รายงานการทดสอบซเมนต

Term Report

กลมท 4

รายงานนเปนสวนหนงของวชา Civil Eng. Materials Testing Lab

ภาคปลาย ปการศกษา 2555

ก

คานา

เนองจากปจจบนปนซเมนต ซงเปนสวนประกอบหลกของคอนกรตมความสาคญกบงานกอสราง

ซงสงผลตอการพฒนาของประเทศเปนอยางมากเมอเปรยบเทยบกบวสดกอสรางทใชงานในประเภท

เดยวกน เชน ไม เหลก ซงเปนวสดกอสรางหลกในสมยกอนและปจจบนไมเปนทรพยากรธรรมชาตทหายาก

และเรมไมเพยงพอตอความตองการใช พบวา คอนกรตมความคงทน แขงแรง สามารถปรบปรงสวนผสม

เพอใหตรงกบการใชงานไดอยางเหมาะสมและตอบสนองความตองการของการพฒนาโครงสรางพนฐาน

ประเทศทกาลงเตบโตในปจจบน และสอดรบกบนโยบายการเปดประชาคมอาเซยนไดเปนอยางด คอนกรต

จงเปนวสดทใชงานอยางแพรหลายและมความตองการใชมากในปจจบน

จากรายงานของสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตการลงทนใน

ภาครฐ และภาคเอกชน ขยายตวรอยละ 9.1 เพมขนตอเนองทงการลงทนในดานเครองมอ เครองจกรและ

การกอสราง จากในไตรมาสทผานมาทขยายตวรอยละ 8.6 แสดงใหเหนวา คอนกรตซงเปนวสดหลกในการ

กอสรางกาลงมความตองการใชในอตราทเพมขนทกป และเพอความคมคาในการลงทน การผลต และการ

กอสรางดวยคอนกรตนน จาเปนตองอาศยเทคโนโลยใหม ๆ เขามาชวยในกระบวนการตงแตการผลต การ

ลาเลยงขนสง และ การใชงานมากขน เพอประหยดงบประมาณในการลงทนของโครงการตาง ๆ อกทงเพอ

เปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม กจะยงทาใหเทคโนโลยตาง ๆในการพฒนาคอนกรต

เขามามบทบาทในการพฒนาวงการคอนกรตของประเทศไทยมากยงขน

โดยไดรวบรวมขอมลอางองรปแบบ และวธการทดสอบจากสถาบนระดบชาตทไดรบการยอมรบ

รวมถง มาตรฐานอตสาหกรรม (มอก.) ของ สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม มาตรฐานของกรม

โยธาธการและผงเมอง (มยผ.) มาตรฐานเอเอสทเอมนานาชาต (ASTM International) มาตรฐานสถาบน

คอนกรตอเมรกน (American Concrete Institute - ACI) และมาตรฐานไอเอสโอ (ISO) จดประสงคของสอ

การสอนน ไดมเปาหมายใหนกศกษาและผสนใจได

1.เขาใจคณสมบตพนฐานของวสดทสาคญในงานวศวกรรมโยธา

2.เขาใจกระบวนการทดสอบ และสามารถปฏบตตามกระบวนการทดสอบวสดเพอหาคาคณสมบต

ตางๆ ของซเมนต

3.วเคราะหผลลพธของการทดสอบ และสามารถวจารณผลลพธได

ข

การทดสอบวสดทางวศวกรรมอาจแบงไดเปน 4 ประเภทดงน

1.การทดสอบตามมาตรฐาน เพอเอาผลไปใชในงานวศวกรรม

2.การทดสอบเพอเรยนรพฤตกรรมของวสด

3.การทดสอบเพอเรยนรวธทดสอบวสด

4.การทดสอบเพอคนควาวจยพฤตกรรมของวสดทไมเคยรมากอน

ทงนเพอใหนสต ทซงจะตองไปเปนวศวกรควบคมและดแลการกอสราง และเปนกาลงหลกในการ

พฒนาวชาชพวศวกรไทยตอไปในอนาคต มความเขาใจถงคณสมบต พฤตกรรม และความสาคญของ

ซเมนต และคอนกรต ชนดตาง ๆ มากขนจงจาเปนตองทาการศกษา คนควา ทดลอง และวเคราะห คณสมบต

พฤตกรรม และความสาคญของคอนกรต แตละประเภททมใชกนอยในงานดานวศวกรรม ในปจจบน

เพอใหมความเขาใจ และสามารถแกไขปญหาตาง ๆทเกดขนในงานคอนกรตไดอยางถกตองตามหลกการ

ตอไป

กลมท 4

ค

สารบญ

หนา

คานา ก

สารบญ ค

สารบญตาราง ฉ

สารบญภาพ ช

บทท 1 บทนา 1

ความเปนมาและความสาคญของการทดสอบ

วตถประสงคของการทดสอบ

สมมตฐานการทดสอบ

ขอบเขตของการทดสอบ

ประโยชนทไดรบจากการทดสอบ

บทท 2 ทฤษฏและเอกสารทเกยวของกบการทดสอบ 3

ทฤษฎทสมพนธกบเรองททดสอบ

องคประกอบขอบคอนกรต

ประเภทของปนซเมนต

ปฏกรยาของปนซเมนต

สารประกอบทสาคญของปนซเมนตปอรตแลนด

การผลตปนซเมนต

มวลรวม

คณสมบตของมวลรวมในงานคอนกรต

การผสมซเมนต

ง

เวลาในการผสมคอนกรต

การบมคอนกรต

คณสมบตของคอนกรตสด

ปจจยทมผลกระทบโดยตรงกบคณภาพของซเมนต

คณสมบตดานกาลงอนๆ ของคอนกรต

การทดสอบคณสมบตของปนซเมนต

การควบคมคณภาพคอนกรต

บทท 3 วธดาเนนการทดสอบ 24

Lab 1 Normal Consistency of Hydraulic Cement

Lab 2 Setting Time of Hydraulic Cement by Vicat Needle

Lab 3 Test for Fineness of Portland cement by Blain Air Permeability Apparatus

Lab 4 Specific Gravity of Hydraulic cement

Lab 5 Tensile Strength of Neat cement and cement mortar

Lab 6 Compressive Strength of Cement Mortar Using 2-in or 50mm. Cube Speciment

บทท 4 ผลการทดสอบ ผลการวเคราะห และอภปรายผล 44

ผลการทดสอบ

Lab 1 Normal Consistency of Hydraulic Cement

Lab 2 Setting Time of Hydraulic Cement by Vicat Needle

Lab 3 Test for Fineness of Portland cement by Blain Air Permeability Apparatus

Lab 4 Specific Gravity of Hydraulic cement

Lab 5 Tensile Strength of Neat cement and cement mortar

Lab 6 Compressive Strength of Cement Mortar Using 2-in or 50mm. Cube Speciment

จ

วเคราะหผลการทดสอบ

อภปรายผล

บทท 5 สรปและวจารณผลการทดสอบ 54

สรปผลการการทดสอบ

บรรณานกรม 55

ภาคผนวก ก มาตรฐานทใชในการทดสอบ

ภาคผนวก ข มาตรฐานปนซเมนตปอรตแลนด

ภาคผนวก ค มาตรฐานการทดสอบน าสาหรบผสมคอนกรต

ภาคผนวก ง รายชอสมาชกกลม

ภาคผนวก จ รายชออาจารยทปรกษา/ครและชางเทคนค

ฉ

สารบญตาราง

ตารางท 2.1 ตารางแสดงสารประกอบทสาคญของปนซเมนต

ตารางท 2.2 ตารางแสดงคณสมบตของสารประกอบของซเมนต

ตารางท 3.1 ตารางคาความหนด ความหนาแนน ทอณหภมตาง ๆ

ตารางท 3.2 ตารางคาความคลาดเคลอนทยอมรบไดของตวอยาง

ตารางท 3.3 เกณฑกาหนดกาลงอดของกอนลกบาศกมอรตามาตรฐาน

ตารางท 3.4 ความคลาดเคลอนทยอมใหของตมน าหนกทใชอย

ช

สารบญภาพ

รปท 2.1 รปแสดง Diagram องคประกอบของคอนกรต

รปท 2.2 กราฟแสดงระยะเวลาการกอตวและแขงตวกบจานวนสารประกอบ

รปท 2.3 รปแสดงกระบวนการผลตปนซเมนต

รปท 2.4 เครองคดแยกขนาดหน ทราย

รปท 2.5 รปแสดงการบมคอนกรตดวยกระสอบเปยก

รปท2.6 ผลกระทบของซเมนตและอณหภมอากาศ ความชนสมพทธ และความเรวลมตออตรา

การระเหยของความชนบนผวซเมนต

1

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของการทดสอบ

ในยคปจจบนนยมใชคอนกรต หรอ ซเมนต เปนวสดหลกในการกอสรางอยางแพรหลาย เนองจาก

เปนวสดทหางายมราคาไมแพง แตมความแขงแรงทนทานคอนขางมาก สามารถรบกาลงอดไดสง ซง

คอนกรตปกตจะรบกาลงอดไดสงสดหลงจากการผสมไปแลว 28 วน เนองจากสงกอสรางทกชนดตองสราง

ตามมาตรฐานกาหนด คอนกรตทนามาใชกตองมการตรวจสอบคณภาพและการรบกาลงอด ซงการทดสอบ

โดยทวไปจะใชเวลาอยางนอย 3 – 7 วน แตในการปฏบตงานจรง วศวกรไมสามารถทจะทราบถงคณสมบต

ตาง ๆของคอนกรตท กาลงใชงานอยได ทงนเนองจากการผสมคอนกรตในแตละครงมความแตกตางกนไป

ทงเวลา สถานท อณหภม และสดสวนการผสม เพอความมนใจและเพอความถกตองวศวกรจงจาเปนตอง

เรยนรและทาความเขาใจในวธการตรวจสอบคณสมบตของคอนกรตทใชงานอยในสนามหรอโครงการ

กอสรางตาง ๆ วามกาลงรบแรงอดแรงดง คาแรงเฉอน เปนไปตามทวศวกรผออกแบบไดทาการออกแบบไว

หรอไม และถาไมเปนไปตามคาทตองการ หรอออกแบบไว จะมวธการในการปรบปรง หรอเพมคาตาง ๆ

นนๆไดอยางไรบาง ทงหมดเปนสงทวศวกรจะตองมความรความเขาใจ เพอทจะสามารถไปทางานภายนอก

ไดอยางถกตองตามมาตรฐานทตองการ

คณสมบตของคอนกรตทแขงตวแลว ขนอยกบคณสมบตของสวนประกอบ ตางๆ เชน น า สวนผสม

มวลรวม และคณสมบตของคอนกรตสด หรอบางครงอาจจะใชเปนคอนกรตผสมเสรจ เพอประหยดเวลา

และเพอความสะดวกในกรณไมมสถานทเอออานวยตอการผสมคอนกรตสดทงนคณสมบตของคอนกรตสด

ทตองการและมความสาคญกบโครงสรางไดแก ความสมาเสมอของเนอคอนกรต ความงายในการลาเลยง

และขนสง การทางานไดสะดวกโดยทสามารถเทลงแบบและเขยาหรอสามารถอดแนนไดงายโดยไมเกดการ

แยกตว และคากาลงรบแรงดงแรงอดของคอนกรตเมอแขงตวแลววามกาลงสามารถแรงไดตามทออกแบบไว

หรอไม และเพอทจะใหเขาใจถงคณสมบตและความสาคญของคอนกรตสด วศวกรจงจาเปนตองทราบ

คณสมบตและความสาคญนน ตลอดจนวธการทดสอบคณสมบตของคอนกรตสดดานตางๆ เพอทจะ

สามารถนามาทดสอบ ตรวจสอบ คอนกรตสด ทจะนามาใชงานได

2

วตถประสงคของการทดสอบ

1) เพอทดสอบหาปรมาณน าทเหมาะสมเพอใหไดความขนเหลวของปนซเมนตไฮโดรลก

2) เพอทดสอบหาระยะเวลาการกอตวของปนซเมนตไฮดรอลกโดยใชเขมไวแคต

3) เพอทดสอบความละเอยดของปนซเมนตปอรตแลนด โดยใชเครองแอมเพอรมอะบลตแบบ

เบลนโดยใชวดคาพนทผวจาเพาะ ซงหมายถงพนทผวภายนอกทงหมด ตอหนวยน าหนกของ

ปนซเมนต คดเปนตารางเซนตเมตรตอปนซเมนต 1 กรม

4) เพอทดสอบหาความถวงจาเพาะ ของปนซเมนตไฮดรอลก เพอประโยชนในการกาหนดและ

ควบคมสวนผสมของคอนกรต

5) เพอทดสอบหาความแขงแรงดงของปนซเมนตลวน ๆและมอรตาซเมนต

6) เพอหากาลงอดของมอรตาซเมนตไฮดรอลก โดยใชกอนทดสอบรปลกบาศกขนาด 5x5x5 ซม.3

ขอบเขตของการทดสอบ

ทาการทดสอบกบปนซเมนตปอรตแลนดประเภทท 3 เทานนซงเปนปนซเมนตปอรตแลนด ท

สามารถใหกาลงไดรวดเรวในเวลาอนสน หลงจากเทแลวสามารถใชงานไดภายใน 3-7 วน เหมาะกบงานท

เรงดวน เชน คอนกรตอดแรง เสาเขม พนถนนทจราจรคบคง

ประโยชนทไดรบจากการทดสอบ

นสตมความรความเขาใจถงความสาคญของซเมนต คณสมบตของซเมนต และสามารถทดสอบ

คณสมบตของซเมนตเบองตนได สามารถเลอกซเมนตไดถกตอง และตรงกบลกษณะงาน

3

บทท 2

ทฤษฏและคณสมบตทเกยวของกบการทดสอบซเมนต

มสงกอสรางในปจจบนเปนจานวนมากททาขนดวยสวนผสมของซเมนต หน ทราย และ

นา เราเรยกสวนผสมนวา คอนกรต คอนกรตเปนวสดกอสรางทมปรมาณการใชงานเพมขนทกท

ทงนเพราะไมซงเปนวสดกอสรางทเคยใชมาแตเดมหายากขนราคาแพง ไมทนทาน รบน าหนก

ไดนอยไมเหมาะสาหรบการกอสรางอาคารหรอสงกอสรางใหญๆ และคอนกรตสามารถหลอ

เปนรปรางตางๆ ตามตองการได จงสะดวกตองานกอสราง โดยเฉพาะอยางยงอาคารหลายๆ ชน

สะพาน โรงงาน ทอระบายนาเขอนกนนา เปนตน คอนกรตจะแขงแรงมากขนถาใสเหลกไว

ภายใน เราเรยกคอนกรตชนดนวา "คอนกรตเสรมเหลก" (Reinforced concrete)

