бағалай білуге және айналасындағы адамдармен қарым-қатынаста қуанышқа бөлене алуына, оларға қамқорлық көрсетуге және шамасына қарай көмек көрсетуге үйретеді.

«Адам болам десеңіз...» атты үшінші тарау баланың жас ерекшелігіне қарай олардың психологиялық дамуын, яғни өспелі мінез-құлықты түйсінуін, әсерленгіштікті, сезімнің қарқынды дамуын, жалпы эмоционалдық тонусын (шаттық, сергектік), жігерлілік сапаларын ескере отырып жасалған. Тарауда баланың адамгершіліктік құндылықтық бағдарларды қабылдау дағдыларын дамытуға септігін тигізетін материалдар бар. Осы арқылы оқушылар мейірімділік, борыш, адалдық, ұят, намыс, батылдық сияқты және т.б. адамгершілік ұғымдармен танысады. Баланың қайырымдылық, достық, ұстамдылық, мақсаткерлік, батылдық, өз-өзін құрметтеу, абырой, көңіл күйге ортақтаса білу, басқа адамдарға, жан-жануарларға, табиғатқа қамқорлық көрсетуін дамытуға ықпал ететін адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға айырықша көңіл бөлінеді. Бағдарлама мазмұнында өзінің және басқалардың қылықтарын жинақтап қорыту, салыстыру, талдау, оның этикалық мәнін көре білу және бағалау қарастырылған.

Оқытудың мазмұны мен әдістері балалардың сезімталдығын, елгезектігін, өзін-өзі құрметтеуін, өз қадір-қасиетін сезінуін, эмпатиялық сезімін көрсетуін тәрбиелеу үшін жағдай жасауға бағытталған. Білім үдерісі баланың өз ұстанымына, оның өмірлік тәжірибесіне құрылуы қажет, сондықтан да оқушыларға оқу мен тәрбие үдерісінде берілетін ақпарат баланың жай назар аударуына ғана емес, оны эмоционалды түрде бастан кешіретіндей болуы тиіс. Онда балаларды өмірлік жағдаяттарды адамгершілік амалдармен шешуге үйрететін негіздегі тәжірибені қолдану қажет.

Тарауды оқытуда этикалық әңгімені жетекші әдіс ретінде қолдану мақсатқа сәйкес болады. Адамгершілік көрініс беретін оқиғаларды талқылау үдерісінде мұғалімнің балалар бойында жағымды эмоциялар оятуы, өз қадір-қасиетін сезінуін дамытуы қажет. Этикалық әңгіме мазмұны балалар әр түрлі іс-әрекеттерге байланысты туындайтын қоғамдық құбылыстарды бағдарлай алатындай, өз мінез-құлықтарын сезінетіндей, өз қылықтарының адамгершілік нәтижелерін алдын ала болжай алатындай болуы керек. Адамгершілік тәрбиенің ұтымды тәсілі мен құралы арнайы құрылған танымдық міндеттер болып табылады. Оларды шешу барысында кіші жастағы оқушылар қылықтарын қарастыруды, жағдаяттарды талдауды, оларға өздерінің жеке қатынасын білдіруде өздеріне таныс адамгершілік ұғымдарды қолданады. Сабақта болашақ туралы ойлану, армандау үшін

8

уақыт бөлінуі қажет, бұл – тыныштық сәті, онда түрлі мәселелер: өзің, жақындарың мен туыстарың туралы, жақсылық пен жамандық туралы, адамдардың өмірін жақсарту жөнінде ойлану үдерістері орын алады. Осындай жұмыстардың нәтижесінде балалар өз мінез-құлықтары мен қоршаған адамдардың тұрмыстағы, қоғамдық орындардағы мінез-құлықтарының жетістік және кемшілік тұстарын көруге; әділеттік танытуға, өз қалауын ортақ мүдделерге бағындыруға; өз бетінше әрекет етуге және қойылған міндеттердің шешімін өз бетінше табуға үйренеді. Адамдардың қылықтары мен әдеттері туралы алынған мәліметтер кіші жастағы оқушыларға мінез-құлықтың әлеуметтік мәні бар жағымды мотивтерін орнықтыруға, өз бойындағы жақсы үлгілерді жетілдіру тілектерін дамытуға ықпал етеді. Білім мен тәрбиенің қаланған негіздері баланың бойында өз қылықтары үшін жауапкершілік сезімін және өзіне қатысты талап қоя білуді орнықтыруға көмектеседі, жеке тұлғаның басты келбетін дамытуға көмектесетін өзін-өзі дұрыс бағалауды қалыптастыруға мүмкіндік береді.

«Әсемдік әлемінде» атты төртінші тараудың мазмұны кіші жастағы оқушылардың бойында қоршаған ортамен ізгі қарым-қатынас тәжірибесін қалыптастыруға бағытталады. Балалардың табиғатқа эстетикалық қатынасын қалыптастыру және денсаулықтарын нығайту мақсатында экологиялық, шығармашылық іс-әрекеттер ұйымдастырылады. Сабақтың эмоционалдық тартымды болуы кіші жастағы оқушылар үшін іс-шаралардың: танымдық, сюжетті-рөлдік ойындар, мерекелер, табиғи материалдармен практикалық жұмыстар, жобалық іс-әрекеттер, топтық саяхаттар, осы жастағылар үшін шамасы келетін табиғатты қорғау іс-әрекеттерін қолдану сияқты түрлері қамтамасыз етіледі.

«Әсемдік әлемінде» атты тараудың құрылымы этикалық, эстетикалық, валеологиялық, құқықтық білімдер арасындағы байланысты орнықтыруға жағдай жасайды. Тарау мазмұнына енгізілген осы білімдердің құрамдастары мағыналық жағынан ізгіліктік адамгершілік құндылықтармен байланысады. Өмір және салауаттылық құндылықтарын ашуға арналған сабақтарда оқушылар әрбір адамның өмір сүруге, өз денсаулығын қорғауға, баланың тіршілік етуге құқығын және өздерінің денсаулықтарына мемлекеттің ерекше қамқорлығын сезініп, басқа адамның өмір сүру құқығын әркімнің сыйлауға міндетті екенін ұғынады, экологиялық мәселелермен танысады.

Адамгершілік және экологиялық бағдарлы қалыптасқан тәжірибе арқылы кіші жастағы оқушылардың өзімен-өзі және қоршаған ортамен үйлесімді өмір сүруге, өз денсаулығын сақтауға және нығайтуға, өзінің еңбек, демалыс, тамақтану сияқты өмірлік іс-әрекеттері үшін экологиялық жағдайды қамтамасыз етеді.

Кіші жастағы оқушылардың рухани-адамгершілік білімінің тиімділігі көбінесе мұғалім мен отбасының ынтымақтастығына байланысты болады. Мұғалімнің қандай адамгершілік ережелерді ұсынып отырғанын, балалардың мінез-құлықтарына қандай талаптар қойылатынын, адамгершілік категориясы бойынша олардың әрекеттері қалай бағаланатынын, сынып ұжымындағы қоғамдық пікір қандай екенін ата-аналардың білуі шарт. Ата-аналар мен педагогтердің тәрбиелік ықпалының бірлігі тәрбиенің мақсаты мен нақты міндеттерін бір бағытта түсінуінен, түрлі әдістер мен тәсілдерді қолдана отырып, оларды жүзеге асыру білігінен көрінеді. Пәннің мақсат-міндеттері мен әдістерін ашатын бірлескен үй жұмысы (балалар мен олардың ата-аналары үшін), әдебиеттерді ұсыну, таныстыру сабақтары мен тренингтер өткізу тәжірибеге кеңінен енгізіледі. Мұның өзі мектепте де, үйде де балаларды үздіксіз тәрбиелеуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Төменде осы айтылған мазмұнға сәйкес құрастырылған «Өзін-өзі тану» пәні бойынша бастауыш мектептің әрбір сыныбына арналған тақырыптық жоспар ұсынылады.

1-сынып(34 сағ., аптасына 1 сағ.)

№ Сабақтың тақырыбы

Сабақтың мазмұны

Сағ

ат

саны

І ТАРАУ. ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ БАҚЫТЫ

1-2 Шаттыққа толы жүрекпен

«Өзін-өзі тану» пәні нені үйрететінін ұғыну; «Өзін-өзі тану» пәнін оқып-үйренуге қызығушылық.

2

3-4 Білім әлеміне саяхат

Оқушы мәртебесі; жақсы оқушы болуға тырысу; сыныпта ұжымға бірігу, танысу, достасу.Оқушы өмірінде ұстаздың алатын орны; оқушы мен ұстаз арасындағы өзара сыйластық. Мектептің оқушы өміріндегі маңызы, мектепте оқу, мектеп өміріне араласу.

2

9

5-6 Арайлап атсын әр таңым

Әрбір атқан таңға, бейбіт күнге қуану, ризашылық білдіру; айналасындағы адамдардың бір-біріне қуаныш сыйлауы.

2

7-8 Достығымыз жарасқан

Достары (балабақша, аула, ауыл, сынып), достық қарым-қатынастың өмірде алатын орны, достыққа негіз болатын адами қасиеттер туралы жалпы түсінік.

2

ІІ ТАРАУ. АДАМИ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСҚА ҮЙРЕНЕЙІК

9-10

Сәлем берем ізетпен

Үлкендермен амандасуға, бірі-бірімен сәлемдесуге үйрену, бір-біріне ізет, сый-құрмет көрсете білу. Әдептілік, сыпайылық, ізеттілік ұғымдарын түсіну, әдеп талаптарын орындай білу, ізетті, сыпайы, тәртіпті болуға үйрену.

2

11-12

Тіл табыса білейік

Бір-бірін түсіне білуге, тыңдауға үйрену, кешірімді болу, өзара сыйластық, өзара түсіністік пен татулықты бағалай білу.

2

13-14

Көмектесе білейік

Айналасындағы адамдарға көмек көрсету, өзара көмек жасауға үйрену. Өзіне жақын, ниеттес адамға сенім білдіру, өзара жауапкершілікті түсіну, қамқорлық жасай білу, бір-біріне адал болуға үйрену.

2

15-16

Сыйласаң – сыйлы боласың

Дос, жақын, туыс адамдармен өзара сыйластық, адамдарға шын ниетпен құрмет көрсете білу.

2

ІІІ ТАРАУ. АДАМ БОЛАМ ДЕСЕҢІЗ...17-18

Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен

Жақсы мен жаманды ажырата білу, жақсыны бойға сіңіру, жаманнан аулақ болу. Жақсылық жасауға үйрену, жақсылықты өнеге ету, жақсылықты риясыз жасау.

2

19-20

Қамқор болып өсемін

Сүйіспеншілікті, қайырымдылықты, мейірімділікті сезіне білу, айналасындағы адамдарға деген ықыласы мен көмегі, адамдарды жақсы көру, қайырымды, мейірімді болу. Қамқорлық сезімдерін дамыту, адамға, табиғатқа, жан-жануарларға қамқорлық жасай білу.

2

21-22

Шыншылдық – адамдықтың белгісі

Шындық пен өтірікті айыра білу, шындықты айта білу, өтірік айтпау, шыншыл, турашыл болуға үйрену.

2

23-24

Адам деген – ардақты ат

Адам құндылығының маңызы. Адамгершілік қасиеттер туралы білімдерін кеңейту. Әр адамның ерекшелігін көрсететін табиғи дарыны, қабілеттері туралы түсінік беру. Өзін-өзі танудың өмір, қарым-қатынас, ата-ана, бауырмалдық және т.б. негізгі ұғымдарын меңгерту.

2

IV ТАРАУ. ӘСЕМДІК ӘЛЕМІНДЕ25-26

Табиғатқа құштарлық

Табиғаттың сұлулығы мен әсемдігін сезіне білу, табиғаттан үйлесімділік, жарасымдылық табу, әсемдікке, сұлулықққа талпыну. Табиғатқа қамқорлық жасау, аяушылық, жанашырлық таныту, күтіп-баптау, өсіп-өнуіне көмектесу.

2

27-28

Денсаулық құпиялары

Денсаулықтың маңызын түсіну, денсаулық құпияларын білу, денсаулықты күту, бағалау, нығайту.

2

29-30

Отанымды сүйемін

Отанды сүю, құрметтеу, мақтан тұту, қызмет ету. Туған өлкенің табиғаты, байлығы.

2

31-32

«Өзін-өзі тану» пәнінен үйренгенім

1-сыныпта «Өзін-өзі тану» пәнінен үйренгендерін жинақтап, қорыту.

2

33-34

Қорытынды сабақ

Өзін-өзі бағалау, тапсырмаларды орындау, әңгімелесу, жағдаяттарды шешу, т.б.

2

Барлығы: 34Оқушылар 1-сыныптың соңында: адамгершілік құндылықтар мен өзін-өзі тану, білім, елжандылық, еңбек, отбасы, қамқорлық,

сыйластық, достық, ұжым, бақыт, сүйіспеншілік сияқты жаңа ұғымдар, құндылықтар туралы алғашқы түсініктерді біледі;

10

балалар өзінің жаңа әлеуметтік тұрғыдағы оқушы рөлін түсінеді, сыныптастарымен, ұстаздарымен, мектеппен танысады, жалпы ұжымда еңбек етуді үйренеді;

қарым-қатынас, тіл табысу, ынтымақтастық, Отан, денсаулық, әдептілік, өзара түсіністік, сыйластық құндылықтарын меңгереді;

мейірімділік, қайырымдылық, жауапкершілік, адалдық, жақсылық жасауға ұмтылушылық, шыншылдық сияқты адами қасиеттердің мәнін түсінеді;

табиғатқа қамқорлық, денсаулықты сақтау, жасампаздық жарасымы туралы түсініктері қалыптасады;

денсаулық сақтаудың маңыздылығын түсінеді, салауатты өмір салтының қарапайым ережелерін біледі және қолдана алады;

өз ойын, сезімін, алған әсерін шығармашылық әрекеттер арқылы жеткізе алады; Қазақстанда тұратын түрлі ұлт өкілдері арасындағы бейбітшілік пен ынтымақтастық

құндылықтары туралы түсініктерді біледі; шынайы достық және қарым-қатынас қуанышының мәнін сезінеді, құрбыластары мен

үлкендер арасындағы достық пен сыйластықты бағалай біледі; оқушы құқығы мен міндеттерін біледі және оларды қолдана алады.

1-сынып оқушыларының білімін бағалау Оқушылардың «Өзін-өзі тану» пәні бойынша білім сапасын бағалау 1-сынып бағдарламасында

белгіленген «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» негізінде жүргізіледі. Бұл талаптар оқушылардың өмірде жалпыадамзаттық құндылықтарға сүйенуге талпыну және қоғамға қызмет ету дағдыларын жетілдірудегі танымдық әрекеттерін дамытуды саралауға (мониторингіне) қызмет етеді. Адамгершілік-рухани білім беру ерекшеліктеріне сай сандық емес, сапалық бағалау маңызды, сондықтан әр жартыжылдық қорытындыда «сынақ» деген баға қойылады.

Оқушы 1-сынып бағдарламасындағы «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптардың» жалпы көлемінің кем дегенде 2/3 бөлігіне сай өз жетістігін көрсете алса, онда «сынақ» деген баға қойылады.

Оқушыға «сынақ/сынақ емес» деген баға қойыларда оның «Өзін-өзі тану» пәні бойынша шығармашылық-жобалау жұмыстарын көрсететін портфолиосы назарға алынады. Портфолио сапасын сараптауда оқушының ұжымдық және топтық шығармашылық жұмыстарға қатысу белсенділігіне, сонымен қатар өзінің жеке шығармашылық іс-әрекетінде қойылған мәселені терең түсінуіне, оның мақсаты мен мазмұны жалпыадамзаттық құндылықтар басымдылығына бағдарлануына, сабақ барысында адамға және қоршаған әлемге деген сүйіспеншілік негізінде қойылған мәселелерді шешудің жолдарын іздеуіне назар аударылады.

2-СЫНЫП(аптасына 1 сағат, барлығы 34 сағат)


Сабақтың мазмұны Сағат саны

І ТАРАУ. ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ БАҚЫТЫ1-2 Біз осындай

баламыз1-сыныпта өзін-өзі тану сабақтарынан үйренгендерін еске түсіру. Өзін және айналасын тануға қызығушылық. Оқуға, білім алуға деген құштарлық.

2

3-4 Көңіл күйімізді басқара білейік

Жағымды қарым-қатынастар туралы түсінік. Ұстамдылық іскерліктерін дамыту. Әр түрлі жағдайларда өзін ұстай білуге тәрбиелеу.

2

5-6 Білімге құштарлық

«Білім», «сыйластық» адамгершілік құндылықтары туралы түсініктерін кеңейту. Ата-ананың, үлкендердің, кітаптың өмірдегі «ұстаздары» екендігін түсіндіру. Кітап оқуға деген қызығушылықтарын арттыру, ұстаздарды бағалауға, сыйлауға тәрбиелеу.

2

7-8 Менің ұстаздарым «Білім», «сыйластық» адамгершілік құндылықтары туралы түсініктер. Ата-ананың, үлкендердің, кітаптың өмірдегі «ұстаздары» екендігін түсіндіру; мұғалім еңбегі туралы түсінік, оқушының мұғалімге деген сүйіспеншілігі; ұстаздарды бағалау, сыйлау.

2

ІІ ТАРАУ. АДАМИ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСҚА ҮЙРЕНЕЙІК9-10

Үлкенге – құрмет, кішіге – ізет

Құрмет, ізет, сыйластық туралы түсінік беру. Қарым-қатынас жасау іскерліктерін дамыту. Үлкендер мен кішілер

2

11

арасындағы сыйластықты түсіндіру.13-14

Келісім түбі – жарастық

Келісім, жарастық туралы түсінік беру. Достаса білу, қасиеттерін дамыту. Өзара татулыққа, шыдамдылыққа, төзімділікке тәрбиелеу.

2

11-12

Кешірімді бала – кішіпейіл бала

«Кешірім» ұғымының адамгершілік құндылық ретіндегі мәнін ашу. Кішіпейілділік, кешірімділікке бейім қабілеттерін дамыту.

2

15-16

Күш бірлікте Бірлік туралы түсінік беру, көпшіл болу іскерліктерін дамыту. Бір-біріне көмектесуге, бірлесіп еңбек етуге тәрбиелеу. Өзара түсінісе білу іскерліктерін дамыту, өзара сыйластыққа, достыққа тәрбиелеу.

2

ІІІ ТАРАУ. АДАМ БОЛАМ ДЕСЕҢІЗ...17-18

Текті білу тегін емес

Ата-тек, жеті атаны білу арқылы өзіңді тану. Атадан өнеге-үлгі, тәлім-тәрбие алу. Ата-текті құрметтеу, қастерлеу. Ұрпақ жалғастығы.

2

19 Ұятты бала – арлы бала

Ұят, ар, намыс туралы түсінік беру. Сыпайы қарым-қатынас жасау іскерліктерін дамыту.

1

20 Обал мен сауап «Мейірімділік» адамгершілік құндылығы туралы түсініктерін кеңейту. Обал мен сауап туралы түсінік беру. Халықтың дәстүрлі игі әдеттеріне қызығушылықтарын арттыру. Мейірімділікке, үнемдей білуге тәрбиелеу.

1

21-22

Еңбек бәрін жеңбек

Еңбектің адам өміріндегі мәні туралы түсінік. Еңбек етуге қызығушылықтарын дамыту. Алдына қойған мақсат жолында қажыр-қайрат, жігерлілік, өзіне-өзі талап қоя білуге үйрету.

2

23-24

Жүрек жылуы Мейірімділік, қайырымдылық туралы түсінік. Өзгелерге қамқорлық жасау, ата-анасына, бауырларына деген сүйіспеншілік.

2

IV ТАРАУ. ӘСЕМДІК ӘЛЕМІНДЕ 25 Халық даналығы «Даналық» ұғымының адамгершілік құндылық ретіндегі мәнін

ашу. Жұмбақ, мақал-мәтел, ертегі халық даналығы екендігін түсіндіру. Халық даналығына сүйіспеншілігін арттыру, оны құрметтеп, сақтауға, бағалауға тәрбиелеу.

1

26 Халқым менің қонақжай

Туған халқының дәстүрін танып-білуге қызығушылық, қонақжайлылық дәстүрі, қонақты күтіп-сыйлау, бата алу. Отбасылық дәстүрлерді қастерлеу, жалғастыру.

1

27 Табиғат – әсемдік әлемі

Табиғат», «сұлулық» тәрізді адамгершілік құндылықтар туралы түсінік. Табиғат сұлулығы туралы түсінік беру; табиғат әсемдігіне қызығушылықтарын арттыру; табиғатты сүюге тәрбиелеу.

1

28 Табиғат – денсаулық мекені

«Табиғат», «денсаулық» адамгершілік құндылықтары туралы түсінік. Табиғаттың денсаулыққа әсері туралы түсінік беру; денсаулығын нығайтуға ұмтылысын арттыру; денсаулығын бағалауға тәрбиелеу.

1

29 Табиғатпен біргеміз

Адам мен табиғат үйлесімділігі туралы түсінік беру. Табиғатқа аялы қарым-қатынастарын дамыту.

1

30 Атамекен табиғаты анамдайсың

Атамекен табиғаты туралы түсінік беру. Табиғатқа қамқорлық жасау, іскерліктерін дамыту. Атамекенін қадірлей білуге тәрбиелеу.

1

31 Қазақстан – менің елім

«Отан», «махаббат» адамгершілік құндылықтары туралы түсініктер. Қазақстан Республикасында тұратын халықтардың Отаны Қазақстан екендігін түсіндіру. Отанға сүйіспеншілігін арттыру; Отанын сүюге тәрбиелеу.

1

32 Үйренгенім көп менің

2-сыныпта «Өзін-өзі тану» пәнінен алған білімдерін жинақтау, жағымды қарым-қатынастарын дамыту.

1

33-34

Қорытынды сабақ Өзін-өзі бағалау, тапсырмаларды орындау, әңгімелесу, жағдаяттарды шешу, т.б.

2

Барлығы: 34

Оқушылар 2-сыныптың соңында:

12

бұрын меңгерген адамгершілік құндылықтар мен білім, ой, сөз, іс, татулық, махаббат, шындық, ар, ұят, обал, сауап сияқты жаңа ұғымдар туралы кеңейтілген түсініктерді біледі;

оқуға құштарлыққа талпынуды, ұстаздарын сыйлауды, халық даналығын бағалауды, отбасылық дәстүрлерді сақтауды, туған өлкені аялауды, ана тілін құрметтеуді үйренеді;

адамның өзіне және өзгелерге деген махаббат, мейірімділік, сенім, шыншылдық, адалдық, әділдік, батылдық, құрмет сияқты жағымды қасиеттері, сондай-ақ жағымсыз қасиеттер мен эмоциялардың көрінісі туралы түсініктері болады;

қарама-қарсы жыныс өкілдерімен достық қарым-қатынас жасай алады; адам мен табиғаттың бірлігі, табиғаттың адам дамуына жағымды әсері туралы бастапқы

түсініктері болады, қоршаған ортаға саналы түрде ұқыптылықпен қарым-қатынас жасайды; адамдармен қарым-қатынаста достаса білуді, өзара келісімге келуді, түсінісуді, тіл табысуды,

кешірімді, кішіпейіл, көпшіл бола білуді, көңіл күйін басқара алуды біледі; денсаулығын күтуді және сақтауды біледі; өз әрекеттері үшін жауапкершілікті сезіне алады, мектепте, үйде, қоғамдық орындарда мінез-

құлық ережелерін қолдана алады.






