م مززامپرياليامپريالي به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

لنينلنين

تاريخ و ادبيات مارکسيستیتاريخ و ادبيات مارکسيستی

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

فهرستفهرست

پيش گفتار مازيار رازیپيش گفتار مازيار رازی

پيش گفتار لنينپيش گفتار لنين

پيش گفتار لنين به ترجمه ی فرانسه و آلمانیپيش گفتار لنين به ترجمه ی فرانسه و آلمانی

تمرکز توليد و انحصارهاتمرکز توليد و انحصارها --١١

بانک ها و نقش نوين آن هابانک ها و نقش نوين آن ها --٢٢

سرمايه ی مالی و اليگارشی مالیسرمايه ی مالی و اليگارشی مالی --٣٣

مايهمايهصدور سرصدور سر --٤٤

تقسيم جهان بين اتحاديه های سرمايه دارانتقسيم جهان بين اتحاديه های سرمايه داران --٥٥

تقسيم جهان بين دول معظمتقسيم جهان بين دول معظم --٦٦

امپرياليزم به مثابه مرحله ی خاصی از سرمايه داریامپرياليزم به مثابه مرحله ی خاصی از سرمايه داری --٧٧

طفيلی گری و گنديدگی سرمايه داریطفيلی گری و گنديدگی سرمايه داری --٨٨

انتقاد از امپرياليزمانتقاد از امپرياليزم --٩٩

مقام تاريخی امپرياليزممقام تاريخی امپرياليزم --١٠١٠

٣٩٢ منتخب آثار تک جلدی لنين صفحه یمنتخب آثار تک جلدی لنين صفحه ی: : منبعمنبع

ياشار آذری: بازنويس

http://www.iwsn.org/nashr.htm: : درس انترنتی کتابخانهدرس انترنتی کتابخانهآآ

٣XX, UK BM IWSN, London WC١N: : آدرس پستیآدرس پستی

yyaasshhaarraazzaarrrrii@@yyaahhoooo..ccoomm: : ايملايمل

ياشار آذریياشار آذری: : مسئول نشر کارگری سوسياليستیمسئول نشر کارگری سوسياليستی

١٣٨١٣٨٥٥: : تاريخ بازنويسیتاريخ بازنويسی

١

نشر کارگری سوسياليستی

پيش گفتار مازيار رازیپيش گفتار مازيار رازی رمايه دا « ه ی س االترين مرحل ه ی ب ه مثاب اليزم ب ال -»ریامپري ه ی اول س در نيم

د١٩١٦ ر در آم ه رشته ی تحري ال . ب ين از س رن١٩١٥لن ه )سوئيس ( در شهر ب ب

ال ه س ت و در ژانوي اليزم پرداخ ه امپري وط ب انی مرب ات جه ه مطبوع ١٩١٦مطالع

خ رفت و در . شروع به نوشتن اين کتاب نمود ه زوري ين ب در پايان ژانويه اين سال لن

ا، خالصه . به ادامه ی نگارش اين کتاب پرداخت کتابخانه ی شهر زوريخ ويس ه رون

ه و ه، روزنام اب، مجل دها کت ين از ص ه لن ائی ک دول ه ا و ج ا، يادداشت ه سی ه نوي

د ورق بزرگ چاپی ر ٤٠مجموعه آمار استخراج کرده است بيش از شکيل می ده . ا ت

ات ن تحقيق تن اي ال م و ١٩٣٩ در س ت عن ه ای تح ه ی جداگان ه صورت مجموع ان ب

.منتشر گرديد» يادداشت های مربوط به امپرياليزم«

روز ه ام ا ب زوه ت ن ج ارش اي ان نگ ه از زم ديهی است ک زمب ام امپرلي تخوش نظ دس

والت وينی تح ت ن ده اس اليزم .ش ونی امپري عيت کن رای درک وض ر ب خن ديگ ه س ب

د ت . نمی توان تنها به جزوه لنين اکتفا کرد ين در در اين پيش گفتار با تأيي ل های لن حلي

.مورد عصر امپرياليزم به دوره اخير اشاراتی می شود

ضارسرمايه داری انحصاری امروزی امپرياليزم در واقع عبارت است از مرحله احت

. دوران کالسيک امپرياليزم با جنگ جهانی اول خاتمه يافت . »سرمايه داری پسين «يا

ران عم ا بح رمايه داری ب انی س ام جه س نظ تاز آن پ وده اس رو ب ی روب ه . يق وج

سوز است ای خانمان ا و جنگ ه ورانقالب ه انی ظه ام جه ران نظ جنگ . مشخصه بح

ارگری ای ک صاب ه ا و اعت ين و کوب يه، چ ای روس الب ه انی؛ انق ای اول و دوم جه ه

٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

شانگر سه ن ا و فران ارگری در اسپانيا و ايتالي گسترده در سراسر جهان؛ طغيان های ک

. جهانی بود در سيستم اين انحطاط

امپرياليزم که تمام بحران ها و جنگ ها را به دول شوروی و اروپای شرقی نسبت

و آرامش را سر داد؛ در » صلح«، نويد »بلوک شرق «می داد، با فروپاشی شوروی و

ردم ساير شتار م سال های پيش نشان داده شد، که امپرياليزم بدون جنگ افروزی و ک

ه ه ادام ادر ب ان ق اط جه ست نق صادی ني ات اقت سالوی، . حي ه يوگ امی ب ات نظ تهاجم

امی ا ه نظ ستان و حمل راقفغان ه ع ه ان ب انگر مرحل ه نماي انی هم ام جه ن نظ اط اي حط

ل . در اين مرحله تمام تضادها نظام امپرياليستی برجسته تر از پيش می شود . است عل

ا سين ب رمايه داری پ ه س ست ک ا اين روزی ه گ اف لی جن ی ا اص ران دائم باع بح ش

ت تانباش رو اس ودهای. روب سب س رای ک يش ب ديدتر از پ ت ش عيت رقاب ن وض اي

د ی کن ب م صاری را طل ه انح يش . افزون رخالف دوران پ ه ب ن مرحل صر(در اي ع

اليزم يک امپري ضادهای )کالس ت و ت وانين حرک ام ق دن تم اقی مان وت ب ه ق من ب ، ض

ر سرمايه داری جهانی؛ شيوه عملکرد سرمايه داری نس ان، تغيي اط جه بت به ساير نق

. می کند

اليزم يک امپري صر کالس ه در ع ين ( چنانچ زوه لن دور )ج التگری، ص سير دخ ؛ م

ور ر مح ز اصلی ب د؛ تمرک ود؛ در دوره جدي ونی ب شورهای پيرام ه ک رمايه ب د س تولي

صرفی ای م تکااله شورها اس ن ک ومی اي ای ب رای بازاره شديد . ب ه ت د ب ن رون اي

:بيشتر توضيح می دهيم. گی در کشورهای محيطی منجر شدعقب افتاد

ام مصنوعی در واد خ د م د صنايع؛ تولي اول؛ در اين دوره با توسعه و گسترش تولي

ه خود . کشورهای پيشرفته صنعتی، فراهم آمد سته ب صدور سرمايه از کشورهای واب

ت داد ر جه ل تغيي شورهای متروپ ونی . ک شورهای پيرام ار ارزان ک روی ک رني ديگ

ود نعتی نب وژی ص يع از تکنول تفاده وس ا اس ق ب ام . منطب واد خ د م ه تولي در نتيج

صنوعی ره (م تيک و غي تيک، پالس صنوعی؛ الس اف م ل ) الي شورهای متروپ در ک

ال . جايگزين مواد خام در کشورهای پيرامونی گشت ه انتق رات منجر ب ن تغيي نتيجه اي

٣

نشر کارگری سوسياليستی

داخالت . شد اکتورمانوفحوزه عمل سرمايه خارجی از مواد خام به در نتيجه، جهت م

.امپرياليزم نسبت به کشورهای ديگر جهان تغيير کرد

دوم؛ برخالف دوره پيش که بازارهای درونی کشورهای عقب افتاده جذابيت خاصی

ده، د مصرف کنن شرهای پردرآم ا رشد ق ر ب اليزم نداشت؛ در دوره اخي از منظر امپري

رای سريع. ی متروپل قرار گرفت بازار اين کشورها مورد توجه کشورها رين روش ب ت

م ن کشورها و ه ازار اي ر ب ستی کنترل ب ای ديگر امپريالي ان برداشتن رقب ين از مي چن

ود شورها ب د در آن ک د، تولي ی ش ه داده م ا عرض شان در بازاره ه کاالهاي در . ک

از م ب ای مه ومی بخش ه ورژوازی ب ا ب راه ب ارجی هم رمايه خ ه، س ن مرحل ار را اي

د صاص دادن ود اخت ه خ انگر . ب ن دوره نماي اژ در اي نايع مونت اده در ص وق الع د ف رش

ن ت اي وين اس والت ن ان . تح ابرابر مي ه ن صرفی مبادل ای م د کااله ا تولي ان ب همزم

د شديد ش ونی ت ل و پيرام شورهای متروپ را . ک ار «زي صول ک شورهای » مح در ک

ن . کشورهای عقب افتاده، بود متروپل بارآورتر از محصول کار در ه شکلی از اي رو ب

ال ت » ارزش«انتق ورت گرف شورهای ص ه ک اده ب ب افت شورهای عق ر . از ک افه ب اض

ه ضرر ی را ب ين الملل ود در سطح ب زان س ساوی مي ستی ت انی امپريالي ام جه ن نظ اي

ر داد اده تغيي ب افت شورهای عق ر . ک صادی را ه ستگی اقت ه؛ واب شتر در نتيج ه بي چ

. تشديد داد

رد، ) بخش توليد کاالهای مصرفی (٢سوم؛ بخش وق رونق حاصل ک ل ف ه عل ا ب ام

د ) بخش توليد وسايل توليد (١در بخش اقی می مان ه . رشد، محدود ب عدم وجود مبادل

ردد ده می گ م . بين اين دو بخش اقتصادی، منجر به تجديد رشد نيروهای مول ين ه چن

م استفاده از نيروی کار ارزان، تغيير تعيين کننده ای کاالهای مصرفی توليد شده به رغ

اقی ی ب رای مصرف داخل دتا ب در صادرات اين کشورهای ايحاد نمی کند و کاالهای عم

.می ماند

٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ی ) بخش توليد کاالهای مصرفی (٢چهارم؛ گسترش بخش بدون گسترش بازار درون

ه ه نوب بحران هميشگی خود منحبر به انحصاری شدن سريع توليد گشته و اين امر ب

. و محدود ماندن رشد صنعتی را به دنبال خواهد آورداشباع انباشت

ردد ه سخن ديگر . عوامل باال باعث تشديد ناموزونی بيشتر در سطح جهانی می گ ب

رمايه داری ژه ای از س وع وي دايش ن ه پي ر ب اليزم منج ن دوره امپري ای اي ت ه دخال

اقص الخل .می گردد ه سرمايه داری ن ن دوره براساس نيازهای ). و غيرعادی (ق در اي

ی اظ سياس سته از لح ای واب ت ه اليزم حکوم ه ای امپري ستقيم(مرحل ا م ه و) ي ب

موقعيت اين کشورها، از از کشورهای . حکومت های غيرمستقيم تغيير شکل می دهند

سي (شبه استعماری به ) دوره کالسيک امپرياليزم (استعماری ) ندوره سرمايه داری پ

د ر می ياب ای . تغيي ه سرمايه ه د ب اده را ديگر نيازمن اليزم، کشورهای عقب افت امپري

رای زی ب ه ري ه زمين صادرتی کشورهای متروپل نکرده، بلکه آن کشورها را متکی ب

د ی کن ود، م ده خ باع ش دی اش ايل تولي ذب وس سهيالت . ج اد ت رای ايج ن دوره ب در اي

زی ی، سرماي ه ري ين زمين رای چن ه شکل هضروری ب ه ب ا ن ه » صادرات«ه بلکه ب

ورت وام ونی داده ص شورهای پيرام ه ک وض ب ای بالع ک ه ا کم دت و ي ای درازم ه

ول «نقش . می شود ی پ ين الملل ن دوره تضمين » سازمان ب و نهادهای مشابه، در اي

ت اليزم اس ونی امپري ای کن ا و . نيازه ت ه وق، دول ای ف ک ه ا کم ب ب دين ترتي ب

رمايه داری ه س اقص الخلق ومی ن اليزم ( ب ط امپري ده توس اخته ش شورها، ) س ن ک اي

صادی ای اقت ره( زيربن سپورت و غي انکی، تران ستم ب ای ) سي ذب کااله رای ج را ب

.کشورهای متروپل، بنياد می نهند

١٣٨٥ تير ٦

٥

نشر کارگری سوسياليستی

ممززامپرياليامپريالي ی سرمايه داریی سرمايه داری به مثابه باالترين مرحله به مثابه باالترين مرحله

١ )رساله ی عامه فهم(

لنينلنين تارتارگفگف پيشپيشار سال ذرد در به ده می گ ه از نظر خوانن خ ١٩١٦رساله ای ک ه توسط در زوري ب

دازه ای . نگارنده به رشته تحرير در آمد طبيعی است که در شرايط کار آن جا، من تا ان

از لحاظ مطبوعات و کتاب های فرانسه و انگليسی و به ميزان فوق العاده ای از لحاظ

ای رو اب ه ات و کت ودم مطبوع ضيقه ب ی در م اب ج . س ن وصف از کت ا اي ی ب . آ. ول

م با دقتی، که به اعتقاد من اين اثر زی امپريالي درباره هوبسن، مهم ترين اثر انگليسی

.شايسته آنست، استفاده نمودم

رای ١٩١٦ ژوئن سال ١٩لنين در - ١ ويس آن را ب اند و دست ن ان رس ه پاي اب را ب نگارش کت

ن . فرستاد» پاروس«چاپ به بنگاه نشريات اعضای جناح منشويک سوسيال دمکراسی که در ايوری های اپو ه از تئ اد شديدی را ک د انتق ار می کردن شاراتی ک ر انت سکی و دفت ستی کائوت رتوني

ال «شده بود از کتاب حذف کردند و کلمه ) مارتف و ديگران (منشويک های روس » رشد و انتقرمايه داری (را اليزم س ه امپري ال آن ب رمايه داری و انتق د س ه ) رش ا کلم ديل«ب ارت » تب و عبده جنبه«با عبارت ) »اولترا امپرياليزم «جنبه ارتجاعی تئوری (را » جنبه ارتجاعی « » عقب مان

اروس « به توسط بنگاه نشريات ١٩١٧اين کتاب در آغاز سال . و غيره تعويض نمودند تحت » پ .در پتربورگ از چاپ خارج شد» امپرياليزم به مثابه مرحله نوين سرمايه داری«عنوان

اب نوشت در اواسط سال ن کت رای اي اری ب يش گفت اب ١٩١٧لنين پس از ورود به روسيه پ کت .ديدمنتشر گر

٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

زاری نوشته شده است ا . اين رساله با در نظر گرفتن سانسور ت ه تنه دين جهت ن ب

صادی -يل صرفا تئوريک مجبور بودم جدا به تجزيه و تحل ژه اقت ه وي ا ورزم، -و ب اکتف

ه نظر می رسيد ا ضروری ب ر آن ه ه ذک ز ک دودی ني بلکه در بيان تذکرات سياسی مع

ه کمک ناگزير بودم نهايت احتياط را مراعات نموده و اين کار را با ايماء و اشاره و ب

را که برای نگارش يک م همه ی انقالبيونی ز انجام دهم که تزاري آن زبان لعنتی ازوپ

.قلم به دست می گرفتند وادار می ساخت بدان توسل جويند» علنی«اثر

ه در دن مجدد آن قسمت های رساله ک را رسيده، خوان ه روزهای آزادی ف اکنون ک

شرده و ی ف ه ی آهنين ده و در منگن ف گردي زاری تحري سور ت شه از سان ه اندي نتيج

ت وار اس اق و دش سی ش ده ب راکم ش الي در. مت ه امپري اره ک ن ب الب ز اي تان انق م آس

ويني يال ش ه سوس اره ک ن ب ت و در اي ستی اس يالي(م زسوسيالي ار و زسوس م در گفت

ويني ردارزش يالي) م در ک ه سوس ل ب ت کام ه ی زخيان ه جبه ل ب دن کام م و گروي

ن بورژوازيست، و نيز در اين ا شرايط عين باره که اي ارگری، ب شعاب در جنبش ک ی ان

وط می باشد مزامپريالي انی - و غيره مرب ا زب ودم ب رده وار «ناچار ب ويم و » ب سخن گ

ه االتی ک سله مق مجبور بودم دقت خواننده ای را که به اين مسأله عالقه مند بود به سل

ال ا ١٩١٤از س د ١٩١٧ ت د ش اپ خواه د چ ه زودی تجدي ته ام و ب ه نوش - در خارج

اره به خصوص الزم است . معطوف دارم سمتی درب ه در صفحات ی ق ∗١٢٠ و ١١٩ک

ذکری داده شود رای . اين رساله ی مسطور است ت ه ب سور ب ا مراعات سان ه ب ن ک اي

ه ه ب ائی ک ه سرمايه داران و سوسيال شوينيست ه ده توضيح داده باشم چگون خوانن

د ده ان ا گروي ه ی آن ه ين (جبه سکی چن ه کائوت ائی ک ست ه يال شويني ان سوس هم

ارز ا مب ا آن ه ه ب دناپيگيران ی کن ی ) ه م ضمام طلب ه ان وط ب سأله مرب ورد م در م

رمايه داران ی س ضمام طلب ه ان د و چگون ی گوين رمانه دروغ م ی ش وب را دیخ

ده ! ژاپن را در نظر گيرم ... مجبور بودم به عنوان مثال پرده پوشی می نمايند ی خوانن

ه بخش -∗ ه ی خاصی از سرمايه داری -٧ رجوع شود ب ه مرحل ه مثاب اليزم ب ين ( امپري در هم

).جزوه

٧

نشر کارگری سوسياليستی

ه سهولت می توا ن دقيق ب ه جای ژاپ د ب ا-ن ه ج رهروسيه و ب ستان، -ی ک د، له فنالن

ا اکنين آن ه ه س د ک رار ده اطق را ق تونی و من ارا، اس وه، بخ رائين، خي د، اوک کورلن

.وليکاروس نيستند

ی صادی يعن می خواهم اظهار اميد کنم رساله ی من به درک يک مسأله اساسی اقت

ونی و سياست زماهيت اقتصادی امپريالي م که بدون بررسی آن فهم چگونگی جنگ کن

. کمک خواهد کرد-ميسر نيستنونی به هيچ وجه ک

مؤلف

١٩١٧ آوريل سال ٢٦پتروگراد،

٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

٢٢ی فرانسه و آلمانیی فرانسه و آلمانی پيش گفتار ترجمهپيش گفتار ترجمه

١١ ذکور است در سال ار چاپ روسی م ا در ١٩١٦اين رساله چنان چه در پيش گفت ب

سر نيس . نظر گرفتن سانسور تزاری نوشته شده است رايم مي ن اکنون ب تن اي ام م ت تم

ه ی کتاب را تغيير دهم، وانگهی اين عمل را وظيف شايد مقرون به صالح هم نباشد، زي

ن م اي ان ه ود و کماک ن ب اب اي ه ااصلی کت ه در : ست ک امع مندرج دارک ج از روی م

بورژوازی و اعترافات دانشمندان بورژوازی کليه ی کشورها آمارهای غيرقابل انکار

ود شان داده ش ره ن ائیمنظ بات ی نه اظ مناس رمايه داری از لح انی س صادی جه اقت

ستم ده ی بي از س ی آن در آغ ين الملل ل ب انی متقاب گ جه ستين جن تان نخ و در آس

.امپرياليستی چگونه بوده است

دازه ای ا ان ی ت شرو حت شورهای پي ای ک ست ه ادی از کموني ده زي رای ع ب

ه سرمايه داری نيز بی فايده نخواهد بود از رو ن رساله ک ه اي از نقطه ی نظر ی نمون

ه امکان سانسور تزاری مجاز محسوب می شد د - و ضرورت -، ب ن موضوع معتق اي

ه ی شوند ک ثال در آمريکای حت وز م ه هن ز ک ی ني ای علن اچيز آزادی ه ای ن از آن بقاي

ان رای آن ا ب ست ه انی کموني ا همگ ر تقريب سه پس از بازداشت اخي ا در فران ونی ي کن

ه -است موجود می توان برای توضيح کذب کامل نظريات سوسيال پاسيفيستی و کاذبان

ه د ب ودن امي انی«ب رد-»دموکراسی جه تفاده ک يش. اس ن پ ا در اي ضمنا می کوشم ت

سور گذشته نهايت درجه ن رساله از سان ل اي گفتار نکاتی را ذکر نمايم که برای تکمي

.ضرورت دارد

انترناسيونال «در » امپرياليزم و سرمايه داری« اين پيش گفتار برای نخستين بار تحت عنوان -٢

. منتشر گرديد١٩٢١، اکتبر ١٨، شماره »کمونيستی

٩

نشر کارگری سوسياليستی

٢٢ ت ده اس ت ش اله ثاب ن رس گ در اي ر ١٩١٨ -١٩١٤جن ی از ه رف جنگ دو ط

سيم ) يعنی غاصبانه، غارت گرانه، راهزنانه (امپرياليستی يا جنگی بود که به خاطر تق

ستعمرات و سيم م د تق سيم و تجدي ان، تق وذ«جه اطق نف ره » من الی و غي سرمايه ی م

.برپا شد

را بديه ارت صحيح ت ست يزي ه عب ا ب اعی ي ی اجتم ه ی حقيق ونگی جنب ات چگ ر اثب

ت ل موقعي ه و تحلي د در تجزي گ را باي اتی جن ی طبق ه ی حقيق ات جنب ی طبق عين

برای . فرمانروای کليه ی کشورهای محارب جستجو نمود نه در تاريخ ديپلماسی جنگ

ه را در نظر گرفت ا و اطالعات جداگان ال ه د مث ی نباي مجسم ساختن اين موقعيت عين

ای ز ( ده ه اده پدي وق الع دگی ف ن پيچي ا اي اعیب دگی اجتم ه و ن وان امثل ی ت شه م همي

رد دا ک وع حکمی پي د هر ن ا ) اطالعات گوناگونی به ميزان فراوان برای تأيي بلکه حتم

ه وط ب دارک مرب ه ای از م د مجموع انیباي صادی مب دگی اقت ه ی زن شورهای کلي ک

. جهان را مورد بررسی قرار دادکليه یمحارب و

) ٦فصل (١٩١٤ -١٨٧٦ر جريان سال های د تقسيم جهان من در جدول مربوط به

سيم ه تق وط ب دول مرب ن و ج ای آه ای راه ه ال ه ان س ان در جري ام جه -١٨٩٠ تم

ل تکذيب استفاده درست از همين اطالعات ) ٧فصل (١٩١٣ جمع بندی شده و غيرقاب

رده ام رمايه داری راه . ک ای صنايع س ته ه رين رش م ت ار مه ه ک ن نتيج ای آه ی ه يعن

ال س نايع ذغ انی ص ل بازرگ ودار تکام ارزترين نم ه و ب ز نتيج ازی و ني نگ و فوالدس

ورژوآ ا . دموکراتيک است -جهانی و تمدن ب ه راه های آهن ب ه چگون ن موضوع ک اي

ا، تر ل ه ا انحصارات، سنديکاها، کارت زرگ ب د ب ا و اليگارشی اتولي ا، بانگ ه ست ه

شان داده شده است اب ن دی شبکه راه .مالی وابسته اند در فصول پيشين کت سيم بن تق

بکه ن ش ل اي اموزونی تکام دی، ن سيم بن ن تق اموزونی اي ن، ن ايج -آه ه نت ا هم ن ه اي

. سرمايه داری انحصاری کنونی است که دامنه ی آن در سراسر جهان بسط يافته است

١٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

صادی يک چنين و اين نتايج نشان می دهد جنگ های امپرياليستی مادامی که بنياد اقت

ه ی استوار است يعن ادامی ک د وجود دارد م ر وسائل تولي ا - مالکيت خصوصی ب مطلق

.ناگزير است

ه نظر ه ب ی، دموکراتيک، فرهنگی و متمدنان ساختمان راه آهن اقدامی ساده، طبيع

د ی رس ورژو : م سورهای ب ر پرف وع در نظ ن موض ی ااي زئين بردگ ال ت ه در قب ک

ه نظ ر کوت ز در نظ د و ني ی گيرن رت م رمايه داری اج ورژوس رده ب ين -اران خ چن

ی . جلوه گر است ه طور کل ه ب ولی در حقيقت امر آن رشته زنجيرهای سرمايه داری ک

د ائل تولي ر وس ت خصوصی ب ه مالکي بکه ب زاران ش يله ی ه ه وس ا را ب اه ه ن بنگ اي

ر مربوط می سازد، رای ستم گری ب ه وسيله ای ب ارد اين ساختمان را ب ر يک ميلي نف

ست( الی م ستعمره از اه ه م شورهای نيم الی ) عمرات و ک ی از اه يش از نيم ر ب ی ب يعن

ر سرمايه در کشورهای دل » متمدن «جهان در کشورهای وابسته و بر غالمان اجي مب

.نموده است

ام -مالکيت خصوصی مبتنی بر کار صاحبکار کوچک، رقابت آزاد و دموکراسی تم

رمايه داران و م يله ی آن س ه وس ه ب عارهائی ک ن ش ارگران و اي ا ک ات آن ه طبوع

ده است -دهقانان را فريب می دهند ادی در عقب سر مان سرمايه داری در . مسافت زي

شرو «جريان رشد خود به سيستم جهانی ستم گری مستعمراتی مشتی کشورهای » پي

ده است دل گردي ان مب الی آن اق م ين و اختن کنه روی زم ی از س ت عظيم ر اکثري و . ب

که ) آمريکا، انگلستان، ژاپن ( درنده ای انجام می پذيرد ٣-٢ بين» غنيمت«تقسيم اين

سيم غنيمت در جهان از همه نيرومندتر بوده و سراپا غرق در سالح اند و به خاطر تق

. می کشانندخود جهانی را به عرصه جنگ خويش

٣٣ ه مراتب صلح برست ليتوفسک ل شد و سپس صلح ب که طرف آلمان سلطنتی تحمي

ا و » دموکراتيک«ذيالنه تر ورسای که از طرف جمهوری های وحشيانه تر و ر آمريک

١١

نشر کارگری سوسياليستی

ستان ز انگل سه و ني شريت » آزاد«فران ه ب ا را ب ودمندترين کمک ه ده س ل گردي تحمي

الي زدور امپري ويس های م رزا بن م مي م زنمود، بدين معنی که ه م را رسوا ساخت و ه

ست و س ان پاسيفي ه اصطالح خودش ا ب ع ي ای مرتج رده بورژواه ه خ ست را ک وسيالي

سوني« الي » مزويل رايط امپري الحات را در ش لح و اص ان ص توده و امک ت زرا س م ثاب

.می نمودند افشاء کرد

گ ه جن وانی ک شته و ن ون ک ا ميلي بب ده ه ه س ی ک ان جنگ ته، هم ای گذاش ر ج ب

يش هم ب د س الی باي ان م سی راهزن روه انگلي ا گ ه آي ود ک دنش آن ب ا ش ری از برپ ت

، موجب شده است »پيمان صلح «ت به چنگ آرند يا گروه آلمانی و سپس اين دو غنيم

ورژوازی منکوب و ه دست ب ه ب رادی ک ون اف ا ميلي ا و ده ه ون ه چشم و گوش ميلي

شده ده ن بال دي ر آن ق ه نظي ا سرعتی ک د ب ده ان واء گردي ق و اغ ده و تحمي سرکوب ش

از شود ی جه . بود، ب ه ی ويران دين طريق در زمين انی حاصله از جنگ يک بحران ب

دالت طوالنی و ه تب ه دچار هرگون ه اعم از آن ک د ک ا می ياب شو و نم انقالبی جهانی ن

د داشته دشواری هم بشود، جز انقالب پرولتاری و پيروزی آن پايان ديگری نمی توان

.باشد

درست آن جنگی ١٩١٢بيانيه ی انترناسيونال دوم صادره در شهر بال، که در سال

جنگ ها ( فرا رسيد ارزيابی کرده نه آن که به طور کلی جنگ را ١٩١٤ا که در سال ر

رده –) با يکديگر متفاوتند، جنگ های انقالبی هم وجود دارد ه پ اری ک وان يادگ ه عن ب

ر -از روی تمام ورشکستگی ننگين و ارتداد قهرمانان انترناسيونال دوم بر می دارد ب

.جای خواهد ماند

دگان بدين جهت من ا ايم و توجه خوانن ه را ضميمه ی چاپ حاضر می نم ن بياني ي

يونال دوم از ان انترناس ه قهرمان ی دارم ک وف م ه معط دين نکت م ب از ه از و ب را ب

ا گ ب ن جن اط اي ريح از ارتب ق و واضح و ص ور دقي ه ط ه ب ه ک ای بياني سمت ه آن ق

د ی می گ -انقالب پرولتاريا صحبت می کن ان دقت ا هم اه خود ب ه دزد از دزديگ د ک ريزن

.می گريزد

١٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

٤٤ اد از ه انتق ن رساله ب سکي«در اي ه » مزکائوت ی ک ين الملل ان مسلکی ب ی آن جري يعن

ا «در تمام جهان در وجود سين ه شوايان انترناسيونال دوم » برجسته ترين تئوري و پي

ره، -اتوبائوئر و شرکاء، در انگلستان -در اتريش ( د و غي سه رامزی مکدونال -در فران

ره ره و غي ا و غي ر توم ا، ) آلب ست ه ا، رفرمي ست ه وهی از سوسيالي روه انب و گ

ی ه خاص دگانی دارد توج شان نماين ورژوا و کشي ای ب وکرات ه ا، دم ست ه پاسيفي

.معطوف گرديده است

يونال دگی انترناس يدگی و گندي م پاش و محصول از ه سلکی از يک س ان م ن جري اي

ره ر ثم وی ديگ رايط دوم و از س ه ش ت ک ائی اس رده بورژواه دئولوژی خ اگزير اي ن

.زندگی، آن ها را در بند خرافات بورژوازی و دموکراتيک مقيد ساخته است

ه ی دست کشيدن ه منزل ال وی ب اظهار اين قبيل نظريات از طرف کائوتسکی و امث

ن هم م است که اين نويسنده طی ده ها سال تمام و آ زکامل از آن اصول انقالبی مارکسي

وني ه اپورت ارزه علي ستی زبه خصوص در مب دمان، (م سوسيالي ران، هاي شتين، ميل برن

ره ومپرس و غي رد ) گ اع می ک ام . از آن دف ون در تم ه اکن صادفی نيست ک ن رو ت از اي

ان ا «جه ست ه ی » کائوتسکي ای افراط ست ه ا اپورتوني ی ب ی و سياس اظ عمل از لح

ا انترنا( يونال دوم ي ق انترناس يونال زرداز طري ورژوازی ) س ای ب ت ه ا حکوم و ب

د ( ) از طريق حکومت های مؤتلفه بورژوازی که سوسياليست ها در آن ها شرکت دارن

.متحد شده اند

ان در حال جنبش انقالبی پرولتاری به طور کلی و جنبش کمونيستی در سراسر جه

شای اشتب -رشد است به طور اخص ل و اف ه و تحلي د از تجزي اهات تئوريک نمی توان

ه خصوص . خودداری ورزد » مزکائوتسکي« ن موضوع ب ن جهت ضروريست اي از اي

سي » مزدموکراتي«م و به طور کلی زکه پاسيفي ه هيچ وجه دعوی مارک ه ب م نداشته زک

الي ضادهای امپري د کائوتسکی و شرکاء عمق ت امال همانن اگزيری بحران زولی ک م و ن

د، م زانقالبی را که زائيده امپريالي ه -است پرده پوشی می نماين ائی هستند ک ان ه جري

١٣

نشر کارگری سوسياليستی

ا از . ند ا ايعشهنوز با نيروی فوق العاده ای در سراسر جهان ان ه ن جري ا اي مبارزه ب

ط ه توس ه ب وچکی را ک احبکاران ک د ص ه باي ت ک ا اس زب پرولتاري ی ح ايف حتم وظ

ه دارای شرايط ز ری را ک م و بورژوازی تحميق شده اند و نيز ميليون ها رنجب دگی ک ن

.بيش خرده بورژوائی هستند از چنگ بورژوازی بيرون بکشد

٥٥ اب درباره الزمست چند کلمه ای هم دگی «: ی فصل هشتم اين کت ی گری و گندي طفيل

رمايه داری ود » س حبت ش ک، . ص ت هيلفردين ده اس ر ش اب ذک تن کت ه در م ان چ چن

ده رزمان کائوتسکی و يکی از از هم سابق که اکنون » مارکسيست« ی کارگردانان عم

ورژو ت ب ستی در -اسياس ان « رفرمي وکرات آلم يال دم ستقل سوس زب م ت، ٣»ح اس

ن ورد اي سأله در م ست م ست و رفرمي ی پاسيفي سی يعن سون انگلي ه هوب سبت ب ن

ون . گامی به پس نهاده است آشکار ارگری اکن انشعاب بين المللی در سراسر جنبش ک

ارزه مسلحانه و ). انترناسيونال دوم و سوم (ديگر کامال آشکار شده است واقعيت مب

ده است ز آشکار گردي ان ني ن دو جري ين اي ی ب شتيبانی: جنگ داخل ا و پ شويک ه من

از کلچاک ودنيکين در روسيه عليه بلشويک ها و پشتيبانی » سوسيال رولوسيونرها «

ه اسپارتاکي ان علي ورژوازی در آلم رکاء از ب که و ش ا و نوس يدمانی ه ا ستش و ٤ه

ان حزب مستقل سوسيال دموکرات آل «-٣ ل سال » م ون در آوري ا حزب مرکزي تأسيس ١٩١٧ي

ود ده ب ستی . ش ازمان کائوتسکي زب از س ن ح ده ی اي سمت عم ار«ق اق ک د » اتف ی ش شکيل م تسوسيال شوينيست های آشکار را موعظه می نمودند و آن ها » وحدت» «اعضاء حزب مستقل «

.زه ی طبقاتی امتناع گرددرا تبرئه کرده مورد دفاع قرار می دادند و طلب می کردند از مبارن ١٩٢٠در اکتبر سال ال در اي در جريان کنگره ی حزب مستقل سوسيال دموکرات در شهر ه

ه حزب کمونيست ١٩٢٠قسمت مهمی از اين حزب در دسامبر سال . حزب انشعاب روی داد بستقل . آلمان پيوست ديمی حزب م ام ق د و ن شکيل دادن ه ای ت عناصر دست راست، حزب جداگان

. وجود داشت١٩٢٢اين حزب تا سال . سوسيال دموکرات را به روی خود نهادندا -٤ ست ه ازمان -اسپارتاکي ضاء س پارتاکوس« اع انی »اس گ جه ستين جن ه در دوران نخ ، ک

ود ده ب شکيل ش ام . ت ه ن ی ب ان گروه پ آلم ای چ وکرات ه يال دم گ از سوس از جن در آغيونال« ری ک» انترناس ت رهب ت، ر. تح ورگ، فل. ليبکنخ گ، ک. وکزامب ين و . مرين زتک

پارتاکوس «نام اين گروه همان سازمان . ديگران تشکيل شد د » اس اقی مان ا در . ب اسپارتاکيست ه

١٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ره اريخی . نظائر آن در فنالند و لهستان و مجارستان و غي ده ت ن پدي ا اي ر -آي انی ب جه

روی چه پايه اقتصادی متکی است؟

ه از خواص دگی سرمايه داری متکی است ک اين پديده همانا بر طفيلی گری و گندي

الي ی امپري ان . م است زذاتی باالترين مرحله تاريخی آن يعن ه در ا هم ه ک ن رساله گون ي

ون رمايه داری اکن ت س ده اس ت ش شتی ثاب د و م اده ثروتمن وق الع شورهای ف از ک

د را ت آن(نيرومن ه جمعي ای ک م و در صورت منته ر از يک ده ا کمت و » سخاوت«ه

ين است نجم سکنه روی زم ر از يک پ اده روی در حساب کمت ه ) زي ايز ساخته ک متم

صدور سرمايه، از روی . رت می نمايند غا-»کوپن چينی« با عمل ساده -تمام جهان را

گ، هرسال در ل از جن ه دوران قب وط ب ورژوازی مرب ل از جنگ و آمارهای ب رخ قب ن

د ١٠-٨حدود شتر شده . ميليارد فرانک سود می ده دار آن بسی بي ه مق ون البت و اکن

.است

افوق آن سود ( هنگفتی مافوق سود با يک چنين ست يبديه ن سود م ه ست ي زيرا اي ک

شور سرماي ارگران ک شی از ک ره ک ق به ود«ه داران از طري ده ب» خ )چنگ می آورن

ارگری باشند می توان شر اشراف ک ه ق ارگران را ک انی ک رهبران کارگران و قشر فوق

شرو « قشر را همان سرمايه داران کشورهای اين .خريد ن عمل را » پي د و اي می خرن

. و پنهانی انجام می دهند وسائل مستقيم و غيرمستقيم، آشکارازاران ههم به

ه ی د و سياست غارتگران ی می پرداختن بين توده ها بر ضد جنگ امپرياليستی به تبليغات انقالب

د امپرياليزم آلمان و خيانت رهبران سوسيال دموکرات را فاش م ا . ی نمودن ی اسپارتاکيست ه ولشويکی ه من تباهات نيم وری و سياسی از اش سائل تئ رين م م ت ان در مه يا عناصر دست چپ آلم

ل . مبری نبودند؛ آن ها تئوری نيمه منشويکی امپرياليزم را بسط و توسعه می دادند اصل حق ملستی آن را وم مارکسي ه مفه ين سرنوشت خويش ب دا شدن (در تعي ی حق ج ت يعن شکيل دول و ت

امکان جنگ های ملی آزاديبخش را در عصر امپرياليزم نفی می نمودند؛ رد می کردند؛) مستقلد رود می آوردن بش خود بخودی سر ف ر جن د و در براب . به نقش حزب انقالبی کم بهاء می دادن

ه وم ب ود موس ار خ ين در آث ال«لن اره ی رس وسدرب ونی ئ اتور «و » ه ی ي اره ی کاريک درب به حزب مستقل ١٩١٧ اسپارتاکيست ها در سال .و غيره» اکونوميزم امپرياليستی«کسيزم و مار

د شکيالتی خود را حفظ نمودن وامبر . مرکزيون آلمان داخل شدند ولی استقالل ت پس از انقالب نستقل « آلمان اسپارتاکيست ها با ١٩١٨سال امبر » اعضای حزب م د و در دس قطع رابطه کردن

.کمونيست آلمان را تأسيس نمودندهمين سال حزب

١٥

نشر کارگری سوسياليستی

ارگری « شده يا ااين قشر کارگران بورژو دگی » قشر اشراف ک ه از لحاظ شيوه زن ک

اه - هستند اطور کلی جهان بينی خود کامال خرده بورژو ه و ميزان دستمزد و ب ه گ تکي

يونال دوم و در ده انترناس ا عم ام م ن اي اهاي ه گ ده تکي اعی عم ی (اجتم ه جنگ ) ن

و د زی راارژوب ی دهن شکيل م ن . ت را اي ا زي املينه ی ع ورژوازی واقع بش ب در جن

ی رفرمي ان حقيق رمايه داران و مجري ه ی س ارگری طبق رين ک ارگری و مباش م و زک

ويني ستندزش ان ب . م ه سياری از اين ورژوازی ب ه ب ا علي ی پرولتاري گ داخل ه در جن

.می خيزند بر»کمونارها«عليه » ورسائی ها«طرفداری ه طرفداری از بورژوازی، ب

ده ه بدون پی بردن ب ن پدي صادی اي ابی اهميت سياسی و ريشه های اقت دون ارزي ، ب

الب ستی و انق بش کموني ی جن سائل عمل ل م ه ی ح وان در زمين ی ت اعی آن نم اجتم

.جلو برداشته اجتماعی آينده حتی گامی ب

الي ا استزامپري اعی پرولتاري الب اجتم تان انق ال . م آس ت از س ن حقيق در ١٩١٧اي

.ييد شده استأمقياس جهانی ت

لنينلنين..نن ١٩٢٠ ژوئيه سال ٦

ان ر و ب ٢٠-١٥در جري ال اخي پانيا و ه س ين اس ا آخصوص پس از جنگ ب مريک

ا، ) ١٨٩٨( صادی )١٩٠٢ -١٨٩٩(و جنگ بين انگلستان و بوئره و ، مطبوعات اقت

ا در آچنين مطبوعات سياسی اروپا و هم سر ه ب آن مريکا برای توصيف عصری که م

د » مزامپريالي«می بريم بيش از پيش در روی مفهوم ١٩٠٢در سال . مکث می نماين

ورک . آ. اثر ج » مزامپريالي«نام ه کتابی ب دن و نيوي هوبسن، اقتصاددان انگليسی در لن

د شر ش يال رفرمي . منت ه سوس رو نظري ه پي اب ک ن کت سنده ی اي ورژوازی و زنوي م ب

که در ماهيت امر با خط مشی کنونی کارل کائوتسکی م يعنی پيرو نظريه ايست زپاسيفي

الي -مارکسيست سابق همانند است صادی و سياسی امپري م را ز خصوصيات اساسی اقت

م ١٩١٠در سال . بطرزی بس نيکو و به تفصيل توصيف نموده است کتاب ديگری بقل

١٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

وان ت عن شی تح ست اطري گ مارکسي ف هيلفردين الی «رودل رمايه م ه ی (» س ترجم

د ) در مسکو منتشر شد ١٩١٢ اين کتاب در سال روسی ن از چاپ خارج گردي . در وي

ه وی ايلی ک ود تم ا وج ول و ب وری پ وع تئ سنده در موض ن نوي تباه اي ود اش ا وج ب

سي تی دادن مارک ورد آش دودی در م ا ح وني زت ا اپورت ن زم ب از اي د، ب ی ده شان م م ن

ک ب ل تئوري ه و تحلي اوی تجزي اب ح اره ی نهايی کت ی درب وين«ت پرارزش از ن ف

ل سرمايه داری اب هيلفردينگ است-است» تکام وان فرعی کت ر عن ارت اخي در . عب

ر از آن ت ام ال حقيق ه در س ه ک الي چ اره ی امپري ر درب ای اخي ده زه ه ش ه ب-م گفت

صوص از آن ه ب خ ه ک ا ه چ ه ه الت و روزنام االت در مج ری مق داد کثي ورت تع ص

ع منتشر گرديده و نيز مثال در قطعنامه های کنگره های همنيتس درباره ی اين موضو

ر شده ١٩١٢و بال منعقده در پائيز سال ه از حدود - ذک ی يافت ک وان مطلب مشکل بت

ا ب شريح ي امبرده ت سنده ی ن ار دو نوي ه در آث ائی ک ده ه حيح ه آن اي ارت ص ر عب ت

... خارج باشد-نتيجه گيری شده

ا ه م کوشيد ب در سطور آينده خواهي دور ب ی المق صار و حت ر اخت م ت ه فه انی عام زب

الي اساسیبستگی و ارتباط متقابل خصوصيات اقتصادی ائيم ز امپري شريح نم ا . م را ت م

صادی ه غيراقت وانيم روی جنب ر باشد مسأله نمی ت ه شايان ذک م ک دازه ه مکث -هران

ه استناد به مطبوعات و نيز تبصره های ديگری را که ممکن . کنيم ورد توجه هم ست م

٥مخر اين رساله منتقل می نمائيه آخوانندگان نباشد ب

. در اين کتاب تمام اين تبصره ها در ذيل صفحات چاپ شده است-٥

١٧

نشر کارگری سوسياليستی

تمرکز توليد و انحصارهاتمرکز توليد و انحصارها --١١

اه د در بنگ ز تولي اده سريع تمرک وق الع های بزرگی رشد عظيم صنايع و پروسه ف

ست رمايه داري رين خصوصيات س عه است يکی از شاخص ت ال توس ا در ح ه دائم . ک

ل ق کام رين و دقي ونی صنايع ب ت ار کن ه، آم ن پروس اره ی اي ات را درب رين اطالع ه ت

.دست می دهد

١٨٩٥سال سه بنگاه و در ١٨٨٢مثال در آلمان از هر هزار بنگاه صنعتی در سال

اه ١٩٠٧شش بنگاه و درسال ی بنگ ه دارای بيش نه بنگاه صنعتی بزرگ يعن ائی ک ه

ود داشت٥٠از د وج زدور بودن ارگر م ر . ک ب ١٠٠از ه ه ترتي ارگر ب و ٣٠ و ٢٢ ک

د بسی شديد . ها بود کارگر سهم اين بنگاه ٣٧ ز تولي ارگران ولی تمرک ز ک ر از تمرک ت

آمارها و اطالعات مربوط . های بزرگ بسی بيشتر است زيرا بازده کار در بنگاه . است

د به ماشين بخار و موتورهای الکتريکی بر واهی می ده ر آن . اين واقعيت گ چه را اگ

انی و طرق ه در آلمان صنايع ب که ه بازرگ ريم ک د در نظر گي معنای وسيع آن می نامن

رين ب آنمواصالتی و غيره نيز شامل آن می شود، د ه گاه پيکره های زي . دست می آي

اه ٦٢٣/٢٦٥/٣از مجموع ا ٥٨٨/٣٠ بنگ ی جمع اه يعن ای درصد، بنگاه٩/٠ بنگ ه

ارگر ٤/١٤از مجموع . بزرگ است ون ک ی ٧/٥ ميلي ون يعن ن درصد در ٤/٣٩ ميلي اي

د بنگاه ار می کنن ا ک وه ٨٠٨از . ه ون ق وه اسب بخار ٦/٦اسب بخار ميلي ون ق ميلي

ی د و از ٣/٧٥يعن و ٥/١ درص ون کيل رق ميلي روی ب و ٢/١وات ني ون کيل وات ميلي

.هاست اين بنگاهه درصد متعلق ب٢/٧٧يعنی

١٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

رق را در ها بيش از سه چها کمتر از يک صدم مجموع بنگاه رم کل نيروی بخار و ب

ا ( ميليون بنگاه کوچک ٩٧/٢! اختيار دارند زدور ٥دارای ت ارگر م ه ) ک درصد ٩١ک

اه ل بنگ داد ک ط تع د فق شکيل می دهن ا را ت روی بخار و الکتريک را در ٧ه درصد ني

ون کالن يک چند ده هزار بنگاه . اختيار دارند اه کوچک همه چيز و ميلي ا بنگ هيچ -ه

.چيز

ال ان در س اه١٩٠٧در آلم داد بنگ ه تع ائی ک ه ١٠٠٠ه تند ب ارگر داش شتر ک و بي

ود ٥٨٦ الغ ب ا . ب م تقريب ک ده ون٣٨/١ (ي ارگران و ) ميلي ام ک وم تم ک س ب ي قري

رق متعلق ب ) درصد ٣٢( اه ه تمام نيروی بخار و ب ن بنگ ود اي ا ب الی و . ∗ه سرمايه م

ک ان بان ا، چن يش ه يش از پ د، ب واهيم دي ه خ وچکی از ه بچ شت ک وق م ن تف اي

ا تمام معنای اين کلمه يعنی ميليون ه هم ب و آن می دهند های کالن جنبه مطلق بنگاه ه

کوچک و متوسط و حتی قسمتی از کارفرمايان بزرگ عمال تحت اسارت » صاحبکار«

.می گيرندقرار کامل چند صد فينانسيست ميليونر

ا، رشد آ معاصر يعنی در اياالت متحده ی در کشور پيشرو ديگر سرمايه داری مريک

ه ه در آمار اين کشور صنايع ب . هم شديدتر است تمرکز توليد از اين ای محدود کلم معن

ا از روی ارزش محصو متمايز گرديده و بنگاه روه له دی شده است ساليانه گ در . بن

ون د تعداد بنگاه ١٩٠٤سال ا يک ميلي شتر های کالن که توليد هريک برابر ب الر و بي

ها تعداد کارگران آن-. بود) درصد٩/٠؛ يعنی ١٨٠/٢١٦از مجموع (١٩٠٠می شد

ی - ميليون؛ ٥/٥از مجموع ( ميليون ٤/١ ر ) درصد ٦/٢٥ يعن ا براب د آن ه ٦/٥و تولي

ارد وع (ميلي ارد،٨/١٤از مجم ی - ميلي ود) درصد٣٨ يعن ی در ٥پس از . ب ال يعن س

ائيم ترتيب پيکره های ه ب ١٩٠٩سال اه ٣٠٦٠: مربوط زيرين را مشاهده می نم بنگ

ارگر ٢دارای ) درصد ١/١؛ يعنی ٤٩١/٢٦٨از مجموع ( ون؛ ٦/٦از ( ميليون ک - ميلي

ام مندرجه در -∗ سال « (Zahn ,١٩١١ Annalen des deutschen Reichs مجموعه ارق

) مترجم–. ، زان١٩١١، سال »نامه های دولت آلمان

١٩

نشر کارگری سوسياليستی

ی د٥/٣٠يعن ا ) درص ر ب دی براب ارد ٩و تولي ارد،٧/٢٠از ( ميلي ی - ميلي ٨/٤٣ يعن

∗.هستند) درصد

اه ام بنگ د تم ل تولي ی از ک ا نيم ای تقريب شور در ه ت ک دمدس ک ص ل ي ده ک ع

يم ! هاست بنگاه د ٢٥٨و اين سه هزار بنگاه عظ ر می گيرن از . رشته صنعت را در ب

ار را ب اين ل، بخودی خود ک ی از تکام ه معين ه جا روشن می شود که تمرکز در مرحل

شاند ی ک صار م ه انح يم . اصطالح ب اه عظ د ده بنگ ين يک چن ازش ب را حصول س زي

ست، و از طرف ديگر اهآسان ی بنگ ه بزرگ ا در نتيج ت همان ه رقاب ا است ک دشوار ه

رين به انحصار يکی از مهماين تبديل رقابت. می شود می گردد و تمايل انحصار پيدا ت

م -و ود مه ا خ رين ي شاهده -ت وين م رمايه داری ن صاديات س ه در اقت ست ک ده اي پدي

ود و ب ی ش نه م ائ اي صال روی آن مکث نم د مف ا باي ت م ک . يمجه د ي دا باي ی ابت ول

.سوءتفاهم محتمل را برطرف کنيم

ار ه آآم اکی است ک ائی ح يم ٣٠٠٠مريک اه عظ نعت را در ٢٥٠ بنگ ته ص ر رش ب

ا ه از ظاهر امر چنين بر می آيد که گوئی ب . می گيرند اه ١٢هر رشته صنعت جمع بنگ

.می رسد کالن

دارد؛ هدر هر رشته ای از صنايع، بنگا . ولی مطلب چنين نيست زرگ وجود ن های ب

ه ب ی از طرف ديگر يکی از خصوصيات ب و م سرمايه داری ک رين عالی ه نهايت مه ت

اه جمع ترکيب اصطالح ه از ب ست مرحله تکامل خود رسيده عبارت ی در يک بنگ يعن

ا شامل شدن ه ي ام رشته های مختلفی از صنايع ک واد خ ل آوردن م اپی عم مراحل پي

ستند د ذوب سنگ آ(ه رای بمانن ن ب والد و ه ه ه ف دن ب ديل چ دن و تب دست آوردن چ

والد ه سپس شايد هم تهيه فالن يا ب ن ف ان محصول حاضر از اي ن ) هم ا اي ه يک و ي ک

د ازی می نماي ثال استفاده از فضوالت و (رشته نسبت به رشته ديگر نقش کمکی ب م

).مواد فرعی؛ توليد اشياء مخصوص بسته بندی کاال و غيره

∗- Statistical Abstract of the United States ١٩١٢ p:االت « ( ٢٠٢ ار اي مجموعه آم

)مترجم –. ٢٠٢ -، ص»١٩١٢متحده در سال

٢٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

رای -عمل ترکيب «: می نويسد هيلفردينگ ازار می شود و ب ادل وضع ب موجب تع

ثانيا ترکيب به از بين رفتن . را در نرخ سود تأمين می نمايد بنگاه مرکب ثبات بيشتری

ه . بازرگانی منجر می شود ثالثا تکامل فنی و بالنتيجه تحصيل سود بيشتری را نسبت ب

اه ای بنگ سيط«ه ب(» ب ی غيرمرک ان پ) يعن ازدامک ی س اه . ذير م ت بنگ ا موفقي رابع

ز، و آن -تحکيم می نمايد » بسيط«مرکب را نسبت به بنگاه را در مبارزه ی رقابت آمي

واد ) وقفه در کارها، بحران (هنگام انحطاط شديد بازار زل بهای م که در آن سرعت تن

∗». تقويت می کند-خام از سرعت تنزل بهای مصنوعات عقب می ماند

ص ان اقت ورژوهايم اهااددان ب يف بنگ ه توص ی ب أليف خاص ه ت انی ک ای ی آلم ه

تلط« ت »مخ صاص داده اس ان اخت ازی آلم ز س نايع فل ته ی ص ب، در رش ی مرک ، يعن

زوم و در بنگاه« :می گويد ورد ل واد و مصالح م زاف م های بسيط تحت فشار بهای گ

ين می . »عين حال بهای نازل محصوالت حاضر خورد می شوند از «: شود نتيجه چن

ه استخراج زغال آن يک طرف شرکت ه های بزرگ زغال سنگ باقی مانده اند ک ا ب ه

شکل ه چندين ميليون تن می رسد و ب طور استواری در سنديکای زغال سنگ خود مت

ود والد خ نديکای ف ا س ی ب والدريزی بزرگ ای ف ه ه ر کارخان د و از طرف ديگ ده ان ش

ه اين بنگاه. تباط نزديکی هستندها دارای ار که با آن شرکت وجود دارند يم ک های عظ

فوالد توليد می کنند، مقدار عظيمی سنگ آهن ) پوط ٦٠= تن( تن ٠٠٠/٤٠٠ساليانه

د، دارای و زغال سنگ استخراج می نمايند، مصنوعات حاضری از فوالد تهيه می کنن

ه در٠٠٠/١٠ ستند ک ارگر ه اه ک و منزلگ ای ک د، ی ه ی نماين دگی م ارگری زن ای ک ه

ود راه اهی از خ د گ درگاه دارن ن و بن ای آه اه -ه ن بنگ ه وار اي دگان نمون ا نماين ه

ستند ان ه ازی آلم يش . فلزس ه پ از ب از و ب ز ب ی تمرک د ول ی ده ه م ود ادام . روی خ

زرگ بنگاه دم ب ه دمب ر می شوند های جداگان اه : ت ی از بنگ داد روزافزون های يک تع

اه صورت ه برشته واحد يا رشته های گوناگون صنايع د بنگ ه يک چن های عظيمی ک

د ب ر آنانن م ه بانک عمده ی برلن تکيه گاه و رهب د ه ارل . می پيوندن صحت آموزش ک

.٢٧٨، ٢٨٦ -، ترجمه ی روسی، ص»سرمايه مالی «-∗

٢١

نشر کارگری سوسياليستی

وت رسيده است؛ ه ثب ان ب دنی آلم ورد صنايع مع ا در م ز دقيق اره ی تمرک مارکس درب

وسيله حمايت گمرکی و ه آن ب کشوريست که در ه موضوع مربوط ب البته بايد گفت اين

شتيبانی می شود قراری نرخ بر دنی «. های ثابت حمل و نقل از صنايع پ در صنايع مع

∗».آلمان موجبات برای سلب مالکيت فراهم گرديده است

ه يک ورژو اين نتيجه ايست ک صاددان ب ر اقت وده انف ور ب ا وجدان مجب ی استثنائا ب

ه آن برسد ن لحاظ . است ب ان را از اي امبرده آلم ه ن ذکر شد ک د مت ه ه صنايعش ب ک باي