ในสมยโบราณเมอยงไมมการคนพบซเมนตวสดกอสรางทใชกบงานกอสรางใหญๆ เปน

สวนผสมของปนขาว ทราย และนา อาจมวสดอนผสม เชน น าออย เปนตน เพอใหปนขาวและ

ทรายยดตวกนด ขน เราเรยกสวนผสมนวา "ปนสอ" (Mortar) ในทางปฏบตคนสมยกอนมกจะ

เรยกปนสอวา ซเมนต คาวาซเมนตมาจากภาษาละตน ซงแปลวา "ตด" โดยใชเรยกหนปนทตด

เปนชนๆ เพอจะนามาเผาเปนปนขาวแตซเมนตในปจจบนหมายถงตวประสานวสดสองชนด

หรอหลายๆ ชนดใหตดแนน ในกรณของคอนกรตหรอคอนกรตเสรมเหลก ซเมนตเปนตวทาให

ทรายหน และเหลก ยดตดกนแนนเมอแหงและแขงตวดแลว

องคประกอบของคอนกรต

จากอดตจนถงปจจบนนเราพบวา “คอนกรต” ยงคงเปนวสดกอสรางทมความนยมใช

งาน ทงนเพราะคอนกรตมความเหมาะสมกวาวสดกอสรางอนๆ ทงดานราคาและดานคณสมบต

ตางๆ และอาจแยกพจารณาคอนกรตออกเปน 2 สวน คอ

1. สวนทเปนตวประสาน ไดแก ปนซเมนตกบนาและนายาผสมคอนกรต

2. สวนทเปนมวลรวม ไดแก ทราย หน หรอ กรวด

เมอนาวสดตางๆ ของคอนกรตมาผสมกน คอนกรตจะเปนของเหลวมความหนดเวลาหนงซง

สามารถนาไปเทลงแบบหลอตามตองการได เมออายมากขนคอนกรตกจะเปลยนสถานะจาก

4

ของเหลวมาเปนกงเหลวกงแขง และในเวลาตอมากจะเปนของแขงในทสดซงสามารถรบกาลง

อดไดมากขนเรอยๆ ตามอายของคอนกรตทเพมขนจนถงชวงเวลาหนงความสามารถรบกาลงอด

กจะเรมคงท

การเรยกชอองคประกอบของคอนกรตโดยทวๆ ไปวสดสาหรบใชผสมทาคอนกรต

ประกอบไปดวย ปนซเมนต หน ทราย นาและน ายาผสมคอนกรตเมอผสมวสดตางๆเขาดวยกน

เราจะเรยกชอของวสดตางๆ ทผสมกนดงน ปนซเมนตผสมนาและน ายาผสมคอนกรต เรยกวา

ซเมนตเพสต (Cement Paste) ซเมนตเพสตผสมกบทราย เรยกวา มอรตาร (Mortar) มอรตารผสม

กบหนหรอกรวด เรยกวา คอนกรต (Concrete) ดงแสดงตามรปท 2.1 ดานลางน

รปท 2.1 รปแสดง Diagram องคประกอบของคอนกรต

ประเภทของปนซเมนต

ปนซเมนตทมใชกนอยในโลก สามารถแบงตามมาตรฐานการผลตได 2 ประเภท ไดแก

1.ปนซเมนตปอรตแลนด ผลตตาม มาตรฐานอตสาหกรรม.15 แบงเปน 5 ประเภท

ประเภทท 1 Ordinary Portland Cement สาหรบใชในการทาคอนกรตหรอ

ผลตภณฑอตสาหกรรมใดทไมตองการคณภาพพเศษกวาธรรมดา และสาหรบใชในการกอสราง

ตามปกตทวไป ทไมอยในภาวะอากาศรนแรง หรอในทมอนตรายจากซลเฟตเปนพเศษ หรอทม

ความรอนทเกดจากการรวมตวกบนา จะไมทาใหอณหภมเพมขนถงขนอนตราย เปนปนซเมนต

5

ทมคณภาพรบแรงอดสง สาหรบงานคอนกรตขนาดใหญ เชน อาคารขนาดสงใหญ สนามบน

สะพาน ถนนไดแก ปนซเมนตตรา TPI สแดง , ตราชาง , ตราอนทรยเพชร

ประเภทท 2 Modified Portland Cement สาหรบใชในการทาคอนกรตทตองการลด

อณหภมเนองจากสภาพอากาศทมอณหภมสง งานคอนกรตเหลว หรอผลตภณฑอตสาหกรรมท

เกดความรอนและทนซลเฟตไดปานกลาง เชน งานสรางเขอนคอนกรต กาแพงดนหนา ๆ หรอ

ทอคอนกรตขนาดใหญ ๆ ตอมอ ไดแก ปนซเมนตตราพญานาคเจดเศยร ปจจบนไมมการผลต

ในประเทศไทย

ประเภทท 3 High Early Strength Portland Cement ใหคาความตานทานแรงอดชวงตน

สงกวา ปนซเมนต TPI (สแดง)เมดปนมความละเอยดมากกวา เปนปนซเมนตทเหมาะสมสาหรบ

งานคอนกรตทตองการรบนาหนกไดเรวหรอตองการถอดแบบไดเรวรวมทงใชทาผลตภณฑ

คอนกรตอดแรงทกชนด เชนงานเสาเขม งานตอมอสะพานคอนกรต งานพนสาเรจรป โรงหลอ

เสาเขม, พนสาเรจรปไดแก ปนซเมนตตรา TPI สดา , ตราเอราวณ , ตราอนทรยดา

ประเภทท 4 Low Heat Portland Cement ใชกบงานทตองการคอนกรตความรอนตา

สามารถลดปรมาณความรอนเนองจากการรวมตวของปนซเมนตกบนาซงจะสามารถลดการ

ขยายตวและหดตวของคอนกรตภายหลงการแขงตว ใชมากในการสรางเขอน เนองจากอณหภม

ของคอนกรตตากวางานชนดอนไมเหมาะสาหรบโครงสรางทวไปเพราะแขงตวชา ปจจบนไมม

ผลตในประเทศไทย

ประเภทท 5 Sulfate Resistant Portland cement ใชในบรเวณทดนหรอบรเวณใตนาทม

ปรมาณซลเฟตสง มระยะการแขงตวชา และมการกระทาของซลเฟตอยางรนแรงไดแก

ปนซเมนตตรา TPI สฟา, ตราชางสฟา, ตราอนทรยฟา

2. ปนซเมนตผสม ผลตตาม มาตรฐานอตสาหกรรม.80ผลตโดยเปนปนซเมนตทไดจากการบด

ปนเมดของปนซเมนตปอรตแลนดธรรมดากบทรายประมาณ 25-30% จงมราคาถกลง มลกษณะ

แขงตวชาไมยดหรอหดตวมากเหมาะสาหรบงานกออฐ ฉาบปน ทาถนน เทพน ตอมอ หลอ

ภาชนะคอนกรต หลอทอกระเบองมงหลงคา งานอาคาร 2 ถง 3 ชน ตกแถวหรองานทไม

6

ตองการกาลงอดมาก ไมเหมาะสาหรบงานกอสรางทตองการกาลงสงไดแก ปนซเมนตตรา TPI

สเขยว, ตราเสอ, ตราอนทรยแดง

นอกจากนยงมปนซเมนตชนดอน ๆ อก เชน Portland pozzolana cement ซงเหมาะ

สาหรบงานอาคารคอนกรตในทะเล ปนซเมนตผสมซงเปนปนซเมนตซลกา (ปนซเมนตปอรต

แลนดธรรมดากบทราย 25 – 30%) ไดแก ปนซเมนตตราเสอ ตรางเหา และตรานกอนทรย ม

ราคาถกแขงตวขา ไมยดหรอหดตวเหมากบงานกออฐ ทาถนน เทพน ตอมอ หลอทอ เทภาชนะ

คอนกรต กระเบองมงหลงคา และตกแถว เปนตน

ปฏกรยาของปนซเมนต

เราทราบแลววาปนซเมนตเปนองคประกอบหลกทสาคญตวหนงในคอนกรตเมอ

ปนซเมนตรวมตวกบนาจะเปนของเหลวมความหนดเรยกวา “เพสต” เพสตจะทาหนาทเสมอน

กาวประสานมวลรวมเขาไวดวยกน เมออายมากขนเพสตกจะเปลยนสถานะจากของเหลวมาเปน

กงเหลวกงแขงและในเวลาตอมากจะกลายเปนของแขงในทสด ซงจะสามารถรบกาลงอดไดมาก

ขนเรอยๆ ตามอายทเพมขนจนถงชวงเวลาหนงความสามารถรบกาลงอดกจะเรมคงทการท

ปนซเมนตรวมตวกบนาแลวเกดการกอตวและแขงตวของปนซเมนตขน เราเรยกลกษณะเชนน

วา “การเกดปฏกรยาไฮเดรชน” ซงเกดจากสารประกอบในซเมนตทาปฏกรยาทางเคมกบนาเปน

ปฏกรยาคายความรอน ดงนนเราจงรสกวารอนขนเมอสมผสกบปนซเมนตททาปฏกรยากบนา

เราสามารถเขยนเปนสมการแสดงความสมพนธงายๆ ไดดงน

Cement + Water C-S-H gel + Ca (OH)2 + heat

สารประกอบทสาคญของปนซเมนตปอรตแลนด

ปนซเมนตปอรตแลนดประกอบดวย หนปน (Limestone) และดนเหนยว (clay) เปนสวน

ใหญนอกจากนกมเหลกออกไซด (Fe2O3) และโคโลไมต (MgCo3) เปนจานวนเลกนอย

ปนซเมนตปอรตแลนดธรรมดาในบานเราทใชกนทวไป (ตราเสอ ตราชาง ตรางเหา) ปกตจะมส

เทาแกมเขยว (greenish gray) และมนาหนกประมาณ 92 ปอนด/ฟต3 เมอเผาวตถดบของ

7

ปนซเมนตซงไดแกสารออกไซดของธาตแคลเซยมซลกอน อลมเนยม และ เหลก สารเหลานจะ

ทาปฏกรยากนทางเคมและรวมตวกนเปนสารประกอบอยในปนเมด ในรปของผลกทละเอยด

มาก ซงจานวนสารประกอบทอยในปนซเมนตทาใหคณสมบตของปนซเมนตเปลยนไป เชน ทา

ใหปนซเมนตมกาลงรบแรงเรวหรอชา ระยะเวลาการกอตวและแขงตวอาจเรวขนหรอชาลง

ความรอนทไดจากการปฏกรยาระหวางนากบปนซเมนตอาจสงหรอตา เปนตน ดงแสดงใน

ตาราง 2.2

ตารางท 2.1 ตารางแสดงสารประกอบทสาคญของปนซเมนต

ชอของสารประกอบ สวนประกอบทางเคม ชอยอ

ไตรแคลเซยม ซลเกต 3 CaO. SiO2 C3S

ไดแคลเซยม ซลเกต 2 CaO. SiO2 C2S

ไตรแคลเซยม อะลมเนต 3 CaO. Al2O3 C3A

เตตตราแคลเซยม อะลมโน เฟอไรต 4 CaO. Al2O3. Fe2O3 C4AF

ตารางท 2.2 ตารางแสดงคณสมบตของสารประกอบของซเมนต

สารประกอบ คณสมบต

C3S ทาใหปนซเมนตมกาลงรบแรงไดเรวภายใน 14 วน

C2S ทาใหปนซเมนตมกาลงรบแรงไดชา ความรอนเกดขนบอย

C3A ทาใหปนซเมนตเกดปฏกรยาเรมแขงตวเกดความรอนสง มกาลงรบแรงเรว

C4AF มผลนอย ใหความแขงแรงเลกนอยเตมเขาไปเพอลดความรอนทเกดขน

8

รปท 2.2 กราฟแสดงระยะเวลาการกอตวและแขงตวกบจานวนสารประกอบ

การผลตปนซเมนต

การผลตปนซเมนตมทงแบบเผาแหง (Semi – dry process) และแบบเผาเปยก (wet

process) ซงกรรมวธในการผลตโดยรวม ๆ จะเหมอนกน แตจะตางกนในขนท 2 ดงทจะแสดง

ในรปตอไปซงการผลตจะมกรรมวธดงตอไปน

ในการผลตปนซเมนตเผาแหงมกรรมวธเปนขน ๆ คอ นาวตถดบทมธาตอะลมนาและ

ธาตซลกาซงมอยมากในดนดา กบเหลกซงมอยมากในศลาแลง มาผสมกนตามสดสวน บดให

ละเอยดและนามาตกบนาจะเปนนาดนแลวนาไปเผาในหมอเผา (Cement kiln) จนกระทง

เกดปฏกรยาทางเคมจบกนเปนเมดเลก ๆ ทเรยกวา ปนเมด (clinker) เมอนาปนเมดไปบดรวมกบ

ยปซมกจะไดปนซเมนตตามทตองการ

9

ในการเตรยมวตถดบตามวธน จะตองนาวตถดบทจะใชการผลตปนซเมนต ไดแก ดน

ขาว ดนดา และศลาแลง มาวเคราะหหาสวนประกอบเพอคานวณหามาตราสวนทจะใชในการ

ผลตปนซเมนตผสมวตถดบดงกลาวแลวนาไปตรวมกนกบนาในบอเตรยมดน (Wash mill) ให

ละเอยดจนเปนนาดน (slurry) วตถประสงคของกรรมวธขนนกเพอทจะยอยดนขาวสวนทแขง

มากใหแหลกลงแลวกรองผลตผลทดแลวเพอกนเอาสวนละเอยดไปใชและควบคมปรมาณของ

นาไมใหมมากเกนไป เพราะจะทาใหหมดเปลองเชอเพลงโดยเปลาประโยชน สวนกากของดน

นาไปบดใหละเอยดใหมในหมอบดดน (tube mill) แลวนามากรองใหมอกครงหนง

อยางไรกตาม ในการเตรยมวตถดบดงกลาวมาแลวนสวนผสมของวตถดบกอาจจะ

คลาดเคลอนไปไดบาง เพราะความชนในดนตลอดจนความเปลยนแปลงในสวนผสมของดนอก

เลกนอยจงตองกวนนาดนทไดบรรจไวในถง (Slurry silo) โดยวธอดลมลงไปเปาใหเดอดพลาน

เปนเวลา 1 คน แลวจงนามาวเคราะหทางเคมเปนครงทสอง ถาจาเปนกจะไดจดการผสมนาดนน

ใหถกสวนตามทตองการตอไป แลวสบนาดนนไปลงถงพก (slurry agit tank) ซงมพายและลม

สาหรบกวนและเปานาดน เพอปองกนไมใหตกตะกอน และเพอใหเกดความสมาเสมอใน

สวนผสมใหมากทสดทจะทาได

ขนตอมาใหเตรยมดนผงโดยเอาหนปนแหงมาบดกบดนดาแหงใหละเอยดและม

สวนผสมทางเคมกวนเขากบนาดน เอาน าดนและดนผงผสมกนแลวมาปนเมดแบบขนมบวลอย

เมดดนนจะมความชนประมาณ 25 เปอรเซนต ถาผลตโดยกรรมวธเผาเปยก (wet process) นาดน

จะตองมความชนถง 40 เปอรเซนต กอนทจะปอนเขาหมอเผา ดวยความชนตาของนาดนและ

โดยการเพมตระกรนเผาเมดดนเขาอกชดหนง การใชความรอนจากเชอเพลงจะเปนไปในอตรา

ตา และมประสทธภาพดกวาแบบเผาเปยก ทาใหเชอเพลงทปอนเขาไปในหมอเผาปรมาณ

เดยวกนสามารถเผาปนเมดไดเพมขนอก 50 เปอรเซนต หรอถาจะกลาวอกนยหนงวาวธเผาเปยก

ใชความรอนประมาณ 1,500 กโลแคลอรตอกโลกรม เมอใชวธเผาแหงใชความรอนลดลงเหลอ

ประมาณ 1,000 กโลแคลอรตอกโลกรม สบนาดงกลาวไปเผาในหมอเผา (cement rotary kiln)

10

ซงวางนอนอยบนแทนคอนกรตและหมนรอบตวเองอยบนลกกลงประมาณนาทละ 1 รอบ และ

นามนเตาเปนเชอเพลง

ภายในหมอเผาจะมอฐทนไฟ (refractory lining bricks) เพอเกบความรอนไวภายในและ

มโซเปนชด ๆ แขวนไวทาหนาทตาง ๆ กนเชน ชบน าดนทไหลผานมา แลวใหปะทะกบลมรอน

ทจะผาออกทางปลอง ทาใหนาระเหยออกจากนาดน ปนดนทน าระเหยออกไปบางแลวใหเปน

เมดกลม ๆ มขนาดเทาปลายนวมอหรอใกลเคยงกน เมดดนทผานโซเปนชด ๆ มานนจะถกเผาให

รอนขนเรอย ๆ และเมอรอนถง 800 – 1000 องศาเซลเซยส เมดดนกจะเรมคาย

คารบอนไดออกไซดออก เมอเมดดนนรอนถงประมาณ 1,450 องศาเซลเซยส กจะเกดปฏกรยา

ทางเคมคอเมดดนเปลยนเปนปนเมดโดยฉบพลน ปนเมดซงรอนถง 1,450 องศาเซลเซยสจะถก

ปลอยลงไปในยงลดความเยน (cooler) อนเปนทาเล ทจะพนลมเขาไปในปนเมดเยนตวลง

เพอใหเกดไตรแคลเซยมซลเกต (C3S) มากทสดในขณะทปนเมดเรมแขงตวแลวจงเกบปนเมดน

ไวในยง (storage)

ตอไปกนาปนเมดนไปบดใหเปนปนซเมนตผงในหมอบดปนซเมนต (Cement mill) โดย

ใสยปซมผสมลงไปดวยหมอบดนมเครองสามารถตงใหจานวนปนเมดทบดเปนปนซเมนตแลวม

ความละเอยดและมความแขงตวตามทตองการดวยในทก ๆ ชวโมง ซงจะนาตวอยางปนซเมนต

ทบดนไปทดลองหาเวลาแขงตวและความละเอยดตลอดจนเกบไวสวนหนงเพอรวมกนประกอบ

เปนตวอยางสาหรบทดลองกาลงการยดตวและสวนผสมทางเคมของปนซเมนตทบดแตละตว

ดวย ปนซเมนตทบดแลวนนาไปเกบไวในยงเกบปนซเมนต (cement silo) โดยอาศยกาลงลมอด

ไป แลวจะนามาบรรจถงจาหนายไดตอไป

การอนดนผงใหรอนใชวธโปรยดนผงลงทางยอดหอคอยมถงดกแบบไซโคลนขนาด

ใหญเรยงอยเปนชน ๆ เพอนาลมรอนทออกจากหมอเผามาอนดนผงใหรอนจด เปนการประหยด

ความรอนอยางดทสด ในกรรมวธการผาปนในปจจบนน ความรอยทออกจากไซโคลนนยงจะ

ถกจดสงโดยทอขนาดใหญ ไปอนวตถดบทมความชนใหแหงเสยกอนนาไปเกบไวในยงแบบ

ไซโลอกดวย

11

รป 2.3 รปแสดงกระบวนการผลตปนซเมนต

มวลรวม

มวลรวมเปนสวนประกอบทสาคญอยางหนงทจะสงผลโดยตรงตอคณภาพของคอนกรต

และสงผลถงประสทธภาพในการยดเกาะของซเมนตดวย โดยทมวลรวมหรอวสดผสมคอวสด

เฉอย ไดแก หน ทราย กรวด มวลรวมมปรมาตร 70-80%ของปรมาณของสวนผสมทงหมด จงม

ความสาคญตอคณสมบตของคอนกรตมากหนทใชผสมคอนกรต ไดแก หนปน หนแกรนต หรอ

กรวดทราย ไดแก ทรายแมนา ทรายบก หรอ หนบดละเอยด

คณสมบตของมวลรวมในงานคอนกรต

1. ความแขงแรง (STRENGTH)

2. รปรางและลกษณะผว (PARTICLE SHAPE AND SURFACE TEXTURE)

3. ความคงทนตอปฏกรยาเคม (CHEMICAL STABILITY)

4. ขนาดใหญสด (MAXIMUM SIZE)

5. ขนาดคละ (GRADATION)

12

6. คาความละเอยด (FINENESS MODULUS, F.M.)

7. ความชนและการดดซม (MOISTURE AND ABSORPTION)

8. ความถวงจาเพาะ , ถ.พ. (SPECIFIC GRAVITY)

9. หนวยนาหนกและชองวาง (UNIT WEIGHT AND VOID)

สาหรบชนนจะขอยกมาเพยงสวนทสาคญและเกยวของกบการทดสอบ ซเมนต เทานน

1. ขนาดใหญสดของมวลรวม (MAXIMUM SIZE OF AGGREGATE)

ขนาดโตสดของมวลรวม วดจากขนาดตะแกรงอนทใหญกวาถดไปจากตะแกรงทม

เปอรเซนตของมวลรวมทคางมากกวาหรอเทากบ 15%มวลรวมขนาดใหญตองการปรมาณนา

นอยกวามวลรวมทมขนาดเลก เพอใหการเทได(WORKABILITY) เทากน เนองจากมพนท

ผวสมผสโดยรอบนอยกวาเมอนาหนกของมวลรวมเทากนดงนนถาใหปรมาณซเมนตและคา

ยบตว (SLUMP) เทากน คอนกรตทมสวนผสมของมวลรวมขนาดใหญกจะใหคากาลงอดทสง

กวามวลรวมขนาดเลกแตทงนคณภาพของหนตองเปนไปตามขอกาหนดควรระวงเรองของ

MICRO CRACKINGซงมลกษณะเปนรอยราวขนาดเลกๆ เกดจากกรรมวธการผลตหนมกจะ

เกดขนกบหนทมขนาดใหญหนทม MICRO CRACKING เมอนามาผสมทาคอนกรตกจะทาให

กาลงของคอนกรตตาลงไดขนาดใหญสดของมวลรวมทใชในงานกอสรางทวไปมกจะมขนาด

ไมเกน 40 มลลเมตร โดยในการทดสอบน ไดมการกาหนดขนาดของ ทราย โดยจะตองเปน

ทรายทผานตระแกรงเบอร 30 และคางบนตระแกรงเบอร 50 เทานน ทจะนามาทาการทดสอบ

2.ขนาดคละ (GRADATION)

ขนาดคละ คอ การกระจายของขนาดตางๆ ของอนภาคมวลรวมในคอนกรต

ประกอบดวย มวลรวมหยาบ มวลรวมละเอยด ซงจะตองมขนาดใหญ เลกคละกนไปคอนกรตท

ใชมวลรวมทมขนาดคละดจะมสวนผสมทเขากนสมาเสมอ เทเขาแบบไดงายไมออกหนออก

ทราย ทาใหแนนไดงาย การปาดแตงผวหนา กาลงอดและความทนทานยงเปนไปตามขอกาหนด

13

มวลรวมทมขนาดใหญกวาตะแกรงเบอร 4 ประมาณ 95-100% เราเรยกวา “มวลรวมหยาบ” ซง

ไดแก หน กรวด เปนตนมวลรวมทมขนาดเลกกวาตะแกรงเบอร 4 ประมาณ 95-100% เรา

เรยกวา “มวลรวมละเอยด” ซงไดแก ทราย หนบดละเอยด เปนตน

มวลรวมทมขนาดคละดจะทาใหชองวางเหลอนอยทสดทาใหใชปรมาณซเมนตเพสต

นอยทสดซงชวยใหคอนกรตมราคาตาลงไดคอนกรตทมมวลรวมละเอยดมากเกนไป จะทา ให

ความสามารถในการเทได(WORKABILITY) นอยลง จงตองเพมนาและเพสตใหมากขนแตก

สงผลตอกาลงของคอนกรตคอนกรตทมมวลรวมหยาบมากเกนไปแมวาความสามารถในการเท

ได (WORKABILITY)จะดแตกอาจกอใหเกดปญหาการแยกตว (SEGREGATE) ของคอนกรต

มวลรวมทมขนาดคละดกจะสงผลใหคอนกรตม WORKABILITY ด , STRENGTH ด และราคา

ตาดวยมวลรวมทมขนาดคละด หมายถง มวลรวมทมมวลรวมหยาบและละเอยดขนาดตางๆกน

คละเคลากนใหเหลอชองวางนอยทสดอตราสวนของทรายตอมวลรวม (S/A) อยในชวง 0.40-

0.50 โดยนาหนกหนทใชมSIZE NUMBER 6 (หนกลาง) และ SIZE NUMBER 7 (หนเลก)

นามารวมกนในอตราสวน SIZE NO.6 /SIZE NO.7 เทากบ 50-65% โดยนาหนก

3.คาความละเอยด (FINENESS MODULUS), (F.M.)