№ Сабақ тақырыбы Сабақтың мазмұны Сағат саны

І ТАРАУ. ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ БАҚЫТЫ

1

Өзін-өзі тану белестері

Рухани-адамгершілік құнды-лықтар негізінде 2-сыныпта өзін-өзі тану сабақтарынан алған білім-біліктерді жинақтап қорытындылау. 3-сыныпта меңгеретін құндылықтар мен адамгершілік қасиеттер туралы жалпы түсінік. Өзін, өзгелерді, адамгершілік құндылықтарды танып білуге қызығушылығын ояту.

1

2 Өмірді танып білуге құштарлық

«Өмір» ұғымының адамгершілік құндылық ретіндегі мәні. Өмірді тану, өмірді танып білуге қызығушылықтар. 1

3 Білім ақиқат бастауы

«Білім» құндылығы туралы түсінік. Білімнің адам өміріндегі маңыздылығы; білімге, оқуға қызығушылық. 1

4Менің сүйікті ісім «Еңбек» құндылығы мен еңбексүйгіштік адами қасиеттері

туралы түсінік. Сүйікті іс туралы түсінік; еңбек ету іскерліктері.

1

5 Қиял арманға жетелейді

Жақсы ниетпен армандай білуге баулу. Қиял, арман туралы түсінік. 1

6 Бабалар сөзі – даналық көзі

«Даналық» құндылығы туралы түсінік. Даналық, ақылдылық туралы ұғымдар; ойлау іскерліктері; ата-баба даналығы. 1

7Бірлігі жарасқан халықпыз

«Достық», «бірлік», «халық» құндылықтары туралы түсінік. Халықтар достығы, жарастығы, бірлігі туралы түсініктері; өзара сыйластық қарым-қатынастары.

1

13

8Отан сүйген ұланбыз

«Отан», «махаббат» құндылықтары туралы түсінік. Отанға деген махаббат, сүйіспеншілік сезімдері; Отанын сүю, мақтан тұту, құрметтеу.

1

ІІ ТАРАУ. АДАМИ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСҚА ҮЙРЕНЕЙІК

9Ризашылық пен алғыс

«Сыйластық» құндылығы туралы түсінік. Ризашылық пен алғыс туралы түсінік; үлкен-кішіге деген сүйіспеншілік, сыпайылық қарым-қатынасы.

1

10Өзіңді де, өзгені де аяла

«Махаббат», «сыйластық» құндылықтары туралы түсінік. Өзіңді, өзгені аялаудың адам өміріндегі маңыздылығы; өзіне, өзгелерге аялы, сыйлы қарым-қатынастар.

1

11 Шаңырақ жарастығы

«Сыйластық», «махаббат» құндылықтары туралы түсінік. Шаңырақ жарастығы, сыйластығы туралы түсінік. 1

12 Сіз деген – әдеп, біз деген – көмек

«Сыйластық», «қамқорлық» құндылықтары туралы түсінік. Өзара сыйластық қарым-қатынасының адам өміріндегі мәні. 1

13Ойнай білу де – өнер

«Сыйластық», «достық» құндылықтары туралы түсінік. Шыдамдылық, сабырлылық, ақылдылық адами қасиеттердің өмірдегі маңыздылығы.

1

14 Ұл бала мен қыз бала

«Сыйластық»,«достық» құндылықтары туралы түсінік. Ұл бала мен қыз бала арасындағы сыйластық туралы түсінік. 1

15-16

Дос болайық, бәріміз

«Достық» құндылығы туралы түсінік. Татулық пен достықтың адам өміріндегі маңыздылығы; өзара көмек, жолдастық, сыйластық қарым-қатынастары.

2

ІІІ ТАРАУ. АДАМ БОЛАМ ДЕСЕҢІЗ...

17Жылы жүрек – жақсы тілек

«Мейірімділік», «қайырымдылық» құндылықтары туралы түсінік. Жақсы тілек, ізеттілік, ізгілік туралы түсініктер, қайырымды қарым-қатынас жасау іскерліктері.

1

18 Ұқыпты бала- әдепті бала

Әдептілік, сыпайылық адами қасиеттер туралы түсініктер. Ұқыптылық, жинақылық туралы түсінік; 1

19 Өнерлі бала сүйкімді

«Өнер» ұғымының құндылық ретіндегі мәнін ашу. Өнердің адам өміріндегі маңыздылығы. 1

20 Ақыл жастан, асыл тастан

«Даналық» құндылығы туралы түсінік. Ақылдың адам өміріндегі маңыздылығы. 1

21 Еңбектің наны тәтті

«Еңбек» құндылығы туралы түсінік. Еңбектің адам өміріндегі маңыздылығы. 1

22

Мақтану – мақтаншақтық емес

Кішіпейілділік, қарапайымдылық сияқты адами қасиеттер туралы түсінік. Мақтану, мақтау, мақтаншақ болмау туралы қасиеттер; жағымды, жағымсыз қылықтарды ажырата білу іскерліктері.

1

23Мейірімділік – асыл қасиет

«Мейірімділік», «қайырымды-лық» құндылықтары туралы түсініктер. Мейірімділіктің адам өміріндегі маңыздылығы; өзара сыйластық қарым-қатынастары.

1

24Жаным толған жақсылық

«Жақсылық», «махаббат» құндылықтары туралы түсініктер. Жақсылық пен махаббаттың адам өміріндегі маңыздылығы; жақсылық жасай білу іскерліктері.

1

IV ТАРАУ. ӘСЕМДІК ӘЛЕМІНДЕ

25-26

Туған жер ғажаптары

«Отан», «туған жер» құндылықтары туралы түсініктер. Туған ел, туған жердің адам өміріндегі маңыздылығы; туған жерге қамқорлық жасай білу іскерліктері.

2

27-28

Табиғат сыйы «Табиғат» құндылығы туралы түсінік. Табиғат пен адам үйлесімділігі. 2

29Жаны саудың тәні сау

«Табиғат», «қамқорлық» құндылықтары туралы түсініктер. Табиғат пен адам үйлесімділігі, оның адам өміріндегі маңыздылығы; табиғатқа қамқор бола білу іскерліктері.

1

30

Денсаулық – зор байлық

«Денсаулық» құндылығы туралы түсінік. Денсаулық пен жан саулығының адам өміріндегі маңызы; денсаулығын сақтай білу іскерліктері.

1

14

31-32

Өзін-өзі танудан үйренгенім

Рухани-адамгершілік құндылықтар, адами қасиеттер туралы түсініктер. «Өзін-өзі тану» пәнінен 3-сынып бойынша алған білімдерін жинақтау.

2

33-34


2

Барлығы: 34

Оқушылар 3-сыныптың соңында: бұрын меңгерген адамгершілік құндылықтар туралы кеңейтілген түсініктерді және өзін-өзі

тануға құштарлық, білім, іс, қиял, сөз, бірлік, Отан, ризашылық пен алғыс, өнер, ақыл, еңбек, мақтаныш, мейірімділік, жақсылық, адамгершілік, адамшылық сияқты жаңа ұғымдар туралы терең түсініктер алады;

адами сезімдер мен эмоцияларды, өзінің эмоциялық күйін ажырата біледі; мораль, этика мәселелерін талқылау барысында өзінің пікірін білдіріп, өз сөзіне және ісіне

жауапкершілік таныта алады; адамның жағымды және жағымсыз сезімдері мен әрекеттерін ажыратып, олардың себеп-

салдарын талдай алады; шаңырақ сыйластығы, ұл бала мен қыз бала достастығын біледі; денені шынықтыру қажеттігін түсінеді, денсаулықты сақтауды қамтамасыз ететін

сауықтыру әдістемесі мен қауіпсіздік шараларын іс жүзінде қолдана алады; топта, сыныпта, отбасында өзіне және өзге адамдарға көңіл бөліп сыйлайды, сондай-ақ

бейтаныс адамдармен өзара жағымды, достық қарым-қатынас жасай алады; өз туыстары мен жақындарының еңбегі мен кәсібіне ықылас танытып, құрмет көрсете

алады; табиғаттың өмір сүрудің негізі ретіндегі маңызын түсінеді; қоршаған ортаға қамқорлық танытып, табиғи көздердің тазалығын сақтай біледі; оқу кітаптарын саналы түрде таңдай біледі, өз мінез-құлқын әдеби кейіпкерлердің әрекеттері

арқылы бағалай алады.





15


№ Сабақ тақырыбы Сабақтың мазмұны Сағат саны

І ТАРАУ. ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ БАҚЫТЫ1 Өзін-өзі тану – өмірді

тану «Өзін-өзі тану», «өмір» құндылықтары туралы түсініктер. 4 сыныпқа арналған өзін-өзі тану пәнінің мазмұны; адамгершілік құндылықтарын білуге, өзін және өмірді тануға қызығушылық.

1

2 Білімге құштарлық «Білім»құндылығы туралы түсінік. Білім, даналық ұғымдары туралы мағұлұмат; Білімге, оқуға қызығушылық.

1

3 Ойлы бала озар «Ой» ұғымының құндылық ретіндегі мәні. Терең ойдың, ойлаудың адам өміріндегі маңыздылығы; ойлай білу іскерліктері.

1

4 Менің сыныбым – менің ұжымым

«Ұжым», «достық» құндылықтары туралы түсінік. Ұжымның адам өміріндегі маңыздылығы; өзара татулық, сыйластық қарым-қатынастары.

1

5 Менің арманым Жақсы ниетпен армандай білу және оған қол жеткізуге ұмтылу. Арман ұғымы туралы түсінік.

1

6 Ата-баба өнері «Өнер» құндылығы туралы түсінік. Ата-баба өнері, соның ішінде ою-өрнектің адам өміріндегі маңыздылығы;

1

7 Тілім менің тірегім «Тіл», «Отан» құндылықтары туралы түсінік. Ана тілінің адам өміріндегі маңыздылығы.

1

8 Мен елімнің азаматымын

Оқу, «Отан», «ел», «махаббат» құндылықтары туралы түсінік. Туған ел, өскен ортаның адам өміріндегі маңыздылығы.

1

ІІ ТАРАУ. АДАМИ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСҚА ҮЙРЕНЕЙІК9 Жақсы сөз – жанға

қуат«Сөз», «бақыт» құндылығы туралы түсінік. Жақсы сөздің адам өміріндегі маңыздылығы; жақсы сөздерді қолдана білу іскерліктері.

1

10 Адал достық «Достық» құндылығы туралы түсінік. Адал достықтың мәні; өзара сыйластық қарым-қатынастары.

1

11 Қуаныш – жан шуағы

«Ұстамдылық», «сабырлылық» адами қасиеттер туралы түсінік. Ұстамдылық, сабырлылық, ақылдылықтың мәні; өзара жағымды қарым-қатынас жасау іскерліктері.

1

12 Ашу – дұшпан, ақыл – дос

«Бақыт», сыйластық», «махаббат» құндылықтары туралы түсінік. Қуаныш сезімінің адам өміріндегі мәні; өзара жағымды қарым-қатынас жасау іскерліктері.

1

13 Кешірім мен келісім «Достық» құндылығы және «татулық», «кешірімділік» адами қасиеттері туралы түсінік. Кешірімділік, татулық, бірліктің адами қарым-қатынастағы маңыздылығы; шынайы достық қарым-қатынастар жасау іскерліктері.

1

14 Ортақ іс табысы «Еңбек», «сыйластық», «ынтымақ» құндылықтары туралы түсінік. Ынтымақ, бірліктің адам өміріндегі маңызы; бірлесіп жұмыс істей білу іскерліктері.

1

15 Құрметтей білейік «Құрмет», «сыйластық» құндылықтары туралы түсінік. Құрмет, сыйластық әдептерінің адами қарым-қатынастағы маңыздылығы; ізетті қарам-қатынас жасау іскерліктері.

1

16 Жақсылық жасай білейік

«Қайырымдылық», «қамқорлық», «жақсылық» құндылықтары туралы түсінік. Жақсылық жасаудың адами қарым-қатынастағы мәнділігі; жақсы істер жасай білу іскерліктері.

1

16

ІІІ ТАРАУ. АДАМ БОЛАМ ДЕСЕҢІЗ...17 Талаптыға нұр жауар «Білім», «өнер» құндылықтары туралы түсінік.

Талаптанудың адам өміріндегі маңыздылығы.1

18 Ақылды тыңдай білу де өнеге

«Сыйластық» құндылығы туралы түсінік. Ақылды тыңдай білудің өмірдегі маңыздылығы.

1

19 Өзімшілдік пен көпшілдік

«Бірлік» құндылығы және «көпшілдік» адами қасиет туралы түсінік. «Көпшілдік», «өзімшілдік» ұғымдары туралы түсінік; өзара сыйластық қарым-қатынастары.

1

20 Батылдық пен өжеттік

«Халық», «Отан», «махаббат» құндылықтары туралы түсінік. Батылдық, өжеттік ұғымдары туралы түсінік; шешім қабылдай білу іскерліктері.

1

21 Еңбекқорлық пен еріншектік

«Еңбек» құндылығы туралы түсінік. Еңбекқорлық пен еріншектік туралы түсінік.

1

22 Төзім мен табандылық

«Төзімділік», «табандылық» тәрізді адами қасиеттер туралы түсінік. Төзімділік пен табандылықтың адам өміріндегі маңыздылығы.

1

23 Сабыр түбі – сары алтын

«Сабырлылық», «ұстамдылық» тәрізді адами қасиеттер туралы түсінік. Сабырлы, ұстамды болудың маңыздылығы; жағымды қарым-қатынас жасау іскерліктері.

1

24 Жақсылықтан жақсылыққа

«Жақсылық» құндылығы туралы ұғымдар. Жақсылық жасаудың адам өміріндегі маңыздылығы; жақсылық жасау іскерліктері.

1

IV ТАРАУ. ӘСЕМДІК ӘЛЕМІНДЕ25-26

Табиғатқа қамқорлық

«Табиғат» құндылығы және «қамқорлық» адами қасиеті туралы түсінік. Табиғаттың адам өміріндегі маңыздылығы; табиғатқа қамқорлық жасау түсінігі.

2

27 Жер-Ана «Жер» ұғымының құндылық ретіндегі мәні. Жердің адам өміріндегі маңыздылығы; жерге қамқорлық жасау қарым-қатынастары.

1

28 Су – өмір көзі «Су» ұғымының құндылық ретіндегі мәні. Судың адам өміріндегі маңыздылығы; суға қамқорлық жасау іскерліктері.

1

29-30

Таза болса табиғат, аман болар адамзат!

«Табиғат», «денсаулық» құндылықтары және «табиғатқа қамқорлық» адами қасиеттері туралы түсінік. Табиғат пен адамның үйлесімділігі туралы түсінік; денсаулығын күту іскерліктері.

2

31 Денсаулық өмір негізі

«Денсаулық» құндылығы туралы түсінік. Денсаулықтың адам өміріндегі маңыздылығы; денсаулығын күту іскерліктері.

1

32 Үйренгенім көп менің

Адамгершілік құндылықтар, адами қасиеттер туралы түсінік. «Өзін-өзі тану» пәнінен 4-сынып бойынша алған білімдерін жинақтау.

1

33-34


2

Барлығы: 34

Оқушылар 4-сыныптың соңында: адамгершілік құндылықтар мен өмірді тану, білімге құштарлық, ойлылық, ұжымшылдық,

арман, ата-бала өнері, тіл, туған ел, жақсы сөз, адал достық, қуаныш, ашу мен ақыл, кешірім мен келісім, ортақ іс, құрмет, жақсылық жасау, талаптану, тыңдай білу, өзімшілдік пен көпшілдік, батылдық пен өжеттік, еңбекқорлық пен еріншектік, төзім мен табандылық, сабырлылық сияқты жаңа ұғымдар туралы терең түсініктер алады;

өзінің сезімдері мен талпыныстарын көрсете алады, жағымсыз эмоциялары мен әрекеттерін тежей алады;

өз ойы мен алған әсерлерін шығармашылық әрекеттер арқылы жеткізе алады; этика ережелерін біледі және іс жүзінде қолдана алады; табиғатқа, жер-анаға, суға қамқорлық жасай алады;

17

денсаулықты сақтау және нығайтуды біледі; адам мен табиғаттың үйлесімділігі, табиғаттың адам дамуына жағымды әсерін сезіне алады,

табиғатқа қамқорлық жасайды; өзін Қазақстан Республикасының азаматы ретінде сезінеді, ел, қала, ауыл, мектеп өміріне

өзінің қатысты екенін біледі, қоғамға қызмет етудің мәнін түсінеді. Мектептің бастауыш сатысына арналған рухани-адамгершілік білім беру мазмұны «Өзін-өзі

тану» пәні бойынша БМЖМС-да қабылданған рухани-адамгершілік білімнің жалпы мақсаттарына және оларға сәйкес күтілетін нәтижелер жүйесіне қол жеткізу құралы болып табылады.





ІІ. Мектептің негізгі сатысы (5-9-сыныптар)Бағдарлама мектептің негізгі сатысында «Өзін-өзі тану» пәні бойынша берілетін білім

мазмұнын және жалпы орта білім беру мемлекеттік стандартының бесінші, алтыншы және жетінші деңгейлеріндегі күтілетін нәтижелерді анықтауға бағытталған.

Мектептің негізгі сатысында «Өзін-өзі тану» пәнін оқытуда оқу жетістіктері бойынша күтілетін нәтижелерде көрсетілген көп деңгейлі мақсаттар жүйесінің сәйкестігі, сонымен қатар оқушылардың танымдық мүмкіндіктері мен жас ерекшеліктері ескеріле отырып, мазмұнда көрсетілген жалпыадамзаттық құндылықтар арқылы адамдық қасиеттерді дамыту көзделеді.

Пән мазмұны арқылы эстетикалық талғам, қоршаған орта және ондағы адамның орны туралы білім қалыптастыру және дамыту; қоғамдағы адамның рөлі, адам мен табиғаттың, әлемнің бірлігі мен үйлесімінің мәні, үйлесімді дамыған тұлғаны толықтай дамыту үдерісінің түрлі қырларын ашу; өзге адамдармен қарым-қатынас мәдениетіне тәрбиелеу; адамзаттың рухани тәжірибесінде жалпыадамзаттық құндылықтардың маңызын түсіндіру қарастырылады.

Жалпы орта білім беруге арналған өзін-өзі тану бағдарламасы оқушылардың өзін-өзі жетілдіруіне, рухани-адамгершілік және дене жағынан дамуына, адам тағдырын, өмірдің мәнін түсінуге кең мүмкіндіктер ашады.

«Өзін-өзі тану» пәні мектептің негізгі сатысында білім берудің құндылықтық мәнін күшейте отырып, адамдарды сүйе білу, өзіне-өзі сену, жақсылық жасау, мейірімділік таныту, өзгелерге қамқор болу, сыни ойлау, адамгершілік таңдау жасай білу, дәстүрді дәріптеу және дамыту, жасампаздық, өзіне жауапкершілікпен қарау, өзін-өзі жетілдіру мүмкіндіктерін ашып, дамытуға бағытталған.

Пән мазмұны оқушылардың өзара түсінісу білігіне, адамдар арасындағы қарым-қатынаста татулық пен келісім орнатуға әр адамның жауаптылығы туралы түсініктерін тереңдетуді; «өзара қарым-қатынас», «өзара түсіністік» ұғымдарының мағынасын кеңейтуді нысана тұтады.

Бұл кезеңде адамның жақсылық, сыпайылық, сыйластық, ықылас білдіру, елгезектік, жаны ашырлық сияқты басқа адамдармен қарым-қатынас жасауға көмектесетін адамгершілік қасиеттерін ашуға көңіл бөлінеді. Сыныптарда қамтылған өзара қарым-қатынас негізінде қыздар мен ұлдар арасында достық орната білу, отбасы қарым-қатынасында жауапты болу қабілеттерін дамытуға баса назар аударылады. Сонымен қатар оқушылардың татулық, келісім, тату адам сияқты ұғымдар туралы түсініктерін тереңдете отырып, мазмұнда адамдардың нәсіліне, ұлтына, дәстүрі мен көзқарастарына қарамастан, олардың арасындағы қарым-қатынас этикасы тұрғысынан мінез-құлық мәдениетіне; сыпайы және ізетті болу, басқаларды түсіне білу, айналасындағы адамдарды сыйлау, оларды шаттыққа бөлеу, олармен тату болу біліктерін дамытуғада көңіл бөлінеді.

18

Мектептің негізгі сатысында рухани-адамгершілік білім берудің маңыздылығы адамның әлемде алатын орны, «өмірлік мақсат», «өмірдің мәні», «адамның орны» ұғымдарының мағынасын терең түсіндіру арқылы қоғамға қызмет ету ниеттерін дамыту болып табылады. Сонымен бірге оқушылардың бойында табиғатты, әлемді әсемдік ретінде түсініп, оны қадірлей білуге, ғаламшар деңгейінде шығармашылықпен қабылдауға, әлем туралы көзқарастарын дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.

5-9-сыныптарда білім беру оқушылардың ұлттық мәдени мұраның өзін-өзі тануда алатын орны, адамзаттың мәдени мұрасының рухани негіздері туралы түсініктерін кеңейте отырып, адамның үздіксіз рухани кемелденуіне, оның шығармашылық қабілеттерін ашуға ықпал етуге бағытталады.

Мектептің негізгі сатысында оқушылардың өзіндік қабілеттерін, адамгершілік қасиеттерін анықтауына және дамытуына, өзін-өзі жетілдіру мүмкіндіктеріне ықпал ету осы кезеңнің негізгі идеясы болып табылады.

