معلومات عمومي درباره افغانستان

:جغرافيه

( کيلومترمربع درآس��ياي مرک��زي م��وقعيت647000افغانستان بامساحت ) موقعيت استراتژيک داشته ونقطه اتصال بين کشورهاي منطقه به شمارميرود،

آن باعث شده که قلب آسيا لقب بگيرد چون درآس��ياي مرک��زي يگان��ه کش��وري است که بيشترين مرزراباکشورهاي همسايه دارد وبه حيث يک محورکش��ورهاي منطقه رابه همديگر وصل ميکند،که ازگذش��ته ه��اي دور ت��ا اکن��ون مرکزتب��ادالت تجارتي اقتصادي شرق و غرب شمال و جنوب بشمار ميرود.که ازطرف ش��مال باترکمنستان ،ازبکستان ،وتاجکستان هم سرحداست ودرشرق باچين ودرجن��وب

باپاکستان وازطرف غرب باايران هم سرحد ميباشد.

جدول سرحدات زميني

به سرحدزميني<km2>کيلومترمربع

کش����������������������������ور

744ترکمنس���������������������تان

1206تاجکس�����������������������تان

936اي�����������������������������ران

2430پاکس�������������������������تان

76چين

137ازبکس�����������������������تان

                                

 

 

اداره حک��ومت2004-2003ماخذ: سالنامه احصائيوي تج��ارت افغانس��تان ميالدي2004مرکزي ،افغانستان

مترارتف�اع دارد. اين1800پايتخت افغانستان کابل ب�وده ک�ه ازس�طح بح�ر واليت است که توسط حکومت مرکزي کنترول ميشود حکومت34کشورداراي

داراي سييستم رياس��تي ميباش��د. اقليم اين کشورخش��ک ويانيم��ه خش��ک اس��ت ودرطول چندين سال گذشته خشکسالي هاي پياپي راتجربه نمود که ب��ه اقتص��اد

که اکثرازراعتي است خساراتي راواردآورد.

افغانستان کشورمحاط به خشکه وکوهستاني است. کوه هاي هن��دوکش   ازشمال شرق کشورالي جنوب غرب ادام��ه دارد ک��ه ازوس��ط کش��ورعبورنموده اس���ت .س���رحدات ش���مال غ���رب ،غ���رب وجن���وبي کش���ور عم���دتا اراض���ي هموارصحرايي ودامنه هاي سنگالخي ميباش��د.س��رحدات جن��وب ش��رق وش��مال شرق بصورت تدريجي به طرف قله هاي بزرک وپوش��يده ب��ابرف هن��دوکش ک��ه سبب ايجاد دره ها وعلف چرگرديده نيز به امتداد قسمت غربي همالي�ا ک�ه بلن�د

متر( قراردارد. سرحد شمالي ازدري��اي7485ترين نقطه آن درنوشک )باارتفاع مترارتف��اع دارد . چ��ون285آمو متشکل شده است ک��ه پ��ايين ت��رين نقط��ه آن

درص��د مجم��وع س��احه زمين12افغانستان يک کشورکوهستاني اس��ت وص��رف اين کشورقابل زرع است که ازظ��رفيت آن ب��ه ص��ورت مکم��ل اس��تفاده نش��ده

درصد آن فعال زرع ميشود.6وکمتراز

بيرق(1919- 1901حبيب الله خان )

      

(1929- 1919شاه امان الله خان )

      

(1933- 1929نادرشاه )

              

(1973- 1933اعلي حضرت محمد ظاهرشاه )

     

(1978- 1973سردار محمد داود خان )

      

(1979- 1978نور محمد تره كي )

      (1979 سپتامبر 16حفيظ الله امين )

       

(1979 دسامبر 27ببرك كارمل )

       

(1992- 1987داكتر نجيب الله )

        

(1996- 1992برهان الدين رباني )

      (2001- 1996مال محمد عمر )

      

(2001حامد كرزي )

  

جغرافياي طبيعي افغانستان

   نوشته شده توسط کوکچه پریس ۲۱:۰۲ ساعت ۱۳۸۷ اسفند ۱۷شنبه

 

موقعیتدر آسیای میانه

مختصات جغرافیایی ثانی��ه ع��رض البل��د27 دقیق��ه و 29 درجه و 38 ثانیه و 53 دقیقه و 22 درجه و 29در جنوب غربی آسیا یبن

ثانیه طول البل��د ش��مالی واق��ع47 دقیقه و 51 درجه و 47 ثانیه و 41 دقیقه و 28 درجه و 60شمالی و بین شده است.