โมดลสความละเอยดเปนคาทบอกความละเอยดของทรายหาไดโดยการรวมคา

เปอรเซนตคางสะสม (CUMULATIVE PERCENTAGES RETAINED) บนตะแกรงเบอร4, 8,

16, 30, 50 และ 100 แลวหารดวย 100

- ทรายสาหรบผลตคอนกรต ควรมคาโมดลสความละเอยดตงแต 2.2 - 3.2

- คา F.M. นอย (F.M. 2.2) แสดงวา ทรายละเอยด

- คา F.M. มาก (F.M. 3.2) แสดงวา ทรายหยาบ

- คา F.M. ทเหมาะกบงานคอนกรต = 2.7

ทรายทมความละเอยด (F.M. 2.2) จาเปนตองใชนามากเพอใหไดความสามารถเทได

(WORKABILITY) ทเทากนเนองจากพนทผวสมผสมากกวา เมอนาหนกเทากนถาทรายมความ

14

หยาบมากเกนไป (F.M. 3.2) กจะทาใหความสามารถในการแทรกประสานเขาไปในชอง

ระหวางมวลรวมหยาบไมดพอ ตองใชปรมาณเพสตเพอเขาไปแทนทชองวางมากขนอนทาให

คอนกรตทไดมราคาสงขนดวย

รปท 2.4 เครองคดแยกขนาดหน ทราย

ขอควรระวง ทรายทนามาใชในการทดสอบนนตองมความชนนอยมาก เพราะ ทรายทม

ความชนมากจะจบตวกนแนน ทาใหไมสามารถรอนผานตระแกรงได และไมสามารถชงนาหนก

ปรมาตรเนอแทของทรายได

15

4.ความถวงจาเพาะ (SPECIFIC GRAVITY)

ความถวงจาเพาะของมวลรวมคอ อตราสวนระหวางความหนาแนนของมวลรวมตอ

ความหนาแนนของนาหรอ ถ.พ. ของมวลรวม = นาหนกมวลรวม / นาหนกของนาทมปรมาตร

เทากน ถ.พ. ทราย = 2.65 ถ.พ. หน = 2.70 ถ.พ. ซเมนต = 3.15 คา ถ.พ. ใชในการแปลงนาหนก

ของวตถนนใหเปนปรมาตรเชน ซเมนตหนก 315 ก.ก. = 315 / 3.15 = 100 ลตร

การผสมซเมนต

การวดสวนผสมอาจทาได 2 วธ คอ การตวงสวนผสมโดยปรมาตรและการชงสวนผสม

โดยนาหนกการชงนาหนกจะใหคาทถกตองแมนยากวาการตวงปรมาตรมาก จงเหมาะสาหรบ

งานกอสรางขนาดใหญ งานคอนกรตกาลงอดปานกลาง – สงในกรณทหนทรายมความชนเราก

สามารถปรบนาหนกสวนผสมใหถกตอง เนองจากความชนไดแตวธการตวงทาไมได

เวลาในการผสมคอนกรต

เวลาทเหมาะสมทสดในการผสม คอ เวลาพอดททาใหไดคอนกรตทมเนอสมาเสมอทกๆ ครงท

ผสมซงจะไดจากการทดลองผสมกอนใชงานจรง ไดขอสรปดงน

1. ถาสวนผสมแหง ปนซเมนตนอย จะตองผสมเปนเวลานาน

2. ถามวลรวมมความเปนเหลยมมม จะตองใชเวลาผสมนานกวามวลรวมทมรปรางกลม

ในกรณทคอนกรตถกผสมเปนเวลานานนาจะระเหยออกจากคอนกรตนน สงผลใหคอนกรตม

ความสามารถลนไหลเขาแบบลดลงและจะเรมกอตวขน จะสงผลดงนคอ มวลรวมทมกาลงตาจะ

แตกทาใหสวนละเอยดเพมขน ความสามารถเทไดลดลง และผลของแรงเสยดทานจะกอให

อณหภมของสวนผสมเพมขน นอกจากนยงทาใหปรมาณฟองอากาศลดลงอกดวย

การบมคอนกรต

คอนกรตจาเปนตองไดรบการบมทนทหลงจากเสรจสนการเทและควรบมตอไป

จนกระทงคอนกรตมกาลงตามตองการ หลกการทวไปของการบมทดจะตองสามารถปองกน

16

คอนกรตไมใหเกดการสญเสยความชนไมวาจะดวยความรอนหรอลม ไมใหคอนกรตรอนหรอ

เยนมากเกนไปไมใหสมผสกบสารเคมทจะเปนอนตรายตอคอนกรต และไมถกชะลางโดยนาฝน

หลงจากเทคอนกรตเสรจใหมๆ เปนตน

การบมเปยก

ในกรณทวไปคอนกรตตองไดรบการปองกนจากการสญเสยความชนจากแสงแดดและ

ลมหลงจากเสรจสนการเทจนกระทงคอนกรตเรมแขงแรง และหลงจากทคอนกรตเรมแขงแรง

แลวผวหนาของคอนกรตทสมผสกบบรรยากาศยงตองคงความเปยกชนอย ซงอาจทาไดดวยการ

ปกคลมดวยกระสอบเปยกนา ผาเปยกนา หรอฉดนาใหชม เปนตน คอนกรตทใชปนซเมนต

ปอรตแลนดประเภทท 1 ควรบมเปยกตดตอกนอยางนอย 7 วน สวนคอนกรตทใชปนซเมนต

ปอรตแลนดประเภทท 3 ควรบมอยางนอย 3 วน ในกรณของคอนกรตทมวสดปอซโซลานผสม

ควรบมมากกวา 7 วน ทงนขนอยกบชนดและปรมาณของวสดปอซโซลานทใชคอนกรตทไมได

รบการบมอยางถกตองจะไมมการพฒนากาลงเทาทควรเนองจากปฏกรยาไฮเดรชนตองการนา

นอกจากนนการสญเสยความชนจากผวหนาของคอนกรตทไมไดรบการบมจะทาใหเกดการ

แตกราวดวยกรณใชกระสอบหรอผาในการบมคอนกรต กระสอบหรอผาทใชควรเปนวสดทม

ความหนาพอสมควรเพอไมใหแหงเรวเกนไป และตองรดนาใหเปยกชมอยตลอดเวลาการบม

ดวย

รปท 2.5 รปแสดงการบมคอนกรตดวยกระสอบเปยก

17

รปท2.6 ผลกระทบของซเมนตและอณหภมอากาศ ความชนสมพทธ และความเรวลมตออตรา

การระเหยของความชนบนผวซเมนต

18

คณสมบตของคอนกรตสด

คอนกรตสดทดตองมคณสมบตดงตอไปน ซงคณสมบตตางๆ ของคอนกรตสด จะสงผล

โดยตรงตอกาลงและความทนทานของคอนกรตเมอคอนกรตแขงตวแลว

1. ความสามารถเทได (WORKABILITY) คอ ความสามารถในการทจะเทคอนกรตเขาส

แบบใหแนน และไมเกดการแยกตวของสวนผสม

2. การยดเกาะ (COHESION) คอ การทเนอคอนกรตสามารถจบรวมตวกนเปนกลม หรอ

แยกออกจากกนไดยาก

3. ความขนเหลว (CONSISTENCY) คอ สภาพความเหลวของคอนกรต ซงขนอยกบ

ปรมาณนาเปนสวนใหญโดยการทดสอบตางๆ เชน คายบตว, การไหล เปนตน

4. การแยกตว (SEGREGATION) คอ การแยกออกของสวนประกอบตางๆ ในเนอ

คอนกรต ทาใหคอนกรตมเนอไมสมาเสมอ

5. การเยม (BLEEDING) คอ การแยกตวชนดหนง เปนการแยกตวในแนวดงโดยทวสด

ผสมทหนกจะจมลงดานลางและวสดผสมทเบาจะลอยขนดานบนสผวของคอนกรต

ปจจยทมผลกระทบโดยตรงกบคณภาพของซเมนต

1. อตราสวนนาตอซเมนต จากการทดสอบพบวากาลงอดของคอนกรตจะแปรผกผนกบ

อตราสวนของนาตอซเมนตนนคอกาลงอดของคอนกรตจะมากขนถาอตราสวนนาตอซเมนต

ลดลง อตราสวนของนาตอซเมนตนอยทสดและเหมาะสมประมาณ 0.30 (WC = 0.3) เนองจาก

ปนซเมนตตองใชนาในการทาปฏกรยาไฮเดรชน

2. ชนดของปนซเมนตขนอยกบสารประกอบในปนซเมนตและขนาดเมดปนซเมนต

ปนซเมนตทมการบดละเอยดเมดเลก พนทผวสมผสจะมาก ทาปฏกรยาไดเรว ทาใหสามารถรบ

กาลงอดไดสงในระยะเวลาเรว

คณสมบตดานกาลงอนๆ ของคอนกรต

19

1. TENSILE STRENGTH. ความตานทานในดานรบแรงดงของคอนกรตมคาตามากประมาณ

10 % ของกาลงอดประลยความตานทานในการรบแรงดงของคอนกรตจะชวยในการควบคมการ

แตกราวของคอนกรตเนองจากผลกระทบตางๆ เชน อณหภม การหดตว งานคอนกรตอดแรง

งานกอสรางเกบของเหลว เปนตน

2. BOND STRENGTH. ความตานทานตอการลนไถลของเหลกเสรมทหลออยภายในเนอ

คอนกรตขนอยกบชนดของซเมนต สารผสมเพม w/c ซงมอทธพลตอคณสมบตของเพสต แรง

ยดเหนยวกบเหลกเสรมในแนวนอนจะนอยกวาแนวตง เพราะนาทเกดจากการเยมอาจไปเกาะอย

ใตเหลกเสรมตามแนวนอนได เมอคอนกรตแขงตวจงเกดเปนรโพรงใตเหลกเสรมนน ทาใหลด

กาลงยดเหนยวลง

3. SHEAR STRENGTH.

4. IMPACT STRENGTH.

5. การตานทานการเสยดสขนกบ

- w/c (กาลงอด) สงจะมความตานทานสง

- Agg/C (มวลรวม/ซเมนต) สงจะมความตานทานสง

- ความตานทานตาเมอใชมวลรวมเบา

- ความตานทานเพมขนถาเกดการเยมขนเพยงเลกนอย

- ประการทสาคญทสด คอ การบมคอนกรตอยางถกตองและเพยงพอ

การทดสอบคณสมบตของปนซเมนต

1. คณสมบตทางกายภาพ

20

1.1 Finess Specific Surface ( พนผวจาเพาะ ) หมายถง ความละเอยดของปนซเมนต โดย

วดพนทผวของซเมนต 1 กรม มพนทผวรวมกนไดกตารางเซนตเมตร สาหรบ Portland Type I

จะมความละเอยด 2800 - 3000 cm2/g ,Type III 4000 - 4800 cm2/g คาความละเอยดยงมาก คา

Compressive Strength กยงมากขนดวย และการเกดปฏกรยากบนาจะเรวขน ทาใหเวลาในการ

กอตว ( Setting Time )เรวขนดวย

1.2 Soundness (ความอยตว) เปนการทดสอบการขยายตวของปนซเมนต โดยใช

Autoclave เพอดวา ปนซเมนตมการขยายตวกเปอรเซนต ถามการขยายตวมาก (เนองจากม MgO

สง) จะมผลทาใหคอนกรตเกดการแตกราว

1.3 Time of setting (ระยะเวลาการกอตว) เปนการหาระยะเวลาการกอตวของปนซเมนต

เมอผสมกบนา ถาใชเวลานอยเกนไป แสดงวาปนแขงตวเรว จะทาใหการเทคอนกรตลงในแบบ

ไมทน ถาใชเวลามากเกนไปกจะแขงตวชา

1.4 Air Content of Mortar (ปรมาณอากาศในมอรตา) จานวนปรมาตรของอากาศทอยใน

มอรตา จะทาใหเกดชองวางอยภายใน ถามมากจะทาใหคาแรงอดลดลง

1.5 Heat of Hydration เปนปรมาณความรอนทเกดขนเนองจากปนซเมนตทาปฏกรยากบ

นา ถาปรมาณความรอนทเกดขนมคาสง จะทาใหคอนกรตมอณหภมสงดวย ซงเปนผลใหเกด

การขยายตว ทาใหคอนกรตแตกราวได

1.6 False set (การกอตวผดปกต) คอการทปนซเมนตผสมกบนาแลวเกดการแขงตวเรว

ผดปกต ไมสามารถทจะเทลงแบบได ทงนเกดจากระหวางทบดซเมนต มความรอนเกดขนสง

หรอเกบปนซเมนตไวในททอณหภมสง ทาใหยปซมทใสไวสาหรบควบคมเวลาการกอตวของ

ปนซเมนตตองสญเสยนาไปเนองจากความรอน (Dehydration) ทาใหคณสมบตของยปซมใน

การควบคม setting time เสยไป

21

1.7 Compressive Strength of Mortar เปนการหาคาแรงอดของปนซเมนตในมอรตา ท

อาย 1 วน, 3 วน, 7 วน และ 28 วน เพอเปนตวบงชถงคณภาพของปนซเมนตในดานการรบ

แรงอด และบงบอกถงระยะเวลาของการถอดแบบอกดวย

2. คณสมบตทางเคม

2.1 Main Oxide ไดแก SiO2 ,Al2O3 ,Fe2O3 และ CaO แสดงสวนประกอบของ

สารประกอบซเมนต โดยเปนตวบงชถงประเภทของปนซเมนต ซงจะมปรมาณของสารประกอบ

ทแตกตางกนออกไป

C3S ใหแรงอดในทกฯระยะ โดยเฉพาะระยะแรกใหแรงอดมาก และใหแรงอดเพมขน

เลกนอยหลงจาก 28 วน

C2S ใหแรงอดในระยะยาว แรงอดทเกดขนในระยะ 7 วนมคาตา หลงจาก 1 เดอนไปแลว

จงจะเพมขนเรอยฯ

C3A ใหแรงอดเพยงเลกนอยระยะ 1 - 3 วน แตจะชวยเรงอตราการใหแรงอดระยะแรก

ของ C3S ใหเรวขน

C4AF เปนสารประกอบททาใหปนซเมนตมสเขม และทนตอการกดกรอนของ Sulphate

2.2 Sculpture Trioxide (SO3) ไดจากเชอเพลงทใชเผาปนซเมนต, วตถดบ และยปซมท

ใสในปนซเมนต (CaSO4.2H2O) ซงเปนสาร active สาหรบการควบคมระยะเวลาในการกอตว

ถามมากจะเกดการขยายตว ทาใหคอนกรตแตกราว และทาใหปนซเมนตเกด False set แตถาม

นอยจนเกนไปจะทาใหเกด Falsh set ทาใหปนซเมนตแขงตวอยางรวดเรวเมอทาปฏกรยากบนา

2.3 Insoluble residue เปนคาทบงบอกถงสงเจอปนตางฯ ทไมละลายในกรด ดาง เชน

ทรายและดน ทประปนอยในปนซเมนต ถามมากจะมผลทาใหกาลงอดลดลง

22

การควบคมคณภาพคอนกรต

1. การควบคมวตถดบ การควบคมวตถดบในการผลตปนซเมนตสามารถควบคมไดดงน

- ปนซเมนต

- หน ทราย

- นา

- นายาผสมคอนกรต

- วสดทดแทนซเมนต

2. การออกแบบคณสมบตของสวนผสมคอนกรต

- พจารณาศกษา ทบทวน ขอกาหนด

- การทบทวน ปรบปรง เปลยนแปลง ขอกาหนด ใหเหมาะสม

- พฒนาและเลอกคณคณสมบตของสวนผสม

- การเสนอสวนผสมเพออนมตใชงาน

- การประชมหารอกอนการเทคอนกรต

- การรวบรวมขอมลลกษณะเฉพาะของคอนกรต

3. การควบคม ณ โรงงานคอนกรต หรอ ณ หนวยงานผลต

- การสมตรวจสอบวตถดบทเขาโรงงาน

- การเกบวตถดบ เชน การปองกนสงสกปรกเจอปน การระบายนาของมวลรวม

- การชวตวงสวนผสม เชน ระบบชงและระบบเคลอนยายวตถดบทเชอถอได,

การตรวจ สอบ (Calibrated) เครองชงและอปกรณตวงนายา (Dispenser)

- ความถกตองในการชงตวง

23

- การบารงรกษาเครองจกรและกระบวนการผลต

4. การควบคมคอนกรต

- การสมตวอยางคอนกรตเพอทดสอบ

- การทดสอบคอนกรตสด

- การสงเกต ณ หนวยงานกอสราง

- รายงานขอมลเทคนคตางๆ ในสนาม

- รายงานของพนกงานจดสง

- การเปรยบเทยบผลทดสอบระหวางหองปฏบตการ

- การจดทาผลการทดสอบ

5. การบรการลกคา

- การตรวจสอบขอรองเรยนของลกคา

- การวเคราะหขอผดพลาด

- เสนอแนะทางแกไขปญหาและหาทางปองกน

- ปอนขอมลสงกลบไปทหนวยงานผลต

24

บทท 3

วธดาเนนการทดสอบ

การทดลองท 1 การทดสอบหาความขนเหลวของปนซเมนตไฮดรอลค

(Normal Consistency of Hydraulic Cement)

เมอผสมปนซเมนตกบน า จะเกดปฏกรยาเคม มความรอนเกดขน และไดวสดผสมทมสภาพขน

เหนยว ซงเรยกวาซเมนตเพสท หลงจากนนชวงระยะเวลาหนงซเมนตจะเรมกอตว และแขงตวในทสด

ระยะเวลาในการกอตวของปนซเมนตนเปนคณสมบตสาคญประการหนง ทกาหนดขนไวเพอทจะใหทราบ

ระยะเวลาทจะตองทางานใหแลวเสรจ กอนซเมนตหรอคอนกรตจะเรมกอตวและแขงตว ซงจะมผลเกยวของ

กบการเพมกาลงของคอนกรต

ปรมาณน าทใชผสมกบปนซเมนตมอทธพลมากตอระยะเวลาการกอตวและแขงตวซเมนตผสมเปยก

จะกอตวชากวาซเมนตผสมแหง ดงนนในการทดสอบหาระยะเวลาในการกอตวจงกาหนดใหทาการทดสอบ

ซเมนตเพสตทมสภาพความขนเหลว (Normal Consistency) เปนมาตรฐานสากล โดยกาหนดวาสภาพความ

ขนเหลวปกตคอสภาวะทซเมนตเพสตยอมใหเขมไวแคตขนาดมาตรฐานจมลง 10 มลลเมตร ภายในเวลา 30

วนาท

ปรมาณน าพอเหมาะทใชในการผสมปนซเมนต ใหไดสภาวะความขนเหลวปกต โดยปกตปรมาณ

น าจะมคาประมาณ 25% ของน าหนกปนซเมนต

อณหภมและความชน

อณหภมของอากาศในหองทดลองอยระหวาง 20 – 27 องศา น าควรอยระหวาง 23 – 27 องศา

ความชนสมพทธของอากาศไมนอยกวา 50%

วสดทดสอบ

1.ปนซเมนตปอรตแลนดประเภทท 3

2.นาสะอาด

เครองมอทดลอง

1 เครองทดสอบแบบไวแคต

25

2 เครองชง สามารถอานคาไดละเอยด 0.1 กรม

3 กระบอกตวง ขนาด 200 CC.