5-сыныптағы өзін-өзі тану пәні бойынша білім мазмұнының құрылымы мен негізгі идеялары мектептің бастауыш сатысымен сабақтастығын сақтай отырып, төмендегідей 4-тараудың аясында дамытылады:

1.Таным қуанышы 2.Қарым-қатынас жарастығы 3.Адам болам десеңіз...4.Әсемдік әлемінде 6-сыныпта «Өзін-өзі тану» пәні бойынша берілетін білім мазмұны пәннің мазмұндық желісін

сақтай отырып, оқушылардың жас ерекшеліктеріне сай 4 тарауға біріктірілген:1.Таным жолында2.Қарым-қатынас мәдениеті 3.Адам мен әлем тұтастығы 4.Жасампаздық жарасымы. 7-сыныптағы «Өзін-өзі тану» пәнінің білім мазмұны БМЖМС-ына сәйкес мына тараулар

бойынша беріледі:1.Адам болам десеңіз...2.Адам және қоғам 3.Әлем және адам 4.Адамзаттың рухани тағылымы8-сыныптың білім мазмұны бұрынғы сыныптармен сабақтасып, келесі тарауларға жүйеленген: 1.Таным жолында2.Адам және қоғам3.Адам мен әлем тұтастығы 4.Адамзаттың рухани тағылымыМектептің негізгі сатысындағы пәннің мазмұндық логикалық құрылымын сақтай отырып,

олардың бұрын меңгерген жалпыадамзаттық құндылықтар туралы білімдерін жинақтап, қорытындылау мақсатында 9-сыныптағы білім мазмұны мына бағытта беріледі:

1.Таным жолында2.Адам болам десеңіз...3.Адам мен әлем тұтастығы4.Жасампаздық жарасымыБұл тараулардың мазмұнында оқушылардың өзін-өзі тануы тек жалпыадамзаттық

құндылықтарды дамыту арқылы ғана емес, сонымен бірге олардың сезімдерін дамыту, құндылықтық қасиеттерді дарыту, жағымды қарым-қатынасқа тәрбиелеу арқылы жалпыадамзаттық құндылықтарды меңгеруі және тұлғалық қалыптасуы қамтылады.

5-СЫНЫП(аптасына 1 сағат, барлығы 34 сағат)


Сабақтың мазмұны Сағатсаны

I тарау. Өзін-өзі тану бақыты(1–тоқсан)

1 Өзімді-өзім танумен өсіп келемін

Өзін-өзі танудың балалар өміріне ықпалы; олардың өмірді түсінуі, бағалау түсініктерінің кеңейтілуі.

1

19

2-3 Адам мінезімен танылады

Адамның мінез-құлқы туралы түсінік. Жақсы мінез мәнінің ашылуы. Ерік, жігер құндылықтары мәнінің ашылуы; адам ойын нақты жеткізе алуы, босқа сөйлемеуі, шектен шықпауы, өмірде өз ұстамдарына берік болуы туралы түсінік. Дербес және жауапты шешім қабылдай алуы және оны негіздей білуі. Басқа адамдардың ар-ұжданына нұқсан келтірмей, өз қағидаларына, ұстанымдарына берік болуы.

2

4 Адамның жан сұлулығы

Адамның «жан сұлулығы» туралы түсінік. Адам жанының сұлулығын көрсететін жақсы қасиеттерін дамыту. Адамды тек сыртқы келбетіне, түріне ғана емес, оның адамгершілігі мен қамқорлығына, инабаттылығы мен ізеттілігіне қарап бағалай білуі.

1

5-6 Жақсы көңіл күй – жан шуағы

Жағымды, жағымсыз эмоциялар, сезім-күйі және ішкі сезімдерін түсіне білуі.

2

7-8 Жақсылықпен жаным дос

Жақсылық жасау. Әлсіз, сырқат, жәбір көрген адамдарға қатысты мейірімділік, жанашырлық көмек.

2

IІ тарау. Адами қарым–қатынасқа үйренейік(2–тоқсан)

9-10 Махаббат –өмір өзегі

Махаббат, сүйіспеншілік өмір сүрудің негізі. Ата-анаға, Отанға, туған жерге сүйіспеншілік.

2

11 Отбасы жарастығы

Ата, әже, әке, шеше, аға, іні, әпке, қарындас және т.б. өзара сыйластығы, татулығы және ата–ананы құрметтеу, үйде, өз айналасындағылармен сыйластықты қарым–қатынас.

1

12-13 Қызға нәзіктік, ұлға батылдық

Қыз балаға тән қасиеттер, ер балаға тән қасиеттер, ұл бала мен қыз баланың арасындағы өзара сыйластық.

2

14 Адам еңбекпен шыңдалады

Шыдамдылық, төзімділік, табандылық ұғымдары мәнінің ашылуы және өзара байланысы.

1

15-16 Сенім – менің серігім

Сенім –достық қарым–қатынас негізі. Адамның бір–біріне сенімділігі, сенім артуы достық қарым–қатынастың бастауы. Өмірде өз сенімдеріне берік болуы.

2

IІІ тарау. Адам болам десеңіз(3–тоқсан)

17 Сабырлылық пен ұстамдылық

Адами қарым–қатынастағы сыпайылық, сабырлылық өзін-өзі ұстай білу түсініктері, дағдылар.

1

19 Адалдық пен әділдік

Өз ісіне, сөзіне адал болу. Әділдікті жақтау. 1

20 Кеңпейілділік пен жомарттық

Үнемділік –ұқыптылық белгісі, ысырап етпеушілік. Жомарттық ұғымы мәнінің ашылуы.

1

21-22 Сөйлесе білу де өнер

Адами қарым –қатынастағы сөйлесу мәдениеті. 2

23-24 Сөз іспен көрікті Сөз бен жұмыстың бірлігі. Үлгі, өнегені көп сөзбен айтқанша, бір іспен көрсету туралы түсініктер; дағдылар.

2

IV тарау. Әсемдік әлемі(4–тоқсан)

25 Табиғат тылсымы

Табиғаттың адамға шабыт беруі. 1

26-27 Табиғат ғажаптары

Табиғат сұлулығы, үні, сазының адамға әсер етуі. Адамды руханилық тұрғыдан қуаттандыру.

2

28 Шығармашылық –жетістік бастауы

Шығармашылық ұғымы мәнінің ашылуы. Шығармашылықтың адам өміріндегі рөлі. Бос уақытын тиімді пайдалану туралы түсініктер, дағдылар.

1

29-30 Салауатты өмір салтын үйренейік

Салауатты өмір салты мәнінің ашылуы. 1

30 Салауаттылық –менің қалауым

Адамға жағымсыз, денсаулығына, өміріне зиян нәрселерге әуес болмау туралы түсінік.

1

31-32 Өмір мектебі Өзін-өзі тану пәнінен алған білімдері 233-34 Қорытынды

сабақӨзін-өзі бағалау, тапсырмаларды орындау, әңгімелесу, жағдаяттарды шешу, т.б.

2

20

Барлығы: 34

21

Оқушылар 5-сыныптың соңында: адамның өзін-өзі тануы, жан сұлулығы, салауатты өмір сүруі және жақсылық, сөз, сенім,

сабырлылық, ұстамдылық, адалдық пен әділдік, кеңпейілділік пен жомарттық, шығармашылық, еңбек, табиғат, өмір сияқты ұғымдар мен адамгершілік құндылықтар туралы терең түсінік алады;

адамның жағымды және жағымсыз қасиеттері, эмоциялары мен сезімдері туралы терең түсініктерге ие болады;

өзінің қайталанбас жеке тұлға екендігін сезінеді, өзгелердің жеке тұлға екендігіне құрметпен қарайды;

өз ойлары мен сезімдерін еркін жеткізіп, өзіне қарасты объективті пікір білдіре алады; отбасында, өз айналасындағылармен рухани нормалар, адамгершілік қағидаттар негізінде

бірлескен әрекетте достық қарым-қатынасты қолдайды; ұрыс-керіс, дау-жанжалдың жағымсыз екенін сезінеді, оларды жеңе алады, ынтымақтастық пен келісім негізінде өзара әрекет ете алады;

адамның гендерлік айырмашылығын ескере отырып, олардың әлеуметтік рөлі туралы түсініктерді біледі;

өздігінен білім алады және өзін іс жүзінде көрсете біледі, өз бетінше шығармашылықпен айналысуға қызығушылық танытады, өз қабілеттері мен мүмкіндіктерін мейлінше жүзеге асыруға ұмтылады;

басқа адамдардың ар-ұжданына нұқсан келтірмей, өз қағидаттарына, ұстанымдары мен сенімдерінде берік болады.





6 сынып(34 сағ., аптасына 1 сағ.)


Сабақтың мазмұны Сағатсаны

I тарау Таным жолында1-2 Ізгілікке

бастар жолӨзін-өзі тану туралыӨзін-өзі танудың маңыздылығы, адамгершілік нормалар негізінде әрекет ету.

2

3-4 Адам мүмкіндік-тері

Адам мүмкіндігінің шексіздігі. Адам бойындағы түрлі мүмкіндіктерді жүзеге асыра білу. Дарындылық және еңбекқорлық. Өз бойындағы қабілеттерін аша білу, жетілдіру.

2

5-6 Ізденген жетер мұратқа

Білім алуға өздігінен іздену, өзін-өзі тәрбиелеу 2

7-8 Әсемдікке ұмтылайық

Адамның ішкі дүниесі мен сыртқы келбетінің, сөзі мен ісінің үйлесімді болуы.

2

II тарау Қарым-қатынас мәдениеті9-10 Әдептен

озбайықӘдептілік пен сыйластық. Адами қарым-қатынас жасау әдептілігі. Айналасындағылармен

2

22

сыйласу, оларды бағалай білу. Ұл бала мен қыз баланың өзара сыйластығы, достығы

11-12 Бауырмал-дық және кеңпейілдік

Жан-жағындағыларды, жақындарын жақсы көру, қайырымды, кешірімді бола білу

2

13-14 Жанашырлық – жанға қуат

Елгезектік, жанашырлық таныту. Немқұрайлылықтың айналасындағы адамдарға және өзіне зияны туралы.

2

15-16 Ынтымақ түбі – береке

Отбасы сыйластығы. Еліміздегі ынтымақтастық, өзара келісім, бірлік, тәуелсіздік, бостандық, достық, ұлтжандылық, азаматтылық.

2

III тарау Адам және әлем тұтастығы17-18 Армысың,

кең дүние!Адамның қоршаған әлем туралы түсінігі. Болмысты әр қырынан түсіне білу, қоршаған ортаны жан-жақты танып үйрену.

2

19-20 Мөлдір бұлақ – жасыл құрақ

Қоршаған ортаның адам дамуындағы рөлі, оны әр қырынан тани білу.Адамның табиғатқа ізгілікті қарым-қатынасы.

2

21-22 Денсаулық – зор байлық

Денсаулықты сақтау және нығайту. Өзін-өзі тәрбиелей білу, жағымсыз іс-әрекеттерден аулақ болу.

2

23-24 Өмірің өз қолыңда

Адамның өмірлік мұратының мәні. Адамның білім алуы, еңбексүйгіштігі. Қоғамға қызмет ету.

2

IV тарау Жасампаздық жарасымы25-26 Шындық

шыңы – ақиқат

Адалдықты, шындықты іздеу, ақиқатқа талпыну. 2

27-28 Мәдени мұра – халық игілігі

Рухани мәдениетті тану, мәдени мұралардан тағылым алу.Ата салты – асыл қазына. Салт-дәстүрді құрметтеу, үлгі-өнеге алу.

2

29-30 Жаныңда жүр жақсы адам

Ұрпақтар сабақтастығы .Жақсы адамдардың өміріндегі жақсылыққа бастайтын құндылықтар.

2

31-32 Шығарма-шылық шаттығы

Шығармашылықпен айналысу. Адам бойындағы ізгі қасиеттерді дамыту

2

33-34 Қорытынды сабақ

Өзін-өзі бағалау, тапсырмаларды орындау, әңгімелесу, жағдаяттарды шешу, т.б.

Барлығы 34

Оқушылар 6-сыныптың соңында: бұрын меңгерген адамгершілік құндылықтар туралы білімдерін дамытады және ізгілік,

ізденіс, әсемдік, әдептілік, бауырмалдық, жанашырлық, ынтымақ, бірлік, денсаулық, өмір, ақиқат, мәдени мұра сияқты ұғымдар мен адамгершілік құндылықтар туралы терең түсінік алады;

адамның жағымды және жағымсыз қасиеттері, эмоциялары мен сезімдері туралы мағұлұматқа ие болады;

әлсіз, сырқат, жәбір көрген адамдарға қатысты мейрімділік танытады, өзінің адамдарға жанашырлығын нақты көмек арқылы көрсете алады;

дене және психикалық саулық үйлесімділігінің маңызын, салауатты өмір салтының мәнін түсінеді, жағымсыз әрекеттерден аулақ болуға тырысады;

өзінің бос уақытын тиімді ұйымдастыру қажеттілігін сезінеді, өз уақытын жоспарлай алады;

достық пен қарым-қатынасты бағалай алады, шыдамдылық танытып, реніш пен түсінбеушілікті кешіріп, басқа адамды тыңдай алады, түсіне біледі;

23

түрлі жағдаяттарда өзін лайықты және жауапты ұстай алады, эмоциялық жай-күйін басқара алады, жағымсыз эмоцияларын, ниеттерін тежей біледі;

дербес және жауапты шешім қабылдай алады және оны негіздей алады; өз әрекеттерін айналасындағы адамдардың іс-әрекеттерімен теңдестіре алады және

бағалай біледі, әйгілі адамдар өміріндегі жақсы болуға көмектесетін құндылықтарды ажырата алады.





7 СЫНЫП(аптасына 1 сағат, барлығы 34 сағат)

Сағат саны

Тақырыбы Мазмұны

І- бөлім Адам болам десеңіз1-2

Көкірек көзін ашалық!

Адамның өзі туралы, өзінің мінез-құлқы туралы жақсы көзқарас қалыптастыру. Өзін-өзі қадағалау, бағалау және өзін-өзі тәрбиелеу іс-әрекеттерін негіздеу.

3-4Сәулесімен санаңның жігерленсін талабың.

Өзін-өзі танудың маңыздылығы арқылы саналы түрде өз қасиеттерін, ерік-жігерін тәрбиелеу, жан-дүниесін ізгілікке бағыттау.

5-6

Сыр мен сымбат Адамның сыртқы тұлғасы мен ішкі жан-дүниесінің үндестігі.Түрлі әрекеттер жасауына (жақсы, жаман) түрткі болатын себептер, адамгершілік әрекеттерін саралау. Адамның ішкі жан дүниесін, мінез-құлқын, адами қасиеттерін бағалай білу.

7-8Бақыт құшағында Рухани және тән саулығы үндестігінің маңыздылығы:

кеңпейілділік, ақ көңілділік, әсемдікке ұмтылу. Күнделікті өмір құндылықтары: сыпайылық, ыждағаттылық, ұқыптылық, еңбексүй-гіштік, жауапкершілік және махаббат.

ІІ- бөлім Адам және қоғам9-10 Қарым-қатынас

жарастығыОтбасында, аулада, сыныпта, мектепте, сол сияқты ұжымда қарым-қатынас жасау мәдениеті, өзара сыйластық, адамға деген сүйіспеншілік, жанашырлық сезімі. Адамдармен қарым-қатынас жасау кезіндегі адами қасиеттер мен адамгершілік нормаларының рөлі.

11-12Тамырын жайып тереңге

Отбасы құндылықтары. Ата-баба дәстүрі, ұрпақ жалғастығы, салт-дәстүр сабақтастығы. Өскелең ұрпақты үйлесімді тәрбиелеудегі отбасының, шаңырақтың ықпалы.

24

13-14Аялай біл сен деп соққан жүректі

Жаныңда жүрген жақын адамдарға жүрек жылуын жеткізе білу. Айнала қоршаған адамдар, отбасы мүшелері, құрбы-құрдастар, достар арасындағы сыйластық, құрмет.

15-16

Адамның азаматтық тұлғасы

Жеке тұлғаның қоғам алдындағы әлеуметтік және азаматтық жауапкершілігін өз білімі мен адамгершілік қасиеттеріне сыни көзқарас тұрғысынан сезіну. Мемлекеттік тілге құрмет көрсету, өз еліндегі елеулі оқиғаларды мақтан ету сезімдерін тәрбиелеу. Халықтар достығының қоғам өміріндегі маңызы. Дін, діл және мәдениет ұғымдары. Жеке адам игілігі.

ІІІ- бөлім Әлем және адам17-18 Алтын бесік

Атамекен Туған жердің, туған елдің адам өміріндегі маңыздылығы. Адамның атамекенді қадірлеп, қастерлеуі. Атамекеннің адам тұлғасына ықпалы.

19-20 Құдіретті Жер-Ана Жер - Ананың қадір-қасиетін бағалау. Ауа, су, топырақтың – тіршілік көзі екендігі. Табиғат құбылыстарының (апаттардың) адам өміріне әсері.

21-22 Ғажапқа толы ғалам Адамдардың нәсілін, дінін, көзқарасын түсініп, қабылдай білу (толеранттылық). Ғаламды түсіну.

23-24 Өмір, қымбатсың маған!

Өмірге құштарлық, өмірді сүйе білу, қадірлеу, өмірді мәнді өткізуге тырысу.

ІҮ- бөлім Адамзаттың рухани тағылымы25-26 Халық дәстүрі асыл

қазынаЖалпыадамзаттық құндылықтардың адам өміріндегі мәні, маңызы. Өмірлік бағдарын, айқындамасын, ұстанымдарын белгілеудегі орны.

27-28 Ұрпаққа өшпейтіндей із қалдырған

Өнер, ғылым, білім, діл, дін, мәдениет, даналық, олардың адам өміріндегі маңызы.Мәдени мұраның құндылық әрі ұстаным ретіндегi орны.

29-30Жасампаздық жемісі Адамның шығармашылық қабілеттері. Шығармашылықтың

қайнар көзі.Көркемдік мәдениет және әсемдікті сезіну.

31-32 Жақсылық – жан азығы

Адамның әлемге және өзіне деген көзқарасының, жан дүниесінің, іс-әрекетінің әсемдігі арқылы өмір сүру жолдары. Адам өмірін ізгілендіру.

33-34 Қорытынды сабақ Өзін-өзі бағалау, тапсырмаларды орындау, әңгімелесу, жағдаяттарды шешу, т.б.

Оқушылар 7-сыныптың соңында: бұрын меңгерген адамгершілік құндылықтар туралы терең түсініктерді және даналық,

адалдық, келісім, шындық, бақыт, өмір, махаббат, сыр мен сымбат, ерік-жігер, дін, діл, мәдениет сияқты жаңа ұғымдарды біледі;

адам мінезінің жағымды және жағымсыз сипаттарын, әрекеттері мен ниеттерін ажырата алады;

қоршаған орта мен адам сұлулығын бағалай алады, өзінің оларға қатынасын шығармашылық әрекеттер арқылы жеткізе алады;

өзінің және өзге халықтар мәдениеті, дәстүрі, салты және тілінің маңызын түсіне біледі; жағымды қарым-қатынас жасау құндылығын түсінеді, өзін-өзі бағалай біледі және оны

мұғалімнің, құрбыларының, таныстары мен жақындарының бағалауымен салыстыра алады; Табиғат құбылыстарының адам өміріне әсерін біледі.



25



8 - СЫНЫП(аптасына 1 сағат, барлығы 34 сағат)

№ Тарау атауы

Сабақ тақырыбы Мазмұны

Таным жолында

1-2 Сен де бір кірпіш дүниеге...

Адамның өз өмірінің мәнін түсініп, белгілей білуінің маңыздылығы жөніндегі ұғымдарын дамыту. Өмірлік мақсат-мұраттар мен жалпыадамгершілік құндылықтардың адам өміріндегі маңызы.

3-4 Өнер – өмір өрнегі

Адам өміріндегі өнердің маңызы. Адамның жасампаздық мүмкіндіктері мен рухани-адамгершілік тұлғасының өзара байланысы.

5-6 Мақсат – жетістік желкені

Өз болашағының бағытын айқындау, мақсат қоя білу.

7-8 Талаптыға нұр жауар

Алдына қойған мақсатын, табиғи дарынын, қабілетін жетілдіруде іздену, талаптана білу. Мақсаттарын жүзеге асыруда талаптың алатын орны.

Адам және қоғам

9-10 Кешірімділік –көңіл кеңдігі

Кешірімділік-адам бойындағы жақсы қасиет. Айнала қоршаған адамдарға кешіріммен, түсінісушілікпен, ізгілікпен қарау. «Кешірім», «кешірімділік» туралы түсінік.

11-12 Іздегенде табылатын қасыңнан

«Дос», «достық» ұғымдарының адамгершілік құндылық ретіндегі мәні. Достар арасындағы рухани жақындықтың мәні.

13-14 Адамзаттың бәрін сүй,бауырым деп

«Махаббат» ұғымының адамгершілік құндылық ретіндегі мәні. Өз махаббатын күллі тіршілікке, болмысқа бағыттай алудың мән-мағынасы.

15-16 Елім деп соғар жүрегім

«Отан», «ел» ұғымдарының адамгершілік құндылық ретіндегі мәні. Отанына, туған жеріне, еліне деген сүйіспеншілік. Отанға, туған жерге деген махаббат.

Адам мен әлемтұтастығы

17-18 Адам – әлем бөлшегі

«Әлем», «Адамзат», «Адам» құндылықтарының мәні. Адамның әлеммен үйлесімі, адам өмірінің мәні туралы түсінік.

19-20 Табиғаттан нәр алып

«Табиғат», «Жер», «Су, «Ауа», Топырақ» туралы ұғымдар. Табиғат байлығының адам өміріндегі маңыздылығы туралы түсінік.

21-22 Табиғат – тал бесігің, аялай біл!

Табиғатпен үйлесімділік, табиғатты аялау туралы түсінік. Табиғат тіршілік бастауы, адам табиғаттың бір бөлшегі екендігі, табиғат заңдылықтарын сақтау туралы түсінік.

23-24 Салауаттылық – өмір салты

«Салауатты өмір» туралы түсінік.

Адамзат-тың рухани тағыл

25 Халық даналығы – рухани байлық көзі

Халық даналығы, салт-дәстүрлер туралы алған білімдері негізінде ата-баба дәстүрінің, көсем сөздер мен шешендiк сөздердің рухани тағылым, адамгершілік құндылық, даналық ретіндегі мәні мен мағынасы.

26 Атакәсіп – дәстүрлі өнер

Ертеден келе жатқан дәстүрлі өнердің бір түрі – атакәсіп туралы түсінік. Ұрпақтар сабақтастығы.

26

ымы 27-28 Ана тілі – жүрек үні

Ананың ұрпақ тәрбиесіндегі, өмірдегі, қоғамдағы орны туралы түсінік. Әлемдегі барлық жақсылық пен игі істердің ана махаббатынан тарауы. Ана тілінің құдіреті.

29-30 Ізгілік іздеп келемін

Ізгілік ұғымы туралы түсінікті кеңейту. Ізгі істерге жетелейтін адамгершілік қасиеттерді дамытуға ықпал ету.

31-32 Жалын атқан жүрекпен

«Өзін-өзін тану» сабағынан өткен білімдерін тиянақтау.