مساحت  کیلومتر مربع است.که از نظر مس��احت در جه��ان مق��ام چهلم و در ق��اره آس��یا۶۵۲۲۲۵مساحت افغانستان

912جایگاه ی�ازدهم را دارا می باش�د. ح�داکثر ط�ول آن از ش�رقیترین نقط�ه ت�ا غربیترین نقط�ه جن�وبی آن  کیلومتر است

مرزها

افغانستان محاط به مناطق خشک بوده، ب�ه دری�ا متص�ل نمیباش�د، نزدی�ک ت�رین بن�در دری�ایی ب�ه آن، بن�در  میل میباشد. این کشور در شمال پیوسته است به کشورهای تاجیکستان، ازبکس��تان و727کراچی با فاصله

ترکمنستان و از طرف غرب به کشور جمهوری اسالمی ایران و از ش��رق و جن��وب ب��ه کش��ور پاکس��تان و از{ خشک است. طرف شمال شرقی به والیت سین کیانگ چین. افغانستان کشور کوهستانی و نسبتا

کیلومتر۵۵۲۹ کل:مرزهای مشترک:

کیلومتر۹۳۶ایران )غرب(: کیلومتر۷۴۴ترکمنستان )شمال(: کیلومتر۱۳۷ازبکستان )شمال(:

کیلومتر۱۲۰۶تاجیکستان )شمال(: کیلومتر۷۶چین )شرق(:

کشمیر )شمال شرق(: ؟؟؟ کیلومتر کیلومتر۲٬۴۳۰پاکستان )جنوب(:

آب و هوا آب و هوای افغانستان متغیر و در بسیاریی از نقاط زمستان بسیار سرد و ط��والنی )ح��دود ش��ش م��اه(و در 

برخی نقاط تابستان خیلی گرم و سوزان میباشد. اما در عین حال جلگهه��ا و درهه��ای ف��راوان دارای خ��اک و آب و هوای مساعد، نيز در آن نهفته است ک��ه ب��رای کش��اورزی و دام��داری بس��یار مناس��ب میباش��ند. ح��دود

خاک كشور را جنگلها پوشانده است 01/0 میزان بارندگی در افغانستان کم است و مهمترین رودهای آن عبارتن��د از: آمودری��ا، رود کاب��ل، هری��رود، رود

1230کیلومتر(، هریرود)1400کیلومتر(، هیرمند )2620هلمند و رود مرغاب و طویلتری رودهایش، آمودریا ) کیلومتر( اکثر این رودخانهها ناشی از برفهای زیادی است که در زمستان در نقاط مرتفع میب��ارد و در به��ار و

تابستان به تدریج آب میشود.      نام درياهاي افغانستان :

کیلومتر از آن در قس��مت مرزه��ای1126دريای آمو ) جيحون ( : از کوههای پامیر سرچشمه گرفته و حدود تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان می باشد و قسمت هایی از آن قابل کش��تیرانی اس��ت شمالی کشور با

در سواحل آن رودخانه شیرخان بندر و بندر حیرتان قرار گرفته، که کاالهای ص�ادراتی ی�ا وارداتی افغانس�تان به ممالک آسیای میانه از این طریق مبادل��ه می ش�ود.جیح�ون دارای آبش�ارهای متع�دد اس�ت و ب�رای تولی�د

نیروهای هیدرولیک قابل استفاده است            

از کوه بابا در مرکز افغانس��تان سرچش��مه گرفت��ه، از ه��رات می گ��ذرد و در ش��مال غ��ربی دريای هريرود : کشور اندکی از مرز مشترک ایران و افغانستان را تشکیل داده سرانجام در ریگزارهای ترکمنستان فرو می

کیلومتر طول داشته و دارای آبشارهای متعدد است و برای تولید نیروی برق مناسب است. 1230رود. از وسط دو شهر مهم »کابل« و »جالل آباد« عب��ور ک��رده دريای کابل : از کوههای شرقی سرچشمه گرفته

 وارد خاک پاکستان می شود و به رود »سند« می ریزد. کیلومتر طول دارد و در1400دريای هلمند ) هيرمند ( : از کوههای یغمان در غرب کابل سرچشمه گرفته و

جنوب غربی افغانستان قسمت کمی از مرز مشترک ایران و افغانستان را تشکیل می دهد و مهمترین منب��عتامین آب دریاچه های سیستان و بلوچستان و اراضی زراعی شمالی آن است.