ه است ب وسيله نرخ رار گرفت ايز ه های گمرکی گزافی مورد حمايت ق طرز خاصی متم

د ی نماي ت . م ن کيفي ی اي ای ول ه ه شکيل اتحادي ز و ت ير تمرک سريع س ب ت ط موج فق

ده است ره گردي ا و سنديکاها و غي اده . انحصاری کارفرمايان، کارتل ه وق الع ه ف نکت

ستان يع ست ا مهم اين ه در انگل انی آزاد ک ز نی کشور بازرگ ر ني ر و م چه ک ، گ ی ديرت

ه انحصار منجر شده است هره شايد هم به شکل ديگری، ولی ب ز ب ال، سير تمرک . ح

ست آن ود اين صوص خ ات مخ من تحقيق ه وی ض ان ل سور هرم ه پرف اره چ درب

ا و تر « ل ه صارها، کارت صادی اانح ل اقت ه تکام وط ب دارک مرب ا، از روی م ت ه س

:ير می نويسدبريتانيای کب

اه « ی بنگ ا بزرگ ر همان ای کبي ه در بريتاني رايش ب ودن سطح تکنيک گ اال ب ا و ب ه

اه از يک . انحصار را در خود نهفته دارند ه در بنگ ده ک دان گردي ا سو تمرکز منجر ب ه

اه ه کار انداخته شود و ب ه مبلغ هنگفتی سرمايه ب ين جهت بنگ وين از لحاظ هم های ن

رمايه الزم رو زان س ب مي ود موج ن خ د و اي ی کنن دا م شتری پي اج بي ه روز احتي ز ب

اه ل بنگ ن قبي دايش اي ردد دشواری پي ی گ ا م ر . ه ا (و از سوی ديگ ه را م ن نکت و اي

ه های عظيمی که در نتيجه تمرکز ب هر بنگاه نوينی بخواهد با بنگاه ) تر می دانيم مهم

د ب وجود آمده اند، همتراز شود، يم و ه باي داری بس عظ محصول طور اضافی ه ب مق

∗- Hans Gideon Heymann: ,,Die gemischten Werke im deutschen

Grosseisengewerbe,,. Stuttgart., ١٩٠٤. (S.S. ٢٧٨ ,٢٥٦)) ان : هانس هيده ئون هايم. ٢٧٨، ٢٥٦ -، ص١٩٠٤اشتوتکارت، . »سازی آلمانفلز ه های مختلط در صنايع بزرگبنگا« )مترجم –

٢٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

دار ن مق روش پرسود اي ی ف د، ول د کن ه تولي ا در صورتی ممکن است ک محصول تنه

ن ر اي را در غي ذيرد زي زايش پ دار اضافی تقاضا بيش از حد معمول اف ن مق صورت اي

وين صرفه محصول قيمت ه ی ن رای کارخان ه ب ه ن د داد ک زل خاه ه سطحی تن ا را ب ه

ه . » انحصاری دارد و نه برای اتحاديه های در انگلستان برخالف کشورهای ديگری ک

د پيدايش کارتلها حمايت گمرکی در آن ه های انحصاری -ها را آسان می نماي اتحادي

ل ان و کارت ا و تر کارفرماي ط هنگامی باه را فق ا اکث داد ه ست ه ه تع د ک وجود می آين

اه ای بنگ ه ه ده ب ت کنن ده رقاب ين«عم ی دو دوج د» يک يده باش ا «. رس ن ج در اي

اهر وح ظ ای وض ت ه ا من زرگ، ب نايع ب صار در ص دايش انح ز در پي أثير تمرک ت

∗».می گردد

خود را می نوشت رقابت آزاد در نظر » کاپيتال«نيم قرن پيش هنگامی که مارکس

ن . به شمار می رفت » قانون طبيعت «اکثريت اقتصاديون م فرمايشی می کوشيد اي عل

ارکس را ه وسيله اثر م ه در آن ب اريخی سرمايه داری ک ل تئوريک و ت ه و تحلي تجزي

ه ز در مرحل ن تمرک د می شود و اي ز تولي ه رقابت آزاد موجب تمرک ود ک ثابت شده ب

اب -معينی از تکامل خود به انحصار منجر می شود . د سازد و با توطئه سکوت محو و ن

پشته ها کتاب می نويسند و اقتصاديون. اکنون ديگر وجود انحصار واقعيتی شده است

ا آواز گروهی ان ب ردازد و کماک اگون انحصار می پ ه توصيف مظاهر گون ا ب در آن ه

د ی دارن سي«اعالم م ده استزمارک سی . »م رد ش ل انگلي ابر يک ضرب المث ی بن -ول

ساب آورد ه ح ا را ب د آن ه اخواه باي واه ن ختند و خ ات سرس شان . واقعي ات ن واقعي

ه د ک ی دهن ت م ورد حماي ثال در م رمايه داری م شورهای س ی از ک ين برخ تالف ب اخ

ا اچيزی در شکل انحصارها ي ات ن گمرکی يا در مورد بازرگانی آزاد فقط شامل اختالف

ه د است ب ز تولي ول تمرک زمان پيدايش آن هاست و حال آن که پيدايش انحصار که معل

.مايه داريستسر کلی قانون عمومی و اساسی مرحله کنونی تکامل طور

∗- (Hermann Levy: ,,Monopole, Kartelle und Trusts,, ,Jena ١٩٠٩ S.S.وی، ((٢٨٦،٢٩٠،٢٩٨ ان ل ا«هرم ا و تراست ه ل ه ال . »انحصارها، کارت ا، س ، ١٩٠٩ين

)مترجم -.٢٩٨، ٢٩٠، ٢٨٦-ص

٢٣

نشر کارگری سوسياليستی

ديل ان تب یزم ا قطع رای اروپ وين را ب رمايه داری ن ه س ابق ب رمايه داری س س

ستم : می توان به طرز نسبتا دقيقی معين نمود رن بي ا آغاز ق ارن است ب . اين زمان مق

اريخ دايش انحصار «در اين باره در يکی از جديدترين مجموعه های مربوط به ت ، »پي

:نين می خوانيمچما

ال « ل س ا قب ه م وط ب ه ای از ١٨٦٠از دوران مرب ای جداگان ه ه وان نمون ی ت م

انحصارهای سرمايه داری ذکر نمود؛ در آن ها می توان حالت جنينی آن شکل هائی را

ا که اکنون اين قدر دون شک دوران م ا ب عادی شده است کشف نمود، ولی تمام اين ه

داکثر از سرآغاز . قبل تاريخ کارتل ها محسوب می شود ونی ح واقعی انحصارهای کن

ام ی نخستين دوره . ته است شسال های شصتم قرن گذ بزرگ تکامل انحصارها از هنگ

ا آغاز اد شروع شده و ت ر صنايع در سال های هفت ود فشار بين المللی ب سال های ن

ائی مسأله اگر اين » «.ادامه می يابد را در مقياس اروپا در نظر گيريم، آن گاه نقطه نه

د د ش ارن خواه اد مق صت و هفت ای ش ال ه ا س ت آزاد ب ل رقاب ام . تکام ن هنگ در اي

ود ان رسانده ب ه پاي ديم خود را ب در . انگلستان ديگر ساختمان سرمايه داری سبک ق

ه ی برخاست و ب اری قطع ه پيک انگی ب شه وری و صنعت خ ا پي ازمان ب ن س ان اي آلم

».ايجاد شکل هائی مخصوص وجود خود پرداخت

ه ١٨٧٣هنگام ورشکستگی سال از « يا به طور صحيح تر از هنگام انحطاطی که ب

سال ٢٢اين انحطاط . دنبال اين ورشکستگی فرا می رسد تحول بزرگی آغاز می گردد

ه شتاد وقف ای ه ال ه از س ا در آغ رد و تنه ی گي ر م ا را در ب صادی اروپ اريخ اقت از ت

اده ١٨٨٩ سال تقريبا نامشهودی در آن حاصل می شود و در حدود وق الع اعتالء ف

د ی آي د م دتی پدي اه م ی کوت وان ول تال یدر دوره» «.پرت ای ء اع ال ه دت س اه م کوت

تفاده ١٨٩٠ -١٨٨٩ ازار اس ر ب سلط ب رای ت ا ب ل ه د ی از کارت اده ای ش وق الع . ف

ا، ل ه دان کارت ا سرعت و شدتی بيش از دوران فق سياست ناسنجيده ای قيمت ها را ب

ی داد و ی م ضحی ترق ور مفت ه ط ا ب ل ه ن کارت ام اي ا تم تان « تقريب در گورس

ازل گذشت . مدفون گرديدند »یگورشکست پنج سال ديگر هم با انحطاط و قيمت های ن

٢٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ود ا نب ه سابق حکم فرم ا . ولی در صنايع ديگر آن روحي ده ديگر انحط یط رايک پدي

ود بديهی بديهی نشمرده بلکه به منزله درنگی می دانستند که از پی آن می بايست بهب

».نوينی در وضع بازار پديد آيد

ه جای يک . بدين طريق جنبش کارتلی به دومين دوران خود گام نهاد « ا ب ل ه کارت

دل می هپديد صادی مب دگی اقت ام زن ان تم ه يکی از ارک ده ب وند و يکی پس از ش گذرن

ام ی ديگری رشته های صنايع و در مرحله واد خ ديل م را مسخر اول رشته صنايع تب

ه در آغاز سال های نود کارتل ها در سازمان سنديکای . خود می سازند زغال کوک، ک

ه کسندي ارتلی ب ی ای زغال سنگ طبق نمون ان تکنيک ک ود، آن چن اد شده ب ه آن ايج

اد ر ننه ا فرات ا از حدود آن پ در دوران . وجود می آورند که ديگر جنبش نامبرده ماهيت

ه در پ دی ک تالی نيرومن ای اع ال ه ران س ز در بح د و ني د آم وزدهم پدي رن ن ان ق اي

ار از کارتل ه -داقل در صنايع معدنی و فلزسازی ح -١٩٠٣ -١٩٠٠ رای نخستين ب ا ب

ا هستند هر جهت حکم ه نظر . فرم وينی ب ده ن وز پدي ن کيفيت هن ان اي ر در آن زم و اگ

اعی يک حقي يع اجتم ار وس رای افک ن موضوع ب ون اي يد، در عوض اکن ی رس ت م ق

ه ه مثاب ی از یيک قاعده ی بديهی است که بخش های بزرگی از حيات اقتصادی ب کل

∗».دايره رقابت آزاد خارج شده است

رار است بنابر دين ق اريخ انصحارها ب ايج اساسی ت ن نت سال های شصت و )١: اي

اد ت آزاد است -هفت ل رقاب ه تکام رين مرحل االترين و آخ ت . ب ط در حال صارها فق انح

ا ١٨٧٣ز بحران سال ا پس )٢. تقريبا نامشهودی هستند جنينی ل ه دامنه تکامل کارت

و ی هن رد ول ی گي عت م تثنا درزوس م اس شده و ءحک توار ن وز اس ستند و هن ه

د شکيل می دهن ذرائی را ت ده گ ای )٣. پدي ال ه ران س وزده و بح رن ن ان ق تالی پاي اع

∗-) Th. Vogelstein: „Die finanzielle Organisation der kapitalistischen Industrie und

„Grundriss der Sozialökonomik“ Vl Abt. در ١٩١٤ die Monopolbildungen“ ( دايش انحصارها «: فوگلشتين. ت( الی صنايع سرمايه داری و پي شريه » سازمان م مندرجه در ن

، مراجعه شود )مترجم -١٩١٤، فصل ششم، توبينگن، سال »اد اجتماعی ارکان اقتص «موسوم به سنده ين نوي اب هم ه کت ستان و «. () (ب دگی در انگل ازمانی صنايع فلزسازی و بافن شکل های س

) . مترجم-.١٩١٠، اليپزيک، ١، جلد »آمريکا

٢٥

نشر کارگری سوسياليستی

ام: ١٩٠٣ -١٩٠٠ ان تم ه يکی از ارک ا ب ل ه دل می شوندکارت صادی مب دگی اقت . زن

.می گرددم تبديل زسرمايه داری به امپريالي

رده ی درباره کارتل ها شرايط فروش و موعد پرداخت و غيره با يکديگر سازش ک

د شود د تولي ه باي دار محصولی را ک و مناطق فروش را بين خود تقسيم می نمايند، مق

له ود حاص د، س ی کنن ين م ا را مع ت ه ز قمي سيم و ني ه تق ای جداگان اه ه ين بنگ را ب

.می نمايند و غيره و غيره

ماره ال یش ان در س ا را در آلم ل ه ا ١٨٩٦ کارت ال ٢٥٠ تقريب ا ١٩٠٥ و در س ت

ا شرکت داشتند ١٢ تخمين زده بودند که قريب ٣٨٥ اه در آن ه ه . ∗ هزار بنگ ی هم ول

ر ع است برآنند که اين ارقام کمت ار از پيکره های . از واق ه ١٩٠٧ آم ان ک صنايع آلم

ين بيش ٠٠٠/١٢فوقا ذکر شد ديده می شود که در ه يق بنگاه کالن به احتمال قريب ب

ه است ز يافت رق تمرک روی بخار و ب داد . از نيمی از کل ني ا تع االت متحده آمريک در اي

ال اتر ا در س ت ه ال ١٨٥ -١٩٠٠س ت ٢٥٠ -١٩٠٧ و در س ده اس ين زده ش . تخم

ا ار آمريک ه و آم راد جداگان ه اف ق ب ای متعل اه ه ه بنگ نعتی را ب ای ص اه ه ام بنگ تم

ا تعلق . تجارتخانه ها و کورپوراسيون ها تقسيم می کند آن چه که به کورپوراسيون ه

ه بيش از ٩/٢٥ -١٩٠٩ در صد و در سال ٦/٢٣-١٩٠٤داشت در سال درصد بود ک

ران در اين بنگاه ها در سال تعداد کارگ. يک چهارم مجموع بنگاه ها را تشکيل می داد

ال ٦/٧٠ -١٩٠٤ ود ٦/٧٥ -١٩٠٩ و در س ارگران ب ل ک ارم ک ه چه ی س د يعن . درص

ود از ارت ب ه ترتيب عب ارد دالر ٣/١٦ و ٩/١٠ميزان توليد ب ی ميلي ٧٩ و ٧/٧٣يعن

.درصد مبلغ کل

∗-) Dr. Riesser: „Die Deutschen Grossbanken und ihre Konzentration im

Zusammenhange mit der Entwicklung der Gesamtwirtschaft in Deutschland“. ٤. Aufl. ١٩١٢, S. ١٤٩. R. Liefmann: „Kartelle und Trusts und die Weiterbildung der volkswirtschaftlichen Organisation“. ٢. Aufl.

١٩١٠ S. سر ) (.“٢٥ ر ري ا «:دکت ان و تمرکز آن ه زرگ آلم ه مناسبت توسعه بانگ های ب بان صاديات در آلم ومی اقت ی عم ال »و ترق ارم، س اپ چه ان. ر-١٤٩ -، ص١٩١٢، چ . ليفم

، ١٩١٠، چاپ دوم، سال »کارتل ها و تراست ها و تکامل روزافزون سازمان اقتصاد توده ای « ).مترجم -.٢٥ -ص

٢٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ا و تر ٨ تا ٧ ل ه ا ا دهم توليد کل رشته معينی از صنعت اغلب در دست کارت ست ه

ردد متمر ز می گ ام-سنديکای زغال سنگ رن. ک تأسيس خود در سال وستفالی هنگ

ه رن در٧/٨٦ -١٨٩٣ ال را در ناحي د زغ وع تولي ود -صد مجم تفالی در دست خ وس

ه ∗∗. درصد رسيد ٤/٩٥ اين تمرکز به ١٩١٠متمرکز کرده بود و در سال انحصاری ک

راهم می سازد و وجود می آيد موجبات تحصيل درآمدهای هنگفت ه بدين طريق ب ی را ف

ردد ی گ ر م ی منج ت عظيم ی نهاي دی ب دهای تکنيکی و تولي شکيل واح ه ت ست اتر. ب

ا ده آمريک االت متح ت در اي شهور نف ال )Standard Oil Company(م در س

د ١٩٠٠ ر «. تشکيل گردي الغ ب ود ١٥٠سرمايه آن ب ون دالر ب ون دالر . ميلي صد ميلي

د ميليون دالر سها ١٠٦سهام عادی و -١٩٠٠در سال های . م ممتاز نيز منتشر گردي

رين پرداخت می شد ١٩٠٧ ه ترتيب زي ره ای ب از به ، ٤٨، ٤٨: در مقابل سهام ممت

ا ٤٠ و ٤٠، ٤٠، ٣٦، ٤٤، ٤٥ ه جمع د ک د ٣٦٧ درص ی ش ون دالر م ال . ميلي از س

ه ه ميليون دالر ب ٨٨٩ سود خالصی به مبلغ ١٩٠٧ تا سال ١٨٨٢ د ک ٦٠٦دست آم

ره گذاشته ميليون ه حساب سرمايه ذخي ه ب دالر آن به عنوان بهره پرداخت شد و بقي

د ای تر «∗».ش اه ه ام بنگ والد ادر تم ت ف United States Steel(س

Corporation( د وجود داشت ١٨٠/٢١٠ دست کم ١٩٠٧در سال . کارگر و کارمن

ن زن کيرش ادن گل رکت مع ام ش ه ن ان ب دنی آلم نايع مع اه ص رين بنگ زرگ ت ب

)Gelsenkirchener Bergwerksgesellschaft ( ال دارای ١٩٠٨در س

∗∗-) Dr.Fritz Kestner: „Der Organisationszwang. Eine Untersuchung

überdie Kämpfe zwischen Kartellen und Aussenseiten“. Brl.ر ) (.١٩١٢ دکت مبارزه ی بين کارتل ها و بانگ های یتحقيقات درباره . اجبار به متشکل شدن «: فريتس کستنر

).مترجم. ١١ -برلن، ص. »بيگانه∗-) R. Liefmann: „Beteilligungs – und Finanzierungsgesellschaften. Eine

Studie über den modernen Kapitalismus und das Effektenwesen“. I. Aufl, Jena.) (اره ی سرمايه داری . انجمن های اشتراک کننده و اعتبار دهنده «: ليفمان. ر تحقيق درب

.)مترجم –. ٢١٢ -، ص١٩٠٩، چاپ اول، ينا، سال »معاصر و نقش اوراق بهادار

٢٧

نشر کارگری سوسياليستی

ان سال ست فوالد ا تر ∗∗». کارگر و کارمند بود ٠٤٨/٤٦ ن ١٩٠٢ در هم ون ت ه ميلي ن

رد ی ک د م والد تولي ال . ∗∗∗ف والد آن در س د ف ال ٣/٦٦ -١٩٠١تولي د و در س درص

والد اي ١/٥٦ -١٩٠٨ د ف وع تولي د مجم ی ا درص شکيل م ده را ت ∗∗∗∗ داد؛الت متح

ا شکيل ٣/٤٦ درصد و ٩/٤٣استخراج سنگ آهن در جريان همان سال ه درصد را ت

.می داد

ه اگزارش کميسيون دولتی آمريکا درباره تر ر آن است ک ا مشعر ب ری «: ست ه برت

الی آن هاست ا و تکنيک ع اه ه ر عظمت بنگ ی ب ود مبتن ای خ ر رقب ا ب ست اتر. آن ه

ان اوان تأسيس، کلي ا دخانيات از هم ه ج ه در هم ود ک ه مساعی خود را صرف آن نم

د تی کن ار دس شين ک يع جان اس وس ه مقي ينی را ب ار ماش ن اتر. ک رای اي ور ب ست مزب

د محصوالت ان تولي ا جري ه نحوی از انحاء ب منظور تمام امتيازات اختراعاتی را که ب

ن راه صرف می ک . رددخانيات ارتباط داشت خريداری می نمود و مبالغ هنگفتی در اي

ه در آعده زيادی از اختراعات در ه نظر می رسيد مهندسينی ک غاز کار بی مصرف ب

دو ١٩٠٦در پايان سال . ست ها بودند مجبور می شدند آن ها را تغيير دهند اخدمت تر

ود د اختراعات ب ه ست اتر. شرکت فرعی تأسيس گرديد که کار آن ها منحصر به خري ب

ائی احداث خود کارخانه های ذو زهمان منظور ا اه ه ز و ماشين سازی و تعميرگ ب فل

ارگر ٣٠٠در يکی از اين بنگاه ها که در بروکلين واقع است به طور متوسط . نمود ک

ون . مشغول کارند اين جا اختراعات مربوط به توليد سيگار، سيگار برگی کوچک، توت

را ايش ق رد انفيه، لفافه های قلعی برای جعبه بندی و قوطی و غيره مورد آزم ر می گي

.٢١٨ - همان جا، ص-∗∗∗∗∗-) Dr. S. Tschierschky: „Kartell und Trust“. Gött. چيرشکی. دکتر ز) (١٩٠٣ : ).مترجم -١٣ -، گتينگن، ص»کارتل و تراست«

∗∗∗∗-) Th. Vogelstein: „Organisationsformen“) (شتين . ت ، »شکل های سازمانی «: فوگل .)مترجم -٢٧٥ -ص

٢٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ام اتر« ∗».و همين جا نيز اختراعات تکميل می شود ه ن ست های ديگر نيز اشخاصی ب

)developping engineers) ( ک ل تکني أمور تکام ين م ود ) مهندس دمت خ در خ

ه ه وظيف د ک ايش یدارن د و آزم د تولي راع شيوه های جدي ارت است از اخت ا عب آن ه

د به مهندسين و دست فوال اتر. اصالحات فنی کارگران خود به ازاء اختراعاتی که بتوان

∗∗».سطح تکنيک را ارتقاء داده يا از هزينه بکاهد جوائز هنگفتی می دهد

ه طرز ر ب ال اخي ه طی ده س يميائی آن ک ثال در صنايع ش ان م زرگ آلم در صنايع ب

نظم ين طريق م ه هم ی ب ه اصالحات فن وط ب عجيبی ترقی کرده است، نيز کارهای مرب

روه « در اين رشته صنعت دو ١٩٠٨پروسه تمرکز توليد تا سال . تشده اس ده » گ عم

ه انحصار نزديک ه ب ه خود ب وجود آورده بود که آن ها نيز به شيوه ای مخصوص ب

دا گرواين دو . می شدند ه ای «ه ابت د » اتحادهای دوگان از دو جفت فابريک کالن بودن

سابق کاز يک طرف فابري : د ميليون مارک می رسي ٢١ -٢٠که سرمايه هر يک به

ز فابري خ مايستر واقع در هو ورت کست و ني ع در فرانکف اين و از ٦ کاسل واق ار م کن

. طرف ديگر فابريک آنيلين و سود در لودويگس هافن و فابريک سابق باير در البرفلد

ا يک ١٩٠٨ يک گروه و در سال ١٩٠٥سپس در سال م ب گروه ديگر، هر يک باز ه

زرگ وا ه«در نتيجه دو . رد سازش شدندفابريک ب اد سه گان ه ه ب» اتح د ک ود آم وج

∗-) Report of the Commissioner of Corporations on the Tobacco Industry.

Washington ١٩٠٩ p, گزارش يکی از اعضاء کميسيون کورپوراسيون ها و صنايع ) (٢٢٦نگتن ات، واش رجم -.دخاني اب ) مت ل از کت Dr. paul Tafel: “Die(-نق

nordamerikanischen Trusts und ihre Wirkungen auf den Fortschritt der Technik”. Stuttgart, ١٩١٣, p. تراست های آمريکای شمالی و تأثير «. دکتر پل تافل) (٤٨

)مترجم -. ، اشتورتگارت»آن ها در تکامل تکنيکی .٤٩ -ص. همان جا-∗∗ورت «-٦ ه فرانکف ال «» (» روزنام ه از س ت ک ان اس ورژوازی آلم ه ب در ١٨٥٦روزنام

.فرانکفورت کنار ماين منتشر شد

٢٩

نشر کارگری سوسياليستی

هم » اتحاد« ميليون مارک بالغ می شد، سپس بين اين دو ٥٠ -٤٠سرمايه هر يک به

∗. قيمت ها و غيره آغاز گرديد یدرباره» قرارداد«و عقد » نزديکی«

د اجتماعی شدن ی پيشرفت عظيمی در رشته . رقابت به انحصار مبدل می شود تولي

ه . حاصل می گردد ه منجمل اعی ب ه اجتم ز جنب ی ني ی و تکامل فن پروسه اختراعات فن

.خود می گيرد

ديگر ده و از يک ان پراکن ابق کارفرماي ت آزاد س ه آن رقاب يچ وج ه ه ر ب ن ديگ اي

جريان تمرکز . بی خبری نيست که برای فروش در بازار نامعلومی کاال توليد می کردند

ام به جائی رسيد واد خ ادن آهن (ه که می توان تمام منابع م ثال اراضی دارای مع را ) م

سله از کشورها و د، در يک سل دا خواهيم دي در يک کشور معين و حتی، چنان چه بع

ود در رآورد نم رد، . تمام جهان به طور تقريبی ب ام می گي ا انج ه تنه رآوردی ن ين ب چن

های عظيم انحصاری در يک دست مجتمع بلکه اين منابع به توسط عده ای از اتحاديه

ين خود . شده است ا را ب سيم «خورند بازارها که اين اتحاديه ها طبق قرارداد، آن ه تق

د ين زده می شود » می کنن ه طور تقريب تخم ارگری انحصار . ب ه ک يم يافت روی تعل ني

اط در راه های آهن -می شود، بهترين مهندسين اجير می شوند، راه ها و وسائل ارتب

ا ا و آمريک سرمايه داری . قبضه می شود -آمريکا و شرکت های کشتی رانی در اروپ

ه امال جنب د ک ه تولي رين وضعی ب ه جامع ت ستی خود ب اعی ی در مرحله امپريالي اجتم

اعی ام اجتم وع نظ ه يک ن ان ب می دهد و سرمايه داران را علی رغم اراده و شعور آن

ارت است از اعی نوينی می کشاند که عب ه اجتم ال از آزادی کامل رقابت ب ه انتق مرحل

.شدن کامل

ه خصوصی خود را ی توليد جنبه اجتماعی به خود می گيرد ولی تملک کماکان جنب

راد . حفظ می کند ی از اف ان در مالکيت خصوصی عده قليل وسائل اجتماعی توليد کماک

همان حدود عمومی ررقابت آزاد که به طور ظاهری مورد قبول است، د . باقی می ماند

∗-) Riesser ( دی، چاپ سوم و ٥٤٧ -کتاب فوق الذکر، ص ا از يک . صفحات بع ه ه روزنام

.که صنعت شيميائی آلمان را متحد می کند) ١٩١٦ژوئن (تراست عظيم جديدی خبر می دهند

٣٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری الی صدبار اقی اه ر ب دودی صاحبان انحصارات ب تمگری مع د و س اقی می مان ود ب خ

.شاق تر و محسوس تر و توان فرساتر می گردد

ا و بيگانگان «کستنر اقتصاددان آلمانی اثر مخصوصی را به ل ه ين کارت » مبارزه ب

ر را . تيعنی کارفرمايانی که در کارتل داخل نيستند تخصيص داده اس ن اث ار «او اي اجب

شکل شدن ه مت ود » ب ر منظور آراستن سرمايه داری نب ه اگ ده است و حال آن ک نامي

. البته می بايست از اجبار به تبعيت از اتحاديه های صاحبان انحصارات صحبت می شد

ه يم ک بسی آموزنده خواهد بود هر گاه نظر ساده ای حتی به فهرست آن وسائلی بيفکن

ه خاطر امروزه اتح ه خود ب وين و متمدنان ارزه ن اديه های صاحبان انحصارات در مب

د از . بدان متوسل می شوند » تشکل« ن وسائل عبارتن واد )١: اي محروم ساختن ازم

ل «(... خام ه ورود در کارت ور ساختن ب رای مجب ا ب )٢؛ )»يکی از مهم ترين شيوه ه

يله ه وس ارگری ب ازوی ک اختن از ب روم س انس ه « یمح يله (» اآلي ه وس ی ب یيعن

آن که اين اتحاديه ها فقط یقراردادهای سرمايه داران با اتحاديه های کارگری درباره

ل؛ )٣؛ )در بنگاه های کارتلی شده کار قبول نمايند محروم ساختن از وسائل حمل و نق

روش؛ )٤ ازار ف دار )٥ محروم ساختن از ب ا خري رارداد ب اره ق دار ی درب ه خري ن ک اي

زل از روی نقشه )٦ا کارتل ها روابط بازرگانی داشته باشد؛ فقط ب ا تن رای (قيمت ه ب

ستند؛ »بيگانگان«ورشکست ساختن ، يعنی بنگاه هائی که تابع صاحبان انحصارات ني

ت ر از قيم اال کمت ی ک دت معين ی م ه ط ود ک ی ش رج آن م ا خ ون ه ه ميل ال ب رأس الم

ا ٤٠ است که قيمت از در صنايع بنزين مواردی پيش آمده : فروش برسد ارک ت ٢٢ م

ار؛ )٧؛ !)مارک يعنی تقريبا به نصف تنزل داده شده است )٨ محروم ساختن از اعتب

.اعالم تحريم

رقابت آميز بنگاه های کوچک یآن چه که اکنون با آن روبرو هستيم ديگر مبارزه

ارت است ا اق و بزرگ يا از لحاظ تکنيکی عقب مانده و مترقی نيست، بلکه عب ز اختن

ه توسط ستند ب شائی انحصار ني ال ماي شار و فع ابع انحصار و ف ه ت ائی ک اه ه آن بنگ

٣١

نشر کارگری سوسياليستی

صارات احبان انح صاددان . ص ک اقت ن ي ان در ذه ن جري اس اي ونگی انعک ک چگ اين

:بورژوا

ی از فعاليت ی حتی در حيطه «: کستنر می نويسد ز حرکت صادی ني فعاليت صرفا اقت

شين آن ب ای پي رد بازرگانی به معن ام می گي شکل انج داکثر موفقيت را . ه احتکار مت ح

ه یديگر آن بازرگانی ندارد که بر اساس تجربه ر ازهم انی خود بهت تکنيکی و بازرگ

دا و ده پي ان مان ه پنه قادر است نيازمندی های خريداران را تعيين کند و تقاضائی را ک

د «يا به اصطالح ه محتکری »کشف نماي د تکامل دارد!) ؟(، بلکه آن نابغ ه می توان ک

ا را از اگون و بانگ ه ان گون ين کارفرماي ی ب ط معين راری رواب سازمانی و امکان برق

....»پيش حدس بزند و يا الاقل آن را با شم خود دريابد

ين می شود ائيم چن ان نم ان بشری بي تکامل سرمايه داری : اگر اين مطلب را با زب

د ک ه تولي ا آن ک ه ب سابق به حدی رسيده است ک افی ال ه » حکم فرماست «االئی کم و ب

ه ه یمثاب ل ی پاي ر بالفع د ديگ ن تولي ذا اي ی رود معه مار م ه ش صاد ب ام اقت تم

ه در دوز و سانی می شود ک د ک ده عاي شيرازه اش از هم پاشيده شده و سودهای عم

اعی شد . هستند »نابغه«کلک های مالی ن مبنای اين دوز و کلک ها و شيادی ها اجتم

اعی شدن رسيده ن اجتم توليد است، ولی ترقيات عظيم بشری که با کوشش خود به اي

ع ه نف ود ... ب ی ش ام م ا تم رده . محتکره ه خ سانی ک ه ک د چگون واهيم دي ال خ ذي

الي اد ارتجاعی از امپري ه انتق ن «م سرمايه داری مشغولند زبورژوامآبانه ب ر روی اي ب

ز «، »آزاد«سوی رقابت يعنی رجعت به به عقب آرزوی رجعت » اساس » مسالمت آمي

.را دارند» شرافتمندانه«و

ا ترقی ممتد قيمت ها که نتيجه «: کستنر می گويد ون فقط تشکيل کارتل هاست، ت کن

د، ب رد رين وسائل تولي خصوص زغال سنگ و آهن و پطاس مشاهده ه مورد مهم ت

يچ ن موضوع ه ورد محصوالت حاضر اي ه در م ال آن ک ده است و ح ابقه گردي اه س گ

ه ترقی . نداشته است ين طريق فقط ب ه هم اط دارد، ب ن قضيه ارتب ا اي ه ب ز ک د ني درآم

ه د مشغولند صنايعی منحصر بوده است که ب د وسائل تولي د .تولي ور باي ه نکات مزب ب

٣٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ده ( مواد خام یاين موضوع را نيز اضافه نمود که صنايع فرآورنده ه فرآورن ن ک نه اي

ه حاضر ه د) محصوالت نيم ه ب ان صنايعی ک ه زي ا ب ه تنه ا ن ل ه شکيل کارت ايه ت ر س

د، ه چنگ می آورن ی ب تکميل بعدی محصوالت نيمه حاضر مشغولند سودهای هنگفت

د ه ب موقعيت تسلط آميزی معينی یبلکه نسبت به صنايع اخير تا درجه دست آورده ان

∗».که در دوران رقابت آزاد سابقه نداشت

کرده ايم تمام ماهيت قضيه ای را که اقتصاديون بورژوا کلماتی که ما روی آن تکيه

وني ه با اکراه و ب ونی اپورت دافعين کن د و م دان معترفن درت ب ارل زن ان ک ر رأس آن م و ب

وده و روی یکائوتسکی با جديت خاص ان خويش را از آن خالص نم می کوشند گريب

اين است آن چه - آن موقعيت تسلط آميز و زورگوئی مربوط به . نشان می دهد -برتابند

ه ی جنبه» فاز نوين تکامل سرمايه داری «که برای مشخصه دارد و اينست آن چه ک

ز از تشکيل انحصارهای اقتصادی همه توان ناگزير می بايستی ناشی شود و ناشی ني

.شده است

وان . فعال مايشائی کارتل ها ذکر می کنيم ی درباره مثال ديگری هم ه می ت ا ک آن ج

ه گ آورد ا ميهم ه چن ام را ب ابع موادخ رين من م ت د-ه شکيل ا پي ا و ت ل ه يش کارت

ان است سی آس د انحصارها در . انحصارها ب ی ش صور م ه ت ر آين ود ه تباه ب ی اش ول

ذير ام امکان پ واد خ ابع م رشته های ديگر صنايع نيز که در آن ها به چنگ آوردن من

ست ب د ه ني ی آين ود نم واد . وج نعت م اج ص ورد احتي ام م يمان دخ ت س ا ياف ه ج رهم

ود ی ش ده است . م ارتليزه ش ديدا ک ان ش ز در آلم ن صنعت ني ی اي ا در . ول ه ه کارخان

د ده ان د ش ه ای متح نديکاهای ناحي نديکای : س ان، س وب آلم نديکای جن ل س از قبي

قيمت هر : قيمت هائی که تعيين شده انحصاريست . وستفالی و سنديکاهای ديگر -رن

ال ح مارک است و ٢٨٠ -٢٣٠واگن ارک است ١٨٠ال آن که قيمت رأس الم ن ! م اي

سانی ١٦ تا ١٢بنگاه ها رد ک د فراموش ک د، ضمنا نباي درصد، بهره سهام می پردازن

ی از سود را » نابغه«که در کار احتکار معاصر الغ هنگفت ه مب د چگون هستند می دانن

.٢٥٤ - کتاب نامبرده، ص- کستنر-∗

٣٣

نشر کارگری سوسياليستی

صاحبان . به جيب خود بزنند سهام تقسيم می شود، ی ن چه به عنوان بهره آعالوه بر

ی د حت رون رانن ين صنعت پرسودی بي انحصار برای آن که رقابت را از حيطه يک چن

د حاکی از ثال شايعات دروغی پخش می نماين ن به نيرنگ نيز متوسل می شوند، م اي

شر ا منت ه ه ضائی در روزنام دون ام ای ب ی ه ت، آگه راب اس نعت خ ع ص ه وض ک

ه می سازند متضمن ن ک ه ! سرمايه داران«: اي ذاری در رشته سيمان ب از سرمايه گ

د اه »پرهيزن رانجام بنگ ق س دين طري ان«؛ و ب ه در (را » بيگانگ سانی را ک ی ک يعن

د د و ) سنديکا شرکت ندارن داری می نماين ا ١٥٠ -٨٠ -٦٠خري ه آن ه ارک ب هزار م

د » سرقفلی« واع وسائل راه را . ∗می دهن ه ان ا و ب ه ج وار انحصار هم رای خود هم ب

د ا نزاکت « از پرداخت -می کن ا » ب ه ت ردن » شيوه «سرقفلی گرفت ار ب ه ک آمريکائی ب

.ديناميت بر ضد رقيب

صاديون ردازی اقت سانه پ ا اف ارل ه ق ک ا از طري ران ه اختن بح رف س ر ط ب

د رعکس . بورژوازيست که می خواهند به هر قيمتی شده سرمايه داری را زينت دهن ب

وجود می آيد بر حدت و شدت هرج و ه از رشته های صنعت ب برخیدر انحصاری که

ام کلی از خصوصيات مرجی که به طور د تم د سرمايه داری است می افزاي عدم . تولي

صه فات مشخ ی از ص ور کل ه ط ه ب نعت ک ل ص شاورزی و تکام ل ک ين تکام ابق ب تط

ود ی ش يش م يش از پ رمايه داری است ب رين ص . س ارتليزه ت از ک ه وضع ممت نايع ب

سنده -به اعتراف ايدلس خصوص صنايع زغال و آهن بنا ه و ب سنگيناصطالح ی نوي

ی از ارهبهيک ار درب رين آث نايع « یت ا ص ان ب زرگ آلم ای ب گ ه بات بان -»مناس

∗.می نمايد» بی نقشه گی بيش از پيش شديدتری«رشته های ديگر صنايع را دچار

∗-) Zement „von L. Eschwege: „Die Bank“) (»يمان وگه. ل. »س . »بانک«: اش

.ات بعدی و صفح١١٥، ص ١، شماره ١٩٠٩سال ) مترجم∗-) Jeidels: „Das Verhältnis der deutschen Grossbanken zur Industrie mit

besonderer Berücksichtigung der Eisenindustrie“. Lpz.) (دلس بات «: اي مناسا صنايع فلزسازی ژه ب ه وي ، ص ١٩٠٥، ليپزيک، سال »بانک های بزرگ آلمان با صنايع و ب

).مترجم -.٢٧١

٣٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

سد ليفمان که يکی از مدافعين بی شرم و ای سرمايه داريست می نوي هر چه «: حي

اقتصاد ملی تکامل يافته تر باشد به همان نسبت به معامالت توأم با ريسک يا معامالت

امالتی ه مع االخره ب خارج از کشور که برای بسط آن مدتی طوالنی وقت الزم است و ب

ا افزايش خطر در ماهي ∗∗». بيشتر متوسل می شود -که فقط اهميت محلی دارد ت امر ب

ه وان گفت پيمان ه می ت يم سرمايه ای ک زايش عظ ارج از یاف ه خ ز شده و ب آن لبري

وأم است ذا ت ود و قس علهي ی ش رازير م شور س ريع . ک سيار س د ب ال رش ين ح در ع

ين ه موجب عدم تطابق ب ا خود می آورد ک زون عناصری را ب تکنيک به طور روزاف

د رشته های گوناگون اقتصاد ملی گرديده تولي ان . د هرج و مرج و بحران می نماي هم

د راف کن شر در «: ليفمان مجبور می شود اعت ه ب د ک واهی می ده ين گ ظواهر امر چن

ته ی در رش والت عظيم ا تح ددا ب ی مج ده نزديک ه در یآين د ک د ش رو خواه ی روب فن

وردی ... »سازمان اقتصاد ملی نيز تأثير خود را خواهند بخشيد رق، هوان وال «... ب معم

وع عمومی در ی بنابر يک قاعده و ه وق صادی اساسی ب چنين مواقعی که تغييرات اقت

∗....» آن وسعت می يابد یمی پيوندد احتکار شديدی آغاز می گردد و دامنه

ا ران ه ی بح ا (ول ه تنه ی ن ژه، ول ه وي صادی ب ای اقت ران ه ی و بح ر بحران ه

ه )بحران های اقتصادی ه نوب زان ی نيز ب ه مي ه خود ب ل ب ر شدت تماي بس عظيمی ب

د ده . تمرکز و انحصار می افزاين اده آموزن وق الع دلس یاينک استدالل ف اره اي ی درب

ال ران س ت بح اريخ ١٩٠٠اهمي يم، در ت ی دان ه م ان چ ه، چن ی ک ان بحران ی هم يعن

: تحول را بازی کرده است یانحصارهای نوين نقش نقطه

ی صنعت، عده ی يم رشته های عمده در رديف بنگاه های عظ ١٩٠٠بجران سال «

ا از نقطه ئزيادی از بنگاه ها ه سازمان آن ه ه یی را نيز ک نظر مفهوم امروزی کهن

اه های ا غيرمرکب (» طيبس «بود يعنی بنگ واج اعتالی صنعتی سوار ) ي ر ام ه ب را ک

تنزل قيمت ها و کاهش تقاضا، اين . فرا گرفت -شده و خود را به اوج آن رسانده بودند

∗∗-) Liefmann: „Beteiligungs-etc. Ges.“( ٤٣٤، ص. ∗-) Liefmann: „Beteiligungs-etc. Ges.“ (٤٦٦ -٤٦٥ -ص.

٣٥

نشر کارگری سوسياليستی

ر » بسيط«بنگاه های ه هيچ وجه دامنگي ه ب ود ک اری نم را دچار چنان وضع فالکت ب

ود اه ب ن ی نتيجه در. بنگاه های مرکب عظيم نشد و يا اگر هم شد مدت آن بس کوت اي

ه مراتب بيش از بحران سال ١٩٠٠امر بحران سال ز صنايع ١٨٧٣ ب موجب تمرک

ا ب نيز عده ای از بهترين ١٨٧٣بحران سال : گرديد ی ه بنگاه ه ود، ول وجود آورده ب

ائی منجر اين عمل با وجود سطح آن روزی تکنيک نمی اه ه ه انحصار بنگ توانست ب

ونی . شود که توانستند پيروزمندانه از بحران خارج شوند يم صنايع کن اه های عظ بنگ

ه فلز ه دامن وسيعی یسازی و برق در پرتوی تکنيک بسيار بغرنج خود و سازمانی ک

ه خو درت سرمايه ب و ق ز در پرت ه است و ني ين و خ ید گرفت ا دارای يک چن يش همان

ای اه ه د؛ بنگ رار دارن الی ق دارجی ع منا در م ه ض ستند ک دتی ه صارهای دراز م انح

الت رق مواص ازی و ط نايع فلزس ی از ص ای معين ته ه ازی و رش ين س نايع ماش ص

ه در ستند ک صارهائی ه ين انح ک چن ز دارای ي ره ني رار و غي ری ق ائين ت دارج پ م

∗».دارند

ولی اگر ما نقش بانگ ها . است» قانون تکامل سرمايه داری « آخرين کالم -انحصار

نيروی واقعی و اهميت انحصارهای معاصر ی درباره را در نظر نگيريم، تصورات ما

. ع خواهد بودقبسی نارسا، ناقص و کمتر از وا

∗-) Jeidels( ١٠٨، ص.

٣٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

بانک ها و نقش نوين آن هابانک ها و نقش نوين آن ها --٢٢

دين مناسبت عمل اساسی ا، ب انجيگری در پرداخت ه و اوليه بانک ها عبارتست از مي

د ی پولی غيرفعال را به سرمايه ی بانک ها سرمايه دل می کنن ی سودآور مب فعال يعن

ه ار طبق وده آن را در اختي ع آوری نم ولی را جم د پ واع عوائ رمايه دار یو ان س

.می گذارند

ذيرد و در دست عده به تدريج که معامال انکی توسعه می پ ی از مؤسسات ی ت ب قليل

احبان ه ص رده ب ا ک انجيگری را ره اده مي ش س ز نق ا ني ک ه د، بان ی ياب ز م تمرک

رمايه ام س ا تم ه تقريب وند ک ی ش دل م درتی مب صارات پرق ع یانح ولی جمي پ

ائل تول ی از وس سمت اعظم ز ق ان کوچک و ني رمايه داران و کارفرماي ابع س د و من ي

اين . مواد خام در يک کشور و در يک سلسله از کشورها در اختيار آنان قرار می گيرد

ده ديل ع ان تب صار یجري احب انح شتی ص ه م اده ب ان س ری از ميانجي ی - کثي يک

ه ه مرحل يدن آن ب رمايه داری و رس د س ی رش ای اساس ه ه اليزم از پروس امپري

دم بدين ج . سرمايه داری است د مق ا باي ه م هت تمرکز معامالت بانکی از نکاتی است ک

.بر همه آن را مورد مداقه قرار دهيم

ال ه ١٩٠٨ -١٩٠٧در س ان ک هامی آلم ای س ک ه ام بان ه تم ده ب پرده ش وه س وج

ود از ب آن ها به ی سرمايه ارت ب الغ می شد عب ارد ٧يش از يک ميليون مارک ب ميلي

ه اي ١٩١٣ -١٩١٢ولی در سال . مارک غ ب ارد رسيد ٨/٩ن مبل دين طريق در . ميلي ب

غ ن مبل ال اي نج س زايش ٤٠عرض پ ن اف د و ضمنا از اي زايش می ياب ٨/٢ درصد اف

ه ٧٥/٢ميلياردی ارد ب ه سرماي ٥٧ ميلي انکی می رسد ک ا متجاوز از ه ی ب ١٠ آن ه

٣٧

نشر کارگری سوسياليستی

ارک است ون م زرگ و کوچک . ميلي ای ب ين بانک ه ل ب ب ذي ه ترتي ا ب پرده ه ن س اي

∗: می شدتقسيم

چند در صد کليه سپرده هاچند در صد کليه سپرده ها

سال

ه در نک بانزرگ ب

برلن

ه ٤٨در بقيرمايه ا س بانک بيش ده ی ب

ميليون مارک

ا ١١٥در بانک برمايه ی از سی ده ک ال ي

ميليون

ای ک ه در بانا ک ب کوچ

ر (سرمايه ی کمت )از يک ميليون

٤ ٥/١٦ ٥/٣٢ ٤٧ ١٩٠٧-٨ ٣ ١٢ ٣٦ ٤٩ ١٩١٢-٣

ه ب ا را در ٩انک های بزرگی ک ا نيمی از سپرده ه ائی تقريب ه تنه ا ب بانک از آن ه

ن . بانک های کوچک را از ميدان به در کرده اند . دست خود متمرکز ساخته اند ی اي ول

مثال تبديل يک سلسله از بانک های -جا هنوز نکات بسياری در نظر گرفته نشده است

د کوچک به شعبات واقعی بانک های ب ائين از آن صحبت خواه ه در پ ره ک زرگ و غي

.شد

گورنيتس کرده بود، وجوه سپرده - مطابق حسابی که شولتسه١٩١٣در پايان سال

ه ده ب ود از ٩ش ارت ب رلن عب زرگ ب ا ١/٥ بانک ب ل تقريب غ ک ارک از مبل ارد م ميلي

ارک ام سرمايه .ده ميليارد م ا تم ر سپرده ه سنده عالوه ب ين نوي ز ب ی هم انکی را ني

سد ی نوي ه م ر گرفت ال «: در نظ ان س رلن ١٩٠٩در پاي زرگ ب ک ب ه بان اق ن ه اتف ب

درصد ٨٣ ميليارد مارک يعنی قريب ٣/١١ ،بانک هائی که به آن ها ملحق شده بودند

رمايه ام س تند یتم ار داش ان را در اختي انکی آلم ان«. ب ک آلم Deutsche„(» بان

Bank“ ( ارک در ئی که به آن ملحق شده اند که به اتفاق بانک ها قريب سه ميليارد م

∗-) Alfred Lansburgh: „Fünf Jahre d. Bankwesen“, „Die Bank“.) ( رد آلف

ان «: النسبورگ رجم -»بانک «، »پنج سال فعاليت بانک های آلم ، ٨ ، شماره ١٩١٣، سال )مت .٧٢٨ص

٣٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

روس ی اختيار دارد، در رديف اداره ی پ ز تجمع - راه آهن های دولت رين مرک زرگ ت ب

∗.» اروپا بوده و در عين حال به منتها درجه فاقد تمرکز است یسرمايه

ه يکی » ملحق شده «ما روی اشاره به بانک های ه ب ن نکت را اي رديم، زي از تکيه ک

وط می شود اه های . مهم ترين خصوصيات مميزه تمرکز نوين سرمايه داری مرب بنگ

زرگ و ب ستقي ه ب ای کوچک را م ا و بانک ه اه ه ا بنگ ه تنه ا، ن ا مخصوص بانک ه

ز از طريق یدر سرمايه» اشتراک«می بلعند، بلکه عالوه بر آن از طريق آن ها و ني

ست ه اسهام و از طريق سي ه خود خريد يا مبادل ا را ب ره آن ه ره و غي م وام دادن و غي

د و ضميمه » ملحق می سازند « ه تبعيت خود در می آورن روه یو ب ه » خود « گ ا ب ي

ر «پروفسور ليفمان يک . خود می نمايند » کنسرن « ی اصطالح فنی ضميمه قطور » اث

ده انجمن های «پانصد صفحه ای را به توصيف ار دهن ده و اعتب ونی ∗»اشتراک کنن کن

ه متأسفانه در آن استدالل های یختصاص ا ه » تئوريک « داده است ک م ارزشی را ب ک

د ام است اضافه می نماي شده و خ ن . مدارکی که اغلب حالجی ن ه اي ه ک ن نکت ا اي و ام

ردد » اشتراک«سيستم تج می گ ه -از لحاظ تمرکز به چه نتيجه ای من موضوعيست ک

انک های بزرگ بسوم به ريسر که به بانکی مو» رجال«بهتر از همه در کتاب يکی از

دارک او . آلمان اختصاص دارد نشان داده شده است ه بررسی م ه ب ن ک ل از اي ی قب ول

.را نقل می نمائيم» اشتراک« مشخصی از سيستم یبپردازيم، نمونه

رين و -يکی از بزرگ ترين » بانک آلمان » «گروه« زرگ ت ا ب م مطلق روه - شايد ه گ

ن ب. بانک های بزرگ است ام بانک های اي ه تم ده ای ک رای پيدا کردن رشته های عم

د ه » اشتراک «گروه را به يکديگر مربوط می سازد، باي ا ب درجه اول و دوم و سوم ي

∗-) Schulze Gaevernitz „Die deutsche Kreditbank“ ( در

(Grundriss der Sozialökonomik“.)) ورنيتس سه گ ده ی «. شولت ار دهن بانک های اعتبان ه » آلم وم ب شريه موس ه در ن اعی «مندرج صاد اجتم ان اقت ن»ارک وبين گ رجم -، ت ال )مت ، س .١٣٧ و ١٢، ص ١٩١٥

∗-) R. Liefmann: „Beteilligungs – und Finanzierungsgesellschaften. Eine Studie über den modernen Kapitalismus und das Effektenwesen“. I. Aufl,

Jena.٢١٢ -ص) ١٩٠٩.