Оқушылар 8-сыныптың соңында: бұрын меңгерген адамгершілік құндылықтар туралы терең түсініктерді және талап,

жетістік, ана тілі, дос, достық, Отан, келісім, шындық, бақыт, өмір, махаббат сияқты жаңа ұғымдарды біледі;

өзінің эмоциялық және психикалық жай-күйін басқара алады, жағымсыз эмоция мен әрекеттерді тежей алады;

отбасылық дәстүрлерді біледі және құрметтей алады, өзінің отбасындағы рөлін түсініп, табыстары және жақындары мен отбасында достық қарым-қатынасты сақтай біледі, жауапкершілікті сезініп, қамқор бола алады;

салауатты өмір салтына ықпал ететін түрлі дене әрекеттерін орындай алады; өз міндеттеріне жауапкершілікпен қараудың мәнін түсінеді, жеке дара және ұжымда еңбек

ете алады; рухани-адамгершілік нормаларға сәйкес жеке мақсаттары мен оларға қол жеткізу

мүмкіндіктерін анықтай алады; жағымсыз стереотиптер мен қатерлі әуестікті бағалай алады, жағымсыз әдеттердің

(маскүнемдік, шылым шегу, есірткі заттарды қолдану және т.б.) алдын алу тұрғысынан өз іс-әрекеттері мен өзінің шамасын бағалай алады;

шығармашылықпен жұмыс істей алады; табиғат байлығының адам өміріндегі маңыздылығын түсінеді және табиғатпен үйлесімді

өмір сүріп, табиғатты аялай біледі; қоғамда мінез-құлық ережелерін лайықты сақтай алады, өз қылықтары мен

айналасындағылардың әрекеттерін бағалай алады; өзінің әлеуметтік және азаматтық жауапкершілігін сезіне біледі, өз бетінше шешім

қабылдай алады.





9-СЫНЫП (аптасына 1 сағат, барлығы 34 сағат)

27

Тақырыбы Мазмұны Сағ.I тарау Адам және өмір (8 сағат)

1-2 Өзіңді тану - өмірді тану

Кіріспе сабақ. Әр адамның өзін-өзі тануы, олардың өмірді түсінуі, бағалауы түсініктерінің кеңейтілуі. Өмірдің сынақтарынан сүрінбей өту, жақсылығын бағалау, қуанышын бөлісе білу және т.б. Өмірдің адам үшін маңыздылығы. Мазмұнды да, мәнді өмір сүру.

2

3-4 Салауаттылық - өмір негізі

Денсаулық – өмір өзегі. Денсаулық, Ұзақ өмір. Мәнді, мазмұнды өмір. Денсаулықты нығайту. Денсаулыққа зиянды, пайдалы әрекеттер. Салауатты өмір салты. Адам өміріне зиянды әрекеттерден аулақ болу: нашақорлық, ішімдік ішу, шылым шегу, СПИД және т.б

2

5-6 Әсемдік – өмір жарасымы

Табиғат әсемдігі. Адамның табиғатқа әсері. Әсемдікті, сұлулықты сезіну.Өнердің адам өмірінің көркеюіне ықпалы.

2

7-8 Еңбек – өмір мәні Еңбектің адам өміріндегі маңыздылығы. Еңбектің шығармашылыққа ұласуы. Адамның шығармашылық қабілетін ашу. Шабыт, ынта, жігер, талап т.б. ұғымдар туралы түсініктер.

2

ІІ тарау. Адам болам десеңіз... (8 сағат)9-10 Жақсы сөз –

жарым ырысЖақсы сөз айтудың адами қарым-қатынаста алатын орны. Адамның өз көңіл күйін, эмоцияларын, сезімдері мен әрекеттеріне талдау жасай білуі. Жақсылық жасаудың адам өміріндегі маңыздылығы.

2

11-12 Намыс абырой Ар-намыс, ұят ұғымдары.Жақсылық пен жамандықты, шындық пен жалғандықты және басқаларды анықтайтын адамгершілік ұғым ретінде ар-намыс ұғымдарының мәнін ашу. Ел намысы.Ер намысы. Өзіне-өзі есеп беру, өзінен-өзі ұялу, өзін-өзі тәрбиелеуі және т.б

2

13-14 Мінез – көңіл айнасы

Адамның мінез-құлқы туралы түсініктерін дамыту. Жақсы мінездің қалыптасуы. Өз көзқарасы мен қылықтарын, сондай-ақ өзге адамдардың көзқарастары мен қылықтарын талдай білуі және сыни тұрғыдан бағалауы, өз ойы, сөзі және ісіне жауапкершілікпен қарай алуы.

2

15-16 Адалдық пен әділдік

Адамдарға жақсылық ойлау. Ой мен істің ұштасуы. Адамның өз көзқарасы мен пайымдауын еркін, дәйекті түрде жеткізуі және оны негіздей алуы.

2

28

ІІІ тарау. Адам мен әлем тұтастығы (8 сағат)17-18 Сыйластық сыры Сыйластық, кешірім, татулық,

ынтымақ, достық, туыстық т.б.. Отбасы сыйластығы, туыстар сыйластығы, достар сыйластығы, ұжымдастар сыйластығы және т.б.

2

19-20 Адами қарым-қатынас жасау ізгіліктері

Сәлемдесу, жылы жүзбен қарсы алу, жымиып сөйлеу, сабырлылық таныту, әдеп сақтау, үлкеннің сөзін бөлмеу, дабырлап, даурығып сөйлемеу және т.б. Отбасындағы қарым-қатынас, iскерлік қарым-қатынас, жолдастық қарым-қатынас жасау әдептері және т.б.

2

21-22 Жүріс-тұрыс әдебі

Қоғамдық орындарда : мектепте, театрда, кино театрда т.б., көшеде, транспорттарда әдептілік сақтау. Дұрыс киіну, өзін-өзі дұрыс ұстау әдептері және т.б.

2

23-24 Әдептілік – адамгершілік бастауы

Сыпайылық, сыйластық, қамқорлық ұғымдарының мәнін ашу және т.б.

2

IV тарау. Жасампаздық жарасымы (10 сағат)25-26 Адам мен отбасы Отбасы жарастығы. Отбасындағы

қарым –қатынас. Болашақ өз отбасы, адамның отбасын сүюі.

2

27-28 Адам қоғамда Адамның өмірден өз орнын таба білуі. Адамның қоғамға қызмет етуі. Болашақ мамандығын саналы түрде таңдай алуы. Білім, ақыл-ой қажеттілігі. Ер адамның, әйел адамның қоғамдағы орны.

2

29-30 Адам мен Отан Адамның отанын сүюі. Отанын қорғауы. Ұлттық сана, ұлттық намысының болуы.

2

31-32 Адам және Жер шары

Адам Жер шары ұрпағы. Бүкіл жер шары халқын сыйлауы, сүюі. Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар.

2

33-34 Сүйіспеншілік – өмір өзегі (Қорытынды сабақ)

Сүйіспеншіліктің, махаббаттың бар жақсылық негізі екенін ұғындыру.Өзін-өзі бағалау, тестілеу,әңгімелесу, жағдаяттарды шешу, т.б.

2

Оқушылар 9-сыныптың соңында: бұрын меңгерген адамгершілік құндылықтар туралы түсініктерді және ар, ұждан, ой, сөз,

татулық, бақыт, табиғат, отбасы, өмір, өнер, шығармашылық, денсаулық ұғымдарын терең біледі; жағымды қарым-қатынас жасау мәдениетін меңгереді және оны күнделікті өмірде қолдана

алады; өз көзқарасы мен қылықтарын, сондай-ақ өзге адамдардың көзқарастары мен қылықтарын

талдай біледі және сыни тұрғыдан бағалай алады, өз ойы, сөзі және ісіне жауапкершілікпен қарай алады;

отбасындағы жағымды қарым-қатынас, ата-аналары, тәрбиешілері немесе қамқоршыларына адамгершілік борыш құндылықтарын сезінеді, оларға сүйіспеншілік, сыйластық, шыдамдылық таныта алады;

өмір мен денсаулықты құндылық ретінде сезінеді, өзінің келешек дене және рухани даму жолдарын анықтай алады, салауатты өмір салты мен сауықтыру әдістерінің пайдасы туралы

29

білімдерін іс жүзінде пайдалана алады, шылым шегуден, маскүнемдіктен, нашақорлықтан аулақ болады;

болашақ мамандығын саналы түрде таңдай алады, өзінің жеке уақытын тиімді ұйымдастырып, ұтымды пайдалана алады;

өз көзқарасы мен пайымдауын еркін, дәйекті түрде жеткізеді және оны негіздей алады, өз пікірінен өзгеше айтылған пікірлерге шыдамдылық таныта алады;

белгілі бір жетістіктерге қол жеткізу үшін бірін-бірі қолдаудың мәнін түсінеді, шамасына қарай жақындары мен достарына көмек, қолдау көрсете алады;

Бағдарлама негізінде «Өзін-өзі тану» пәнінің өзіндік ерекшеліктеріне сай, оның пән мазмұнының мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруда түрлі дәстүрден тыс сабақтар (ойлану сабақтары, әңгімелесу сабақтары, театрланған сабақтар, шығармашылық сабақ, табиғат аясындағы сабақ, конкурс сабақ, фантазия сабақ, концерт сабақ, экскурсия сабақ, ойын сабақ және т.б.) өткізуге болады.





Мектептің жоғары сатысы (10-11 - сыныптар)Аталған бағдарлама жалпы орта білім беретін мектептің 10-11 -сыныптарында міндетті түрде

меңгертілетін «Өзін-өзі тану» пәні бойынша берілетін білім мазмұнын анықтайды. Ол өзін-өзі тану рухани-адамгершілік білім берудің жалпы мақсаттарына жетудің құралы болып табылады және жалпы орта білім беретін жүйенің сегізінші (қорытынды) деңгейінде оқушылардың оқу жетістіктері бойынша күтілетін нәтижелермен сәйкес келеді.

Мектептің жоғары сатысындағы базалық мазмұн адам мен қоршаған әлем туралы түсініктерді тек танымдық тұрғыда ғана емес, өзекті сипатта яғни зерттеушілік ізденіспен, мәселені шығармашылық тұрғыда түсінетіндей кең мағынада қарастырылады. Өзін-өзі тану пәнін оқытуда сабақтастықты сақтай отырып бірінші сыныптан бастап, оқушылардың жас ерекшеліктеріне орай мектептің жоғары сатысындағы 10-11 сыныптардың базалық мазмұнында негізгі төрт тарауды қамтиды:

1.Таным тағылымдары.2.Адам болам десеңіз...3.Жарасымды өмір салтанаты.4.Кең дүние келбеті.

Мектеп бітіруші бозбалалар мен бойжеткендер өзінің алдағы өмірін таңдап, жауапкершілік, дербестік, мақсатқа талпынушылық сияқты құндылық бағдарға ерекше мән берілетін үлкендер қауымына белсенді түрде әлеуметтену үдерісіне түседі. Жастардың өмірдің қандай кезеңдерінде болмасын белсенді әрекет етіп, оң шешім қабылдай білуге даяр болуы мен табысқа жетудің шешуші шарты жоғарғы адамгершілік құндылықтарды негізге алуында болып табылады.

10-11-сынып оқушылары ересек өмірдің табалдырығын аттаудың алдында тұрғандықтан олардың үйлесімді тұлға болып дамуында танымдық әлеуметтену маңызды деп саналады.

30

Аталған жас кезеңінің негізгі ерекшеліктері оқушылардың өмірлік жолын таңдауына байланысты тұлғаның көпқырлы өзіндік «Менін» қайта қарауынан туындайды. Бұл алуан түрлі қызығушылықтар, талпыныстар, мақсат қою мен міндеттер, іс-әрекеттерін жоспарлау, рухани ізденістер, абырой іздеу, кез келген ықпалдан өзін алшақ ұстау, қарым-қатынас аясын таңдау, өзін-өзі дәлелдеуі арқылы көрініс береді.

«Таным тағлымдары» атты бірінші тарау мазмұны оқушылардың жалпы адамзаттық құндылықтардың ерекшелігін саналы сезіну арқылы өзіндік артықшылықтарын ұғыну мақсатын көздейді.

Адамның өзімен-өзі және қоршаған ортамен үйлесімді қарым-қатынас орнату қабілетін дамытуға, танып-білуге ұмтылысын, өзінің эмоциялық күйін басқара алу білігін дамытуға басты назар аударылады. Оқушылардың арманға қол жеткізудің адамгершілік жолы, өмірде қуана білудің адам үшін мәнділігі, адалдық, ой тазалығы, шынайылық, талаптылық, тәуекелдік сияқты жеке тұлғалық қасиеттерінің жаңа қырлары туралы білімі мен махаббат, бақыт, өмір туралы түсініктері кеңейтіледі және тереңдетіледі. Адамның өмірдегі басты және қосалқы мәселелерді айыра алу білігіне, өмірдегі өз орнын түсінуіне ықпал ететін рухани байлық, қызмет ету сияқты ұғымдарды ұғындыру қарастырылады.

«Адам болам десеңіз...» атты екінші тарау мазмұнында жалпыадамгершілік құндылықтар мен қасиеттер туралы түсініктер беріліп, олардың адами қарым-қатынаста алатын орны нақты мысалдармен дәлелденеді. Тарау оқушылардың адамдар арасындағы қарым-қатынас барысында туындайтын өмірлік этикалық коллизияларға саналы тұрғыдан қарау дағдыларын дамытуға бағытталған. Тарау мазмұнында оқушылардың бұрын меңгерген үміт пен сенім, намыс пен абырой, қайсарлық пен батырлық, арман мен ақиқат, жауапкершілік пен парыз, қанағат пен рақым және т.б. сияқты құндылықтар мен ұғымдар түсініктерін кеңейту және тереңдету көзделеді.

«Жарасымды өмір салтанаты» атты үшінші тараудың тақырыптарында оқушылардың дүниетанымын кеңейтуді адамның әлемге ашық бола білуі мен әлемді тану мен түсінуді оған жоғары адамгершілік ұстаныммен қатынас жасай алу білігі арқылы кеңейту мен тереңдету қарастырылған. Тарау мазмұнында әлемнің көпқырлылығы, уақыттың өткіншілігі, тарих пен адамның өзара байланысы, адам мен Әлемнің байланысы, адам мен жер және тағы басқа мәселелер орын алған.

Оқушылардың есею кезеңіне сәйкес жастық шақ сияқты ұғымдардың мағынасын ашуға баса назар аударылады. Өз жақындарының, отбасының, сыныптастарының ортасында моральдық климат орнату үшін жауапкершілік шегін сезінуіне, адами тұрғыдан өмірдегі отбасылық, ұжымдық және қоғамдық рөлдер туралы өз көзқарасын реттеуіне көңіл бөлінеді.

«Кең дүние келбеті» атты төртінші тарауда оқушылардың қоршаған әлем құндылықтары туралы түсініктерін, жаратылыстың сырларын, құпиясын білуге ұмтылысын тереңдетіп, кеңейте түседі. Өмірдің баға жетпес сый екендігі мен мән, мағынасы және адам үшін әлемді танудың, жасампаздық еңбектің маңызы ашылады. Пән мазмұны әлемді құндылық тұрғысынан қабылдау дүниетанымның негізі ретінде, адамның қоршаған әлеммен қатынасын, қоршаған әлем сұлулығын адамның ішкі жан-дүниесімен өзара байланыста сезінуге мүмкіндік береді.

Оқушылардың адамзаттың мәдени мұраларына сүйене отырып, өздерінің адамдық болмысын сезінуге және бейбітшілік үшін жауапкершілікке одан әрі қарай ізгілікті қатынасын дамытуға алғышарттар жасалады.

Адам мен қоғамның бөлінбейтін байланысы мен өз Отанының, отандастарының гүлденуіне адамның жасампаздық белсенділігінің маңыздылығын түсінуге негізгі басымдылық беріледі. Аталған тараудың мазмұны мен оқыту әдістері маңызды адамдық ақиқатты оқушылардың жалпы адамзаттық құндылықтар туралы мәліметтерді, адамзаттың тарихи, мәдени және рухани жолын түсінуін, адамның бүгінгі және болашақтағы мұраттарын тереңірек түсініп қорытындылап, жүйелеу арқылы тұжырымдауын көздейді. Аталған тарау орта мектептегі өзін-өзі танудың соңғы курсы болып табылады және әрбір оқушының шексіз өмірлік кеңістіктегі өз рөлін сезінуіне, адамзаттың маңызды міндеттерін орындаудағы өзіндік мәнділігін және әркімнің еңбегі шығармашылығы, таланты қолданылатындай болашақты жасауға бағытталады. Осының барлығы жоғары сынып оқушыларына әрбір адам үшін «адамгершілік, ізгілік» ұғымының маңыздылығын ұғынуға көмектеседі.

10-11- сынып оқушыларына арналған өзін-өзі тану бойынша білім беру мазмұнының ерекшелігі бұрын меңгергендерін жинақтау, оқушылардың жалпы адамзаттық құндылықтар туралы білімі мен түсінігін тереңдету мен оларды мұнан былайғы иеленуін, ересек өмірге енетін орта мектеп түлегінің қажетті қоры болатын құзiреттiлiктерге ие болуын бағдарлау болып табылады.

Бұл қорыта келгенде, белгілі бір білім, білік, дағдыларды меңгеруді ізгі және мейірімді адамды, сүйікті және қамқоршы бола алатын отбасы мүшесін, адал досты, сенімді серіктесті, жауапкершілікті азаматты, денсаулығы мықты, толық жетілген жеке тұлғаны тәрбиелеуді қарастырады.

Одан әрі мектептің жоғары сатысындағы 10-11-сыныптарына арналған өзін-өзі тану бойынша тақырыптық жоспары бір-бірiмен сабақтасып, білім беру мазмұны толықтай ашылып берілген.

31

Өзін-өзі тануды жеке міндетті пән ретінде оқыту оқу жоспарының инвариантты бөлімінде 10-11 сыныптарда аптасына 1 сағаттан, бір жылға барлығы 34сағаттық оқу жүктемесі көлемінде әрбір сыныпта жүзеге асырылады.

Өзін-өзі тану пәнінің өзіндік ерекшеліктеріне орай оқыту интерактивтік әдіс негізінде білім беру үдерісіне қатысушылардың әрқайсысының қайталанбайтын тұлға екендіктерін ескере отырып жүргізіледі. Сонымен қатар түрлі әдістемелік тәсілдер мен денсаулықты сақтайтын мүмкіндігі мол дәстүрден тыс сабақ түрлері, арқылы сенімді, эмоциялық жайлы жағдайда мұғаліммен ашық пікір алмасу жүргізіледі, әлеуметтік-рөлдік ойындар мен тренингтерде адами қарым-қатынастар зерттеліп, өмірлік түйгендерімен алмасып, қоғамға қызмет етудің практикалық дағдылары дамытылады.

32

КҮНТІЗБЕЛІК ЖОСПАР

10 – СЫНЫП (аптасына 1 сағат, барлығы 34 сағат)

Тақырыбы Мазмұны І тарау Таным тағылымдары

1-2 Таным жолдары Адамның өзін-өзі дамытуы, жетілдіруі.3-4 Ой-өріс кеңдігі Адамның ақыл-ой қызметі негізінде алға қойған мақсатына жетудің

оңтайлы жолдарын таба алуы. Ой-өріс кеңдігінің нәтижеге жетудегі мәні.

5-6 Ниет тазалығы – имандылық мұраты

Адамның қоғамдағы, күнделікті өмірдегі іс әрекеттерін белгілі-бір қалыпқа түсіретін ішкі рухани реттеуіш қадір-қасиеті. Көңіл, ниет тазалығының қарым-қатынастағы мәні.

7-8 Рухани байлық – игілік негізі

Адамның рухани, мәдени және материалдық/материалдық емес қажеттіліктерін қанағаттандыруға сәйкес келетін іс-әрекеттер (ырзық).

ІІ тарау Адам болам десеңіз9-10 Алынбайтын асу жоқ Өмірде кездесетін қиындықты жеңу үшін қажетті тілектері мен

мүмкіндіктерін шынайы түрде салыстырып пайдалана алу. Жігер, төзімділік, табандылық.

11-12 Тән тазалығы Өмір мен денсаулықты құндылық ретінде сезінуі, өзінің келешек дене және рухани даму жолдарын анықтай алуы, салауатты өмір салты мен сауықтыру әдістемесінің пайдасы туралы білімдерін іс жүзінде пайдалана алуы, шылым шегуден, маскүнемдіктен, нашақорлықтан аулақ болуы.

13-14 Қанағат, рақым ойлап қой!

Адамның барға риза болып, нысаптан шықпауы, нәпсіге ермеуі. Қанағат ету – жетіспеушілікке, таршылыққа төзіп шыдау емес, ақылға сүйеніп, өзін-өзі тежеп, құнығудан бас тарту екендігі.

15-16 Қайсарлық пен батылдық

Өмірде кездесетін қиыншылықтарды жеңе білу. Жігерлілік. Елжанды азамат тұлғасын қалыптастыру.

17-18 Екі сөйлеу ерге сын Сөз бен істегі тұрақтылық. Өзіндік көзқарасқа деген сенімділік.

ІІІ тарау Жарасымды өмір салтанаты19-20 Жалынды жастық

шақЖастық шақ - адам өмірінің бір белесі. Өмірден өз орнын табуға талпыныс, қызығушылық, құштарлық.

21-22 Жарасымды қарым-қатынас

Адамдар арасындағы қарым-қатынастағы кісілік пен кішілік, тіл табыса білу, кешірім мен келісім. Өз ойы, сөзі мен ісіне жауапкершілікпен қарау.

23-24 Іңкәр көңіл, нәзік сезім.

Жастар арасындағы қарым-қатынас, алғашқы сезім, бала махаббат.

25-26 Қызмет етем халқыма...

Өз ұлтын, тілін, ділін құрметтеп, өзгелерге түсіністік, сыйластық және шыдамдылық таныта алу.

IV тарау Кең дүние келбеті27-28 Тылсым дүние

ғажаптары Адам мен әлем тұтастығы. Жаратылыс құпиялары. Табиғи апаттардың тіршілікке тигізетін әсері.

29-30 Уақыт – мезгіл пернесі

Әр нәрсенің, мезгілдің, уақыттың адам өміріндегі мәні.

31-32 Жұлдызым менің жоғары

Адам бойындағы қабілеттілік, табиғи дарын. Бейімділік пен икемділік.

33

33-34 Өмір өзен Өмірден өз орнын табуға талпыну. Болашақ мақсатын айқындау.