4 เกรยงเหลก

5 ถงมอยาง

วธการทดลอง

การเตรยมซเมนตเพสทสาหรบการทดลองทาได 2 วธ

• ผสมดวยมอ

1. ชงปนซเมนตตวอยาง 500 กรม นาไปเทลงในแผนกระจก หรอกระดานกนน าซมใหเปนรปกรวย

แลวทาหลมตรงกลางเปนรปปากปลองภเขาไฟ

2. ตวงน าดวยกระบอกตวงประมาณ 25% ของน าหนกปนซเมนต

3. ใชเกรยงเหลกตกปนซเมนตทอยบรเวณขอบรอบนอกกองใสลงตรงกลางซงใชเวลา 30 วนาท

4. ปลอยใหปนซเมนตดดซมน าเปนเวลา 30 วนาท

5. เรมใชมอสวมถงมอยาง นวดซเมนตใหเขาเปนเนอเดยวกน ใชเวลา 1 นาทครง แลวนาไปใชงาน

• การผสมดวยเครอง

1. เตรยมอางผสมและใบพายทแหงสนทพรอมทจะใชงาน

2. เทน าทเตรยมไวลงในอางผสม

3. คอยๆเทปนซเมนตทชงไวลงในน า แลวปลอยทงไว 30 วนาท เพอใหปนซเมนตดดน า

4. เดนเครองผสมอตราตา เปนเวลา 30 วนาท

5. หยดเดนเครอง 15 วนาท ในระหวางนใหขดปนซเมนตทตดอยขางๆอางผสมใหลงไปรวมกนไว

6. เดนเครองผสมความเรวปานกลาง เปนเวลา 1 นาท แลวหยดเครอง นาสวนผสมไปใชงาน

การหลอตวอยาง

1. สวมถงมอยาง นาซเมนตเพสทเตรยมไวมาปนใหเปนกอนกลม แลวโยนไปมา 6 ครง จากมอ ขาง

หนงไปยงอกขางหนง โดยมอทงสองขางอยหางกนประมาณ 15 ซม.

26

2. วางกรวย Mold ดานปลายเลกลงบนฝามอขางหนง แลวใชมออกขางหนงอดกอนซเมนตจากขอ 1

ลงใน Mold ดานปลายใหญจนเตมสวนทลนออกทางปลายใหญใหฝามอปาดใหหมดเพยงครงเดยว

3. วาง Mold ดานปลายใหญลงบนกระจก แลวใชเกรยงปาดหนา Mold ดานปลายเลกใหเรยบโดยให

ขอบเกรยงทามมเอยงประมาณ 45 องศา กบขอบ Mold แลวปาดซเมนตเพสทสวนเกนออกใหเรยบ ใน

ระหวางตดทาใหเรยบหามกดบนตวอยางซเมนตเพสท

การหาความขนเหลว

1. นาแผนกระจกพรอม Mold ทบรรจซเมนตเพสทไปวางใหเตม ขนาด 10 มม. ของเครองมอไว

แคต เลอนใหเขมอยตรงกลาง

2. เลอนปลายเขมใหแตะผวของซเมนตเพส และปรบเขมขนบนสเกลใหอยทขดศนย หรออานคาท

เขมชครงแรก

3. ปลอยเขมทนทหลงจากผสมซเมนตเสรจ 30 วนาท

4. ทาการอานคาสเกลอกครงเมอปลอยเขมไว 30 วนาท และคานวณหาระยะจมของเขม ถาเขมจมลง

เปนระยะ 10 มม. ใหถอวาซเมนตนน อยในภาวะความขนเหลวปกต

ในการทดลองควรทาอยางนอย 3 ครง โดยใชปรมาณน าสวนผสมตางๆกนบนทกคาเปอรเซนตของ

น า และระยะการจมของเขมในแตละครงไว แลวนามา Plot Curve หาคาเปอรเซนตน าสวนผสมทระยะการ

จมของเขม 10 มม. และควรใชคาทอานไดไปทาการทดลองเพอตรวจสอบอกครง

27

การทดลองท 2 การหาระยะเวลาการกอตวของปนซเมนตไฮดรอลคโดยเขมไวแคต

(Setting time of Hydraulic Cement by Vicat Needle)

เมอปนซเมนตผสมรวมกบน าจะไดซเมนตเพสต(Cement Paste) มลกษณะนมเหลวปนงาย ถาปลอย

ทงไดโดยไมรบกวนในไมชาซเมนตเพสตจะสญเสยความไมคนตวและถงสถานะทไมสามารถเปลยนรปราง

ไดโดยปราศจากการแตกหก การเปลยนภาวะนเรยกวาการกอตวและการแขงตวของปนซเมนต

ระยะเวลาการกอตวของปนซเมนต คอระยะเวลาตงแตเรมผสมปนซเมนตกบน าจนกระทงซเมนต

เรมกอตว หรอแขงตวไมสามารถคนสภาพเดมได ปกตยะยะเวลากอตวของปนซเมนต จะแบงออกเปน 2

ระยะคอ การกอตวระยะตน (Initial Sitting Time) และการกอตวระยะปลาย (Final Sitting Time)

การกอตวระยะตน คอ ระยะเวลาจากเรมผสมปนซเมนตกบน าจนกระทงซเมนตเพสตเรมกอตว

สามารถรบน าหนกของเขมมาตรฐานไวแคตได โดยเขมไมจมลงในซเมนตเพสตเลย 25 ม.ม. ในเวลา 30

วนาท

การกอตวระยะปลาย คอ ระยะเวลาจากเรมผสมปนซเมนตกบน าจนกระทงซเมนตเพสตเรมกอตว

สามารถรบน าหนกไดบาง

ตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมกาหนดวาปนซเมนตปอรตแลนดประเภท 1 – 5 จะตองมเวลา

กอตวระยะตนไมนอยกวา 45 นาท และไมเกน 8 ชวโมงสาหรบการกอตวระยะปลาย เมอวดโดยใชเครองมอ

ไวแคต ระยะเวลาการกอตวของปนซเมนตจะผนแปรไปตามปจจยตางๆ เชน สวนผสมของเนอปนซเมนต

ความละเอยด อณหภม และความชนขณะทดลองและปรมาณน าทใชผสม เปนตน

โดยทวไปการกอตวจะเรวขนเมออณหภมสงขน เพราะอณหภมเปนตวเรงปฏกรยาทางเคมระหวาง

ซเมนตกบน า ปรมาณของน าทใชในการผสมมอทธพลมากตอระยะเวลาการกอตวและแขงตว ดวยเหตนใน

การทดสอบหาระยะเวลาการกอตวจงไดกาหนดใหใชปรมาณน าเพอผสมปนซเมนต ใหไดซเมนตเพสตท

ภาวะมาตรฐานคงทเสมอ เรยกภาวะนวา ความขนเหลวปกต(Normal Consistency) ซงเปนปรมาณน าท

ตองการทจะทาใหเขมไวแคตขนาดมาตรฐานจมลง 10 ม.ม.ภายในเวลา 30 วนาท ของการทดสอบตาม

มาตรฐานอเมรกน

นอกจากน สวนผสมและขนาดอนภาคของปนซเมนตยงมผลตอระยะเวลาการกอตวอกดวย ถาลด

ปรมาณของยบซมลง ระยะเวลาการกอตวจะนอยลง นนคอซเมนตเพสตจะแขงตวเรวขน ปนซเมนตทม

ความละเอยดกวาจะทาปฏกรยาทางเคมเรวขนทาใหกอตวเรวขนดวย

28

วสดทดสอบ

1.ปนซเมนตปอรตแลนดประเภทท 3

2.น าสะอาด

เครองมอทดลอง

1 เครองทดสอบแบบไวแคต

2 เครองชง สามารถอานคาไดละเอยด 0.1 กรม

3 กระบอกตวง ขนาด 200 CC.

4 เกรยงเหลก

5 ถงมอยาง

วธการทดลอง

การเตรยมซเมนตเพสต

1. ชงปนซเมนตตวอยาง 500 กรม

2. ตวงน าดวยกระบอกตวงประมาณ 25 % ของน าหนกปนซเมนตทใชเปนกรม

3. เตรยมอางผสมและใบพายในสภาพแหงสนทพรอมใชงาน

4. เทปนซเมนตทชงไวลงในอางผสม

5. คอยๆเทน าทเตรยมไวลงในอางผสมและปลอยทงไว 30 วนาท เพอใหปนซเมนตดดน า

6. เดนเครองผสมในอตราเรวตา( เบอร 1 ) เปนเวลา 30 วนาท

7. หยดเดนเครอง 15 วนาท

8. เดนเครองผสมในอตราเรวปานกลาง ( เบอร 2 ) เปนเวลา 1 นาท แลวหยดเครอง

นาสวนผสมไปใชงาน

การหลอตวอยาง

1. สวมถงมอยางนาซเมนตเพสตทเตรยมไวปนเปนกอมกลมแลวโยนไปมา 6 ครง

29

2. วางกรวย (Mold) อดกอนปนซเมนตลงใน Mold

3. วาง Mold ใหปลายดานใหญลงบนกระจกแลวใชเกรยงเหลกปาดปนซเมนตทลนออกมาจากดาน

เลกใหเรยบ

การหาระยะเวลาในการกอตว

1. วาง Mold ทบรรจซเมนตเพสตไวใตเขมขนาด 1 ม.ม. เลอนปลายเขมใหแตะผวของซเมนตเพสต

และปรบเขมชใหอยทขดศนย

2. ปลอยเขมใหจมลงในซเมนตเพสตแลวอานคาระยะการจมของเขมหลงจากปลอยแลว 30 วนาท

3. ทาซาเชนเดยวกนทกๆ 15 , 10 และ 5 นาท จนกวาจะไดระยะการจมของเขมเทากบ 25 ม.ม.

4. การปลอยเขมแตละครง ปลายเขมจะตองอยหางจากรอยเขมเกาไมนอยกวา 6 ม.ม. และหางจาก

ขอบ Mold ไมนอยกวา 10 ม.ม.

5. ระยะเวลาตงแตเรมผสมจนกระทงถงเวลาททดลองทเขมไวแคตจมลงในซเมนตเพสต 25 ม.ม.

คอคาการกอตวระยะตน (Initial Setting Time)

30

การทดลองท 3 การหาความละเอยดของปนซเมนตปอรตแลนดไทย

(Blain Air-Permeability Apparatus’)

จดประสงค อตราการทาปฏกรยาระหวางปนซเมนตกบน ายงขนอยกบขนาดอนภาคของปนซเมนต

นอกเหนอไปจากสวนประกอบทางเคมของปนซเมนต ถามปนซเมนตสองอยางทมน าหนกเทากน

ปนซเมนตชนดทมอนภาคละเอยดกวา จะมพนทผว(Surface area) มากกวาปนซเมนตทมขนาดอนภาพหยาบ

กวา ซงปนซเมนตทละเอยดกวานจะทาปฏกรยากนน าไดเรวกวาและมอตราการกอตวเรวกวาดวย อยางไรก

ด ถาปนซเมนตมความละเอยดมากไป ผงปนซเมนตจะทาปฏกรยากบความชนในอากาศกอนและจบตวกน

เปนกอน ซงทาใหคณภาพของปนซเมนตเสยไปได

การทดสอบหาความละเอยดของปนซเมนต อาจทาไดโดยวธ

1. หาสวนคางบนตะแกรงรอนมาตรฐานเบอร 200 (ตะแกรงทม 200 ตาตอ 1 นว) วธนเปนวธ

ทดสอบหาความละเอยดของปนซเมนตทใชกนมาเปนเวลานานแลวโดยมาตรฐานองกฤษ (ป ค.ศ. 1947) ได

กาหนดวา สวนทคางบนตะแกรงรอนเบอร 200 นจะตองมไมมากกวา 10% ในปจจบนไดเปลยนไปใช

วธการอนเพอทดสอบความละเอยด ทงนเพราะวาผงซเมนตมความละเอยดมากขนและสามารถลอดผาน

ตะแกรงดงกลาวไดมากขนถง 90-95% และเปนเพราะการทดสอบนไมไดใหความสมพนธเกยวกบขนาด

ของอนภาคของผงปนซเมนตไดอยางด

2. โดยใชเครองวดความขนแวกเนอร (Wagner Turbid meter) ซงประกอบดวยตนกาเนดของแสงท

มความเขมคงททสามารถจดใหรงสของแสงทขนานกนสองผานสารแขวนลอย (Suspended Cement) ของ

ปนซเมนตทตองการทดสอบ ซงกระจายอยในน ามนกาด (Kerosene) ความขนของสารแขวนลอยจะวดได

โดยใชโฟโตอเลกตรกเซลลทไวตอแสงตอโดยตรงกบไมโครอมมเตอร ซงความละเอยดของปนซเมนตจะ

บอกเปนพนทผวจาเพาะ มหนวยเปนพนทผวทงหมด (ตารางเซนตเมตร) ตอน าหนกของปนซเมนตตวอยาง

(กรม)

3. โดยใชเครองหาความซมอากาศเบลน(Blaine air-permeability apparatus) ประกอบดวยการให

อากาศจานวนจากดจานวนหนงไหลผานชนของปนซเมนตตวอยางทมความพรนแนนอนจานวนและขนาด

ของรพรนของชนปนซเมนตทความพรนแนนอนขนอยกบขนาดของอนภาคความละเอยดในรปของพนทผว

จาเพาะซงคานวณไดจากอตราของอากาศทผานหรอเวลาทตองการสาหรบปรมาตรทกาหนดของอากาศผาน

ชนปนซเมนต วธนเปนวธทงายกวาการทดสอบโดยใชเครองวดความขนแวกเนอร จงเปนวธทนยมใชใน

ปจจบน

31

เครองมอทดสอบ

1. เครองแอรเพอรมอะบลตแบบเบลน (Blain Air-Permeability Apparatus’) ประกอบดวยสวน

ตางๆ ดงแสดงในรปท 1

1.1 เพอรมอะบลตเซล (Permeability Cell) ทาดวยโลหะทไมเปนสนทมเสนผานศนยกลาง

ภายใน 12.7+1ม.ม.

1.2 แผนโลหะ (Bisk) ทาดวยโลหะทไมเปนสนทมรเจาะขนาดเสนผานศนยกลาง1ม.ม.

จานวน30-40 รกระจายทวแผน

1.3 แทงอด (Plunger)

1.4 กระดาษกรองรปวงกลม (Filter Paper) เปนกระดาษกรองประเภทของเหลวไหลผานได

ชา ตดเปนวงกลมขอบเรยบ

1.5 มานอมเตอรรปตว U (U-Tube Manometer) เปนหลอดแกวรปตว U เสนผานศนยกลาง

ภายนอก 9ม.ม.ทสวนบนขางหนงจะตองสวมพอดกบเพอรมอะบลตเซลมขดบอกตาแหนง 3ขด

1.6 ของเหลวสาหรบมานอมเตอร มานอมเตอรจะตองเดมของเหลวจนถงถงกลางของความ

สง ดวยของเหลวทมความหนาแนน และความหนดตา ตลอดจนไมระเหยและดดความชนในอากาศ

2. นาฬกาจบเวลา

3. เครองชงอานไดละเอยด 0.001 กรม

4. ปรอท

วตถทใชในการทดสอบ

1. ปนซเมนตประมาณ500 กรม

2. ปนซเมนตมาตรฐาน เบอร 114 ของสานกงานมาตรฐานของสหรฐอเมรกา (ใชในกรณทดสอบ

ปรบเทยบเครองมอ)

การปรบเทยบเครองมอ (Calibration of Apparatus)

1. การหาปรมาตร (Bulk Volume) ของปนซเมนตทอดตวในเซลพอด

1.1 ในกระดาษกรองรปกลม 2 แผน ในเพอรมอะบลตเซล โดยใชแทงกลมขนาดเลกกวา

เซลคอยๆ กดลงไปจนอยเหนอแผนโลหะทเจาะรพรน เทปรอทชนรเจนตลงไปจนเตม

32

1.2 ปรบระดบของปรอทบนทกอณหภมหองทดลองครงแรก

1.3 ปรบระดบของปรอทใหเสมอขอบของเซล โดยใชแผนกระจกวางเหนอเซลแลวกด

เบาๆ จนแผนกระจกแตะขอบบนแลวเทปรอทออก (Wa เปนกรม)

1.4 เอากระดาษกรองรปกลม 1 แผน ออกมาจากเซล ลองใชซเมนต 2.80 กรมอดตามวธ

โดยมกระดาษกรอง 1 แผน อยดานลาง และอก1 แผน อยดานบน

1.5 เตมปรอทใหเตมทวางตอนบนของเซลใหเตม ไลฟองอากาศแบะปรบผวปรอทเสมอ

1.6 เทปรอทออกจากเซล นาปรอทไปชง (Wb เปนกรม) บนทกอณหภมหองทดลองครงท2

1.7 หาปรมาตรของปนซเมนตใหละเอยดถง 0.005 ซม3 จากสตร

𝑉 =𝑊𝑎 −𝑊𝑏

𝑑

เมอ V = ปรมาตรของปนซเมนตเปน ลบ.ซม.

Wa = นาหนกของปรอททเทใสเซล เมอไมมปนซเมนตในเซล เปนกรม

Wb=นาหนกของปรอททเทใสตอนบนของเซล เหนอสวนทเปนชนปนซเมนตเปนกรม

D = ความหนาแนนของปรอทเปน กรม/ลบ.ซม. ณ อณหภมททดสอบ

หมายเหต

1. ปนซเมนตชนทอดจะตองแนนพอด หากหลวมหรอแนนจนกดใหมปรมาตรเทาทตองการไมได

ใหลองเพมหรอลดปรมาณปนซเมนต

2. ใหทดสอบ อยางนอย 2 ครง โดยเปลยนปนซเมนตใหมทกครง ปรมาตรเฉลยทไดจากทดสอบ

อยางนอย 2 ครง โดยทคาเหลานนจะตางกนไมเกน±0.005 ลบ.ซม.

3. ในการหาปรมาตรไมจาเปนตองใชปนซเมนตมาตรฐาน

2. หาน าหนกของปนซเมนตมาตรฐาน ทใชในการสอบเทยบเครองมอ จะใชน าหนกททาใหชน

ปนซเมนต มความพรน 0.500±0.005 สามารถคานวณไดจากสตร

𝑊 = 𝜌𝑣(1 − 𝜀)

เมอ W = นาหนกปนซเมนตมาตรฐานทตองการทราบเปนกรม

ρ = ความถวงจาเพาะของตวอยาง (สาหรบปนซเมนตปอรตแลนด ใชเทากบ 3.15)

V = Bulk Volume ของชนซเมนตเปน ลบ.ซม. ไดจากการหาในขอ 1.