٣٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه ستگی درج ر واب ارت ديگ شخيص داد یعب وم را ت ستگی (. اول و دوم و س واب

∗: می رسيم زير یدر اين صورت به نتيجه). »بانک آلمان«بانک های کوچک تر به

وابستگی درجه ١

وابستگی درجه ٢

وابستگی درجه ٣

از اين بانک ها بانک١٧در به طور هميشگی ٣٤ بانک در ٩

بانک

از اين بانک ها ٧ بانک در ٤

بانک - - بانک٥در برای مدت نامعلوم

ک « بان

ان در » آلم

ک ن بان اي

ا اشتراک ه

:دارد

نک ها از اين با بانک٨در گاه به گاه ١٤ بانک در ٥

بانک

از اين بانک ها ٢ بانک در ٢

بانک

٩ در ٦؛ از آن ميان ٤٨ در ١٤ بانگ؛ از آن جمله ٣٠در ... جمعا

ه » اول ی رجه دوابستگی « بانک دارای ٨در بين اه «ک اه گ ه » گ سته ب بانک «واب

ان ستند » آلم ود دارد٣ه ارجی وج ک خ شی : بان ک اتري ک بان هاتحاد«(ي یي

ای ن » بانک ه يبری و (و دو بانک روسی ) “Bankverein„وي انی س بانک بازرگ

ارجی انی خ ی بازرگ ک روس روه ). بان ه در گ م رفت ان «روی ه ک آلم ور »بان ه ط ، ب

ی، ل ٨٧مستقيم و غيرمستقيم و يک جا و به طور جزئ غ ک بانک اشتراک دارد و مبل

ه سرمايه خودی و سرمايه های غيری که در ا روه است ب ن گ ا ٢ختيار اي ارد ٣ ت ميلي

.مارک بالغ می شود

ده ا ع رار دارد و ب ی ق ين گروه ه در رأس چن انکی ک ست ب ی از یواضح قليل

الی امالت م ه منظور اجرای مع د ب بانک های ديگری که چندان دست کمی از آن ندارن

ديگر نقش -شودبسيار بزرگ و پر سود، از قبيل قرضه های دولتی، وارد سازش می

. نداشته و به اتحاديه مشتی از صاحبان انحصار مبدل شده است»ميانجی«

∗-) Alfred Lansburgh: „Das Beteiligungssystem im deutschen

Bankwesen“, „Die Bank“ اشتراک در امور بانکی سيستم «: آلفرد النسبورگ) (١٩١٠،١ .٥٠٠، ص )مترجم -»بانک«، »آلمان

٤٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ا چه ١٩اين که معامالت بانک های آلمان همانا در پايان قرن ستم ب رن بي و آغاز ق

ه ا را ب ا آن ه رده و م ل ک سر نق ه ري ی ک سرعتی تمرکز می يافت از پيکره های زيرين

:ه می شودطور خالصه ذکر می نمائيم، ديد

شعب و سازمان های شش بانک بزرگ برلنشعب و سازمان های شش بانک بزرگ برلن

وده سال عب موج ش در آلمان

ذيرش صندوق پا و پرده ه س

شعب صرافی

ی تراک دائم اشای ک ه در بان

سهامی آلمان

وع مجم مؤسسات

٤٢ ١ ١٤ ١٦ ١٨٩٥ ٨٠ ٨ ٤٠ ٢١ ١٩٠٠ ٤٥٠ ٦٣ ٢٧٦ ١٠٤ ١٩١١

سرعت توسعه می يابد و سراسر ل ها به امی بينيم که چگونه شبکه متراکمی از کان

د، ی نماي ز م ولی را متمرک دهای پ ا و درآم رمايه ه ام س رد، تم ی گي را م شور را ف ک

هزارها اقتصاد پراکنده را به يک اقتصاد واحد ملی سرمايه داری در سراسر کشور و

دل می سازد ان مب ی سرمايه داری در سراسر جه صاد واحد مل ه يک اقت آن . سپس ب

ه » فقدان تمرکزی « رديم ب ل ک که شولتسه گورنيتس در قسمتی که فوقا از کتاب وی نق

ه ن است ک ارت از اي ال عب نام علم اقتصاد بورژوازی ايام ما از آن صحبت می کند، عم

ه سابقا دارای تعداد ا » استقالل « روز افزونی از واحدهای اقتصادی ک وده و ي سبی ب ن

د -به عبارت صحيح تر در يک محل محدود بودند ز واحد می گردن ابع يک مرک ن . ت اي

يعنی افزايش نقش و اهميت و قدرت غول های تمرکزموضوع در ماهيت امر معنايش

.انحصاريست

ن ر سرمايه داری اي انکی «در کشورهای کهنسال ت ر » شبکه ب راکم ت م مت ن ه از اي

ا ی ، تعداد شعب کليه ١٩١٠در انگلستان، به اضافه ايرلند، در سال . است ه بانک ه ب

ا ٤٤٧از مجموع ( شعبه ٤٠٠چهار بانک بزرگ هر يک بيش از . بالغ بود ١٥١/٧ ت

يش از ) شعبه ٦٨٩ ار بانک ديگر هر يک ب بانک هر يک ١١ و ٢٠٠و سپس چه

. شعبه داشتند١٠٠بيش از

٤١

نشر کارگری سوسياليستی

سه هدر فران ایس ک ه ی بان الن يعن ک ک و) Credit Lyonnais ( بان

)Comptoir, Notianal ( و)Societe Generale(∗ امالت و شبکه ه ی مع دامن

∗∗:شعب خود را به ترتيب ذيل توسعه می دادند

برحسب (ميزان سرمايه ها تعداد شعب و صندوق ها )ميليون فرانک

غير خصوصی جمعا در پاريس ها در شهرستان سال٤٢٧ ٢٠٠ ٦٤ ١٧ ٤٧ ١٨٧٠ ١٢٤٥ ٢٦٥ ٢٥٨ ٦٦ ١٩٢ ١٨٩٠ ٤٣٦٣ ٨٨٧ ١٢٢٩ ١٩٦ ١٠٣٣ ١٩٠٩

اره » روابط«ريسر برای توصيف امی را درب ونی ارق زرگ کن داد ی بانک های ب تع

تاده يده و فرس ای رس ه ه روات «نام د ب رکت خري -Disconto„(» ش

Gesellschaft“( ت ان اس ان و جه ای آلم ک ه رين بان زرگ ت ی از ب ه يک ، ک

:ر می نمايدذک) ميليون مارک می رسيد٣٠٠ به ١٩١٤ آن در سال یسرمايه(

تعداد نامه هاتعداد نامه ها

فرستاده رسيده ٦٢٩٢ ٦١٣٥ ....١٨٥٢ ٨٧٥١٣ ٨٥٨٠٠ ....١٨٧٠ ٦٢٦٠٤٣ ٥٣٣١٠٢ ....١٩٠٠

ون «تعداد حساب های اريس »بانک استقراضی لي زرگ پ ه يکی از بانک های ب ، ک

∗. می رسد١٩١٢ در سال ٥٣٩/٦٣٣ به ١٨٧٥ در سال ٥٣٥/٢٨است از

.مترجم -»شرکت کل«، »دفتر ملی خريد بروات«، »بانک استقراضی ليون «-∗∗∗-) Eugen Kaufmann: „Das französische Bankwesen“.) (ان : اوژن کائوفم .٣٦٢ و ٣٥٦ -، ص١٩١١، سال )مترجم -، توبين گن»معامالت بانکی در فرانسه«∗-) Jean Lescure: „L epargne en France“P, سکور ) (١٩١٤ ا در «: ژان ل ه ه اندوخت

.٥٢ –، ص )مترجم -، پاريس»فرانسه

٤٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ز اين ارقام ساده شايد و ا تمرک ه ب اضح تر از استدالل های طوالنی نشان بدهد چگون

د و از سرمايه و رشد معامالت بانک ها در اهميت آن ها تغييرات اساسی روی می ده

د ه سرمايه داران منفرد و پراکنده يک سرمايه دار کلکتيو ب ه . وجود می آي هنگامی ک

وئی ی و بانک برای چند سرمايه دار حساب جاری نگاه می دارد گ يک عمل صرفا فن

ه عظيمی . فرعی انجام می دهد ذيرد و دامن ولی هنگامی که اين معامالت توسعه می پ

ام انی و صنعتی تم امالت بازرگ رد آن وقت مشتی صاحب انحصار، مع به خود می گي

اط های د از طريق ارتب جامعه سرمايه داری را تابع خود می نمايند، و امکان می يابن

ا ساب ه انکی و ح الیب امالت م اير مع اری و س ور -ی ج ونگی ام دا از چگ ابت

اگون ر شوندسرمايه داران گون ا خب ا ب ا را دقيق رار و سپس آن ه رل خود ق تحت کنت

ه تسهيالت يا و از طريق توسعه يا تحديد اعتبارات و ايجاد اشکاالت دهند ن زمين در اي

االخره سرنوشت د و ب وذ نماين ال نف ا اعم ور آن ه ا را در ام ين آن ه ر جهت تعي از ه

ن نمايند ا اي ، ميزان درآمد آن ها را معين کنند و آن ها را از سرمايه محروم سازند و ي

د و ر کميت سرمايه خود بيفزاين که به آن ها امکان دهند سريعا و به ميزان هنگفتی ب

.غيره و غيره

روات «ما هم اکنون متذکر شديم که د ب رلن سرمايه » شرکت خري ه در ب ٣٠٠ اش ب

روات « یاين افزايش سرمايه . ميليون مارک می رسد يکی از فصول » شرکت خريد ب

رلن رين بانک های ب زرگ ت مبارزه ای بود که برای احراز سيادت، بين دو بانک از ب

ی ان«يعن ک آلم روات «و » بان د ب رکت خري ال . روی داد» ش ک اول ١٨٧٠در س بان

ه ١٥ا به هنوز تازه کار بود و سرمايه اش جمع ميليون می رسيد ولی سرمايه دومی ب

ود ٢٠٠ اولی به ی سرمايه ١٩٠٨در سال . ميليون بالغ می گرديد ٣٠ الغ ب ون ب ميلي

ه ی و سرمايه ون ١٧٠ دومی ب ه ١٩١٤در سال . ميلي ی سرمايه خود را ب ٢٥٠ اول

ه زرگ درج ک ب ا بان تن ب م آميخ ق در ه ی از طري ون و دوم ی یميلي ر يعن اول ديگ

ه » ها ئوزن ف شا ی بانک متحده « ا ٣٠٠سرمايه اش را ب ون ارتق بديهيست . دادء ميلي

ائی «اين مبارزه که هدف آن احراز سيادت است، با ن دو بانک » سازش ه ين اي ز ب ني

٤٣

نشر کارگری سوسياليستی

ردد ر می گ ر و محکم ت زون ت واره اف ه هم ن سير تکامل . توأم است ک يم اي اينک ببين

ان ه کارشناس ائی را ب ری ه ه گي ه نتيج امال چ صادی ک سائل اقت ه م ه ب انکی ک ور ب ام

ه رين رفرمي یاز نقط اط ت رين و محت دل ت ر معت د ز نظ ی نگرن ورژوائی م ل -م ب تحمي

:می نمايد

انی ه آلم رمايه » بانک«مجل زايش س روات « یدر خصوص اف د ب رکت خري و » ش

ين «: ميليون چنين نوشته است ٣٠٠رسيدن آن به مبلغ م هم راه بانک های ديگر ه

د ٣٠٠را خواهند پيمود و از ان را می گردانن نفری که اکنون چرخ امور اقتصادی آلم

د ٢٥ يا ٥٠به مرور زمان د مان اقی خواهن ن ب ه . و يا کمتر از اي د انتظار داشت ک نباي

ردد دود گ انکی مح ور ب ه ام ا ب يش می رود تنه ه پ ز ب ه در راه تمرک وينی ک بش ن . جن

ی را ارتباط نزديکی که بين بانک ه داران های گوناگون وجود دارد سنديکاهای کارخان

ود د نم ه يکديگر نزديک خواه آ ب در ... نيز که تحت حمايت اين بانک ها هستند طبيعت

زيم فقط يک عده ر می خي ر ا تر ی يکی از روزها هنگامی که از خواب ب ست در براب

ديل انحصارهای ی چشمان حيرت زده ه خود خواهيم ديد و با ضرورت تب خصوصی ب

ائی را در . انحصارهای دولتی مواجه خواهيم شد ده ه ه پدي ن ک معهذا ما اصوال، جز اي

م موجب ذارده اي وده است آزاد گ سير تکامل خود که سهام فقط اندکی آن را تسريع نم

∗».ديگری برای سرزنش خود نداريم

ورژوا اين نمونه ای از عجز و زبون م ب ه عل ا ی نشريه نگاری بورژوايست ک زی تنه

و می کوشد ماهيت قضيه را فرقی که با آن دارد اين است که دارای صداقت کمتريست

ز، » حيرت«. پرده پوشی نمايد و به کمک درختان جنگل را پنهان دارد از عواقب تمرک

ا «از طرف (سرمايه داری » ی جامعه«دولت آلمان سرمايه داری يا » سرزنش« ، )»م

ر » تسريع«ترس از داختن سهام تمرکز در اث ان ان ه چيرشکی -جري ه ک ان گون ه هم ب

ناس انی کارش ام يک آلم ل«ن ور کارت د و ااز تر» در ام ی ترس ائی م ای آمريک ست ه

∗-) A, Lansburgh: „Die Bank mit den ٣٠٠ Millionen“, „Die Bank“ ١٩١٤ ,١

p. مترجم -»بانک«، » ميليونی٣٠٠بانک «: النسبورگ.آ) (٤٢٠.(

٤٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ا د تر «کارتل های آلمانی را به اين علت که گوي شرفت امانن ن حد سير پي ا اي ا ت ست ه

ه مگر ا -»ترجيح می دهد « بر آن ها ∗»فنی و اقتصادی را تسريع نمی نمايند ين ها هم

دال بر عجز و زبونی نيست؟

د اقی می مانن ات ب ان واقعي م چن ات ه ی واقعي ان تر . ول ط«ست نيست و ادر آلم » فق

ا ی در دست سالطين سرمايه است که عده اداره امور آن کارتل وجود دارد، ولی آن ه

اهش می رود . نفر تجاوز نمی کند ٣٠٠از ا . و اين تعداد هم دائما رو به ک در بانک ه

ه ه اختالف شکلی در ی هر حالت و در هم کشورهای سرمايه داری و اعم از هرگون

رده و -قوانين بانکی، شديد ک ار ت دين ب شکيل انحصارها را چن سير تمرکز سرمايه و ت

.آن را تسريع می نمايند

ن در يش از اي رن پ يم ق ارکس ن ال«م ت» کاپيت اس «: نوش ک مقي ا در ي ک ه بان

د را - شکل ولی فقط -اجتماعی شکل ع عمومی وسائل تولي حسابداری عمومی و توزي

ه (» وجود می آورند ه ب د سوم، قسمت دوم، ص رجوع شود ب ه ی روسی؛ جل -ترجم

ا ). ١٤٤ اره پيکره هائی که م اتر و درب داد دف زايش تع انکی و اف ی رشد سرمايه ی ب

ن وديم اي ل نم ا نق ره ی آن ه ا و غي ساب ه الن و ح ای ک ک ه عب بان سابدا«ش ری ح

د » عمومی ضمنا . تمام طبقه ی سرمايه داران را به طور مشخصی به ما نشان می ده

ه طور و ب ا ول را بانک ه ست، زي م ني ه سرمايه داران ه ا منحصر ب ن موضوع تنه اي

دان د صاحبکاران کوچک و کارمن موقت هم شده هرگونه درآمد پولی را، اعم از درآم

د «. می نمايند و قشر ناچيز فوقانی کارگران، جمع آوری -»توزيع عمومی وسائل تولي

ه از ست ک ه اي ن نتيج ضيه اي ه صوری ق اظ جنب داز لح ونی حاصل رش ای کن بانک ه

ا ٣می شود، همان بانک هائی که از بين آن ها ا ٦ ت سه و شش ت بانک کالن در فران

وع در ن ن شت بانک از اي د آه ود دارن ار خ ا در اختي ان ميليارده ع . لم ن توزي ی اي ول

د از لحاظ ه هيچ مضمون وسائل تولي وده » عمومی « وجه خود ب بلکه خصوصی . نب

زرگ رمايه ی ب افع س ا من ی ب ت يعن رين و در -اس زرگ ت ابع ب ا من ه ی اول ب درج

∗-) S. Tschierschky( ، ١٢٨نگارش نامبرده، ص.

٤٥

نشر کارگری سوسياليستی

رمايه انحصاری ی س ا يعن رمايه ه ل -س رايطی عم رمايه در ش ن س ت دارد و اي مطابق

ام سير تکامل می کند که توده ی اهالی در گرسنگی به سر می برد و کشاورزی در تم

م نايع ه ت و در ص ده اس ب مان نايع عق ل ص ير تکام أس آوری از س ور ي ه ط ود ب خ

.از تمام رشته های ديگر صنايع باج می ستاند» صنايع سنگين«

داز و مؤسسات صاد سرمايه داری، صندوق های پس ان در امر اجتماعی شدن اقت

ادتری هستند يعنی » فاقد تمرکز«پستی که بيشتر داد زي عده ی بيشتری از مناطق و تع

د ود دارن وذ خ ره ی نف الی را در داي ری از اه يع ت ل وس اده و محاف اط دورافت ا -از نق ب

د سيون . بانک ها شروع به رقابت می نماين ه يک کمي د ک امی چن مريکائی آاينک ارق

اره ع آوری درب داز جم ای پس ان ا و صندوق ه ا در بانک ه پرده ه سبی س د ن ی رش

∗.موده استن

))بر حسب ميليارد مارکبر حسب ميليارد مارک((سپرده ها سپرده ها

آلمانآلمان فرانسهفرانسه انگليسانگليس

هاک بان

ر د

ی ها

ق دوصن

ر د

داز انسپ

ها ک بان

ر د

ی ها

ق دوصن

ر د

داز انسپ

ها ک بان

ر د

دی ها

ت رک شر

ضیقراستا

ی ها

ق دوصن

ر د

داز انسپ

٦/٢ ٤/٠ ٥/٠ ٩/٠ ؟ ٦/١ ٤/٨ ١٨٨٠٥/٤ ٤/٠ ١/١ ١/٢ ٥/١ ٠/٢ ٤/١٢ ١٨٨٨ ٩/١٣ ٣/٢ ١/٧ ٢/٤ ٧/٣ ٢/٤ ٢/٢٣ ١٩٠٨

ا از ل سپرده ه ا ٤نظر به اين که صندوق های پس انداز در مقاب ارم ٤ ت و يک چه

ل ود مح رمايه ی خ رای س د ب ذا مجبورن د، ل ی پردازن زول م د ن دی «درص ر درآم » پ

وال جستجو نمايند ول و غير و به معامالتی از قبيل خريد و فروش سفته و رهن ام منق

ره دست دغي داز . بزنن ای پس ان ندوق ه ا و ص ين بانک ه ای ب ه روز «مرزه روز ب

ار -∗ ا مندرجه در ) National Monetary Commission ( آم ار ) (“die Bank„(آمريک آم

.١٢٠٠ ص -١، شماره ١٩١٠، )مترجم» بانک«کميسيون ملی پول مندرجه در مجله ی

٤٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

د .»بيشتر زدوده می شود ورت طلب می کنن مثال اطاق های بازرگانی در بوخوم و ارف

داز س ان ای پ ندوق ه ه ص ود«ب دغن ش ه » ق امالتی ک رفا«از مع ه » ص وط ب مرب

انکی «ب می کنند فعاليت خريد سفته، خودداری ورزند و نيز طل بانک هاست، نظير » ب

انبی . ∗∗مؤسسات پستی محدود گردد ادا از ج ه مب انکی در هراسند ک وئی آس های ب گ

ه انت د ک ه پيچن ا ب ای آن ه ه پ شهودی ب ور م ه ط ی ب صار دولت د انح ار ندارن ی . ظ ول

بديهيست اين هراس آن ها از حدود رقابت بين دو نفر به اصطالح پشت ميز نشين يک

اردی صندوق های . ج نيست دفتر اداری خار د ميلي زيرا از يک طرف سرمايه های چن

سالطين سرمايه بانکی است و از طرف همانپس انداز در ماهيت امر عمال در اختيار

ه ی در جامع ر انحصار دولت زايش و یديگ رای اف ست ب يله اي ط وس رمايه داری فق س

ته ان رش ا بهم الن ي ای ف دهای ميليونره يم درآم نعت ک یتحک رف ص ه در ش

.ورشکستگی هستند

ود، ا ب ه يکی از مظاهر تبديل سرمايه داری سابق، که رقابت آزاد در آن حکم فرم ب

ت اهش اهمي ارت است از ک م فرماست عب ه انحصار در آن حک وين ک سرمايه داری ن

سد » بانک « ی مجله. بورس ها ا «: می نوي ه بانک ه انی ک ی زم ه سابقا يعن ورس ک ب

ين هنوز نمی توانستند د ب وده بودن شر نم ه منت اداری را ک قسمت اعظمی از اوراق به

ه ن جنب ون مدت هاست اي یمشتريان خود پخش کنند ميانجی ضروری مبادله بود اکن

∗».خود را از دست داده است

در بانک اين از کلمات قصار عصر کنونی است .»هر بانکی بورس است « ه هر ق ک

رو شود ه ب امور بانکی با موفقيت بيشتری روبزرگ تر باشد و هر قدر امر تمرکز در

ردد ی گ شتر صادق م سبت بي ان ن ه هم اد، «∗∗».ب ای هفت ال ه ی س ابق يعن ر در س اگ

ه ورشکستگی » ظريفی «اشاره (» بورس با زياده روی های دوران جوانيش است ب

.٧١٣ -، ص١٩١٤، سال ١٠٢٢، ٨١١ -، ص١٩١٣ همان جا، سال -∗∗∗-) Die Bank, ٣١٦ -ص) ١٩١٤. ∗∗-) , Berlin ١٩٠٧»Geld und Bankwesen«Dr. Oscar Stillich:) ( ر اسکار دکت

.١٦٩ -ص) مترجم. ، برلن»پول و امور بانک«: استيليخ

٤٧

نشر کارگری سوسياليستی

ان «) و غيره٧ و به افتضاحات گروندر١٨٧٣بورس در سال ردن آلم عصر صنعتی ک

ا «اکنون ديگر بانک ها و صنايع می توانند خود اد، در عوض را آغاز نه مستقال کاره

د ورسس. »را اداره نماين ر ب ا ب زرگ م ای ب ست جز... يادت بانک ه زی ني ر چي مظه

ان شکل آلم امال مت نعتی ک ت ص ود . دول وانين خ ل ق دان عم ق مي دين طري ر ب ار اگ ک

ی ق بانک ها دامنه فوق العاده اقتصادی محدود می گردد و تنظيم آگاهانه امور از طري

رد ز از ی در عوض مسئوليت عده -وسيعی به خود می گي دگان ني ری کنن دود رهب مع

ذيرد زايش می پ ی اف زان عظيم ه مي ی ب صاد مل اظ اقت ه -».لح البی است ک ا مط ن ه اي

سد انی می نوي سور آلم ورنيتس پرف سه گ شين . ∗شولت دافع آت ه م امبرده ک اليزم ن امپري

ان و در ب ک آلم د ي ی کوش ت م ذ اس سيار متنف شورها ب ام ک ای تم ست ه ـين امپريالي

ه ت « ینکت ی اهمي ه » ب ن موضوع را ک ی اي ه«يعن يم آگاهان ور یتنظ ق » ام از طري

ردم ب اول م ارت است از چپ ا عب ک ه صارات ه بان احبان انح شتی ص امال«دست م ک

د -»متشکل رده پوشی نماي را . پ ه زي رده ی وظيف ورژوا پ سور ب برداشتن از روی پرف

ه شای کلي ا و اف ام نيرنگ ه ست یتم دوز و کلک های صاحبان انحصارات بانک ني

.ش آن هاستيبلکه آرا

ذتر و از م متنف ن ه صاددانی از اي ه اقت سر ک ز، ري ه ني انکی » رجال «به همين گون ب

ه اتی ک ود را از چنگ واقعي ان خ ضمون گريب اری از م اراتی ع تعمال عب ا اس است، ب

رای «: او می گويد . ها غيرممکن است رها می سازد انکار آن بورس خاصيتی را که ب

ی از دست ه طور روزافزون تمام اقتصاد و گردش اوراق بهادار ضرورت مسلم دارد ب

رين آلت سنجش . می دهد اين خاصيت عبارت از اين است که بورس عالوه بر دقيق ت

در -٧ ضاحات گرون ای -افت ال ه از س يس ٧٠ در آغ ديد تأس د ش ته در دوره ی رش رن گذش ق

انی (شرکت های سهامی در آلمان روی داد ه ی آلم سم از کلم ی تأسيس Gründerکروندري يعنه جريان ). مشتق شده است ه ب ود ک گروندريسم با يک سلسله کالهبرداری های شيادانه ای توأم ب

ام می گرفت و ورس انج وسيله ی احتکار و فروش فوق العاده گران اراضی و سفته بازی در ب .در نتيجه آن معامله گران بورژوا کيسه های خود را انباشته می کردند

∗-) Schulze Gaevernitz „Die deutsche Kreditbank“ ( در (Grundriss der Sozialökonomik“ Tüb.١٩١٥.)١٠١ - ص.

٤٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ان آن از خالل ه جري ز ک صادی ني دگی اقت ده بودن برای زن يم کنن ذرد تنظ ورس می گ ب

.∗∗»کاری باشد تقريبا خود

ر ارت ديگ ه عب ه : ب ت آزاد ب رمايه داری دوران رقاب ی س ابق يعن رمايه داری س س

ورس اق ب ه اتف ی ب اتفاق تنظيم کننده ای که وجودش برای آن ضرورت مسلم دارد يعن

که عالئم آشکار جای آن را سرمايه داری نوين می گيرد . از اين ديار رخت بر می بندد

به طور طبيعی اين . پديده ای انتقالی و مخلوطی از رقابت آزاد و انحصار را دربر دارد

وين رمايه داری ن ن س ه اي د ک ی آي يش م ؤال پ ال«س ه » انتق ست ب ه چيزي ی چ ، ول

.دانشمندان بورژوازی از طرح اين سؤال بيم دارند

ه امکان رقابت د « ام کارهای سی سال پيش کارفرمايانی که آزادان م تم ه ده اشتند ن

در حال . تعلق نداشت انجام می دادند » کارگران«اقتصادی را که به حيطه کار جسمانی

د دولت کارمندانحاضر انکی . نه دهم اين کار فکری اقتصادی را انجام می دهن امور ب

ه ش درج ل نق ير تکام ن س د یدر اي ی کن ازی م سه ∗. اول را ب ارف شولت ن اعت اي

از ورنيتس ب ن گ ه اي از ب سأله و ب ی م وين يعن رمايه داری ن ه س د ک ی کن ورد م برخ

.امپرياليستی خود انتقال به چه چيزيستی سرمايه داری در مرحله

صاد ی در بين عده ام اقت ز در رأس تم قليلی از بانک هائی که به حکم پروسه تمرک

شکيل سرمايه داری باقی می مانند، طبيعتا تمايل به سازش انحصارطلبانه ست اترو ت

د بانک ها ا . بيش از پيش مشهود بوده و شدت می ياب ه در آمريک ائی ک داد بانک ه تع

وده؛ بلکه بانک دوبر سرمايه ای بالغ بر يازده ميليارد مارک تسلط دارند نه بانک نب

در آلمان بلعيده شدن . ∗∗کالن است که به ميلياردر رکفلر و ميلياردر مرگان تعلق دارند

روات «طبه توس » هائوزنفحد شا بانک مت « د ب ذکر شديم » شرکت خري ا مت ا فوق ه م ک

.، چاپ چهارم٦٢٩ -کتاب نامبرده، ص. ريسر-∗∗∗-)Schulze Gaevernitz „Die deutsche Kreditbank“ ( در

(Grundriss der Sozialökonomik“ Tüb.١٩١٥.)١٥١ - ص. ∗∗-) Die Bank, ٤٣٥ -، ص)١ ,١٩١٢.

٤٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه د ک ب گردي ه «موج ورت یروزنام د » فرانکف ی نماي اع م ورس دف افع ب ه از من ک

:موضوع را اين طور ارزيابی نمايد

رای دريافت ی به موازات رشد تمرکز بانک ها عده « ی ب ه طور کل ه ب مؤسساتی ک

ا م ه آن ه وان ب ی ت ار م زان اعتب ر مي ه ب ردد و در نتيج ی گ دود م ود مح ه نم راجع

انکی دود ب روه های مع ه گ زرگ ب ستگی صنايع ب زوده می شود واب اط . اف وجود ارتب

ه ه ب نزديک بين صنايع و جهان فينانسيست ها، آزادی عمل شرکت های صنعتی را ک

سيون ستيفيکاابدين جهت صنايع بزرگ به تر . سرمايه بانکی نيازمندند محدود می کند

ه تر (بانک ها ا ب ديل آن ه ا تب شديد ) ست ايعنی متحد شدن ي ی ت ه طور روزافزون ه ب ک

ائی می گردد با احساسات مختلطی می نگرند؛ در حقيقت هم تا رات نموداره کنون به ک

. از سازش های معينی بين بعضی از کنسرن های بانک های بزرگ مشاهده شده است

∗».دمنجر می گرداين سازش ها به محدود شدن رقابت

ائيم ه آن برخورد می نم انکی ب ا در سير تکامل امور ب ه م -باز هم آخرين کالمی ک

.انحصار است

و اما در مورد ارتباط نزديک بين بانک ها و صنايع بايد گفت که همانا در اين رشته

ی بانک، . آن چه تقريبا آشکارتر از همه متظاهر می گردد نقش نوين بانک هاست وقت

ول میی ه سفت ی را قب ای معين د و کارفرم از می کن رای وی حساب جاری ب د، ب نماي

م ه شود، ذره ای ه غيره غيره، اين معامالت، چنان چه به طور جداگانه در نظر گرفت

انجيگری خود ره نقش ساده مي م از دائ د و بانک ه ا نمی کاه ن کارفرم از استقالل اي

ی ولی وقتی اين معامال . گامی فراتر نمی نهد ت افزايش می پذيرد و قوت می گيرد، وقت

د «بانک سرمايه های عظيمی را در دست خود اه »جمع می نماين ا نگ ی بانک ب ، وقت

د ی امکان می ياب م وجود (داشتن حساب جاری بنگاه معين ن امکان در حقيقت ه و اي

ه طور) دارد شتری روزب صادی م ات اوضاع اقت ری از جزئي ل ت ه کام ر چ زون و ه اف

.١٥٥ -، ص»)Grdr. D.s.-Oek(« نقل قول از شولتسه گورنيتس در -∗

٥٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ه ب خود م ش از پيش يطلع گردد، آن وقت در نتيجه اين امر سرمايه دار صاحب کارخان

.نسبت به بانک در وابستگی کامل قرار می گيرد

ه اصطالح انی، عمل ب در عين حال بين بانک ها و بنگاه های کالن صنايع و بازرگ

ن دو ذيرد و اي ی پ عه م صی توس اد شخ ه اتح يلهب هام و یوس گ آرودن س ه چن ب

يله ه وس رکت ر یب ای ؤ ش ارت س وراهای نظ ا در ش گ ه ديره (بان ای م ت ه ) هيئ

م يکی می شوند بنگاه ها ی صنعتی ا ه العکس، ب انی و ب صاددان . و بازرگ دلس اقت اي

انی م اره فآلم دارک را درب رين م ا ی صل ت اه ه ا و بنگ رمايه ه ز س وع تمرک ن ن اي

شرکت ٣٤٤سای خود در ؤاز طريق ر شش بانک کالن برلن . جمع آوری نموده است

ديره ا در ٤٠٧ خود در ی صنعتی و از طريق اعضاء هيئت م ی جمع شرکت ديگر يعن

ا دو عضو از هر شورای نظارت و - شرکت ٢٨٩در . شرکت نمايندگی داشتند ٧٥١ ي

در بين اين شرکت های بازرگانی و صنعتی . يا رياست اين شوراها متعلق به آن ها بود

ه؛ طرق و شوراع، ع ترين ما با متنو رشته های صنايع و هم چنين با شرکت های بيم

يم أرستوران ها، ت ره برخورد می کن ری و غي زار هن د اب از سوی . ترها و صنايع تولي

ه دار کالن ٥١) ١٩١٠در سال (ديگر در شوراهای نظارت همان شش بانک کارخان

يم کشتی ی وجود داشت که رئيس بنگاه کروپ و رئيس شرکت عظ »Hapag« ∗ ران

)Hamburg-Amerika ( هر يک از شش بانک . و غيره و غيره جزو آن ها بودند

ا سال ١٨٩٥از سال رای صدها شرکت ١٩١٠ ت شار سهام و برگ های وام ب در انت

.∗∗اشتراک داشتبود ٤١٩ تا ٢٨١صنعتی که تعداد آن ها از

ه وسيله » اتحاد شخصی « ا صنايع ب اد شخصی « ی بانک ها ب ان »اتح ا بهم فالن ي

ردد سد . شرکت با دولت تکميل می گ دلس می نوي عضويت در شوراهای نظارت «: اي

دان ه کارمن ز ب ه داوطلبانه به اشخاص دارای اسم و رسم و ني ه در عالی رتب سابق ک

سهيالت د ت ی قادرن ات دولت ا مقام اس ب ورت تم اد(!!) ص ذار زي د واگ راهم نماين ی ف

.مترجم). آمريکا-هامبورگ(» هاپاگ «-∗ کتاب های نامبرده- ايدلس و ريسر-∗∗

٥١

نشر کارگری سوسياليستی

ده در شورای ن «.. .»می شود ا نماين وال ب زرگ معم ا عضو ی ظارت بانک ب مجلس ي

.»شهرداری برلن می توان برخورد نمود

زرگ سرمايه داری ه اين ب بنابر وجود آمدن و به اصطالح قوام يافتن انحصارهای ب

ام راه های افوق طبيعی «و » طبيعی «با تمام سرعت از تم ه پيش می رود » م ين . ب ب

ه ی ک ی چند صد پادشاه مالی جامع ار معين سيم ک نظم تق ه طور م ونی سرمايه داری ب ن

:انجام می گيرد

عه« ن توس ا اي رادف ب زرگ یم ه دار ب ده ای کارخان ت ع ه فعالي ه در (» حيط ک

ه «) بانک ها و غيره شرکت دارند ی ئت های مديره يه یو با واگذاری فقط يک منطق

ديران سای بانک در هر شهرستا ؤصنعتی معين در اختيار هر يک از ر ن، تخصص م

کلی فقط در اين نوع تخصص به طور. بانک های بزرگ به ميزان معينی ترقی می کند

اط های صنعتی ه ارتب ه خصوص وسعت دامن صورت بزرگ بودن مؤسسه بانکی و ب

ا : اين تقسيم کار از دو جهت انجام می گيرد . آن امکان پذير است از يک طرف تماس ب

ی ه يک وع ب ث المجم ن حي نايع م اؤ از رص ه دارد س صی ک سب تخص ر ح ذار ب واگ

ا گروهی از اه های مختلف ي می شود، از طرف ديگر هر رئيسی نظارت در امور بنگ

ا يکديگر نزد رد بنگاه هائی را که از لحاظ حرفه يا منافع ب ده می گي ر عه د، ب .. .».يکن

ه های مختلف سرمايه داری ديگر به حدی رشد کرده است که می تواند در امور بنگا (

ی «)... متشکلی داشته باشد نظارت يکی تخصصش مربوط به صنايع آلمان و گاهی حت

ان (» فقط مربوط به صنايع آلمان غربيست رين قسمت های آلم ی صنعتی ت ان غرب آلم

ا و صنايع خارجی و اطالع ی ديگری تخصصش در رشته «، )است ارتباط با دولت ه

ره و د ه داران و غي صيت کارخان تهاز شخ ره یر رش ورس و غي ه ب وط ب ور مرب ام

ت ک از ر . اس ر ي ه ه سا ب ه ب ن چ ر اي الوه ب ت اداره ؤع ا مأموري ک ه ای بان یس

يکی به طور . مخصوصی از صنايع واگذار می شود ی مخصوص و يا رشته ی منطقه

ای د، ديگری در فابريک ه ار می کن رق ک ای ب ارت شرکت ه ده در شوراهای نظ عم

کمی از بنگاه های منفرد ی قند و سومی در عده ی يا کارخانه زی و شيميائی، آبجوسا

٥٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

خالصه شکی نيست ... ر شورای نظارت شرکت های بيمه کار می کند دو در عين حال

معامالت وسعت می پذيرد و تنوع آن ها ی که در بانک های بزرگ به نسبتی که دامنه

شت ز بي ردد بيشتر می شود، تقسيم کار بين مديران آن ها ني ن -ر می گ ه اي و (منظور ب

انکی ) برای حصول اين نتيجه که بتوان کار مديران را از معامالت به اصطالح صرفا ب

ا کمی باالتر برد، بر توانائی آن ها به هنگام قضاوت در امور افزود، نکته سنجی آن ه

را در مسائل عمومی مربوط به صنعت و نيز در مسائل تخصصی مربوط به رشته های

هجد نعت یاگان ک ص نعتی بان وذ ص ه ی نف ت در منطق رای فعالي رد و ب شتر ک بي

ودحاضرشان ا می کوشند در . نم ه بانک ه ن راه ک ا ضمنا از اي ستم بانک ه ن سي اي

ز ستند و ني نا ه وبی آش ه خ نايع ب ا ص ه ب ی را ک ود اشخاص ارت خ وراهای نظ ش

ه سابق و ب دان عالی رتب دان ه کارفرمايان و کارمن ادارات راه آهن و خصوص کارمن

.∗» تکميل می گردد- را انتخاب نمايند و غيرهمعادن

وع ين ن ائی از هم دکی اختالف شکل، سازمان ه ا ان ا ب ز م در بانک های فرانسه ني

ی سمثال يکی از . مشاهده می کنيم ون «ه بانک کالن فرانسه يعن » بانک استقراضی لي

عبه ام یش ه ن صوصی ب ات « مخ ع آوری اطالع عبه جم الیش service des(» م

ètudes financières ( ت وده اس ر نم دس، . دائ اه مهن يش از پنج عبه ب ن ش در اي

د ار می کنن ه . کارشناس آمار، اقتصاددان، حقوق دان و غيره به طور دائمی ک ی هزين

ا هفت صد هزار فرانک است ر شش صد ت الغ ب ن . نگاهداری اين شعبه در سال ب اي

سيم شده است خود به هشت ی شعبه به نوبه ره تق ه : دائ يکی اطالعات مخصوص ب

ار عمومی مشغول ه بررسی آم د، ديگری ب اه های صنعتی را جمع آوری می کن بنگ

د، ه می نماي است، سومی امور مربوط به شرکت های راه آهن و کشتی رانی را مطالع

.١٥٧ -کتاب نامبرده، ص. ايدلس-∗

٥٣

نشر کارگری سوسياليستی د چهارمی در اطراف اوراق بهادار و پنجمی درباره گزارش های مالی تحقيق می نماي

.∗و قس عليهذا

زون ي ی روزاف رف آميختگ ک ط ود از ي ی ش ه حاصل م ه ای ک ه اصطالح انتيج ب

انکی و .ای. ن ای ب رمايه ه وردن س ست، جوش خ ه موردي ه اصطالح ب ارين، ک بوخ

ه مؤسسات ا ب ديل آن ه ه در ی اصنعتی است و از طرف ديگر رشد بانک ها و تب ست ک

ت ه «حقيق الی جنب د» اونيورس ند. دارن ورد اي سأله ر م ق م ر اصطالحات دقي ا ذک م

رده است ه ک ر کس مطالع ر از ه ضيه بهت ن ق ه در اي سنده ای را ک ی نوي دلس يعن -اي

:ضروری می دانيم

ه ب« يم ک ی رس ه م ن نتيج ه اي ا ب وع م ث المجم ن حي ات صنعتی م ا بررسی ارتباط

د ی کنن ار م نايع ک رای ص ه ب الی ک سات م همؤس ال یجنب د اونيورس ر. دارن خالف ب

رح ات مط اهی در مطبوع ه گ ائی ک رخالف خواست ه ا و ب ر بانک ه ای ديگ شکل ه

ی ی می گردد و طلب می شود که بانک ها بايد در رشته ا بخش معين معينی از امور ي

زرگ می کوشند -از صنايع تخصص حاصل نمايند تا دچار تزلزل نگردند بانک های ب

نعتی ای ص ا ه ا بنگ ود را ب ات خ دور -ارتباط ی المق د حت وع تولي ل و ن اظ مح از لح

ا متنوع تر سازند و آن ناموزونی هائی را که در توزيع سرمايه بين مناطق مختلف و ي

شه ود دارد و ري اگون صنايع وج ای گون ته ه ای یرش اه ه اريخ تأسيس بنگ آن در ت

اط ب ليک تماي «.» بر طرف سازند -مختلف نهفته است ه ارتب ن است ک ارت از اي ا عب

ده ه يک پدي اط یصنايع ب ن ارتب ه اي ن است ک ل ديگر اي دل شود، و تماي ومی مب عم

ه ی ب اقص ول ه طور ن زرگ ب محکم تر و شديدتر گردد؛ اين دو تمايل در شش بانک ب

.»ميزان قابل مالحظه و به طور يکسانی عملی شده است

ب از نعتی اغل انی و ص ل بازرگ سم«محاف د » تروري ی کنن کايت م ا ش ک ه و .بان

ه تعجب آور نيست که اين قبيل شکايات وقتی می شود که بانک های بزرگ آن طور ک

سه در ) Eug. Kaufmann( مقاله -∗ ، ١٩٠٩، سال »Die Bank«درباره ی بانک های فران

. و صفحات بعد٨٥١ -، ص٢شماره

٥٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

د ی ده شان م رين ن ال زي د«مث ی کنن انروائی م ال . »فرم وامبر س وزدهم ن اريخ ن در ت

ه ) آغاز می شود دنام چهار بانک کالن با حرف ( برلن د يکی از بانک های ١٩٠١ ب

مال يمان ش نديکای س ديره س ت م اخ-هيئ ر ی وتر ب ه شرح زي ه ای ب ان نام ز آلم مرک

ود سليم نم ما روز «: ت ه ش ی ک ه ١٨از اطالع اری در روزنام اه ج شر ی م الن منت ف

سه ه در جل عمومی یکرده ايد، معلوم می شود ما بايد اين موضوع را ممکن بدانيم ک

ردد، تصم شکيل گ اه جاری ت د يسنديکای شما که قرار است سی ام م اذ خواه ماتی اتخ

ذيرفتن نيست موجب شد ل پ ا قاب رای م ه ب که ممکن است در بنگاه شما تغييراتی را ک

ردد تفاده . گ ما از آن اس ه ش اری را ک وريم اعتب ت تأسف مجب ا نهاي ا ب ت م دين جه ب

ائيم ع نم د قط ی کردي سه ... م ن جل ر در اي ی اگ ه یول صميماتی ک ومی ت ا عم رای م ب

ه غيرقابل پذيرفتن است اتخاذ نگردد و به ضمينات الزم ما در اين مورد از لحاظ آتيه ت

رای شما داخل یداده شود، آن گاه حاضر خواهيم بود درباره دی ب ار جدي صدور اعتب

.∗»مذاکره شويم

ان شکايات ا هم ن ه ه سرمايه ی ا در حقيقت اي شار سرمايه ی ست ک ی کوچک از ف

ام ال را در رديف بزرگ دارد، فقط با اين فرق که ما در اين جا يک سنديکای تم و کم

ا« يم» کوچک ه ارزه! می بين ديمی سرمايه یمب ه ی ق زرگ در مرحل ی کوچک و ب

ود ی ش د م االتری تجدي ب ب ه مرات د و ب اردی . جدي ای ميلي اه ه ه بنگ ت ک ح اس واض

د ا وسائل بانک های بزرگ، ترقيات فنی را نيز می توانن ه هيچ وجه ب ه ب ا وسائل ک ب

رای . جلو سوق دهندسابق قابل قياس نيست به مثال بانک ها شرکت های خاصی را ب

اه های صنعتی ه فقط بنگ ا البت ايج آن ه ه از نت د ک شکيل می دهن ی ت پژوهش های فن

ه «از اين قبيل است . استفاده می کنند » دوست« شرکت مأمور بررسی مسائل مربوط ب

.و غيره» دفتر مرکزی پژوهش های علمی و فنی«و » راه آهن های برقی

∗-.Berlin, ١٩٠٧. P. ١٤٨ »Geld-und Bankwesen« DR. Oscar Stillich:

٥٥

نشر کارگری سوسياليستی

وع ه يک ن د ک ه پی نبرن ن نکت ه اي د ب ز نمی توانن خود مديران بانک های بزرگ ني

ی ب صاد مل دی در اقت رايط جدي رايط ه ش ن ش ر اي ا در براب ی آن ه د، ول ی آي ود م وج

.ناتوانند

ام های «: ايدلس می نويسد کسانی که در جريان سال های اخير در تغيير و تبديل مق

انک های بزرگ دقت کرده باشند، ممکن نيست رياست و عضويت شوراهای نظارت ب

دريج ب ه ت ن مقامات ب ه اي ه چگون شده باشند ک ن موضوع ن رادی ه متوجه اي دست اف

ضروری و بيش از پيش ید که دخالت فعال در تکامل عمومی صنايع را وظيفهتمی اف

ا ؤمبرم بانک های بزرگ می شمارند و ضمنا بين اين افراد و ر از سای سابق بانک ه

روز ت دارد ب ای شخصی در آن دخال ب نظره ه اغل ار ک ه ک اتی در زمين ا اختالف ن ج اي

ده اينمطلب اصلی در اين جا . می نمايد ه مؤسسات اعتباردهن ا ک ا بانک ه است که آي

ی بي يب نم د آس نعتی تولي ه ص ا در پروس ت بانک ه ن دخال ستند از اي ن ه ا اي د و آي نن

ا م شترکی ب يچ وجه م ه ه ار ک ه ک دارد و بانک را ب ار ن ذاری اعتب ری در واگ انجی گ ي

ازار صن ه ب ابع سيادت کورکوران ه در نتيجه بيش از پيش ت يع احيطه ای می کشاند ک

ين ئن را از ب ر را خدشه دار نمی سازد و سودهای مطم سيپ های معتب ردد پرن می گ

رد ی ب الب. نم ا مط ن ه دهی ااي ه ع ا یست ک ابق بانک ه ديران س ادی از م ار زي اظه

ال در ت فع ه ضرورت دخال د ک ر آنن وان ب ديران ج ت م ه اکثري ال آن ک د و ح ی دارن م

اه های رکارهای مربوط به صنعت نظير همان ضرو زرگ و بنگ تيست که بانک های ب

ونی ب زرگ کن وازات صنايع ب ه م وين را ب انکی صنعتی ن ود آورده استه ب ا . وج تنه

د تگر نکته ای که هر دو طرف در آن با يکدي ار جدي رای ک ه ب ن است ک د اي وافق دارن

∗.»بانک های بزرگ نه پرنسپ های استواری وجود دارد و نه هدف مشخص

ارت است . سرمايه داری سابق دورانش سپری شده است وين عب سرمايه داری ن

زی ه چي ال ب ستجوی . از انتق شخص "ج دف م توار و ه ای اس سيپ ه رای » پرن ب

وده انحصار با » آشتی دادن « ه، کاريست بيه ا . رقابت آزاد، البت سين ه ات پراتي اعتراف

.١٨٤ - ١٨٣ - ايدلس کتاب نامبرده، ص-∗

٥٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

شين به هيچ وجه با مديحه سرائی های دافعين آت ه توسط م سرمايه داری مبتذلی که ب

ان و ورنيتس، ليفم سه گ ل شولت ائی«از قبي سين ه اره » تئوري ا درب ر آن ه ینظي

.می شود، شباهتی ندارد» متشکل«محسنات سرمايه داری

ه تثبيت قطعی مسأله یايندر مورد د « مهم ک ار جدي ه چه » ک زرگ ب بانک های ب

:زمانی مربوط می شود ما جواب نسبتا دقيق را از ايدلس می شنويم

د و شکل های « ا مضمون جدي اه های صنعتی ب ين بنگ اط ب مشکل بتوان گفت ارتب

ی ا يعن د آن ه ه دارای سازمانی در : جديد و ارگان های جدي زرگ ک عين بانک های ب

ده - متمرکز و هم غيرمتمرکزند هم حال ی ی به مثابه يک پدي صاد مل ل - مشخص اقت قب

ای ال ه ده باشد١٩٠٠ -١٨٩٠از س رار ش ن ؛ برق وان اي ی ت ی م ی حت اظ معين از لح

ين ١٨٩٧ مبداء را با سال ی نقطه رای اول ه ب ائی ک اه ه ه در آن، بنگ مقارن دانست ک

ز را بار به خاطر مالحظات سياست صنعتی با د سازمان غيرمتمرک ا، شکل جدي نک ه

داء را . »در آميختند « به مقياس وسيعی با يکديگر -وضع کردند م اين نقطه مب شايد ه

ه پروسه ١٩٠٠بتوان با زمان ديرتری مقارن دانست، زيرا فقط بحران سال ود ک ی ب

ود و سريع نم زان بس عظيمی ت ه مي انکی ب ور ب م در ام م در صنايع و ه ز را ه تمرک

ی ه انحصار واقع ا صنايع را ب اس ب ار تم ين ب رای اول رد و ب يم ک ن پروسه را تحک اي

ود و ديل نم ر و بانک های بزرگ تب ل مالحظه ای نزديک ت ه طور قاب ن تماس را ب اي

.∗»شديدتر کرد

ابر ه بن ستم نقط رن بي ن ق ه یاي ديم ب رمايه داری ق ه در آن س ت ک ولی اس تح

ه سيادت سرمايه سرمايه داری نوين و سيادت ی ب ه طور کل ديل ی سرمايه ب الی تب م

.می شود

.١٨١ -کتاب نامبرده، ص. ايدلس-∗

٥٧

نشر کارگری سوسياليستی

مالی و اليگارشی مالی مالی و اليگارشی مالییی سرمايهسرمايه --٣٣

ی ی بخش روزافزونی از سرمايه «: هيلفردينگ می نويسد صنعتی به کارخانه داران

ا فقط از طريق بانک، سرمايه ب . که آن را به کار می برند متعلق نيست دست ه آن ه

د و بانک دهمی آورن ان در حکم نماين ه آن سبت ب ن سرمايه است ی ن از . صاحبان اي

طرف ديگر بانک هم مجبور است بخش روزافزونی از سرمايه های خود را در صنايع

ه ی در نتيجه . جايگير سازد ی جنب سبت روزافزون ه ن ن امر بانک ب سرمايه دار ی اي

ه یاين من يک چنين سرمايه بنابر. صنعتی را به خود می گيرد بانکی يعنی سرمايه ب

ه سرمايه دين وسيله در حقيقت امر ب ه ب دل شده است ی شکل پولی را ک صنعتی مب

امم ی سرمايه الی «.» مالی می ن ا : سرمايه م ار بانک ه ه در اختي سرمايه ای است ک

.∗∗»بوده و به توسط کارخانه داران به کار می افتد

به رشد تمرکز : م ترين نکات يعنیاين تعريف کامل نيست، زيرا در آن به يکی از مه

ون م اکن ردد و ه ه انحصار منجر می گ ه ب ه حديست ک ه شدت آن ب توليد و سرمايه ک

ا و در دو ی ولی در تمام رساله . منجر گرديده، اشاره ای نمی شود هيلفردينگ عموم

انحصار هایکه اين تعريف از آن نقل گرديد، خصوصا روی نقش فصل مقدم بر فصلی

. تکيه شده استه داریسرماي

.٣٣٩ - ٣٣٨ -، ص١٩١٢، مسکو، سال »سرمايه ی مالی«: هيلفردينگ. ر-∗∗

٥٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ن مفهوم عبارتست از الی و مضمون اي دايش سرمايه ی م د؛ : تاريخ پي ز تولي تمرک

ا ه رشد اين تمرکز ب ی تشکيل انحصارهائی که در نتيجه د؛ در آميختن ي وجود می آين

.جوش خوردن بانک ها با صنعت

ه ه چگون ردازيم ک وع بپ ن موض يف اي ه توص د ب ا باي ون م انروائی«اکن » فرم

ه ت خصوصی ب االئی و مالکي د ک ومی تولي رايط عم رمايه داری در ش صارهای س انح

دل می شود الی مب ه سيادت اليگارشی م ذيری ب اب ناپ ذکر . طور اجتن ه را مت ن نکت اي

ونظير ريسر، شولتسه) و نه تنها آلمان(می شويم که نمايندگان علم بورژوازی آلمان

الی هستند ی و سرمايه امپرياليزم شينگورنيتس، ليفمان و غيره مدافعين آت ا . م آن ه

ا «پيدايش اليگارشی، شيوه های آن، ميزان درآمدهای آن، اعم از » مکانيسم« حالل ي

رده پوشی »حرام ساخته بلکه پ ره آشکار ن ره و غي ا و غي ، ارتباط آن را با پارلمان ه

ارات مطنطن استعما ی آن ها به وسيله . می نمايند و آن را زيب و زينت می دهند ل عب

» وظيفه شناسی «و ستايش » ليتؤاحساس مس«هم و دعوت رؤسای بانک ها به بو م

انونی ی کارمندان دولتی پروس و به وسيله تجزيه و تحليل جدی جزئيات طرح های ق

ده «ی درباره و» نظارت « ی اهميت درباره کامال بی يم کنن رارت تنظ ز » وضع مق و ني

افی های ی به وسيله ثال تعريف مهمل ب ر، م سور » علمی «تئوريک، نظي رين پرف زي

د » مسائل لعنتی «ليفمان، گريبان خود را از شر اين ان . خالص می نماين سور ليفم پرف

ه هدف آن جمع آوری نعمات و «: .... می گويد ه ک شه وران اليتی است پي بازرگانی فع

ذاردن آن هاست محافظت سور ر (.∗»آن ها و در اختيار گ اب پرف ن در کت کلمات وی اي

از اين جا چنين نتيجه می شود که .. .)تکيه شده و با حروف برجسته نوشته شده است

انی وجود داشته و در ود بازرگ ری نب ه خب ه از مبادل در دوران انسان های اوليه هم ک

! سوسياليستی نيز وجود خواهد داشت یجامعه

ا ان ولی واقعيات دهشتناکی که به سيادت دهشتناک اليگارشی م وط است چن لی مرب

کشورهای سرمايه داری خواه در آمريکا، خواه در ی آشکار و عيان است که در همه

∗-) R. Liefmann :(٤٧٦ -ده، صکتاب نامبر.

٥٩

نشر کارگری سوسياليستی

شرياتی ب ان ن واه در آلم سه، خ ات ه فران ا از نظري ه در آن ه ه گرچ ده ک ود آم وج

ا صحيحی پيروی می شود ولی بورژوائی ه طور تقريب با اين حال اليگارشی مالی را ب

ه آن راتصوير می کند و ه جنب ه البت اد ی به نحوی ک ورد انتق ورژوائی دارد م خرده ب

.قرار می دهد

د آن ستم اشتراکی «در رأس تمام مسائل باي ه ای » سي د کلم ا چن ه فوق رار داد ک را ق

اره دی درب ت . آن صحبت ش وان گف ی ت ا م ه تقريب انی ک صاددان آلم ان اقت ثآل هايم م

رده ن موضوع توجه ک ه اي ر از ديگران ب ين توصيف زودت ضيه را چن است ماهيت ق

:می کند

يکی از به توسط ) است» مادر -شرکت«لفظی آن لکه ترجمه تحت ا (شرکت اصلی «

ه انمدير ه نوب ه خود ی کنترل می شود؛ اين شرکت ب سته ب ر شرکت های واب خود ب

سلط » شرکت های نوه «و شرکت های اخير بر ) »شرکت های دختر «( ذا ت و قس عليه

ر بد. دارند وان ب م هنگفت نباشد می ت درها ه ه آن ق ا داشتن سرمايه ای ک ين طريق ب

ی از تو ای عظيم ته ه ت لرش سلط داش د ت تن . ي ی داش م وقت ت ه د ٥٠در حقيق درص

رل رای کنت دير شرکت شرکت سرمايه هميشه ب ن صورت م افی باشد، در اي سهامی ک

رار را تح » شرکت های نوه « ی ميليون سرمايه ٨برای اين که بتواند رل خود ق ت کنت

ن . هد، کافيست فقط يک ميليون سرمايه داشته باشد د ر اي م » آميختگی «و اگ ن ه از اي

ون سرمايه ون، ١٦فراتر رود، آن گاه می توان با يک ميلي شتر ٣٢ ميلي ون و بي ميلي

.∗»را تحت کنترل قرار داد

رای اداره د ب ی ده شان م ه ن م تجرب ت ه هامی در یدر حقيق رکت س ک ش ور ي ام

ده ∗∗، درصد سهام کافی است ٤٠اختيار داشتن زيرا قسمت معينی از سهامداران پراکن

يچ ال ه زء عم د و ج ره ندارن ومی و غي سات عم رکت در جل رای ش انی ب ه امک . گون

ورژوا و سهام» شدن دموکراسی« ان ب ه سفسطه جوي ه اصطالح سوسيال «داری ک ب

∗-) Hans Gideon Heymann: „Die gemischten Werke im deutschen Grosseisengewerbe“, St. ٢٦٩ تا ٢٦٨ -ص) .١٩٠٤.

∗∗-) Liefmann, Beteiligungsges, etc. (از روی چاپ اول٢٥٨ -ص .