Оқушылар 10-сыныптың соңында: бұрын меңгерген адамгершілік құндылықтар және жігер, төзімділік, табандылық,

қайсарлық пен батылдық, кісілік пен кішілік, кешірім мен келісім туралы терең түсініктерге ие болады;

жалпыадамзаттық, этномәдени, ұлттық құндылықтардың өзара байланысын және арақатынасын түсінеді;

жәбір көрсетудің және қаталдық көріністерінің жағымсыз салдарын біледі; өмірлік жағдаяттардағы тамаша, көтеріңкі, мұңды, күлкілі жайларды айырып, анықтай

алады, оларды сипаттай біледі және өз қатынасын білдіре алады; тілектері мен мүмкіндіктерін обьективті түрде салыстыра алады, материалдық және

материалдық емес қажеттіліктерді ажырата алады; әр түрлі білім көздерінен алынған ақпараттарды салыстырып, талдап, сыни тұрғыдан

бағалай алады; мінездегі кейбір ауытқушылық көріністерін тани және бағалай алады, жағымсыз ниеттерді

тежей алады, шиеленістерден аулақ болады, оларға тойтарыс бере алады және басқаларға зиян келтірмейтін шешім таба алады;

азаматтығын сезінуге талпынады, қазақ тіліне және өзге тілдерге, қазақтың ұлттық дәстүрлері мен өзге халықтар дәстүрлеріне құрметпен қарауы, қоғамға қызмет етудің практикалық дағдыларына ие болады;

басқа ұлттар мен конфессия өкілдеріне, олардың қоғамдағы орны мен ерекшеліктерін ескере отырып, құрмет пен шыдамдылық таныта алады.

10-сынып оқушыларының білімін бағалау Оқушылардың «Өзін-өзі тану» пәні бойынша білім сапасын бағалау 10-сынып

бағдарламасында белгіленген «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» негізінде жүргізіледі. Бұл талаптар оқушылардың өмірде жалпыадамзаттық құндылықтарға сүйенуге талпыну және қоғамға қызмет ету дағдыларын жетілдірудегі танымдық әрекеттерін дамытуды саралауға (мониторингіне) қызмет етеді. Адамгершілік-рухани білім беру ерекшеліктеріне сай сандық емес, сапалық бағалау маңызды, сондықтан әр жартыжылдық қорытындыда «сынақ» деген баға қойылады.



34

11-сынып(аптасына 1 сағат, барлығы 34 сағат)

Тақырыбы Мазмұны Сағ.І тарау. Таным тағлымдары

1-2 Өмір–шексіз керуен Адамның атына лайықты өмір сүруі, өмірге құштарлық, оның әр сәтін ұтымды пайдаланып, бағалай білу, өмірді қадірлей білу.

2

3-4 Жақсылық шарапаты

Имандылық, пейіл, ниет тазалығы, жақсылыққа ұмтылу, адам ойының құдіреттілігі, риясыз жақсылық жасау, жақсы-жаман ұғымдарының ара қатынасын ажырата білу және т.б.

2

5-6 Бақыт сыры Өмірдің сәтті, қуанышты кездерін қадірлеу, кез келген жағдаятты дұрыс қабылдай білу, бақытқа қол жеткізу жолдарын таба білу және т.б.

2

7-8 Махаббат шуағы Махабаттың адам өміріне әсері, шынайы сезім құдіреті, құштарлық, сүйіспеншілік, құмарлық ұғымдарын ажырата алу және т.б.

2

ІІ тарау. Адам болам десеңіз...9-10

Ар-ұждан– адамдық өлшемі

Адамның өзін-өзі сыйлауы, қадірлеуі, дәріптеуі, өзіне-өзі есеп беру, өзінен-өзі ұялу, өзін-өзі тәрбиелеуі және т.б.

2

11-12

Парыз – ұлт іргетасы

Адамның азаматтық кескіні, өзін қоршаған орта (ата-ана, бауыр, атамекен, Отан) алдындағы жауапкершілігі және т.б.

2

13-14

Арман – жарқын болашақ бейнесі

Өмірді шынайы қалпында қабылдай алу, арманның адамды болашаққа жетелеуі. Өз болашағын жоспарлай білуі, өзіне, өзгеге, өз болашағына үміт артуы ақиқат,

2

15-16

Кәсіби шеберлік пен дарын

Еңбек, бейімділік, дарын, мамандық, кәсіп ұғымдарының үйлесімі

2

ІІІ тарау. Жарасымды өмір салтанаты17-18

Отбасы – өмір өзегі Отбасын құрудың басты мүддесі, шаңырақ құрудың жауапкершілігі, ата-ананың ұрпақ алдындағы, ұрпақтың ата алдындағы міндеттері мен парыздары.

2

19-20

Ағайын – ер тірегі Отбасы әдебі, отбасы мүшелерінің өз орны, көршімен, ағайын-тумамен, құда-жекжатпен қарым-қатынас жасай білу. Сүйіспеншілiк, түсіністік, көмек және т.б.

2

21-22

Ата салты – ұрпаққа аманат

отбасын қадірлей, құрметтей білу, әке-шеше, ата-әже, бауырларын сыйлау, өзара Отбасы дәстүрін қабылдап, құрметтей білу, қонақжайлылық,

2

23-24

Дәстүр жалғастығы – ұлт болашағы

Ұлттық құндылықтарды дәріптеу, ұлттық салт-дәстүрді жалғастыру.

2

IV тарау. Кең дүние келбеті25-26

Қоғам, әлеумет Өзара түсіністік, төзімділік, сыйластық, бір-біріне шыдамдылық таныту, адамдарды өз қалпында түсініп, қабылдай білу. Достық, бірлік, татулық, адамдардың ұлтын, дінін, ділін, нәсілін сыйлай, құрметтей білу, тату-тәтті өмір сүру.

2

27-28

Отан – бақыт ордасы

Адамның азаматтық айқындамасы, өз туған жері, Отанын сүйе білуі, мемлекеттік мәселелерге белсене араласуы, қоғам алдындағы жауапкершілігi, қызметі.

2

29-30

Табиғат – тылсым дүние

Табиғатпен үйлесімділік, табиғатты аялау туралы түсінік. Табиғат тіршілік бастауы, адам табиғаттың бір бөлшегі екендігі, табиғат заңдылықтарын сақтау туралы түсінік.

2

31-32

Өркениет – ел мұраты

Әлем халықтарының татулығы, бірлігі, халықтар достығы, ынтымақ, келісім және т.б.

2

33-34

Қорытынды сабақ Өзін-өзі тану пәні бойынша алған білімдерін бекіту мақсатында тапсырмалар, тестер, ойындар жиынтығы.

2

35

11-сыныпты бітірген оқушылар: бұрынғы сыныптарда меңгерген адамгершілік құндылықтар және өмір, Отан, отбасы,

намыс, абырой, сабыр, үміт, сенім, ынтымақ, жауапкершілік, парыз, арман, ақиқат туралы терең білімге ие болады;

өмір құндылықтарының жалпыадамзаттық, рухани-адамгершіліктік мәнін түсінеді, өзара адами қарым-қатынастарды тани алады және оны бағалай біледі;

айналасындағы адамдармен жағымды қарым-қатынас орната алады, ұжымда еңбектене біледі, топ пен ұжымда өз мәртебесін теңестіре алады;

өз отбасын құрудың маңызын саналы түсініп, есею өміріндегі жарқын болашағын сезіне алады;

өзінің мінез-құлқын, физикалық және психикалық жағдайын еркін басқарады, эстетикалық талғамын, жақсы әдеттерін көрсете алады, күнделікті өмірде сұлулық заңдылықтарын пайдалана біледі, өз ойы мен сезімдерін еркін жеткізе алады;

қоршаған әлеммен үйлесімді қатынастың маңыздылығы туралы біледі; өзінің ұстанымдары мен сенімдерінде тұра алады; салауатты өмір сүре алады; сыныпта, мектепте, үйде денсаулық сақтау ортасы жағдайларын

қолдау және жасау үшін білімдері мен біліктерін қолдана біледі; өзін-өзі жетілдіру үшін ақпараттық және коммуникативтік технологияларды

шығармашылықпен және өнімді пайдалана алады; күрделі жағдаяттарда жауапты шешім қабылдайды және азаматтық ұстанымын көрсете

алады; нақты жағдаятты бағалай біледі, түрлі мәселелер шешіміне іздестіру жүргізе алады, қалыпты

жағдайларда қалыптан тыс шешім таба біледі.

11-сынып оқушыларының білімін бағалау Оқушылардың «Өзін-өзі тану» пәні бойынша білім сапасын бағалау 11-сынып

бағдарламасында белгіленген «Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар» негізінде жүргізіледі. Бұл талаптар оқушылардың өмірде жалпыадамзаттық құндылықтарға сүйенуге талпыну және қоғамға қызмет ету дағдыларын жетілдірудегі танымдық әрекеттерін дамытуды саралауға (мониторингіне) қызмет етеді. Адамгершілік-рухани білім беру ерекшеліктеріне сай сандық емес, сапалық бағалау маңызды, сондықтан әр жартыжылдық қорытындыда «сынақ» деген баға қойылады.



36

Редакторы: Б.А.Әрінова ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ

БАҒДАРЛАМАСЫ

1–11 сыныптар

37

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ и НАУКИРЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

НАЦИОНАЛЬНЫЙ, НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЙ,ОБРАЗОВАТЕЛЬНО-ОЗДОРОВИТЕЛЬНЫЙ

ЦЕНТР «БОБЕК»

ИНСТИТУТ ГАРМОНИЧНОГО РАЗВИТИЯ ЧЕЛОВЕКА

ПРОГРАММА

для организаций среднего образования

САМОПОЗНАНИЕ

1–11 КЛАССЫ

АЛМАТЫ2010

38

МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ и НАУКИРЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

НАЦИОНАЛЬНЫЙ, НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКИЙ, ОБРАЗОВАТЕЛЬНО-ОЗДОРОВИТЕЛЬНЫЙ

ЦЕНТР «БОБЕК»

ИНСТИТУТ ГАРМОНИЧНОГО РАЗВИТИЯ ЧЕЛОВЕКА

ПРОГРАММАСАМОПОЗНАНИЕ

1–11 КЛАССЫ

Рекомендовано Министерством образования и науки Республики Казахстан

АЛМАТЫ2010

39

ББК

Cборник программ по самопознанию для организаций среднего образования. – Алматы, ННПООЦ «Бобек», Институт гармоничного развития человека, 2010 г.- c.

Программа по самопознанию для начального образованияАвторы: Л.А.Саинова, М.Ж.Джадрина, Г.З.Байжасарова, И.В.Калачева,

Б.К. Кудышева, В.Н.Ким

Программа по самопознанию для основного среднего образования

Авторы: Л.А Саинова, М.Ж.Джадрина, Г.З.Байжасарова, Б.К. Кудышева, И.В.Калачева

Программа по самопознанию для общего среднего образования

Авторы: Л.А.Саинова, И.В.Калачева, М.Ж.Джадрина,Г.З.Байжасарова, Б.К. Кудышева

ISBN

40

Пояснительная записка

Приоритетным направлением развития национальной системы образования становится нравственно-духовное образование, ориентированное на максимальное раскрытие личностного потенциала человека.

Нравственно-духовное образование, позволяющее личности достичь гармонии в физическом, психическом, духовном, социальном и творческом развитии, реализуется в реальной образовательной практике различными путями и прежде всего через предмет «Самопознание».

Самопознание как учебный предмет призвано выполнять ключевую роль в создании условий для становления нравственных основ личности, ее духовного совершенствования и самореализации.

Объектом самопознания как целостного процесса является человек, который рассматривается в контексте природного и социального аспектов бытия. Человек, являясь сложноорганизованной системой, проявляет себя как индивид, личность, субъект деятельности и индивидуальность. Органическое единство этих ракурсов человека обеспечивает его гармоническое развитие, включающее самоопределение, самоактуализацию, самореализацию и самосовершенствование. Это определяет предметную область самопознания и конкретизирует познавательную, развивающую и воспитывающую функции учебного предмета.

Предметная область самопознания предполагает организацию целенаправленного образовательного процесса, направленного на раскрытие каждым учеником своих природных способностей и творческого потенциала посредством создания своего внутреннего мира, осмысления своей неповторимой индивидуальности.

Средства предмета «Самопознание» также ориентированы на оказание поддержки и содействия учащимся в приобретении жизненно важных умений и навыков широкого спектра, позволяющего им проявлять созидательную активность, направленную на служение обществу.

Основное назначение учебного процесса по самопознанию заключается в том, чтобы:

– раскрывать способности человека и развивать его как индивида, как личность, как субъекта деятельности и как индивидуальность с учетом его темперамента, характера, направленности и способностей;

– формировать основы нравственного поведения учащихся, социально значимых ориентаций, обуславливающих отношение человека к себе, окружающему миру, человечеству в целом;

– формировать систему ценностей личности, практические навыки творческого приложения знаний в решении проблем, направленные на служение обществу.

Нравственно-духовное образование «Самопознание» осуществляется через достижение общих целей:

способствовать осознанию каждым учеником своего внутреннего мира и осмыслению своей индивидуальности;

содействовать гармоничному становлению личности посредством целенаправленного развития следующих жизненно важных ключевых компетенций:

определять свою жизненную позицию; конструктивно решать различные вопросы соответственно нравственным

нормам;

41

выстраивать доброжелательное отношение с собой, людьми и окружающим миром;

оказывать посильную помощь людям, проявлять заботу о родных и близких; жить в ладу с самим собой, быть искренним в мыслях, словах и действиях; проявлять созидательную активность, гражданственность и патриотизм; проявлять готовность к нравственному выбору и быть ответственным за свои

мысли, слова и поступки; развивать на практике навыки служения обществу.Ключевые компетенции выпускников школ служат ориентиром для всех

участников образовательного процесса (учащихся, учителей, родителей, общественности) и основанием для определения содержания учебного предмета «Самопознание», организации нравственно-духовного образования.

Это обеспечивается решением следующих задач, предусмотренных предлагаемой программой по самопознанию для начального образования, основного среднего образования и общего среднего образования организаций среднего образования:

раскрытие ценностного отношения к самому себе, к людям и окружающей действительности; способности проявлять чуткость и доброжелательность к окружающим, заботиться о них;

развитие мотивации к познанию себя, других, мира и человечества, к пониманию своего предназначения, к проявлению добра и любви к себе и другим;

развитие чувства собственного достоинства, уверенности в себе, ответственности за свои мысли, слова и поступки;

развитие способности понимать взаимосвязь внутреннего и внешнего мира человека, его единство с природой, взаимозависимость физического и духовного здоровья; регулировать собственное физическое и психическое состояние как основу для ведения здорового образа жизни;

развитие способности к критическому осмыслению и осознанию возможностей в саморегуляции своих поступков и поведения с точки зрения многообразия социальных позиций и ролей;

раскрытие способности применять знания, умения и навыки для сбора и анализа информации в заданном контексте; оценивать ситуацию; выражать свое отношение для принятия личностно значимых решений, не противоречащих общечеловеческим и этнокультурным ценностям;

развитие способности проявлять созидательную активность в повседневной жизни в решении конкретных вопросов; умения сотрудничать в коллективе и работать в группе, команде для конструктивного решения намеченных задач соответственно нравственным нормам.

На решение этих задач направлены состав и структура содержания предмета «Самопознание», которые и определили базовое содержание образования с 1 по 11 класс.

Дидактическими основаниями, регулирующими отбор содержания предмета «Самопознание», являются:

общая цель нравственно-духовного образования, направленная на раскрытие способностей человека и гармоническое развитие его физического, психического, духовного, социального и творческого потенциалов;

образовательные цели предмета «Самопознание», ориентированные на содействие развитию у учащихся интеллектуальной, информационной, коммуникативной и рефлексивной культур;

Логическая структура содержания предмета определена исходя из:42

– системы общечеловеческих ценностей, позволяющих a) познавать себя: любовь, здоровье, свобода, счастье, труд, гармония тела и

духа;b) познавать других: семья, дружба, общение, равенство, братство, диалог,

взаимопонимание, сотрудничество;c) познавать мир: природа, Родина, мир, жизнь, гармония со Вселенной, вера,

надежда;d) познавать духовный опыт человечества: истина, земля как общий дом

человечества, творчество, культура, единение с человечеством; - основных качеств личности, проявляющихся относительно:a) себя: любовь, человечность, благородство души, уважение к себе,

самостоятельность, трудолюбие, уверенность в себе, целеустремленность;b) других: ответственность, общительность, отзывчивость, справедливость,

толерантность, вежливость;c) мира: стремление к познанию, стремление любить, стремление заботиться,

стремление служить обществу, любознательность, доброта;d) человечества: мудрость, открытость, оптимизм, приверженность

традициям, устремленность в будущее, глобальная ответственность; - составных компонентов социального опыта, накопленных человечеством:

мировая культура, мудрость народов, знания/наука. Содержательные линии, выстроенные в ключе: познать себя, познать других,

познать мир, познать человечество, конкретизируются в базовом содержании, включающем в себя следующие направления:

1. «Познание человеком самого себя».2. «Человек в обществе».3. «Человек и окружающий мир».4. «Духовный опыт человечества». Указанные направления выступают ключевыми векторами процесса самопознания,

так как в полной мере отвечают логике человеческой жизни, системе общечеловеческих ценностей и содержат значительные предпосылки для развития нравственно-духовных качеств, самоопределения и максимальной самореализации личности и являются сквозными, что предполагает более точную конкретизацию на разных ступенях школы с учетом возрастных особенностей детей.

Через содержание предмета обеспечивается формирование и развитие эстетических воззрений, знаний об окружающем мире и месте человека в нем; раскрытие разных сторон целостного процесса развития гармоничной личности, роли человека в обществе, значения гармонии и единства человека и природы, Вселенной; воспитание культуры взаимоотношений с другими людьми; понимание значения общечеловеческих ценностей в духовном опыте человечества.

Программа по самопознанию для общеобразовательной школы дает широкие возможности для нравственно-духовного и физического развития и самосовершенствования учащихся, понимания смысла жизни и предназначения человека. Данный курс, усиливая ценностный смысл образования, имеет направленность на раскрытие и развитие способностей человека любить, верить в себя, творить добро, проявлять чуткость, заботиться о себе и других, критически мыслить, совершать нравственный выбор, ценить и преумножать традиции, созидать, принимать ответственность на себя, сотрудничать, самосовершенствоваться.

В программе предусмотрена преемственность в развитии основных понятий об общечеловеческих ценностях и личностных качествах по классам и уровням среднего образования. Вместе с тем, данная программа может служить основой для

43

осуществления межпредметной связи и интеграции основных идей самопознания с содержанием других учебных предметов в плане формирования мировоззрения, здорового образа жизни; развития нравственных качеств, экологического сознания, эстетических вкусов.

Программа предполагает тематическое развертывание содержания предмета по классам, что соответствует следующим разделам: I«Радость познания», II «Учимся общению», III «Быть человеком», IV «Как прекрасен этот мир!». Данная тематика предназначена для начальных и 5-6 классов среднего звена, что способствует сохранению преемственности в выстраивании учебного материала. Однако с учетом возрастных особенностей учащихся в 7-11 классах структура содержания образования по самопознанию несколько меняется, что, однако, происходит без нарушения логики содержательных линий предмета. Содержание образования на уровнях основного среднего и общего среднего образования разворачивается в соответствии со следующими разделами:

I «Быть человеком», II «Человек и общество», III «Мир и человек», IV «Мир человечества».

В программе по самопознанию учитывается, что развитие личности учащегося осуществляется в процессе организации всей его жизни и учебной деятельности в школе и вне ее, в учебное и свободное от учебных занятий время.

Этим определяется особенность данной программы, в которой предусматривается развитие качеств личности и ее представлений об общечеловеческих ценностях, что необходимо каждому человеку на протяжении всей жизни. При этом следует отметить, что качества личности не могут быть развиты в порядке определенной очередности. Учитывая тесную их связь между собой, темы внутри каждого раздела от класса к классу выстроены в направлении раскрытия тех или иных граней понятий в различном их сочетании. При этом в содержании тем и их расположении отражается логика раскрытия основной идеи каждого раздела.

С учетом специфики предмета, его целей и задач предполагается применение различных видов нестандартных уроков, обладающих здоровьесберегающим потенциалом (уроки-размышления, уроки-дискуссии, театрализованные уроки, уроки творчества, уроки на природе, уроки-конкурсы, уроки-фантазии, уроки-концерты, уроки-экскурсии, уроки-игры и др.). Кроме того, содержанием программы предусмотрено использование ряда методических приемов обучения, которые в наибольшей степени содействуют целям и задачам самопознания. Такие приемы, как «Круг радости» и «Круг «От сердца к сердцу», которые применяются соответственно в начале и по завершении каждого занятия, способствуют тому, что каждый ученик вовлечен в проблему урока, принят коллективом и сам позитивно воспринимает коллектив. Содержание предмета предполагает также использование приемов и методов, направленных как на расширение знаний и представлений школьников о ценностях и нравственных качествах человека, так и на развитие их мышления, эмоционально-волевой сферы, на эмоционально-образное восприятие учебного материала, активизацию познавательного интереса, раскрытие творческого потенциала («Чтение», «Цитата урока», «Беседа», «Размышление над ситуацией», «Творческая деятельность» и др.). Важным условием организации учебного процесса по самопознанию является создание на уроках здоровьесберегающей среды с помощью методических приемов, благотворно влияющих на настроение и самочувствие учащихся, способствующих релаксации, снижению напряженности тела, преодолению усталости, утомляемости, лучшему осознанию и стимулированию своих чувств и эмоций, рефлексии («Минутка тишины», «Наедине с собой», «Разминка», «Споемте, друзья» и др.).

Программа по изучению самостоятельного предмета «Самопознание» в рамках инвариантной учебной нагрузки для 1-х – 11-х классов рассчитана на объем учебной

44

нагрузки, составляющий 1 час в неделю, всего 34 часа в учебном году в каждом классе. Уроки 33-34 на всех уровнях образования обозначены как «итоговое повторение», что предполагает обобщение и систематизацию пройденного материала по завершении курса. Нами предусмотрена возможность для каждого учителя выбрать для этой цели направление, соответствующее успехам и достижениям каждого конкретного ученического коллектива в процессе изучения предмета. Возможно распределение часов итогового повторения по полугодиям. В этом случае 1 час выделяется на подведения итогов работы в первом полугодии, 1 час – во втором. Часы итогового повторения можно рассматривать и как возможность для учащихся продемонстрировать результаты творческой деятельности, которая отражается в портфолио.

Портфолио - это совокупность творческих работ учащегося, иллюстрирующая его достижения в процессе самопознания. Творческие работы могут носить индивидуальный, групповой или коллективный характер. Цели введения портфолио:

- поддерживать и поощрять высокую учебную мотивацию,- развивать навыки рефлексивной и оценочной (самооценочной) деятельности

школьников, содействовать их дальнейшей успешной социализации.Анализ качества портфолио позволяет совершенствовать и развивать

образовательный процесс по самопознанию, принимать своевременные решения для повышения эффективности деятельности учителя и учеников на уроке и служит одним из способов оценивания познавательной деятельности учащихся.