ε = ความพรนทกาหนดของชนปนซเมนต (0.500 ±0.005)

33

3. การอดเตรยมชนซเมนตวางแผนโลหะบนบาเพอรมอะบลต เอากระดาษกรอง 1 แผน วางบนแผน

โลหะ ชงน าหนกปนซเมนตใหละเอยดถง 0.001 โดยประมาณเทากบทคานวณไดใสลงไปในเซลเคาะเบา ๆ

ทขางเซล เพอใหปนซเมนตเรยบ และอยในระดบราบ เอากระดาษกรองอก 1 แผนวางบนปนซเมนตแลวใช

แทงอดกดลงไปจนกระทงขอบของแทงอดแตะขอบบนของเซลคอย ๆ ชกเอาแทงอดขน แลวกดลงไปใหม

อกครง จากนนจงชกแทงอดออกมาชา ๆ

4. การหาอตราการไหลของอากาศผานชนซเมนต

4.1 สวมเพอรมอะบลตลงบนกานมานอมเตอร ระวงอยาใหอากาศรวเขาออกไดตรงทสวม

ตอกนได และระวงอยาใหปนซเมนตกระเทอน

4.2 สบอากาศออกจากกานมานอมเตอรชา ๆจนกระทงของเหลวมระดบสงถงขดหมายเสน

บนสด แลวปดลน ปด-เปดใหแนนจะเรมจบเวลาทนททระดบกนของเมนสกส (Meniscus) ของของเหลว

ลดลงมาถงขดหมายเสนท 2 (นบจากบน) และหยดจบเวลาทนททระดบกนของเมนสกสของของเหลวลดลง

มาถงขดหมายเสนท3 บนทกชวงเวลาดงกลาวเปนวนาท และอณหภมขณะทดสอบ

4.3 การปรบเทยบเครองมอ จะตองทดสอบ 3 ครง

วธทดสอบตวอยาง

1. อณหภมของตวอยางปนซเมนตททดสอบจะตองมอณหภมเทาอณหภมของหองขณะทดสอบ

2. ปรมาณของตวอยางปนซเมนตตวอยางททดสอบ จะตองมน าหนกเทากบปนซเมนตมาตรฐานท

ใชสอบเทยบ

การคานวณ

การคานวณหาคาพนทผวจาเพาะ (Specific surface) ใหคานวณจากสตรตอไปน

𝑆 =𝑆𝑠�η𝑠√𝑇

�𝑇𝑠�η

เมอ S = พนทผวจาเพาะของตวอยางทดสอบเปน ตร/ซม./กรม

Ss= พนทผวจาเพาะของตวอยางมาตรฐานทใชสอบเทยบเครองมอเปน ตร.ซม./กรม (3380 ตร/ซม./

กรม)

T = ชวงเวลาทของเหลวในมานอมเตอรลดตาลงมา ของตวอยางทดสอบ (วนาท)

Ts= ชวงเวลาทของเหลวในมานอมเตอรลดตาลงมา ของตวอยางมาตรฐานสาหรบ สอบเทยบ

เครองมอ (วนาท)

η = ความหนดของอากาศ ณ อณหภมทดสอบตวอยาง (Poise)

ηs= ความหนดของอากาศ ณ อณหภมทดสอบ ตวอยางมาตรฐาน ขณะสอบเทยบ เครองมอ (Poise

ถาอณหภมแตกตางกนไมเกน 3 องศาเซลเซยสใหถอวาเทากน)

34

ตาราง 3.1 ตารางคาความหนด ความหนาแนน ทอณหภมตาง ๆ

อณหภมหอง C ความหนาแนนของ

ปรอท g/cm.3

ความหนดของอากาศ

η

η

16 13.56 0.0001788 0.01337

18 13.55 0.0001798 0.01341

20 13.55 0.0001808 0.01345

22 13.54 0.0001818 0.01348

24 13.54 0.0001828 0.01352

26 13.53 0.0001837 0.01355

28 13.53 0.0001847 0.01359

30 13.52 0.0001857 0.01363

32 13.52 0.0001867 0.01366

34 13.51 0.0001876 0.01370

การหานาหนกปนซเมนตมาตรฐาน

หมายเหต

1. การสอบเทยบเครองมอจะตองทดสอบ 3 ครง โดยเปลยนตวอยางมาตรฐานใหมทกครง แตละตวอยางตอง

จบเวลาทอากาศไหลผาน 3 ครง

2. สาหรบปนซเมนตปอรตแลนด และวสดทมเนอสวนใหญเปนปนซเมนตปอรตแลนดใหรายงาน จากการ

หาครงเดยวและจากปนซเมนตชนเดยว

3. สาหรบวสดทมความละเอยดสงมากหรอปนซเมนตปอรตแลนดประเภทท 3 ซงมความละเอยดมากตองใช

เวลาทดสอบนาน ทงน คานนตองไมตางเกนรอยละ 2 ของคาตา แตถาตางกนเกนรอยละ 2 กใหยกเลกแลว

ทดสอบซาจนกวาจะไดคาตามตองการและใหรายงานคาเฉลย

35

การทดลองท 4 การหาคาความถวงจาเพาะของปนซเมนตไฮดรอลค

(Specific Gravity of Hydraulic Cement)

คาความถวงจาเพาะของปนซเมนต คอ อตราสวนของน าหนกปนซเมนตตอน าหนกของน าทม

ปรมาตรเทากบปนซเมนต ความถวงจาเพาะของปนซเมนตปอรตแลนด จะมคาประมาณ 3.00 ถง 3.20

ทงนขนอยกบสวนประกอบของเนอปนซเมนตและความละเอยดของปนซเมนตดวย โดยทว ๆ ไป

ปนซเมนตปอรตแลนด ประเภทท 1 จะมคาประมาณ 3.15

ความถวงจาเพาะของปนซเมนต บงถงสวนประกอบของเนอปนซเมนตและความละเอยดของปนซเมนต

ปนซเมนตทมความละเอยดมาก จะมความถวงจาเพาะสง คาความถวงจาเพาะของปนซเมนตสวนใหญ จะ

นาไปใชในการคานวณออกแบบสวนผสมคอนกรต ( Mixed Design) นอกจากนแลวยงใชเปนขอมลในการ

หาความละเอยดของปนซเมนตและยงเปนตวบงชถงคณภาพของปนซเมนตอกดวย ปนซเมนตชนดเดยวกน

ทเสอมคณภาพจะมคาความถวงจาเพาะนอยกวาปนซเมนตทมคณภาพด

วสดทดลอง

1. ปนซเมนตปอรตแลนด ประเภทท 3

เครองมอทดสอบ

1. ขวดแกวทดลองมาตรฐานเลอชาเตอรลเออร

2. เครองชงน าหนก ทอานคาความละเอยด ( Standard le chatelier Flask) อานทศนยมได 2 ตาแหนง

3. น ามนกาด (Kerosene) ทไมมน าเจอปน

4. เทอรโมมเตอร

5. กรวยกานยาว

6. ถงน าควบคมอณหภมได

วธทดสอบ

1. เตมน ามนกาดลงในขวดแกวมาตรฐานเลอชาเตอรรเออรจนถงระดบระหวาง 0.0 - 0.1

ลกบาศกเซนตเมตร ภายในขวดแกวทดลองตอนบนเหนอระดบน ามนกาดจะตองแหง

2. ปดปากขวดทดลองดวยจกแกวแลวนาไปจมในถงทมอณหภมคงทและใกลเคยงกนกบอณหภม

โดยใหนานพอทจะอานคาระดบได ทงนเพอไมใหอณหภมตางกนเกน 0.2 ° c จะตองตรวจสอบ คาระดบท

อานไดจนกวาจะคงท เพอใหแนใจวาอณหภมของน ามนกาดทบรรจในขวดแกวทดลองเทากบอณหภมของ

น าในถง แลวจงอานคาระดบเปนคาแรก

3. ชงปนซเมนตตวอยางทดสอบประมาณ 64 กรม แลวกรอกลงไปในขวดแกวทดลองลงทละนอย

โดยใชกรวยกานยาวชวยในการกรอก เพอปองกนไมใหปนซเมนตเกาะบรเวณคอขวดแกวทดลองเมอกรอก

ปนซเมนตตวอยางจนหมด หรอจนกระทงระดบน ามนกาดในขวดแกวทดลองสงพอ ทจะอานสเกลตอนบน

ได ใหหยดกรอก ปดปากขวดแกวทดลองดวยจกแกว แลวกลงขวดแกวทดลองชา ๆ ในลกษณะเอยงบนพน

โตะหรอแกวงเบา ๆ ในแนวราบเปนวงกลม เพอไลฟองอากาศออกจากปนซเมนต จนกระทงไมม

36

ฟองอากาศลอยขนมา จงนาขวดแกวทดลองนนจมลงในถงน าตามวธในขอ ข. จนระดบน ามนกาดในขวด

แกวทดลองคงท จงจะอานคาเปนคาระดบน ามนกาดครงหลง

วธการคานวณ

1. ปรมาตรของปนซเมนต คอปรมาตรทของเหลวถกแทนท หาไดจากผลตางระหวางคาปรมาตร ท

อานไดครงหลงลบกบคาปรมาตรทอานไดครงแรก

2. การคานวณหาคาความถวงจาเพสะ ใหคานวณเปนทศนยม 3 ตาแหนงแลวปดเศษเหลอ 2

ตาแหนงแลวปดเศษเหลอ 2 ตาแหนง

คาความถวงจาเพาะ = น าหนกปนซเมนตทใช

ปรมาตรทถกแทนท ×ความหนาแนนของน า

(ความหนาแนนของน า 4° c มคาเทกบ 1 กรม / ลกบาศก เซนตเมตร)

หมายเหต ความถวงจาเพาะของปนซเมนต คอคาเฉลยจากผลการทดลองอยางนอย 2 ครง และคาความ

ถวงจาเพาะทหาไดจะตองไมแตกตางกนเกน 0.03

37

การทดลองท 5 การทดสอบหาแรงดงของซเมนตและมอรตา

(Tensile Strength of Net Cement and Cement Mortar)

ทรายมาตรฐาน เปนทรายธรรมชาตจากเมองออตตาวา รฐอลลนอยส ประเทศสหรฐอเมรกา ซงเปน

แรควอทเกอบทงหมด มสขาวคลายสน าตาลทราย ขนาดของเมดทรายสมาเสมอประมาณ 1 ม.ม. ทสามารถ

ลอดผานตะแกรงเบอร 20 และคางอยบนตะแกรงเบอร 30

การทดสอบหาความตานทานตอแรงดง ตารมมาตรฐานอเมรกนหาไดจาการทดสอบแทงบรเคท ของมอรตา

ซงประกอบดวยซเมนต 1 สวน ทรายมาตรฐาน 3 สวนโดยน าหนก แทงทดสอบนเปนบรเคท มปลายหนาตด

ใหญและหนาตดตรงกลางมพนทหนาตดประมาณ 1 ตารางนว จานวนน าทใชผสมคานวณจากความขนเหลว

ปกตของปนซเมนตชนดนน โดยมสตรคานวณคอ

ปรมาณน าทใชเปนเปอรเซนตของซเมนตกบทราย = 6.5 + เปอรเซนตของน าทความขนเหลวปกต/6

หลงจากการหลอแบบ และบมชนตามกาหนด กทาการทดสอบหาความตานทานแรงดงเมอแทงทดสอบม

อายตางๆ กน คอ 3 , 7 และ 28 วน แรงดงทใชทดสอบตองกระทาสมาเสมอดวยอตราประมาณ 265- 285

กโลกรมตอนาท คาเฉลยของความตานทานตอแรงดงตองไมตากวาคาทกาหนดไวในมาตรฐาน ( ซงเทากบ

10 , 20 และ 25 กก. ตอ ตร.ซม. เมอแทงทดสอบมอาย 3 , 7 และ 28 วนตามลาดบ )

เครองมอทดสอบ

1.แบบหลอบรโคท

2.เครองชงอานคาละเอยดไดถง 0.1 กรม

3.กระบอกตวง ขนาด 200 มลลลตร / 20 ๐C

4.เครองผสม

5.เกรยงเหลก

6.ถงมอยาง

7.เครองทดสอบ Versa Testing

วสดทดสอบ

1. ปนซเมนตปอรตแลนด ประเภทท 1 หนกประมาณ 1300 กรม

2. ทรายมาตรฐาน ซงใชทรายซลกาธรรมชาตจากเมองออตตาวา มลรฐอลนอยส (Stand Otawa

Sand) หรอเทยบเทาทรายดงกลาว โดยจะตองมขนาดซงผานตะแกรงเบอร 20 (อาจมสวนคางไดไมเกน 15

%) และคางบนตะแกรงเบอร 30 (อาจมสวนคางไดไมเกน 5 %) หลงจากรอนตอเนองเปนเวลา 5 นาท

อณหภมและความชน

1. อณหภมในหองทดลอง จะตองอยระหวาง 20๐C - 27.5๐C

2. อณหภมของน าทใชผสม หองบมความชนและน าทใชบมตวอยางควรอยระหวาง 20๐C ± 27.5๐C

3. ความชนสมพทธของหองทดลองไมควรนอยกวา 50% และไมนอยกวา 90% สาหรบหองบมความชน

38

วธการทดลอง

• การเตรยมตวอยาง

1. การเตรยมตวอยางซเมนตเพสต

1. ใชปนซเมนตหนก 1000 กรม สาหรบหลอตวอยาง 6 กอน

2. ใชน าผสมปรมาณเทากบปรมาณน าททาใหเกดความขนเหลวปกต (ตามการทดลอง C – 1)

3. ผสมปนซเมนตกบน าตามวธการผสมซเมนตเพสต (ตามวธการผสมในการทดลอง C – 1)

2. การเตรยมตวอยางมอรตา

1. ใชปนซเมนตหนก 300 กรม สาหรบหลอกอนตวอยาง 6 กอน

2. ใชทรายมาตรฐาน ทมขนาดผานตะแกรงเบอร 20 และคางบนตะแกรงเบอร 30 จานวน 900 กรม

(อตราสวนปนซเมนตตอทรายเทากบ 1:3)

3. ปรมาณน าทใชผสมตวอยางมอรตา คานวณไดจากสตร

𝑌 =23�

𝑃𝑛 + 1

�+ 𝐾

เมอ Y = เปอรเซนตของน าทใชผสม (คดจากน าหนกของปนและทรายรวมกน)

P = เปอรเซนตของน าททาใหซเมนตเพสตม ความขนเหลวปกต (Normal Consistency)

n = อตราสวนน าหนกของทรายตอน าหนก ปนซเมนต 1 สวน (เทากบ 3)

K = คาคงทของทรายมาตรฐานเทากบ 6.5

• การผสมตวอยางมอรตา

1. ผสมดวยมอ

1. นาปนซเมนตและทรายทชงเตรยมไวมากองรวมกนในถาดเรยบไมซมน าทาการผสมแหงดวย

เรยงใหเขากนด ทาเปนกองสง แลวทาหลมกลางกองเปนรปปลองภเขาไฟ

2. นาน าตามเปอรเซนตทเหมาะสมทเตรยมไว เทลงในหลม ใชเกรยงตกสวนผสมดานนอกใสลงใน

หลมใชเวลา 30 วนาท

3. ใชเกรยงปาดขางกองเบาๆ ใหเรยบ ทงไวเปนเวลา 30 นาท ใหสวนผสมดดซมและลดการระเหย

4. ใชมอทสวมถงมอยาง นวดสวนผสมใหเขาเปนเนอเดยวกน ใชเวลา 1½ นาท แลวนาไปเขาแบบ

หลอ

2. ผสมดวยเครอง (มอก. 15 เลม 17-2516)

1. ทาความสะอาดอางผสมใบพายและเชดใหแหงสนท

2. เตมน าทเตรยมไวลงในอางผสม

39

3. เตมปนซเมนตทชงไวลงในน า เดนเครองผสมชาๆ (140 ± 10 รอบ/นาท) ขณะเดนเครองนใหเตม

ทรายลงชาๆ ใหหมดภายใน 30 วนาท

4. หยดเครองหมนสวทซไปทความเรวปานกลาง (285 ± 10 รอบ/นาท) แลวเดนเครองตอไปอก 30

วนาท

5. หยดเครอง 1½ นาท ขดปนทมตดอยขางอางลงไปรวมกนทกนใหเสรจภายใน 15 วนาท แลวใช

ฝาครอบอางผสมไว

6. เดนเครองตอไปอก 1 นาท ดวยความเรวปานกลางแลวหยดเครอง นาสวนผสมไปเขาแบบหลอ

การหลอตวอยางใสแบบหลอบรเคท

1. ทาน ามนบาง ๆ ทแบบหลอตวอยาง (Briquet Mole) และแผนโลหะ (Plate) ใหทว

2. วางแบบหลอตวอยางลงบนแผนโลหะ ใชเกรยงตกซเมนตมอรตาทผสมเสรจแลวใสลงในแบบหลอ

ตวอยาง ประมาณครงหนงของแบบหลอตวอยาง

3. ใชหวแมมอกดซเมนตมอรตาในแบบหลอตวอยาง โดยใชแรงกดประมาณ 15 – 20 ปอนด เปนจานวน 12

ครง

4. เตมซเมนตมอรตาใหเตมแบบหลอตวอยางอกครง ใชเกรยงปาดหนาใหเรยบ ดวยแรงไมเกน 4 ปอนด

(ระวงอยากระทงตวอยางหรอเขยาแบบ)

5. วางแผนโลหะประกบดานบน แลวพลกเอาดานลางกลบขนมาขางบน

6. ปฏบตตามวธการตาม ขอ 3, 4, 5

7. นาแบบหลอตวอยางทหลอเสรจแลว ไปเกบไวในหองบม

8. ทาการถอดแบบหลอตวอยางออก เมอครบ 24 ชวโมง นาไปบมโดยแชในถาดใสน าสะอาดใหทวมชน

ตวอยาง จนครบตามเวลาทตองการ จงนาไปทาการทดสอบตอไป

การทดสอบการรบแรงดง

1. นาตวอยางซเมนตเพสทและซเมนตมอรตา อยางละ 3 ชน มาทาการทดสอบกาลงดงเมออายครบ

7 วน และ 28 วน โดยทอายของตวยางทดสอบจะผดพลาดไดไมเกนคาในทายตารางน

ตารางท 3.2 ตารางคาความคลาดเคลอนทยอมรบไดของตวอยาง

อายการทดสอบ ความคลาดเคลอน

24 ชวโมง ± 1/2 ชวโมง

3 วน ± 1 ชวโมง

7 วน ± 3 ชวโมง

40

28 วน ± 12 ชวโมง

2. เชดตวอยางทจะทดสอบใหผวแหงปดฝ นและเมดทรายทเกาะตามผว ออกใหหมด

3. ทาการวดขนาด เพอหาพนทหนาตดทเลกทสดของตวอยางทดสอบ

4. นาตวอยางทดสอบเขาไปในขาจบ ปรบเขมเครองทดสอบใหเปน 0 เดนเครองทดสอบ ในอตรา

ความเรว 600 ± 25 ปอนดตอนาท และบนทกคาแรงดงสงสดททาใหขาด

การคานวณผลการทดสอบและเกณฑมาตรฐาน

1. นาคาแรงดงสงสดทบนทกไว มาคานวณหาคาแรงดงตอหนวยพนท เปน ksc. หรอ psi.

2. ใหหาคาเฉลยจากแรงดงทคานวณได หากคาใดตางจากคาเฉลย เกนกวา 15 % แลวใชเพยง 2

ตวอยาง

3. แรงดงตวอยางซเมนตเพสท อาย 7 วน ตองไมนอยกวา 500 Psi. แรงดงตวอยางซเมนตมอรตา

อาย 7 วน ตองไมนอยกวา 275 Psi.

4. แรงดงตวอยางซเมนตเพสท อาย 28 วน ตองไมนอยกวา 600 Psi. แรงดงตวอยางซเมนตมอรตา

อาย 28 วน ตองไมนอยกวา 350 psi.

41

การทดลองท 6 การทดสอบหากาลงอดของมอรตาซเมนตโดยกอนตวอยางทรงลกบาศก

ขนาด 2 นว หรอ 50 มม. (Compressive Strength of Cement Mortar)

(Using 2-in. or 50-mm. Cube Specimens)

การทดสอบกาลงอดของมอรตาซเมนต เปนวธการหนงในการตรวจสอบคณภาพของซเมนตท

นามาใชงานวามคณภาพตามมาตรฐานหรอไม

เกณฑกาหนดคากาลงของกอนลกบาศกมอรตาซเมนต ตามมาตรฐาน มสวนผสมของปนซเมนต

1 สวน ตอทรายมาตรฐาน ทรอนไดตามขนาด 2.75 สวน โดยน าหนกและทดสอบตามวธมาตรฐาน

จะตองไมนอยกวาทกาหนดในตารางท 3.3

ตารางท 3.3 เกณฑกาหนดกาลงอดของกอนลกบาศกมอรตามาตรฐาน

อายและการบม กาลงอด กก./ตร.ซม.

ประเภท 1 ประเภท 2 ประเภท 3 ประเภท 4 ประเภท 5

1 วนในอากาศชน

1 วนในอากาศชน

2 วนในน า

1 วนในอากาศชน

6 วนในน า

1 วนในอากาศชน

27 วนในน า

-

85

150

245

-

70

130

245

120

210

-

-

-

-

55

140

-

-

105

210

เครองมอทดสอบ

1 แบบหลอกอนตวอยาง ขนาด 2 นว หรอ 50 มม.