٦٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

د ي(ن انتظار دارند آاپورتونيست از » دموکرات های ه انتظار دارن د ک ) ا وانمود می کنن

د ی سرمايه جنبه «به د و » دموکراتيک بده د کوچک بيفزاي ر نقش و اهميت تولي و ب

قس عليهذا، در ماهيت امر چيزی نيست جز يکی از شيوه های تشديد قدرت اليگارشی

ر . مالی ضمنا به همين جهت است که در کشورهای سرمايه داری مترقی تر يا قديمی ت

مارد »مخرب«و ی ش از م ر را مج ای کوچک ت هام ه شار س انون، انت ر ق ان. ت در آلم

ان ١٠٠٠قانون، اجازه انتشار سهام کمتر از الی آلم د و سالطين م ارکی را نمی ده م

د استرلينگ ارک، قريب ٢٠ =(به انگلستان که در آن قانون، انتشار سهام يک پون م

ل ١٠ ا حسرت می ن ) روب د ب ازه می ده م اج د را ه رين . گرن زرگ ت زيمنس يکی از ب

در ١٩٠٠ ژوئن سال ٧آلمان در تاريخ » سالطين مالی«کارخانه داران و بزرگ ترين

ت ار داش شتاگ اظه ه «: ري دی پاي ک پون هام ي اليزم ی س شکيل امپري ستان را ت انگل

د ی ده ونگی .∗»م اجر چگ ن ت اليزم اي ر و امپري ق ت ستیسمارک«را عمي ر از آن »ي ت

سي ی نويسنده انی مارک ه ب رده ک ی درک ک و در ٨م روس محسوب می شود ز بی نزاکت

...ت نکوهيده يکی از ملت هاستيفقط خاص امپرياليزم عين حال بر آن است که

نه تنها موجب افزايش عظيم قدرت انحصار طلبانست، بلکه » سيستم اشتراک «ولی

ل م ر عم ه ه ازات ب دون مج د ب ی ده ازه م ا اج ه آن ه ر آن ب الوه ب ی ع ون و کثيف ظن

ه موجب » مادر -شرکت«مبادرت ورزند و مردم را بچاپند، زيرا رهبران ی ب رسما يعن

ه توسط محسوب شده و » مستقل «که » شرکت دختر «قانون در مقابل اعمال ا ب آن ه

د هيچ» از پيش برد «هر کاری را می توان ه . گونه مسئوليتی ندارن ه ای ک اينک نمون

:دست آورده ايمه ب» بانک« آلمانی ی مجله١٩١٤ل ماه مه سا یما از شماره

ری « والد فن هامی پ رکت س دترين » ش ر درآم ی از پ ل يک ال قب د س ل چن در کاس

اداره کار را به جائی رساند ءسوی ولی در نتيجه . بنگاه های آلمان به شمار می رفت

ود ١٥ سهام از ی که بهره زل نم ه صفر درصد تن ه معل . درصد ب ه طوری ک وم شد ب

∗- „Grdr. D.s.-Oek,“ V. ٢, P. در ١١٠ Schlze-Gaevernitz . نف را در نظر داردپلخا. و. لنين گ-٨

٦١

نشر کارگری سوسياليستی

غ ارک ٦هيئت مديره بدون اطالع سهامداران مبل ون م ه ميلي شرکت های «يکی از ب

ه سرمايه » هاسيا«خود به نام » دختر ود، ی ک ارک ب د صد هزار م اسمی آن فقط چن

اره .وام داد رمايه ی درب يش از س ار ب ه ب ا س ه تقريب ن وام ک هامی ی اي رکت« س -ش

وقی شرکت، هيچ ی نامهزاراست، در ت » مادر شد؛ از نقطه نظر حق ه اشاره ای ن گون

را هيچ اين سکوت کامال قانونی بود و ممکن بود دو د، زي سال تمام هم به طول انجام

يله نقض نمی شد دين وس انی ب انون بازرگ ررات ق ارت . يک از مق يس شورای نظ رئ

ی را امضا زارکه به سمت مسئول، ت ه های جعل انی ءنام رد رياست اطاق بازرگ می ک

ده دار است م عه وز ه ود و هن ده دار ب ه . کاسل را عه ه ب ن وامی ک هامداران از اي س

وم » هاسيا«شرکت ه معل ی هنگامی ک ع شدند يعن د مطل ا بع داده شده بود فقط مدت ه

وده است تباه ب ل اش ن عم د اي ه . (..»ش تباه را در گيم ه اش ستی کلم ی باي سنده م نوي

ه س «)... می گذاشت ری «هام شرکت و فقط هنگامی ک والد فن ه ی در نتيجه » پ ن ک اي

روش آن ه ف روع ب ضايا، ش ان ق اه از جري راد آگ زل اف ا صددرصد تن د تقريب ا نمودن ه

...کرد

ه«... ن نمون ادی یاي ور ع ه از ام ا ک ه ه ا ترازنام تی ب ک تردس ای تيپي رکت ه ش

ديره شرکت های سهامی ی سهامی است برای ما روشن می سازد چرا هيئت های م

ا ريسک وأم ب با آرامش خاطری به مراتب بيش از کارفرمايان خصوصی به معامالت ت

د . مبادرت می ورزند ا امکان می ده ه آن ه ه فقط ب ا ن تکنيک نوين تنظيم ترازنامه ه

ا وأم ب امالت ت ر آن مع د بلکه عالوه ب يده دارن ريسک را از سهام داران متوسط پوش

د در صورت عدم موفقيت ی نفع اند ذبه کسانی که بيش از همه در کار ازه می ده اج

ع سهام مسئوليت را ه موق روش ب دام از طريق ف ن اق ردن خود دور سازند در اي از گ

صا حساب پس د شخ ود باي ای خ ام کاره ل تم رد در مقاب ای منف ه کارفرم ال آن ک و ح

...بدهد

ه آن پالي ی ترازنامه های عده « ت های سمپس زيادی از شرکت های سهامی شبيه ب

دا می با ه ابت ا نوشته ي مشهور قرون وسطائيست ک ه روی آن ه ام آن چه را ک ست تم

٦٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

شکيل ا را ت ر آن نوشته شده و مضمون واقعی آن ه ه زي ا عالئمی ک شده بود زدود ت

ردد ح گ ی داد واض ه (» م ود ک ات ب ت حيوان صوصی از پوس ذ مخ ست کاغ پاليمپس

اده ای ا م لی آن را ب ته اص تن نوش ری روی آن روس م تن ديگ اندند و م ی پوش م

.)می نوشتند

ونگی « دن چگ وم مان يله مکت رين وس داول ت ت مت ين جه ه هم رين و ب اده ت س

ر «ترازنامه ها اين است که يک بنگاه واحد از طريق تأسيس ا از » شرکت های دخت ي

سيم شود سمت تق د ق ه چن ائی ب ين شرکت ه اختن يک چن ق ملحق س ن . طري د اي فوائ

دری ی ستم از نقطه سي ه ق نظر هدف های گوناگون خواه مشروع و خواه نامشروع ب

ستمی را ين سي ه چن ی ک ای بزرگ ال حاضر شرکت ه ه در ح واضح و آشکار است ک

.∗» هستندءنپذيرفته باشند صرفا در حکم استثنا

رين شکلی ی نويسنده به عنوان نمونه بزرگ ترين شرکت انحصاری که به وسيع ت

ن سي د از اي ی نماي تفاده م ک «ستم اس ل الکترني رکت ک ه »ش هرت ب ه دارای ش را ک

رد درباره که بعدا هم) .A. E. G(سزائيست رد )اش صحبت خواهيم ک ام می ب در . ، ن

ا ١٧٥ بر اين عقيده بودند که اين شرکت در ١٩١٢سال شرکت اشتراک دارد ٢٠٠ ت

ارد و جمعا بالغ بر و بديهيست که بر آن ها سيادت داشته و سرمايه ای را که يک ميلي

.∗∗ می شود در قبضه خود داردنيم مارک

ا و رای آن ه ين ب رح مع يم ط ه و تنظ شار ترازنام ی و انت ررات بازرس واع مق ان

ی دارای حسن أمورين دولت سورها و م ه پرف دابيری ک ی ت برقراری نظارت و غيره يعن

ز -نيت ردم را -ن آنست يئ که حسن نيت شان متوجه دفاع از سرمايه داری و ت توجه م

ی باشد رين اهميت ائز کوچک ت د ح د، هيچ يک نمی توان را . بدان معطوف می دارن زي

∗-) L. Eschwege: „Tochtergesellschaften“, „Die Bank“ ١ ,١٩١٤, P.ل) (٥٤٥ .

)مترجم -»بانک«، »شرکت های دختر«: اشوه گه∗∗-) Kurt Heinig: „Der Weg des Elektrotrusts“, „Neue Zeit“ ٣٠ ,١٩١٢

Jahrag, ٢, P. و «،»راه تراست الکتريک «: کورت هاينيگ) (.٤٨٤ ان ن ، ١٩١٢، سال »زم )مترجم -.سی امين سال انتشار

٦٣

نشر کارگری سوسياليستی

ه د و فروش و مبادل وان از خري مالکيت خصوصی مقدس است و هيچ کس را نمی ت

.سهام و گرو گذاشتن آن ها منع نمود

ه ی ائی ک وان قضاو . در اين باره از روی پيکره ه وده می ت ر نم اد ذک ه آگ رد ک ت ک

تراک« ستم اش ه است » سي ود گرفت ه خ ه ای ب ه دامن زرگ روس چ ای ب ک ه . در بان

ابی تحت ١٩١٤ سال کارمند بانک روس و چين بود و در ماه مه سال ١٥نامبرده کت

وان انی «عن ازار جه زرگ و ب ای ب ست » بانک ه ی ني وان دقيق دان عن ه چن شر ک منت

وده ه د . ∗نم زرگ روس را ب ای ب سنده بانک ه د نوي ی نماي سيم م روه اساسی تق : و گ

د و ب » سيستم اشتراک «ی که با ئ آن ها )آ ه )کار می کنن ائی ک ی »مستقلند « آن ه ، ول

ه ود کلم يش خ سنده پ تقالل«ی نوي ای » اس ک ه ل بان تقالل در مقاب ای اس ه معن را ب

د ٣ می فهمد؛ نويسنده گروه اول را به خارجی اشتراک )١: گروه فرعی تقسيم می کن

ا )٣س و ي انگل)٢ان، آلم ن ج سه، و در اي تراک« فران رين » اش زرگ ت يادت ب و س

ا . بانک های خارجی مليت های نامبرده را در نظر دارد نويسنده سرمايه های بانک ه

به ) يعنی در بازرگانی و صنايع (» محصول آور «را به سرمايه هائی که در رشته های

ه در رشته ائی ک امالت (» اسپکوالسيون «ی کار می رود و به سرمايه ه ی در مع يعن

ورژوائی ی به کار می رود تقسيم می نمايد و از نقطه ) بورسی و مالی و نظر خرده ب

ستی ود رفرمي ا وج ا ب ه گوي ت ک ده اس ن عقي ر اي ت ب صوصيات اوس ه از خ ود ک خ

سرمايه داری می توان سرمايه گذاری نوع اول را از نوع دوم جدا کرده و دومی را از

.بردبين

رار است دين ق د ب ر می کن سنده ذک ه نوي ه صفحه رجوع شود : (پيکره هائی ک ی ب

.)مترجم ،٥٧٣

∗-) E. Agahd: „Grossbanken und Weltmarkt. Die wirtschaftliche und

politische Bedeutung der Grossbanken im Weltmarkt unter Berücksichtigung ihres Einflusses auf Russlands Volkswirtschaft und die

deutsch-russischen Beziehungen“, Berlin, زرگ و «: آگاد. ی) (١٩١٤ بانک های با در . بازار جهانی وذ آن ه انی و نف ازار جه زرگ در ب اهميت اقتصادی و سياسی بانک های ب

)مترجم. ، برلن»اقتصاد ملی روسيه و مناسبات آلمان و روسيه

٦٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ل سرمايه ارد روب ار ميلي ا چه غ تقريب ه از مبل یاز روی اين جدول ديده می شود ک

ال« زرگ » فع ای ب ک ه ارم بان ه چه يش از س يش از ب ی ب هم ٣ يعن ل س ارد روب ميلي

بانک های خارجی و » شرکت های دختر «امر در حکم ست که در ماهيت ی ا بانک هائ

ه در اريس ینوب ای پ ک ه شهور ( اول بان ک م ه بان ی س ک : يعن اريس؛ بان اد پ اتح

خصوص بانک آلمان و شرکت خريد ه ب(و بانک های برلن ) پاريس و هلند؛ شرکت کل

روات ستند) ب ی . ه ای روس يعن ک ه رين بان زرگ ت ک از ب ک روس«دو بان » بان

بانک بازرگانی بين المللی «(» بانک بين المللی «و ) »زرگانی خارجی روس بانک با «(

از ١٩١٢ تا ١٩٠٦ بين سال های یسرمايه های خود را در فاصله) »ربورگطسن پ

ه ٤٤ ون ب ره٩٨ ميلي ل و ذخي ون روب ود را از ی ميلي ه ١٥ خ ون ب ون ٣٩ ميلي ميلي

آلمانی جريان بود سرمايه ه دردر حالی که سه ربع از سرمايه ای ک«روبل ترقی دادند

ه » بانک آلمان » «کنسرن«؛ بانک اول به »بود د «در برلن و بانک دوم ب شرکت خري

ه بانک های . برلن تعلق دارد » بروات ن ک آگاد نيک فطرت، بسی برآشفته است از اي

هام بب س دين س د و ب رده ان ضه ک هام را قب ت س ان اکثري د آلم . داران روس ناتوانن

شو ست ک ادرکنندهبديهي د یر ص ی کن ين م افع را دست چ ل من ر گ رمايه، س ثال : س م

در برلن پس از انتشار سهام بانک بازرگانی سيبری در برلن اين سهام » بانک آلمان «

ا دو ١٠٠ بابت ١٩٣را يک سال در کيف خود نگاه داشت و سپس به نرخ يعنی تقريب

ع ٦بهای اوليه به فروش رساند و بدين طريق قريب برابر ل نف ون روب عايدش « ميلي

.ناميده است» نفع حق التأسيس«نفع را هيلفردينک اين » شد

ون ٨٢٣٥بزرگ ترين بانک های پطربورگ را به مبلغ » قدرت«نويسنده تمام ميلي

ا ی تقريب ل يعن منا ٢٥/٨روب د و ض ی کن رآورد م ارد ب تراک« ميلي ارت » اش ه عب ا ب ي

ارجی را ب ای خ ک ه يادت بان ر س حيح ت د ص ی کن سيم م ق تق ای : دين طري ک ه بان

ستان ٥٥ -فرانسه ان ١٠ - درصد؛ بانک های انگل . درصد ٣٥ -درصد؛ بانک های آلم

سنده ٨٢٣٥از اين مبلغ يعنی از ان طبق حساب نوي ل سرمايه ی در جري ميليون روب

ر می رسد ٤٠ ميليون يعنی متجاوز از ٣٦٨٧ ه سنديکاهای زي ل، : درصد ب پروداوگ

٦٥

نشر کارگری سوسياليستی

ندي ت، س يمان پرودآم ازی و س ت و فلزس نايع نف ی . کاهای ص ن آميختگ ابر اي بن

ست، در رمايه داري صارهای س دايش انح ه ی پي ه نتيج نعتی ک انکی و ص رمايه ی ب س

.روسيه نيز گام های عظيمی به جلو برداشته است

))١٩١٣١٩١٣ نوامبر سال نوامبر سال --از روی گزارش های اکتبراز روی گزارش های اکتبر((موجودی بانک ها موجودی بانک ها

برحسب ميليون روبلبرحسب ميليون روبل

مبالغ سرمايه گذاری

در رشته های :گروه بانگ های روس محصول آور

در رشته جمعا ی احتکار

ف ال١(

ک٤ يبری؛ : بان انی س بازرگ ٨/١٢٧٢ ١/٨٥٩ ٧/٤١٣ ...روس؛ بين المللی؛ خريد بروات

ف ال٢(

ک٢ نعتی؛ : بان انی و ص بازرگ ٤/٤٠٨ ١/١٦٩ ٣/٢٣٩ ......................روس و انگليس

ف ال٣(

روس و آسيا؛ خصوصی : بانک ٥ورگ؛ آزوف ن پترب دن؛ -س

انی روس و اونيون مسکو؛ بازرگ .................................فرانسه

٨/٧١١

٢/٦٦١

٠/١٣٧٢ ٢/٣٠٥٤ ٤/١٦٨٩ ٨/١٣٦٤ .....................جمع) بانک١١(ک٨ سکو؛ و: بان ارت م اتج -لگ

انی رکاء؛ بازرگ ونکر و ش ا؛ ي کامابق؛ رگ س ورگ، واولب ن پترب سابق؛ سکی س سکو ريابوشين مانی سکو؛ بازرگ روات م د ب خريصوصی سکو و خ م

.....................مسکو

٢/٥٠٤

١/٣٩١

٣/٨٩٥

)ب

٥/٣٩٤٩ ٥/٢٠٨٠ ٠/١٨٦٩ .....................جمع) بانک١٩(

رمايه الی یس ی م صار واقع ده و از انح ز ش دودی متمرک ای مع ت ه ه در دس ک

ای ل وام ه ادار و از مح شار اوراق به يس و انت ق التأس ت ح ت از باب وردار اس برخ

دولتی و غيره سودهای هنگفت و روزافزونی به چنگ می آورد و بدين طريق سيادت

ذار صاحبان ه را خراج گ ام جامع د و تم انحصارات اليگارشی مالی را تحکيم می نماي

٦٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ائی «اينک يکی از نمونه های بی شمار . می کند ان فرم تراست های آمريکائی » فرم

د هکه م آميختن ١٨٨٧در سال : يلفردينگ ذکر می کن ر از طريق دره ه ي اوه م ١٥ ه

ر ی کمپانی کوچک که مجموع سرمايه الغ ب ون و ٦آن ها ب ود ٥٠٠ ميلي هزار دالر ب

ا آب «به اصطالح آمريکائی سرمايه ی تراست بناتراست قند را تأسيس نمود، و اما ب

» متورم سرمايه گذاری « اين . ميليون دالر تعيين شده بود ٥٠و به مبلغ » مخلوط شده

ان ود، هم ه ب ام گرفت ده انج ه تراست به حساب تحصيل سودهای انحصاری آين ه ک گون

ه ده ب صاری آين ودهای انح صيل س ساب تح ه ح ا ب ان آمريک ز در هم والد ني ور ف ط

د داری می نماي ان آهن را خري م تراست . روزافزونی زمين های دارای ک در حقيقت ه

ان در ق ين قيمت های انحصاری چن ا تعي د ب ی ب آن دهای هنگفت ا آن ه م ه ب دست آورد ک

ود «هفت بار توانست بابت سرمايه ای که ره سهام » با آب مخلوط شده ب ده درصد به

ا پرداخت درصد سرمايه ا ٧٠که تقريبا بپردازد ام تأسيس تراست واقع ه هنگ يست ک

ود ده ب ال !ش ود٩٠ تراست ی سرمايه١٩٠٩ در س ون دالر ب ست و دو . ميلي طی بي

.سال سرمايه بيش از ده برابر شد

ه چاپ (» اليگارشی مالی «در فرانسه سيادت رجوع شود به کتاب مشهور ليزيس ک

ي . منتشر شد ١٩٠٨پنجم آن در سال ر ضد اليگارشی «: ن است عنوان اين کتاب چن ب

سه الی در فران ت ) »م ه اس ود گرفت ه خ ری ب کل ديگ دکی ش ط ان ک از . فق ار بان چه

د بزرگ ترين بانک های آن جا در مورد انتشار اوراق بهادار از انحصاری برخوردارن

ن خود، . است » انحصار مطلق«که نسبی نبوده بلکه ع اي تراست بانک های «در واق

زرگ ن ان. است» ب ادار را اي شار اوراق به ودهای انحصاری حاصله از انت حصار، س

د ی کن أمين م غ وام . ت ل مبل وال از ک رد معم ی گي ه وام م شوری ک شتر ٩٠ک د بي درص

ود ی ش ا م انجی ه اير مي ا و س د بانک ه د آن عاي ود؛ ده درص ی ش دش نم ود . عاي س

ود ٤٠٠ ها از وام روس و چين که مبلغ آن کبان ون فرانک ب صد و از وام در ٨ ميلي

غ آن ) ١٩٠٤(روس ه مبل راکش ٨٠٠ک ود، ده درصد و از وام م ون ب ) ١٩٠٤( ميلي

شکيل می داد ٧٥/١٨ ميليون و نيم بود ٦٢که مبلغ آن ه . درصد را ت سرمايه داری ک

٦٧

نشر کارگری سوسياليستی

ا سرمايه ی تکامل خود را از سرمايه ی تنزيلی کوچک شروع می کند اين تکامل را ب

ا «: ليزيس می گويد . دتنزيلی عظيم به پايان می رسان فرانسوی ها تنزيل خواران اروپ

ستند ه .»ه صادی در نتيج دگی اقت رايط زن ام ش رمايه داری ی تم ت س ر ماهي ن تغيي اي

ل سرمايه در شرايط » کشور«. دچار تغييرات عميقی می گردد می تواند از طريق تنزي

ود ی ش ائی، غن ل دري ل و نق انی و حم نايع و بازرگ الی و ص ود اه ا ٥٠«. رک ر ب نف

د ٨سرمايه ای به مبلغ ارد فرانک ميليون فرانک می توانن ار بانک دو ميلي را در چه

ا آن آشنا هستيم » اشتراک« سيستم .»تحت اختيار خود گيرند ا ب نيز که اکنون ديگر م

ر دارد ب را در براب ين عواق ی : هم ا يعن ک ه رين بان زرگ ت ی از ب ل «يک رکت ک » ش

)Sociètè Gènèrale (ام ب٦٤٠٠٠ ه ن رکت«رگ وام ب ر-ش وم » دخت ود موس خ

درصد است ١٥٠نرخ هنگام انتشار . منتشر می سازد » کارخانه های قند در مصر «به

ی به طوری که معلوم شد بهره . کپک سود می برد٥٠يعنی اين که بانک از هر روبل

ا ٩٠در حدود » مردم«سهام اين شرکت، جعلی بود و ون فرانک متضرر ١٠٠ ت ميلي

ديره » شرکت کل«سای ؤيکی از ر«د؛ شدن د «عضو هيئت م ه های قن ود » کارخان . »ب

ه د ک تنتاج نماي ين اس ده است چن ور ش سنده مجب ه نوي ست ک گفتی ني وری «: ش جمه

ا « و »فرانسه يک مونارشی مالی ن اليگارشی، لسيادت کامل اليگارشی م ی است؛ اي

∗.»هم بر مطبوعات مسلط است و هم بر حکومت

ی سرش ره ده ده به امالت عم ی از مع ه يک ادار ک شر اوراق به رمايه یار ن ی س

د اء می نماي سيار مهمی ايف الی نقش ب . مالی است، در تکامل و استحکام اليگارشی م

ه انی یمجل ک« آلم سد» بان ی نوي ز «: م ه را ني ک معامل ی ي شور حت در درون ک

ود کال ضمن آن س ب مت ور تقري ه ط و ب ه ول رد ک ام ب وان ن ی ت ه از نم د، ک ی باش ن

.∗»گری در دادن وام به کشورهای خارجی حاصل می آيدی ميانج

∗-) Lysis. „Contre lòligarchie financière en France“, ٥èd. P. ١٩٠٨ pp. ١١;

سه «. ليزيس) (.٤٨ ;٤٠ ;٣٩ ;٢٦ ;١٢ الی در فران ر ضد اليگارشی م اريس، » ب نجم، پ چاپ پ ).مترجم -.٤٨، ٤٠، ٣٩، ٢٦، ١٢، ١١ -، ص١٩٠٨سال

∗- „Die Bank“, ١٩١٣, No ٧, P. ٦٣٠

٦٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ه « ادار ی حتی يک معامل شر اوراق به د ن ه مانن رد ک ام ب وان ن ز نمی ت انکی را ني ب

ين ضمن يک چن ودمت د س ی باش ه در.» هنگفت اری ک ابر آم ه بن ست « یمجل اکونومي

ان شر اوراق ب» آلم درج است سود حاصله از ن ه طور من ای صنعتی ب اه ه ادار بنگ ه

:متوسط در سال از اين قرار است

درصد٦/٣٨ ١٨٩٥ درصد١/٣٦ ١٨٩٦ درصد٧/٦٦ ١٨٩٧ درصد٧/٦٧ ١٨٩٨ درصد٩/٦٦ ١٨٩٩ درصد٢/٥٥ ١٩٠٠

د «١٩٠٠ تا ١٨٩١در جريان ده سال، از « ادار » درآم شار اوراق به حاصله از انت

.∗∗ بوده است يک ميلياردبيش ازبنگاه های صنعتی آلمان

ام اعتالی صنعتی سود سرمايه اگر الی بس هنگفت است، در عوض ی به هنگ م

اه بانک های د و آن گ ين می رون اه های کوچک و نااستوار از ب هنگام انحطاط، بنگ

ت ر منفع ل پ ا در عم ا ي اه ه ن بنگ ای ارزان اي ه به د ب زرگ در خري فای«ب ن » ش اي

بنگاه های » شفای«هنگام . »اشتراک می ورزند «آن ها » مانتجديد ساز «بنگاه ها و

ان آور رمايه «زي سبت ی س ه ن له ب د حاص ی درآم ود يعن ی ش زل داده م هامی تن س

ين سرمايه حساب می شود کمتری تقسيم می شود و ی سرمايه . در آينده از روی هم

اه سرمايه د، آن گ زل کن ه ی به عبارت ديگر هر گاه ميزان درآمد به صفر تن دی ب جدي

ه ا سرمايه پ کار جلب می شود ک افی ی س از الحاق آن ب د ک دتر سابق، درآم م درآم ک

ن «: هيلفردينگ سپس چنين اضافه می کند » .خواهد داشت ام اي ه تم د گفت ک ضمنا باي

∗∗-) Stillich( امبرده، ص ر ن W. Sombart: „Die deutsche( و ١٤٣ -، اث

Volkswirtschaft im ١٩ Jahrhundert“, ٢ Aufe ١٠٩٠, Anlage ارت، . و) (٨ زومبوزدهم « رن ن ان، در ق ی آلم صاد مل ال »اقت اپ دوم، س -. ٨ ی، ضميمه٥٢٦ -، ص١٩٠٩، چ

)مترجم

٦٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه ا دارای دو جنب رای بانک ه ه است ی شفا دادن ها و تجديد سازمان ها ب اوال : دوگان

ا استفاده از آن سودمن ی معاملهی جنبه ه ب دی را دارد و ثانيا فرصت مناسبی است ک

.∗»می توان اين گونه شرکت های نيازمند را به تبعيت خود در آورد

ال ک مث ک ي دنی : اين نايع مع هامی ص رکت س ون«ش ال » اوني د در س در دورتمون

ارک ٤٠سهامی به مبلغ تقريبا اين شرکت سرمايه ای . تأسيس يافت ١٨٧٢ ميليون م

نرخ سهام تا . درصد رسيد١٢عالم نمود و هنگامی که بهره سهام آن در سال اول به ا

رد ١٧٠ ی ک د ترق رمايه. درص غ یس رد و مبل ين ک ت چ افع را دس ل من ر گ الی س م

ا . ميليون عايدش شد٢٨ناچيزی در حدود ده را همان ن شرکت نقش عم در تأسيس اي

خود ی می کرد که سرمايه ء ايفا »شرکت خريد بروات «بزرگ ترين بانک آلمان يعنی

ه الم ب اند٣٠٠را تندرست و س ارک رس ون م ره سهام . ميلي ون«سپس به ه » اوني ب

زل م دی صفر تن هام. کن ه چداران نا س سر«ار ب ی » ک د يعن ی دهن رمايه رضايت م س

رود اراضی می شوند قسمتی از سرم ان ن ام آن از مي ا تم د ت اری . يه را از دست بدهن ب

ارک ٧٣يش از ب سال ٣٠در جريان » شفا دادن ها« سلسله يک یدر نتيجه ميليون م

ردد » اونيون«از دفاتر شرکت ه در حال حاضر سهام «. محو می گ ن ی داران اولي اي

ا ∗» درصد ارزش معين شده سهام خود را در دست دارند ٥شرکت فقط ، و اما بانک ه

.»عايداتی داشتند» «شفادادنی«هر کماکان از

ه ه احتکار قطع ع در اطراف شهرهای بزرگی ک ين های واق ال زم ه سرعت در ح ب

سيار امالت ب ی از مع ز يک ستند ني عه ه رمايه توس ود س ت یپرس الی اس صار . م انح

بانک ها اين جا با انحصار حق االرض و انحصار طرق مواصالتی توأم می گردد، زيرا

ه صرف رون ب ين و امکان فروش مق ات زم ا ه ی ترقی بهای قطع ه آن ه ه طور قطع ب

ز شهر ه مرک ه ب قطعه و غيره بيش از همه منوطست به خوبی آن طرق مواصالتی ک

ه ه ب ی است ک ای بزرگ انی ه رق در دست کمپ ن ط ه اي ال آن ک ود و ح ی ش ی م منته

.١٧٢ -، ص»سرمايه ی مالی «-∗∗-) Stillich(و ١٣٨ -، اثر نامبرده، ص )Liefmann(٥١ -، ص.

٧٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

يله ا یوس ان بانک ه ه هم م ب از ه ديريت ب ات م سيم مقام ز تق تراک و ني ستم اش سي

زی می ش ی نتيجه. مربوطند ه ل حاصله همان چي سنده . ود ک ه نوي انی، یاشوه گ آلم

ه ان مجل د » بانک « یيکی از کارکن ه خري وط ب امالت مرب ژه مع ه وي ه ب روش ک و ف

دکاری «قطعات زمين و برهن گذاردن آن ها را بررسی کرده است آن را د » گن : می نام

زمين های اطراف شهر، ورشکستگی شرکت های ساختمانی ی احتکار افسارگسيخته

رکت ر ش و «نظي ائوئر سب و و کن اطت » وائ ا وس ه ب رلن ک رين و «در ب معتبرت

ان «بانک ها يعنی » بزرگ ترين ارک ) Deutsche Bank(» بانک آلم ون م صد ميلي

ستم . اذی کرد خا رده » اشتراک «اين بانک طبعا طبق سي ه و پشت پ ی مخفيان عمل يعن

ه نجات ميليون مارک توانست خو ١٢» فقط«می کرد و با از دست دادن د را از معرک

که چيزی از شرکت های سپس ورشکستگی کارفرمايان کوچک و نيز کارگران -دهد،

يس و ا پل د و بست های شيادانه ب االخره بن ساختمانی توخالی عايدشان نمی شود و ب

سلط ب » درستکار «ادارات ا و ربرلن به منظور ت ين ه ه ثبت اسناد زم وط ب امور مرب

.∗رداری برای ساختمان و غيره و غيره شه یتحصيل اجازه نامه

ائی« وم آمريک ای » آداب و رس ائی و بورژواه سورهای اروپ ه پرف ا ک ديش ب خيران

ه آداب -آن را می ستاينداين همه سالوسی ی ب ام معن ه تم الی ب در دوران سرمايه ی م

. کشورها مبدل شده است یو رسوم کليه ی شهرهای بزرگ در کليه

اشتراک «يعنی » تراست حمل و نقل« برلن راجع به تشکيل در١٩١٤در آغاز سال

د از . سه بنگاه حمل و نقل برلن گفتگو بود » منافع راه آهن : اين بنگاه ها عبارت بودن

وس رکت اومنيب وای و ش هری، شرکت ترام ی ش ه. برق اره » بانک « یمجل ن ب در اي

دست ه منيبوس ب شد اکثريت سهام شرکت او ماز همان هنگامی که معلو «: می نويسد

ين قصدی وجود دارد ستيم چن ا می دان اده است م ل ديگر افت . ... دو شرکت حمل و نق

ا ی می توان به گفته اشخاصی که اين هدف را تعقيب می کنند کامال باور داشت؛ آن ه

∗-) „Die Bank“, ٩٥٢ ,١٩١٣, L. Eschwege: „Der Sumpf“) ( ی دکاری «يعن ) »گن

. و صفحات بعدی٢٢٣ -، ص١، شماره ١٩١٢همان جا، سال

٧١

نشر کارگری سوسياليستی

ه ای ان اندوخت می گويند از طريق تنظيم متحدالشکل امور حمل و نقل اميدوارند آن چن

ردد دست آورند ک ه ب ردم گ د م رنج . ه قسمتی از آن سرانجام عاي ی آن چه موجب بغ ول

ه در شرف مسأله شدن ل ک ن تراست حمل و نق ه در عقب سر اي می گردد اين است ک

مواصالتی را که تشکيل است بانک هائی ايستاده اند که اگر اراده کنند می توانند طرق

د ز ی در انحصار آن هاست تابع منافع خريد و فروش قطعه رای . مين های خود نماين ب

ايقان به اين موضوع که تا چه اندازه اين فرضيه طبيعی است کافيست يادآور شويم که

ه ود ک ان بانک بزرگی مستتر ب افع هم در تأسيس شرکت راه آهن برقی شهری نيز من

رد ه . تأسيس اين شرکت را ترغيب می ک ن ک ی اي ا : يعن ل ب اه حمل و نق ن بنگ افع اي من

ه قسمت شرقی . د و فروش قطعات زمين توأم بود منافع خري ود ک ن ب ر سر اي مطلب ب

ی دها يعن ک بع ن بان ه اي رد ک ر گي ائی را در ب ين ه ه زم ستی آن قطع ی باي ن راه م اي

ساختمان اين راه فراهم شده بود، آن ها را با قيمتی فروخت تی که ديگر موجبا مهنگا

...∗»فتی به بار آوردکه برای او و چند نفر از شرکت کنندگان سود هنگ

ه ه انحصار پس از آن که ب وجود آمد و با ميلياردها سر و کار پيدا کرد بدون توجه ب

ه اگزيری مطلقی در » خصوصيات «نظام سياسی و بدون توجه به هيچ گون ا ن ديگر ب

در مطبوعات اقتصادی آلمان مدح و ستايش برده وار . جوانب زندگی نفوذ می کندتمام

يا به مزدور ٩کاری کارمندان دولتی پروس و اشاره به پانامای فرانسهشرافت و درست

ست ور عادي ا، از ام ائی ه ه . صفتی سياسی آمريک ن است ک ت اي ی واقعي یول آن حت

د از ا مجبورن د دائم ان اختصاص دارن انکی آلم ه امور ب مطبوعات بورژوازی هم که ب

» کشش به سوی بانک « مثآل از حدود معامالت صرفا بانکی پا را بسی فراتر گذارند و

د يعنی از ا صحبت کنن ه خدمت در بانک ه دان دولت ب : موارد روزافزون انتقال کارمن

∗-) „Verkehrstrust“, „Die Bank“ ١٩١٤, P. ل «) (٨٩ -.»بانک «، »تراست حمل و نق

)مترجمسه -٩ ای فران ای -پانام ال ه سه در س طالح در فران ن اص بت ا ١٨٩٣-١٨٩٢ اي ه مناس ب

شاء سوء ت و ف دان دول ی و کارمن ی دولت ال سياس واری رج وه خ راوان و رش ای ف تفاده ه اسد ده شده بودن ا خري ال پانام ر کان أمور حف رواج -روزنامه هائی که از طرف کمپانی فرانسوی م

.يافت

٧٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ا متوجه کرسی های « اطنی آن ه ل ب ه تماي پس تطميع نشدنی بودن کارمندان دولتی ک

ت؟ ا رف ه ∗∗»گرم و نرم برنشتراسه است کج رلن ک انی است در ب ام خياب شتراسه ن برن

١٩٠٩ آلفرد النسبورگ ناشر مجله ی بانک در سال .در آن واقع است » انبانک آلم «

م » مزاهميت اقتصادی بيزانتيني «مقاله ای تحت عنوان نوشت و در آن مسافرت ويلهل

داد را «دوم به فلسطين و ی ساختمان راه آهن بغ نتيجه ی بالواسطه اين مسافرت يعن

ن راه . مورد بحث قرار داد يم «آهن را نامبرده ساختمان اي و شومی از » نتيجه ی عظ

انی « ابی آلم ر » کاري ا در ام ان ه ی آلم ای سياس ام خطاه يش از تم مرده و آن را ب ش

د» محاصره« صر می دان ه (-∗»مق تم است ک منظور از محاصره، سياست ادوارد هف

ستی اد امپريالي ه ای از اتح ا حلق رد ساخته و آن را ب زا و منف ان را مج يد آلم می کوش

د ضد آلم ر آن گذشت در سال ). انی محاصره نماي ه ذک ه ک ان مجل د هم ه کارمن اشوه گ

وان ١٩١١ ت عن ه ای تح ت « مقال دان دول ی و کارمن ت و در آن » پلوتوکراس نوش

ود من شا نم ان را اف ی آلم دان دولت ی از کارمن ر يک ه فلک وط ب ه مرب ه واقع ر . جمل فلک

رژ دتی نامبرده عضو کميسيون کارتل ها و از لحاظ جديت و ان ود، پس از م از ب ی ممت

داخلی والد شغل پرم ی سنديکای ف ا يعن ل ه معلوم شد وی در يکی از بزرگ ترين کارت

دارد . دست آورده است ه ب صادفی ن ه ی ت ه هيچ وجه جنب ه ب ايع ک ان . نظير اين وق هم

ه ن موضوع معترف شود ک صادی «نويسنده ی بورژوا را وادار نمود به اي آزادی اقت

انون اساسی ه ق دگی ک ی از زن ای مختلف ته ه وده است در رش ضمين نم ان آن را ت آلم

و باوجود سيادت پلوتوکراسی »عبارتی عاری از مضمون مبدل شده است اقتصادی به

ی مرکب از « ه ملت حتی وسيع ترين آزادی سياسی نيز نمی تواند مانع آن گردد که ما ب

.∗∗»آزاد تبديل شويم غيرافراد

∗∗-) „Der Zug zur Bank“. „Die Bank“ ١٩٠٩ P. ه سوی بانک «) (٧٩ ، »کشش ب )مترجم -.»بانک« .٣٠١ همان جا ص -∗ .٩٦٢ -، ص٢،شماره ١٩١٣؛ ٨٢٥ -، ص٢،شماره ١٩١١ همان جا، سال -∗∗

٧٣

نشر کارگری سوسياليستی

يم مورد روسيه ما و اما در ه ی : تنها به يک مثال اکتفا می کن ل در هم د سال قب چن

ارات، خدمت ر اعتب دير دفت داف م ه داوي ن ک روزنامه ها خبری منتشر شد حاکی از اي

رارداد ه موجب ق ه ب وقی ک ا حق زرگ ب دولتی را ترک گفته و در يکی از بانک های ب

ار تش می بايست در عرض چند سال مبلغی بيش از يک ميليون روبل را ه ک د ب کيل ده

ه اش بدفتر اعت . مشغول می شود ه وظيف متحد نمودن فعاليت «ارات مؤسسه ايست ک

ا ٨٠٠است و به بانک های پايتخت مبلغی از » تمام مؤسسات اعتبارات کشور ١٠٠ ت

...∗ميليون روبل مساعده ی مالی می پردازد

ر سرمايه از خصوصيت سرمايه داری به طور کلی عبارت است از جدائی مالکيت ب

دی، ا تولي رمايه ی صنعتی ي ولی از س رمايه ی پ دائی س د، ج ذاری در تولي رمايه گ س

ا و یحل درآمد سرمايه ی پولی زندگی م جدائی تنزيل بگير که فقط از م د از کارفرم کن

ستقيما در اداره ه م سانی ک ه ی ک د یکلي رکت دارن رمايه ش اليزم . س يادت امپري ا س ي

ن جدائی سرمايه ی مالی عبارت اس ت از آن مرحله ی عالی سرمايه داری که در آن اي

رد ود می گي ه خ ی ب ه ی عظيم ر . دامن ه ی اشکال ديگ ر کلي الی ب وق سرمايه ی م تف

ای ه معن ز ب الی و ني ران و اليگارشی م سرمايه معنايش موقعيت تسلط آميز تنزيل بگي

درت «است که عده ی قليلی از کشورهای دارای آن الی از ساير » ق ايز م کشورها متم

در اين باره که اين پروسه در چه مقياسی انجام می گيرد، می توان از روی . می شوند

ادار واع اوراق به شار ان پيکره های مندرجه در آمار مربوط به اميسيون يعنی آمار انت

.قضاوت نمود

اره ∗»بولتن پژوهشگاه بين المللی آمار «نيمارک در . آ ادار درب شار اوراق به ی انت

ن . در سراسر جهان، مشروح ترين و کامل ترين آمار قياسی را منتشر ساخته است اي

∗-) E. Agahd (٢٠٢ -ص ∗-) Bulletin l,Institut International de statistique. T. XIX, livr.I I. La Haye

پيکره های مربوط -)مترجم. الهه. ٢، جزوه ١٩جلد . بولتن پژوهشگاه بين المللی آمار) (١٩١٢ه طور تقريب از شماره های سال به کشو ده و ١٩٠٢رهای کوچک ب اس گردي درصد ٢٠ اقتب

. بزرگ شده و در ستون دوم مندرج است

٧٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ه . آمار بعدها به کرات جزء جزء در مطبوعات اقتصادی نقل شده است ايجی ک اينک نت

: در ظرف چهل سال به دست آمده است

مجموع انتشار اوراق بهادارمجموع انتشار اوراق بهادار

برحسب ميليارد فرانک طی هر دوره ی ده ساله برحسب ميليارد فرانک طی هر دوره ی ده ساله

١/٧٦ ١٨٨٠-١٨٧١ ٥/٦٤ ١٨٩٠-١٨٨١ ٤/١٠٠ ١٩٠٠-١٨٩١ ٨/١٩٧ ١٩١٠-١٩٠١

ل اوراق ١٨٨٠-١٨٧٠ه ی طی ده سال غ ک زوده بر مبل ان اف ادار در سراسر جه به

شد و اين به خصوص نتيجه ی وام های مربوط به جنگ فرانسه و پروس و دوران ما

ان سه و اما سرعت اي . م در آلمان بودزبعد آن يعنی دوران گروندري زايش در جري ن اف

ط در ست و فق اد ني دان زي سبی چن اظ ن وزدهم از لح رن ن ر ق اله ی آخ دوره ی ده س

نخستين ده سال قرن بيستم افزايش عظيمی حاصل می شود که تقريبا دو بار زيادتر از

ا از لحاظ رشد انحصارها . سابق است ه تنه ستم ن رن بي ن آغاز ق ابر اي ا، (بن ل ه کارت

ی آن صحبت کرديم، بلکه از لحاظ رشد سرمايه درباره که فوقا ) ست ها سنديکاها، ترا

.ی مالی نيز دوران تحول است

ال ان در س ادار را در جه ل اوراق به غ ک ارک مبل ا ١٩١٠نيم ارد ٨١٥ تقريب ميلي

غ را فرانک برآورد می نمايد و پس از کسر تقريبی مبالغی که تکرار شده است اين مبل

ا ا٦٠٠-٥٧٥ت د ميلي ی ده اهش م ف . رد ک شورهای مختل ين ک سيم آن ب ه (اينک تق ب

): ميليارد٦٠٠حساب

٧٥

نشر کارگری سوسياليستی

))به ميليارد فرانکبه ميليارد فرانک(( ١٩١٠١٩١٠جمع اوراق بهادار در سال جمع اوراق بهادار در سال

١٤٢ انگلستان ١٣٢ اياالت متحده ١١٠ فرانسه ٩٥ آلمان

٤٧٩

٣١ روسيه ٢٤ هنگری-اتريش

١٤ ايتاليا ١٢ ژاپن ٥/١٢ هلند ٥/٧ بلژيک ٥/٧ اسپانيا ٢٥/٦ سوئيس ٧٥/٣ دانمارک

٥/٢ سوئد، نروژ، رومانی و غيره

٦٠٠ جمع

دترين شور از ثروتمن ار ک ه چه ود چگون ی ش ده م ورا دي ا ف ره ه ن پيک از روی اي

ر يک از ا ه ه تقريب رمايه داری ک شورهای س ا ١٠٠ک ارد فرانک اوراق ١٥٠ ت ميلي

د از ار دارن ادار در اختي د به ران متمايزن شور از . ديگ شور دو ک ار ک ن چه از اي

ن اظ که د از لح واهيم دي ه خ وری ک ه ط رمايه داری و ب شورهای س رين ک ال ت س

سه؛ دو : مستعمرات غنی ترين آن ها هستند ستان و فران اين دو کشور عبارتند از انگل

مايه داری کشور ديگر از لحاظ سرعت تکامل و ميزان بسط و توسعه انحصارهای سر

االت متحده . در توليد، از کشورهای سرمايه داری پيشرو هستند د از اي ن دو عبارتن اي

ان ا . و آلم شور مجموع ار ک ن چه ا ٤٧٩اي ی تقريب ک يعن ارد فران د ٨٠ ميلي درص

د ار دارن انی را در اختي الی جه ه نحوی از . سرمايه ی م ا ب ا تمام ان تقريب ه ی جه بقي

ار انحاء نسبت به اين کشو انی و چه سرمايه ی » ستون «رها يعنی بانک دارهای جه

.مالی جهانی نقش بدهکار و خراجگذار را بازی می کنند

روی نقشی که صدور سرمايه در ايجاد شبکه ی بين المللی وابستگی و ارتباط های

.سرمايه ی مالی بازی می کند به ويژه بايد مکث نمود

٧٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

صدور سرمايهصدور سرمايه --٤٤

سلط ه ی مشخص صفتکاال صدور ه در آن رقابت آزاد ت ود ک سرمايه داری سابق ب

ا انحصارهاست . کامل داشت ه در آن سيادت ب صفت مشخصه ی سرمايه داری نوين ک

. استسرمايهصدور

ی ل آن، يعن ه ی تکام رين مرحل االئی در عالی ت د ک سرمايه داری عبارتست از تولي

و ی ش ديل م اال تب ه ک ز ب ارگری ني روی ک ه ني امی ک ل . دهنگ ه در داخ عه ی مبادل توس

صه زه و مشخ صوصيات ممي ی از خ ين الملل ه ی ب صوص در عرص ه خ شور و ب ک

ه و رشته های . سرمايه داريست اه های جداگان اموزونی و سير جهشی تکامل بنگ ن

اگزير ست ن رمايه داری امري رايط س ه در ش شورهای جداگان نعت و ک ه ی ص . جداگان

ه ی انگلستان ابتدا و مقدم بر ديگرا ارن نيم دل شد و مق ه کشور سرمايه داری مب ن ب

ای نقش انی آزاد مدعی ايف ان «قرن نوزدهم با معمول داشتن بازرگ ام جه اه تم » کارگ

ست ی باي ه م د ک شورهائی گردي ه ی ک ه هم صنوعات ب ده ی م ل دهن ی تحوي در يعن

ست . عوض، وی را از لحاظ مواد خام تأمين نمايند ن موقعيت انحصاری انگل ی اي ان ول

در ربع آخر قرن نوزدهم هم ديگر دچار تزلزل گرديد، زيرا عده ای از کشورهای ديگر

ه » حمايت«که به وسيله ی مقررات ه و ب د تکامل يافت اع می کردن گمرکی از خود دف

ه شکل ديگری . کشورهای مستقل سرمايه داری مبدل شدند ا ب در آستان قرن بيستم م

ائيم ام او. از انحصارها برخورد می نم ه های انحصاری سرمايه داران در تم ال اتحادي

صاری ت انح ا موقعي ت؛ ثاني ه اس ل يافت ا تکام رمايه داری در آن ه ه س شورهائی ک ک

٧٧

نشر کارگری سوسياليستی

زان عظيمی رسيده ه مي ا ب ه تجمع سرمايه در آن ه معدودی از غنی ترين کشورها ک

.عظيمی به وجود آمد» سرمايه ی اضافی«در کشورهای پيشرو . بود

ا بديهيست اگ ه ج ع در هم ن موق ه در اي ر سرمايه داری می توانست کشاورزی را ک

دگی به طور فاحشی ر می توانست سطح زن د و اگ ود بسط ده ده ب از صنعت عقب مان

ال ک در ح رگيجه آور تکني ات س ود ترقي ا وج ا ب ه ج ه در هم الی را ک ای اه وده ه ت

د، آن اء ده د ارتق ی برن ر م ه س ر ب نگی و فق ه ی گرس اه نيم افی گ رمايه ی اض از س

د ان باش ست در مي ی توان م نم خنی ه ن . س ان«اي ورژوای » بره رده ب دين خ را منق

شند ی ک ان م ه مي ت ب پ و راس ز چ رمايه داری ني ورتی . س ين ص ی در چن ول

ه دگی نيم م زن اموزونی تکامل و ه م ن را ه سرمايه داری ديگر سرمايه داری نبود، زي

نه رايط اس یگرس ا از ش وده ه د است ت رز تولي ن ط ات اي اگزير و از موجب ی و ن . اس

ه مصرف یمادامی که سرمايه داری به حالت سرمايه داری باقيست سرمايه اضافی ب

ين نرسيده زل سود (ارتقاء سطح زندگی توده های کشور مع ن امر موجب تن را اي زي

ه خارج ) سرمايه داران می شد ه بلکه به مصرف ترقی سود از طريق صدور سرمايه ب

ده سطح سود . يعنی به کشورهای عقب مانده خواهد رسيد در اين کشورهای عقب مان

ازل است و سطح سبتا ن ين ن ای زم دک است، به ا ان را سرمايه ه وال باالست زي معم

ام ارزان است واد خ ائين است و م راهم . دستمزد پ آن چه امکان صدور سرمايه را ف

سله از کشورهای ره می سازد اين است که يک سل ه داي ون ديگر ب ده اکن ی عقب مان

ده ده ی سرمايه داری جهانی داخل شده اند، خطوط عم ا احداث گردي راه آهن در آن ه

ده است و راهم گردي و يا شروع به احداث شده و موجبات اوليه برای تکامل صنعت ف

ره ره و غي ه . غي ن است ک ی آورد اي ود م ه وج رمايه را ب ه ضرورت صدور س آن چ

رمايه دا شورها س دودی از ک ه «ری در مع ضج يافت د ن يش از ح ار » ب ه ک ه ب و عرص

داختن سرمايه ا(» سودآور « یان وده ه ر ت شاورزی و فق دگی ک ) در شرايط عقب مان

.تنگ شده است

٧٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ده در اينک ه سه کشور عم زان سرمايه ای ک اره ی مي ی درب ه آمار تقريب خارجه ب

:∗کار انداخته اند

ار انداخته شدهار انداخته شدهسرمايه ای که در خارجه به کسرمايه ای که در خارجه به ک

))به ميليارد فرانکبه ميليارد فرانک((

آلمان فرانسه انگليس سال٦/٣ ١٨٦٢ - - ١٠) ١٨٦٩( ١٥ ١٨٧٢ - ؟ ١٥) ١٨٨٠( ٢٢ ١٨٨٢ ؟ ٢٠) ١٨٩٠( ٤٢ ١٨٩٣٥/١٢ ٢٧ – ٣٧ ٦٢ ١٩٠٢ ٤٤ ٦٠ ٧٥ - ١٠٠ ١٩١٤

ستم رن بي از ق ط در آغ رمايه فق دور س يم ص ی کن شاهده م دول م ن ج از روی اي

پيش از جنگ سرمايه ای که سه کشور عمده در خارجه . عظيمی يافته است ی توسعه

∗-) Hobson: „Imperialism“ L. ١٩٠٢, p.سن) (٥٨ اليزم «: هوب -.،»امپري

رجم امبرده، ص ) Riesser(؛)مت ر ن در ) P.Arndt(؛ ٤٠٤ و ٣٩٥-، اث)„Weltwirtschaftliches Archiv“ Bd. ١٩١٦ .٧ S. ارش پ) (٣٥ دت در . نگ ارنانی « صاد جه يو اقت د »آرش ال ٧، جل رجم–. ٣٥-، ص١٩١٦، س در )Bulletin(؛)مت)Neymarck() ولتن ارک در ب ارش نيم رجم-.نگ الی، ص: ؛ هيلفردينگ)مت رمايه م ؛ ٤٩٢ -س)Lloyd-George)( ١٩١٥ ماه مه سال ٤، نطق در مجلس عوام در تاريح )مترجم-للويد جرج ،)„Dily Telegraph“( اريخ ه ت ال ٥، ب ه س B. Harms: „Probleme der(؛١٩١٥ م

Weltwirtschaft“. Jena ١٩١٢. S.صاد «: هارمس. ب(و صفحه ی ديگر ) .٢٣٥ سائل اقت مانی ا، »جه ال ، ين ر ٢٣٥٠-، ص١٩١٢س فحه ی ديگ رجم–. و ص Dr. Siegmund(؛ )مت

Schilder: „Entwicklungstendenzen der Weitwirtschaft“ Berlin ١٩١٢. Band I, S.يلدر) (١٥٠ د ش ر زيگمون انی«: دکت صاد جه ل اقت ايالت تکام رلن»تم رجم–. ، ب ؛ )مت

)George Paish: Great Britain’s Capital Investments ect. „Journal of the Royal Statistical Society“,vol. LXXIV.) (سرمايه گذاری بريتانيای کبير «: جرج پيش

ره ه«در » و غي ا یمجل ار بريتاني اهی آم ن پادش د » انجم و ١٦٧-، ص١٩١١-١٩١٠، ٧٤، جلدی رجم–. صفحات بع Georges Diouritch: „L’Expansion des banques(، )مت

allemandes l’ètranger, ses rapports avec le dèveloppement èconomique de l’Allemagne P. ١٩٠٩, p.ان در خارجه ت«: جرج ديوريچ) (٨٤ وسعه طلبی بانک های آلم ).مترجم–. پاريس» به مناسبت تکامل اقتصادی آلمان

٧٩

نشر کارگری سوسياليستی

از اين مبلغ سود حاصل . ميليارد فرانگ می رسيد ٢٠٠-١٧٥به کار انداخته بودند به

ازل رخ ن ا ن د،٥ب اليانه درص ه س ستی ب ی باي الغ ١٠-٨ م ال ب ک در س ارد فران ميلي

رای ستم گری ستی و استثمار اکثريت گردد و اين خود اساس محکمی است ب امپريالي

!ملل و کشورهای جهان و طفيلی گری سرمايه داری مشتی از غنی ترين دولت ها

شورهای ين ک ه ب ده چگون ه ش ار انداخت ه ک ه ب ه در خارج رمايه ک ه س ن ک ا اي و ام

ه طور در کجا مختلف تقسيم می شود و ه فقط ب ه شده پرسشی است ک ار انداخت ه ک ب

ن پاسخ داد ولی اين پاسخ به هر حال می تواند برخی از مناسبات تقريب می توان به آ

:متقابل و روابط عمومی امپرياليزم کنونی را روشن سازد

قاره های جهان که سرمايه های خارجی ميان آن ها قاره های جهان که سرمايه های خارجی ميان آن ها

تقسيم شده استتقسيم شده است) ) به طور تقريببه طور تقريب((

)١٩١٠در حدود سال (

)به ميليارد مارک(

جمعا آلمان فرانسه انگلستان ٤٥ ١٨ ٢٣ ٤ ...........وپاار

٥١ ١٠ ٤ ٣٧ .........آمريکاآسيا، آفريقا و

........استراليا ٢٩

٨

٧

٤٤

١٤٠ ٣٥ ٣٥ ٧٠ ........جمع کل

د ن . در سرمايه گذاری خارجی انگلستان، مستعمرات آن مقام اول را احراز می کن اي

ره ) انادامثال ک(مستعمرات حتی در آمريکا نيز بسيار عظيم است ه در آسيا و غي و البت

ود دارد ای خ ر ج ه ديگ ستعمرات . ک ا م شور ب ن ک رمايه در اي يم صدور س زان عظ مي

اط ی درباره عظيمی که رد، ارتب م صحبت خواهيم ک دا ه اهميت آن برای امپرياليزم بع

ا سرمايه . وضع بر منوال ديگريست در فرانسه . تری دارد محکم ن ج ه ی اي خارجی ب

ه در روسيه طور عمده ر هم دم ب ارد فرانک (در اروپا و مق م ده ميلي ار ) دست ک ه ک ب

ده عبارتست از سرمايه و ، استقراضی یانداخته شده، ضمنا اين سرمايه به طور عم

٨٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

اليزم . وام های دولتی، نه سرمايه ای که در بنگاه های صنعتی به کار رفته باشد امپري

ر فرانسه را برخالف امپرياليزم مستعمراتی ل بگي اليزم تنزي وان امپري ستان می ت انگل

د ود . نامي ی ش شاهده م ومی م وع س ان ن ستعمرات: در آلم ست و م يع ني آن وس

امال موزونی سرمايه ای را که در خارجه به کار انداخته بين اروپا و آمريکا به طور ک

. تقسيم شده است

أثير بخشيده و صدور سرمايه به کشورهای ديگر در تکامل سرمايه داری آن ا ت ه

د ل می افزاي ن تکام ر سرعت اي سی ب ا . ب ل صدور سرمايه ت ن عم ر اي دين جهت اگ ب

اندازه ای در کشورهای صادرکننده مختصر وقفه ای ايجاد می کند، در عوض موجبات

ه سط دامن ر یب اخته و ب راهم س ان ف ام جه زون سرمايه داری را در تم ل روزاف تکام

.عمق اين تکامل می افزايد

ی » منافع« سرمايه امکان تحصيل ی برای کشورهای صادرکننده ه چگونگی معين ک

تقريبا - مالی و انحصارها را مشخص می سازد یآن، خصوصيت ويژه دوران سرمايه

ه . هميشه وجود دارد د مجل ر سال » بانک « ی مثال ببيني رلن در اکتب در ١٩١٣چاپ ب

:اين باره چه می نويسد

ه از چندی پيش در با « زار بين المللی سرمايه ها کمدی مخصوصی بازی می شود ک

ده ه یوصف آن برازن ستوفان است ی خام ه از . آري شورهای بيگان سله از ک يک سل

آشکارا يا پنهانی اسپانيا گرفته تا بالکان، از روسيه گرفته تا آرژانتين و برزيل و چين

اهی در د و گ ی نماين ه وام م ول، مطالب زرگ پ ای ب دازه از بازاره ی ان ن موضوع ب اي

د ی ورزن رام م رار و اب د و . اص شانی ندارن دان درخ ع چن ون وض ول اکن ای پ بازاره

د دورنمای سياسی هم نشاط آور نيست ولی هيچ يک از بازارهای پولی جرئت نمی کن

اع ورزد ا دادن وام . از دادن وام امتن د و ب بقت جوي ر او س سايه ب د هم ی ترس را م زي

دي د و ب ت نماي ود موافق رای خ ده ب ام ش دمت انج ی را در ازاء خ دمت معين ق خ ن طري

ده . تأمين کند زی نصيب وام دهن شه چي ا همي ی تقريب ين الملل امالت ب ين مع در يک چن

ود ی ش داث : م رای اح ازه ب انی، تحصيل اج رارداد بازرگ ت گذشت در ق ل درياف از قبي

٨١

نشر کارگری سوسياليستی

داخل ر م ازات پ ت امتي در، درياف اختمان بن ال، س ای زغ اه ه ه پايگ ات تهي و سفارش

.∗»توپ

ه وجود آورده است ا . سرمايه مالی دوران انحصارها را ب ه ج و انحصارها در هم

د راه دارن ود هم ا خ تفاده از : اصول انحصاری را ب ا«اس اط ه ام يک » ارتب رای انج ب

متداول تر از همه اين است . بازار آزاد می شود در سودمند جايگزين رقابت ی معامله

ام داد ه هنگ د محصوالتی ک ه مصرف خري ی از آن ب سمت معين د ق ن وام شرط می کنن

شتی و سليحات و ک د ت ژه خري ه وي ود، ب ی ش د م شوراعتباردهنده تولي ه در ک د ک برس

دست زده به کرات به اين وسيله ) ١٩١٠-١٨٩٠(فرانسه طی بيست سال اخير . غيره

ه خارجه وسيله. است ه خارج یصدور سرمايه ب اال ب شويق صدور ک ردد ت . ه می گ

ه ان طور ک ه هم ورد طوری است ک ن م زرگ در اي سيار ب اه های ب ين بنگ امالت ب مع

ا » ماليمی« به طور ∗شيلدر وده ب ان نم م مرز است «بي شاء ه ان، . »ارت کروپ در آلم

ه -شنيدر در فرانسه، آرمسترونگ در انگلستان ا هستند ک اه ه نمونه هائی از اين بنگ

يم و دولت ارت رارداد وام با بانک های عظ د ق ام عق د و هنگ اط محکمی دارن ده «ب نادي

. آن ها آسان نيست» گرفتن

انی مورخه سپتامبر ١٦ ی فرانسه هنگام دادن وام به روسيه، ضمن قرارداد بازرگ

ی ١٩١٧سال و تا »تحت فشار قرار داد « اين کشور را ١٩٠٥سال گذشت های معين

ن ١٩١١ اوت سال ١٩مورخه ی برای خود تحصيل نمود؛ در قرارداد بازرگانی با ژاپ

ا يک فاصله . نيز همين معامله را کرد ه ب ستان ک ماهه ٧جنگ گمرکی اتريش با صرب

ا ١٩٠٦از سه در ١٩١١ ت ريش و فران ت ات ه ی رقاب دازه ای نتيج ا ان ه داشت ت ادام

ود ستان ب ه سال . مورد فروش ساز و برگ جنگی به صرب ل دشانل در ژانوي ١٩١٢پ

١٩١١ -١٩٠٨ايندگان اظهار داشت که بنگاه های فرانسه طی سال های در مجلس نم

. ميليون فرانک مهمات جنگی به صربستان تحويل دادند٤٥به مبلغ

∗- , ٢ , ١٩١٣, P. ١٠٢٤.»Die Bank« ∗- Schilder٣٧١، ٣٥٠، ٣٤٦ -، اثر نام برده، ص.