С учетом специфики предмета, где обучение происходит на основе интерактивной методики, предусмотрено деление контингента учащихся каждого класса на две подгруппы. Деление на подгруппы обеспечивает для учителя возможность проявить более пристальное внимание к внутренней динамике личностного, духовного роста учащихся, способствует организации полноценного диалога субъектов образовательного процесса, а также содержит возможность для учащихся высказать свою позицию по поводу обсуждаемой на уроке проблемы, максимально раскрыть свои способности, развить интересы и выработать ценностное отношение к себе и окружающему миру.

Далее предлагаются краткое методическое описание основных тематических разделов, содержательная основа уроков, требования к уровню подготовки учащихся и критерии оценки знаний учащихся по уровням среднего образования.

45

НАЧАЛЬНАЯ СТУПЕНЬ (1-4 классы)

Пояснительная запискаСодержание предмета «Самопознание» для начальной ступени школы служит

средством достижения принятых в ГОСО по предмету «Самопознание» общих целей нравственно-духовного образования.

Основное базовое содержание предмета для начальной школы с учетом возрастных особенностей учащихся разворачивается в следующих разделах:

I «Радость познания»;II «Учимся общению»;III « Быть человеком»;IV «Как прекрасен этот мир!».Первый раздел «Радость познания» вводит учащихся в предмет

«Самопознание». В нем предусмотрены уроки, на которых дети проходят своеобразную адаптацию к школе. Они осмысливают новую для себя роль ученика, знакомятся с одноклассниками, учителями, со школой в целом. Учащиеся получают возможность вглядеться в свой внешний облик, понять самих себя, задуматься о своем характере, о тех социальных ролях, которые они выполняют, осознавать свои эмоции и вырабатывать умение управлять ими. Успешному выполнению этих задач способствует восприятие детьми нравственных ценностей через интересный познавательный материал. В программе данного раздела предусмотрено знакомство учащихся с понятиями: человек, индивидуальность, ученик, школа, знание, познание, самопознание, учение, книга, учебник, увлечения человека.

Новая социальная роль ребенка - роль ученика школы - связана не только с освоением принципиально нового вида деятельности (учения), но и с изменением всей системы отношений, интересов, ценностей, уклада жизни ребенка. Знания дети данного возраста получают в основном через игровую, внешне и внутренне привлекательную, форму. В связи с этим необходимо широко использовать игровые методы обучения, предлагать различные задачи на осмысление ситуаций, на творческую деятельность, коммуникативно-деятельностное обучение с использованием элементов дискуссии.

Полученные знания позволят детям понять необходимость проявления заботы и внимания по отношению друг к другу. Выработанные навыки будут способствовать формированию у детей доброты, чуткости, доброжелательности, навыков сотрудничества в процессе школьной жизни. Важность уроков данного раздела заключается еще и в том, что устойчивые доброжелательные отношения в школьном коллективе обуславливают в дальнейшем развитие положительных качеств личности уже взрослого человека.

Во втором разделе программы «Учимся общению» основное внимание уделено: развитию коммуникативных умений и навыков (умение слушать, понимать, адекватно оценивать себя и другого, сопереживать, взаимодействовать); умению строить равноправные, добрые взаимоотношения со сверстниками; умению настраивать себя на позитивный лад, выражать свои чувства и распознавать чувства других; овладению навыками разрешения межличностных конфликтов; развитию социальной активности. В программе данного раздела предусмотрено знакомство учащихся с понятиями: любовь, добро, культура общения, вежливость, настроение человека, дружба, друзья, человечность, милосердие, уважение.

Уроки раздела «Учимся общению» ориентированы на раскрытие позитивных аспектов организации доброжелательного климата в детском коллективе,

46

оптимистический прогноз поведения учащихся через психологическую установку на уважение к окружающим и друг другу, на эмоциональное тепло и взаимопонимание, при котором никто не будет обижен и обделён вниманием. Методические приёмы направлены на совместный поиск путей предотвращения конфликтов и определение достойных способов выхода из создавшихся конфликтных ситуаций. Необходимо терпеливо учить школьников находить корректные способы реагирования на недостойное поведение других, формировать и развивать умение детей прощать, проявлять снисходительность, благородство, терпимость.

Важно, чтобы в процессе обучения ребенок усвоил этические нормы отношений между людьми. Для этого надо развивать у него навыки общения, дух сотрудничества и коллективизма, учить понимать чувства другого, общаться и взаимодействовать в группе, дружить с другими детьми, делить с ними успехи и неудачи, контролировать свое поведение, сознательно им управлять, быть смелым и уверенным в себе в разных жизненных ситуациях.

Различные формы практического включения детей в упражнения, игры, творчество, эксперимент, деятельность должны способствовать приобщению растущего человека к нормам воспитанности, формированию эмоционально-мотивационных установок по отношению к себе, окружающим, сверстникам и взрослым людям, развитию коммуникативных и социальных навыков, умений и опыта общения, необходимых для правильного поведения в обществе и личностного развития.

Предполагается, что знания о приемах, средствах и методах вежливого общения, полученные на уроках данного раздела, дадут детям представление об искусстве человеческих взаимоотношений, позволят воспитывать в них добрые и искренние чувства к близким людям, одноклассникам, знакомым. Они научат детей понимать эмоциональное состояние собеседника, правильно выражать свои мысли и чувства, ценить хорошие отношения и получать радость от общения с окружающими людьми, проявлять о них заботу и предлагать им посильную помощь.

Третий раздел «Быть человеком» разработан с учетом психологических особенностей возрастного развития детей: возрастающей осознанности поведения, впечатлительности, интенсивного развития чувств, общего эмоционального тонуса (жизнерадостность, бодрость), волевых качеств. Раздел содержит материал, способствующий развитию навыков принятия ребенком нравственных ценностных ориентаций. Так, учащиеся знакомятся с такими нравственными понятиями, как самостоятельность и ответственность, трудолюбие, отзывчивость, справедливость, совесть, честь, смелость и др. Особое внимание уделяется формированию нравственных качеств ребенка, которые будут способствовать развитию доброты, дружелюбия, выдержки, целеустремленности, смелости, самоуважения, достоинства, умения сочувствовать, проявлять внимание к другим людям, животным, природе.

Содержанием программы предусмотрено познание себя и других, развитие умения сравнивать, анализировать поступки других и собственные, видеть и оценивать их этическое содержание.

Содержание и методы обучения направлены на развитие эмоциональной отзывчивости детей, на создание условий для воспитания самоуважения, чувства собственного достоинства, проявления чувства эмпатии. Образовательный процесс должен быть построен с позиций самого ребенка, его жизненного опыта, поэтому информация, передаваемая ученикам в процессе образования и воспитания, должна быть не просто принята во внимание ребенком, но и эмоционально прожита. Необходимо использовать имеющийся опыт, на основе которого происходит обучение детей нравственным способам разрешения жизненных ситуаций.

47

При изучении раздела ведущим методом целесообразно использовать этическую беседу. В процессе обсуждения фактов проявления нравственности учителю необходимо пробуждать положительные эмоции детей, развивать чувство собственного достоинства. Содержание этических бесед должно быть связано с разнообразной деятельностью детей, чтобы они могли ориентироваться в общественных явлениях, осознавать свое поведение, предвидеть нравственные результаты своих поступков. Эффективным приемом и средством нравственного воспитания являются специально составленные познавательные задачи. В ходе их решения младшие школьники применяют известные им нравственные понятия при рассмотрении поступков, анализе ситуаций, выражении своего личного отношения к ним. На уроках необходимо отводить время для размышлений, мечтаний о будущем – это минуты тишины и раздумий о разных проблемах: о самом себе, о близких и родных, о добре и зле, об улучшении жизни людей. В результате такой работы дети научатся: видеть достоинства и недостатки собственного поведения и поведения окружающих людей в быту, в общественных местах; поступать по справедливости, подчинять свои желания общим интересам; действовать самостоятельно и самостоятельно находить решение поставленных задач.

Полученные представления о поступках и привычках людей дадут возможность младшему школьнику вырабатывать социально значимые мотивы положительного поведения, развивать в себе желание подражать хорошим примерам. Заложенные основы знаний и воспитания помогут ребенку вырабатывать в себе чувство ответственности за свои поступки, требовательность по отношению к себе, позволят формировать правильную самооценку, что поможет развитию основных черт личности.

Содержание четвертого раздела «Как прекрасен этот мир!» ориентировано на формирование у младших школьников опыта нравственных отношений с окружающим миром. В целях формирования эстетического отношения к природе и укрепления здоровья детей, необходимо организовывать экологически творческую деятельность. Эмоциональная насыщенность уроков обеспечивается использованием форм, привлекательных для младших школьников – познавательные, сюжетно-ролевые игры, праздники, практические работы с природным материалом, проектная деятельность, экскурсии, посильная для этого возраста природоохранная деятельность.

Структура содержания раздела «Как прекрасен этот мир!» создает условия для установления связей между элементами этических, валеологических, правовых знаний. Компоненты этих знаний, включенных в содержание раздела, связываются по смыслу с гуманистическими общечеловеческими ценностями. Так, на уроках, посвященных раскрытию ценности жизни и здоровья человека, учащиеся узнают о праве каждого человека на жизнь и охрану здоровья, о праве детей на выживание и особую заботу государства об их здоровье, об обязанности каждого уважать право другого человека на жизнь, знакомятся с экологическими проблемами.

Нравственные качества не могут возникать вне деятельности. Поэтому очень важно, чтобы дети имели достаточный объем самостоятельного общественно полезного труда и других видов деятельности, в которых могли бы реализовать свои знания о нормах и правилах морали, направить свою деятельность на служение обществу.

Сформированный опыт нравственного и экологически ориентированного поведения поможет младшему школьнику научиться жить в гармонии с собой и окружающим миром, сохранять и укреплять свое здоровье, обеспечивать экологические условия для своей жизнедеятельности – труда, отдыха, питания,

48

формировать у учащихся навыки экологически грамотного, нравственного поведения в природе.

Эффективность нравственно-духовного образования младших школьников во многом зависит от согласованной работы учителей и семьи. Родителям необходимо знать, какие нормы нравственности преподносит учитель, какие требования предъявляются к поведению детей, как оцениваются их поступки по нравственному критерию, каково общественное мнение в классном коллективе. Единство воспитывающего влияния родителей и педагогов проявляется в однозначном понимании целей и конкретных задач воспитания, в умении реализовать их, используя разнообразие методов и приемов. Для повышения эффективности этического просвещения младших школьников необходимо, чтобы и родители анализировали свой опыт бесед с детьми на моральные темы, видели результаты (положительные и отрицательные) воздействия словом и поведением на нравственное развитие детей, на их поступки. Привлечение родителей к реализации программы курса достигается разными способами. Широко практикуются совместные домашние задания (для детей и их родителей), предоставление литературы, проведение ознакомительных занятий и тренингов, бесед, раскрывающих цели, задачи и методику курса. Это позволяет обеспечить непрерывность воспитания детей как в школе, так и дома.

Далее представлено содержание образования для каждого класса начальной школы, требования к уровню подготовки, критерии оценивания знаний учащихся.

1 класс(34 часа, 1 час в неделю)

Название раздела Кол-воуроков

Название темы, содержание

I Радость познания1-2 Здравствуйте,

это я!Урок-знакомство. Неповторимость каждого человека, обусловленная особенностями внешности, стремлений, увлечений, привязанностей, вкусов, характеров, поведения. Объединяющее начало всех людей, общность целей.

3-4 Я ученик Смысл понятия «ученик». Возможности ученика, цели и задачи человека, сидящего за школьной партой. Учение как труд, особенности учебного труда, режим дня, досуг, обязанности в школе и дома.

5-6 Хочу всё знать!

Cтремление к знаниям. Человек как часть семьи, коллектива, общества, мира. Взаимодействие с окружающим миром – путь к познанию. Значение единения и сплоченности на пути познания.

7-8 Путешествие в Введение в предмет 49

Страну Самопознания

«Самопознание». Карта целей. Содержание тематических разделов.

II Быть человеком9-10 Азбука

общенияОбщение как необходимое условие существования человека. Правила общения дома, в коллективе, общественных местах. Культура поведения. Вежливость как важнейшее качество личности. Проявление вежливости в повседневной жизни.

11-12 Мои друзья Понятие «дружба». Значение дружбы в жизни человека. Дружба в классе. Объединяющее начало дружбы. Дружба как источник радости общения.

13-14 Радуга настроения

Стремление к позитивному восприятию мира. Радость как источник жизненных сил. Хорошее настроение – путь к успеху в учении, труде, творчестве.

15-16 Любовь в моём сердце

Любовь как важнейшая общечеловеческая ценность. Любовь к ближнему, окружающему миру. Проявления любви в жизни. Любовь – основа отношений человека к человеку.

III Учимся общению

17-18 Мой дом Человек – член семьи. Взаимоотношения в семье, коллективе. Проявления доброжелательности. Сотрудничество, взаимовыручка, уважение.

19-20 Быть честными

Честность как важное качество человека. Честные и нечестные поступки. Разрушительное воздействие лжи на личность.

21-22 Помогаем друг другу

Взаимопомощь, поддержка, чуткость и отзывчивость. Проявление стремления прийти на помощь в поступках человека.

23-24 Идём дорогою добра

Ценность «добро». Доброта как качество человека. Добрый поступок.

IV Как прекрасен этот мир!

25-26 Родная природа

Природа – наш дом. Красота природы. Бережное отношение к

50

природе. 27-28 Шаги к

здоровьюЗдоровье как жизненная ценность. Физическое и духовное здоровье. Правила здорового образа жизни.

29-30 Моя Родина Казахстан – Родина всех казахстанцев. Малая Родина. Родной дом, родной город (аул).

31-32 Праздник детства

Обобщение изученного. Детство – счастливая пора. Игра как способ познания окружающего мира. Творчество – источник радости.

33-34 Итоговое повторение

Требования к уровню подготовки учащихся

Учащийся по окончании 1 класса: имеет элементарные представления о человеческих ценностях: знание, учение,

любовь, добро, дружба, мир, семья, Родина, природа, творчество, труд, здоровье, честность, отзывчивость;

имеет представления о единстве человека и природы и позитивном влиянии природы на развитие человека; бережно и осознанно относится к окружающему миру;

понимает значимость сохранения здоровья; знает и умеет применять элементарные правила здорового образа жизни;

умеет выражать свои мысли, чувства, впечатления через творческую деятельность;

имеет представления о семейных ценностях, о взаимоотношениях в семье, основанных на любви, взаимопомощи, уважении и заботе;

осознает радость общения и искренней дружбы; умеет оценивать проявления дружбы и уважения среди сверстников и взрослых;

умеет поддерживать дружеские отношения с представителями противоположного пола;

осознает ответственность за свои поступки; умеет применять правила достойного поведения в школе, дома, в общественных местах;

знает и понимает права и обязанности школьника, умеет пользоваться ими.

Оценивание знаний учащихся

Оценивание качества знаний учащихся по предмету «Самопознание» проводится на основе «Требований к уровню подготовки учащихся», разработанных в программе для 1 класса. Эти требования служат критерием для мониторинга развития познавательной деятельности учащихся, стремления следовать в жизни общечеловеческим ценностям и навыков служения обществу.

В соответствии с особенностями нравственно-духовного образования важна не количественная, а качественная оценка, поэтому вводится оценка «зачет» по итогам каждого полугодия.

51

«Зачет» ставится учащемуся, если он может продемонстрировать достижения, соответствующие не менее чем 2/3 от общего объема «Требований к уровню подготовки учащихся» для 1 класса.

При выставлении учащемуся оценки «зачет»/»незачет» во внимание берется портфолио ученика, отражающее его творческую деятельность по предмету «Самопознание». При анализе качества портфолио обращается внимание на активность учащегося в коллективном и групповом творчестве, а также глубину осмысления проблемы в индивидуальной творческой деятельности, ориентированность ее замысла, содержания на приоритет общечеловеческих ценностей, поиск путей решения поставленных на уроке проблем на основе любви к человеку и окружающему миру.


Название раздела Кол-воуроков


I Радость познания1-2 Наполним

радостью сердца

Значимость личности. Общечеловеческие ценности как источник радости. Позитивное мировосприятие.

3-4 Мы как радуги цвета

Характер человека. Эмоции, чувства. Эмоциональный образ человека. Достоинства и недостатки. Индивидуальные способности. Талант.

5-6 Знания осветят путь тебе

Ценность знания. Жизнь как источник познания. Ответственность в учении. Учитель как наставник и друг.

7-8 Школа – наш общий дом

О ценности школы и школьной дружбы. Бережное отношение к школьному имуществу. Соблюдение правил поведения. Уважение к учителю, воспитателю.

II Быть человеком

9-10 Добротой себя измерь

Добрые взаимоотношения в классе. Человечность, милосердие. Самооценка человека. Добро и зло как полярные понятия.

11-12 Красив тот, кто красиво поступает

Управление собственным поведением. Нравственное самосовершенствование. Правила хорошего тона. Культура человека.

13-14 Быть честным и искренним

Честность как ценностное качество человека. Позитивное мышление. Правда и справедливость как важнейшие общечеловеческие ценности.

15-16 Здоровому всё здорово!

Ценность здоровья. Активный образ жизни. Вредные привычки и их влияние на состояние здоровья.

III 17-18 Учимся Коммуникативная культура человека.

52

Учимся общению

уважать себя и других

Позитивное общение как проявление понимания и уважения к людям. Достоинство человека. Социальная интуиция. Внимательное отношение к людям.

19-20 Учимся прощать

Сущность прощения. Толерантность. Способы выхода из конфликтных ситуаций.

21-22 Учимся дружить

Позитивное общение в дружбе. Качества, необходимые в дружбе. Дружба, друзья как общечеловеческие ценности.

23-24 Учимся любить

Сущность общечеловеческой любви. Выражение чувств.


25-26 Край, где мы с тобой растём

Преданность Родине. Интерес к прошлому, бережное отношение к настоящему родной страны. Гордость и моральная ответственность за судьбу родной земли. Красота родного края.

27-28 Учимся беречь природу родного края

Природа и человек. Истоки понимания живой природы. Природа как источник вдохновения, творческого воображения, яркой фантазии.

29-30 Страна, где мы с тобой живём

Отчизна. Единство народа. Дружба людей разных национальностей как основа нерушимости и прочности страны. Будни и праздники казахского народа, представителей других национальностей, населяющих Казахстан.

31-32 В мире красоты

Общечеловеческие ценности как жизненные ориентиры. Самопознание в повседневной жизни.


Требования к уровню подготовки учащихсяУчащийся по окончании 2 класса: имеет представления об изучаемых общечеловеческих ценностях: учение,

знание, учебный труд, любовь, добро, дружба, мир, искренность, семья, любовь к Родине.

имеет понятие о положительных качествах человека, таких, как честность и искренность, доброжелательность, уважительное отношение к людям, а также о проявлении негативных качеств и эмоций человека;

имеет элементарные представления о природе как источнике вдохновения и культурной ценности своего края; умеет бережно относиться к зеленым насаждениям, птицам, животным;

понимает значимость ведения здорового образа жизни; знает факторы, укрепляющие здоровье, основные правила здоровья;

53

умеет выражать эмоции и чувства в различных видах деятельности, в речи; использовать средства выразительности для выражения собственного представлении о мире;

имеет представления о ценности мира и согласии между людьми разных национальностей, о ценности дружбы народов, проживающих в Казахстане;

осознает важность умения жить в мире с другими людьми, поддерживать добрые взаимоотношения с одноклассниками и друзьями; умеет оценивать проявления доброжелательности, уважения к себе и другим;

умеет поддерживать дружеские отношения с представителями противоположного пола;

умеет справедливо оценивать события, свои действия; взвешенно принимать решения, контролировать поведение в школе, дома, в общественных местах;

знает и понимает правила хорошего тона, осознанно использует свои знания в разных ситуациях.

Оценивание знаний учащихсяОценивание качества знаний учащихся по предмету «Самопознание» проводится

на основе «Требований к уровню подготовки учащихся», разработанных в программе для 2 класса. Эти требования служат критерием для мониторинга развития познавательной деятельности учащихся, стремления следовать в жизни общечеловеческим ценностям и навыков служения обществу.





Название раздела

Кол-воуроков


I Радость познания

1-2 Изучаем общечеловеческие ценности

Роль самопознания в жизни человека. Общечеловеческие ценности как основа нравственной культуры. Нравственные нормы.

3-4 Учение – мой труд Учение как главный труд

54

школьника. Путь к знаниям. Умение ставить цели и достигать их. Трудолюбие – основа успеха в учении.

5-6 Книга – источник знаний

Книга как источник знаний и мудрости человечества. Любимые книги. Школьный учебник. Роль книги в жизни человека.

7-8 Путь любви и добра Самопознание как путь любви и добра. Доброе имя челове-ка. Добрые чувства. Отражение человека в поступке.

II Учимся общению

9-10 Культура общения Правила этикета. Культурный человек. Позитивное общение.

11-12 Начало начал… Родной дом. Семья человека. Основа взаимоотношений в семье. Ответствен-ность членов семьи. Ценности крепкой семьи.

13-14 Понимать себя и других

Ценность взаимопонимания. Согласие. Чуткое и внимательное отношение к людям. Позитивное общение мальчиков и девочек.

15-16 Всё начинается с любви…

Любовь – духовная ценность. Любовь как основа взаимоотношений между людьми. Проявление любви в повседневной жизни.

55

III Быть человеком

17-18 Жизнерадостность и оптимизм

Жизнерадостность и оптимизм как важ-ные качества челове-ческого характера. Жизнерадостный человек. Оптимист и пессимист.

19-20 О доброжелательности

Доброжелательный человек. Доброжела-тельность как необходимое условие добрых отношений между людьми.

21-22 Щедрость и великодушие

Щедрость как состояние души. Щедрость и скупость. Великодушие – одна из граней истинной человечности.

23-24 Быть патриотом своей страны

Патриот. Патриотизм. Поступки и дела патриота. Любовь к Родине как условие единства и дружбы народа.


25-26 Культурное наследие народа

Культурное наследие как отражение мудрости народа, источник духовности. Связь поколений. Прошлое, настоящее и будущее человечества. Культурное наследие – источник самопознания.

27-28 В гармонии с природой

Гармония. Красота. Связь человека и природы. Любовь человека к природе. Бережное и заботливое отношение человека к природе.

56

29-30 Секреты здоровья Ценность здоровья. Правила здорового образа жизни. Позитивное восприятие действительности как условие ЗОЖ. Нравственная основа человека и здоровье. Режим труда и отдыха.

31-32 Радость творчества Обобщение изученного. Творчество как отражение внутреннего мира человека. Красота мира, человека. Самопознание - путь любви и добра.