                                             دريای لوگر در لوگر

   دريای پنجشير در پنجشيردريای اليشينگ در والينگار نورستان

   رود کنر در کنردريای مرغاب در شمال غرب افغانستان

               دريای ارغندلب در غزنیدريای خاش در غرب کشور

  فراه رود در فراه        رود ادرسکن در شندی        دريای غزنی در غزنیجهيل های افغانستان:

                       هامون هلمند در جنوب غرب افغانستان          هامون پوزک در جنوب غرب افغانستان

       هامون صابری در جنوب غرب افغانستان              بند امير در باميان

          جهيل زرکول در شمال شرق افغانستان           جهيل چقمقتين در شمال شرق افغانستان

  جهيل شيوا در شمال شرق افغانستانارتفاع

کشور افغانستان از معدود کشورهایی است که محصور در کوهستان ها و خشکی ها اس��ت. من��اطق مختل��ف این کشور اغلب پوشیده از کوه است اما در جنوب و جنوب شرقی مناطق پستی نیز وج��ود دارد. مرتفعترین و معروفترین رشته کوههای آن عبارتاند از: هندوکش، بابا، سلیمان، سفید کوه و سیاه ک��وه. مرتفعترین قل��ه

متر در رشته کوه هندوکش شرقی میباشد7485کوههای آن، »نوشاخ« با ارتفاع كوهاي مشهور افغانستان :

کوه چگائیکوه سليمان

متر3982تور غر )سياه کوه( گل کوه

سياه کوهفيروز کوه يا سفيد کوه

سلسله کوه تير بند ترکستان متر5413کوه بابا

سلسله کوه خواجع محمد متر6298هندوکش متر6281کوه پامير کوه واخان متر4755سفید کوه

متر2773شاه مقصود متر3872باال کوه

متر4101هزار جات متر2110دوشاخ متر2560یاه بند )

متر از سطح دریا.۷٬۴۸۵( به ارتفاع Nowshâk: قله نوشاک )بلندترین نقطه متر از سطح دریا.۲۵۸( به ارتفاع Amu Darya رود آمودریا )پایین ترین نقطه:

دشت ها:{ در شمال و شرق هستند.از جمله : -4- گرمس��یر 3-د پشت رود 2- دشت برنگ 1دشتهاي افغانستان عموما

-10 نه��ر  - هج��ده9- دش��ت هم��دم آب 8- دش��ت خلش 7- دشت مرغو )م��ارگو( 6- سیاه سنگ 5ریگستان دشت نمدی.

منابع طبیعی ( )ن��وعی ک��انیtalcاز منابع طبیعی آن می توان به گاز طبیعی ، نفت ، زغال سنگ ، مس ، کرومیت ، طلق )

شفاف به رنگ های سفید و سبز و خاکستری( ، سولفات ب��اریم ، گ��وگرد ، س��رب ، روی ، س��نگ آهن ، نم��کطعام و سنگ های قیمتی )گوهر( ، اورانیوم و .... اشاره کرد.

محیط زیست شاید مهمترین مشکل زیس��ت محیطی افغانس��تان خ��ط انق��راض حیوان��اتی چ��ون پلن��گ ، س��مور، غزال ه��ای وحشی ، قوچ و ... باشد .این حیوانات بیشتر برای استفاده از پوست شان کشته میشوند. از ش��اخص ت��رین محدودیت های زیست محیطی این کشور می توان به محدویت در دسترسی به منابع آب )مص��رف کش��اورزی و آشامیدنی(، چرای بیش از حد دام ، آلودگی هوا و آب ، عدم دسترس�ی ب�ه آب ه�ای آزاد و ... اش�اره ک�رد.