٨٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

قسمت «: ذکر شده است) برزيل( هنگری در سائو پائولو -در گزارش کنسول اتريش

ائی و اعظم ساختمان راه آهن های برزيل با سرمايه های فرانسوی، بلژيکی و بري تاني

ا شرط آلمانی انجام می گيرد؛ اين کشورها در معامالت مالی مربوط به ساختمان راه ه

.»می کنند مصالح ساختمانی راه آهن از آن ها خريداری شود

در سراسر مالی دام خود را به تمام معنی کلمه ی بدين طريق می توان گفت سرمايه

ستراند ی گ ان م شورهای جه ورد بانک. ک ن م ستعمرات تأسيس در اي ه در م ائی ک ه

د اء می نماين ه . می شوند و شعب آن ها، نقش بزرگی را ايف ان ب امپرياليست های آلم

ستعمراتی شورهای م سالی«ک ا » کهن اظ ب ن لح ژه از اي ه وي ود را ب ه خ راز «ک اح

د » موفقيت ستان در سال ؛خاصی تأمين کرده اند با غبطه می نگرن دارای ١٩٠٤ انگل

ا بانک م٥٠ ود ٢٢٧٩ستعمراتی ب ا ٧٢: ١٩١٠در سال ( شعبه ب ؛ ) شعبه٥٤٤٩ ب

ا ٢٠-فرانسه د ١٣٦ ب ا ١٦- شعبه؛ هلن ان ٦٨ ب ی آلم ا ١٣» فقط و فقط « شعبه ول ب

ه سرمايه داران انگليسی ي سرمايه داران آمريکائی ن .∗∗ شعبه ٧٠ ه ی خود ب ز به نوب

ا شکايت می ک ١٩١٥در سال . ی رشک می برند ئمريکاو آ د آن ه در آمريکای «: ردن

... شعبه است ٧٠ بانک انگليسی دارای ٥ شعبه و ٤٠ بانک آلمانی دارای ٥جنوبی

ون ٤ سال اخير در آرژانتين و برزيل و اوروگوئه تقريبا ٢٥انگلستان و آلمان در بيلي

ن ٤٦دالر سرمايه به کار انداخته اند و در نتيجه از ) ميليارد( انی اي ام بازرگ درصد تم

.∗»ور استفاده می کنندسه کش

سرمايه، جهان را، به معنای مجازی کلمه، بين خود تقسيم ی کشورهای صادرکننده

. جهان را تقسيم نموده است، کلمهحقيقی مالی به معنای یولی سرمايه. کردند

∗∗- Riesserچاپ چهارم و ٣٧٥ -، کتاب نام برده، ص ،Diouritch٢٨٣-، ص. ∗- (The Annals of the American Academy of Political and Social science

vol. LIX, May ١٩١٥,p.اعی «) (.٣٠١ ی و اجتم وم سياس ستان عل ای فرهنگ النامه ه سه ٣٣١در صفحه ی ) مترجم-.١٩١٥، ماه مه سال ٥٩، جلد »آمريکا همين جلد ما می خواهيم کPaish) الی ی آماردان مشهور در آخرين شماره ) پيش ه م ه مب Statist مجل غ سرمايه ای را ک ل

ی ٤٠توسط انگلستان، آلمان، فرانسه، بلژيک و هلند صادر شده است به ٢٠٠ ميليارد دالر، يعن .ميليارد فرانک، تخمين زده است

٨٣

نشر کارگری سوسياليستی

دارانداران های سرمايههای سرمايه تقسيم جهان بين اتحاديهتقسيم جهان بين اتحاديه --٥٥

ل از هر اتحاديه های انحصاری سرمايه دارن، کارتل ها، سنديکاه ا قب ا و تراست ه

چيز بازار داخلی را بين خود تقسيم می کنند و توليد کشور معين را به طور کم يا بيش

ی در دوران سرمايه داری . کامل به تصاحب خود در می آورند اگزير ول ی ن ازار داخل ب

انی سرمايه داری . با بازار خارجی مربوط است ازاری در مقياس جه ه ب مدت هاست ک

ود ه وج تب ط . آورده اس ت و رواب ی ياف زايش م رمايه اف دور س ه ص ی ک ه ميزان و ب

واع » نفوذ ی منطقه«خارجی و مستعمراتی و ه ان بزرگ ترين اتحاديه های انحصار ب

کار به سازش جهانی بين آن ها » طبيعتا«اقسام توسعه می پذيرفت به همان نسبت هم

.و تشکيل کارتل های جهانی کشيده می شد

ن مرحل ل یهاي ه طور غيرقاب ه ب د است ک انی سرمايه و تولي ز جه وينی از تمرک ن

ه ب حال ب. پيشين باالتر است ی مقايسه ای از مرحله افوق انحصار چگون ن م ه بينيم اي

. وجود می آيد

ان برای کاميابی های نوين تکنيک و برای سرمايه داری -صنعت الکتريک رن پاي ق

ه بي ستم از هم رن بي از ق وزدهم و آغ هن ن صنعت در دو . مشخصه دارد یشتر جنب اي

ان از ده و آلم االت متح ی اي وين يعن رمايه داری ن شورهای س شروترين ک شور از پي ک

ز ١٩٠٠در آلمان بحران سال . همه جا بيشتر ترقی کرده است ژه در رشد تمرک ه وي ب

ا صن . در اين رشته تأثير شديد داشت افی ب ه حد ک ع ديگر ب ايع بانک ها که تا اين موق

ابودی سريع ن ب ت ه موج ی درج ه منته ران ب ن بح د در دوران اي ورده بودن وش خ ج

ده و آن را زرگ گردي ای ب اه ه ط بنگ ه توس ا ب ع آن ه سبتا کوچک و بل ای ن اه ه بنگ

د شديد نمودن سد. ت ی نوي دلس م ود را درست از سر آن «: اي ا دست کمک خ بانک ه

ه اي ه ب ه بيش از هم دين طريق بنگاه هائی برمی داشتند ک د و ب د بودن ن کمک نيازمن

٨٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

د ائی گرديدن ابتدا موجب اعتالی سرسام آور و سپس ورشکستگی قطعی آن شرکت ه

.∗»که به حد کافی با بانک ها ارتباط محکم نداشتند

ال ه پس از س يش برداشت ١٩٠٠در نتيج ه پ ی ب ای عظيم ام ه ز گ ل تمرک ا . عم ت

وجود داشت، ضمنا هر يک از » وهگر« در صنعت الکتريک هشت يا هفت ١٩٠٠سال

ا (اين گروه ها از چندين شرکت تشکيل می شد ود ٢٨مجموع آن ه و در پشت هر ) ب

ود ١١ تا ٢يک از آن ها ستاده ب ارن سال های . بانک اي ن ١٩١٢-١٩٠٨مق ام اي تم

: اينک چگونگی اين جريان. گروه ها در دو يا يک گروه متحد شدند

الکتريکالکتريکگروه های موجود در صنعت گروه های موجود در صنعت

فلتن و هيليوم الماير

اونيونA.E.G

زيمنس و هالسکه

شوکرت و شرکاء

قبل از سال کومر برگمان١٩٠٠.......

فلتن و الماير

A.E.G. شرکت (

ژنرال الکتريک

زيمنس -وهالسکه شوکرت

برگمان

A.E.G. )شرکت ژنرال الکتريک(

مقارن سال شوکرت-وهالسکهزيمنس ١٩١٢.......

١٩٠٨به هم پيوسته از سال » کئوپراسيون«

در سال ١٩٠٠

ورشکست شد

ده ) شرکت ژنرال الکتريک (.A. E. Gشرکت مشهور ه وجود آم دين طريق ب ه ب ک

ل سرمايه ی ) »اشتراک«مطابق سيستم ( شرکت ٢٠٠-١٧٥بر غ ک سيادت دارد و مبل

نمايندگی های مستقيم تنها تعداد . می رسد ميليارد و نيم به يک تحت اختيار وی تقريبا

ه ه ب د و ٣٤آن در خارج شور دائرن يش از ده ک ه در ب د ک ی رس ا ١٢ م ای از آن ه ت

ی مطابق حساب سال . شرکت های سهامی هستند ه در آن ١٩٠٤حت ائی ک سرمايه ه

ود ده ب ه ش ار انداخت ه ک ه ب ان در خارج ک آلم نعت الکتري ط ص ه توس ع ب ٢٣٣موق

.٢٣٢ - ايدلس، کتاب نام برده، ص-∗

٨٥

نشر کارگری سوسياليستی

ود ٦٢ ميليون مارک را تشکيل می داد که . ميليون آن در روسيه به کار انداخته شده ب

اه » شرکت ژنرال الکتريک «حاجتی به تذکر نيست که ه » مرکب «بنگ عظيمی است ک

د ا تولي ل و هواپيم ا اتومبي ه ت ايق گرفت يم و ع اگونی را از س امال گون صوالت ک مح

. می رسد١٦ تنها تعداد شرکت های توليد مصنوعات آن به -می کند

شکله زاء مت ی از اج ال يک ين ح ا در ع ز در اروپ ی تمرک ز در یول ه تمرک پروس

ود ا ب ام گرفت . آمريک دين طريق انج ان ب ن جري ه (:اي ه مقال عجيب و «رجوع شود ب

).مترجم-٥٨٩در منتخب آثار تک جلدی لنين صفحه » مدهش

دين طريق د » دولت «دوب ه وجود آم ه : الکتريک ب خود تحت یهاينينگ در مقال

ه «: می نويسد » راه تراست الکتريک «عنوان ی شرکت های الکتريک ديگری ک ه کل ب

د . »مستقل از اين دو باشند در روی زمين يافت نمی شوند رين می توان پيکره های زي

ه » تراست «ميزان گردش کاال و عظمت بنگاه های هر دو ه ب ه البت دازه ای ک ا ان را ت

:هيچ وجه کامل نيست، تصوير نمايد

ردش کاال گ به ميليون (

)مارک

تعداد کارمندان

به (سود خالص )ميليون مارک

: آمريکا ٤/٣٥ ٢٨٠٠٠ ٢٥٢ :١٩٠٧کمپانی ژنرال «

»الکتريکG.E.C.

٦/٤٥ ٢٣٠٠٠ ٢٩٨ :١٩١٠

شرکت «: آلمان ٥/١٤ ٣٠٧٠٠ ٢١٦ :١٩٠٧ژنرال » الکتريک

A.E.G. ٧/٢١ ٦٠٨٠٠ ٣٦٢ :١٩١١

٨٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

)°General Electric C (»کمپانی ژنرال الکتريک«هائوستون -کمپانی تومپسون آمريکا

تجارتخانه ای مخصوص اروپا تأسيس می کند

کمپانی اديسون تجارتخانه ای کمپانی « اروپا به نام صمخصو

تأسيس می نمايد » فرانسوی اديسون که اختراعات را در اختيار تجارتخانه

آلمانی می گذارد .A.E.G» شرکت ژنرال الکتريک« »ريکاونيون کمپانی الکت« آلمان

.A.E.G» شرکت ژنرال الکتريک«

ال ان ١٩٠٧در س سيم جه اره ی تق راردادی درب انی ق ائی و آلم ين تراست آمريک ب

رال الکتريک «. رقابت از بين می رود . منعقد می شود انی ژن االت ) .G.E.C(» کمپ اي

ادا ده و کان د « رامتح ی نماي ت م ريش »درياف ان، ات ارک، ؛ آلم د، دانم يه، هلن ، روس

ه ان ب شورهای بالک ه و ک وئيس، ترکي ک «س رال الکتري رکت ژن ) .A.E.G(» ش

وط است -البته سری –قراردادهای مخصوصی هم . »می رسد « منعقد می گردد که مرب

ازه ای «که در رشته های جديد صنعت و نيز در کشورهای » شرکت های دختر «به » ت

د که هنوز رسما تقسيم نشد د -ه ان رده ان وذ ک ه . نف رار مبادل ات ی ق اختراعات و تجربي

.∗نيز گذاشته شد

انی ه ب ه خودی خود واضح است که رقابت با اين تراست جه ع منحصر ب ه در واق ک

اف ام اطراف و اکن ار دارد و در تم فرد است و سرمايه ای بالغ بر چند ميليارد در اختي

ره ، نمايندگی ها، »شعب«جهان از خود دارای ره است ی دائ اط و غي اطالعات و ارتب

دازه دشوار می باشد د، . تا چه ان ين دو تراست نيرومن ان ب سيم جه ی بديهيست تق ول

سأله سيم یم د تق ا تجدي ل ي اموزنی تکام ت ن ه عل وا ب ه تناسب ق آن را در صورتی ک

.جنگ و ورشکستگی و غيره دچار تغيير گردد، از بين نمی برد

∗- Riesserه رده؛ ی، مقال ام ب رده، ص Dioritsch ن ام ب ارش ن ، Kurt Heinig؛ ٢٣٩-، نگ

.دهمقاله نام بر

٨٧

نشر کارگری سوسياليستی

ارزه آم ی صنعت نفت نمونه ا مب سيم ي د تق ين تجدي رای يک چن وزنده ای از تالش ب

.در راه تجديد تقسيم را به دست می دهد

ال دلس در س الی «: نوشت١٩٠٥اي روه م ين دو گ م ب وز ه ت هن انی نف ازار جه ب

ر » تراست نفت «: بزرگ تقسيم شده است ا و ) Standard oil C-y(راکفل در آمريک

ت روس ان نف اکو–کارفرماي لروت و ب اط . شيلد و نوب ديگر ارتب ا يک روه ب ر دو گ ه

نج رف پ ا از ط صاری آن ه ت انح ال است موقعي د س ون چن ی اکن د، ول ی دارن محکم

ه است ا؛ )١ : ∗»دشمن مورد تهديد قرا گرفت ابع نفت آمريک تن من ل رف اه )٢ تحلي بنگ

ده ت کنن اکو؛ یرقاب ف در ب ريش )٣ مانتاش ت در اط ابع نف انی؛ )٤ و من در روم

د )٥ ستعمرات هلن صوص در م ه خ انوس، ب اوراء اقي ت در م ابع نف رين ( من ی ت غن

ا سرمايه ين ب م چن ه ه د ی بنگاه های متعلق به ساموئل و شل ک وط ان ). انگليسی مرب

ی سه رشته بنگاه اخير ا يعن بانک «با بانک های بزرگ آلمان که بزرگ ترين بانک ه

شه، صنعت نفت را اين . در رأس آنانست مربوطند » آلمان ا مستقال و طبق نق بانک ه

ا د ت انی ترقی داده ان رای خود «مثال در روم زان . اتکائی داشته باشند ی نقطه » ب مي

ال یسرمايه انی در س ت روم ارجی را در صنعت نف ر ١٩٠٧ خ الغ ب ون ١٨٥ ب ميلي

.∗∗ ميليون آن را سرمايه آلمانی تشکيل می داد٧٤فرانک می دانستند که

ارزه در راه مبارز ه مب صادی ب ان «ه ای آغاز گشت که در مطبوعات اقت سيم جه » تق

به چنگ هر چه هستراکفلر که می خواست » تراست نفت «از يک سو . موسوم است

د يک خودخود آورد، در ر« هلن د، » شرکت دخت ی را در هن ابع نفت رد و من تأسيس ک

عنی تراست هلند و انگليس خود ي ی نمود تا بدين طريق بر دشمن عمده یهلند خريدار

و ديگر بانک های برلن » بانک آلمان«از سوی ديگر . ضربه وارد نمايد » شل«نام به

وده «»به خاطر منافع خودشان « رومانی از می کوشيدند اع نم ا روسيه و آن را » دف ب

راکفلر سرمايه اش به طور غيرقابل مقايسه ای هنگفت تر . بر ضد راکفلر متحد سازند

.١٩٣ - ايدلس، ص-∗∗∗- Diouritch٢٤٥ -، ص.

٨٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ار بود و س دگان در اختي ه مصرف کنن ل و رساندن نفت ب ازمانی عالی برای حمل و نق

ل . داشت ه شکست کام ستی ب ارزه ی می باي ان«مب ام ش» بانک آلم ال وتم د و در س

د » بانک آلمان«برای . همين طور هم شد ١٩٠٧ اقی می مان ن دو راه ب ا : يکی از اي ي

ی«از افع نفت ا » من ون ه ل ميلي شد و متحم ود دست بک ه خ ن ب ا ت ود و ي سارت ش خ

رای » تراست نفت«راه اخير انتخاب و قراردادی با . اطاعت دهد بانک «بسته شد که ب

ان ود» آلم انبخش ب سی زي رارداد . ب ن ق ه موجب اي ان«ب د » بانک آلم موظف می ش

ولی ضمنا پيش بينی شده » به هيچ گونه اقدامی به زيان منافع آمريکائی دست نزدند «

رارداد از درجه بود هر گاه ی قانون انحصار دولتی نفت آلمان از تصويب بگذرد اين ق

.اعتبار ساقط گردد

وينر، نفتيکی از سالطين . ددرآغاز می گ » کمدی نفت «آن گاه ون گ ام ف ه ن آلمان ب

ام اشتائوس » بانک آلمان «رئيس ه ن ه به توسط منشی مخصوص خود ب انحصار برل

د ی زن ات م ه تبليغ ت دست ب ا. نف ام تم رلن و تم رين بانک ب زرگ ت يم ب تگاه عظ م دس

مطبوعات بر ضد » ميهن پرستانه «وسيع به جنبش می آيد، از فريادهای » ارتباطات«

اق آراء در » يوغ« ه اتف ا ب شتاگ تقريب تراست آمريکائی گوش فلک کر شده بود و راي

ال ١٥ ارس س وت ١٩١١ م ت دع ه در آن از دول د ک ی نماي صويب م ه ای ت قطعنام

ه «دولت اين نظريه . انحصار نفت را تنظيم کند ی می شود طرح اليحه را » مقبول عام

يد ی رس ر م ه نظ ين ب رار داد و چن تاويز ق ان«دس ی خواست طرف » بانک آلم ه م ک

ای خويش ه کاره ی ب ق انحصار دولت د و از طري ب ده ود را فري رارداد خ ائی ق آمريک

زه پادشاهان . بهبودی بخشد بازی را برده است انی نفت از پيش از م سودهای ی آلم

د در ه های قن د و از سودهای صاحبان کارخان ه چنگ آورن ستی ب ه می باي هنگفتی ک

د ذت می بردن ر ... روسيه دست کمی نداشت ل ان ب زرگ آلم ين بانک های ب ی اوال ب ول

بانک «از روی منافع حريصانه » شرکت خريد بروات«سر تقسيم غنيمت نزاع افتاد و

ان سی » آلم را ب اد، زي راس افت ه ه ر ب ا راکفل ارزه ب ت از مب ا دول ت؛ ثاني رده برداش پ

ه دست آورد درت (مشکوک به نظر می رسيد آلمان بتواند سوای وی از جائی نفت ب ق

٨٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه )توليدی رومانی چندان زياد نيست اردی در سال ی؛ ثالثا يک حوال ١٩١٣ يک ميلي

شت ل گ ان واص ی آلم دارکات جنگ رای ت ذا ال. ب هل تند یيح وق گذاش صار را مع . انح

.راکفلر عجالتا از مبارزه پيروزمند بيرون آمده است» تراست نفت«

رلن » بانک«مجله ا چاپ ب د ب ان فقط در صورتی می توان اره نوشت، آلم ن ب در اي

رق » تراست نفت « ه ب روی آب را ب د و ني رق را انحصار نماي روی ب ه ني د ک مبارزه کن

رای «: اضافه کرد ولی . ارزان مبدل کند ه ب د شد ک ی خواه رق هنگامی عمل انحصار ب

رق و به ويژه مولدين آن ضروری گردد ی صنايع ب زرگ آت هنگامی که ورشکستگی ب

ه رق ک ت ب ران قيم يم و گ ای عظ ستگاه ه ه آن اي امی ک د و هنگ وع باش در شرف وق

رق ساخته می شود و » کنسرن های «اکنون در همه جا از طرف خصوصی صنعت ب

ن اک ون اي ا«ن سرن ه ا » کن ستگاه ه ن اي رای اي ره ب ا و غي ت ه هرها و دول از ش

د اه -انحصارهای جداگانه ای تحصيل می کنن د، آن گ ار کنن ع ک ا نف ادر نباشند ب ديگر ق

رق بايد نيروی آب را به کار انداخت؛ ولی نيروی آب را نمی شود به حساب دولت به ب

از ه ب رد، بلک ديل ک د آن ر ارزان تب م باي ه يک ه رل «ا ب صار خصوصی تحت کنت انح

رده، » دولت واگذار کرد، زيرا صنايع خصوصی هم اکنون يک سلسله معامالت منعقد ک

د ود، .... و پاداش های کالنی برای خود منظور نموده ان ين ب وضع انحصار پطاس چن

اکنون ديگر . وضع انحصار نفت چنين است و وضع انحصار برق نيز چنين خواهد بود

بصيرت ی ظاهر فريب، ديدهپت که سوسياليست های دولتی ما که يک پرنسي موقعيس

آن ها را کور کرده است، باالخره به اين موضوع پی برند که در آلمان انحصارها هيچ

ه ه ب د ک ته ان ر نداش ه را در نظ ن نتيج ه اي ل ب رده و ني ب نک دفی را تعقي ين ه اه چن گ

ل ه الاق ه دولت مصرف کنندگان سود رسانده يا اين ک ائی را ب افع کارفرم سمتی از من ق

ه حساب دولت صنايع واگذار کنند، بلکه تمام همشان مصروف بر اين بوده است که ب

.∗»خصوصی را که به سرحد ورشکستگی رسيده است شفا بخشند

∗ - , ١٩١٢,I p.٢ ,١٩١٢ ;١٠٣٦, p.١٩١٣ ;٦٢٩, I, p.٣٨٨.»Die Bank«

٩٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ورژوای صاددانان ب ا اقت ن ه ه اي د ک ه آلمانن ات ب ين اعتراف ه يک چن ار دست ب ناچ

ه انحصارهای خصوصی .گران بهائی زده اند ما در اين جا برای العين می بينيم چگون

مالی درهم می آميزند و يکی می شوند و چگونه هر دو ی و دولتی در دوران سرمايه

ين یاين ها در حقيقت امر فقط حلقه های جداگانه ه ب مبارزه ای امپرياليستی هستند ک

. بزرگ ترين انحصارها برای تقسيم جهان جريان دارد

وده ان منجر نم سيم جه ه تق ار را ب ز ک در کشتی رانی بازرگانی هم رشد عظيم تمرک

ت ايز . اس ران متم ستند از ديگ ا ه رکت ه رين ش زرگ ت ه از ب رکت ک ان دو ش در آلم

ه ی سرمايه. »للويد آلمان شمالی «و » آمريکا -هامبورک«: شده اند هر يک از آنان ب

ار ) سهام و برگ های وام ( ميليون مارک ٢٠٠ ائی در اختي می رسد و هر دو کشتی ه

ه ا ب ای آن ه ه به د ک ت ١٨٩-١٨٥دارن الغ اس ارک ب ون م ر در . ميلي رف ديگ از ط

ال ه س ا روز اول ژانوي ام ١٩٠٣آمريک ه ن ان ب ت مرگ ی « تراس ين الملل انی ب کمپ

شرکت کشتی رانی آمريکائی و انگليسی را متحد ٩ تشکيل گرديد که » بازرگانی بحری

ر الغ ب رمايه ای ب رد و س ی ک ون دالر ١٢٠م ارک ٤٨٠( ميلي ون م ار ) ميلي در اختي

ن تراست آمريکائی و ١٩٠٣در همان سال . داشت انی و اي بين شرکت های عظيم آلم

شرکت . ی تقسيم جهان بر زمينه تقسيم منافع منعقد گشت درباره انگليسی قراردادی

ين ل ب د های آلمانی از رقابت در امر حمل و نق ا صرف نظر کردن ستان و آمريک . انگل

ا داميک از آن ه ه ک ادر ب دام بن ردد «دقيقا معين شدن که ک ذار می گ ه ، »واگ ی کميت

سال منعقد گشت و ٢٠قرارداد برای مدت . شد و غيره لمشترکی برای بازرسی تشکي

د در آن دور انديشانه قيد شد ار خود را از دست خواه رارداد اعتب در صورت جنگ ق

∗.داد

ده است ی تاريخچه ز بسی آموزن ل ني ی ري ١٨٨٤در سال . تشکيل کارتل بين الملل

ل سازی ای ري ه ه ود کارخان ا ب اط ه ار شديدترين انحط ور صنعتی دچ ه ام هنگامی ک

ان ک و آلم ستان، بلژي ا انگل ين ک ک چن يس ي دد تأس ار در ص ين ب رای اول ر ب رتلی ب

.١٢٥ - ريسر، کتاب نام برده، ص- ∗

٩١

نشر کارگری سوسياليستی

د د . آمدن ده ان ق داخل ش ن تواف ه در اي شورهائی ک ی ک ازار داخل ه در ب د ک ق يافتن تواف

د سيم کنن ستان : رقابت ننمايند و اما بازارهای خارجی را به اين نسبت بين خود تق انگل

ذار . درصد ٧ درصد و بلژيک ٢٧ درصد، آلمان ٦٦ ستان واگ ه انگل هندوستان تماما ب

ه جنگ بر ضد يکی از ش . شد ود ب شده ب ن توافق داخل ن ه در اي رکت های انگليسی ک

أمين ين از محل فروش مشترک ت سبت مع ه ن ه مخارج آن ب مشترکی مبادرت گرديد ک

ی در سال . می شد ه در نتيجه ١٨٨٦ول ن اتحادي خروج دو شرکت انگليسی از ی اي

د ل گردي ق . آن، منح صول تواف نعتی ح تالی ص دی اع ای بع ه در دوره ه ن ک سر اي مي

. نگرديد موضوع شاخصی است

والد تأسيس شد ١٩٠٤در آغاز سال وامبر سال . در آلمان سنديکای پ ١٩٠٤در ن

د شد سبت تجدي دين ن ستان : کارتل بين المللی ريل ب ان ٥/٥٣انگل ٨٣/٢٨ درصد، آلم

ا ٦٧/١٧، بلژيک درصد ه ترتيب ب درصد، سپس فرانسه در سال اول و دوم و سوم ب

سبت ی ٤/٦ و ٨/٥ و ٨/٤ن د يعن د درص افوق ص ن م د و اي ق ش ه آن ملح د ب درص

ود ٨/١٠٤ ره ب د و غي ال . درص والد «١٩٠٥در س ت پ ده » تراس االت متح اي

شتين در سال . و سپس اتريش و اسپانيا به آن پيوستند ) »کورپوراسيون پوالد «( فوگل

زرگ «: نوشت ١٩١٠ دگان ب ان رسيده و مصرف کنن و اکنون تقسيم کره زمين به پاي

ه -در درجه اول راه آهن های دولتی، ان را ب افع آن سيم شده و من ان تق چون ديگر جه

.∗∗»د مانند شاعر در عرش ژوپيتر زندگی کنندي با-حساب نياورده اند

ه در سال ادآور می شويم ک ز ي تأسيس شد ١٩٠٩سنديکای بين المللی روی را ني

زان تول روه از کارخ يو مي نج گ ين پ ا ب رد د را دقيق سيم ک ب تق دين ترتي ا ب ه ه : ان

ی سپس -کارخانه های آلمان، بلژيک، فرانسه، اسپانيا و انگلستان؛ ين الملل تراست ب

ين « ليفمان یباروت را يادآور می شويم که بنا به گفته وين و محکمی ب امال ن اتحاد ک

اق فابري ه اتف دها ب ه بع ان است ک ره آلم واد منفج د م ای تولي ام فابريک ه ای تم ک ه

∗∗ -» Organisationsformen«Vogelstein: ١٠٠ - ، ص.

٩٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ه اصطالح د ب شکيل شده بودن ين طريق ت ه هم ه ب ا ک سه و آمريک ديناميت سازی فران

∗.»تمام جهان را بين خود تقسيم کردند

ال ه حساب ١٨٩٧در س دود ب ا در ح ان جمع ا شرکت ٤٠ليفم ی ب ين الملل ل ب کارت

. می رسد١٠٠ اين تعداد ديگر به ١٩١٠آلمان وجود داشت، ولی برای سال

ورژوازی برخی از ن سندگان ب ه (وي سبت ب ه ن م ک سکی ه ارل کائوت ه ک شیک خط م

ده ) خود کامال خيانت ورزيده به آنان پيوست ١٩٠٩مارکسيستی مثال سال ن عقي بر اي

ی شدن ين الملل رين مظاهر ب ی يکی از برجسته ت ی يعن بودند که کارتل های بين الملل

ا را در دوران ت ه ين مل لح ب راری ص د برق رمايه امي ذير س ان پ رمايه داری امک س

د زی نيست .می نماين ی چي ی باطل و از لحاظ عمل ه کل ده از لحاظ تئوريک ب ن عقي اي

ونيزم وع اپورت دترين ن ی شرمانه از ب اع ب رای دف يله ای ب وئی و وس سطه ج .جز سف

ه ا چ ون ت رمايه داری اکن ه انحصارهای س د ک ی دهن شان م ی ن ين الملل ای ب ل ه کارت

ه . بر سر چيست د يافته و مبارزه بين اتحاديه های سرمايه داران درجه ای رش ی نکت

صادی آن ا اخير از مهم ترين نکات اريخی و اقت ه مفهوم ت ه است ک ن نکت ست؛ فقط اي

را ه شکل چه را که روی می دهد برای ما روشن می سازد، زي ارزه ممکن است ب مب

سبی ه از لحاظ ن اگونی ک وقتی علل گون ی و م ه ی جزئ د و جنب ر کن واره تغيي د هم دارن

ارزه، ماهيت تغيير هم می کند، ولی ات وجود مضمون مب ه طبق ادامی ک اتی آن، م طبق

ه . تغيير نمايد ممکن نيست دارند به هيچ وجه ان ک ورژوازی آلم واضح است که مثال ب

ت ده اس ه آن گروي ا ب ود ماهيت ک خ تدالالت تئوري سکی در اس ن (کائوت اره ی اي در ب

صادی مضمون نفعش در اين است که ) دا هم صحبت خواهد شد موضوع بع ارزه اقت مب

اه روی شکلرا پرده پوشی نموده گاه روی يک ) تقسيم جهان (کنونی ارزه و گ اين مب

ا . همين اشتباه را کائوتسکی مرتکب می شود . ديگر آن تکيه کند شکل ن ج البته در اي

يم . ورژوازی جهانيست صحبت بر سر بورژوازی آلمان نبوده بلکه بر سر ب اگر می بين

ن وده بلکه اي ان نب وزی خاص آن ه ت سرمايه داران جهان را تقسيم می کنند علتش کين

∗ - , ٢. A.»Kartelle und Trusts« Liefmann:١٦١- ، ص.

٩٣

نشر کارگری سوسياليستی

ن راه رای تحصيل سود در اي د ب ا را وادار می کن ز آن ه ونی تمرک ه کن ه مرحل است ک

ان را ا جه منا آن ه د؛ ض ام گذارن رمايه «گ سبت س ه ن رو «، »ب سبت ني ه ن سيم » ب تق

ی سيم م رای تق ری ب يوه ديگ رمايه داری ش االئی و س د ک ستم تولي را در سي د، زي کنن

د ته باش ود داش د وج ی توان ر . نم صادی و سياسی تغيي ل اقت سبت تکام ه ن ز ب رو ني ني

د وع مسائلی در . می کن د دانست چه ن دد باي وع می پيون ه وق ه ب رای درک آن چه ک ب

ا تغيير ی نتيجه ه نيرو حل می شود و ام ر جنب ن تغيي ه اي ن ک صادی » صرفا « ی اي اقت

وط ) مثال جنگی (اقتصادی غيردارد يا ات اساسی مرب ه در نظري مسأله ايست فرعی ک

د ری وارد نماي ه تغيي يچ گون د ه ی توان رمايه داری نم وين س ه دوران ن ويض . ب تع

سأله ه ی م وط ب ضمونمرب رمايه داران م ای س ه ه ين اتحادي ه ب ائی ک ست ه د و ب بن

ا د ب ی آي ل م ه عم سأله ب ا ی م ست ه د و ب ارزه و بن کل مب ه ش وط ب روز(مرب ه ام ک

م از ه د مسالمت آميزست، فردا مسالمت آميز نيست و پس فردا ب ز نخواه مسالمت آمي

. معنايش تنزل تا حد سفسطه جوئيست) بود

ر به ما دوران سرمايه داری نوين ه های سرمايه داران ب ين اتحادي د ب نشان می ده

به موازات اين جريان و . تقسيم اقتصادی جهان مناسبات معينی به وجود می آيدزمينه

ه های سياسی ين اتحادي ه مناسبت آن ب یي ب ز عن ا ني ه دولت ه ر زمين سيم ارضی ب تق

ی صادی «جهان و مبارزه بر سر مستعمرات يعن ارزه در راه تحصيل سرزمين اقت » مب

. مناسبات معينی به وجود می آيد

٩٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

تقسيم جهان بين دول معظم تقسيم جهان بين دول معظم--٦٦

ه . آ وم ب ود موس اب خ ی دان در کت وپان، جغراف عه«س ستعمرات یتوس ی م ارض

:نوزدهم به شرح زير خالصه می نمايدقرن نتايج اين توسعه را در پايان ∗»اروپا

نسبت مساحت سرزمين های متعلق به کشورهای استعماری اروپانسبت مساحت سرزمين های متعلق به کشورهای استعماری اروپا

)و منجمله اياالت متحده(

مقدار افزايش ١٩٠٠ ١٨٧٦

درصد + ٦/٧٩ درصد٤/٩٠ درصد٨/١٠ ..........در آفريقا

درصد + ١/٤٢ درصد٩/٩٨ درصد٨/٥٦ .......در پولينزی

درصد + ١/٥ درصد٦/٥٦ درصد٥/٥١ ...........در آسيا

- درصد٠/١٠٠ درصد٠/١٠٠ .......در استراليا

درصد-٣/٠ درصد٢/٢٧ صد در٥/٢٧ .........در آمريکا

سيم ی بنابر اين صفت مشخصه «: وی از اين جا چنين نتيجه می گيرد ن دوره تق اي

شده » .آفريقا و پولينزی است نظر به اين که در آسيا و آمريکا سرزمين های اشغال ن

∗- A. Supan: „Die territoriale Entwicklung der europaischen kolonien“ .٦٥٤، ص ١٩٠٦) مترجم. »توسعه ی ارضی مستعمرات اروپا«: سوپان. آ(

٩٥

نشر کارگری سوسياليستی

ری ذا نتيجه گي دارد، ل ه هيچ کشوری نباشد وجود ن ه متعلق ب ائی ک يعنی سرزمين ه

ورد بررسی عبارتست از ی يد توسعه داد و گفت صفت مشخصه سوپان را با دوران م

سيم منظور از قطعی در اين جا اين نيست که . تقسيم قطعی جهان ذير تجديد تق امکان پ

ن است اگزير است، منظور از قطعی اي ذير و ن سيم امکان پ نيست، برعکس تجديد تق

صرف اراضی رمايه داری ت شورهای س تعماری ک ت اس ه سياس شده را در ک غال ن اش

سيم شده است و .به پايان رسانده است ما ی سياره امال تق ار ک جهان برای نخستين ب

ی از دست يک فقطبعد از اين بايد ه دست ديگری » صاحب «تجديد تقسيم شود يعن ب

.بيفتد» صاحب«برسد نه اين که از بی صاحبی به دست

صوص ب ا دوران مخ ن م ابر اي ذران ه بن ی گ ودی را م ت خ ه دوران سياس يم ک

ا ه ب ت ک تی اس ی، سياس انی يعن ستعمراتی جه ه«م ل یمرحل وين در تکام ن

رمايه داری وط است » س رزی مرب رين ط م ت ه محک الی ب رمايه داری م ا س دين . و ب ب

ا وان ب ا بت ود ت دارک واقعی مکث نم شتری روی م ا تفصيل بي جهت بايد قبل از همه ب

اين دوره را از دوره های پيشين و هم اوضاع و احوال دقت هر چه بيشتری هم تفاوت

د . کنونی را روشن ساخت در نخستين وهله در اين مورد دو سئوال واقعی پيش می آي

ه ن ک رمايه: و آن اي ا در دوران س دت یآي ز ح ستعمراتی و ني شديد سياست م الی ت م

ه مبارزه بر سر مستعمرات مشاهده می شود يا خير و آيا در حال حاضر ج ان ب ژه ه وي

. تقسيم شده است چگونهاز اين لحاظ

د ∗ آمريکائی در کتاب خود درباره ی تاريخ استعمار ی موريس نويسنده سعی می کن

ان را در سه و آلم ستان، فران ستعمراتی انگل ه وسعت اراضی م وط ب ای مرب ره ه پيک

ه یاينک خالصه. دوره های مختلف قرن نوزدهم تلخيص نمايد ه او ب ايجی ک دست نت

:آورده است

∗-) Henry C. Morris: „The history of colonization“ N. Y. ١٩٩٠, Vol. ٢, p.٨٨; I, p.٢ ;٤١٩, p.انری) (.٣٠٤ وريس. گ. ه تعمار«: م اريح اس ورک، سال ، ن»ت يوي

)مترجم–. ٣٠٤-، ص٢؛ جلد ٤١٩-، ص١، جلد ٨٨-، ص٢، جلد ١٩٠٠

٩٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

::وسعت اراضی مستعمراتیوسعت اراضی مستعمراتی

آلمان فرانسه انگلستان سال سکنه مساحت سکنه مساحت سکنه مساحت

)ن يوميل

ه ب

بعمر

ل مي

(

)ونيلي مبه

(

)ن يوميل

ه ب

بعمر

ل مي

(

)ونيلي مبه

(

)ن يوميل

ه ب

بعمر

ل مي

(

)ونيلي مبه

(

- - ٥/٠ ٠٢/٠ ٤/١٢٦ ؟ ١٨٣٠ -١٨١٥٤/٣ ٢/٠ ١/١٤٥ ٥/٢ ١٨٦٠ - - ٥/٧ ٧/٠ ٩/٢٦٧ ٧/٧ ١٨٨٠ - - ٧/١٤ ٠/١ ٤/٥٦ ٧/٣ ٠/٣٠٩ ٣/٩ ١٨٩٩

ا سال های برای اده اشغالگری های مستعمراتی ب وق الع انگلستان دوران تشديد ف

وز شدت آن ١٨٨٠-١٨٦٠ ز هن وزدهم ني رن ن مصادف است که در بيست سال آخر ق

ا . يست سال مصادف است برای فرانسه و آلمان نيز درست با همين ب . بسيار است فوق

ه رقابت آزاد در ل انحصار ک ا قب ديديم که دوران منتهای درجه تکامل سرمايه داری م

يم . است١٨٧٠-١٨٦٠با سال های آن تفوق داشت مقارن ا پس از اکنون می بين همان

ن دوران ه اي تالی« است ک ا» اع غالگری ه يم اش ود و یعظ ی ش از م ستعمراتی آغ م

د مبارزه بر سر تقس ن واقعيت . يم ارضی جهان به منتهای درجه شدت می ياب ذا در اي ل

ه ه مرحل رمايه داری ب ال س ه انتق ست ک دی ني صاری و یتردي رمايه داری انح س

.مربوط است مالی با تشديد مبارزه بر سر تقسيم جهان یسرمايه

اليزم، دوره ی ه امپري ه ١٩٠٠-١٨٨٤هوبسن در تأليف خود راجع ب ه مثاب ی را ب

شديد د ی «وران ت عه طلب ی (» توس عه اراض ده ) توس شورهای عم ايز یک ا متم اروپ

ن مدت ی طبق محاسبه . می نمايد ا ٧/٣ وی انگلستان طی اي ع ب ل مرب ون مي ٥٧ ميلي

ا جمعيت ٦/٣ميليون جمعيت به دست آورده است؛ فرانسه ع ب ل مرب ٥/٣٦ ميليون مي

ا ٩٠٠ليون؛ بلژيک مي ٧/١٤ ميليون ميل مربع با ١ميليون؛ آلمان ع ب ل مرب هزار مي

ام دول سرمايه داری . ميليون٩ هزار ميل مربع با ٨٠٠ ميليون؛ پرتقال ٣٠ تقالی تم

٩٧

نشر کارگری سوسياليستی

د يکی ١٨٨٠برای تحصيل مستعمرات در پايان قرن نوزدهم و به ويژه از سال ه بع ب

.از واقعيات بر همه معلوم تاريخ ديپلماسی و سياست خارجی است

ه رقا ی ک ود در دوران يده ب ود رس ای خ شو و نم د اعالی ن ستان بح ت آزاد در انگل ب

ا ١٨٦٠-١٨٤٠يعنی در سال های سياستمداران رهبری کننده بورژوازی اين کشور ب

تعماری ت اس الفسياس ا را از مخ ل آن ه دائی کام ستعمرات و ج د و آزادی م بودن

ستند ی دان د م اگزير و مفي ری ن ستان ام ه . م. انگل ر در مقال ود یب اره خ یدرب

ه در سال ∗» نوين انگلستان امپرياليزم« ه اشاره ١٨٩٨ ک دين نکت ود ب شر شده ب منت

ه ١٨٥٢می کند که چگونه در سال ی ب ه طور کل ه ب سرائيلی ک ر دي ی نظي ی دولت رجل

ود می گفت ه «: امپرياليزم متمايل ب ه مثاب ا یمستعمرات ب ردن م ه گ سنک آسيايی ب

ت زان اس وزد . »آوي رن ن ان ق سيل رودس و در پاي ستان س ان روز در انگل هم قهرمان

ت د و سياس ی کردن ه م اليزم را موعظ کارا امپري ه آش د ک رلن بودن ژوزف چمب

!امپرياليستی را با نهايت وقاحت به کار می بستند

جالب توجه است که رابطه بين ريشه های به اصطالح صرفا اقتصادی و ريشه های

وين ا اجتماعی اليزم ن ری و سياسی امپري ن سياستمداران رهب رای اي ام ب ان هنگ ز هم

ود ستان واضح ب ورژوازی انگل ه . ب ه مثاب اليزم را ب رلن امپري ک یچمب سياست « ي

ه ه و صرفه جويان ی و مدبران ابتی » واقع ه آن رق ه خصوص ب ود و ب ی نم ه م موعظ

ا آن انی ب ازار جه ستان را در ب ون انگل اشاره می کرد که آلمان و آمريکا و بلژيک اکن

ا . رو به رو نموده اند ا و سنديکاها و تراست ه سرمايه دارانی که به تأسيس کارتل ه

ه . مشغول بودند می گفتند راه نجات در انحصار است ورژوازی ک شوايان سياسی ب پي

د ان شتاب داشتند تکرار می کردن شده جه سيم ن راه نجات در : برای اشغال مناطق تق

ه نگار ولی سسيل رودس به طوری . انحصار است که دوست صميميش استد روزنام

: درباره ی نظريات امپرياليستی خود به وی گفته بود ١٨٩٥ در سال ،حکايت می کرد

روز در ايست « د -من دي ارگری ( ان سات بيکاران ) کوی ک ودم و در يکی از جل دن ب لن

∗ - , XVI,١٨٩٨, S.٣٠٢.»Die Neue Zeit«

٩٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

اره ی ی در آن جا يک سلسله . حضور يافتم ا درب ه تمام فريادهای دهشتناکی شنيدم ک

شيدم و در ! ن، نان بود نا هنگام بازگشت به خانه درباره ی آن چه شنيده بودم می اندي

را ي انديشه ای که دير باز.... نتيجه بيش از پيش به اهميت امپرياليزم معتقد شدم ست م

ی ی به خود مشغول داشته عبارت است از حل يک مسأله اعی يعن نجات چهل : اجتم

ا سياستمداران ميليون سکنه ی پادشاهی متحده از ج ی، م سوز داخل کشور نگ خانمان

اضافی ی بايد اراضی جديدی در اختيار داشته باشيم تا بتوانيم سکنه صاحب مستعمره

ادن ا و مع را در آن جای دهيم و مناطق جديدی برای فروش کاالهائی که در فابريک ه

م ه ام امپراطوری مسأله . توليد می شود به دست آوري شه گفت . است شکم ی من همي

.∗»اگر شما خواهان جنگ داخلی نيستيد، بايد امپرياليست شويد

بوئر در سال - جنگ انگليس ی ل رودس ميليونر و سلطان مالی و مسبب عمده يسس

ه خشن و بی شرمانه است از لحاظ ١٨٩٥ چنين گفت؛ ولی دفاع وی از امپرياليزم ک

پوترسف، داويد و بانی آقايان ماسلف، زوده کوم، » تئوری«ماهيت خود دست کمی از

دارد و غيرهمارکسيزم روس و غيره دکی سوسيال شوينيست . ن سسيل رودس فقط ان

....شرافتمندتری بود

برای آن که تقسيم ارضی جهان و تغييراتی را که ده ها سال اخير از اين لحاظ روی

اب آماری که سوپان در ک ی داده است حتی المقدور دقيق تر تصوير کنيم از مجموعه ت

رده ام ب ه ین ستعمراتی کلي اره ی اراضی م ود درب شورهای ی خ وده ک ر نم ان ذک جه

يم ی کن تفاده م ای . اس ال ه وپان س ال ١٩٠٠ و ١٨٧٦س ا س رد؛ م ی گي ر م را در نظ

ن ١٨٧٦ ا در اي را همان ا انتخاب شده است، زي ه ج سيار ب ه ب ريم ک را در نظر می گي

وان تکامل سرمايه داری ا ی هنگام است که می ت ای غرب ه روپ ل ی را در مرحل ا قب م

ه ١٩١٤انحصار به طور کلی پايان يافته دانست، سپس سال ريم و ب را در نظر می گي

ه از دتری ک ام جدي ت ارق رده اس ر ک وپان ذک ه س امی ک ای ارق ار «ج ای آم دول ه ج

ائيم » جغرافيائی ر می نم سوپان فقط مستعمرات را در . هيوبنر اقتباس شده است ذک

.٣٠٤ - همان جا، ص- ∗

٩٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه طور نظر می گ يم ب د می دان ان مفي سيم جه رای تصوير کامل چگونگی تق ا ب رد؛ م ي

ه غير اختصار اطالعاتی نيز درباره ی کشورهای ه مستعمراتی ک مستعمراتی و نيز نيم

ران ائيم اي يم اضافه نم ه می دان ه را از آن جمل ن سه کشور : و چين و ترکي ين اي از ب

ه مستعمره ايران ا ب م در حال اکنون ديگر تقريبا تمام دل شده و دومی و سومی ه مب

.مستعمره شدن هستند

ين رجوع شود به : (دست می آيد نتايج زيرين به د لن ار تک جل صفحه ی منتخب آث

)مترجم-.٦١٤

ان اين سيم جه جا ما آشکارا می بينيم چگونه در سرحد بين قرن نوزدهم و بيستم تق

زان عظيمی ١٨٧٦ تصرفات مستعمراتی پس از سال . »به پايان رسيده است « ه مي ب

ه است رين کشورها بيش از ٦متصرفات مستعمراتی : وسعت يافت زرگ ت کشور از ب

ی از ا ٤٠يک بار و نيم يعن ه است؛ ٦٥ ت ع وسعت يافت ومتر مرب ون کيل مساحت ميلي

يم مساحت ٢٥افزايش يافته عبارت است از ر و ن ه يک براب ع ک ومتر مرب ون کيل ميلي

ون٥/١٦( مستعمره دار کشورهای ت در سال . است) ميلي ی و ١٨٧٦سه دول ه کل ب

اين چهار دولت، ١٩١٤مقارن سال . چهارمی يعنی فرانسه تقريبا فاقد مستعمره بودند

ه مساحت آن ون ١/١٤مستعمراتی به دست آوردند ک ومتر ميلي ا کيل ی تقريب ع يعن مرب

د ميل ه ص ا ب ت آن تقريب ود و جمعي ا ب ساحت اروپ يم م ر و ن ک براب د ي ی رس ون م . ي

عه ر توس اموزونی در ام ت ین يم اس سی عظ ستعمراتی ب صرفات م ر . مت ثال اگ م

دان شان چن ه از لحاظ مساحت و جمعيت تفاوت ن را ک ان و ژاپ سه، آلم کشورهای فران

ه دست زياد نيست با يکديگر مقايسه کنيم، خواهيم ديد که مستعمراتی که کشور اول ب

بيش از مستعمراتی است که کشور دوم و سوم ) تاز لحاظ مساح (آورده است سه بار

د ه دست آورده ان ا ب زان سرمايه. جمع اظ مي سه از لح ی فران از یول ز در آغ الی ني م

وده است . دوران مورد بحث شايد چند بار غنی تر از مجموع دو کشور آلمان و ژاپن ب

ص رفا اقت رايط ص ر ش الوه ب ز ع ره ني ائی و غي رايط جغرافي ورد ش ن م ادی و در اي

کههر قدر هم . براساس اين شرايط، در وسعت متصرفات مستعمراتی تأثير می بخشند

١٠٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

سکنه

٠/٤٤٠

٤/١٦٩

١/٩٥

٢/٧٧

٧/١٠٦

٢/٧٢

٦/٩٦٠

٣/٤٥

٢/٣٦١

٩/٢٨٩

٠/٦٥٧

جمع ١٩١٤

کيلومتر مربع

٨/٣٣

٨/٢٢

١/١١

٤/٣

٧/٩

٧/٠

٥/٨١

٩/٩

٥/١٤

٠/٢٨

٩/١٣٣

سکنه

٥/٤٦

٢/١٣٦

٦/٣٩

٩/٦٤

٠/٩٧

٠/٥٣

٢/٤٣٧

کشورهای مستعمره دار

١٩١٤

کيلومتر مربع

٣/٠

٤/٥

٥/٠

٥/٠

٤/٩

٤/٠

٥/١٦

سکنه

٥/٣٩٣

٢/٣٣

٥/٥٥

٣/١٢

٧/٩

٢/١٩

٤/٥٢٣

١٩١٤

کيلومتر مربع

٥/٣٣

٤/١٧

٦/١٠

٩/٢

٣/٠

٣/٠

٠/٦٥

سکنه

٩/٢٥١

٩/١٥

٠/٦ - - -

٨/٢٧٣

مستعمرات

١٨٧٦

کيلومتر مربع

٥/٢٢

٠/١٧

٩/٤ - - - ٠/٤٠

صرفات مستعمراتی دول معظممت

) به ميليون کيلومتر مربع و ميليون نفر سکنه

(

انگلستان

روسيهفرانسه

آلمان

ت متحدهاياال

ژاپن

ش دولت معظمجمعا ش

ت های ديگر ت دول

مستعمرا)

ک، هلند و غيرهبلژي

.............(

ت نيمه مستعمرا

)س، چين، ترکيه

پار..............................(

ديگر کشورها................

............................................

ضیجمع ارا

.............................................................