แบบหลอกอนทดสอบจะตองประกอบกนไดสนทแนน โดยใชชนสวนไมเกน 2 ชน และ

แบบหลออนหนงมชองหลอกอนลกบาศกทดสอบไมเกนสามกอน แตละชนของแบบหลอเมอประกอบกน

แลวจะตองยดกนอยางแขงแรง และมนคง แบบหลอนจะตองทาจากวสดแขงและไมทาปฏกรยากบปนมอร

ตา สาหรบแบบหลอใหมจะตองทามาจากวสดโลหะทมคาความแขงรอกเวลลไมตากวา HBR 55 ผนงขาง

ของแบบหลอตองแขงแรงพอทแบบจะไมบดหรอแบงตว ผวในตองเรยบ โดยมความขรขระไดไมเกน 0.025

มม. (0.001 นว) สาหรบแบบหลอใหม และ 0.05 มม. (0.002 นว) สาหรบแบบหลอทใชอยเดม ระยะ

ระหวางผวหลอดานในจะตองเทากบ 50±0.13 (2±0.005 นว) สาหรบแบบหลอใหมและ 50±0.05 มม.

(2±0.02 นว) สาหรบแบบหลอทใชเดม ความสงของแบบหลอของแตละชองทใชหลอกอนตวอยาง จะ

เทากบ 50 มม. หรอ 2 นว โดยผดพลาดไดไมเกน +0.25 มม. (0.01 นว) หรอ -0.13 มม. (0.005 นว) สาหรบ

แบบหลอใหม และ +0.25 มม. (0.01 นว) หรอ -0.38 มม. (0.015 นว) สาหรบแบบหลอทใชอย มมภายใน

ของแบบหลอ และมมททากบระนาบและลางของแบบหลอ จะตองเทากบ 90±0.5 องศา

42

2 เครองชงละเอยดอานไดถง 1 กรม

ความคลาดเคลอนของเครองชงมไดไมเกน 2.0 กรม ในการชงน าหนก 2000 กรม สวน

เครองชงใหมอนญาตใหมความคลาดเคลอนไดไมเกนครงหนงของคาขางตน คาความไวกลบของเครอง

จะตองไมเกนสองเทาของความคลาดเคลอนทยอมให

หมายเหต คาความไวกลบ (Sensibility Reciprocal) คอ การเปลยนแปลงน าหนกทจะทาใหเกดการเปลยน

จดหยดนงของเขมชดวยคาทแนนอนคาหนงไมวาจะชงน าหนกเทาใด

3 ตมน าหนก

ตมน าหนกทใชอยในการชงวสดผสมมอรตา ใหมความคลาดเคลอนทยอมใหไมเกนท

กาหนดไวในตารางท 2

สาหรบตมน าหนกใหม ความคลาดเคลอนทยอมใหตองไมเกนครงของคาทกาหนดในตารางท 2

4 ตะแกรงรอน

เปนลวดขดเปนตาสเหลยม เบอร 20 (850 µm) และเบอร 30 (600 µm) ตามมาตรฐาน

ASTM designation E 11

5 กระบอกตวง

ควรจะมขนาดใหญ เพยงพอทจะตวงน าสาหรบผสมไดหนงครง และจะสามารถวด

ปรมาตรไดถกตองทอณหภม 20°C (68°F) โดยมความคลาดเคลอนไดไมเกน ± 2 มล. และมขด

เครองหมายอานไดถง 5 มล. สาหรบปรมาตร

10 มล. ทางดานลางสดของกระบอกตวงขนาด 250 มล. หรอ ปรมาตร 25 มล. ทางดานลางสดของ

กระบอกตวงขนาด 500 มล. ไมจาเปนตองมขดแบงยอย ขดบอกปรมาตรใหญจะตองเปนเสนรอบวง และ

มตวเลขบงบอกปรมาณกากบไว ขดบอกปรมาตรตาสดจะตองยาวไมนอยกวา 1 ใน 7 ของเสนรอบวง ขด

บอกปรมาตรอนๆใหยาว 1 ใน 5 ของเสนรอบวง

6 เครองผสม อางผสม และใบพาย

เปนชนดขบเคลอนดวยไฟฟา เปนไปตามมาตรฐาน ASTM Designation C-305

7 โตะ และแบบหลอทดสอบการไหล (Flow Table and Flow Mold) เปนไปตามขอกาหนด ASTM

Designation C-203

43

ตารางท 3.4 ความคลาดเคลอนทยอมใหของตมน าหนกทใชอย

ตมนาหนกกรม ความคลาดเคลอนทยอมให± กรม

1000

900

750

500

300

250

200

100

50

20

10

5

2

1

0.50

0.45

0.40

0.35

0.30

0.25

0.20

0.15

0.10

0.05

0.04

0.03

0.02

0.01

8 แทงอดกระทง

จะตองทาดวยวสดทไมดดน า ไมสกหรอเมอถกเสยดส และไมเปราะหกงายทาดวยยาง

แขงทมคาความแขง80 ± 10 โดยวดดวย ดโรมเตอร แบบซอร เอ (Shore A durometer) หรอ ทาจากไมโอค

ทผงแลว แชในน ามนพาราฟนทรอน200°C เปนเวลา 15 นาท เพอลดการดดซมนา แทงอดกระทงจะตอง

มขนาดหนาตด 13×25 มม. (1/2 นว × 1 นว)ความยาว 120 – 150 มม. โดยประมาณ ( 5 – 6 นว) หนาตด

ของปลายตดทใชกระทงตองตงฉากกบแกนยาวของแทง

44

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล และอภปรายผล

การทดลองท 1 Normal Consistency of hydraulic Cement

ชนดของปนซเมนต Portland Cement Type I

วนททดสอบ 16 พฤศจกายน 2555

อณหภมของหองทดลอง 28 องศาเซลเซยส

No of

Observation

Wt. of

Cement ,gm.

Quant of Water

gm.,%

Penetration of Vicat

plunger 30 sec. after

releasing, mm

Remark

1 500 150 30% 28 mm

2 500 135 27% 24 mm

3 500 130 26% 15.1 mm

4 500 130 26% 15.2 mm

5 500 125 25% 9.8 mm

6 500 120 24% 5.2 mm

45

0

5

10

15

20

25

30

20 22 24 26 28 30 32

Pene

trat

ion

% water

กราฟความสมพนธระหวางปรมาณนากบระยะจมของเขมไวแคต

วเคราะหผลการทดสอบ

จากการทดสอบพบวา เมอผสม Cement Paste ทความเขมขนสง ๆ จะทาใหเขมของ

ไวแคต จนลงไดนอยกวา การผสมดวยความเขมขนตา ๆ เมอผสมดวยปรมาณนาทเหมาะสมจะ

ทาให Cement Paste ทาปฏกรยาไดเรว แบะไดคณภาพทดกวา สงผลใหกาลงของ Cement Paste

เมอแขงตวแลวดกวา โดยปจจยทมผลตอความขนเหลวปรกตของปน Cement ไดแก อณหภม

ขณะทาการทดลอง ปรมาณนาทใชผสม และ เวลาในการผสม และการทดสอบ จงตองทาการ

ทดลองดวยความรวดเรว และถกตอง

ปรมาณนาทเหมาะสม ทใชผสมปนซเมนตไฮโดรลค ประเภทท 1 ตองใชนา 25 % ของ

ปน Cement จงจะได Cement Paste ทมคณภาพด

46

0

5

10

15

20

25

30

35

40

30 50 70 90 110 130 150

Pene

trat

ion

(mm

.)

Time (min.)

ระยะเวลาการกอตวของ Cement Paste

การทดลองท 2 Setting Time of Hydraulic Cement by Vicat Needle

ชนดของปนซเมนต Portland Cement Type I

วนททดสอบ 23 พฤศจกายน 2555

อณหภมของหองทดลอง 28.5 องศาเซลเซยส

Time of

mixed Releasing Time

Time After mixed

min

Penetration of Vicat plunger

after releasing, mm Remark

9.34 am. 10.21 47 38.9

10.36 62 37.5

10.51 77 28.5

11.06 92 23.2

11.21 107 22.0

11.36 122 2.2

11.51 137 0.0

47

วเคราะหผลการทดสอบ

จากการทดสองพบวาเมอเวลาผานไป ซเมนตจะทาปตกรยาไปเรอย ๆ และจะมการยด

เกาะกนดมากขน และยอมใหเขมของไวแคตจมลงไดนอยลง จนเมอซเมนตทาปฏกรยาถงจด ๆ

หนงทซเมนตแขงตวไมยอมใหเขมไวแคตจมลงไดเลย ซงพบวาระยะเวลาการกอตวของซเมนต

ทซเมนตยอมใหเขมของไวแคตจมลงได 25 มลลเมตร ตองใชเวลา 90 นาท

48

การทดลองท 3 Test for Fineness of Portland cement by Blain Air Permeability Apparatus

ชนดของปนซเมนตตวอยาง Portland Cement Type I

ชนดของปนซเมนตมาตรฐาน Portland Cement Type III

นน. ปนซเมนตมาตรฐานทพอดจะทาใหชนปนซเมนตมความพรน 0.500±0.005

W = (3.15)(V)(1-0.500) = 2.945 กรม

วนททดสอบ 7 ธนวาคม 2555

อณหภมของหองทดลอง 28.0 องศาเซลเซยส

รายการ ปนซเมนตตวอยาง ปนซเมนตมาตรฐาน

1 2 3 1 2 3

นาหนกปนซเมนต,กรม 3 3 3 3 3 3

อณหภม,องศาเซลเซยส 27 27 27 27 27 27

ชวงเวลา,วนาท 175.9 178.5 173.8 124.5 206.9 292.0

พนทผวจาเพาะ,ตารางเซนตเมตรตอ

กรม 3380 3380 3380 2841.98 3663.68 4352.40

พนทผวจาเพาะเฉลย 3380 3619.35

วจารณผลการทดลอง

จากผลการทดลองพบวาปนซเมนตมาตรฐานมความละเอยดมากกวา ปนซเมนตตวอยาง

ดงนนจงสามารถเกดปฏกรยาไฮเดรชนไดเรวกวา จงมระยะเวลาการกอตวทเรวกวา และให

ความรอนสงกวา เปนไปตามมาตรฐานของปนซเมนตประเภทท 3

49

การทดลองท 4 Specific Gravity of Hydraulic cement

ชนดของปนซเมนต Portland Cement Type I

วนททดสอบ 30 พฤศจกายน 2554

อณหภมของหองทดลอง 26.5 องศาเซลเซยส

Descriptions Determination No. 1 2

Initial flask reading, ml. 0.400 0.700 Initial kerosene temperature 27.000 23.500 Initial Wt. of cement, gm. 64.000 64.000 Weight of Cement Used, gm. 64.000 64.000 Final flask reading, ml. 21.400 21.800 Final Kerosene temperature,C 28.500 28.000 Volume of displaced, ml. 21.000 21.000 Specific gravity 3.047 3.033 Average specific gravity 3.040

วเคราะหผลการทดลอง

จากการทดลองนาปน 64 กรม เทลงในนามนกาด ทาใหปรมาตรปนทเทลงไปเขาไป

แทนทนามนกาด ทาใหสามารถหาปรมาตรสวนตางระหวางกอนเทปน และหลงเทปนได จง

สามารถวเคราะหคาความหนาแนนของปนซเมนตประเภทท 1 ได โดนจากการทดลองพบวา

ปนซเมนตปอรตแลนดประเภทท 1 ม ความหนาแนน 3.040

50

การทดลองท 5 Tensile Strength of Neat cement and cement mortar

ชนดของปนซเมนต Portland Cement Type I

วนททดสอบ 30 พฤศจกายน 2554

อณหภมของหองทดลอง 26.5 องศาเซลเซยส

Specimen

No.

Cross-

Sectional

area

Weight Age Breaking

Load. Tensile Strength

Avg.

Tensile

Strength

cm2 gm. days lb. kg ksc psi ksc ksc

1. mortar

2. mortar

3. mortar

6.40

5.88

6.12

124.43

113.62

110.19

7

7

7

81.899

40.499

54.899

37.14

18.55

24.90

5.803

3.150

4.060

4.337

4.cement paste

5. cement paste

6. cement paste

6.30

6.28

6.53

138.99

139.08

144.10

7

7

7

194.390

358.190

269.040

88.17

162.47

122.03

13.900

25.800

18.600

19.433

7. mortar

8. mortar

9. mortar

6.81

6.94

6.52

118.00

120.00

110.00

28

28

28

87.290

90.898

90.898

39.598

41.231

41.231

5.814

5.941

6.320

6.025

10. cement paste

11. cement paste

12. cement paste

6.35

6.63

6.48

139.00

145.00

141.00

28

28

28

454.48

597.58

465.28

206.15

271.06

211.05

32.46

40.88

32.60

35.310

51

0

5

10

15

20

25

30

35

40

0 5 10 15 20 25 30

Load

(ksc

)

Days

กราฟความสมพนธระหวางเวลากบกาลงรบแรงดง

Mortar

Cement Paste

วเคราะหผลการทดลอง

จากการทดลองพบวาเมอมอรตา หรอ ซเมนตเพส ถกบมดวยระยะเวลาทมากขน จะยง

ทาให ซเมนตเพสสามารถรบแรงดงไดมากขนดวย

52

การทดลองท 6 Compressive Strength of Neat cement and cement mortar

ชนดของปนซเมนต Portland Cement Type I

วนททดสอบ 30 พฤศจกายน 2554

อณหภมของหองทดลอง 26.5 องศาเซลเซยส

Specimen No.

Cross- Sectional

area

Weight Age Max. load

Compressive Strength , ksc

cm2 gm days kg Indiv. Avg. 1 2 3

25.50 25.50 25.40

254.91 252.38 255.10

7 7 7

3300 2245 3100

129.410 88.030

122.047 113.160

4 5 6

25.78 25.71 26.11

248.00 259.00 251.00

28 28 28

2250 2550 2750

87.27 134.07 105.32

108.880

7 8 9

108.5

109

109.5

110

110.5

111

111.5

112

112.5

113

113.5

0 5 10 15 20 25 30

Load

(ksc

)

Days

Compressive Strength , ksc

Compressive Strength , ksc

53

วเคราะหผลการทดลอง

จากการทดลองพบวา มอรตาทบมดวยระยะเวลาทนานกวา สามารถรบแรงกดไดนอย

กวา ซงไมตรงตามทฤษฏ เปนเพราะ การบมไมสมบรณ เพราะในชวงระหวางเวลาบม เปนชวง

วนหยดยาว ทาใหนาในถาดบมแหง รวมไปถงการอกมอรตาลงในแบบอาจจะทาไดไมด

เทาทควร จงทาให ผลการทดลองผดพลาด

54

บทท 5

สรปและวจารณผลการทดสอบ

จากผลการทดสอบปนซเมนตไฮโดรลค ประเภทท 1 ซงเปนปนซเมนตปอรตแลนด

ธรรมดา พบวาปนซเมนตมคา Normal Consistansy 25% มระยะเวลาการกอตว 90 นาท มความ

หนาแนน 3.040 มความละเอยด 3380 ตารางเซนตเมตรตอกรมโดยเมอปนซเมนตประเภทท 1 น

กอตวสมบรณแลว สามารถรบแรงอดไดเทากบ113.160 ksc และสามารถรบแรงดงไดเทากบ

19.433 ksc ซงมคณสมบตเปนไป ตามเกณฑทกาหนดในมาตรฐานอตสาหกรรม ปนซเมนต

ปอรตแลนด มอก.15 เลม 1-2547 ประเภทหนง และมาตรฐานอเมรกน ASTM C-150 TYPE I

เหมาะกบงานกอสราง งานคอนกรตทตองการกาลงอดสง และงานกอสรางคอนกรตทวๆ ไปท

ไมตองการคณสมบตพเศษเพมเตม เชน คาน เสา พน ถนน ค.ส.ล.งานอาคารคอนกรตเสรมเหลก

ทกชนด สะพาน ถนนสนามบนและผลตภณฑคอนกรต อดแรงประเภทตางๆ เปนตน แตไม

เหมาะกบงานทตองสมผสกบเกลอซลเฟต

ภาคผนวก ก

มาตรฐานในทใชในการทดสอบซเมนต

- ASTM Designation: C 187

- มาตรฐาน ASTM C 188

- มาตรฐาน ASTM C 191

- ASTM Designation: C 451

- JIS (Japan Industrial Standard) R 5201

- BS (British Standard) 4550 Part 3

- มอก (Thai Industrial Standard) 15 Part 8

- มอก (Thai Industrial Standard) 15 Part 9

- มอก (Thai Industrial Standard) 15 Part 15

ภาคผนวก ข

ภาคผนวก ค

ภาคผนวก ง

รายชอสมาชกกลม

1. นายกมลพฒน ตนตสวณชยกล 5310500936

2. นายฐานกร มณอนทร 5310501061

3. นายณฐพงศ ศรภรมย 5310501088

4. นายณฐพล เดชานภาพ 5310501096

5. นายทวปรชญ เพชรพรหม 5310501100

6. น.ส.ธนญธร ปยะสกลชยชาญ 5310501126

7. นายสรวฒ นมทม 5310501355

8. น.ส.อญอานนท นามมาตย 5310501398

ภาคผนวก จ

รายชออาจารยทปรกษา/ครและชางเทคนค

1. รศ.ดร.สวมล สจจวาณชย

2. นายธรพล ออนละมล

3. นายเพทาย ทวะเวช

สำนกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

กระทรวงอตสาหกรรม ICS 91.100.10 ISBN 974-9815-91-2

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

THAI INDUSTRIAL STANDARD

มอก. 15 เลม 1 2547

ปนซเมนตปอรตแลนด

เลม 1 ขอกำหนดเกณฑคณภาพ

PORTLAND CEMENT

PART 1 SPECIFICATION

สำนกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมกระทรวงอตสาหกรรม ถนนพระรามท 6 กรงเทพฯ 10400

โทรศพท 0 2202 3300

ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบประกาศทวไป เลม 121 ตอนท 79ง

วนท 30 กนยายน พทธศกราช 2547

มอก. 15 เลม 1 2547

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

ปนซเมนตปอรตแลนด

เลม 1 ขอกำหนดเกณฑคณภาพ

(2)

คณะกรรมการวชาการคณะท 8

มาตรฐานปนซเมนตปอรตแลนด

ประธานกรรมการ

นายวศาล เชาวนชเวชช

กรรมการ

นายยงยทธ แตศร กรมทางหลวง

ผศ.เรงเดชา รชตโพธ คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

นายสกล จนทสงห กรมโยธาธการและผงเมอง

นายบญตวง สารศกด กรงเทพมหานคร

นายปยดล สขโข กรมชลประทาน

นายอนนท ปอมประสทธ กรมวทยาศาสตรบรการ

นายสชาต แกวทอง สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย

นายสมนก ตงเตมสรกล สมาคมวศวกรรมสถานแหงประเทศไทยฯ

- สมาคมอตสาหกรรมกอสรางไทย

นายชชวาลย เศรษฐบตร บรษท ปนซเมนตไทยอตสาหกรรม จำกด

นายธนต ปลเวคนทร บรษท ปนซเมนตนครหลวง จำกด (มหาชน)

นางวฒนา แพรไพศาล บรษท ชลประทานซเมนต จำกด (มหาชน)

กรรมการและเลขานการ

นายสนทร สนทราพรพล สำนกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

(3)

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 1 ขอกำหนดเกณฑคณภาพ น ไดประกาศใชเปนครงแรก

ตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 1 ขอกำหนดคณภาพ มาตรฐานเลขท มอก.15

เลม 1–2514 ในราชกจจานเบกษาฉบบพเศษ เลม 88 ตอนท 145 วนท 23 ธนวาคม พทธศกราช 2514 ได

แกไขเพมเตมตามประกาศกระทรวงอตสาหกรรม ฉบบท 103 วนท 25 กรกฎาคม พทธศกราช 2517 ใน

ราชกจจานเบกษา เลม 91 ตอนท 142 วนท 1 ธนวาคม พทธศกราช 2517 และไดแกไขปรบปรงโดยยกเลกมาตรฐาน

เดมและกำหนดมาตรฐานนขนใหม ตามประกาศกระทรวงอตสาหกรรม ฉบบท 1492 วนท 23 มถนายน พทธศกราช

2532 ในราชกจจานเบกษา เลม 106 ตอนท 110 วนท 13 กรกฎาคม พทธศกราช 2532 ตอมาเมอถงวาระแกไข