Требования к уровню подготовки учащихсяУчащийся по окончании 3 класса: осознает значимость и содержание понятий: труд, взаимопонимание,

жизнерадостность, оптимизм, доброжелательность, щедрость, великодушие, патриотизм, творчество;

умеет разбираться в проявлениях человеческих чувств и эмоций, проявлять жизнерадостность, оптимизм, щедрость и великодушие;

знает и применяет на практике правила этикета; проявляет чуткое и внимательное отношение к людям;

умеет разбираться в проявлениях добрых и недобрых человеческих чувств и поступков, может анализировать их причины и следствия; умеет проявлять ответственность в своих делах и поступках;

знает правила здорового образа жизни, понимает необходимость ведения здорового образа жизни, соблюдает личную гигиену и режим труда и отдыха;

умеет выражать свои мысли и впечатления через творческую деятельность; умеет проявлять внимание и уважение к людям, уважение к самому себе,

проявлять заботу к близким, родным. проявляет интерес и уважение к труду и профессии своих родных и близких; понимает важность бережного отношение к природе родного края; проявляет интерес к природе родного края, ведет наблюдения за

эстетическими проявлениями окружающей природы; проявляет интерес к истории страны, историческим корням своего народа,

культурному наследию народа.


на основе «Требований к уровню подготовки учащихся», разработанных в программе 57

для 3 класса. Эти требования служат критерием для мониторинга развития познавательной деятельности учащихся, стремления следовать в жизни общечеловеческим ценностям и навыков служения обществу.









1-2 Здравствуй, мир! Окружающий мир. Взаимоотношения человека с окружающим миром. Мир как источник познания.

3-4 Цель жизни Цель жизни, смысл жизни, призвание. Предназначение человека. Пути достижения цели.

5-6 Мои увлечения Интересы и склонности человека. Хобби как способ познания себя. Способности человека. Профессия. Выбор пути.

7-8 Какой я? Характер человека. Познание своих возможностей. Жела-ния и возможности. Реализация

58

человека в творчестве.


9-10 Учимся взаимопониманию

Взаимопонимание – основа добрых отношений между людьми. Умение слушать, слышать и понимать друг друга.

11-12 Традиции семьи Семейные традиции. Уважение в семье. Взаимопонимание как условие счастья в семье. Семейные праздники. Семейный труд. Счастье семьи.

13-14 Мой коллектив Школьный кол-лектив, классный коллектив, совмест-ная творческая деятельность. Дружба в классе. Взаимо-отношения мальчи-ков и девочек. Нравственные цен-ности в коллективе.

15-16 Доброе имя Добрые дела как основа доброго име-ни человека. Уважи-тельное отношение к себе и другим. Нравственное досто-инство человека.

III Быть человеком

17-18 Самостоятельность и ответственность

Самостоятельность и ответственность как ценностные качества личности. Самостоятельный человек. Ответст-венный человек.

19-20 Смелость и решительность

Смелость и реши-тельность – качества характера

59

человека. Смелый человек. Решительный чело-век. Воспитание характера.

21-22 Жить по совести Совесть как нравст-венный ориентир человека. Честность, справедливость, от-крытость как возмож-ность жить по со-вести. Нравственное сознание человека.

23-24 Я гражданин! Гражданин. Гражданский долг. Гражданские чувства. Служение Родине.


25-26 Живительные силы природы

Природа – источник всего живого. Природа – мудрый учитель. Природные лечебники. Взаимопонимание человека и природы как условие крепкого здоровья и долголетия.

27-28 Живая вода Вода – богатство природы. Запасы воды в современном мире. Качество воды. Значение воды для человека.

29-30 Красота родной земли

Природа родного края. Красота родной земли – источник любви и вдохновения.

31-32 Радость творчества Обобщение изучен-ного. Творчество как отражение внутрен-него мира человека. Красота

60

мира, человека. Самопоз-нание - путь любви и добра.


Требования к уровню подготовки учащихсяУчащийся по окончании 4 класса: осознает значимость и содержание понятий: коллектив, гражданин, традиции,

ответственность, смелость, решительность, совесть, справедливость; умеет разбираться в проявлениях человеческих чувств и эмоций, различать

свое эмоциональное состояние, выражать свои чувства и устремления; умеет сдерживать негативные эмоции и действия;

знает этикетные нормы поведения, применяет на практике хорошие манеры и соблюдает культуру внешнего вида;

умеет поддерживать доброжелательные отношения с окружающими людьми; умеет разбираться в честных и справедливых поступках, проявлять внимание, сочувствие к окружающим, неравнодушен к проблемам в семье, в стране, в мире;

понимает необходимость физического развития, умеет применять на практике оздоровительные методики и меры безопасности, обеспечивающие сохранение здоровья;

умеет делать осознанный выбор книг для чтения, оценивать собственное поведение через поступки литературных героев;

знает правила общения, умеет поддерживать позитивные, дружеские взаимоотношения в группе, классе, дома, с незнакомыми людьми; проявляет интерес и уважение к труду и профессии своих родных и близких;

понимает значимость природы как источника жизни; умеет проявлять заботу об окружающей среде, сохранять чистоту природных

источников; осознает себя гражданином Республики Казахстан; понимает свою

причастность к жизни страны, города, села, школы; понимает значимость служения обществу.





При выставлении учащемуся оценки «зачет»/»незачет» во внимание берется портфолио ученика, отражающее его творческую деятельность по предмету «Самопознание». При анализе качества портфолио обращается внимание на активность учащегося в коллективном и групповом творчестве, а также глубину осмысления проблемы в индивидуальной творческой деятельности,

61

ориентированность ее замысла, содержания на приоритет общечеловеческих ценностей, поиск путей решения поставленных на уроке проблем на основе любви к человеку и окружающему миру.

62

ОСНОВНАЯ СТУПЕНЬ (5-9 классы)

Пояснительная запискаДанная программа отражает обязательное для усвоения в 5-9 классах

общеобразовательной школы содержание обучения самопознанию.Основные цели: стимулировать духовно-нравственное развитие личности

учащихся; способствовать усвоению ими знаний об общечеловеческих ценностях; содействовать формированию социально значимых личностных качеств и жизненных навыков школьников, определённых Государственным общеобязательным стандартом среднего образования Республики Казахстан по предмету «Самопознание».

Программа для 5-9 классов обеспечивает преемственность в изучении предмета от начальной до старшей ступени школы. В ней определены основные задачи учебного предмета:

- ориентировать учащихся на самопознание и постоянное самосовершенствование;

- заложить основы культуры общения учащихся; - содействовать пониманию учащимися сути общечеловеческих ценностей;- помочь учащимся понять свою роль в коллективе и обществе;- стимулировать осознание взаимозависимости природы, человека и общества; - формировать опыт социализации и нравственного поведения в различных

учебных и жизненных ситуациях.Базовое содержание предмета «Самопознание» в 5-6 классах включает в себя

четыре основных раздела: «Радость познания», «Учимся общению», «Быть человеком», «Как прекрасен этот мир!» Основные содержательные линии предмета на этом этапе актуализируют интеллектуально-познавательный, коммуникативный, этический и эстетический аспекты духовного развития человека.

Назначение первого раздела «Радость познания» заключается в том, чтобы помочь школьникам почувствовать радость процесса познания, понять необходимость самопознания и обучения на протяжении всей жизни, обрести стремление к постижению простых человеческих истин. При изучении данного тематического раздела учащиеся осмысливают роль знания в жизни человека, учатся трудиться в коллективе.

Второй раздел «Учимся общению» призван помочь учащимся понять этические нормы общения с одноклассниками, друзьями, взрослыми, научиться ценить дружбу, взаимопонимание, согласие в семейном и школьном коллективе. Основное внимание при этом уделяется развитию умений строить равноправные, добрые взаимоотношения в классе и семье, развитию социальной активности.

Третий раздел «Быть человеком» вводит школьников в мир истинно человеческих проявлений: чувств, переживаний, добродетельных качеств и черт характера. Подростки, открывая для себя общечеловеческие ценности, учатся осознавать ответственность за свои слова, мысли и поступки.

Четвертый раздел «Как прекрасен этот мир!» помогает учащимся увидеть и понять красоту окружающего мира, заботиться о своем здоровье, жить в гармонии с природой, ощущать и ценить радость творчества.

В последующих классах перечисленные содержательные линии сохраняются, но базовое содержание предмета «Самопознание» в 7-9 классах группируется по принципу взаимопересекающихся концентрических кругов в соответствии с разделами: I «Быть человеком», II «Человек и общество», III «Мир и человек», IV «Мир человечества».

63

Содержание указанных разделов предусматривает усиление ценностного отношения учащихся к себе и миру не только через расширение знаний об общечеловеческих ценностях, но и через эмоционально окрашенное усвоение системы общечеловеческих ценностей, развитие чувств, воспитание ценностных отношений и качеств личности.

Тематика уроков самопознания включает широкий диапазон сведений о человеке и окружающем мире не только познавательного, но и проблемного характера, что актуализирует исследовательский поиск учащихся, их творческий подход к осмыслению вопросов, рассматриваемых на конкретном уроке.

Важнейшей особенностью подросткового возраста является ярко выраженная потребность в самоутверждении. Темы первого раздела «Быть человеком» ориентированы на развитие у учеников понимания подлинной человеческой природы, человеческого достоинства, стимулирование потребности в самопознании и самосовершенствовании.

Тематическое планирование второго раздела «Человек и общество» направлено на развитие у учащихся культуры общения, привитие ценностного отношения к семье, этики взаимоотношений в коллективе, гражданской позиции.

В рамках третьего раздела «Мир и человек» предусмотрено рассмотрение таких вопросов, как образ мира, мировосприятие, позитивное мышление, созвучие человека с окружающим миром.

В четвёртом разделе «Мир человечества» особое внимание уделяется осознанию учащимися своей принадлежности к человеческому роду и формированию ответственности за всё, что происходит на планете.

Разделы взаимосвязаны, что помогает рассмотреть разные грани общечеловеческих ценностей, нравственно-духовного опыта человечества.






1-2 Мир самопознания

Внутренний мир человека. Окружа-ющий мир. Самопоз-нание как процесс длиною в жизнь. Счастье человека.

3-4 Мир моих чувств Эмоции и чувства человека. Человек и его настроение. Управление эмоци-ями. Пути выхода из конфликта. Улыбка.

5-6 От мечты к открытию

Мечты и желания. Мечта и фантазия. Высота устремлений. Мечта как способ познания мира.

64

7-8 Характер человека

Отличительные черты личности. Сильный характер. Дисциплина. Воспитание харак-тера. Единство слов и поступков.


9-10 Мир человеческих взаимоотношений

Взаимопонимание как основа человечес-ких отношений. Внимание к человеку. Чуткость к окружа-ющим людям. Уваже-ние к себе и другим.

11-12 Дружба мальчиков и девочек

Культура взаимо-отношений между учащимися противо-положного пола. Дружба, взаимо-понимание в коллек-тиве. Общее дело.

13-14 Человек в коллективе

Уважение к себе. Уважение к одно-классникам. Вежли-вость и тактичность. Достойное поведение в коллективе.

15-16 Мир и согласие между людьми

Уважение к культуре, истории и религии разных народов как основа мира и согласия между людьми. Мирное разрешение вопросов. Поступки на благо людей.

III Быть 17-18 Мир семьи Семья как необхо-65

человеком димое условие счастья человека. Уважение к близким людям. Особенности взаимоотношений между старшими и младшими членами семьи.

19-20 О доверии Сила доверия. Зна-чение доверитель-ных отношений в жизни человека.

21-22 Быть трудолюбивым

Трудолюбие как од-но из важных ка-честв человека. Труд как способ реа-лизации человечес-ких возможностей.

23-24 Красота души человека

Внутренняя красота. Чистые помыслы. Умение видеть прекрасное в себе, людях и окружающем мире.


25-26 Природа – источник вдохновения

Общение с приро-дой. Природа в творчестве людей. Чувство прекрасного.

27-28 Учимся понимать красоту природы

Времена года. Природа и настрое-ние человека. Красота природы в красках.

29-30 Учимся слышать музыку природы

Звуки природы. Музыка и эмоци-ональное состояние человека.

31-32 Радость творчества

Творчество – путь к совершенству. Твор-ческая

66

личность. Прекрасное в твор-честве, дающее ра-дость окружающим.


67


Учащийся по окончании 5 класса:- осознает значимость и содержание понятий: самопознание, внутренний мир

человека, взаимопонимание, уважение, дружба, любовь, доверие, согласие, семья, коллектив, единение с природой, творчество;

- различает позитивные и негативные качества, эмоции и чувства человека; - осознает свою индивидуальность, с уважением относится к проявлениям

индивидуальности другого человека;- проявляет милосердие и сострадание к другим людям, стремится оказать им

реальную помощь; - умеет поддерживать дружеские отношения дома, в сфере ближайшего

окружения, стремится конструктивно разрешать возникшие конфликты, старается взаимодействовать с другими людьми на основе сотрудничества и согласия;

- понимает значимость физического и духовного здоровья, здорового образа жизни; стремится избегать вредных привычек;

- осознает необходимость рационального использования свободного времени;- проявляет интерес к самообразованию и творчеству; стремится к

самовыражению; - ценит дружбу и общение, проявляет терпение, интерес к другому человеку;- старается управлять своим эмоциональным состоянием, сдерживать

негативные эмоции; - стремится принимать самостоятельные решения и нести за них

ответственность;- умеет защищать свою точку зрения, не унижая достоинства других людей;- имеет представление о культуре взаимоотношений между представителями

противоположного пола.





При выставлении учащемуся оценки «зачет»/»незачет» во внимание берется портфолио ученика, отражающее его проектно-творческую деятельность по предмету «Самопознание». При анализе качества портфолио обращается внимание на активность учащегося в коллективном и групповом творчестве, а также глубину осмысления проблемы в индивидуальной творческой деятельности, ориентированность ее замысла, содержания на приоритет общечеловеческих ценностей, поиск путей решения поставленных на уроке проблем на основе любви к человеку и окружающему миру.

68


Названия

разделов

№ урока Темы уроков Содержательная

основа

I Радость познания(8 ч)

1-2 Путь познания Сущность процесса познания. Целеустремлённость, трудолюбие как необходимые качества на пути познания. Познание – необходимое условие самосовершенствования.

3-4 Возможности человека

Созидательная активность человека как необходимое условие познания своих возможностей. Вера в свои силы. Пути развития способностей.

5-6 Вера в себя Самосовершенствование. Самореализация. Вера в себя как условие личностного и профессионального становления человека.

7-8 В стремлении к красоте

Красота человека. Духовно-нравственная основа человека. Красота как отражение гармонии человека с миром. Благородство мыслей, чувств, поступков как отражение истинной красоты человека.

69

II Учимся общению (8 ч)

9-10 Взаимоотношения в классе

Взаимопонимание и доверие в классном коллективе. Решение спорных вопросов мирным путём. Уважение друг к другу – основа взаимоотно-шений в классе.

11-12 Об отзывчивости и равнодушии

Отзывчивость как ценностное качество человека. Равнодушие – болезнь души, противоположное отзывчивости качество. Человек в стремлении к нравственному выбору.

13-14 Родственные узы

Родные люди – опора человека в жизни. Ответственность человека за поддержание прочных связей между членами семьи. Проявление заботы и внимания к членам своей семьи.

15-16 Жить в мире с людьми

Добрые отношения между людьми. Мера ответственности каждого за установление мира и согласия в отношениях. Проявление доброты и чуткости по отношению к окружающим.

70

III Быть человеком(8 ч)

17-18 Я и мир вокруг Взаимосвязь человека и окружающего мира. Позитивное восприятие окружающего мира. Мир как источник открытий для человека.

19-20 Природа - бесценный дар

Природа как часть окружающего мира. Ценность природы для человека. Забота человека о природе. Гармония в отношениях человека и природы.

21-22 Искусство быть здоровым

Здоровье как отражение гармонии тела и духа. Здоровый образ жизни. Ответственность человека за сохранение своего здоровья.

23-24 Найти своё призвание

Призвание человека. Цель жизни. Смысл жизни. Служение обществу. Вера в себя.

IV Как прекрасен этот мир! (8 ч)

25-26 В поиске истины

Истина как важнейшая человеческая ценность. Познание истины – путь развития и становления личности. Значение труда в постижении истины.

71

27-28 Времён связующая нить

Значение культурного наследия в познании себя и мира. Духовные основы культурного наследия. Культурное наследие родного края. Причинно-следственные связи между различными явлениями мировой культуры.

29-30 Духовное богатство человека

Духовное самосовер-шенствование. Духов-ное наследие человечес-тва. Труд души.

31-32 Радость творчества

Обобщение изученного. Ценность творчества. Жизнетворчество. Творческий труд.


Требования к уровню подготовки учащихсяУчащийся по окончании 6 класса:- осознает значимость и содержание понятий: свобода, независимость,

толерантность, ненасилие, разум, воля, любовь, честь, достоинство, творчество, культура, искусство;

- имеет расширенное представление о позитивных и негативных качествах, эмоциях и чувствах человека;

- осознает неповторимость своей индивидуальности, умеет с уважением относиться к проявлениям индивидуальности другого человека;

- умеет быть милосердным по отношению к слабым, больным, обиженным, проявляет сострадание к людям через оказание реальной помощи;

- умеет поддерживать дружеские отношения дома, в сфере ближайшего окружения, в совместной деятельности на основе принципов нравственности и норм духовности; осознает негативность ссор, конфликтов, умеет преодолевать их и взаимодействовать на основе сотрудничества и согласия;

- понимает важность гармонии физического и духовного здоровья, значимость здорового образа жизни; старается избегать вредных наклонностей и привычек;

- осознает необходимость продуктивной организации личного досуга, умеет планировать свое время;

72

- проявляет интерес к самообразованию и самореализации, к самостоятельному творчеству; стремится к максимальной реализации собственных способностей и возможностей;

- умеет свободно выражать свои мысли и чувства, умеет быть объективным в оценке себя;

- умеет ценить дружбу и общение, быть терпеливым, прощать обиды, непонимание; умеет выслушать и понять другого человека;

- умеет достойно и ответственно вести себя в разных ситуациях; управляет своим эмоциональным состоянием, сдерживает негативные эмоции, побуждения;

- умеет принимать самостоятельные и ответственные решения и обосновывает их;

- умеет отстаивать свои принципы, позиции и убеждения, не унижая достоинства других людей;

- имеет представление о многообразии социальных ролей человека с учетом гендерного различия;

- умеет идентифицировать свои поступки с поступками окружающих людей и оценивать их; умеет различать в жизни интересных людей то ценное, что помогает стать лучше.







Названия

разделов

№ урока

Темы уроков

Содержательная основа

73

I Быть человеком(8 ч)

1-2 Разум и воля Разумный человек. Разум и чувства. Человек с сильной волей. Познание своих возможностей. Путь к духовному совершенствованию. Разум и воля в ценностном постижении жизни.

3-4 Внешняя привлекательность и внутренний мир человека

Отражение внутреннего мира человека в его внешних чертах. Добро и красота. Роль человека в создании собственной красоты. Красота человеческого духа.

5-6 О достоинстве человека

Достоинство в процессе становления личности. Самоуважение. Чувство собственного достоинства. Качества характера, подчёркивающие достоинство человека.

7-8 Счастье человека

Счастье человека. Позитивное мировосприятие. Полнота жизни. Составляющие счастья.

II Человек и общество (8 ч)

9-10 Тепло человеческого общения

Основа человеческого общения. Ценностное отношение к себе и другим. Тепло человеческого общения как созидание мира и согласия в обществе.

74

11-12 Семейные ценности

Семейные ценности как часть общечеловеческих ценностей. Семья как духовная опора человека. Счастье семьи. Уважение и любовь между близкими людьми. Доверие в семье.

13-14 Этика взаимоотношений в коллективе

Сплочённый коллектив. Чувство долга. Личная ответственность за создание здорового коллектива. Ценности коллектива.

15-16 Гражданская позиция человека

Гражданин страны. Добросовестное отношение к обязанностям как проявление любви к Родине. Общественная активность человека.

III Мир и человек(8 ч)

17-18 Картина мира

Место человека в мире. Восприятие мира челове-ком. Создание своего образа мира. Любовь как постижение мира.

19-20 Энергия позитивной мысли

Позитивное мышление как условие созидательной деятельности. Мысль чело-века как выражение своего понимания мира. Значение позитивного мышления в жизнетворчестве.

21-22 Мировосприятие человека

Восприятие мира как основа мировоззрения человека. Связь духовного мира человека с окружа-ющим его миром. Актив-ная жизненная позиция.

75

23-24 Созвучие с окружающим миром

Любовь к окружающему миру. Основа гармоничных отношений человека с окружающим миром. Чело-век на Земле. Человек во Вселенной.

IV Мир человечества (8 ч)

25-26 Духовный мир человека

Гармония жизни. Человеч-ность. Составляющие ду-ховного мира человека. Проявления духовного ми-ра человека в жизни. Пути обогащения духовного мира.

27-28 Человек и человечество

Задачи человека как представителя человечес-тва на земле. Значение деятельности человека в сохранении духовно-куль-турного наследия челове-чества. Нравственный долг поколения.

29-30 Человек созидающий

Созидательная деятель-ность человека. Творчество как основа созидательной деятельности. Внутренняя свобода человека. Воплощение любви.

31-32 Жизнь во имя любви

Обобщение изученного. Истинная ценность жизни. Познание себя через любовь.


Требования к уровню подготовки учащихсяУчащийся по окончании 7 класса:- осознает значимость и содержание понятий: духовное развитие, красота

человеческого духа, достоинство, счастье, общение, согласие, гражданская позиция, позитивное мышление, гармония жизни, свобода, творчество, смысл жизни;

- умеет различать положительные и отрицательные черты характера человека, его действия и намерения;

76

- умеет управлять своим эмоциональным и психическим состоянием, сдерживать проявления негативных эмоций и действий;

- знает и уважает семейные традиции, понимает свою роль в семье, в обществе; умеет быть ответственным, заботливым, поддерживать дружеские отношения с родными и близкими;

- умеет выполнять разные виды физической деятельности, способствующие здоровому образу жизни;

- умеет оценивать красоту окружающего мира и человека; выражает свое отношение к ним через творческую деятельность;

- понимает значение ответственного отношения к своим обязанностям, умеет трудиться самостоятельно и в коллективе;

- умеет определять собственные цели и возможности их достижения в соответствии с нравственно-духовными нормами;

- умеет оценивать негативные стереотипы и опасные увлечения; умеет оценивать свои действия и свое развитие с точки зрения предупреждения вредных привычек (алкоголь, курение, наркотики и т.д.);

- понимает значимость культуры, традиций, обычаев, языка своего и других народов;

- осознает ценность позитивного общения, умеет проводить самооценку и сопоставлять ее с оценкой учителей, сверстников, родных и близких;

- умеет соблюдать правила достойного поведения в обществе, оценивать личные поступки и поступки окружающих;

- умеет самостоятельно принимать решения, сознавая свою социальную и гражданскую ответственность.