١٠١

نشر کارگری سوسياليستی

ورد ر در م الی طی ده ساله های اخي ه و سرمايه ی م م فشار صنايع بزرگ و مبادل ه

ر ساختن ان و براب دگی تراز نمودن جه صاد و زن کشورهای مختلف شديد شرايط اقت

رده از يک ام ب ين شش کشور ن بوده باشد، باز هم تفاوت موجوده اندک نيست و در ب

ا سرعت شگرفی در ترقی ه ب طرف ما ناظر کشورهای سرمايه داری جوانی هستيم ک

کشورهای سرمايه داری کهن سالی را ؛ از طرف ديگر )آمريکا، آلمان، ژاپن (هستند

شان در دوره رعت ترقي ه س يم ک ی بين رده یم ام ب شورهای ن دتر از ک سی کن ر ب اخي

صادی ) فرانسه و انگلستان (بوده است ه از لحاظ اقت يم ک و باالخره کشوری را می بين

وان گفت شبکه ) روسيه (از همه عقب مانده تر است وهی یو در آن می ت سيار انب ب

وين را در از رمايه داری ن اليزم س رمايه داری، امپري ل س ا قب بات م ه مناس ر گرفت ب

.است

ی کشورهای کوچکی ما در رديف متصرفات مستعمراتی دول معظم مستعمرات جزئ

رين هدف وان گفت نزديک ت سيم «را قرار داديم که می ت د تق ممکن و محتمل » تجدي

ستعمرات است ستع . م را م شورهای کوچک اکث ن ک هاي ط در نتيج ود را فق یمرات خ

افع و اصطکاک و ضاد من زرگ ت شورهای ب ين ک ه ب د ک ظ کنن د حف ی توانن ر م ن ام اي

ت است سيم غنيم اره ی تق ازش درب صول س انع ح ه م ود دارد ک ره ای وج ا . غي و ام

شورهای ورد ک ستعمره «در م ه م ای » نيم کل ه ه ای از آن ش ا نمون ت آن ه د گف باي

ستند ک الی ه ت انتق اگون طبيع ای گون ته ه ام رش ود ه در تم ی ش شاهده م ه م . و جامع

ان ی مناسبات اقتصادی و کليه ی مالی در کليه ی سرمايه ی آن چن ين الملل مناسبات ب

ه از م ک ائی را ه ادر است دولت ه ی ق ه حت نيروی بزرگ و می توان گفت قاطعيست ک

ابع خود سازد و وا د ت م کامل ترين استقالل سياسی برخوردارن ابع می سازد؛ ه ا ت قع

د واهيم دي ای آن را خ ه ه ون نمون رمايه . اکن رای س ست ب ی بديهي ه یول الی از هم م

ر« ر » راحت ت ده ت ه پرفاي انو از هم تن آن چن ا از دست رف ه ب ودنی است ک ابع نم ت

وأم باشد ه ت ل تابع ه یصفت مسخصه . استقالل سياسی کشورها و مل کشورهای نيم

ارزه . را دارند » حد وسط « ی اين لحاظ جنبه مستعمره اين است که از ه مب بديهيست ک

١٠٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

مالی که در آن ی وابسته به خصوص در دوران سرمايه ی بر سر اين کشورهای نيمه

. باقی مانده جهان تقسيم شده بود می بايستی حدت يابد

ه رين مرحل ل از آخ اليزم قب تعماری و امپري ت اس وينسياس رمايه داری و ی ن س

ر بردگی گذاشته . ز سرمايه داری نيز وجود داشته است حتی قبل ا ای آن ب ه بن روم ک

اخت ی س ی م اليزم را عمل رد و امپري ی ک ب م تعماری را تعقي ت اس ود سياس ده ب . ش

ائی تدالل ه ی اس ی«ول ه در آن » کل اليزم ک اره ی امپري ين درب ی ب تالف اساس اخ

صادی ای اقت دی ه ورت بن ود ي -ص ی ش وش م اعی فرام رار اجتم شعاع ق ت ال ا تح

سه ر مقاي ائی نظي وئی ه ه گ ذالت و گزاف رين مبت وچ ت ه پ اگزير ب رد، ن روم « یمی گي

حتی سياست سرمايه داری استعماری مراحل . مبدل می شود ∗»کبير با بريتانيای کبير

. سرمايه داری نيز با سياست استعماری سرمايه مالی ماهيتا تفاوت داردپيشين

عبارتست از سيادت اتحاديه های انحصاری نوين سی سرمايه داری خصوصيت اسا

زرگ ان ب ه . کارفرماي امی ک صارها هنگ ن انح اماي ت تم ک دس ام در ي واد خ ابع م من

ای ه ه ديم اتحادي ا دي توارند و م دار و اس ت پاي ر وق يش از ه ود ب ی ش ز م متمرک

د بين المللی سرمايه داران با چه اشتياقی مساعی خود را ن راه صرف می نماين در اي

ا ادن آهن ي که هرگونه امکان رقابت را از حريف سلب نمايند و مثال اراضی دارای مع

د داری کنن ابی انحصار را . منابع نفت و غيره را خري ائی کامي ه تنه داشتن مستعمره ب

امال تضمين د ک ا رقيب رخ ده د در مقابل هرگونه پيش آمدی که در مبارزه ب -می نماي

وضع قانون انحصار دولتی ی تی در مقابل اين پيش آمد که حريف بخواهد به وسيله ح

د اع کن ود دف ود . از خ دازه کمب ر ان د، ه ر باش الی ت رمايه داری ع ل س دازه تکام ر ان ه

ابع ه من ابی ب رای دست ي دازه رقابت و تالش ب مواد خام شديدتر احساس شود، هر ان

∗-) , Oxf., ١٩١٢. »Greater Rome and Greater Britain« C. P. Lucas: (اس. پ. ک( ر «: لوک ای کبي ر و بريتاني ال »روم کبي سفورد، س رجم-. ١٩١٢، اک ا) مت ي), L. , ١٩١٠»Ancient and modern imperialism«Earl of Cromer: ( )مترجم-. ١٩١٠، لندن، سال »امپرياليزم کهن و معاصر«: کرومر(

١٠٣

نشر کارگری سوسياليستی

ه مواد ادتر باشد ب ان ح ه دست آوردن خام تمام جه ارزه در راه ب ز مب دازه ني ان ان هم

.مستعمرات شديدتر است

ا آن را «: شيلدر می نويسد ه شايد برخی ه ه ای را مطرح ساخت ک وان نظري می ت

شتر : نقيض گوئی پندارند و آن اين که ه مراتب بي ازدياد نفوس در شهرها و صنايع ب

ه ه در آتي ان دارد ک انع ک یامک ه م يش نزديک ب م و ب نايع ک رای ص ام ب ود موادخ مب

ار واد خوارب ود م انع کمب ه م ا ب د ت ورد کن ه روز ب «. برخ وب ک ود چ ثال کمب روز هم

ی ه طور روزافزون دگی ب رای صنعت بافن ام ب گران تر می شود و کمبود چرم و موادخ

انی «. شدت می يابد صاد جه ام اقت اتحاديه های کارخانه داران می کوشند در مقياس تم

شاو ين ک ای ب ه ه وان اتحادي ال می ت وان مث ه عن د؛ ب اد کنن وازنی ايج رزی و صنعت ت

رين کشورهای بين المللی صاحبان کارخانه های نخ م ت د کشور از مه ريسی را در چن

ائی . وجود دارد ١٩٠٤نام برد که از سال صنعتی ه های اروپ وان اتحادي سپس می ت

ه از نخ صاحبان کارخانه های رد ک ه ريسی را ذکر ک ه ی روی نمون ی در ی اتحادي اول

.∗» تأسيس شده است١٩١٠سال

ونی ه خصوص کائوتسکيست های کن ا ب ين آن ه ورژوا و ب البته رفرميست های ب

ام را واد خ ه م ن است ک می کوشند از اهميت اين نوع واقعيات بکاهند و استنادشان اي

ازار » پرخرج و خطرناک «بدون سياست استعماری » ست ا ممکن« ه دست در ب آزاد ب

ام را واد خ ه م ن«آورد و عرض ت اممک ود » س ق بهب ی از طري ور کل ه ط اده«ب » س

زايش داد ی اف زان هنگفت ه . شرايط کشاورزی به مي ن استنادات جنب ی اي اع از ی ول دف

رمايه داری رين خصوصيت س م ت ا مه را در آن ه اليزم و آرايش آن را دارد، زي امپري

ی انحصارها فراموش می ش ه حيطه ی . ودنوين يعن شتر ب ه روز بي ازار آزاد روز ب ب

ر آن شتر عرصه را ب گذشته می رود، سنديکاها و تراست های انحصاری هر روز بي

د ی کنن ود . تنگ م ا بهب اده«و ام راي» یس ود وضعيت طش ه بهب ر ب شاورزی منج ک

ود ی ش ود م ل س تمزد و تقلي زايش دس ا و اف وده ه ا . ت اف آي ز خيالب ز مغ ه ج ب

.٤٢ - ٣٨ شيلدر، کتاب نام برده، ص -∗

١٠٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

يست های چرب زبان کجا می توان تراست هائی يافت که بتوانند به جای تصرف رفرم

مستعمرات درباره ی وضع توده ها بيانديشند؟

رای سرمايه ه ب ده یآن چ ام کشف ش واد خ ابع م ا من ت است تنه ائز اهمي الی ح م

ا سرعت را تکنيک ب نبوده بلکه منابعی که احتمال وجود آن ها می رود نيز هست، زي

ه امروز بی مصرف است شگفت ی ک د و زمين ا تکامل می ياب آوری در برابر چشم م

د ی فردا در نتيجه د ( کشف شيوه های جدي ن لحاظ می توانن زرگ از اي بانک های ب

شاف رای اکت ره را ب شاورزی و غي ان ک ين و کارشناس صوصی از مهندس ت مخ هيئ

ل استفاده شود ) گسيل دارند ي . و صرف سرمايه های هنگفت قاب ين موضوع ع ن هم

ديل رای تب د ب نيز در مورد اکتشافات مربوط به ثروت های زيرزمينی و شيوه های جدي

د ره صدق می نماي اگزير سرمايه . مواد خام و قابل استفاده نمودن آن و غي ل ن ی تماي

ا ن ج ه توسعه سرزمين از اي ی ب مالی به توسعه سرزمين اقتصادی و حتی به طور کل

رفتن تحصيل هما. سرچشمه می گيرد ن گونه که تراست ها دارائی خود را با در نظر گ

ی (آتی » ی ممکنه«سودهای ی انحصار، دو سه ) نه فعل ايج آت رفتن نت ا در نظر گ و ب

ه ان گون ه هم د، ب ان می اندازن ه جري ه صورت سرمايه ب وده ب ذاری نم برابر قيمت گ

رفتن استفاده ی نيز سرمايه ا در نظر گ ی، ب ه مالی به طور کل ابع ممکن واد ی از من م

ات ه هدفش تصرف آخرين قطع ارزه سبعانه ای ک ادا در مب ه مب ن ک خام و از ترس اي

د، ی مناطق تقسيم نشده سيم شده است عقب بمان ات تق سيم قطع د تق ا تجدي ان و ي جه

ه ه باشد و ب می کوشد اراضی حتی المقدور بيشتری را، هر نوع که باشد، در هر جا ک

.، به چنگ آورد باشدههر نحوی ک

ستعمره ه را در م د پنب ند تولي ی کوش وا م ام ق ا تم يس ب ود یسرمايه داران انگل خ

ی مصر ٣/٢ از ١٩٠٤ در سال -مصر رواج دهند - ار اراضی زراعت ٦/٠ ميليون هکت

ه اختصاص داشت ه کشت پنب ع آن ب م در . ميليون هکتار يعنی بيش از رب ا ه روس ه

ا سهولت ترکستان همي خود ی مستعمره دين طريق ب را ب د زي ن عمل را انجام می دهن

د ام را انحصار نماين واد خ ابع م بيشتری می توانند رقبای خارجی خود را بکوبند و من

١٠٥

نشر کارگری سوسياليستی

تمامو » مرکب«و تراست بافندگی کم هزينه تر و پرسودتری تشکيل دهند که توليد آن

.زد محصوالت پنبه را در يک دست متمرکز سا یمراحل توليد و تهيه

ازار را در ب شاند، زي سخير مستعمرات می ک ه ت ار را ب ز ک افع صدور سرمايه ني من

وان ی ت ر م ان ت ستعمرات آس وان و (م ی ت ا م ط در آن ج اهی فق ق انحصار ) گ از طري

أمين و رای خود ت ام را ب ط «رقيب را از سر راه دور و دريافت مواد خ ه و » رواب الزم

.غيره را استوار ساخت

ای غيراقت ه رو بن ر پاي ه ب رمايه یصادی ک ز ی س د و ني ی ياب ا م شو و نم الی ن م

سخير مستعمرات ی سياست و ايدئولوژی سرمايه رای ت شديد کوشش ب مالی موجب ت

د . می گردد ا می گوي ه ج ه حق و ب الی خواستار سيادت ی سرمايه «: هيلفردينگ ب م

وئی اف و اما ».است نه آزادی سه، گ ورژوای فران سندگان ب ذکور در يکی از نوي کار م

صادی سياست ∗فوق سسيل رودس ل اقت ه عل سد ب د، می نوي را بسط و تکامل می ده

ود ،استعماری کنونی د اضافه نم ز باي اعی را ني ل اجتم رنج شدن ی در نتيجه «. عل بغ

ات متوسط ارگر، بلکه طبق وده های ک روزافزون زندگی و دشواری هائی که نه تنها ت

بی حوصلگی و « در تمام کشورهای مدنيت کهن يک را نيز تحت فشار قرار می دهد،

عصبانيت و کينه ای روی هم انباشته شده که آرامش اجتماعی را تهديد می کند؛ برای

ه از سرچشمه رژی مخصوصی ک ورد یآن ان د م د باي ی جه رون م ی بي اتی معين طبق

ا در داخل انف داخت ت ار ان جار روی استعمالی پيدا کرد و در خارج از کشور آن را به ک

∗. »»ندهد

د ان آم ه مي اليزم سرمايه داری سخن ب تعماری دوران امپري ه از سياست اس ال ک ح

ه ی بايد اين نکته را نيز متذکر گرديد که سرمايه وط ب ی مرب ين الملل مالی و سياست ب

ان است، يک ی آن که شامل مبارزه صادی و سياسی جه سيم اقت دول معظم در راه تق

مترجم -.٣٠١ صلدیمنتخب آثار تک ج» درس های انقالب« مقاله رجوع شود به-∗∗-» La France aux colonies«Wahl: )اقتباس از ) مترجم-» فرانسه در مستعمرات«: وال

اب انری ) (:Le partage de Ocèanie«Henri Russier«.١٦٥ .p ١٩٠٥ ,.P ,(کت ه )مترجم–. ، پاريس»تقسيم اقيانوسيه«: روسيه

١٠٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ه وجود می آورد قالیانتسلسله شکل های ن ی صفت مشخصه . وابستگی دولتی ب اي

روه کشورهای مستعمره دار و ی گ روه اصلی از کشورها يعن ا وجود دو گ دوران تنه

ز سته ني اگونی از کشورهای واب ست، بلکه وجود شکل های گون گروه مستعمرات ني

ستگی ال در دام واب ی عم د ول الی و هست که در صورت ظاهر استقالل سياسی دارن م

م ی ما به يکی از شکل ها يعنی نيمه . ديپلماتيک گرفتارند مستعمره قبال اشاره کرده اي

. ديگر آن مثال آرژانتين است یو نمونه

آمريکای «: امپرياليزم بريتانيا می نويسد یشولتسه گورنيتس در کتاب خود درباره

دن زجنوبی و به خصوص آرژانتين آن ا ه لن ه آن را لحاظ مالی چنان ب سته است ک واب

ائی شيلدر با استفا .∗∗» بازرگانی انگليس ناميد ی تقريبا بايد مستعمره زارش ه ده از گ

ائی ١٩٠٩يرس در سال آ هنگری در بوئنوس -که کنسول اتريش فرستاده سرمايه ه

ارد ارم ميلي ارد و سه چه ه است هشت ميلي را که انگلستان در آرژانتين به کار انداخت

رآو ک ب د فران ی نماي رمايه . رد م ه س ست ک وار ني وع دش ن موض صور اي الی یت م

ی ديپلماسی » دوست «و –انگلستان ادارش يعن ورژوازی -وف ا ب ط محکمی ب چه رواب

ده ل اداره کنن ا محاف ين و ب ه یآرژانت شور ی کلي ن ک ی اي صادی و سياس ئون اقت ش

.دارد

او دکی تف ا ان از ب تقالل سياسی ب تن اس ود داش ا وج ال ب ان پرتق ه ای از هم ت، نمون

پرتقال کشوريست مستقل و . شکل وابستگی مالی و ديپلماتيک را به ما نشان می دهد

قدارای پانيا ح لطنت اس شينی س ر جان ر س گ ب ام جن ال از هنگ ی عم ت ول حاکمي

يش از ) ١٧١٤-١٧٠١( ی ب د ٢٠٠يعن ی باش ستان م ه انگل ت الحماي ت تح ال اس . س

∗∗- Schulze-Gaevernitz: „Britischer Imperialismus und englischer

Freihandel zu Beginn des ٢٠-ten Jahrhunderts“ Lpz.) ورنيتس سته گ : شول، ١٩٠٦، اليپزيک، سال » بيستم یامپرياليزم بريتانيا و آزادی بازرگانی انگليس در آغاز سده «

د ) مترجم–. ٣١٨ -ص ين مطلب را می گوي Sartorius. Waltershausen: „Das: عين همvolkswirtschaftliche System der Kapitalanlage im Auslandes, Berlin,

١٩٠٧, S. ن (.٤٦ ذاری در «: والترسهائوزن -سارتوريوس ف الی سرمايه گ صاد م ستم اقت سي ).مترجم–. ٤٦-، ص١٩٠٧، برلن، سال »خارجه

١٠٧

نشر کارگری سوسياليستی

ا از اين کشور و مستعم انگلستان ارزه ب رات آن به خاطر تحکيم موقعيت خويش در مب

انی و ای بازرگ رد و در عوض مزاي اع می ک سه دف پانيا و فران ی اس ود يعن دشمنان خ

ال ه پرتق رمايه ب دور س رای ص صوص ب اال و بخ دور ک رای ص ری را ب رايط بهت ش

ر پر ادر و جزائ ت از بن ی ياف ان م ی آورد و امک ت م ه دس ستعمرات آن ب ال و و م تق

د تفاده نماي ره اس ره و غي ابراتی آن و غي ای مخ يم ه شه . ∗س بات همي ل مناس ن قبي اي

اليزم ی در دوران امپري ت ول ته اس ود داش زرگ و کوچک وج ک از دول ب ر ي ين ه ب

ه ه مثاب د و ب ستم همگانی در می آي ل ی سرمايه داری به صورت يک سي ی از ک جزئ

ه ه یوارد مجموع وط ب بات مرب ان« مناس سيم جه ائی از » تق ه ه ه حلق ردد و ب ی گ م

. مالی جهان مبدل می شود یزنجير معامالت سرمايه

زيرين یتقسيم جهان را به سرانجام خود برسانيم، بايد نکته ی مسألهبرای اين که

ی پس از جنگ . را نيز متذکر گرديم ه اول د ک ستان نبودن تنها مطبوعات آمريکا و انگل

ان را، ی مسأله دومی پس از جنگ انگلستان و بوئرها، اسپانيا و آمريکا و تقسيم جه

امال آشکار و صريح مطرح ستم، ک رن بي وزدهم و آغاز ق رن ن در آخرين سال های ق

ا ه ب ان ک د و حسدی «می نمودند و تنها مطبوعات آلم ه » حق اليزم «بيش از هم امپري

ن موضوع را » بريتانيا ه اي د ک رار را تحت نظر داشتند، نبودن ابی ق ورد ارزي ا م منظم

به حد کافی يعنی در حدودی مسأله در مطبوعات بورژوازی فرانسه نيز اين . می دادند

ود ن . که از نقطه نظر بورژوازی امکان پذير است، صريح و وسيع مطرح شده ب در اي

ه مسائل سياسی و «:باره به دريو مورخ استناد می جوئيم که در کتاب خود موسوم ب

اعی وزدهم اجتم رن ن ان ق ه » در پاي وط ب صل مرب ان «در ف سيم جه م و تق » دول معظ

ه استثنای چين در جريان «: چنين می نويسد ين ب اطق آزاد زم ام من سال های اخير تم

د . از طرف دول اروپا و آمريکای شمالی اشغال شده است ون چن ا کن ه ت ن زمين در اي

ری تصادم و تغيير و تبديل نفوذ روی داده که خود پيش د انفجارهای دهشتناک ت درآم

ود . نزديک است ی در آينده د شتاب نم را باي د، : زي أمين نکرده ان ه خود را ت ی ک دول

.١٦١ تا ١٦٠ -، ص١ شيلدر، نگارش نام برده، جلد - ∗

١٠٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

يم از رداری عظ ره ب د و در آن به ه سهم خود را دريافت نکنن دستخوش اين خطرند ک

خواهد بود، ) يعنی قرن بيستم( ارض که يکی از مهم ترين پديده های قرن آينده ی کره

به همين جهت بود که تمام اروپا و آمريکا در سال های اخير در تب و . نورزند شرکت

رين صفت مشخصه » امپرياليزم « يعنیتاب توسعه طلبی مستعمراتی که جالب توجه ت

د » .پايان قرن نوزدهم است می سوختند ين اضافه می کن سنده چن ن «: سپس نوي در اي

ا و بازارهای جريان تقسيم جهان، در اين تالش ديوانه وار برای دست يافتن به گنج ه

بزرگ جهان، نيروی نسبی امپراطوری هائی که در اين قرن يعنی قرن نوزدهم تشکيل

ا ا در اروپ ن امپراطوری ه ده اي شکيل دهن ه دول ت وقعيتی ک ا م شده اند به هيچ وجه ب

ده . اشغال می نمايند مطابقت ندارد ين کنن د و تعي درات دولی که در اروپا تفوق دارن مق

ان دارا ستند آنند عين همين تفوق را در تمام جه د . ني درت مستعمراتی و امي و چون ق

سبی دول روی ن ده است، مسلما در ني ه حساب نيام وز ب ه هن ائی، ک روت ه تصاحب ث

ذا شيد، ل د بخ اس خواه ائی انعک سألهاروپ ستعمرات ی م يد -م ته باش ر خواس و اگ

ه که هم اکنون نيز شراي -»امپرياليزم« ر داده است، در آتي ط سياسی خود اروپا را تغيي

∗».بيش از پيش اين شرايط را تغيير خواهد داد

∗ - J. E. Driault: „Problèmes politiques et sociaux“ P.) و . ا-.ژ سائل «: دري م

.)مترجم– ٢٩٩- ص١٩٠٧، پاريس، سال »سياسی و اجتماعی

١٠٩

نشر کارگری سوسياليستی

امپرياليزم امپرياليزم--٧٧

داریداری خاصی از سرمايه خاصی از سرمايهیی به مثابه مرحله به مثابه مرحله

ی ای معين ری ه ه گي يم نتيج د بگوش ون باي ااکن ه فوق البی ک وده و مط اره نم ی درب

ی در نتيجه ی تکامل . ائيمامپرياليزم گفته شده است تلخيص نم ه طور کل اليزم ب امپري

ت ده اس ود آم ه وج ی آن ب واص اساس ستقيم خ ه ی م رمايه داری و ادام ی . س ول

الی سيار ع دارج ب م در م ود و آن ه ل خ ی از تکام ه ی معين رمايه داری در مرحل س

ه بعضی از ن هنگامی است ک دل شد و اي اليزم سرمايه داری مب ه امپري تکامل خود ب

اص اساسی سرمايه داری به نقيض خود بدل می شوند و در تمام جهات عالئمی به خو

ه ردد ک ال از سرمايه داری وجود می آيد و مشاهده می گ ام مختص دوران انتق ه نظ ب

ری است -اجتماعی ه ی آن چه از . اقتصادی عالی ت ان جنب ن جري صادی در اي نظر اقت

رم ت آزاد س ديل رقاب ست از تب ی دارد عبارت صارهای اساس ه انح ايه داری ب

د ی تولي ور کل ه ط رمايه داری و ب ی س صوصيت اساس ت آزاد خ رمايه داری رقاب س

ر . کاالئی است؛ انحصار مستقيما نقيض رقابت آزاد است ر در براب ده ی اخي ی پدي ول

ه وجود آورد و زرگ را ب د ب ه تولي دين طريق ک چشم ما تدريجا به انحصار بدل شد، ب

ود ک را از ميدان به در توليد کوچ دل نم د مب رين تولي زرگ ت کرد، توليد بزرگ را به ب

د ه وجود آم ون و تمرکز توليد و سرمايه را بدانجا رساند که از آن انحصار ب م اکن و ه

انکی : نيز به وجود می آيد د ده ب کارتل ها، سنديکاها، تراست ها و سرمايه ی يک چن

ا ميليا د که با آن ها درهم آميخته ب ا سروکار دارن ه از . رده در عين حال انحصارها ک

افوق ه م رده بلک ين نب ت را از ب ن رقاب د، اي ی آين د م ت آزاد پدي ه درون رقاب آن و ب

١١٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

اد و سيار ح ضادهای ب سله ی ت ک سل ق ي دين طري د و ب ی نماين دگی م وازات آن زن م

د ی آورن ود م ه وج صادماتی را ب ا و ت دت و اصطکاک ه ست از. پرش صار عبارت انح

.انتقال از سرمايه داری به نظامی عالی تر

د ائيم باي ه نم اليزم ب رای امپري ری ب اه ت دور کوت اگر خواسته باشيم تعريف حتی المق

رين . بگوئيم امپرياليزم مرحله ی انحصاری سرمايه داريست م ت ين تعريفی مه يک چن

م آم ست از دره الی عبارت را از يک طرف سرمايه ی م ر دارد، زي ات را درب تن نک يخ

ای ه ه ا سرمايه اتحادي رين بانک های انحصاری ب زرگ ت د بانک از ب سرمايه ی چن

ان آن سياست ان عبارتست از پاي سيم جه انحصاری کارخانه داران، از طرف ديگر تق

شده ه از طرف هيچ دولت سرمايه داری اشغال ن اطقی ک انع در من استعماری که بالم

ائی از بود بسط می يافت و انتقال به سياست است عماری تصاحب انحصاری سرزمين ه

.جهان که کامال تقسيم شده است

د، م مطلب را آسان می کنن ده را ولی تعاريف بسيار کوتاه گرچه فه را نکات عم زي

م سيار مه د خصوصيات ب ه باي ستند، چون ک افی ني د، مع الوصف ک تلخيص می نماين

کشيد بنابر اين با در نظر گرفتن پديده ای را که به تعريف احتياج دارد از آن ها بيرون

ه ه جانب ط هم د رواب ز نمی توانن اهميت مشروط و نسبی تمام تعريف های کلی که هرگ

بايد برای امپرياليزم آن چنان تعريفی -يک پديده را در تمام سير تکامل آن دربر گيرند

د رين آن باش ت زي نج عالم ضمن پ ه مت ود ک ه ) ١: نم ه ب رمايه ک د و س ز تولي تمرک

صادی دگی اقت ه در زن صارهائی را ک ه انح يده ک ل رس الی تکام ه ی ع ان مرحل آن چن

انکی ) ٢نقش قاطعی بازی می کنند به وجود آورده است؛ م آميختن سرمايه ی ب دره

نعتی رمايه ی ص ا س ن ب اس اي ر اس الی ب ی م اد اليگارش الی «و ايج رمايه ی م ؛ »س

د؛ صدور سرمايه که از صدور کاال ) ٣ متمايز است اهميتی بسيار جدی کسب می نماي

د ) ٤ وده ان سيم نم ان را تق ه جه ی ک ی سرمايه دارن ين الملل ای انحصاری ب ه ه اتحادي

د و ی آي د م ه ) ٥پدي رمايه داری ب رين دول س زرگ ت رف ب ان از ط سيم ارضی جه تق

د ی رس ان م اليزم . پاي ه در آن امپري ست ک رمايه داري ل س ه ای از تکام آن مرحل

١١١

نشر کارگری سوسياليستی

ت رمايه اهمي دور س ت آورده، ص ه دس يادت ب الی س رمايه ی م صارها و س انح

از ی آغ ين الملل ای ب رف تراست ه ان از ط سيم جه وده و تق سب نم اده ای ک وق الع ف

ه رين کشورهای سرمايه داری ب زرگ ت گرديده و تقسيم تمام اراضی جهان از طرف ب

.پايان رسيده است

ر تن د اگ بال خواهيم دي اليزم را ما ق صادی امپري اهيم اساسی صرفا اقت ا مف ه (ه ه ب ک

ی ) تعريف مزبور محدود می شود ه ی فعل در نظر نگرفته، بلکه موقعيت تاريخی مرحل

ا را سرمايه داری اليزم را ب ا رابطه ی امپري ی و ي ه طور کل ه سرمايه داری ب نسبت ب

اليزم چگونه می تو -دو جريان اساسی در جنبش کارگری در نظر گيريم ان و بايد امپري

ه مفهوم . را به طور ديگری تعريف نمود اليزم ب ه امپري ولی اکنون بايد متذکر شويم ک

ست ل سرمايه داري ه خاصی از تکام دون شک مرحل ذکور ب ده .م ه خوانن ن ک رای اي ب

عی دا س ا عم د م ته باش اليزم داش ری از امپري ستدل ت ان م ی االمک صور حت د ت بتوان

ر چ م ه رده اي ان ک صاد دان شتری از اقت ارنظر بي ت اظه ن اس ورژوازیه ممک ه ب ک

د راف نماي وين سرمايه داری را اعت صاديات ن سلم اقت امال م ات ک د واقعي ل -مجبورن نق

ه . کنيم ن نکت ه اي د ب ه امکان می ده ده ک ر گردي ار مفصلی ذک ز آم به همين منظور ني

رمايه ه س ود ک رده ش ی ب الی یپ ه م ه درج ا چ ره ت ديل و غي ه و تب شوونما يافت ای ن

ه ز ب اليزم در چه چي ه امپري ه ب ال سرمايه داری تکامل يافت ی انتق کميت به کيفيت يعن

ه در طبيعت و . خصوصی متظاهر شده است ه نيست ک ن نکت ر اي ه ذک ه حاجتی ب البت

ه در ر آين ت ه ه اس ثال نابخردان ت و م ر اس شروط و متغي رزی م د و م ر ح ه ه جامع

دام » نهائی«ع بحث شود که آيا استقرار اطراف اين موضو امپرياليزم به کدام سال يا ک

.ده ساله ای مربوط است

ی اره ول سين درب سکی تئوري ارل کائوت ه ک د ب ه باي ل از هم اليزم قب ی تعريف امپري

ی دوران يونال دوم يعن طالح انترناس ه اص ست در دوران ب ده مارکسي اله ٢٥عم س

ت ١٩١٤ -١٨٨٩ ث پرداخ ه بح ا کائ. ب ه م ی ک ی تعريف ای اساس ده ه ا اي سکی ب وت

اره ال درب م در س م ه وده اي اليزم نم ی در ١٩١٥ی امپري ل از آن يعن ی قب م حت و ه

١١٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

د ١٩١٤نوامبر اليزم را نباي ار داشته است امپري رده و اظه ام مخالفت ک با قطعيت تم

از« ا » ف ه«ي م سيا »مرحل ت و آن ه اليزم سياس ه امپري دانيم بلک صاد ب ت ای از اقت س

ا » مرجح« مالی آن را ی معينی است که سرمايه وان ب اليزم را نمی ت می شمرد؛ امپري

تمام پديده های « دانست؛ اگر بخواهيم از امپرياليزم »همانند» «سرمايه داری کنونی «

ونی رمايه داری کن ا و » س ست ه يادت فينانسي ی، س ت گمرک ا، حماي ل ه ی کارت يعن

تعماری ت اس ائيم آ-سياس رای را درک نم اليزم ب رورت امپري وع ض اه موض ن گ

زه ای «سرمايه داری تبديل به يک امال بی م وئی ک را در آن » مترادف گ ردد، زي می گ

ورت اتی دارد «ص رورت حي رمايه داری ض رای س اليزم ب ه امپري ت ک ی اس و » طبيع

رده و مستقيما . قس عليهذا اليزم ک رای امپري ه کائوتسکی ب اگر هم چنين تعريفی را ک

ائيم، -ست که از طرف ما تشريح شده است ا بر ضدماهيت ايده هائی ل نم ا نق در اين ج

م رده اي ان ک ت بي ای دق ا منته ر وی را ب اه فک ات (آن گ سکی از اعتراض را کائوت زي

روی ائی پي ده ه اردوگاه مارکسيست های آلمانی که طی سال های مديد از يک چنين اي

).ات جريان معينی در مارکسيزم می دانستمی کردند آگاه بود و آن را اعتراض

:تعريف کائوتسکی چنين است

ارت « الی و عب ل ع رمايه داری صنعتی دارای تکام اليزم محصول س ست از اامپري

ر ل سرمايه دار صنعتی دوتمايل هر يک از اطق هر چه وسيع ت ه الحاق من ی ب زراعت

ن يا تابع نمودن آن ها ب) تکيه روی کلمه از کائوتسکی است ( ه اي دون توجه ب ه خود ب

∗».که چه ملت هائی در آن ها سکونت دارند

ی خودسرانه ه يعن اين تعريف مطلقا به هيچ دردی نمی خورد زيرا به طور يک طرف

سأله ا م د یتنه ی نماي ايز م ی را متم ود و گ( مل ودی خ ه خ واه ب سأله خ ن م ه اي رچ

ت ا ائز نهاي اليزم ح ا امپري ه اش ب اظ رابط واه از لح ت خ ت اس رانه و ) همي و خودس

ا سرمايه فقط آن را نادرست ه ب ه خود کشورهای ی صنعتی کشورهائی ک ديگر را ب

∗-» die Neue Zeit« پتامبر، سال ١١ مورخه ٩٠٩، ص ٣٢، جلد ٢، شماره ١٩١٤، سال س

. و صفحات بعدی١٠٧-، ص١٩١٥، سال ٢؛ رجوع شود به شماره ١٩١٤

١١٣

نشر کارگری سوسياليستی

اق ان خودسری و نادرستی موضوع الح ا هم ازد و ب ی س وط م د، مرب ی کنن ملحق م

.مناطق زراعتی را به ميان می کشد

اليزم ارتامپري ران اعب اق اراضی ديگ ه الح ل ب ن است خال-ست از تماي یصه اي

سمت یق سکی سياس ف کائوت را . تعري ت، زي اقص اس ت ن ی نهاي ی ب حيح ول ن ص اي

ال زور و ا نظر سياسی به طور کلی عبارت یامپرياليزم از نقطه ه اعم ل ب ست از تماي

ه ی . ارتجاع ورد توجه ماست جنب ا م ن ج صادی ولی آن چه در اي ه اقت مسأله است ک

ه در تعريف . ه است آن را مطرح کرد خود کائوتسکی در تعريف خود ائی ک نادرستی ه

اليزم را . کائوتسکی وجود دارد به عيان ديده می شود آن چه صفت مشخصه ی امپري

ا سرمايه صنعتی د اتفاق شکيل می ده ودهت ه، نب الی استی سرمايه بلک صادفی . م ت

سيار سريع سرمايه ی سه تکامل ب ه در فران الی نيست ک ا تضعيف سرمايه ی م ه ب ک

رن گذشته موجب توأمصنعتی ه از سال های هشتاد ق ود ک بود درست همان عاملی ب

ی د ) استعماری (تشديد فوق العاده سياست الحاق طلب آن چه صفت مشخصه ی . گردي

ا د اتفاق ا امپرياليزم را تشکيل می ده ی تنه اطق زراعت ه الحاق من ل ب وده تماي بلکه نب

دن بلژيک، و اشتهای(تمايل به الحاق صنعتی ترين مناطق نيز هست رای بلعي ان ب آلم

ورن دن ل رای بلعي ا ب سوی ه تهای فران ان ) اش سيم جه يدن تق ان رس ه پاي را اوال ب زي

ی مجبور می کند هنگام ه هر زمين سيم ب رای تجديد تق ا آن چه ب دست دراز شود؛ ثاني

ی ی امپرياليزم جنبه ی اساسی دارد مسابقه رای احراز سيادت يعن زرگ ب چند دولت ب

غال يادت اش اختن س زل س ضعيف دشمن و متزل اظ ت شتر از لح ه بي اواراضی است ک

ه (انجام می يابد تا منافع مستقيم خويش ه خصوص از لحاظ تکي ان ب بلژيک برای آلم

ان و ر ضد آلم اهی ب ه گ ستان از لحاظ تکي رای انگل داد ب ستان و بغ ر ضد انگل گاهی ب

).غيره اهميت دارد

ائی را -و به کرات -کائوتسکی به ويژه ا معن ه گوي به انگليسی ها استناد می جويد ک

ه رای کلم ی ب رفا سياس ر ص ه از نظ ه ی ک ومی ک ا مفه د ب ده ان ل ش اليزم قائ امپري

١١٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ت دارد ده مطابق ل ش سکی قائ م . کائوت ر داري سی را ب سن انگلي اب . هوب در کت

: چنين می خوانيم١٩٠٢وی منتشره در سال » امپرياليزم«

اليز « وری و وجه تمايز امپري وين تئ اليزم ن ه امپري ن است ک ا کهن اوال اي وين ب م ن

ی پراتيک چند امپراطوری را که با يکديگر در مسابقه هستند و همه برای توسعه طلب

د ايالت يک -سياسی و تحصيل سود بازرگانی حرص و ولع يکسانی دارن ايگزين تم ج

ست از سيادت امايز عبارت واحد می نمايد؛ ثانيا اين وجه ت یامپراطوری رشد يابنده

.∗» بر منافع بازرگانی-منافع مالی يا منافع مربوط به سرمايه گذاری

د در ا می نماي ما می بينيم کائوتسکی در استنادی که به طور کلی به تمام انگليس ه

ه هيچ وجه محق نيست ر ب د(حقيقت ام ط می توان ذل او فق ه امپرياليست های مبت ب

دافعي اليزم استناد ورزد انگلستان يا به م ه ). ن آشکار امپري يم کائوتسکی ک ا می بين م

ه هوبسن دفاع مدعيست به سبت ب ال ن رال از مارکسيزم ادامه می دهد عم سوسيال ليب

سن را هوب ت، زي اده اس س نه ه پ امی ب يوه گ ه ش ری یب حيح ت صوصيت ص دو خ

اريخی« شخص-ت رد » م ی گي ر م ونی را در نظ اليزم کن سکی اتف(امپري ا کائوت اق

اريخی صوصيات ت ود خ ف خ د -در تعري ی ده رار م تهزاء ق ورد اس شخص را م : !) م

ت ) ١ درقاب اليزم و چن اجر) ٢ امپري ر ت ست ب وق فينانسي ده . تف ور عم ه ط ر ب ی اگ ول

ده از آن ،منظور اه نقش عم الحاق کشور زراعتی از طرف کشور صنعتی باشد، آن ک

.تاجر خواهد بود

ف ستعري ر آن کائوت الوه ب ه ع ت، بلک ستی اس ت و غيرمارکسي ا نادرس ه تنه کی ن

ا م ب وری و ه ا تئ م ب ه از هر جهت، ه اتی است ک امی از نظري پايه ی سيستم تام و تم

ی . در اين باره بعدا نيز سخن خواهيم گفت . پراتيک مارکسيستی مغايرت دارد جروبحث

د . بی معناست ی کلمات راه انداخته است به کلی درباره که کائوتسکی ا : او می گوي آي

ه وينمرحل ه ی ن ا مرحل د ي اليزم نامي د امپري رمايه ی سرمايه داری را باي ی ی س . مل

∗ - Hobson: „Imperialism“ L., ١٩٠٢, p.سن (.٣٢٤ اليزم «: هوب دن، سال »امپري ، لن

)مترجم، ٣٢٤-، ص١٩٠٢

١١٥

نشر کارگری سوسياليستی

ن . هر نامی می خواهيد به آن بدهيد، اين موضوع علی السويه است اصل مطلب در اي

اليزم را از ه اقتص است که کائوتسکی سياست امپري دين طريق ک د، ب دا می کن اد آن ج

ا ه سرمايهالح د ک ی را سياستی می خوان الی آن را یق طلب می شمرد و » مرجع« م

ان سياست بورژوازی ر هم وئی وجود آن ب ه گ د ک ديگری را در مقابل آن قرار می ده

ه انحصارها از لحاظ . مالی امکان پذير است ی سرمايه ی پايه نتيجه چنين می شود ک

ه ل آن جنب يوه ی عم ه ش تی ک ا سياس صادی ب صاری و ا یاقت ال زور و نح اعم

ه . سازند اشغالگری نداشته باشد هم ان، ک سيم ارضی جه ه تق ين می شود ک نتيجه چن

ونی ی مالی به پايان رسيده و مبنائی ا اتفاقا در عصر سرمايه ست که به شکل های کن

سابقه ه یم رمايه داری جنب ای س ت ه رين دول زرگ ت ين ب ا ی ب د، ب ی ده خاصی م

رين . ی همساز است امپرياليست غير سياست ه عمق اساسی ت بدين طريق به جای اين ک

ردد ی نوين تضادهای مرحله سرمايه داری آشکار شود اين تضادها پرده پوشی می گ

سيزم ای مارک ه ج ود و ب ی ش ته م شان کاس ل -و از حدت ورژوازی حاص زم ب رفرمي

.می آيد

ذل و کائوتسکی با کونف مدافع آلمانی امپرياليزم و الحاق طلب ه شيوه ای مبت ی که ب

ه ردازد وقيحان ی پ ث م ه جروبح د ب ی نماي تدالل م د . اس ی گوي ف م اليزم: کون -امپري

ه مترقی دارد؛ ی سرمايه داری معاصر است؛ تکامل سرمايه داری ناگزير است و جنب

اليزم ائيد و مپس امپري ين س ه زم ه ب اليزم جبه ل امپري د در مقاب ی است؛ پس باي ترق

ا دآن را ثن ای ! خوان ال ه ا در س ک ه ه ناردني ست ک ه آن کاريکاتوري بيه ب ن ش اي

ه ١٨٩٥ -١٨٩٤ ی ک دين معن د، ب ی کردن م م ای روس رس ست ه ه مارکسي ر : علي اگ

ن صورت د، در اي مارکسيست ها سرمايه داری را در روسيه ناگزير و مترقی می دانن

د دکانبايد ه ک. ی باز کنند و به رواج سرمايه داری مشغول گردن ائوتسکی معترضانه ب

د ی گوي ف م ی از : کون ط يک ه فق ست، بلک ر ني رمايه داری معاص اليزم س ر، امپري خي

ن سياست، ر ضد اي د ب اشکال سياست سرمايه داری کنونی است و ما می توانيم و باي

.بر ضد امپرياليزم و بر ضد الحاق طلبی و غيره مبارزه کنيم

١١٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ا موعظه اين اعتراض خيلی ظاهر حق به جانبی دارد ر است ب ی ولی در عمل براب

ر يده ت ر و پوش ف ت کل ظري ه ش ا ب اليزم منته ا امپري تی ب ت (آش ين جه ه هم و ب

ه دست » ی مبارزه«، زيرا، )خطرناک تر با سياست تراست ها و بانک ها به شکلی ک

ا به ترکيب پايه های اقتصاد تراست زم ه زی نيست جز رفرمي ا نخورد، چي و بانک ه

يف صومانه و پاس شفقانه و مع ای م واهی ه ورژوازی و خيرخ رفتن . يزم ب ده گ نادي

ام اساسی ترين تضادها ه جای آشکار ساختن تم و فراموش نمودن مهم ترين آن ها ب

. چنين است تئوری کائوتسکی که هيچ وجه مشترکی با مارکسيزم ندارد -عمق تضادها

اع از » تئوری«ست که يک چنين ی ا هيو بد ده فقط به کار دف ا ی اي ا کونف ه وحدت ب

!می خورد

ه سرمايه داری «: کائوتسکی می نويسد د نيست ک صادی بعي از نقطه نظر صرفا اقت

ارت فاز ه عب د ک ه ا جديد ديگری را هم طی کن ا ب ل ه ل شدن سياست کارت ست از منتق

اليزم را امپري از اولت ا ف اد ∗»صحنه ی سياست خارجی ي اليزم و اتح افوق امپري ی م يعن

ست از موقوف ا ياليزم های تمام جهان به جای مبارزه با يکديگر، اين فاز عبارت امپر

ه توسط «شدن جنگ ها در دوران سرمايه داری و ان ب رداری مشترک از جه ره ب به

.∗∗» مالی که در مقياس بين المللی متحد شده باشد یيک سرمايه

ن ما اليزم «در پائين مجبوريم روی اي را امپري وری اولت ايرت تأ» تئ ا مغ ائيم ت مل نم

يم شان ده صيل ن ه تف سيزم ب ا مارک سلم آن را ب ی و م ز . قطع ا ني ين ج ا هم ه م د ب باي

ن ه اي ه ب ائيم ک ه نم صادی دقيقی مراجع ه آمارهای اقت ن رساله ب ی اي موجب طرح کل

ت وط اس سأله مرب ا . م ه«آي صادی یاز نقط رفا اقت ر ص را » « نظ اليزماولت » امپري

اين که اين موضوع اولترا مزخرف است؟امکان پذير است يا

د یاگر منظور از ذکر نقطه ام » صرف « نظر صرفا اقتصادی، تجري اه تم باشد آن گ

ز خالصه می شود ن ت ه اي وان گفت ب ه سوی انحصارها : آن چه را که می ت تکامل ب

∗-» Die Neue Zeit« د (٢، شماره ١٩١٤، سال پتامبر ١١، مورخه ٩٢١، ص )٣٢جل س . و صفحات بعدی١٠٧-، ص١٩١٥، سال ٢؛ مراجعه شود به شماره ١٩١٤

∗∗-» Die Neue Zeit« ١٩١٥ آوريل ٣٠، مورخه ١٤٤-، ص١، شماره ١٩١٥، سال.

١١٧

نشر کارگری سوسياليستی د شد انی منجر خواه انی و يک تراست جه ه يک انحصار جه ن ب . می رود و بنابر اي

ه اين م ن تعريف است ک ر اي ا و نظي وضوع مسلم است ولی در عين حال کامال بی معن

از اين لحاظ . »می رود «به سوی توليد مواد غذائی در البراتوآرها » تکامل«می گويد

.»تئوری اولترا کشاورزی«اولترا امپرياليزم به همان درجه بی معناست که » تئوری«

رايط ر ش ی اگ صادی«ول رفا اقت رمايهدوران» ص ه دوران ی س ه مثاب الی را ب م

رين اه بهت ريم، آن گ وط است، در نظر گي تاريخی مشخصی که به آغاز قرن بيستم مرب

ه منحصرا (» اولترا امپرياليزم«پاسخ به تجريدهای بی روح دهائی ک ان تجري يعنی هم

اع ه ارتج ضادهای یب ی انحراف توجه از عمق ت رين مقصود، يعن ، خدمت موجوده ت

ونی را در ) دمی کن انی کن صاد جه صادی مشخص اقت ت اقت ه واقعي ود ک د ب ن خواه اي

يم رار ده ا ق ل آن ه سکی. مقاب ای کاتوت ی معن امال ب تدالالت ک اره اس را درب ی اولت

زی ا امپرياليزم، ضمنا دافعين مشوق آن فکر سراپا اشتباه آمي ه آسياب م ه آب ب ست ک

ا می ريزد؛ اين فکر حاکی از آنست امپرياليزم ه گوي الی ک موجب سيادت سرمايه ی م

در درون اقتصاد جهانی می گردد و حال آن ناموزونی ها و تضادهای موجوده تضعيف

. اين عوامل می شودموجب تشديدکه اين سيادت عمال

اله . ر الور در رس ه یک وم ب ود موس ک خ ه ای« کوچ اره مقدم صاد درب ی اقت

انی ا از ∗»جه ل آورده است ت ه عم شی ب ه مهم کوش صادی ک رفا اقت دارک ص رين م ت

رن ين ق انی، در سرحد ب صاد جه وده در اقت ل موج صور مشخصی از مناسبات متقاب ت

بخش عمده «او جهان را به پنج . نتيجه گيری نمايد -نوزدهم و بيستم به دست می دهد

ه جز روسيه (بخش اروپای وسطی ) ١: تقسيم می کند » اقتصادی ا ب ام اروپ شامل تم

ستا ش ) ٢؛ )نو انگل ستانبخ يه؛ ) ٣؛ انگل ش روس اوری و ) ٤بخ يای خ ش آس بخ

ا) ٥ ش آمريک زو . بخ ستعمرات را ج منا م ای«ض ش ه ن » بخ ه اي ائی ک ت ه دول

مستعمرات به آن ها تعلق دارند محسوب می نمايد و چند کشور را هم که بين بخش ها

∗- R. Calwer: „Einführung in die Weltwirtschaft“ Brl. ١٩٠٦

١١٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

يا ستان در آس ستان، عرب ران، افغان ر اي د نظي شده ان سيم ن شه در تق راکش و حب و م

.»کنار می گذارد«آفريقا و غيره را

رده ام ب ه ن اره اينک خالصه ای از پيکره های اقتصادی ک ر درب ا ذک ن بخش ه ی اي

)بعد ی صفحه جدول دررجوع شود به: (می کند

دارج عالی تکامل است ما در اين جا سه بخش می بينيم که در آن سرمايه داری در م

اطی، ( رق ارتب م ط ل ه اده تکام وق الع ا ف ن بخش ه نايع در اي م ص انی و ه م بازرگ ه

ه است طی، ): يافت ای وس ابخش اروپ ا، آمريک ر . بريتاني شور ب ه ک ا س ين آن ه در ب

د ی نماين يادت م ان س ستان : جه ان، انگل ده آلم االت متح ا یو اي سابقه. آمريک یم

ه امپرياليستی رات م کوچک و مستع یو مبارزه بين آن ها به علت اين که آلمان منطق

شکيل ه است؛ ت ای وسطی «کمی در اختيار دارد فوق العاده حدت يافت امريست » اروپ

ه وجود ی به آينده و در جريان يک مبارزه مربوط د آم شديد ب ا صفت . د خواه عجالت

صه ی آن یمشخ دگی سياس ا پراکن ام اروپ ت ا تم ستان و . س ش انگل رعکس در بخ ب

ی در م ت سياس ا مرکزي ی و يدارج عالآمريک اور اول ستعمرات پهن ين م ی ب ست ول

ازه . مستعمرات ناچيز دومی تفاوت فاحشی وجود دارد سرمايه داری در مستعمرات ت

ت ذارده اس عه گ ه توس دت . رو ب ه روز ح وبی روز ب ای جن ر آمريک ر س ارزه ب مب

.بيشتری می يابد

در . اوریبخش روسيه و آسيای خ : در دو بخش تکامل سرمايه داری ضعيف است

ی ت؛ در اول وی اس سيار ق عيف و در بخش دوم ب سيار ض ت ب راکم جمعي بخش اول ت

ازه شروع . ست امرکزيت سياسی عظيمی وجود دارد و دومی فاقد آن سيم چين را ت تق

ه افتن ب رای دست ي االت متحده و کشورهای ديگر ب ن و اي کرده اند و مبارزه بين ژاپ

.آن روز به روز بيشتر حدت می يابد

سانه فيهانه یاف اليزم ی س را امپري اره ی اولت سکی را درب ز« کائوت سالمت آمي » م

دم ن ع ا اي ی، ب صادی و سياس رايط اقت يم ش وع عظ ن تن ا اي ی ب ت يعن ن واقعي ا اي ب

تطابق فوق العاده ای که در سرعت رشد کشورهای گوناگون و غيره وجود دارد و با

١١٩

نشر کارگری سوسياليستی

تعداد دوگ

صنايع ها نخبدر

ف ا

)ميليونبه

(

٢٦ ١٥ ١٩ ٢ ٧

استخراج چدن

)ميليون تنبه (

١٥ ٠٢ ٣ ٩

/٠

١٤ صنايع

استخراج گ (زغال سن

به ميليون تن

( ٢٥١ ٢٤٩ ١٦ ٢٤٥ ٨

بازرگانی

مجموع صادرات و

واردات )

به ميليارد

کمار

(

٤١ ٢٥ ١٤ ٢ ٣

ناوگان بازرگانی

)ميليون تنبه (

١١ ٨ ٦ ١ ١

راه های ارتباطی

راه آهن

)به هزار کيلومتر

( ٢٠٤ ١٤٠ ٦٣ ٣٧٩ ٨

سکنه

به ميليون نفر

٣٨٨

)١٤٦

(*٣٩٨

)٣٥٥

(*١٣١ ٣٨٩ ١٤٨

مس ا

حتبه ميليون کيلومتر مربع

٦ /٢٧

)٦

/٢٣

*(

٩/٢٨

)٦

/٢٨

*(

٢٢ ١٢ ٣٠

ش های بخ

صادعمده ی اقتجهانی

١ (اروپای وسطی

٢ (بريتانيا

٣ (روسيه

٤ (آسيای خاوری

٥ (آمريکا

. مستعمرات ذکر شده است ی پرانتزها مساحت و سکنه در-*

١٢٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

د -اين مبارزه ی سبعانه ای که بين دولت های امپرياليستی می شود سه کني مگر . مقاي

ه اين ز از يک واقعيت ی کوشش مرتجعان رای گري ه زده ب ورژوای واهم يک خرده ب

ا مخوف نيست؟ را «ی مگر کارتل های بين المللی که کائوتسکی آن ها را نطفه ه -اولت

اليزم د » امپري ی کن صور م وآر را (ت رص دارو در البرات د ق ه تولي ه ک ان گون هم

وان « ه » می ت را ی نطف د - اولت سيم و ) کشاورزی نامي ه تق سيم نمون د تق ان و تجدي جه

شان ا ن ه م العکس را ب ز و ب سيم غيرمسالمت آمي ه تق ز ب انتقال از تقسيم مسالمت آمي

ام ی نمی دهد؟ مگر سرمايه ان تم ا شرکت آلم ه ب ا و کشورهای ديگر، ک الی آمريک م

ثال در ز م سالمت آمي ق م ان را از طري رکتجه ت ش ا در تراس ل ي ی ري ين الملل ب

ر ان را ب ون جه ود، اکن رده ب سيم ک انی تق ی بازرگ اساس تناسب بين المللی کشتی ران

ر م ز تغيي سالمت آمي ی غيرم ه کل ق ب ه از طري ا ک د نيروه دجدي سيم -ی نماي د تق تجدي

؟نمی کند

صاد ی سرمايه اگون اقت ين سرعت تکامل رشته های گون مالی و تراست اختالف ب

د ی دهن دت م ه آن را ش داده بلک اهش ن انی را ک ر . جه ا تغيي ه تناسب نيروه ال ک و ح

ن صورت رو جز چه وسيله ای در دوران سرمايه داری می نمايد، در اي د ني می توان

اره ی تضاد را اده دقيقی را درب وق الع حل کند؟ آمار مربوط به راه های آهن مدارک ف

انی در ی رشد سرمايه داری و سرمايه طسرعت های مختل صاد جه ام اقت الی در تم م

ذارد ی گ ا م ار م ی . ∗اختي ی دو، دهط الهيک عه ی س ر توس ول ی اخي ستی ط امپريالي

:آهن بدين طريق انجام گرفته استراه های

∗- Stat. Jahrbuch für das deutsche Reich, ١٩١٥; Archiv für Eisenbahn-

wesen ال (.١٨٩٢ ان، س ت آلم ار دول النامه ی آم ال ١٩١٥س ن، س يو راه آه -.١٨٩٢؛ آرشاگون ؛ خصوصيات چندی که به تقسيمات راه های آهن )مترجم ستعمرات کشورهای گون ان م مي

. مربوط است، ناگزير به طور تقريب تعيين گشته است١٨٩٠در جريان سال

١٢١

نشر کارگری سوسياليستی

))به هزار کيلومتربه هزار کيلومتر((راه های آهن راه های آهن ١٩١٣ ١٨٩٠ +

+١٢٢ ٣٤٦ ٢٢٤ ...................اروپا ٢٦٨ اياالت متحده آمريکا

٤١١

١٤٣+

+١٢٨ ٢١٠ ٨٢ همه مستعمراتدولت های مستقل و نيه مستقل آسيا و

..............آمريکا

٢٢٢} +٩٤ ٣٤٧} ١٣٧ ٤٣+

٦١٧ ................عجم

{١٢٥

١١٠٤

ه ( راه های آهن در مستعمرات و کشورهای مستقل ی بنابر اين سير توسعه و نيم

ستقل ت ) م وده اس ر ب ريع ت ا س ه ج ا از هم يا و آمريک يم . آس ی دان ه م وری ک ه ط ب

رمايه الی ی س ی ٤م ن ٥ ال رمايه داری در اي شورهای س رين ک زرگ ت شور از ب ک

ائی کامل دارد بخش ها سيادت و ومتر راه آهن . حکم فرم ساختمان دويست هزار کيل

دی جديد در مستعمرات و کشورهای ديگر آسيا و آمريکا به معنای سرمايه گذاری جدي

غ متجاوز از اده سودمند و تضمين های ٤٠به مبل وق الع ا شرايط ف ارک ب ارد م ميلي

رای ک ود ب ی پرس ت سفارش ی و درياف ره ده اظ به صوصی از لح ای مخ ه ه ارخان

.فوالدريزی و غيره و غيره است

انوس تکامل اوراء اقي سرمايه داری سريع تر از همه در مستعمرات و کشورهای م

د ی ياب ستی . م ا دول امپريالي ين آن ه دیدر ب د جدي ی آين د م ن( پدي ارزه). ژاپ یمب