ปรบปรง คณะกรรมการวชาการคณะท 8 และผทเกยวของไดพจารณาทบทวนแลวเหนวามขอความและสาระสำคญ

ทางวชาการหลายแหงควรแกไขปรบปรง จงแกไขปรบปรงโดยยกเลกมาตรฐานเดมและกำหนดมาตรฐานผลตภณฑ

อตสาหกรรม ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 1 ขอกำหนดเกณฑคณภาพนขนใหม

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมน เปนเลมหนงในอนกรมมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม ปนซเมนตปอรตแลนด

ซงมดงน

มอก.15 เลม 1–2547 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 1 ขอกำหนดเกณฑคณภาพ

มอก.15 เลม 2–2521 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 2 การทดสอบความถวงจำเพาะของปนซเมนต

ไฮดรอลก

มอก.15 เลม 3–2519 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 3 วธทดสอบความละเอยดของปนซเมนตไฮดรอลก

โดยใชแรงขนาด 150 และ 75 ไมโครเมตร

มอก.15 เลม 4–2519 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 4 วธทดสอบความละเอยดของปนซเมนตไฮดรอลก

โดยใชแรงขนาด 45 ไมโครเมตร

มอก.15 เลม 5–2519 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 5 วธทดสอบความละเอยดของปนซเมนต

ปอรตแลนดโดยใชเทอรบดมเตอร

มอก.15 เลม 6–2521 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 6 วธทดสอบหาความละเอยดของปนซเมนต

ปอรตแลนด โดยเครองแอรเพอรมอะบลต

มอก.15 เลม 7–2521 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 7 การทดสอบความรอนทเกดขนจากปฏกรยาระหวาง

ปนซเมนตไฮดรอลกกบนำ

มอก.15 เลม 8–2514 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 8 ขอกำหนดวธทดสอบจำนวนนำทเหมาะสม

เพอใหไดความขนเหลวปกตของปนซเมนตไฮดรอลก

มอก.15 เลม 9–2518 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 9 การหาระยะเวลากอตวของปนซเมนตไฮดรอลก

โดยใชเขมแบบไวแคต

มอก.15 เลม 10–2518 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 10 การหาระยะเวลากอตวของปนซเมนตไฮดรอลก

โดยใชเขมแบบกลโมร

มอก.15 เลม 11–2521 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 11 การทดสอบหาการขยายตวของปนซเมนต

ปอรตแลนดโดยวธออโตเคลฟ

มอก.15 เลม 12–2532 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 12 วธทดสอบความตานแรงอดของมอรตาร

ปนซเมนตไฮดรอลก

มอก.15 เลม 13–2521 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 13 วธทดสอบหาปรมาณอากาศในมอรตารของ

ปนซเมนตไฮดรอลก

มอก.15 เลม 14–2520 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 14 การทดสอบหาการขยายตวของมอรตา

ปนซเมนตปอรตแลนดเนองจากซลเฟต

มอก.15 เลม 15–2519 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 15 วธทดสอบการกอตวผดปกตของปนซเมนต

ปอรตแลนด (โดยใชวธเพสต)

มอก.15 เลม 16–2535 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 16 การชกตวอยางและการยอมรบปนซเมนต

ไฮดรอลก

มอก.15 เลม 17–2516 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 17 การผสมมอรตาปนซเมนตไฮดรอลกดวย

เครองผสม

มอก.15 เลม 18–2519 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 18 การวเคราะหทางเคมของปนซเมนตไฮดรอลก

มอก.15 เลม 20–2521 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 20 การใชวสดผสมเพมในการทำปนซเมนตไฮดรอลก

มอก.15 เลม 21–2533 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 21 วธหาปรมาณแคลเซยมซลเฟตอสระใน

ไฮเดรเทดมอรตารปนซเมนตปอรตแลนด

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมนกำหนดขนโดยใชเอกสารตอไปนเปนแนวทาง

ASTM C 150–02 Portland cement

ASTM C 563-96 Test method for optimum S03 in hydraulic cement using 24-h compressive

strength

ASTM C 1038-01 Test method for expansion of hydraulic cement mortar bars stored in water

มอก.15 เลม 5-2519 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 5 วธทดสอบความละเอยดของปนซเมนตปอรตแลนด

โดยใชเทอรบดมเตอร

มอก.15 เลม 6–2521 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 6 วธทดสอบหาความละเอยดของปนซเมนต

ปอรตแลนด โดยเครองแอรเพอรมอะบลต

มอก.15 เลม 7–2521 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 7 การทดสอบความรอนทเกดขนจากปฏกรยา

ระหวางปนซเมนตไฮดรอลกกบนำ

มอก.15 เลม 9–2518 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 9 การหาระยะเวลากอตวของปนซเมนตไฮดรอลก

โดยใชเขมแบบไวแคต

มอก.15 เลม 10–2518 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 10 การหาระยะเวลากอตวของปนซเมนตไฮดรอลก

โดยใชเขมแบบกลโมร

มอก.15 เลม 11–2521 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 11 การทดสอบหาการขยายตวของปนซเมนต

ปอรตแลนดโดยวธออโตเคลฟ

มอก.15 เลม 12–2532 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 12 วธทดสอบความตานแรงอดของมอรตาร

ปนซเมนตไฮดรอลก

มอก.15 เลม 13–2521 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 13 วธทดสอบหาปรมาณอากาศในมอรตารของ

ปนซเมนตไฮดรอลก

(4)

มอก.15 เลม 14–2520 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 14 การทดสอบหาการขยายตวของมอรตา

ปนซเมนตปอรตแลนดเนองจากซลเฟต

มอก.15 เลม 15–2519 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 15 วธทดสอบการกอตวผดปกตของปนซเมนต

ปอรตแลนด (โดยใชวธเพสต)

มอก.15 เลม 16–2535 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 16 การชกตวอยางและการยอมรบปนซเมนตไฮดรอลก

มอก.15 เลม 18–2519 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 18 การวเคราะหทางเคมของปนซเมนตไฮดรอลก

มอก.15 เลม 20–2521 ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 20 การใชวสดผสมเพมในการทำปนซเมนตไฮดรอลก

คณะกรรมการมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมไดพจารณามาตรฐานนแลว เหนสมควรเสนอรฐมนตรประกาศตาม

มาตรา 15 แหงพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511

(5)

ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม

ฉบบท 3283 ( พ.ศ. 2547 )

ออกตามความในพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

พ.ศ. 2511

เรอง ยกเลกมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 1 ขอกำหนดคณภาพ

และกำหนดมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 1 ขอกำหนดเกณฑคณภาพ

โดยทเปนการสมควรปรบปรงมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 1 ขอกำหนด

คณภาพ มาตรฐานเลขท มอก.15 เลม 1-2532

อาศยอำนาจตามความในมาตรา 15 แหงพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511

รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรมออกประกาศยกเลกประกาศกระทรวงอตสาหกรรม ฉบบท 1492 (พ.ศ.2532)

ออกตามความในพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ.2511 เรอง ยกเลกมาตรฐานผลตภณฑ

อตสาหกรรม ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 1 ขอกำหนดเกณฑคณภาพ และกำหนดมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 1 ขอกำหนดคณภาพ ลงวนท 23 มถนายน พ.ศ.2532 และออกประกาศกำหนด

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม ปนซเมนตปอรตแลนด เลม 1 ขอกำหนดเกณฑคณภาพ มาตรฐานเลขท มอก.15

เลม 1-2547 ขนใหม ดงมรายการละเอยดตอทายประกาศน

ทงน ใหมผลเมอพนกำหนด 270 วน นบแตวนทประกาศในราชกจจานเบกษา เปนตนไป

ประกาศ ณ วนท 2 กรกฎาคม พ.ศ. 2547

รฐมนตรวาการกระทรวงอตสาหกรรม

(7)

พนจ จารสมบต

–1–

มอก. 15 เลม 1–2547

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

ปนซเมนตปอรตแลนดเลม 1 ขอกำหนดเกณฑคณภาพ

1. ขอบขาย

1.1 มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมนกำหนดเฉพาะขอกำหนดเกณฑคณภาพสำหรบปนซเมนตปอรตแลนด

2. บทนยาม

ความหมายของคำทใชในมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมน มดงตอไปน

2.1 ปนซเมนตปอรตแลนด (Portland cement) ซงตอไปในมาตรฐานนจะเรยกวา “ปนซเมนต” หมายถง ผลตภณฑ

ทมลกษณะเปนผง ไดจากการบดปนเมดกบแคลเซยมซลเฟตรปใดรปหนงหรอหลายรป

2.2 ปนเมด (clinker) หมายถง ผลกทเกดจากการเผาสวนผสมตางๆ จนรวมตวกนสกพอด มสวนประกอบเคม

ทสำคญคอ ไฮดรอลกแคลเซยมซลเกต (hydraulic calcium silicates)

3. ประเภท

3.1 ปนซเมนตแบงเปน 5 ประเภท คอ

3.1.1 ประเภท 1 ปนซเมนตทใชทวไปทไมตองการคณภาพพเศษ

3.1.2 ประเภท 2 ปนซเมนตทใชเมอตองการความทนซลเฟตปานกลางหรอเกดความรอนปานกลางขณะทำ

ปฏกรยากบนำ

3.1.3 ประเภท 3 ปนซเมนตทใชเมอตองการคาความตานแรงอดสงไดเรว

3.1.4 ประเภท 4 ปนซเมนตทใชเมอตองการความรอนตำขณะทำปฏกรยากบนำ

3.1.5 ประเภท 5 ปนซเมนตทใชเมอตองการความทนซลเฟตสง

4. วสด

4.1 ปนซเมนตจะมวสดผสมเพมไดไมเกนระบไว ดงตอไปน

4.1.1 นำหรอแคลเซยมซลเฟตอยางใดอยางหนง หรอทงสองอยางในปรมาณของซลเฟอรไตรออกไซด และ

ปรมาณนำหนกทสญเสยเนองจากการเผา (loss on ignition) เกนเกณฑทกำหนดในตารางท 1

4.1.2 ในการทำปนซเมนตผทำอาจผสมสงอนใดเพมเตมตาม มอก.15 เลม 20

–2–

มอก. 15 เลม 1–2547

5. คณลกษณะทตองการ

5.1 คณลกษณะทางเคม

ปนซเมนตตองมคณลกษณะทางเคมเปนไปตามตารางท 1 แตอาจเพมเตมรายการตามตารางท 2 ไดถามการ

ตกลงกนระหวางผซอกบผขาย

การทดสอบใหปฏบตตาม มอก.15 เลม 18

–3–

มอก. 15 เลม

1–2547ตารางท 1 คณลกษณะทางเคม

(ขอ 4.1.1 และขอ 5.1)

เกณฑทกาหนด

รายการท คณลกษณะ ประเภท

1

ประเภท

2

ประเภท

3

ประเภท

4

ประเภท

5

1 ซลคอนไดออกไซด (SiO2) รอยละ ไมนอยกวา 20.0

2 อะลมเนยมออกไซด (Al2O3) รอยละ ไมมากกวา 6.0

3 ไอรออน (III) ออกไซด (Fe2O3) รอยละ ไมมากกวา 6.0 6.5

4 แมกนเซยมออกไซด (MgO) รอยละ ไมมากกวา 6.0 6.0 6.0 6.0 6.0

5 ซลเฟอรไตรออกไซด 1)

(SO3) รอยละ ไมมากกวา

5.1 เมอมไตรแคลเซยมอะลมเนต 2)

(3CaO.Al2O3) รอยละ 8 หรอ นอยกวา 3.0 3.0 3.5 2.3 2.3

5.2 เมอมไตรแคลเซยมอะลมเนต 2)

มากกวารอยละ 8 3.5 4.5

6 นาหนกทสญเสยเนองจากการเผา รอยละ ไมมากกวา 3.0 3.0 3.0 2.5 3.0

7 กากทไมละลายในกรดและดาง รอยละ ไมมากกวา 0.75 0.75 0.75 0.75 0.75

8 ไตรแคลเซยมซลเกต 2)

(3CaO.SiO2) รอยละ ไมมากกวา 35

9 ไดแคลเซยมซลเกต 2)

(2CaO.SiO2) รอยละ ไมมากกวา 40

10 ไตรแคลเซยมอะลมเนต 2)

รอยละ ไมมากกวา 8 15 7 5 3)

11 เททระแคลเซยมอะลมโนเฟอรไรตบวกสองเทาของไตรแคลเซยมอะลมเนต 2)

[4CaO.Al2O3.Fe2O3

+ 2(3CaO.Al2O3)] หรอสารละลายของแขงของเททระแคลเซยมอะลมโนเฟอรไรตบวกไดแคลเซยม

เฟอรไรต (4CaO.Al2O3.Fe2O3 + 2CaO.Fe2O3)แลวแตกรณ รอยละ ไมมากกวา 25 3)

–4–

มอก. 15 เลม

1–2547หมายเหต

1)ในกรณทมปรมาณเหมาะทสด (optimum) ของซลเฟอรไตรออกไซด (ใชวธทดสอบตาม ASTM C 563) มคาใกลเคยงหรอมากกวาเกณฑทกำหนด

และถาจะยอมใหมากกวาเกณฑทกำหนดได กจะตองแสดงใหเหนโดยการทดสอบตาม ASTM C 1038 วาการขยายตวในนำจะไมมากกวารอยละ 0.020

ทอาย 14 วน

2)เปนสารประกอบสมมตซงไดจากคำนวณ ไมจำเปนตองหมายความวาออกไซดตาง ๆ จะปรากฏอยจรง หรออยในลกษณะสารประกอบนทงหมด

2.1)ถาอตราสวนรอยละของอะลมเนยมออกไซด (Al2O3) ตอไอรออน (III) ออกไซด (Fe2O3) มคาเทากบ 0.64 หรอมากกวา ใหคำนวณหารอยละของ

ไตรแคลเซยมซลเกต ไดแคลเซยมซลเกต ไตรแคลเซยมอะลมเนต และเททระแคลเซยมอะลมโนเฟอรไรต จากผลการวเคราะหทางเคมดงตอไปน

ไตรแคลเซยมซลเกต = (4.071 x รอยละของ CaO) - (7.600 x รอยละของ SiO2) - (6.718 x รอยละของ Al2O3) - (1.430 x รอยละของ Fe2O3)

- (2.852 x รอยละของ SO3)

ไดแคลเซยมซลเกต = (2.867 x รอยละของ SiO2) - (0.754 4 x รอยละของ 3CaO.SiO2)

ไตรแคลเซยมอะลมเนต = (2.650 x รอยละของ Al2O3) - (1.692 x รอยละของ Fe2O3)

เททระแคลเซยมอะลมโนเฟอรไรต = 3.043 x รอยละของ Fe2O3

2.2)ถาอตราสวนรอยละของอะลมเนยมออกไซตตอไอรออน (III) ออกไซด มคานอยกวา 0.64 จะเกดสารละลายของแขงของแคลเซยมอะลมโนเฟอรไรต

ขน ปรมาณรอยละของสารละลายของแขงน และของไตรแคลเซยมซลเกตใหคำนวณจากสตรตอไปน

สารละลายของแขงของเททระแคลเซยมอะลมโนเฟอรไรตบวกไดแคลเซยมเฟอรไรต = (2.100 x รอยละของ Al2O3) + (1.702 x รอยละของ Fe2O3)

ไตรแคลเซยมซลเกต = (4.071 x รอยละของ CaO) - (7.600 x รอยละของ SiO2) - (4.479 x รอยละของ Al2O3) - (2.859 x รอยละของ Fe2O3)

- (2.852 x รอยละของ SO3)

ไตรแคลเซยมอะลมเนตจะไมปรากฏในปนซเมนตทมสวนประกอบน สวนไดแคลเซยมซลเกตใหคำนวณจากสตรทแสดงไวในขอ 2.1)

ในการคำนวณหาคาไตรแคลเซยมอะลมเนต ใหใชคาทวเคราะหไดละเอยดถงรอยละ 0.01 ของ Al2O3 และ Fe2O3

สวนในการคำนวณหาคาของสารประกอบอน ๆ ใหใชคาทวเคราะหไดละเอยดถงรอยละ 0.1 ของออกไซด

คาทคำนวณไดทงหมดทอธบายในหมายเหตน จะตองรายงานใหละเอยดถงรอยละ 1

3)ไมกำหนด ในกรณทกำหนดการขยายตวเนองจากซลเฟตตามตารางท 4

–5–

มอก. 15 เลม

1–2547ตารางท 2 คณลกษณะทางเคมทอาจเพมเตมได

(ขอ 5.1)

หมายเหต 1)

เปนสารประกอบสมมตซงไดจากคำนวณ ไมจำเปนตองหมายความวาออกไซดตาง ๆ จะปรากฏอยจรง หรออยในลกษณะสารประกอบนทงหมด

1.1)ถาอตราสวนรอยละของอะลมเนยมออกไซดตอไอรออน (III) ออกไซด มคาเทากบ 0.64 หรอมากกวา ใหคำนวณหารอยละของไตรแคลเซยมซลเกต

ไดแคลเซยมซลเกต ไตรแคลเซยมอะลมเนต และเททระแคลเซยมอะลมโนเฟอรไรตจากผลการวเคราะหทางเคม ดงตอไปน

ไตรแคลเซยมซลเกต = (4.071 x รอยละของ CaO) - (7.600 x รอยละของ SiO2) - (6.718 x รอยละของ Al2O3) - (1.430 x รอยละของ Fe2O3)

- (2.852 x รอยละของ SO3)

ไดแคลเซยมซลเกต = (2.867 x รอยละของ SiO2) - (0.754 4 x รอยละของ 3CaO.SiO2)

ไตรแคลเซยมอะลมเนต = (2.650 x รอยละของ Al2O3) - (1.692 x รอยละของ Fe2O3)

เททระแคลเซยมอะลมโนเฟอรไรต = 3.043 x รอยละของ Fe2O3

รายการ คณลกษณะ เกณฑทกาหนด

ท ประเภท 1 ประเภท 2 ประเภท 3 ประเภท 4 ประเภท 5 หมายเหต

1 ไตรแคลเซยมอะลมเนต 1)

รอยละ ไมมากกวา 8 ปนซเมนตททนซลเฟตปานกลางได

2 ไตรแคลเซยมอะลมเนต 1)

รอยละ ไมมากกวา 5 ปนซเมนตททนซลเฟตสงได

3 ไตรแคลเซยมซลเกตบวกไตรแคลเซยมอะลมเนต 1)

58 2) ปนซเมนตทเกดความรอนปานกลาง

รอยละ ไมมากกวา จากปฏกรยาระหวางปนซเมนตกบนา

4 ดาง (Na2O + 0.658 K

2O) รอยละ ไมมากกวา 0.60 0.60 0.60 0.60 0.60 ปนซเมนตมดางตา

–6–

มอก. 15 เลม

1–25471.2)

ถาอตราสวนรอยละของอะลมเนยมออกไซดตอไอรออน (III) ออกไซด มคานอยกวา 0.64 จะเกดสารละลายของแขงของแคลเซยมอะลมโนเฟอรไรตขน

ปรมาณรอยละของสารละลายของแขงนและของไตรแคลเซยมซลเกต ใหคำนวณจากสตรตอไปน

สารละลายของแขงของแคลเซยมอะลมโนเฟอรไรต = (2.100 x รอยละของ Al2O3) + (1.702 x รอยละของ Fe2O3)

ไตรแคลเซยมซลเกต = (4.071 x รอยละของ CaO) - (7.600 x รอยละของ SiO2) - (4.479 x รอยละของ Al2O3) - (2.859 x รอยละของ Fe2O3)

- (2.852 x รอยละของ SO3)

ไตรแคลเซยมอะลมเนตจะไมปรากฏในปนซเมนตทมสวนประกอบน สวนไดแคลเซยมซลเกตใหคำนวณจากสตรทแสดงไวในขอ 1.1)

ในการคำนวณ

หาคาไตรแคลเซยมอะลมเนต ใหใชคาทวเคราะหไดละเอยดถงรอยละ 0.01 ของ Al2O3 และ Fe2O3 สวนในการคำนวณหาคาของสารประกอบอนๆ

ใหใชคาทวเคราะหไดละเอยดถงรอยละ 0.1 ของออกไซด

คาทคำนวณไดทงหมดทอธบายในหมายเหตน จะตองรายงานใหละเอยดถงรอยละ 1

2)เกณฑทกำหนดนใชในกรณทตองการความรอนปานกลาง และไมไดกำหนดรายการความรอนทเกดขนจากปฏกรยาระหวางปนซเมนตกบนำ

–7–

มอก. 15 เลม 1–2547

5.2 คณลกษณะทางฟสกส

ปนซเมนตตองมคณลกษณะทางฟสกสเปนไปตามตารางท 3 แตอาจเพมเตมรายการตามตารางท 4 ไดถาม

การตกลงกนระหวางผซอกบผขาย

5.3 ขอกำหนดอนๆ

ใหเปนไปตามภาคผนวก ก.