77


Названия

разделов

№ урок

аТемы уроков Содержательная

основа

I Быть человеком(8 ч)

1-2 «Я в этот мир пришёл…»

Смысл жизни. Выстра-ивание жизненного пути. Жизнь как вечное созидание. Человек и его будущее.

3-4 Голос совести Совесть как регулятор мыслей и поступков в повседневной жизни. Внутренний голос. Честность и искрен-ность. Совесть – нравственный закон личности.

5-6 Горизонты доброты

Доброта как ценностное качество человека. Проявления доброты в повседневной жизни. Доброта – мерило человеческого в чело-веке. О доброте и лицемерии. Равнодушие как синоним зла.

7-8 С радостью в сердце

Чувство радости. Ра-дость как отражение оптимизма человека. Источники радости для человека.

II Человек и общество (8 ч)

9-10 Я, ТЫ, МЫ Мальчики и девочки: мир взаимоотношений. Дружба и взаимопони-мание между мальчи-ками и девочками в классе как основа сплочённого коллектива.

78

11-12 В зеркале дружбы

Сущность искренней дружбы. Ответствен-ность в дружбе. Качества настоящего друга. Правила дружбы.

13-14 Истоки уважения

Уважение к себе. Уважение к окружающим. Качества уважаемого человека. Верность себе.

15-16 Дорога к Родине

Сила любви к Родине. Родина – надёжная опора в жизни человека. Гражданственность и патриотизм.

III Мир и человек(8 ч)

17-18 Люблю я этот мир!

Прекрасное в окружа-ющей действительности. Окружающий мир как бесценный дар. Мир как источник удивительных открытий.

19-20 Смотрю на мир, как на чудо…

Богатство мира. Пути познания мира. Чудеса в обыденном.

21-22 Радость созидательного труда

Значение созидательного труда в гармоничном развитии человека. Приобщение к труду. Главный труд школьника. Труд как возможность реализовать свои замыслы, развить способности. Сущность трудолюбия.

23-24 Волшебная сила добра

Созидательность добра. Добро как источник радости и счастья человека.

79

IV Мир человечества (8 ч)

25-26 Из чаши мудрости испей…

Источники народной мудрости. Сущность мудрости. Мудрость как результат познания.

27-28 Дорожить временем

Рациональное использование времени. Время как способ познания себя и мира. Время – условие существования человека и мира. Свободное время. Черты современника.

29-30 На крыльях творчества

Творчество как особое состояние души. Творчество – отражение внутреннего состояния человека. Красота и неповторимость мира и человека как источники для творческого поиска. Творчество – поиск истины.

31-32 Творим будущее

Обобщение изученного. Человек в созидании будущего. Добрые дела человека – фундамент будущего.


Требования к уровню подготовки учащихсяУчащийся по окончании 8 класса:- осознает значимость и содержание понятий: мудрость, верность, согласие,

правда, счастье, жизнь, любовь;- умеет различать положительные и отрицательные черты характера человека,

его действия и намерения;- умеет управлять своим эмоциональным и психическим состоянием, сдерживать

проявления негативных эмоций и действий;- знает и уважает семейные традиции, понимает свою роль в семье, в обществе;

умеет быть ответственным, заботливым, поддерживать дружеские отношения с родными и близкими;

80

- умеет выполнять разные виды физической деятельности, способствующие здоровому образу жизни;

- умеет оценивать красоту окружающего мира и человека; выражает свое отношение к ним через творческую деятельность;

- понимает значение ответственного отношения к своим обязанностям, умеет трудиться самостоятельно и в коллективе;

- умеет определять собственные цели и возможности их достижения в соответствии с нравственно-духовными нормами;

- умеет оценивать негативные стереотипы и опасные увлечения; умеет оценивать свои действия и свое развитие с точки зрения предупреждения вредных привычек (алкоголь, курение, наркотики и т.д.);

- понимает значимость культуры, традиций, обычаев, языка своего и других народов;

- осознает ценность позитивного общения, умеет проводить самооценку и сопоставлять ее с оценкой учителей, сверстников, родных и близких;

- умеет соблюдать правила достойного поведения в обществе, оценивать личные поступки и поступки окружающих;

- умеет самостоятельно принимать решения, сознавая свою социальную и гражданскую ответственность.

Оценивание знаний учащихся

Оценивание качества знаний учащихся по предмету «Самопознание» проводится на основе «Требований к уровню подготовки учащихся», разработанных в программе для 8 класса. Эти требования служат критерием для мониторинга развития познавательной деятельности учащихся, стремления следовать в жизни общечеловеческим ценностям и навыков служения обществу.








I Быть человеком

1-2 Человек трудолюбивой души

Этапы личностного роста.

81

Нравственное достоин-ство человека. Стремле-ние к духовному развитию. Требования личности к себе.

3-4 В зеркале красоты

Каноны красоты. Красота как отражение внутрен-него состояния человека. Создание собственного образа.

5-6 Любви прекрасные мгновенья

Любовь в искусстве и литературе. Любовь мужчины и женщины. Первая любовь.

7-8 Выбор пути Познание своих возмож-ностей. Желания и воз-можности. Личное время. Будущая профессия.

II Человек и общество

9-10 Свобода человека

Жизненная позиция. Ответственность перед семьёй, коллективом, обществом. Принадлежность к нации народ Казахстана.

11-12 Женщина в обществе

Роль женщины в семье, коллективе. Возможности личностного роста. От юности к зрелости и мудрости.

13-14 Быть Честь и

82

мужчиной достоинство мужчины. Роль мужчины в семье, коллективе.

15-16 Слагаемые успеха

Качества успешного человека. Человек в информационном пространстве. Пути достижения цели. Гражданское сознание. Служение обществу.

III Мир и человек

17-18 Постижение красоты

Красота в жизни, литературе, искусстве. Постижение красоты как путь к обретению смысла жизни.

19-20 Сила мысли и слова

Единство слова и дела. Поступок как отражение личности. Ответственность за мысли, слова и действия.

21-22 Мечта и реальность

Вера в мечту. Мечта и жизнь. Стремление к мечте.

23-24 Жизнь – бесценный дар

Жизнь как высшая ценность. Осмысление жизни как возможности реализовать своё предназначение. Стремление к духовному и физическому развитию. Здоровый образ жизни как способ жить

83

полнокровно, интересно, активно.

IV Мир человечества

25-26 «Ты раскрой мне, природа, объятья»

Основы взаимоотно-шений человека и природы. Ответственность каж-дого за судьбу природы.

27-28 Нескудеющая сила мудрости

Культура, искусство, литература – источники человеческой мудрости. Взаимосвязь общечело-веческих, этнокультур-ных и национальных ценностей.

29-30 В ногу со временем

Образ современности. Портреты ярких совре-менников, идущих в ногу со временем. Юность как источник жизненной энергии, больших познавательных и творческих возможнос-тей человека.

31-32 Любовь как высшая истина

Любовь как основа человеческой природы. Любовь к ближнему как важнейшая сторона отношений между людьми. Проявления любви в повседневной

84

жизни. Отражение любви в литературе, искусстве как способ познания человека и мира.


85


Учащийся по окончании 9 класса:- понимает взаимосвязь общечеловеческих, этнокультурных и национальных

ценностей;- стремится к познанию своих возможностей;- несет ответственность за собственные мысли, слова и действия;- знает о негативных последствиях проявления насилия и жестокости;- умеет распознавать прекрасное, возвышенное, трагическое и комическое в

жизни и выражать к этому свое отношение;- понимает свою роль в семье, коллективе и обществе в зависимости от половой

принадлежности;- осознает свою жизнь и здоровье как ценность, использует на практике знания о

здоровом образе жизни, стремится исключить из жизни вредные привычки;- понимает важность сознательного выбора будущей профессии;- умеет распределять и контролировать свое личное время;- умеет объективно соизмерять желания и возможности, различать потребности

материального и нематериального плана;- понимает значимость взаимопомощи в жизни;- стремится к осознанию гражданской принадлежности, проявляет уважительное

отношение к казахскому и другим языкам, к казахским национальным традициям и традициям других народов.






86

СТАРШАЯ СТУПЕНЬ (10-11 классы)Пояснительная записка

Данная программа отражает обязательное для усвоения в 10-11 классах общеобразовательной школы содержание обучения самопознанию.

Основные цели: способствовать духовно-нравственному развитию личности; сформировать знания, умения и навыки, необходимые человеку во взрослой жизни; содействовать целенаправленному развитию жизненно важных ключевых компетенций, определённых Государственным общеобязательным стандартом среднего образования Республики Казахстан по предмету «Самопознание».

Программа для 10-11 классов сохраняет преемственность в изучении предмета в 7-9 классах. В ней определены основные задачи учебного процесса по самопознанию:

- повлиять на формирование у учащегося собственной картины ценностного сознания;

- раскрыть перед учащимся многообразие жизненных обстоятельств;- способствовать осмыслению учащимися дальнейшего личностного и

профессионального самоопределения;- сориентировать учащихся на дальнейшее самосовершенствование;- развить у учащихся положительные ценностные ориентации в отношении

трудовой деятельности и семейно-бытовой сферы;- помочь учащимся понять свою роль в коллективе и обществе;- заложить основы культурного поведения учащихся.10-11 классы представляют завершающий этап образования по предмету

«Самопознание» в системе средней школы. Базовое содержание включает в себя четыре основных раздела:

I «Быть человеком»II «Человек и общество»III «Мир и человек»IV «Мир человечества»Данная тематика нашла отражение в программе, начиная с 7 класса, и включает

широкий диапазон сведений о человеке и окружающем мире не просто познавательного, а и проблемного характера, что предполагает исследовательский поиск, творческий подход к осмыслению вопросов, рассматриваемых на уроке.

Завершая школьное образование, выбирая дальнейший путь, юноши и девушки активно вступают в процесс социализации, во взрослое сообщество людей, где особое значение приобретают ответственность, самостоятельность, целеустремлённость. Готовность молодого человека активно действовать и принимать верное решение становится залогом успешности на любом этапе жизненного пути, если базируется на приоритете высоких нравственных ценностей.

Роль школы в удовлетворении познавательных, социально-психологических потребностей выпускника по-прежнему остаётся очень важной, вместе с тем собственное «Я» постигается в новых реальных и ожидаемых ролевых статусах на этапе взросления.

Учащиеся 10-11 классов стоят на пороге вступления во взрослую жизнь, поэтому так необходим процесс познавательной социализации, которая становится важным ориентиром в процессе развития гармоничной личности.

Важнейшей особенностью данного возраста является переосмысление многогранных «Я», что связано с выбором жизненного пути. Это проявляется в разнообразии интересов,

87

устремлений, постановке целей и задач, планировании деятельности, духовных исканиях, поиске авторитетов или желании дистанцироваться от их влияния, выборе круга общения, самоутверждении.

Темы первого раздела “Быть человеком” разработаны с целью побудить учеников к постижению собственной идентичности через осознанное предпочтение общечеловеческих ценностей. Речь пойдёт о способности человека строить гармоничные отношения с собой и окружающим миром, управлять своим эмоциональным состоянием, путях совершенствования личности, поисках идеала, о необходимости воспитывать характер, развивать такие качества, как ответственность, честь, достоинство. В программе заложена возможность для постижения учащимися смысла таких понятий, как внутренний мир человека, многогранность личности, жизненная позиция, вера в себя, интуиция. Речь ведется и о негативных проявлениях человека: лицемерии, неумении сдерживать чувства. В программе уделено внимание вопросу свободы выбора человеком вероисповедания и в то же время разрушительному воздействию на личность различного рода сект.

Тематическое планирование второго раздела “Человек и общество” направлено на развитие у учащихся навыков критического мышления и разумного подхода к этическим жизненным коллизиям, возникающим в отношениях между людьми. Старшеклассникам предстоит упорядочить представления о своей роли в жизни семьи, коллектива и общества с позиций человека, вступившего в период взросления и осознающего меру ответственности за создание морального климата в среде не только своих близких, одноклассников, но и будущих однокурсников и коллег по работе. В программе раздела предусмотрено развитие представлений учащихся о служении обществу, предназначении человека, равенстве и справедливости, социальных ролях мужчины и женщины и знакомство с такими понятиями, как самоутверждение личности, мировоззрение.

Особое внимание уделено вопросам построения семьи и разъяснению ее значения как основы человеческого общества. Подробно рассматривается семейный статус человека, его роль как отца и матери, сына и дочери, мужа и жены. Учащимся предстоит также уяснить для себя причины семейных конфликтов, необходимость выполнять свои непосредственные обязанности.

Неразрывную связь человека и общества авторы видят в понимании смысла созидательной активности во имя процветания своей страны, соотечественников. Все это будет способствовать постижению искусства жить среди людей.

В темах третьего раздела “Мир и человек” предусмотрено расширение рамок мировосприятия учащихся через развитие их представлений о способности человека быть открытым миру, познавать и понимать мир и действовать в нем с позиций норм высокой нравственности. В программе заложено рассмотрение таких вопросов, как многогранность мира, роль человека в сохранении земных богатств и созидании будущего, секреты гармонии и красоты,связь человека и Вселенной. Отталкиваясь от рассмотрения Земли как общего дома человечества, а человека как венца творения природы, авторы предусматривают постижение учащимися идеи о вкладе каждого в дело совершенствования мира и преумножения его красоты.

Основополагающим положением данного раздела является идея о постижении человеком своей природы, основой которой является любовь, действенной сущностью – стремление творить добро.

В четвёртом разделе “Мир человечества” созданы предпосылки для развития гуманистического отношения учащихся к культурному наследию человечества, осознания ими своей принадлежности к человеческому роду и своего пути к истине. Изучение программы данного раздела предполагается осуществить через глубокое осмысление старшеклассниками важнейших человеческих ценностей путем

88

обобщения и систематизации сведений об историческом, культурном и духовном пути человечества, его настоящем и будущем, высоком предназначении человека. Особое внимание уделяется развитию представлений учащихся о толерантности как необходимом условии обретения мира и согласия между людьми.

Данный раздел является завершающим в курсе самопознания средней школы и нацелен на постижение каждым учеником своей роли в необъятном жизненном пространстве, собственной значимости в выполнении насущных задач человечества и созидании такого будущего, в котором нашлось бы приложение труду, таланту и творчеству каждого. Все это поможет старшекласснику осмыслить сущность важнейшего для человека понятия «счастье».

Особенностью программы, предлагаемой для усвоения в 10-11 классах, является ориентация на обобщение ранее изученного, углубление знаний учащихся о важнейших общечеловеческих ценностях с целью дальнейшего развития и последующего закрепления ключевых компетенций, являющихся необходимым багажом выпускника средней школы, вступающего во взрослую жизнь. Это в конечном итоге предполагает воспитание отзывчивого и доброжелательного человека, любящего и заботливого члена семьи, верного друга, надёжного партнёра, ответственного гражданина, здоровой и совершенствующейся личности.

Особо замечаем, что между разделами нет четкой содержательной границы, они концептуально и тематически взаимосвязаны, что помогает рассмотреть разные грани вечных человеческих ценностей, многовекового нравственно-духовного опыта человечества.

89






1-2 Я - человек Определяющие черты человека. Спор о че-ловеке. Человеческая индивидуальность. Постижение собственного «Я».

3-4 Человек и его характер

Черты характера. Проявления характе-ра. Воспитание харак-тера. Самооценка. Характер и судьба.

5-6 В ладу с самим собой

Внутренний мир человека. Совесть. Интуиция. Роль чувств в обретении внутренней гармонии. Вера в себя.

7-8 Быть, а не казаться

Главные качества личности. Лицемерие и достоинство человека.


9-10 Семья: прошлое, настоящее, будущее.

Семейные корни. Ро-дословная человека. Традиции семьи. Образ счастливой семьи. Судьба семьи как отражение исто-рии человечества. Семья ХХI века.

11-12 В семейном кругу

Роль семьи в станов-лении человека. Роль человека в семье. Мужчина: сын, брат, муж, отец. Женщина: дочь, сестра, жена, мать. Причины

90

семейных конфлик-тов. Отцы и дети – путь к взаимопони-манию. Здоровье семьи. Отношения полов. Сила любви.

13-14 О равенстве и справедливости

Мужчины и женщи-ны в стране. Гендер-ные отношения. Сво-бода выбора пути. Предназначение человека.

15-16 Служение обществу

Призвание. Выбор и ответственность. Путь в профессию. Созидательный труд во имя Родины.


17-18 Человек в виртуальном пространстве

Виртуальный мир и реальность. Значение Интернета в жизни человека. Интернет - общение. Компьютерные игры.

19-20 Дорогу к знанию ищет человек

Познание как смысл бытия. Способы поз-нания. Бесконечность познания.

21-22 Радостней сделать жизнь

Мир человеческих увлечений. Общение с интересными людь-ми. Креативность личности. Жизнь как источник вдохновения.

23-24 Гражданин Земли

Ответственность человека за судьбу

91

мира. Вклад каждого в общее дело мира и процветания.


25-26 Вечный поиск, вечный путь

Истина. Духовные искания человека. Истины человечес-тва, обращённые к человеку.

27-28 Человек в зеркале человечества

Современный чело-век. Взаимосвязь общечеловеческих, этнокультурных и национальных цен-ностей. Толерант-ность. Мировые дос-тижения как отраже-ние стремления чело-века к совершенству. Влияние цивилиза-ции на духовный мир человека.

29-30 Со временем сверяя шаг…

Образ современнос-ти. Юность как источник жизненной энергии, больших познавательных и творческих возмож-ностей человека. Человек будущего.

31-32 Счастье человека

Смысл и значение понятия «счастье». Вкус счастья. Счастливый человек. Счастье любить.


Требования к уровню подготовки учащихсяУчащийся по окончании 10 класса:- понимает взаимосвязь и соотношение общечеловеческих, этнокультурных и

национальных ценностей в жизни человека;92

- владеет культурой позитивного общения и умеет проявлять ее на практике в повседневной жизни;

- умеет анализировать и критически оценивать свои взгляды и поступки, взгляды и поступки других людей;

- осознает ценность позитивного общения в семье, ответственность за создание семьи;

- стремится к пониманию смысла жизни;- умеет продуктивно организовать свое личное время с пользой для себя и

общества;- умеет сопоставлять, анализировать, критически оценивать информацию,

полученную из различных источников;- умеет свободно, аргументировано выражать и обосновывать свои взгляды и

суждения, проявлять терпимость к мнениям, отличным от собственных;- имеет навыки практического служения обществу;- отстаивает свою гражданскую позицию;- проявляет уважение и терпимость к представителям других национальностей и

конфессий, независимо от положения человека в обществе и его личных качеств.






93



Кол-во

уроков



1-2 На пути к совершенству

Яркая индивидуальность. Перспективы личнос-тного роста. Гармония формы и содержания.

3-4 «Учитесь властвовать собой…»

Культура чувств. Модель поведения. Тактичность в отношениях с людьми. Речь как показатель общей культуры. Сила слова.

5-6 В поиске идеала

Учителя человечества. Кумиры юношества. Роль СМИ в жизни человека. Истинные и мнимые ценности. Духов-ные искания человека.

7-8 Найти себя Человек в поиске своего призвания. Значение об-разования в жизни. Вероисповедание чело-века. Ориентиры в выборе жизненного пути. Проба сил.


9-10 Социальные роли личности

Многообразие социаль-ных ролей современного человека. Составляющие успеха в социуме. Карьера и карьерный рост. Самоутверждение.

11-12 Семья – основа общества

Значение семьи в обще-ственном устройстве. Семья как источник духовно-нравственного

94

развития человека. Се-мейные династии. Моло-дая семья. Этика и психо-логия семейных отноше-ний.

13-14 Человек в коллективе

Роль коллектива в жизни человека. Отношение к своим обязанностям. Особенности взаимоот-ношений в классе, студенческой группе, трудовом коллективе. Предотвращение ссор, конфликтов. Коллектив-ный труд. Коллективные будни и праздники.

15-16 Искусство жить среди людей

Культура общения как условие полноценного взаимодействия в коллек-тиве, обществе. Человеч-ность - важнейшее качест-во личности.


17-18 Планета – наш общий дом

Земля как ценность. Человек – житель Земли. Земля глазами современ-ников: ученых, общест-венных деятелей. Роль человека в сохранении земных богатств.

19-20 Человек – венец творения

Человек как носитель разумного, вечного, доб-рого. Здоровый человек. Здоровое поколение.

21-22 «Мира восторг беспредельный…»

Мир как творение поколений. Секрет гармо-нии. Жизнь по законам красоты.

23-24 Будущее мира

Труд и творчество современного человека – залог прекрасного буду-щего. Культурное насле-дие как фундамент будущего.

95

Духовная связь поколений.


25-26 Вечные ценности человечества

Духовные и материаль-ные ценности. Бедность и богатство. Жизнь как постижение высших ду-ховных ценностей. Связь поколений.

27-28 Мир и согласие – путь челове-чества

Значение общечеловечес-ких, этнокультурных и национальных ценностей. Толерантность как необ-ходимое условие взаимо-понимания между людь-ми. Уважительное отно-шение к культуре, языку, традициям разных народов.

29-30 Дорога в самостоятельную жизнь

Предназначение челове-ка. Пути достижения це-ли. Готовность к выбору профессии. Понимание своего предназначения. Жизнетворчество как необходимое условие развития человека.

31-32 Век живи, век учись

Источники человеческого познания. Книга в жизни современного человека. Информационные и ком-муникационные техноло-гии как способ само-развития. Искусство в поиске истины. Мудрость человечества. Познание как путь к истине.



96

Учащийся по окончании 11 класса:- понимает значимость общечеловеческих, нравственно-духовных ценностей

жизни для человека;- умеет распознавать и оценивать человеческие взаимоотношения;- умеет трудиться в команде, идентифицировать свой статус в группе,

коллективе;- осознает важность создания собственной семьи и перспективы будущей

взрослой жизни;- умеет управлять своим поведением, психическим состоянием; - обладает эстетическим вкусом, хорошими манерами, творит повседневную

жизнь по законам красоты;- свободно выражает свои мысли и чувства;- стремится к построению гармоничных отношений с окружающим миром;- уметь отстаивать свои принципы и убеждения;- противостоит насилию и жестокости;- применяет знания и умения для создания и поддержания условий

здоровьесберегающей среды в семье, коллективе;- умеет творчески и продуктивно использовать информационные и

коммуникационные технологии для самосовершенствования;- стремится к самоутверждению;- умеет принимать ответственные решения в различных жизненных ситуациях,

руководствуясь общечеловеческими ценностями.






97

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ - 45minut · web viewАдам болам...

Documents