د ی ياب دت م انی ح ای جه اليزم ه رمايه . امپري ه س ی ک ای یخراج اه ه الی از بنگ م

زايش ه اف رد رو ب انوس می گي اوراء اقي فوق العاده پرسود مستعمرات و کشورهای م

ن . می رود سيم اي ه از » غنيمت «هنگام تق د کشورهائی می شود ک ی عاي سهم هنگفت

د راز نمی کنن ام اول را اح م مق شه ه ده همي ای مول ل نيروه اظ سرعت تکام ول . لح ط

: مستعمرات آن ها بدين قرار بود یفهراه های آهن در بزرگ ترين کشورها به اضا

١٢٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

))هزار کيلومترهزار کيلومتر((راه های آهن راه های آهن

١٩١٣١٩١٣ ١٨٩٠١٨٩٠ ++

+١٤٥ ٤١٣ ٢٦٨ ايالت متحده +١٠١ ٢٠٨ ١٠٧امپراتوری بريتانيا

+٤٦ ٧٨ ٣٢ روسيه +٢٥ ٦٨ ٤٣ آلمان +٢٢ ٦٣ ٤١ فرانسه

مجموع پنج ....دولت

٣٣٩ ٨٣٠ ٤٩١+

رين کشورها درصد تمام راه ٨٠بنابر اين قريب زرگ ت های آهن در پنج کشور از ب

ز شده است ز . متمرک ی تمرک تول ز مالکي ا و تمرک ن راه ه ر اي ه یسرمايه ب الی ب م

مراتب بيش از اين است، زيرا مقدار هنگفتی از سهام و برگ های وام راه های آهن

.ست مثال انگليسی و فرانسويآمريکا، روسيه و غيره متعلق به ميليونرهای

ايهان ستان در س ر شبکه یگل ود، ب ود مستعمرات خ ود« راه آهن ی وج ١٠٠» خ

ه هزار کيلومتر يعنی چهار بار بيش از آلمان افزود و حال آن که بر همه معلوم است ک

آلمان و به خصوص تکامل صنايع زغال سنگ ی طی اين مدت تکامل نيروهای مولده

سه سازی آن به مراتب سريع تر از انگلستان و فلزو ر از فران ی سريع ت به طريق اول

ت وده اس يه ب ال . و روس ان ١٨٩٢در س ل ٩/٤ آلم دن در مقاب ن چ ون ت ٨/٦ ميلي

٩ در مقابل ٦/١٧ اين رقم به ١٩١٢ميليون تن انگلستان توليد می کرد؛ ولی در سال

حال سؤال می شود ∗!می رسد که برتری عظيمی را نسبت به انگلستان نشان می دهد

ين تکامل ط سرمايه داری شرايکه در د عدم تطابق ب چه وسيله ای جز جنگ می توان

ه -∗ Edgar Crammond: „The Economic Relation of the British: ( رجوع شود ب

and German Empires“ ( در)Journal of the Royal Statistical Society, ١٩١٤, July, pp.٧٧٧ ss.) (د ار گرامون ا و «: ادگ ای بريتاني وری ه ان امپرات صادی مي بات اقت مناس

و صفحات ٧٧٧-، ص ١٩١٤، ژوئيه، سال »مجله ی انجمن پادشاهی آمار «مندرجه در » آلمان )مترجم-.بعدی

١٢٣

نشر کارگری سوسياليستی

سيم مستعمرات و وذ «نيروهای مولده و تجمع سرمايه از يک طرف و تق اطق نف » من

مالی را، از طرف ديگر از بين ببرد؟ یبرای سرمايه

١٢٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

طفيلی گری و گنديدگی سرمايه داری طفيلی گری و گنديدگی سرمايه داری--٨٨

ی در يکی از جنبه هایاکنون ما بايد روی م است ول سيار مه ه ب اليزم ک ديگر امپري

د رار نمی دهن افی ق ابی ک ورد ارزي ا آن را م -اکثر استدالالت مربوط به اين مبحث غالب

ائيم ورد . مکث نم ن م ه او در اي ن است ک ست اي واقص هيلفردينگ مارکسي يکی از ن

ذارده است ه عقب گ امی ب ه هوبسن غيرمارکسيست گ ا . نسبت ب ن ج ا در اي منظور م

.طفيلی گری ذاتی امپرياليزم است

اليزم انحصار است چنان چه ديديم ن انحصار .عميق ترين پايه ی اقتصادی امپري اي

ی سرمايه داريست يعنی از بطن سرمايه داری و در شرايط عمومی سرمايه داری يعن

ده توليد کاالئی و رقابت ه وجود آم ن شرايط عمومی در حال ب ا اي ضاد دائمی و و ب ت

ل . درمان ناپذيری است د هر انحصار ديگر تماي ز مانن ن انحصار ني ولی با اين حال اي

ت دگی اس ود و کندي ه رک ه متوج ی آورد ک ود م ه وج اگزيری ب ای . ن ت ه ت قيم تثبي

ا درجه ات یانحصاری ولو به طور موقت، ت زه ترقي تن انگي ين رف ی موجب از ب معين

ه ت ن عمل تکنيکی و بالنتيجه هرگون ه عالوه اي ردد؛ ب شرفتی می گ ه پي رقی و هرگون

ان ک امک صادیي صنوعا اقت ی م ات تکنيک ه از ترقي رای آن ک ی آورد ب ود م ه وج ب

اوئوئنس نامی در آمريکا يک ماشين بطری سازی اختراع نمود : مثال. جلوگيری شود

رد د می ک ی تولي د بطری، انقالب انی صاحبان کار . که در امر تولي ل آلم ه های کارت خان

ز خود د و در کشوی مي داری می نماي وئنس را خري راع اوئ بطری سازی، امتياز اخت

وگيری ودن آن جل ی نم د و از عمل ی ده ای م د ج ی کن صار در دوره . م ه انح یالبت

د از دتی مدي رای م سرمايه داری هرگز نمی تواند رقابت را در بازار جهانی به کلی و ب

رد ين بب ين موضوع ي(ب وریضمنا هم ودن تئ وچ ب ل پ راکی از دالئ اليزم - اولت امپري

ه ). است ل هزين زايش سود از طريق اصالحات موجب ی البته، امکان تقلي د و اف تولي

رکود و گنديدگی نيز که از خصوصيات انحصار است، به تمايلولی . تغييراتی می گردد

١٢٥

نشر کارگری سوسياليستی

و برخی از خود عمل خود را ادامه می دهد و در برخی از رشته های صنعت ی نوبه

.کشورها در فواصل معينی از زمان تفوق حاصل می نمايد

ثروت يا دارای موقعيت مناسب نيز در رانحصار تملک مستعمرات بسيار پهناور و پ

.همان جهت عمل می نمايد

دودی از کشورها یباری، امپرياليزم عبارتست از تجمع عظيم سرمايه ولی در مع پ

ه ديم ب ه دي ان چ ه چن ردد١٥٠-١٠٠ک الغ می گ ادار ب ارد فرانک اوراق به ن . ميلي اي

سانی جاست سرچشمه رشد طبقه، يا به عبارت صحيح تر ی ک ران يعن ل بگي ، قشر تنزي

ازی «که از طريق ه بنگاهی » سفته ب ی از شرکت در هرگون ه کل د و ب دگی می کنن زن

ه ن آسائيست ی برکنارند و حرف ان ت رين ا . آن م ت ه يکی از مه ان صدور سرمايه ک رگ

ران را از ل بگي شر تنزي اری کامل ق ن برکن اقتصادی امپرياليزم است، بيش از پيش اي

اوراء د کشور م ار چن ا استثمار از ک ه ب توليد تشديد می کند و بر تمام پيکر کشوری ک

.اقيانوس و مستعمرات گذران می کند، مهر و نشان طفيلی گری می زند

سد زان سر ١٨٩٣در سال «: هوبسن می نوي ا در کشورهای مي ذاری بريتاني مايه گ

ا ارجی تقريب اهی ١٥خ روت پادش ام ث د تم شکيل م درص ا را ت د بريتاني ∗».دادی متح

زايش يافت اين سرمايه ١٩١٥شايان ذکر است که مقارن سال يم اف . تقريبا دو بار و ن

سد ی نوي سن م دگان «: سپس هوب ات دهن رای مالي ود آن ب ه وج اوز ک اليزم متج امپري

سيار اچيز ب سيار ن ان ب ه دار و بازرگ رای کارخان ت آن ب ود و اهمي ی ش ام م ران تم گ

داختن سرمايه ... است ار ان ه ک رای ب ه در جستجوی جائی ب رای سرمايه داری ک یب

د ی باش ويش م ت -خ ت اس ودهای هنگف صيل س ع تح ان ... (» منب وم در زب ن مفه اي

ود ی ش ان م ه بي ک کلم ا ي سی ب تور«: انگلي ی» اينوس رم «يعن ذارس ل »ايه گ ، تنزي

ر ال «...)بگي ر در س ای کبي ه بريتاني اليانه ای را ک د س ام درآم ناس تم يفن آمارش ه

ه ١٨٩٩ ادرات، ب ی از واردات و ص ود يعن تعماری خ ارجی و اس انی خ ام بازرگ از تم

ه ٨٠٠ درصد از کل ٥/٢دست آورده است، از روی حساب ميليون پوند استرلينگی ک

∗- Hobson٦٠ ، ٥٩ - ، ص.

١٢٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ت، وده اس ردش ب ترلينگی م١٨ -در گ د اس ون پون ب (يلي ل١٧٠قري ون روب ) ميلي

د ی نماي رآورد م ونگی .»ب رای توضيح چگ از ب د ب ت باش م هنگف ن رق م اي در ه ر ق ه

د . امپرياليزم متجاوز بريتانيای کبير کافی نيست آن چه اين موضوع را توضيح می ده

ذاری « ی ميليون پوند استرلينگ از محل سود حاصله از سرمايه ١٠٠ الی ٩٠ ا » گ ي

.سود قشر تنزيل بگيران است

ار ترين کشور جهان »بازرگانی«سود تنزيل بگيران در نج ب ه پ بيش از سوديست ک

انی د از بازرگ ی آي ه دست م ارجی ب ری ! خ ی گ اليزم و طفيل ت امپري ين است ماهي چن

.امپرياليستی

وم ه مفه ت ک ت اس دين جه ر «ب ل بگي ت تنزي ت ) Rentnerstaat(» دول ا دول ي

اخوار امدررب ومی تم تعمال عم ورد اس اليزم، م ه امپري وط ب صادی مرب ات اقت مطبوع

دار . پيدا می کند اخوار و اکثريت عظيمی از دولت های وام ه مشتی دولت رب ان ب جه

سد . تقسيم شده است اره می نوي ن ب ه «: شولتسه گورنيتس در اي ائی ک ين سرمايه ه ب

ه می شوند، جای اول را آ د در خارجه به کار انداخت ائی اشغال می نماين ن سرمايه ه

د ار می افتن ه ک ا متفق ب سته و ي ه : که در کشورهای از لحاظ سياسی واب ستان ب انگل

د زوم نقش . مصر، ژاپن، چين و آمريکای جنوبی وام می ده ان وی در صورت ل ناوگ

ستان وی را از خشم و غضب . فراش دادگستری را بازی می کند روی سياسی انگل ني

ص داران م ی داردوام ود ∗».ون م اب خ هائوزن در کت ر س ون والت ارتوريئوس ف س

ه وم ب ه«موس ذاری در خارج رمايه گ ی س صاد مل ستم اقت وان » سي ه عن د را ب هلن

ستان و » دولت تنزيل بگير « يک ی نمونه ه انگل در نظر می گيرد و متذکر می شود ک

د ر . ∗∗فرانسه نيز اکنون اين جنبه را به خود می گيرن نج کشور شيلدر ب ه پ آن است ک

امال «صنعتی وجود دارند که ده ک اره مفهوم کشور وام د درب ا صدق می کن : »ی آن ه

ان، بلژيک و سوئيس سه، آلم ن شمار . انگلستان، فران دين جهت در اي د را فقط ب هلن

∗- Schulze-Gaevernitz: Br. Imp., p.٣٢٠ ∗∗- Sart. Von Waltershausen: „D. Volkswirt. Syst. etc“, B. ١٩٠٧, Buch IV.

١٢٧

نشر کارگری سوسياليستی

ده . ∗»چندان صنعتی نيست«داخل نمی کند که ا وام ورد آمريک االت متحده فقط در م اي

.است

دريج از يک دولت «: نيتس می نويسد شولتسه گور ه ت انگلستان ضمن رشد خود ب

دل می شود ده مب ی وام ه دولت زايش .صنعتی ب ود اف ا وج دات صنعتی و ب ق تولي مطل

زان صادرات کاالهای صنعتی باز بر ره سهام و مي ل و به د حاصله از تنزي سبی درآم ن

زوده ه روز اف ار روز ب ی و احتک ادار و از دالل شر اوراق به ودن ی ش ده. م ه عقي یب

ه ه پاي ت ک ت اس ن واقعي ا اي ن همان شکيل یم ستی را ت تالی امپريالي صادی اع اقت

د ی ده نده و . م ين فروش ا ب ود دارد ت ری وج م ت اط محک دار ارتب ده و وام ين وام ب

دار ه. آ∗∗».خري ر مجل سبورگ، ناش ک « یالن ال » بان رلن در س اپ ب در ١٩١١چ

ر -آلمان«مقاله ای تحت عنوان اره » دولت تنزيل بگي ود درب ين نوشته ب ان چن : ی آلم

ورد « ر شدن وجود دارد، شديدا م ل بگي رای تنزي سه ب ه در فران ايلی را ک در آلمان تم

ن . استهزاء قرار می دهند ه اي ه در حدودی ک د ک ولی اين موضوع را فراموش می کنن

ان بيش از پ ردد، شرايط آلم سه قضيه به بورژوازی مربوط می گ ه شرايط فران يش ب

∗∗∗».شبيه می شود

ی و در ارت است از دولت سرمايه داری طفيل ر عب ل بگي دن و گحال دولت تنزي ندي

اعی ه ی شرايط اجتم د در کلي ا و در -اين کيفيت نمی توان ين عموم سياسی کشور مع

ن موضوع . دو جريان اساسی جنبش کارگری خصوصا منعکس نگردد ه اي برای اين ک

ه یچه واضح تر نشان دهيم رشته را هر ه ب ائيم ک ذار می نم سخن را به هوبسن واگ

ه داشتن تعصب در »مطمئن«عنوان گواه از هر کس وان ب تر است، چون او را نمی ت

رد انگليسی است » شريعت مارکسيستی « ون دانست و از طرف ديگر وی يک ف مظن

∗- Schilder٣٩٣ - ، ص. ∗∗- Schulze-Gaevernitz, Br. Imp., ١٢٢. ∗∗∗- „Die Bank“ ١١-١٠ -، ص١٩١١ ، سال.

١٢٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ست اظ م م از لح ه ه شوری ک وال ک وبی از اوضاع و اح ه خ ه ب اظ ک م از لح عمرات و ه

. آگاهست- امپرياليستی ثروتمندترين کشورهاست یسرمايه ی مالی و تجربه

امال در ه خاطره اش ک وئر ک يس و ب أثير مستقيم جنگ انگل ه ت هوبسن ضمن اين ک

ا «وی زنده بود رابطه امپرياليزم را با منافع ان » فينانسيست ه زايش سود آن ز اف و ني

ات اری و سفارش ی را پيمانک سد جنگ ی نوي د، م ی کن ره، توصيف م اگون و غي : گون

ا هاديان اين سياست « زه ه ين انگي ی هم ه سرمايه داران هستند؛ ول ی گران کامال طفيل

د أثير می نماي ز ت ارگران ني ادی از شهرها یدر عده . در قشرهای مخصوصی از ک زي

د؛ سته ان ايالت مهم ترين رشته های صنعت به سفارش های دولتی واب ستیپريالي امتم

ه ا درج ازی ت شتی س ازی و ک نايع فلزس ز ص ت یمراک ن واقعي ه اي ادی ب سبتا زي ن

روی » .منوطست ه دو کيفيت مختلف موجب تضعيف ني نويسنده بر اين عقيده است ک

صادی «) ١: وده است های قديم ب امپراطوری شکيل ارتش از ) ٢ و» طفيلی گری اقت ت

سته ل واب راد مل ست از رس «. اف ت نخ ی کيفي صادی ناش ری اقت ی گ ادت طفيل م و ع

شورهای ستعمرات و ک ا و م تان ه انروا از اس ت فرم م آن دول ه حک ه ب ود ک ی ش م

ع ی خود برای توانگر ساختن طبقه ی وابسته رای تطمي ز ب حاکمه کشور خويش و ني

د ی نماي تفاده م ا اس تن آن ه اه داش ود و آرام نگ شور خ ائين ک ات پ ود » .طبق ا از خ م

ه اضاف ن ک ع اعم از اي ن تطمي صادی اي ه دست آوردن امکان اقت رای ب ه ب ه می کنيم ک

. سودهای انحصاری هنگفتی الزمست-به هر شکلی انجام پذيرد

: هوبسن در خصوص کيفيت دوم چنين می نويسد

ه « ت ک صوصی اس دی مخ اليزم آن القي ائی امپري م نابين رين عالئ ب ت ی از عجي يک

شان بريتانيای کبير، فرانسه ن عمل از خود ن ه اي دام ب و دول امپرياليستی ديگر در اق

ه است انيای تبري. می دهند ائی . کبير در اين راه از همه جلوتر رفت قسمت اعظم نبرده

ائی ه توسط نيروه که ما به کمک آن امپراطوری هندوستان را مسخر خود ساختيم، ب

ه است؛ ام گرفت وديم انج شکيل داده ب ومی ت ن که از اهالی ب ز در اي در هندوستان و ني

د؛ رار دارن ا ق ائی ه دهی بريتاني اواخر در مصر ارتش های دائمی عظيمی تحت فرمان

١٢٩

نشر کارگری سوسياليستی

ه استثناء جنگ های م، ب وده اي ا نم سخير آفريق رای ت ا ب ه م ائی ک تقريبا تمام جنگ ه

» .مربوط به قسمت جنوبی آن به توسط بوميان انجام گرفته است

اره ی سن درب ابی هوب ت دوارزي ين اس صادی چن ر اقت ين از نظ سيم چ ای تق : رنم

د « ود خواه ه خ ه ای ب ره و جنب اختری منظ ای ب م اروپ سمت اعظ ين صورتی ق در چن

د رين دارن ويرا و : گرفت که اکنون قسمت هائی از کشورهای زي ستان و ري وب انگل جن

دن می نم ا دي ا از آن ه د و نقاطی از ايتاليا و سوئيس که توريست ها بيش از هر ج اين

ارت ديگر منظره . محل سکونت توانگران است ود ی به عب د ب ين خواه مشت : آن چن

د؛ رری می گيرن ره سهام و مق ه از خاور دور به د ک اچيزی از اشراف ثروتمن روه ن گ

ه ای و بازرگان دان حرف ری از کارمن زرگ ت سبتا ب وکران انن ری از ن ده ی کثيرت و ع

ل و نقل و صنايعی که به تکميل آخرين قسمت وخدمت کاران و کارگران بنگاه های حم

ده . اشياء ساخته شده مشغولند ی رشته های عم د رفت و یول ين خواه صنايع از ب

ا يا و آفريق وان خراج از آس ه عن ه ساخته ب ذائی و اشياء نيم واد غ ی م ادير هنگفت مق

ی فدراسيون اروپ « .»وارد خواهد شد ائی ببينيد اتحاد وسيع تر کشورهای باختری يعن

ود د نم راهم خواه ا ف رای م اتی ب م چه امکان ا يک: دول معظ ه تنه ين فدراسيون ن چن

ی گری ا مدنيت جهانی را به جلو سوق نخواهد داد، بلکه ممکن يم طفيل ست خطر عظ

ارت ه عب ايز شدن گروهی از کشورهای : ست از ا باختری را دربر داشته باشد ک متم

ا از آ انی آن ه ات فوق ه طبق شرو ک نعتی پي ت ص ی درياف راج عظيم ا خ يا و آفريق س

د ان می دهن ع را ن می کنند و به کمک آن توده های کثيری از کارمندان و نوکران مطي

وده، بلکه تحت که ديگر به توليد محصوالت هنگفت کشاورزی و صنعتی مشغول نب

ا کارهای فرعی صنعتی مشغولند . نظر آريستوکراسی مالی نوين به خدمات شخصی ي

ذ د بگ اده ان ه آم سانی ک وری ار ک ن تئ د (» از اي ی ش ه م د گفت اناز اي: باي ) دورنم

صادی « رايط اقت د در ش ی دانن ی نم ل بررس د و آن را قاب اعی آن -روی برگردانن اجتم

د رار دارن ع ق ن وض ون در اي ه اکن ی ک وبی فعل ستان جن ای انگل تان ه ق -شهرس تعم

اقتصادی اين گروه فينانسيست ها، نظارت بگذار آن ها فکر کنند اگر چين تحت . نمايند

١٣٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

رار می گرفت و و کارمندان سياسی و بازرگانی و » سرمايه گذاران «يا ان ق صنعتی آن

ده است ه خود دي ون ب اين گروه از بزرگ ترين منابع دست نخورده ای که جهان تا کن

اندند ی رس صرف م ه م ا ب د و آن را در اروپ ی نمودن شی م ره ک ه -به ستم چ ن سي اي

بديهيست وضعيت بسيار بغرنج است، حساب بازی . دامنه ی عظيمی به خود می گرفت

ا ی و ي ن پيش بين وان تحقق اي ه بت ر از آن است ک نيروهای جهانی به مراتب مشکل ت

اد محتمل دانست ا در يک جهت زي ده تنه ی . هر پيش بينی ديگری را درباره ی آين ول

الي آن نفوذهائی که در حال حاضر ا امپري د، همان اختری را اداره می نماين ای ب زم اروپ

د و ورد ننماين اومتی برخ ه مق ر ب د و اگ ی کنن ير م ت س ن جه ری در اي ه سوی ديگ ب

.∗»متوجه نشوند، درست در جهت انجام همين پروسه عمل خواهند کرد

د، اگر: نويسنده کامال محق است نيروهای امپرياليزم به مقاومتی برخورد نمی کردن

شاندند کار را م می ک ا ه ين ج ه هم ا ه ی کشورهای متحد «اهميت . درست ب در » اروپ

فقط . شرايط کنونی يعنی امپرياليستی اين جا به درستی مورد ارزيابی قرار گرفته است

ارگری در درون می بايستی اضافه می شد که ز جنبش ک ون ني ه اکن ا ک اپورتونيست ه

ه ط د ب روز شده ان ا پي شورها موقت دون انحراف درست در در اکثريت ک نظم و ب ور م

د «همين جهت ه . »عمل می نماين ان و استثمار ن سيم جه ای آن تق ه معن اليزم ک امپري

تنها چين است؛ امپرياليزم که معنای آن تحصيل سودهای انحصاری هنگفت از طرف

د شتی از ثروتمن ان تريم ا امک انی پرولتاري شرهای فوق ع ق رای تطمي شورهاست، ب ن ک

ه صادی ب ی اقت د، شکل معين ونيزم را می پروران دين طريق اپورت وجود می آورد و ب

اليزم . به آن می دهد و آن را مستحکم می نمايد ر ضد امپري ه ب ائی را ک فقط آن نيروه

ا از شاهده آن ه دم م د و ع ی نماين ارزه م صوصا مب ونيزم خ د اپورت ر ض ا و ب عموم

.ايد فراموش نمودطرف هوبسن سوسيال ليبرال امری طبيعی است، نب

اع از بت دف ه مناس ود ب ع خ ه در موق انی ک ست آلم د، اپورتوني ارد هيلدبران گره

طالح ه اص زب ب شوای ح ست پي ی توان روز م د و ام راج ش زب اخ اليزم از ح امپري

∗- Hobson٣٨٦، ٣٣٥، ١٤٤، ٢٠٥، ١٠٣ - ، ص.

١٣١

نشر کارگری سوسياليستی

د، » سوسيال دموکرات « ل می کن ی خوب تکمي ه های هوبسن را خيل آلمان باشد، گفت

اختری ی کشورهای متحده «بدين طريق که تشکيل ای ب دون روسيه (را » اروپ ه ) ب ب

» جنبش بزرک اسالمی «عليه سياه پوستان آفريقا، عليه ... »مشترک«عمليات منظور

ه و نيز به منظور د « يک تهي ائی نيرومن ان دري ه » ارتش و ناوگ ن و «علي تالف ژاپ ائ

. و غيره تبليغ می نمايد∗»چين

ورنيتس از سه گ ه شولت يحی ک اليزم بريت«توض اامپري ان » اني د هم ی نماي م

د ستان از سال . خصوصيات طفيلی گری را به ما نشان می ده ی انگل د مل ١٨٦٥درآم

ا له ١٨٩٨ت د حاص ه درآم ال آن ک د و ح ر ش ا دو براب ه« تقريب ان » از خارج ی هم ط

اليزم » خدمت «اگر . افزايش يافت بار ٩مدت ار «امپري رای ک » تربيت سياه پوستان ب

ه (باشد ار بدون جبر ک ن » خطر «در عوض ... ) از پيش نمی رود ک م اي اليزم ه امپري

ه ود ک د ب سمانی را «خواه ار ج ا ک دنی و - اروپ شاورزی و مع ار ک دا ک ار ابت سپس ک

ا خاطری آسوده - صنعتی را تر خشن د و خود ب ل کن شر سياه پوست تحمي ردن ب به گ

ئی اقتصادی و سپس رها اتبه تنزيل گرفتن مشغول گردد و بدين وسيله شايد هم موجب

.»سياسی نژادهای سرخ پوست و سياه پوست را فراهم سازد

زع در شاورزی منت ا را از ک ين ه شتری از زم سمت بي ه روز ق ستان روز ب انگل

د ه . نموده و به ورزش و تفريح و تفرج اغنيا اختصاص می دهن ورد اسکاتلند ک در م

ه ه - شکار و ورزش است یاشرافی ترين منطق د ک ه برکت «می گوين ن سرزمين ب اي

کارنه جی يک (» مستر کارنه جی زندگی می کند تاريخی خود و از دولت سر ی گذشته

ست اردر آمريکائي اليانه ). ميلي اه س ی و شکار روب رای اسب دوان ا ب ستان تنه در انگل

ترلينگ د اس ون پون ارده ميلي ب (چه ل١٣٠قري ون روب ود ) ميلي ی ش رج م داد . خ تع

ر می رسيد تنزيل بگيران انگل ون نف ه يک ميلي ه . ستان تقريبا ب رادی ک سبی اف داد ن تع

:به کارهای توليدی مشغولند دائما در تنزيل است

∗- Gerhard Hildebrand: „Die Erschütterung der Industrieherrschaft und des Industriesozialismus“) تزلزل سيادت صنايع و سوسياليزم صنعتی «: گرهارد هيلدبراند«-

. و صفحات بعدی٢٢٩-، ص١٩١٠سال ) مترجم

١٣٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

کنه یس

انگلستان

تعداد کارکر در رشته های

نايع ده ی ص ه (عم ب

)ميليون

ارگران داد ک تع

ام ه تم سبت ب ن

سکنه

درصد٢٣ ١/٤ ٩/١٧ ...١٨٥١

د درص١٥ ٩/٤ ٥/٣٢ ...١٩٠١

ستم «محقق بورژوای رن بي ه » امپرياليزم بريتانيا در آغاز ق ی از طبق ارگر ی وقت ک

ين واره ب ور است هم د، مجب انی «انگليس سخن می ران شر فوق ارگران و » ق شر «ک ق

ائی رفا پرولتاري ائين ص ود » پ ل ش رق قائ ضاء . ف ی از اع امل گروه انی ش شر فوق ق

ه ای و انج ای حرف ه ه ا و اتحادي ذهبی کئوپراتيوه ر م امع کثي ای ورزشی و مج ن ه م

م «قانون انتخابات که در انگلستان . است وز ه رای آن هن افی محدود هست ب ه حد ک ب

د ات محروم نماي ائی را از حق انتخاب ائين صرفا پرولتاري شر پ د ق ه بتوان ا سطح» ک ب

ه !! اين قشر وفق داده شده است يس ی برای اين که وضع طبق ارگر انگل را رنگ و ک

ه االئی ک شر ب ط از ق وال فق د معم یروغن بزنن د، اقليت ی ده شکيل م ا را ت از پرولتاري

ائين «مثال . دم می زنند شر پ دن و ق ه لن وط ب را مسأله ايست مرب موضوع بيکاری اکث

د پرولتاريا که ه حساب می آورن ر آن را ب ه می شد ... ∗»سياستمداران کمت د گفت : باي

ورژوا ان ب ه حساب » سوسياليست « و اپورتونيست های که سياست باف ر آن را ب کمت

.می آورند

م ی از جمله خصوصيات امپرياليزم که با پديده های مورد بحث مرتبط است يکی ه

اجرت زايش مه ر (تقليل مهاجرت از کشورهای امپرياليستی و اف ارگران و تغيي ورود ک

کونت ل س ده ) مح ب مان شورهای عق رده از ک ام ب شورهای ن ه ک طح ب ه س ست ک تري

ر است ائين ت ه . دستمزد در آن ها پ ه طوری ک اجرت از ب ردد مه ذکر می گ هوبسن مت

ال ستان از س ی رود ١٨٨٤انگل اهش م ه ک ده: رو ب ور یع ال مزب اجرين در س مه

∗- Schulze-Gaevernitz. Br. Imp., p.٣٠١.

١٣٣

نشر کارگری سوسياليستی

ان ده یعده. هزار بود١٦٩ -١٩٠٠ هزار و در سال ٢٤٢ مهاجرين از آلمان در جري

ال ود يعن ١٨٩٠-١٨٨١س الی خ د اع ه ح ه ب ی دو ده ١٤٥٣ی ب يد و ط زار رس ه

ود ٣٤١ و ٥٤٤ بعدی به ی ساله زل نم ه از . هزار تن ارگرانی ک داد ک ر تع در عوض ب

ده زوده ش د اف ی آمدن ان م ه آلم ر ب شورهای ديگ يه و ک ا، روس ريش، ايتالي ق . اط طب

ان ١٩٠٧سرشماری سال ان در آلم داد خارجي ا ٢٩٤/٣٤٢/١ تع ه از آن ه ود ک ر ب نف

ارگر صنعتی ن٨٠٠/٤٤٠ ر ک د٣٢٩/٢٥٧ف شاورزی بودن ارگر ک ر ک سه . ∗ نف در فران

د » قسمت مهمی « ا لهستانی : از کارگران صنايع معدنی را خارجيان تشکيل می دهن ، ه

م . ∗∗ايتاليائی ها و اسپانيائی ها وبی ک ای شرقی و جن اجرين اروپ االت متحده مه در اي

ارکر ه مزدترين کارها را دارند و حال آن که تعداد ک ه ب سمت سرکارگر ان آمريکائی ک

اليزم . ∗∗∗کرده و پرمزدترين کارها را دارند از لحاظ نسبی بيش از همه است کار امپري

د و ايز نماي ازی را متم شرهای ممت ارگران ق ين ک ه در ب م هست ک ل ه ن تماي دارای اي

. وسيع پرولتاريا مجزا سازد یآن ها را از توده

ه د ه الزم است ک ن نکت ر اي ين ذک ه ب ن ک ر اي ی ب اليزم مبن ل امپري ستان تماي ر انگل

کارگران شکاف ايجاد کند و اپورتونيزم را در بين آن ها تقويت نمايد و جنبش کارگری

ازد ساد س ار ف ا دچ ستم –را موقت رن بي از ق وزدهم و آغ رن ن ان ق ل از پاي ا قب دت ه م

يم مهم امپرياليزم يعن یزيرا دو صفت مشخصه . متظاهر گرديده بود ی مستملکات عظ

ستان قرن نوزدهم ی از نيمهمستعمراتی و موقعيت انحصاری در بازار جهانی در انگل

ود داشت بش . وج ونيزم در جن ط اپورت ن راب ادی اي ای متم ال ه س س ارکس و انگل م

ی ور منظم ه ط ستان ب رمايه داری انگل ستی س صوصيات امپريالي ا خ ارگری را ب ک

د ی نمودن ی م س د . بررس ثال انگل ال ٧ر م ر س ت ١٨٥٨ اکتب ارکس نوش ه م : ب

∗- „Statistik des Deutschen Reichs“, Bd.مترجم-، »آمار دولت آلمان« (٢٢١( ∗∗- Henger: „Die Kapitalsanlage der Franzosen“, St., ر (.١٩١٣ : هنگ )مترجم–. »سرمايه گذاری های فرانسوی«

∗∗∗- Hourvich: „Immigration and Laboür“, N. – Y., ورويچ (.١٩١٣ : ه )مترجم–. ، نيويورک»مهاجرت به درون کشور و کار«

١٣٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

رد پرولتاريای انگلستان عمال به طور روزافزونی جنبه ی بورژوازی « به خود می گي

ری ت ديگ ر مل ه از ه ت ک ن مل د اي ی رس ر م ه نظ شترو ب د بي ی خواه بورژواست م

ه ورژوازی در رديف سرانجام کار را به جائی برساند ک ورژوازی و ب يک اشرافيت ب

د يک پرولت ته باش ورژوازی داش ای ب ست. اري ام بديهي ه تم ی ک ر از طرف ملت ن ام اي

تقريبا پس از » .جهان را استثمار می نمايد تا حدود معينی طبق قاعده به نظر می رسد

ه ه مورخ رن، انگلس در نام ع ق ای « از ١٨٨١ اوت ١١يک رب ون ه دترين تردوني ب

رادی «صحبت می کند » انگليسی د اف ه از که اجازه می دهن د ک ری نماين ا رهب ر آن ه ب

ر وی هستند ره بگي م جي ا . »طرف بورژوازی خريداری شده و يا دست ک انگلس و ام

سد ١٨٨٢ سپتامبر سال ١٢در نامه ديگر خود به کائوتسکی در تاريخ : چنين می نوي

د استعماری چه فکر از من می پرسيد کارگران انگليسی درباره ی سياست « ؟ می کنن

ارگری موجود . درباره ی سياست به طور کلی می کنندهمان فکری که اين جا حزب ک

ط ست، فق ای ني ال ه اطری راديک ا خ ارگران ب د و ک ود دارن رال وج ار و ليب ه ک محافظ

انی آسوده به اتفاق آنان از انحصار مستعمراتی ازار جه انگلستان و انحصار وی در ب

ار در پ ١٨٩٢ر سال عين همين مطلب را هم انگلس د . (∗»استفاده می نمايند يش گفت

ه اب خود موسوم ب ه «چاپ دوم کت ستان ی وضع طبق ارگر در انگل وده » ک شريح نم ت

.)است

ده است در اين جا علت و معلوم به طور واضح ر گردي ام ) ١: علت . ذک استثمار تم

شور؛ ن ک ان از طرف اي انی؛ ) ٢جه ت انحصاری آن در بانک جه انحصار ) ٣موقعي

ستان؛ ) ١: ممعلو. مستعمراتی آن اری انگل سمتی از ) ٢بورژوا شدن بخشی از پرولت ق

داری شده ورژوازی خري آن اجازه می دهد افرادی بر وی رهبری نمايند که از طرف ب

ر ين . آن هستند و يا دست کم جيره بگي ان را ب سيم جه ستم تق رن بي اليزم آغاز ق امپري

∗- „Briefwechsel von Marx und Engels“ Bd. II, S. ٢٩٠; IV, ۀ « (.٤٥٣ مکاتب

س ارکس و انگل د دوم»م رجم–. ، جل K. Kautsky: „Sozialismus und) (متKolonialpolitik“, Brl.) (سکی. ک ستعمراتی «: کائوت ت م ياليزم و سياس رلن»سوس -. ، ب

.اين رساله در آن عهدی نوشته شده بود که کائوتسکی هنوز مارکسيست بود). مترجم

١٣٥

نشر کارگری سوسياليستی

و سمتی از مشتی از دول به پايان رسانده و هر يک از اين دول اکن ان ق ام «ن آن چن تم

ان د » جه ی کن تعمار م ود (را اس افوق س صيل م ور تح ه منظ ه ) ب دکی از آن چ ه ان ک

از اين دول در کارتل ها استثمار می کرد کمتر است؛ هر يک ١٨٥٨انگلستان در سال

در - مالی و داشتن مناسبات وامده با وامدار ی تراست ها، کارتل ها و سرمايه یسايه

ا ازار جه ه ب ا درج ا ت ر يک از آن ه ست و ه ت انحصاري ی از ینی دارای موقعي معين

ه از (انحصار مستعمراتی برخوردار است ديم ک ع ٧٥دي ومتر مرب ون کيل مجموع ميلي

ز است؛ در ٨٦ ميليون يعنی ٦٥مستعمرات جهان ٦١صد در دست شش دولت متمرک

). درصد در دست سه دولت متمرکز است٨١ميليون يعنی

ه ت ی وجه صادی و سياسی است ک ان شرايط اقت ونی وجود آن چن ايز موقعيت کن م

افع عمومی و اساسی جنبش ا من ونيزم ب ذيری اپورت ر شدت آشتی ناپ نمی توانست ب

ستم مسلط : کارگری نيفزايد ه يک سي ی خود خارج شده و ب امپرياليزم از حالت جنين

ی و صاد مل ده است؛ انحصارهای سرمايه داری در اق سياست جای اول را مبدل گردي

ه جای ا از طرف ديگر ب ان رسيده است؛ و ام ه پاي ان ب سيم جه د؛ تق اشغال می نماين

ده يم ع ون می بين ستان، اکن دون شريک انگل ستی یانحصار ب ی از دول امپريالي قليل

ه صفت مشخصه ارزه ای مشغولند ک ه مب یبرای شرکت در اين انحصار با يکديگر ب

د در جنبش . تشکيل می دهد تمام آغاز قرن بيستم را اپورتونيزم اکنون ديگر نمی توان

شاهده ستان م وزدهم در انگل رن ن ه دوم ق ه در نيم ور ک شور، آن ط ک ک ارگری ي ک

د ی ش د -م ته باش ق داش روزی مطل ی پي ی در پ ال پ ا س ی ده ه د يعن دتی مدي رای م . ب

ه نض سله از کشورها ب ونيزم در يک سل نضج گذشته و ج خود رسيده، از حد اپورت

يال شوينيزم وان سوس ه عن ده و ب ده ش ه ∗گندي ورژوازی در آميخت ا سياست ب امال ب ک

.است

ه سوسيال شوينيزم روسی حضرات پوترسف ها، چخ -∗ ز، خواه ب نکل ها، ماسلف ها و غيره نيانی خود ارتف و (صورت آشکار و خواه به صورت پنه سلرد، م دزه، اسکوبلف، آک ان چخي آقاي

.از يکی از اشکال روسی اپورتونيزم يعنی از انحالل طلبی پديده آمده است) غيره

١٣٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

انتقاد از امپرياليزم انتقاد از امپرياليزم--٩٩

ه ارت از روشی است ک ا عب انتقاد از امپرياليزم به معنای وسيع اين کلمه از نظر م

امپرياليزم نسبت به سياست ،برحسب ايدئولوژی عمومی خود طبقات گوناگون جامعه،

.دارند

ز شده و شبکه ی مالی که در دست عده یعظيم سرمايهميزان دودی متمرک ی مع

ان وسعت یانبوهی از مناسبات و ارتباطات به وجود آورده و دامنه ا چن ن شبکه ب اي

سترش صوری گ ل ت وده غيرقاب ا ت ه تنه ه ن ه ک احبکاران یيافت رمايه داران و ص س

مالی نموده است، از یترين آن ها را نيز تابع سرمايه متوسط و کوچک بلکه خرده پا

ارزه ر سر ی يک طرف و مب ا ب ی فينانسيست ه ی و دولت روه های مل ا ساير گ اد ب ح

ه -از طرف ديگر–تقسيم جهان و سيادت بر کشورهای ديگر ام موجب شده است ک تم

ه ا ب ک ج ات دارا ي وندطبق اليزم روآور ش وی امپري ذوبيت . س انی«مج ه ب» همگ

ائل ام وس ه تم زی آن ب گ آمي ه وار از آن و رن اع ديوان اليزم، دف ای امپري دورنماه

ه ر-ممکن صه ی دوران حاض فت مشخ ت ص ين اس ستی در . چن دئولوژی امپريالي اي

دا نکرده . کارگر نيز نفوذ می نمايد ی طبقه ات ديگر ج ه را از طبق ديوار چين اين طبق

ه » سوسيال دموکرات «ح اگر پيشوايان حزب کنونی به اصطال . است ه حق و ب آلمان ب

ه ا ب ست«ج يال امپريالي ردار » سوس ست در ک ار و امپريالي ست در گفت ی سوسيالي يعن

د ده ان ب ش ال -ملق ست در س د دان م١٩٠٢ باي ود ه سن وج ای « هوب ست ه امپريالي

ابين ازمان » ف ه س ه ب ستان ک ستی را در انگل ابين«اپورتوني ت ف تند » جمعي ق داش تعل

. ن نموده استخاطر نشا

١٣٧

نشر کارگری سوسياليستی

يده ای از سبتا پوش کل ن ه ش وال ب ورژوازی معم ای ب ست ه شمندان و پوبليسي دان

شه های عميق اليزم و ري امپرياليزم دفاع می کنند، بدين طريق که سيادت مطلق امپري

اول اهميت یآن را پرده پوشی می نمايند، می کوشند جزئيات و فرعيات را در درجه

ی بی اهميت قرار دهند و تالش می ک رم «نند با طرح های به کل راری » رف ل برق از قبي

ه دارای اهميت ره توجه را از آن چه ک ا و غي ا بانک ه ا ي نظارت پليسی بر تراست ه

د . اساسی است منحرف سازند ه جسارت دارن رده ای ک يح و بی پ امپرياليست های وق

شه ش یاندي اليزم را اندي ه اصالح خصوصيات اساسی امپري وط ب ه مرب ه ای نابخردان

.اعالم دارند کمتر به سخن برمی خيزند

ائيم ی نم ر م الی ذک ک مث شريه . اين انی در ن ای آلم ست ه ه یامپريالي وم ب موس

سعی دارند جريان جنبش آزادی بخش ملی را در مستعمرات » بايگانی اقتصاد جهانی «

د ب نماين انی تعقي ستعمرات غيرآلم ه خصوص در م ه ب ا تک جوش. و البت ا و آن ه ه

و در ) جنوب آفريقا ( را که در ناتال یاعتراضاتی را که در هندوستان می شود و جنبش

شريه . هند، هلند و غيره وجود دارد ذکر می کنند ا در خصوص يک ن ی يکی از آن ه

ه از انگليسی حاوی گزارش مربوط ابع ک ا و نژادهای ت ا ٢٨به کنفرانسی از ملت ه ت

ال ٣٠ ن س رف نما١٩١٠ ژوئ ا از ط ا و اروپ يا و آفريق ی از آس ف ملل دگان مختل ين

ود شکيل شده ب د ت رار دارن ه ای نوشته و ضمن آن -که تحت سيادت بيگانگان ق مقال

ا «: نطق های ايراد شده در اين کنفرانس را چنين ارزيابی می نمايد د ب ا می گوين ه م ب

ه امپرياليزم بايد مبارزه کرد؛ دولت های فرمانروا بايد حق م ه استقالل ب ه را ب ل تابع ل

ين دول معظم ده ب رسميت بشناسند؛ دادگاه بين المللی بايد بر اجرای قراردادهای منعق

ای ت ه د کوچکو مل ارت کن صومانه . نظ ای مع واهش ه ن خ ور از اي رانس مزب کنف

د اليزم در شکل . گامی فراتر نمی نه ه امپري يم ک ن حقيقت نمی بين ری از درک اي ا اث م

ونی ود کن رمايه داری خ ا س ت ب دين جه ستنی دارد و ب اط ناگس ارزه (!!) ارتب یمب

ی از ه برخ داماتی علي ه اق ه ب ن ک ر اي ه مگ ی نتيج ست ب اليزم امري ا امپري ستقيم ب م

١٣٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ا شود ز آن اکتف ژه نفرت انگي ان .∗»زياده روی ها به وي ستی ارک چون اصالح رفرمي

ب و ز فري ست ج زی ني اليزم چي ای مع«امپري واهش ه دگان » صومانهخ ون نماين و چ

و ه سوی جل ر «بورژوازی ملل ستمکش ب دين جهت » فرات د، ب امی نمی نهن ن گ از اي

ده امی ینماين ت ستمگر گ ورژوازی مل ر« ب ن » فرات باز اي ه سوی عق برمی دارد ب

ه ی ادعای ين می سايد و آن را در لفاف علمی «يعنی در برابر امپرياليزم جبهه به زم

!است» منطق«اين هم نوعی از . رداندمستور می گ» بودن

حاکی از اين که آيا تغييرات رفرميستی ارکان امپرياليزم امکان پذير است و مسائلی

ده ه زائي اليزم است بيش از پيش حدت یآيا بايد به جلو رفت و تضادهائی را ک امپري

ضادها ر -به عقب رفت داد و آن ها را عميق تر ساخت يا اين که بايد ن ت ا تخفيف و اي

اليزم . از مسائل اساسی انتقاد از امپرياليزم است -داد چون خصوصيات سياسی امپري

ی ناشی از ستمگری عبارت است از بسط ارتجاع در تمام جهات و تشديد ستمگری مل

ا ستم تقريب رن بي اليزم در آغاز ق ذا امپري اليگارشی مالی و نيز بر افتادن رقابت آزاد، ل

سيونی در تمام کشورهای امپ وکرات مواجه رياليستی با اپوزي از خرده بورژواهای دم

ی علت قطع عالقه با مارکسيزم از طرف کائوتسکی . می شود و جريان وسيع بين الملل

سکی ه کائوت ن است ک سکيزم اي ود را در صف کائوت ست خ يد و نتوان ط نکوش ه فق ن

ه ستی ک ورژوازی و رفرمي رده ب سيون خ ن اپوزي ل اي صمقاب ه ی اقت ادی آن پاي

. قرار دهد، بلکه برعکس در عمل با آن درآميخت-ارتجاعيست

ال ستی س گ امپريالي دايش ١٨٩٨جن ب پي ده موج االت متح پانيا در اي ه اس علي

سيونی از ا«اپوزي ست ه د» ضدامپريالي ای. گردي ان ه رين موهيک ا آخ ن ه ∗∗اي

ه «دموکراسی بورژوازی بودند که اين جنگ را جنگ د، تصرف می ناميدن » تبهکاران

∗-) „Welt wirtschaftliches Archiv“, Bd., II.) (» ان صاد جه د »یبايگانی اقت ، ٢، جل )مترجم-. ١٩٣ -صا -∗∗ ه در حال زوال و از - موهيکان ه دوهای آمريکای شمالی هستند ک گروهی از طوايف هن

د ين رفتن ا. ب ان ه وپر - آخرين موهيک ور ک ام فنيم ه ن ائی ب سندگان آمريک ان يکی از نوي ام رم ن آخرين موهيکان ها -به طور کلی آخرين نمايندگان جريان های اجتماعی در حال زوال را . است

.ت. ه. می نامند

١٣٩

نشر کارگری سوسياليستی

انون ض ق ران را نق ی ديگ شروطيتاراض ستند،م ی دان سبت م ه ن ی را ک ه عمل ب

ين شد ان فيليپ شوای بومي د ه ب (آگوينالدو، پي ه کشورش آزاد خواه د ک وی وعده دادن

بود، ولی بعدا سپاهيان آمريکائی را در آن جا پياده کردند و فيليپين را به تصرف خود

نقل قول می نمودند می خواندند و سخنان لينکلن را »فريب شوينيست ها «) در آوردند

هنگامی که سفيدپوست بر خود حکومت می کند، اين عمل حکومت «: حاکی از اين که

د -بر خويشتن است ولی هنگامی که بر خود و در عين حال بر ديگران حکومت می کن

ت تبداد اس ه اس وده بلک شتن نب ر خوي ت ب ر حکوم ن ديگ ه .∗»اي ادامی ک ی م ن ول اي

انتقادکنندگان از اعتراف به ناگسستنی بودن ارتباط امپرياليزم با تراست ها و بنابر اين

ه ه ب ائی ک ه نيروه دن ب ه از گروي ادامی ک تند و م ه داش رمايه داری واهم ان س ا ارک ب

ه زرگ و در نتيج رمايه داری ب ط س ناک یتوس د هراس ی آين ود م ه وج ل آن ب تکام

.را داشت» خواهش های معصومانه « یه انتقادشان کماکان جنب-بودند

د هوبسن نيز در انتقاد از امپرياليزم . به طور عمده از همين نظريات پيروی می نماي

اليزم «هوبسن در رد درت «و اعالم ضرورت » ناگزيری امپري اع ق د ارتق الی » خري اه

رمايه داری( سته است !)در دوران س بقت ج سکی س ر کائوت اد . ، ب ه در انتق سانی ک ک

ه ره از نظري الی و غي ی م ا، اليگارش ک ه ق بان درت مطل اليزم و ق یاز امپري

اد، آ د از آگ د عبارتن روی می کنن ورژوازی پي سبورگ، ل . خرده ب ا . الن ه م ه ک اشوه گ

سندگان رار، از نوي ور ب در اين رساله به کرات از آن ها نقل قول نموده ايم و نيز ويکت

ام مؤلف يک کتاب ،فرانسوی ه ن اليزم «سطحی ب ستان و امپري شره در سال » انگل منت

ه. ١٩٠٠ ند، یهم ته باش ودن داش ست ب ای مارکسي ه ذره ای ادع دون آن ک ا ب آن ه

د، طرح احداث ی آزاد و دموکراسی را در نقطه رقابت رار می دهن اليزم ق مقابل امپري

ی کن يح م ردد تقب ی گ ر م گ منج صادمات و جن ه ت ه ب داد را ک ن بغ منا راه آه د و ض ن

ه ی صومانه«هم ای مع واهش ه ره و »خ د و غي ی نماين اره ی صلح مطرح م ای درب

∗-) J. Patouillet: „L, impèrialisme amèricain“, Dijon.) (ه . ژ اليزم «: پاتوي امپري

)مترجم–. ٢٧٢ -، ص١٩٠٤، ديژون، سال »آمريکا

١٤٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ره ی آ-غي زو . حت ز ج ی ني ين الملل ادار ب شر اوراق به ار ن صص آم ارک متخ نيم

» بين المللی« صدها ميليارد فرانک پشتوانه های ینام برده ضمن محاسبه . آن هاست

ال رآورد ک ١٩١٢در س گ ب د «: ه بان رهم خواه لح ب رد ص صور ک وان ت ی ت ا م آي

ورد ن در ...خ ردن جنگ ت ا ک سک برپ ه ري ی ب ای هنگفت ره ه ين پيک ود چن ا وج ؟ و ب

.∗»خواهند داد؟

يک چنين ساده لوحی از طرف اقتصاددانان بورژوا موجب شگفتی نيست؛ به عالوه

ه ساده ل به سود اين موضوع ن درجه ب ا اي ه خود را ت ز هست ک وحی زده و آن ها ني

د » به طور جدی «در شرايط امپرياليزم ه در . از صلح دم بزنن رای کائوتسکی ک ی ب ول

ای ال ه ستی ١٩١٦-١٩١٥-١٩١٤س ورژوا رفرمي ه ب ين نظري روی از هم ه پي ب

ورد صلح د در م ا می کن ه ادع د «پرداخت ه توافق نظر دارن ه (» هم ا، ب امپرياليست ه

يال پاسيفي ا و سوس ست ه ااصطالح سوسيالي سي -)ست ه زی از مارک ه چي م زديگر چ

باقی می ماند؟ به جای تجزيه و تحليل و آشکار ساختن تمام عمق تضادهای امپرياليزم

ن » تمايل معصومانه «ما فقط يک چيز می بينيم و آن ه سهل انگاشتن اي ستی ب رفرمي

. تضادها و نفی آن هاست

صادی کائوتسکی از ا اليزم اينک نمونه ی کوچکی از انتقاد اقت او پيکره های . مپري

ا يکديگر ١٩١٢-١٨٧٢صادرات و واردات سال های ورد مصر ب ستان را در م انگل

ادرات و د ص ادرات و واردات از رش ن ص د اي ود رش ی ش وم م د؛ معل ی کن سه م مقاي

وده است ر ب ستان کمت ری . واردات عمومی انگل ين نتيجه گي ا چن ن ج کائوتسکی از اي

د ی کن رای «: م ی ب يچ دليل غال ه ت اش صر تح ر م ه اگ داريم ک ت ن رض در دس ن ف اي

ر صادی کمت شار عوامل اقت ا وجود ف ن کشور ب ا اي انی ب نظامی قرار نمی گرفت بازرگ

ه بسط و توسعه » «.رشد می کرد ل سرمايه ب ه وسيله » « تماي ز ب ر از هر چي ی بهت

∗-) Bulletin de l´Institut International de Statistique“, t. XIX, livr. II,

p.مترجم–. ٢٢٥-، ص٢، کتاب١٩، جلد » بين المللیپژوهشگاه آمار«) (.٢٢٥(

١٤١

نشر کارگری سوسياليستی

ه وسيله ه ب ردد ن ی گ ی شيوه های قهر ی دموکراسی مسالمت آميز ممکن است عمل

.∗»امپرياليستی

پکتاتور ای اس ه آق سکی ک تدالل کائوت ن اس يه ١٠اي شه وی در روس وادار دو آت ه

يه ( ا در روس ست ه يال شويني تتارکننده سوس م آن را ) و اس ر و ب ه صدها آهنگ زي ب

ن د و از اي شکيل می ده اليزم ت تکرار می کند، اساس انتقاد کائوتسکيستی را از امپري

نخست قسمتی از گفته های هيلفردينگ . يشتری روی آن مکث نمودرو بايد با تفصيل ب

ه ١٩١٥را نقل می نمائيم که کائوتسکی بارها و منجمله در آوريل سال اعالم نموده ک

ای وی را ری ه ه گي ول «نتيج اق آراء قب ه اتف ست ب ای سوسيالي سين ه ام تئوري تم

.»دارند

سد ی نوي گ م ه «: هيلفردين ست ک ن ني ا اي ار پرولتاري ت ک ل سياس در مقاب

صر ه ع وط ب ه مرب د ک رار ده ده ای را ق ب مان ت عق ر سياس ی ت رمايه داری مترق س

ا در . نسبت به دولت استبازرگانی آزاد و مناسبات خصومت آميز ه پرولتاري پاسخی ک

انی ی مقابل سياست اقتصادی سرمايه د آزادی بازرگ د بده اليزم می توان الی و امپري م

ه ف وده، بلک ت نب ياليزم اس ط سوس ر . ق ال حاض ائی در ح ت پرولتاري ه سياس دفی ک ه

راری مجدد رقابت آزاد ر برق ه يک -می تواند تعقيب کند ايدآلی نظي ون ديگر ب ه اکن ک

ده دل ش اعی مب دآل ارتج وده، -اي ق نب ت از طري ل رقاب ابودی کام ط ن ط و فق ه فق بلک

.∗∗»برچيدن بساط سرمايه داريست

اع ا دف سکی ب دآلی«از کائوت رمايه » اي رای دوران س ه ب ک یک الی، ي دآل « م اي

صادی «و » دموکراسی مسالمت آميز «است و با دفاع از » ارتجاعی » فشار عوامل اقت

ی زيرا اين ايدآل -پيوند خود را با مارکسيزم قطع نمود؛ ه عقب از نظر عين اريخ را ب ت