6. การบรรจ

6.1 ในกรณทใชถงบรรจ ถงนนตองแนนหนาและแขงแรง

6.2 ปนซเมนตทบรรจถงสำหรบจำหนาย โดยทวไปมนำหนกสทธถงละ 50 กโลกรม เวนแตจะมการตกลงกนเปน

อยางอน

–8–

มอก. 15 เลม

1–2547ตารางท 3 คณลกษณะทางฟสกส

(ขอ 5.2)

รายการ คณลกษณะ เกณฑทกาหนด วธทดสอบตาม

ท ประเภท 1 ประเภท 2 ประเภท 3 ประเภท 4 ประเภท 5

1 ปรมาณอากาศในมอรตาร 1)

รอยละ โดยปรมาตร ไมมากกวา 12 12 12 12 12 มอก.15 เลม 13

2 ความละเอยด 2)

พนผวจาเพาะ (specific surface) ตารางเมตรตอกโลกรม

- ทดสอบดวยมาตรความขนวากเนอร (Wagner turbidimeter) ไมนอยกวา 160 160 160 160 มอก.15 เลม 5

- ทดสอบดวยสภาพความซมผานอากาศไดของเบลน (Blaine air permeability) ไมนอยกวา 280 280 280 280 มอก.15 เลม 6

3 การขยายตวโดยวธออโตเคลฟ (autoclave expansion) รอยละ ไมมากกวา 0.80 0.80 0.80 0.80 0.80 มอก.15 เลม 11

4 ความตานแรงอด 3)

เมกะพาสคล

ไมนอยกวา

มอก.15 เลม 12

อาย 1 วน 12.0

อาย 3 วน 12.0 10.0 24.0 8.0

อาย 7 วน 19.0 17.0 7.0 15.0

อาย 28 วน 17.0 21.0

5 ระยะเวลากอตว 4)

- ทดสอบแบบกลโมร (Gillmore test) มอก.15 เลม 10

การกอตวระยะตน นาท ไมนอยกวา 60 60 60 60 60

การกอตวระยะปลาย ชวโมง ไมมากกวา 10 10 10 10 10

หรอ

- ทดสอบแบบไวแคต (Vicat test) มอก.15 เลม 9

การกอตวระยะตน นาท ไมนอยกวา 45 45 45 45 45

การกอตวระยะปลาย นาท ไมมากกวา 375 375 375 375 375

–9–

มอก. 15 เลม

1–2547หมายเหต

1) ปรมาณอากาศทจะมอยในคอนกรตททำจากปนซเมนตทเปนไปตามเกณฑทกำหนดน ไมจำเปนจะตองมปรมาณอากาศเทากบทมในมอรตาร

2)การทดสอบความละเอยด 2 วธ อาจเลอกใชวธใดวธหนงกได แตในกรณทมขอโตแยงหรอหาคาความละเอยดของตวอยางไมไดดวยสภาพความซมผาน

อากาศไดของเบลน ใหใชมาตรความขนวากเนอรแทน

3)คาความตานแรงอดทอายใดอายหนงจะตองไมนอยกวาททดสอบไดทอายนอยกวา

4)ผซออาจระบวธทดสอบระยะเวลากอตววธใดวธหนงกได ในกรณทผซอมไดระบไวใหใชวธทดสอบแบบไวแคต

–10–

มอก. 15 เลม

1–2547

ตารรางท 4 คณลกษณะทางฟสกสทอาจเพมเตมได

(ขอ 5.2)

หมายเหต1)

ถามการกำหนดรายการความรอนทเกดขนจากปฏกรยาระหวางปนซเมนตกบนำ กไมตองกำหนดไตรแคลเซยมซลเกตบวกไตรแคลเซยมอะลมเนตท

ระบไวในตารางท 2

2)ถามการกำหนดรายการการขยายตวเนองจากซลเฟต กไมตองกำหนดเกณฑของไตรแคลเซยมอะลมเนต และเททระแคลเซยมอะลมโนเฟอรไรต

บวกสองเทาของไตรแคลเซยมอะลมเนตทระบไวในตารางท 1

รายการท คณลกษณะ เกณฑทกาหนด วธทดสอบตาม

ประเภท 1 ประเภท 2 ประเภท 3 ประเภท 4 ประเภท 5

1 การกอตวผดปกต ระยะจมปลาย รอยละ ไมนอยกวา 50 50 50 50 50 มอก.15 เลม 15

2 ความรอนทเกดขนจากปฏกรยาระหวางปนซเมนตกบนา

แคลอรตอกรม ไมมากกวา

มอก.15 เลม 7

อาย 7 วน 70 1) 60

อาย 28 วน 70

3 ความตานแรงอด เมกะพาสคล ไมนอยกวา มอก.15 เลม 12

อาย 28 วน 28.0 28.0

4 การขยายตวเนองจากซลเฟต รอยละ ไมมากกวา มอก.15 เลม 14

อาย 14 วน 0.040 2)

–11–

มอก. 15 เลม 1–2547

7. เครองหมายและฉลาก

7.1 ทถงบรรจปนซเมนตทกหนวย อยางนอยตองมเลข อกษร หรอเครองหมายแจงรายละเอยดตอไปนใหเหน ไดงาย

ชดเจน

(1) ชอผลตภณฑ

(2) ประเภท

(3) นำหนกสทธเปนกโลกรม หรอเมตรกตน

(4) ชอผทำหรอโรงงานททำ หรอเครองหมายการคาทจดทะเบยน

7.2 ในกรณทเปนปนซเมนตผงบรรจภาชนะอยางอนสงใหผซอ ใหแจงรายละเอยดในใบสงของกำกบปนซเมนตนน

ตามขอ 7.1 ดวย แตนำหนกสทธทงหมดใหใชนำหนกสทธรวม

7.3 ในกรณทใชภาษาตางประเทศ ตองมความหมายตรงกบภาษาไทยทกำหนดไวขางตน

8. การชกตวอยางและเกณฑตดสน

8.1 รน ในทน หมายถง ปนซเมนตประเภทเดยวกนททำตอเนองกนคราวเดยวกนและแหลงเดยวกนทสงมอบในคราว

เดยวกน หรอทเขาไซโลเดยวกนหรอหลายไซโลเรยงกนตามลำดบ หรอทบรรจในภาชนะขนสงซงอาจเปนรถ

หนงคนหรอมากกวากได แตตองเปนปนซเมนตทขนมาจากไซโลเดยวกน

8.2 การชกตวอยางและเกณฑตดสน ใหเปนไปตาม มอก.15 เลม 16 หรออาจใชแผนการชกตวอยางอนท

เทยบเทากนทางวชาการกบแผนทกำหนดไว

–12–

มอก. 15 เลม 1–2547

ภาคผนวก ก.

ก.1 การเกบปนซเมนต

สถานทเกบปนซเมนต ตองแหงและสามารถปองกนความเปยกชนมใหเขาถงปนซเมนตไดทกฤดกาล และเกบ

ปนซเมนตไวในลกษณะทผตรวจสอบสามารถตรวจสอบไดสะดวก และทราบไดวาเปนปนซเมนตรนใด

ก.2 เอกสารการสงซอ ควรระบประเภทของปนซเมนตทตองการพรอมทงคณลกษณะทอาจเพมเตมไดถาตองการ

ถาในเอกสารการสงซอมไดระบประเภทของปนซเมนต ใหถอวาเปนปนซเมนตประเภท 1

ก.3 การตรวจสอบและออกใบรบรอง

การตรวจสอบและการออกใบรบรองปนซเมนต ใหเปนไปตามขอตกลงระหวางผซอกบผขาย

ก.4 การไมรบของ

อาจกำหนดเงอนไขตอไปนไวในสญญาซอขาย หรอหากมไดกำหนดไวกอาจใชเงอนไขตอไปนเปนแนวทางได

ผซออาจไมรบปนซเมนตรนนนไดในกรณตอไปน

ก.4.1 ผลการทดสอบตวอยางปนซเมนตไมเปนไปตามเกณฑทกำหนดในรายการใดรายการหนง

ก.4.2 ปนซเมนตททดสอบแลว หากเกบในลกษณะปนซเมนตผง ณ สถานทเกบของผทำเกน 6 เดอน หรอเกบใน

ลกษณะปนซเมนตถง ณ สถานทเกบของผขายเกน 3 เดอน หากปรากฏวาผลการทดสอบซำกอนนำไปใชงาน

ทผซออาจขอรองใหทดสอบซำไมเปนไปตามเกณฑทกำหนดรายการใดรายการหนง

ก.4.3 เมอตรวจสอบพบวานำหนกสทธของปนซเมนตถง ทกำหนดนำหนกสทธไวแนนอนแลวนอยกวาทกำหนด

ไว เกนรอยละ 2 หรอในกรณทมการซอขายเปนจำนวนมาก ถานำหนกสทธเฉลยของปนซเมนต 50 ถง

คำนวณจากนำหนกทไดจากการชงตวอยางซงเกบดวยวธสมปนซเมนตแตละถงมคาตำกวานำหนกสทธท

กำหนด

มยผ. 1212-50 มาตรฐานการทดสอบนาสาหรบผสมคอนกรต

(Standard Test Method for Mixing Water Used in the Production of Concrete)

1. ขอบขาย 1.1 มาตรฐานการทดสอบน ครอบคลมถงการทดสอบคณสมบตทางกายภาพและทางเคมของนาทใชในการ

ผสมคอนกรต ยกเวนนาประปา

2. นยาม “ppm (Parts-Per-Million)” หมายถง หนงสวนในลานสวน

3. มาตรฐานอางถง มาตรฐานทใชอางถงในมาตรฐานน ประกอบดวย 3.1 มาตรฐานกรมโยธาธการและผงเมอง 1210-50: มาตรฐานการทดสอบกาลงตานทานแรงอดของคอนกรต

3.2 มาตรฐาน American Society of Testing Materials ASTM C 114: Standard Test Method for Chemical Analysis of Hydraulic Cement

3.3 มาตรฐาน American Society of Testing Materials ASTM C 403: Standard Test Method for Time of Setting of Concrete Mixtures by Penetration Resistance

3.4 มาตรฐาน American Society of Testing Materials ASTM C 1602: Standard Specification for Mixing Water Used in the Production of Hydraulic Cement Concrete

3.5 มาตรฐาน American Society of Testing Materials ASTM C 1603: Standard Test Method for Measurement of Solids in Water

4. การเตรยมตวอยาง การเกบตวอยางเพอใชเปนตวแทนของนาทตองการทดสอบคณลกษณะทางกายภาพและทางเคมใหทาการเกบดวยภาชนะบรรจ โดยใชขวดแกวหรอขวดพลาสตก มความจอยางนอย 2,500 ลกบาศกเซนตเมตร ทสะอาดและแหง ไมใชภาชนะทเคยบรรจสารเคม นามน หรอสงอนทไมสามารถลางออกไดมาใชในการเกบตวอยางนา โดยวธการเกบตวอยางนาจากแหลงตาง ๆ สามารถกระทาได ดงน คอ

-70-

4.1 นาผวดน การเกบนาตวอยางจากอางเกบนา ลาคลอง แมนา หรอแหลงนาธรรมชาตอนๆ ใหทาการเกบโดยหยอนขวดเกบนาตวอยางททาความสะอาดแลวลงไปในแหลงนา แลวรอสกคร เพอใหสภาพนาทเกดการเปลยนแปลงจากการหยอนขวดเกบนากลบสสภาพเดมกอน แลวจงเปดจกขวดใหนาไหลเขาขวด ปดจกใหแนน ปดฉลากแจงรายละเอยดในการเกบ เชน สถานทเกบ เวลา และชอผเกบตวอยางนา หากเปนแหลงนาขนาดใหญใหทาการเกบตวอยางอยางนอย 5 ตวอยาง เพอเปนตวแทนของแหลงนานนๆ และแตละจดททาการเกบตวอยางใหมปรมาณอยางนอย 2,000 ลกบาศกเซนตเมตร เพอทจะไดมปรมาณเพยงพอทใชในการวเคราะห 4.2 นาบาดาล การเกบตวอยางนาจากบอบาดาล ควรสบนาทงประมาณ 5 นาท แลวจงทาการเกบตวอยางนา ถาเกบจากกอกนาของบอบาดาลตองลางกอกใหสะอาดเสยกอน แลวจงเปดนาทงไวสก 2-3 นาท เพอใหนาทคางอยในทอไหลออกใหหมดกอน การเกบตวอยางนา บรรจลงในขวดควรเปนเวลาทนาไหลอยางสมาเสมอ ระวงอยาใหสงเจอปนอนตกลงไปในขวด แลวปดฝาจกใหแนน ปดฉลากแจงรายละเอยดในการเกบ เชน สถานทเกบ เวลาและชอผเกบตวอยางนา ใหทาการเกบตวอยางอยางนอย 2,000 ลกบาศกเซนตเมตร เพอเปนตวแทนของแหลงนานนๆ

5. การทดสอบ 5.1 สาหรบนาทใชในการผสมคอนกรตทนอกเหนอจากนาประปาใหทาการทดสอบการกอตวของคอนกรตโดย

ใหเปนไปตามมาตรฐาน ASTM C 403 และทดสอบกาลงตานทานแรงอดของคอนกรต โดยใหเปนไปตาม มาตรฐานกรมโยธาธการและผง มยผ. 1210-50 มาตรฐานการทดสอบกาลงตานทานแรงอดของคอนกรต เปรยบเทยบกบกรณสวนผสมคอนกรตควบคมทใชนาประปา โดยใหเปนไปตามทกาหนดไวในตารางท 1

5.2 สาหรบนาทใชในการผสมคอนกรตตามขอ 5.1 จะตองไดรบการทดสอบคณภาพโดยวธการทดสอบตามมาตรฐานและใหมคณสมบตตามทกาหนดไวในตารางท 2 และจะตองทดสอบกอนทจะใชนาดงกลาวเปนสวนผสมของคอนกรต

5.3 สาหรบนาทใชแลวจากการลางโมผสมคอนกรตใหทาการทดสอบหาคาความหนาแนนสมพทธ ตามมาตรฐาน ASTM C 1603 ซงหากมคาความหนาแนนสมพทธเกนกวา 1.03 แสดงวามปรมาณของแขง (Total Solids) เกนกวา 50,000 ppm โดยใหเพมความถอยางนอยสปดาหละครงสาหรบการทดสอบการกอตวและทดสอบกาลงอดของคอนกรตเปรยบเทยบกบกรณทสวนผสมคอนกรตใชนาประปาหรอนากลน และหากผลการทดสอบดงกลาวเปนไปตามตารางท 1 ในชวงเวลา 2 เดอนตดตอกนใหลดความถของการทดสอบลงเปนเดอนละครง

มาตรฐานการทดสอบวสดในงานคอนกรต มยผ. 1212-50

-71-

5.4 การเกบตวอยางคอนกรตสาหรบการทดสอบเพอใหเปนไปตามตารางท 1 ใหเกบไดจากทงในหองปฏบตการและในสนาม

ตารางท 1 เกณฑการตดสนคณภาพนาทเหมาะสมสาหรบผสมคอนกรต ตามมาตรฐาน ASTM C 1602 (ขอ 5.1)

คณสมบตเปรยบเทยบกบสวนผสม คอนกรตควบคม

เกณฑ

วธการทดสอบ

กาลงอดทอาย 7 วน

ไมตากวารอยละ 90

มยผ. 1210-50

การกอตว

เรวกวาไมเกน 1 ชวโมง และ ชากวาไมเกน 1 ชวโมง 30 นาท

ASTM C 403/C 403M

ตารางท 2 ปรมาณสารประกอบทางเคมทเจอปนในนามากทสดทยอมใหสาหรบผสมคอนกรต

ตามมาตรฐาน ASTM C 1602 (ขอ 5.2)

ชนดของสารประกอบทางเคม ปรมาณความเขมขนสงสด

ทยอมให (ppm)

วธการทดสอบ

คลอไรด (ในรปของ ) Cl −

1) สาหรบคอนกรตอดแรงหรอพนสะพาน 2) สาหรบคอนกรตเสรมเหลกชนดอนทสมผสกบ ความชน หรอมอลมเนยมหรอโลหะอนฝงอย

500

1,000

ASTM C 114 ASTM C 114

ซลเฟต (ในรปของ SO4) 3,000 ASTM C 114

ดาง (ในรปของ Na2O + 0.658K2O) 600 ASTM C 114

ปรมาณของแขงทงหมดโดยมวล (Total Solids) 50,000 ASTM C 1603

มาตรฐานการทดสอบวสดในงานคอนกรต มยผ. 1212-50

-72-

6. การรายงานผล ใหรายงานผลการทดสอบใน แบบฟอรม บฟ. มยผ. 1212

7. เกณฑตดสนและความคลาดเคลอนทยอมให ผลการทดสอบคณสมบตทางกายภาพและทางเคมของนาทจะใชในการผสมคอนกรตใหมคาเปนไปตามทกาหนดไวในตารางท 1 และตารางท 2 กรณทผลการทดสอบมคาไมเปนไปตามทกาหนดไมควรใชนาดงกลาว ผสมคอนกรต

8. เอกสารอางอง 8.1 มาตรฐานงานชาง มยธ. (ท) 104-2534 มาตรฐานการทดสอบนาทใชในงานคอนกรต กรมโยธาธการ

กระทรวงมหาดไทย 8.2 มาตรฐาน American Society of Testing Materials ASTM C 1602: Standard Specification for Mixing

Water Used in the Production of Hydraulic Cement Concrete

************

มาตรฐานการทดสอบวสดในงานคอนกรต มยผ. 1212-50

-73-

บฟ. มยผ. 1212 ทะเบยนทดสอบ……………

ผทดสอบ

โครงการ……………………………………….. สถานทกอสราง………………………………... ………………………………………………….

(หนวยงานททาการทดสอบ)

ผตรวจสอบ

ทดสอบวนท…………………………………… การทดสอบนาสาหรบผสมคอนกรต

แผนท…………

อนมต

แหลงนา……………………...... ปรมาณนา…………………………… cm3

ตวอยาง คณลกษณะ

1 2 3 หนวยแรงอดประลยทอาย 7 วน

- คอนกรตทใชนาตวอยางผสม - คอนกรตทใชนาประปาผสม

อตราสวนหนวยแรงอดประลยเปนรอยละ

การกอตว (ชวโมง, นาท) - คอนกรตทใชนาตวอยางผสม

- คอนกรตทใชนาประปาผสม คลอไรด (Cl) (ppm)

ซลเฟต (SO4) (ppm)

ดาง (Na2O + 0.658K2O) (ppm)

ปรมาณของแขงทงหมด (Total Solids) (ppm)

หมายเหต :

มาตรฐานการทดสอบวสดในงานคอนกรต มยผ. 1212-50

-74-

มาตรฐานการทดสอบวสดในงานคอนกรต มยผ. 1212-50