∗-) Kautsky: „Nationalstaat, imperialistischer Staat und Staatenbund“,

Nürnberg, سکی) (.١٩١٥ ا «. کائوت ت ه اد دول ستی و اتح ت امپريالي ی، دول ت مل . »دول )مترجم–. ٧٢ و ٧٠ -، ص١٩١٥نورنبرگ، سال

.C. M. Naxumcom منشويک - اسپکتاتور-١٠ .٥٦٧-، ص»سرمايه مالی «-∗∗

١٤٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

رمايه دار وی س ه س صاری ب رمايه داری انح ی از س شاند يعن ی ک صاری م ی غيرانح

.متوجه می گردد و از اين رو چيزی نيست جز يک فريب رفرميستی

ا مستعمره (بازرگانی با مصر ا ب ا ی ديگر و ي ا کشور ي ه مستعمر ب ن ) ه نيم ر اي اگ

امی غال نظ شور تحت اش ت ک ی گرف رار نم رمايه ق اليزم و س ر امپري ی اگ الی ی يعن م

رد «وجود نمی داشت با شدت بيشتری ست؟ . »رشد می ک ارت چي ن عب ای اي ا معن و ام

يله ه وس ت آزاد ب ر رقاب ه اگ ست ک ا اين يله یآي ه وس ل و ب ور ک ه ط صارها ب ی انح

ا« اط ه شار » ارتب ا ف ان انحصار(ي ی هم رمايه) يعن يله یس ه وس الی و ب تملک ی م

ل اه تکام شت، آن گ ی گ دود نم ستعمرات مح ر م شورها ب ی از ک صاری برخ انح

انجام می پذيرفت؟سرمايه داری سريع تر

د و ته باش د داش ی توان ری نم ای ديگ سکی معن تدالالت کائوت ناس ا« اي م » معن ه

ی معنا تب ه . س يم ک رض کن ه آریف يچ گون ودن ه ورت نب ت آزاد در ص ی رقاب يعن

ولی هر قدر . می دادانحصاری، سرمايه داری و بازرگانی را با سرعت بيشتری تکامل

د تکامل بازرگانی و سرماي ز تولي سبت تمرک ان ن ه هم ذيرد، ب ام پ ر انج ه داری سريع ت

ده و سرمايه نيز که ه وجود آورن ا انحصارها ی ب انحصارست شديدتر می شود و ام

د درون و همانا از - به وجود آمده اند هم اکنون ده ان ه وجود آم ی ! رقابت آزاد هم ب حت

د اگر انحصارها اکنون سير تکامل را بطئی هم نموده باش ن موضوع نمی توان ند باز اي

ايش ه وجود آوردن انحصارها ديگر بق ه پس از ب دليلی به نفع آزادی رقابت باشد، ک

.امکان پذير نيست

زم از جز ارتجاع و رفرمي د ب ر و رو کني م استدالل های کائوتسکی را زي هر قدر ه

.بورژوازی چيزی در آن نمی يابيد

ا را اص تدالل ه ن اس واهيم اي م بخ ر ه وئيم اگ پکتاتور بگ ر اس ائيم و نظي : الح نم

ا ساير ان ب انی آن ر از بازرگ ی ت بازرگانی مستعمرات انگلستان با انگلستان اکنون بطئ

ز . باز کائوتسکی را نجات نخواهيم داد -کشورها توسعه می يابد ستان را ني را انگل زي

اليزم ب امپرياليزم می کو همان انحصار و همان کشور ديگر د، منتهی انحصار و امپري

١٤٣

نشر کارگری سوسياليستی

وع می دانيم که کارتل ها موجب پيدايش تعرفه ). آمريکا، آلمان ( ايتی ن های گمرکی حم

د : شده اند جديد و نوظهوری رار می گيرن ورد حمايت ق ن (درست آن محصوالتی م اي

که به درد صادرات )متذکر گرديده است» کاپيتال«موضوع را انگلس نيز در جلد سوم

مالی استفاده از یم يکی از خصوصيات کارتل ها و سرمايه و نيز می داني . می خورند

ا قيمت های «سيستم اال ب ه صدور ک ر از ماي ازل ت ستم » ن ا سي ول انگليسی ه ه ق ا ب ي

کارتل محصول خود را در داخل کشور به قيمت انحصاری : است» بيرون ريختن کاال «

دهد تا بدين طريق بار تنزل می ٣گزاف به فروش می رساند، ولی در خارجه قيمت را

ذا رقيب خود را زمين بزند و توليد خود را داکثر توسعه بخشد و قس عليه ه ح ر . ب اگ

ستان می بينيم آلمان بازرگانی خود را ر از خود انگل ستان سريع ت ا مستعمرات انگل ب

دتر، -توسعه می دهد ر، زورمن ازه نفس ت ان ت اليزم آلم ه امپري اين فقط ثابت می کند ک

ستان است متشکل تر و اليزم انگل ه -در مرحله ای باالتر از امپري ن موضوع ب ی اي ول

ر » تفوق«هيچ وجه ا سخن ب ن ج را اي وت نمی رساند، زي سر بازرگانی آزاد را به ثب

ارزه وده، یمب ستعراتی نب ستگی م ی و واب ت گمرک ول حماي ه اص انی آزاد علي بازرگ

ارزه ر مب ر س ه ب اليز یبلک ه امپري اليزم علي ک امپري ه م ي صار علي ک انح ر، ي ديگ

رمايه ک س ر و ي صار ديگ رمايه یانح ه س الی علي ت ی م ر اس الی ديگ وق . م تف

ا ستعمراتی ي ای م وار مرزه ستان از دي اليزم انگل ر امپري ان ب اليزم آلم ازامپري

دتر است ايتی نيرومن ن موضوع : تعرفه های گمرکی حم ع از اي ه نف انی آزاد و ب بازرگ

ايگی و فراموشی » دليل « ی اقامه» ت آميز دموکراسی مسالم « ايش فروم ودن، معن نم

م خرده بورژوازی به عوض زخصوصيات و صفات اساسی امپرياليزم و جازدن رفرمي

.مارکسيزم است

ی آ ه حت ت ک ه اس ايان توج د . ش ه همانن ا آن ک ورژوا، ب صاددان ب سبورگ، اقت الن

اليزم دارک کائوتسکی به شيوه ای خرده بورژوائی از امپري ذا م د، معه اد می نماي انتق

د رار می ده ورد بررسی ق ر م ه طرزی علمی ت ا . مربوط به آمار بازرگانی را ب او تنه

صادفی و شور ت ستعمر يک ک ط م ه اتفق وده، بلک سه ننم ر مقاي شورهای ديگ ا ک را ب

١٤٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

سته ) ١صادرات يک کشور امپرياليستی را ه آن واب الی ب به کشورهائی که از لحاظ م

ستند و ا د و ه ی گيرن سته ) ٢ز آن وام م ه آن واب الی ب اظ م ه از لح شورهائی ک ه ک ب

رد -نيستند ين نتيجه می گي د و چن رار می ده سه ق ورد مقاي ه ی (: م رجوع شود مقال

)مترجم -.»انقالب پرولتری و کائوتسکی مرتد«

ی نتيجه گيریالنسبورگ از اين پيکره ها ه طرز عجيب دين جهت ب نکرده است و ب

ن ه اي ه ب رده است ک ی نب ه پ رنکت م اگ ات موضوعی ه رای اثب ی ب ا دليل ن پيکره ه اي

ه کشورهائی بر ضد ویباشد، آن دليل فقط گواهی می دهد، زيرا سير رشد صادرات ب

ر که از لحاظ مالی وابسته هستند ولو به مقدار کمی هم باشد از باز به هر حال سريع ت

ه از لحاظ ستند صادرات به کشورهائی بوده است ک سته ني الی واب ه ی ( م ا روی کلم م

ر« ل » اگ يچ وجه کام ه ه رده است، ب ه ک سبورگ تهي ه الن اری ک را آم رديم زي ه ک تکي

).نيست

))به ميليون مارکبه ميليون مارک ( (صادرات آلمانصادرات آلمان

نسبت افزايش ١٩٠٨ ١٨٨٩ ....نام کشورها درصد+ ٤٧ ٨/٧٠ ٢/٤٨ .........رومانی درصد+ ٧٣ ٨/٣٢ ٠/١٩ ..........پرتقال

درصد+ ١٤٣ ٠/١٤٧ ٧/٦٠ ........آرژانتين درصد+ ٧٣ ٥/٨٤ ٧/٤٨ ..........برزيل درصد+ ٨٥ ٤/٥٢ ٣/٢٨ ...........شيلی

به کشورهائی که از لحاظ

مالی به آلمان :وابسته هستند

درصد+ ١١٤ ٠/٦٤ ٩/٢٩ ...........ترکيه درصد+ ٩٢ ٥/٤٥١ ٨/٢٣٤ ............جمع

درصد+ ٥٣ ٤/٩٩٧ ٨/٦٥١ بريتانيای کبير

درصد+ ١٠٨ ٩/٤٣٧ ٢/٢١٠ .........فرانسه درصد+ ١٣٥ ٨/٣٢٢ ٢/١٣٧ ..........بلژيک درصد+ ١٢٧ ١/٤٠١ ٤/١٧٧ .........سوئيس درصد+ ٢٠٥ ٥/٦٤ ٢/٢١ .... .....استراليا

ی به کشورهائکه از لحاظ

مالی به آلمان :وابسته نيستند

درصد+ ٣٦٣ ٧/٤٠ ٨/٨ .........هلند هند درصد+ ٨٧ ٤/٢٢٦٤ ٦/١٢٠٦ ............جمع

١٤٥

نشر کارگری سوسياليستی

: النسبورگ ضمن بررسی ارتباط صادرات با وام ها چنين می نويسد

انی ١٨٩١-١٨٩٠در سال « ا روم با ميانجی گری بانک های آلمان قرارداد وامی ب

د گشت ه حساب اي . منعق ائی ب ز قرضه ه شين ني ای پي ال ه ا در س ن بانک ه ن وام اي

ان . داده بودند ه از آلم وازم راه آهن ک د مصالح و ل رای خري ده ب ه طور عم ن وام ب اي

بالغ ١٨٩١صادرات آلمان به رومانی در سال . می رسيد دريافت می گرديد به مصرف

ا . ميليون مارک بود ٥٥بر م ت ن رق د اي زل يافت و سپس ٤/٣٩در سال بع ون تن ميلي

ا م پ از ه د ب لی چن ا فواص ال ب د و در س ه ١٩٠٠ئين آم يد ٤/٢٥ ب ون رس ط . ميلي فق

ه سطح سال یدر همين سال های اخير در نتيجه ددا ب ازه مج اء ١٨٩١ دو وام ت ارتق

.يافت

ه ال در نتيج ان در پرتق ادرات آلم ال یص ای س ه ١٨٨٩-١٨٨٨ وام ه ١/٢١ ب

ارک ون م ا ) ١٨٩٠(ميلي ب ت ه ترتي د ب ال بع پس در دو س يد؛ س ٤/٧ و ٢/١٦رس

. به سطح سابق خود رسيد١٩٠٣ميليون تنزل يافت و فقط در سال

ر است شخص ت م م ن ه ين از اي ان و آرژانت انی آلم ه بازرگ وط ب ای مرب ره ه . پيک

ين در سال ١٨٩٠ و ١٨٨٨ وام های سال های ی در نتيجه ه آرژانت ان ب صادرات آلم

ه پس از دو سال اين صادرا . ميليون رسيد ٧/٦٠ به ١٨٨٩ ه ب م رفت ٦/١٨ت روی ه

يد ابق رس دار س ر از يک سوم مق ی کمت ون يعن ال . ميلي ط در س ه ١٩٠١فق ه ب ود ک ب

ی ی رسيد و از آن تجاوز نمود و اين امر نتيجه ١٨٨٩سطح سال وام های جديد دولت

اری ديگر ی و شهری و تأديه امالت اعتب وجه برای ساختمان کارخانه های برق و مع

.بود

ي ه ش ا ١٨٨٩ وام سال یلی در نتيجه صادرات ب ون ٢/٤٥ ت اء ) ١٨٩٢( ميلي ارتق

ا . ميليون تنزل نمود ٥/٢٢يافت و يک سال بعد تا رارداد آن ب ه ق دی ک پس از وام جدي

ال ان در س ای آلم ری بانک ه انجی گ ه ١٩٠٦مي زان صادرات ب ود، مي ده ب د ش منعق

١٤٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ون ٧/٨٤ ال ) ١٩٠٧( ميلي ود و در س ی نم ر١٩٠٨ترق زل ک از تن ه ب ٤/٥٢د و ب

.∗»ميليون رسيد

رد ی النسبورگ از اين واقعيات يک نتيجه اخالقی خرده بورژوائی مضحکی می گي

اموزون توار و ن سته است نااس ه وام واب ه ب ادراتی ک دازه ص ه ان ا چ ه ت ن ک و آن اي

عه ای توس ه ج ت ب د اس در ب ت، چق ی « یاس گ «و » طبيع ی » همآهن نايع ميهن ص

ه خارج کشو در بخشش های سرمايه ها ب ونی کروپ ر صادر شود و چق دين ميلي چن

ره » گران«وام های خارجی انجام می گيرد برای وی که در مورد . تمام می شود و غي

ه د ک ی دهن واهی م ام گ وح تم ا وض ات ب ی واقعي ادرات : ول زايش ص تاف ا درس ب

ه هيچ یکالهبرداری های شيادانه سرمايه ن سرمايه ب وجه در مالی ارتباط دارد و اي

او دو پوست ر گ ه از ه ست ک ام همش مصروف آن وده تم ورژوازی نب ات ب د اخالقي بن

د ری از : بکن ود ديگ ا س له از وام، ثاني ود حاص اناوال س ن وام هم ه اي ی ک وام وقت

ره والد و غي نديکای ف ن س صالح راه آه ا م روپ ي صنوعات ک د م صرف خري ه م ب

.می رسد

ه يم ک از تکرار می کن رده است ب ه ک سبورگ تهي ه الن اری را ک ه هيچ وجه آم ا ب م

سکی و ه کائوت اری ک ار از آم ن آم را اي ود، زي ی ب ر آن حتم ی ذک يم ول ی دان ل نم کام

سبورگ ر است و الن د علمی ت رده ان ه ک ن مسأله برداشت اسپکتاتور تهي ورد اي در م

د ی نماي حيحی م رمايه . ص ت س اره ی اهمي وان درب ه بت ن ک رای اي ا یب ر م لی در ام

ادرات مخصوصا و ه ص اطی را ک ست ارتب د توان ود، باي ضاوت نم ره ق صادرات و غي

ا بازار منحصرا با کالهبرداری های فينانسيست ها و با ل ه رآورده های کارت فروش ف

ود شخص نم ره دارد م سه. و غي ی مقاي ور یول ه ط ستعمرات ب اده م ی س ا -کل ب

سه سه يک ام ی کشورهای غيره مستعمره، مقاي اليزم ديگر، مقاي ا امپري اليزم ب ی پري

ه ) مصر(يک کشور نيمه مستعمره يا مستعمره ای آن است ک ه معن با ساير کشورها ب

. قضيه سکوت اختيار شود و اين نکته پرده پوشی گرددماهيتدرست در مورد

∗- „Die Zeit“ و صفحات بعدی٨١٩، صفحه ی ٢، شماره ١٩٠٩ ، سال .

١٤٧

نشر کارگری سوسياليستی

ا شترکی ب ه وجه م يچ گون اليزم ه سکی از امپري اد تئوريک کائوت ه انتق ن ک ت اي عل

سيزم ا مارک ست ه ا اپورتوني اره ی صلح و وحدت ب ه درب ه درد موعظ ط ب دارد و فق ن

ا می خورد ست ه يال شويني ورد -و سوس اد درست در م ن انتق ه اي ن است ک ا اي همان

ا را وده و آن ه ار نم اليزم سکوت اختي ضادهای امپري رين ت شه ای ت رين و ري عميق ت

د ی نماي رده پوشی م ت: پ ين انحصارها و رقاب ضاد ب ود ت وازات آن وج ه م ه ب آزاد ک

ين ضاد ب امالت«دارد، ت يم » مع يم(عظ رمايه) و سودهای عظ انی یس الی و بازرگ م

در بازار آزاد، تضاد بين کارتل ها و تراست ها از يک طرف و صنايع » شرافتمندانه«

.کارتليزه نشده از طرف ديگر و قس عليهذا

اليزم -اولترا«تئوری کذائی ه ساخ » امپري ز ک ين یتهني کائوتسکی است دارای هم

ا استدالل سال ١٩١٥استدالل سال . ارتجاعيست ی جنبه اره ب ن ب ١٩٠٢ او را در اي

:هوبسن مقايسه کنيد

ه وسيله آيا ... «: کائوتسکی سياستی یسياست امپرياليستی کنونی ممکن نيست ب

را ت اولت د، سياس ق -جدي ان را از طري شترک جه تثمار م ه اس ستی ک ک امپريالي ي

مالی که در مقياس بين المللی متحد شده جايگزين مبارزه بين سرمايه های ی سرمايه

د ی نماي ی م الی مل وينی در -م از ن ين ف ک چن يدن ي ود؟ فرارس در ش حنه ب از ص

ی . سرمايه داری به هر حال امکان پذير است از عمل ن ف ا اي ه آي برای حل اين مسأله ک

.∗» در دست نيستاست يا خير، هنوز مقدمات کافی

ه هر یمسيحيت که در عده «: هوبسن زرگ ک دراتيو ب ی از امپراطوری های ف قليل

سله ک سل دام ي ود یک ار خ سته را در اختي شورهای واب دن و ک ستعمرات غيرمتم م

م -دارند ونی و آن ه ايالت کن رين تکامل تم انونی ت سياری ق ه نظر ب استوار گرديده، ب

ه آن چنان تکاملی است که می ت ه صلحی دائمی ک ل ب واند بيش از هر چيز در مورد ني

.»امپرياليزم مبتنی باشد مايه اميدواری باشد -بر پايه ی استوار انتر

∗- „Die Zeit“ ، ١٤٤ -، ص١٩١٥ آوريل ٣٠.

١٤٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

را زی را اولت سکی آن چي ه -کائوت ت ک ده اس اليزم نامي افوق امپري ا م اليزم ي امپري

و - سال قبل از وی انتر ١٣هوبسن ده ب اليزم نامي ين االمپري شرفتی . دامپرياليزم يا ب پي

سکی ه کائوت تهک شه یدر رش ی « ی اندي ه » علم الم حکيمان راع ک ز اخت ه ج وده ب نم

شوند ی پي ن نوينی که در آن به جای يک پيشوند التين ذارد فقط شامل اي ديگری می گ

وان سالوسی کشيش های انگليسی ه عن ه آن چه را هوبسن در ماهيت امر ب است ک

سيزم ه عوض مارک د، او ب د توصيف می کن ا می زن وئر . ج يس و ب پس از جنگ انگل

ره ن زم ه اي ود ک ی ب امال طبيع ری ک ش یام دهأ عالي ساعی عم ود را صرف ین م خ

ه عده تسکين د ک ارگران انگليسی نماي ا و آن ک ا در ی خرده بورژواه ری از آن ه کثي

وب ای جن ر آنبرده ت ت ودهای هنگف أمين س رای ت د و ب يده بودن ت رس ه هالک ا ب فريق

م چه . های انگليسی مبالغی به عنوان افزايش ماليات می پرداختند فينانسيست واقعا ه

ر ا انت دی نيست و ب ز ب م چي دان ه اليزم چن ه شود امپري ه گفت ن ک ر از اي -تسکينی بهت

را( ا اولت ت ) -ي ت دارد؟ حسن ني أمين صلح دائمی است قراب ه ت ادر ب ه ق اليزم ک امپري

اعی چر کشيش های انگليسی و يا کائوتسکی از مفهوم اجتم ان هر چه باشد، ب ب زب

ی ی واقع ی يعن وری«عين ت » تئ ز اس ک چي ط ي ز و فق ک چي رين : وی ي اعی ت ارتج

رايط ی در ش ان صلح دائم ه امک ا ب اختن آن ه دوار س ق امي ا از طري وده ه سکين ت ت

ونی و اد دوران کن سائل ح اد و م ضادهای ح ان از ت ه آن راف توج سرمايه داری و انح

ه » امپرياليزم -اولترا«توجهشان به دورنماهای کاذب يک نوع معطوف داشتن ده ب آين

د وری . اصطالح جدي ستی «در تئ ا » مارکسي وده ه زی جز فريب ت سکی هيچ چي کائوت

.يافت نمی شود

در حقيقت هم کافيست واقعيات مسلمی که مورد قبول همکان است به طور واضحی

ين ن موضوع يق ه اي ا ب ود ت سه ش ديگر مقاي ا يک هب ردد ک ه :حاصل گ ائی ک دورنماه

در ) و به کارگران تمام کشورها (کائوتسکی می کوشد به کارگران آلمانی د چق تلقين کن

ه است ريم . کاذبان دوچين و چين را در نظر گي ن سه . هندوستان و هن ه اي يم ک می دان

ون ا هفت صد ميلي ه شش صد ت ا ب کشور مستعمره و نيمه مستعمره که جمعيت آن ه

١٤٩

نشر کارگری سوسياليستی

ی الغ م رمايه ب تثمار س رض اس ردد در مع ی یگ ستی يعن ت امپريالي د دول الی چن م

فرض کنيم اين کشورهای . انگلستان، فرانسه، ژاپن، اياالت متتحده و غيره قرار دارند

ا توسعه اع ي افع و یامپرياليستی برای دف ه « متصرفات و من وذ یمنطق خود در » نف

رده ام ب شورهای ن يا یک د ات – آس ديگر عق د يک ر ض اد ب هح ا ب ن اتحاده د؛ اي - بندن

ود » امپرياليستی -اولترا«يا » امپرياليستی -انتر«اتحادهای د ب ه . خواهن يم ک فرض کن

ام سيم تم رای تق ستی ب ز« دول امپريالي سالمت آمي ا » م رده ب ام ب يائی ن شورهای آس ک

ه در مقياس یسرمايه«خواهد بود از اين عبارت -يکديگر عقد اتحاد به بندند مالی ک

ده است ب د ش ی متح رن . »ين الملل اريخ ق ادی در ت ين اتح ی يک چن ای واقع ه ه نمون

ا چين وجود دارد د . بيستم مثال در مناسبات دول ب ن سؤال پيش می آي ا در : حال اي آي

ن فرض ) کائوتسکی عينا همين شرايط را در نظر دارد (شرايط وجود سرمايه داری اي

ی کوتاه مدت نباشند؟ و يک چنين اتحادهائی دهائااست که يک چنين اتح» قابل تصور«

ه اگون ممکن ام اشکال گون ا تم ارزات را ب ا و مب آن منتفی ی اصطکاک ها و تصادم ه

سازند؟

به آن تنها کافيست اين سؤال به طور واضح مطرح گردد تا بالفاصله معلوم شود که

رای زيرا در شرايط سرماي .يک پاسخ می توان داد و آن هم پاسخ منفی است ه داری ب

ز حساب ای ديگری ج ره مبن ستعمرات و غي افع و م وذ و من اطق نف سيم من رویتق ني

ل ره قاب امی و غي الی و نظ صادی و م روی اقت ی ني سيم يعن ن تق دگان در اي شرکت کنن

صور ستت ر . ني ی تغيي ور مختلف ه ط سيم ب ن تق دگان در اي رکت کنن روی ش ا ني و ام

تراست ها، بنگاه های مختلف، موزونيه داری تکامل می نمايد، زيرا در شرايط سرما

ست ذير ني ان پ اگون امک شورهای گون نايع و ک ای ص ته ه روی . رش يش ني رن پ يم ق ن

ناچيز و بی مقدار سرمايه داری آلمان در مقايسه با نيروی انگلستان آن موقع بسيار

ن وصف آ . بود؛ همين وضع را هم ژاپن در مقايسه با روسيه داشت ن فرض با اي ا اي ي

ستی » قابل تصور « وای دول امپريالي ا گذشت ده سال ديگر تناسب ق ه ب دون است ک ب

.تغيير بماند؟ مطلقا غيرقابل تصور است

١٥٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ای ت اتحاده دين جه ر«ب ستی -انت ا » امپريالي را«ي ستی -اولت رايط » امپريالي در ش

رمايه داری ای انگلي (س شيش ه ورژوائی ک رده ب ذل خ يالت مبت ه در تخ ی ن ا ول سی ي

سکی ست«کائوت انی» مارکسي ند، ) آلم ده باش د ش ر شکلی منعق ه ه ه ب ن ک م از اي اع

تالف ه شکل يک ائ ه خواه ب واه ب ستی ديگر و خ ر ضدائتالف امپريالي ستی ب امپريالي

» تنفس های « چيزی جز ناگزير - دول امپرياليستی با يکديگرتمامشکل اتحاد همگانی

ين جنگ ودب د ب ای ز. نخواهن ان اتحاده د و م راهم می آورن دمات جنگ را ف صلح مق

ه ی خود نيز زائيده ر زمين ذا ب ول ديگريست ل واحد ی جنگ هستند، و چون يکی معل

ب انی موج ت جه انی و سياس صاد جه ستی اقت ل امپريالي بات متقاب ا و مناس اط ه ارتب

د یپيدايش تغييراتی در شکل های مبارزه . مسالمت آميز و غيرمسالمت آميز می گردن

ا ان ب تی دادن آن ارگران و آش اطر ک ودگی خ رای آس الء ب ل عق سکی اعق ا کائوت و ام

ر واحد ه ای از زنجي د حلق ده ان ورژوازی گروي سوسيال شوينيست هائی که به جانب ب

اد ( بدين معنی که اتحاد صلح آميز امروزی جدا می نمايد ديگر آن ی را از حلقه و اتح

را ی او -اولت ستی و حت رالامپريالي را -ت ستی -اولت ام) امپريالي دف تم ه ه دول را ک

ش«آن ت » آرام ين اس د (چ اد بياوري ه ي سرها را ب ام بوک رکوبی قي صادم ) س از ت

اد ات يک اتح ددا موجب ردا مج غيرمسالمت آميز فردا جدا می نمايد، تصادمی که پس ف

ره همگانی را برای تقسيم مثال ترکيه و » مسالمت آميز « ره و غي ر غي . اهم می سازد ف

سکی ده کائوت اط زن شان دادن ارتب ای ن ه ج ا یب ستی ب لح امپريالي ای ص دوره ه

ا ديم می دارد ت ارگران تق ه ک د بی روحی را ب ستی تجري دوره های جنگ های امپريالي

.بدين وسيله آن ها را با پيشوايان بی روح خود آشتی دهد

اب ار کت يش گفت ائی، در پ ل آمريک ودهي ت عن خ اريخ «وان تح ی در ت ديپلوماس

ا ی اروپ ين الملل ل ب سيم »تکام رين تق ای زي ه دوره ه ی را ب وين ديپلوماس اريخ ن ، ت

:می نمايد

١٥١

نشر کارگری سوسياليستی

ونی » ∗امپرياليزم بازرگانی «عصر ) ٣جنبش مشروطيت؛ ) ٢عصر انقالب؛ ) ١ . کن

سنده اريخ ینوي ری ت انی « ديگ ت جه ال » سياس ر را از س ای کبي ه ١٨٧٠بريتاني ب

مبارزه عليه پيشرفت روسيه در (نخستين دوره ی آسيا ) ١: هار دوره تقسيم می کند چ

-)١٩٠٢-١٨٨٥در حدود سال های ( آفريقا ی دوره) ٢؛ )آسيای ميانه در سمت هند

ا سيم آفريق ر سر تق سه ب ا فران ه (مبارزه ب ه در آن، ١٨٩٨در سال » فاشودا «حادث ک

ود سته ب وئی ب ه م سه ب ا فران يا د) ٣؛ )جنگ ب ين دوره ی آس ر (وم ن ب ا ژاپ رارداد ب ق

بانکی » رجل«ريسر . ∗∗ به طور عمده عليه آلمان -»اروپا«دوره ی ) ٤و ) ضدروسيه

ه سرمايه ١٩٠٥حتی در سال ه ی ضمن اشاره به اين نکته که چگون سه ک الی فران م

راهم می ساخت و شور را ف ن دو ک اد سياسی اي ات اتح ان داشت موجب ا جري در ايتالي

ران بين آلمان و انگلستان بر سر ی نه مبارزه چگو ارزه اي ام سرمايه های ی و مب تم

ره بسط می يافت ر سر وام های چين و غي سد -اروپائی ب زد و خوردهای «: می نوي

ه ر زمين د ی سياسی دسته های جلودار ب الی روی می ده ده «. م یاينست واقعيت زن

ز سالمت آمي ای م ه ه را«اتحادي ست -اولت ا » یامپريالي ا ب ستنی آن ه اط ناگس در ارتب

.امپرياليستی - یتصادمات ساده

ه اگزير ب ه ن سکی ک رف کائوت اليزم از ط ضادهای امپري رين ت ی ژرف ت رده پوش پ

آرايش و زينت امپرياليزم مبدل می گردد در انتقادی هم که اين نويسنده از خصوصيات

اليزم عبارتست از عصر . سياسی امپرياليزم می نمايد اثر خود را باقی می گذارد امپري

ه هدف آن ی سرمايه وأم است ک مالی و انحصارهائی که در همه جا با کوشش هائی ت

م عبارتست . آزادی نبود، بلکه احراز سيادت می باشد ا ه ن ج ايالت در اي نتيجه اين تم

سط ه از ب اع در هم ه یارتج ود هرگون م وج ی رغ ات عل ز ی جه ی و ني ام سياس نظ

ضا دت ت ای ح ی . دهامنته ران يعن اق اراضی ديگ رای الح ی و کوشش ب تمگری مل س

∗-) David Jayne Hill: „A History of the Diplomacy in the international

Development of Europe”, vol. I, p.د جين ) (.١٠ لداوي اريخ ديپلوماسی در «: هي ت )مترجم-. ١٠ -، ص١، جلد »تکامل بين المللی اروپا

∗∗- Schilder١٧٨ -، اثر نام برده، ص.

١٥٢

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

زيرا الحاق اراضی ديگران چيزی نيست جز (کوشش برای نقض استقالل ملی ديگران

د ) نقض حق ملل در تعيين سرنوشت خويش ز شدت خاصی می ياب ه . ني هيلفردينگ ب

شان س ی را خاطر ن شديد ستمگری مل اليزم و ت ين امپري اط ب اخته طرز صحيحی ارتب

سد ه سرمايه وارد «: می نوي د گفت ک ازه کشف شده باي ورد کشورهای ت ا در م و ام

ائی وده ه زون ت د و موجب مقاومت روزاف ضادها می افزاي ر شدت ت ا ب شده در آن ج

ن مقاومت می گردد که افکار ملی آنان به ضد واردين بيگانه برانگيخته شده است؛ اي

دامات خطرن ه اق ست ب هولت ممکن ه س رمايه ب ه س ود یاکی علي دل ش ارجی مب . خ

اله زاران س ی ه زوای ارض ده، ان ب گردي شه منقل ن از ري اعی که بات اجتم یمناس

اريخ « ان ت رون از جري ای ب ت ه ن » مل ی رود و اي ين م رداب از ب ه گ ا ب ت ه مل

شانده می شوند ه وسائل و شيوه های . سرمايه داری ک ه رفت خود سرمايه داری رفت

ذارد رهائی را د دف . ر اختيار مسخر شدگان می گ ا ه ه یو آن ه د ک را مطرح می نماين

شکيل دولت ود و آن عبارتست از ت ا ب رين هدف ه زمانی در نظر ملل اروپائی عالی ت

ه ه مثاب د ب ی واح صادی و فرهنگی یمل ه آزادی اقت ه . حرب بش استقالل طلبان ن جن اي

ار که درخشان ترين دورنماها را اروپائی را در پرارزش ترين مناطق استثم ی سرمايه

د و سرمايه د سيادت خود را ی نويد می دهد، تهديد می نماي ائی ديگر نمی توان اروپ

.∗»حفظ کند مگر از طريق افزايش دائمی نيروهای نظامی خويش

ا در کشورهای به اين موضوع اين نکته را نيز بايد اضافه کرد که امپرياليزم نه تنه

ه د ده بلک شف ش ازه ک ران و ت اق اراضی ديگ ه الح ار را ب ز ک ديمی ني شورهای ق ر ک

شاند ی ک ت م شديد مقاوم ه ت ه ب ی و بالنتيج تمگری مل شديد س من . ت سکی ض کائوت

ه عدم وط ب شديد ارتجاع سياسی، مسأله مرب ر ت ی ب اليزم مبن دام امپري اعتراض به اق

ه امکان ه جنب اليزم را ک ا در دوران امپري ا اپورتونيست ه ه بس یوحدت ب مبرمی ب

ذارد راض . خود گرفته است مسکوت می گ ی او اعت ه الحاق طلب ه ب رای طوريست ک ب

ول ل قب شان قاب ز براي ر از هر چي اپورتونيست ها نهايت درجه بی زيان بوده و سهل ت

.٤٨٧ -، ص»سرمايه مالی «-∗

١٥٣

نشر کارگری سوسياليستی

ن وصف درست . است ا اي ی ب د ول او مستقيما مستمعين آلمانی را مخاطب قرار می ده

ر م ت ه مه ه از هم زی را ک ان چي ه هم ن موضوع را ک ثال اي سائل روز است م و از م

د -آلزاس رده پوشی می کن ه خود ملحق ساخته، پ ان ب ه آلم . لورن سرزمينی است ک

فرض کنيم يک ژاپنی . کائوتسکی مثالی می آوريم » انحراف فکری «برای ارزيابی اين

ل پيش حال اين سؤا . الحاق فيليپين از طرف آمريکائی ها را مورد تقبيح قرار می دهد

يح ن تقب ه علت اي د ک اور نماين ن موضوع ب ه اي ا ممکن است ب ی ه ا خيل می آيد که آي

تمايل شخصی خود او به الحاق خصومت نسبت به هر نوع الحق طلبی است نه اين که

ارزه «فيليپين؟ و آيا نبايد تصديق کرد که فقط هنگامی می توان ه » مب ی را علي آن ژاپن

ه الحاق و از نظ الحاق طلبی صادقانه رده علي ام ب ه ن ر سياسی شرافتمندانه دانست ک

کره به ژاپن نيز قيام کند و آزادی جدائی کره از ژاپن را نيز طلب نمايد؟

صادی و هم تجزيه و تحليل اد اقت م انتق تئوريک کائوتسکی درباره ی امپرياليزم و ه

ی سراپاسياسی وی از امپرياليزم هر دو ه کل سيزم آغشته به روحی است که ب ا مارک ب

را منافات دارد، ا در آن زي رده پوشی و ه ضادها پ رين ت شه ای ت کوشش می شود ري

ا ارگری اروپ ونيزم در جنبش ک ا اپورت ماستمالی گردد و به هر قيمتی شده از وحدت ب

.ست دفاع شود ايعنی همان وحدتی که شيرازه آن در حال از هم پاشيدن

١٥٤

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

زمزم مقام تاريخی امپريالي مقام تاريخی امپريالي--١٠١٠صادی خود، سرمايه داری انحصاريست . ما ديديم که امپرياليزم از لحاظ ماهيت اقت

ر ه ب را انحصار ک د، زي ی کن ين م اليزم را مع اريخی امپري ام ت ين موضوع مق ا هم تنه

ه ده یزمين ا زائي ده و همان ود آم ه وج ت آزاد ب ک دوران ی رقاب ت آزاد است ي رقاب

ا ه نظ رمايه داری ب ام س الی از نظ صادیانتق الی تر -م اقت اعی ع د . ستي اجتم ه باي ب

ده ی ويژه چهار نوع عمده ار پدي ا چه ده یانحصار ي سرمايه داری انحصاری ی عم

ه رمايه داری جنب ث س ورد بح رای دوران م ه ب ر یرا ک ا ذک ن ج اخص دارد در اي ش

. نمود

ده سيار عالی تکامل آن و ی اوال، انحصار زائي دارج ب د در م ز تولي عبارتست تمرک

ا ا، سنديکاها و تراست ه ل ه ی کارت ا . از اتحاديه های انحصاری سرمايه داران يعن م

د ی کنن ازی م ی ب ه نقش عظيم ونی چ صادی کن دگی اقت ا در زن ن اتحاده ه اي ديم ک . دي

د . مقارن شروع قرن بيستم اين اتحادها در کشورهای پيشرو تفوق کامل حاصل نمودن

ه راه ايجاد کارتل ها و گرچه نخستين گام ها را در ه کشورهائی برداشتند ک قبل از هم

د ا (به وسيله تعرفه های گزاف گمرکی از صنايع خود حمايت می کردن ان، آمريک ) آلم

ت ان واقعي ر، هم دکی ديرت ط ان انی آزاد آن فق ود بازرگ ا وج ز ب ستان ني ی در انگل ول

. گرديد مشاهده- تمرکز توليد ی انحصارها در نتيجهاساسی يعنی پيدايش

ام ابع موادخ رين من م ت يش مه يش از پ صرف ب ب ت صارها موج ا، انح ه ثاني و ب

ه ی جامعه ی خصوص منابعی گرديدند که صنايع عمده ی صنايعی ک سرمايه داری يعن

از داشتند فلزبيش از همه کارتليزه بودند نظير صنايع زغال سنگ و ه آن ني . سازی ب

دار سرمايه تملک انحصاری بزرگ ترين منابع مواد خ ر اقت ه طور دهشتناکی ب ی ام ب

.بزرگ افزود و تضاد بين صنايع کارتليزه و غيرکارتليزه را شديدتر ساخت

ده صار زائي ا، انح ت یثالث ک هاس انجی . بان سات مي ا از مؤس ک ه ه بان اده ب س

چهار پنج بانک از بزرگ ترين بانک های . مالی مبدل شدند یانحصارکنندگان سرمايه

١٥٥

نشر کارگری سوسياليستی

ک از ر ي رمايه داری ه شورهای س شروترين ک صی « پي ادی شخ رمايه» اتح یاز س

نعتی و الص شکيل دادم سمت ،ی ت امل ق ه ش رمايه را ک ا س ی از ا و ميليارده عظم

ز ود متمرک ت، در دست خ ام اس ام و تم شور ت ک ک ولی ي دهای پ ا و درآم رمايه ه س

ام اليگارشی مالی است که بد -بارزترين نمودار اين انحصار . ساخته اند ون استثناء تم

بکه ک ش ه کم ر را ب ورژوازی معاص ه ی ب ی جامع صادی و سياس سات اقت یمؤس

.انبوهی از ارتباطات به خود وابسته نموده است

ابع ی سرمايه. سياست استعماريست ی رابعا، انحصار زائيده رای من ارزه ب مالی مب

امالت سود -» مناطق نفوذ «موادخام، صدور سرمايه، اطق مع ازات، يعنی من مند، امتي

االخره ه طور سودهای انحصاری و غيره و ب صادی ب رای سرزمين های اقت ارزه ب مب

ی را تعماری -کل دد سياست اس ای متع زه ه ه انگي ابق«ب زود» س ه دول . اف امی ک هنگ

ال ثال در س ائی م ستعمره ١٨٧٦اروپ وان م ه عن ا را ب م آفريق ود تحت ی، يک ده خ

می توانست از طريقی غير از انحصار و به شکل به استعماری سياست -اشغال داشتند

ه«اصطالح غال آزادان د » یاش ل ياب سط و تکام م . اراضی ب ه ده ه ن امی ک ی هنگ ول

د آفريقا تحت اشغال در ارن سال (آم ه ) ١٩٠٠مق ان ب ام جه سيم تم ه تق و هنگامی ک

ارزه ن دوران مب ابر اي ستعمرات و بن اگزير عصر تملک انحصاری م ان رسيد ن ی پاي

.فوق العاده شديد برای تقسيم و تجديد تقسيم جهان فرا رسيد

ه سرمايه ی انحصاری ن ک ضادهای سرمايه داری اي ام ت ر حدت تم دازه ب ا چه ان ت

ت زوده اس وم -اف ه معل ر هم ت ب ی اس افی. مطلب ورد ک ن م ی ادر اي ه گران ت ب س

درت . د قيمت ها و فشار کارتل ها اشاره شو ی فوق العاده ضادها پرق ن حدت ت رين اي ت

روزی قطعی سرمايه ا نيروی محرک آن دوران انتقالی تاريخی ام پي ه از هنگ ی ست ک

. جهانی مالی آغاز گشته است

ه ل ب رای ني ای کوشش ب ه ج يادت ب راز س رای اح ی، کوشش ب صار، اليگارش انح

ی از دول کوچک و ضعيف از طرف عده ی از ی آزادی، استثمار تعداد روزافزون قليل

م مشخصه -غنی ترين يا نيرومندترين ملت ها دايش آن عالئ ا موجب پي ن ه ه اي ی هم

١٥٦

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ه وا ت ک اليزم اس اليزمی م امپري هدارد امپري ه مثاب ی و ی را ب رمايه داری طفيل س

ورژوازی » کشور تنزيل بگير «ايجاد . پوسيده توصيف نمائيم ه ب يا کشور رباخواری ک

ا صدور ی ب ه طور روزافزون ازی« سرمايه و آن ب يش از » سفته ب د، ب ذران می کن گ

يکی از تمايالت ديگر امپرياليزم متظاهر ی پيش و هر روز به طور بارزتری به مثابه

ردد ود. می گ تباه ب د سريع اش دکی، رش ه سوی گندي ل ب ن تماي د اي صور می ش ر ت اگ

ای ته ه ر، رش ازد؛ خي ی س ی م رمايه داری را منتف اگونس شرهای گون نايع، ق ص

اگون شورهای کون ورژوازی و ک اگون ب ا کون م ي ی ک ا نيروئ اليزم ب در دوران امپري

اهر ريع را متظ د س وی رش ه س ل ب اه تماي دگی و گ وی گندي ه س ل ب اه تماي يش گ ب

ازند ی س د . م يش رش يش از پ ب ب ه مرات رعتی ب ا س رمايه داری ب ه س م رفت روی ه

ر اعم ناموزون تر می شود، بللکه به طور اخص به طو می يابد، ولی اين رشد نه تنها

ه زان سرمايه از هم ه از لحاظ مي دگی کشورهائی ک نيز اين ناموزونی به صورت گندي

).انکلستان(نيرومندترند نمودار می گردد

صوص ان در خ زرگ آلم ای ب ک ه اره ی بان ی درب ر تحقيق ک اث ف ي سر، مؤل ري

شين «: سرعت تکامل اقتصادی آلمان چنين می نويسد ات عصر پي سبت سرعت ترقي ن

ان ) ١٨٧٠-١٨٤٨( صاد آلم ل اقت رعت تکام ه س ت ب وده اس ی نب م بط دان ه ه چن ک

ر صر حاض ای آن در ع ک ه ه بان ا ) ١٩٠٥-١٨٧٠(و منجمل ساوی است ب ا م تقريب

سکه سبت سرعت حرکت کال دری ین ه ق ه ب ونی ک ل کن ه سرعت اتومبي ديم ب ستی ق پ

ر م ب اده سريع السير است که ه سانی ی ای پي رای ک م ب اک است و ه االت خطرن بی مب

مالی که با سرعت خارق العاده ای رشد يافته ی و اما اين سرمايه » .که در آن سوارند

ه » آرامش خاطر «است، به علت همين سرعت رشد خود، بی ميل نيست با شتری ب بي

را ستعمرات موضوعی ب ين م ه هم ال آن ک ردازد و ح ستعمرات بپ صاحب م رون ت ی ب

ام ز انج سالمت آمي ا از طرق م م تنه ل ه ن عم د و اي شيدن از چنگ دول ثروتمندترن ک

ذيردن ده . می پ االت متح صادی اي ل اقت ی سرعت تکام د ده سالهول ر از یطی چن اخي

وين ی نتيجهآلمان هم بيشتر بوده و در همين امر، عالئم طفيلی گری سرمايه داری ن

١٥٧

نشر کارگری سوسياليستی

ورژوازی . رديده است آمريکا با وضوح خاصی نمايان گ ثال ب سه م از طرف ديگر مقاي

ه د ک شان می ده ان ن ا آلم ن ي ورژوازی سلطنت طلب ژاپ ا ب ا ب جمهوری خواه آمريک

ذيرد اهش می پ دازه ک ز بی ان در دوران امپرياليزم حتی بزرگ ترين تفاوت سياسی ني

بلکه آن است و علت اين امر آن نيست که تفاوت مزبور به طور کلی بی اهميت است،

ری ی گ ی از طفيل م معين ورژوازی دارای عالئ ر ب ر س وارد سخن ب ن م ام اي ه در تم ک

.است

ر صنايع در انسرمايه دار ره يکی از رشته های کثي ر و غي يکی از کشورهای کثي

ه ان یدر نتيج صادی امک اظ اقت ت، از لح صاری هنگف ودهای انح ه دست آوردن س ب

ی از ک شرهای معين د ق ه ای می يابن ل مالحظ ت قاب ت اقلي ور موق ه ط ی ب ارگران و حت

ته ورژوازی رش واداری از ب ه ه وده ب ع نم ان را تطمي ه یاز آن ين علي ل مع ر مل ديگ

ز ان ني سيم جه ورد تق ستی در م ز شديد دول امپريالي صادم خصومت آمي جلب کنند و ت

نيزم رابطه ای بدين طريق بين امپرياليزم و اپورتو . موجب تشديد اين کوشش می شود

را د، زي ستان آشکار گردي ه در انگل ر از هم به وجود می آيد که قبل از همه و نمايان ت

ستی م امپريالي ی از عالئ شورها برخ اير ک ر از س ی زودت شور خيل ن ک ل در اي تکام

د د آم ثال ل. پدي سندگان، م ضی از نوي ه . بع ت رابط د واقعي ت دارن ارتف، دوس یم

ا اپور اليزم ب دت خاصی امپري ا ش ون ب ه اکن ارگری را ک بش ک وده در جن ونيزم موج ت

د ی نماي ر م ب نظ تدالالت -جل ه کمک اس ه ای « ب شی خوش بينان ق روح (» فرماي طب

سمانس سکی و هوئي تدالالت کائوت د) اس ی کنن د. نف ی گوين ا م ه خصوص : آن ه ر ب اگ

ر ا اگ رد ي ونيزم منجر می ک شديد اپورت ه ت ه خصوص سرمايه داری پيشرو کار را ب ب

ل می شدند و کارگرانی که بهترين دستمزدها را دريافت می دارند به اپورتونيزم متماي

ل ن قبي ورد مفهوم . غيره، آن وقت کار مخالفين سرمايه داری زار می شد و از اي در م

ن بينی«اي د » خوش ودفريبی گردي ار خ د دچ بينی: نباي ن خوش اره ی -اي بينی درب خوش

ونيزم اپورتونيزم و وسيله ايس ی در حقيقت امر . ت برای پرده پوشی اپورت سرعت ول

اپورتونيزم که جنبه ی به خصوص نفرت انگيزی دارد به هيچ ی و تکامل فوق العاده

١٥٨

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

دن اک در ب ل خطرن د دم رعت رش ر س وده و نظي توار آن نب روزی اس امن پي ه ض وج

ر سريع س ط موجب ت ه فق المی است ک ر س دن را از ش ده و ب ل گردي ردن دم از ک آن ب

د . رهائی خواهد بخشيد خطرناک ترين افراد در اين مورد کسانی هستند که نمی خواهن

ه به اين نکته پی برند که اگر مبارزه ارزه ی علي ا مب ه طور الينفکی ب اليزم ب ی امپري

. عليه اپورتونيزم توأم نباشد حز عبارت پردازی پوچ و دروغ چيزی نخواهد بود

اليزم از تمامی مطالبی که فوقا د ن نتيجه رباره ی ماهيت اقتصادی امپري ه شد اي گفت

ه ه مثاب د ب ارت ی به دست می آيد که امپرياليزم را باي ه عب ا ب الی ي سرمايه داری انتق

ود ضار توصيف نم ر سرمايه داری در حال احت ه. صحيح ت ده در ینکت سيار آموزن ب

ورژوا در توصيف سرمايه صاددانان ب ه اقت ن است ک ورد اي ن م ات اي وين کلم داری ن

ر داولی نظي م پيوستگی «مت ه ه دگی «و » ب زوا و پراکن دان ان ره را استعمال » فق و غي

ا ک ه د؛ بان ی نماين ود «م ل خ ير تکام ائف و س اظ وظ ه از لح ستند ک ائی ه اه ه بنگ

ه بيش از اقتصادی صرفا خصوصی نداشته ی جنبه ا وسعت يافت ه ی عمل آنه و دامن

سر . »دن امور اقتصادی صرفا خصوصی فراتر می رو پيش از حيطه ی تنظيم ان ري هم

ی دارد ار م دی اظه سيار ج ه ای ب ا قياف ت ب ر از اوس ات اخي ه کلم شگوئی«ک » پي

!» عمل به خود نپوشيد یجامه» «اجتماعی شدن«مارکسيست ها در خصوص

ين مشهودترين » به هم پيوستگی «پس اين کلمه ی ه فقط مب ن کلم مبين چيست؟ اي

د عالمت د . آن پروسه ايست که در برابر چشم ما انجام می ياب شان می ده ه ن ن کلم اي

د که ناظر ه . جريان، جنگل را نديده و از درخت های جداگانه ای دم می زن ه ب ن کلم اي

ه طور ه جنب صادفی و پرهرج یکورکورانه آن چيزی را منعکس می کند ک ظاهری، ت

اظر ش. و مرج دارد د ن شان می ده ه ن ن کلم دارک اي شتی م ين م ه در ب خصی است ک

ی آورد ر در نم ا س ای آن ه وم و معن ه از مفه يچ وج ه ه ده و ب ردرگم ش ام س . خ

د «سهامداری و مناسبات مالکين خصوصی م پيوسته ان ه ه صادفی ب ی . »به طور ت ول

ه ه پاي ه ک رار دارد، آن چ تگی ق م پيوس ه ه ن ب ر اي ه در زي ه ک شکيل یآن چ آن را ت

د، منا د است می ده ر تولي اعی متغي ه بنگاهی . سبات اجتم زرگ ب اه ب ه بنگ هنگامی ک

١٥٩

نشر کارگری سوسياليستی

دقيقی که از روی انبوهی یهيوال مبدل می شود و از روی نقشه و به موجب محاسبه

ا دوسوم ر ب ی براب ه ميزان ه را ب ام اولي مدارک انجام می گيرد موجبات تحصيل موادخ

ون سکنه ا ميلي ام احتياجات ده ه ارم تم ه امر يا سه چه راهم می سازد؛ هنگامی ک ف

ن مواد ل اي ل و نق امحم زاران خ دها و ه اهی ص ه گ د، ک ز تولي رين مراک ه مناسب ت ب

ه اداره امی ک رد؛ هنگ ی گي ام م ا انج د، منظم له دارن ديگر فاص ام یورست از يک تم

ام ديل موادخ اپی تب ل پي همراح واع یو تهي ته از ان ک رش د ي ی تولي صول و حت مح

اگون محص ع گون ه توزي امی ک رد؛ هنگ ی گي ام م د انج ز واح والت حاضر از يک مرک

ده طبق نقشه ون مصرف کنن ام ی اين محصوالت بين ده ها و صدها ميلي واحدی انج

ه توسط (می پذيرد ان ب ه » تراست نفت «نفت چه در آمريکا و چه در آلم آمريکائی ب

ا آن رو ) فروش می رسد ا ب ه هيچ آن گاه واضح می شود که آن چه م ه رو هستيم ب ب

د است و مناسبات » به هم پيوستگی «وجه يک اعی شدن تولي وده بلکه اجتم ساده نب

ا هسته ه ديگر ب ی اقتصادی خصوصی و مناسبات مالکيت خصوصی پوسته ايست ک

اگزير ه شود، ن أخير انداخت ه ت صنوعا ب ع آن م ر دف ته و اگ ت نداش ود مطابق د خ خواه

د ن است . گندي ته ممک ن پوس ه (اي ه معالج االت و در صورتی ک دترين ح ل یدر ب دم

د ا ) اپورتونيستی به طول انجام ی ب د، ول اقی مان دگی ب دی در حال گندي سبتا مدي مدت ن

.د گرديدنتمام اين احوال به طور حتم دفع خواه

: شولتسه گورنيتس، ستايشگر پرشور امپرياليزم آلمان اعالم می دارد

راد ی دهع ، سرانجام، در دست اگر هم رهبری بانک های آلمان « ی از اف باشد، قليل

ر از فعاليت اکثريت ی در عوض فعاليت آنان از نقطه م ت ردم مه ر و صالح م نظر خي

م پيوستگی «اين جا صالح در اين بوده است که موضوع (» وزراء دولت است ه ه » ب

ران فراموش شود ل بگي ه داران و تنزي انکی و وزراء و کارخان ران ب ر «... ...)رهب اگ

ه ن یدر کن ديم تعمق شود اي ا دي ه م ايالتی ک ل آن تم سط و تکام ه ب وط ب سأله مرب م

ا ی سرمايه : نتيجه به دست می آيد ا جمع شده است؛ بانک ه ولی ملت در بانک ه پ

د؛ سرمايه سته ان ديگر واب ا يک ل ب ق کارت ادن در یاز طري ار افت ه ک رای ب ه ب ت ک مل

١٦٠

لنين امپرياليزم به مثابه باالترين مرحله ی سرمايه داری

ی است ه شکل اورا. جستجوی محل ده استب ادار درآم ه سخنان . ق به ن جاست ک اي

ه ی داهيانه ه خود می پوشد ی سن سيمون جام د «: عمل ب ونی تولي هرج و مرج کن

شکلی دون عمل تنظيمی متحدال صادی ب که مطابق است با اين واقعيت که مناسبات اقت

د ذار کن د واگ شکل تولي ازمان مت ه س ود را ب ای خ د ج د، باي ی ياب سترش م سط و گ . ب

اطی ی اداره ا يکديگر ارتب ه ب ود ک د ب ردی نخواه توليد ديگر در دست کارفرمايان منف

اجتماعی ینداشته و از نيازمندی های اقتصادی مردم بی خبرند؛ اين عمل را مؤسسه

ه . معينی انجام خواهد داد ر حيطه ی وسيع یکميت ه امکان دارد ب مرکزی اداره ای ک

رد اقتصاد اجتماعی از ديده گاه مرت د ک نظم خواه د، آن را طوری م اره نماي ری نظ فع ت

ه . که برای تمام جامعه مفيد باشد د سپرد ک سانی خواه ه ک د را ب اين کميته وسائل تولي

د داشت ن خواه ر اي م خود را مصروف ب برای اين کار مناسب باشند و به خصوص ه

د رار باش ی برق آهنگی دائم صرف هم د و م ين تولي ه ب ود دار. ک ساتی وج ه مؤس د ک ن

ود وارد ايف خ ره وظ صادی را در دائ ور اقت اختن ام شکل س ار مت ی از ک سمت معين ق

ا هستند : کرده اند ده است «. اين ها بانک ه ی مان وز خيل ن سخنان سن سيمون هن اي

ام ی جامه ن سخنان گ ی ساختن اي ون در راه عمل م اکن ا ه ی م ه خود پوشد ول عمل ب

آن چه که مارکس پيش خود تصور می کرد غير ازتاين مارکسيسمی اس : برمی داريم

∗».ولی فقط از لحاظ شکل غير از آن است

اقی نيست ی خوب : جای حرف ب ارکس خيل ه » رد«سخنان م شده و در آن از تجزي

يمون ن س يات س وی حدس ه س ی ب ب يعن ه عق امی ب ارکس، گ ق م ی دقي ل علم و تحلي

ع الوصف چيزی نيست جز اين حدسيات گرچه داهيانه است ولی م . برداشته شده است

.همان حدسيات

∗- .»Grundris der Sozialökonomik «) شريه اعی «ن صاد اجتم ان اقت -.٢٤٦-، ص»ارک

)مترجم

١٦١