تقریبا در افغانستان سیستم چگونگی دفع زباله به روش مدرن وجود ندارد.جغرافیای انسانی

والیت است. پرجمعیت ترین شهرهای افغانستان به ت��رتیب کاب��ل ، قن��دهار ،۳۵ دارای ۲۰۰۵طبق آمار سال مزار شریف، جالل آباد و ... هستند. . روابط خویشاوندی و خانوادگی در میان مردم افغانستان بسیار نزدیک وصمیمانه است ]نیاز به ذکر منبع[ که نشانه عواطف و احساسات عمیق خانوادگی است. هنوز در این کشور

مسائل حاد میان مردم توسط ریش سفیدان و بزرگان حل و فصل می شود.تقسیمات کشوری

( به بعد درست از زمانی که تیمور شاه کاب��ل را پ��ایتخت خ��ود ق��رار داد. آن1773تقسیمات اداری از سال ) »شهر« همیشه مرکز پادش��اهی افغانس��تان ب��وده اس��ت. ش��اهزادگان والیت را کم و بیش خودمخت��اری داده بودند. مهمترین والیات تحت کنترل شاهزادگان و امیران، کابل، قندهار، هرات، ترکس�تان افغانس�تان، قطغن

که از سوی بریتانیا به عنوان امیر کاب��ل و حواش��ی آن1901�1880و بدخشان بودند. امیر عبدالرحمن خان به رسمیت شناخته شد دامن��ه قلم��رو س��لطنتیاش را ب��ه والی��ات ه��رات، ترکس��تان افغانس��تان، هزارهج��ات،

« افغانستان ب��ه پنج ای��الت اص��لی و ی��ا33�1921نورستان و بدخشان گسترش داده بود. در زمان نادرشاه » 1964عمده و چهار ایالت فرعی تقسیم گردید. بعد از حکومت مشروطه و تصویب قانون اساسی در س��ال

والیت تقسیم شده که هر کدام به دلیل اهمیت و چگونگی انکشاف آن به گروههای یک، دو26افغانستان به

و سه تقسیم گردیده بودند. کابل، غزنی، گردیز، جاللآباد، مزار شریف، هرات و قندهار جزء مراکز درجه ی��ک والیات در تقسیمات کشوری قرار گرفتند. هر کدام از این والیات به وسیله فرمانداری »والی«، اداره میش��د{ این که نمایندههایی در هر والیت وجود داشت که که در برابر وزارت داخله در کابل مسئولیت داشتند. مضافا{ به کابل گذارش میدادند. هر والیتی دارای چندین »ولسوالی« بود که به وس��یله روند اجرایی کار را مستقیما مسئولی به نام »ولسوال« اداره میشدند و ولسوالیها در برابر »والی« مسئولیت داشته و میبایست گزارش کار را به آنها میدادند، البته ه�ر ولس��وال امک��ان داش�ت چن��دین عالقهداری را ن�یز اداره کن��د. عالقهداریها در روستاهای مهم مستقر و در قبال ولسوالیها مسئولیت مستقیم داشتند، عالقهداریها ب�ه تناس�ب جمعیت آن�ان

والیت ش��ش ولس��والی ب��زرگ »ل��وی26 افغانس��تان ب��ه 1970ب��ه چه��ار گ��روه تقس��یم میش��دند. در س��ال والیت34 عالقهداری تقسیم شده بودند؛ در حال حاض��ر افغانس��تان دارای 118 ولسوالی و 175ولسوالی«

می باشد . واحدهای کوچک روستایی به وسیله رئیس روستا که مع��روف ب��ه »قریهدار« مل��ک، و ارب��اب ب��ود اداره میشد. آنها نقش رابط را بین روستا و رئیس بخش »عالقهدار« داشتند. اما شهرها ب��ه ن��واحی مختل��ف

تقسیم میشدند. والیت افغانستان۳۴

کیلوم�تر29/295 کیلوم�تر مرب�ع، جمعیت 295.29 به مرکز»ترین کوت« مساحت Uruzganوالیت ارزگان نفر(465000مربع، جمعیت 224000 کیلوم�تر مرب�ع جمعیت 21 و 21/858 به مرکزیت »قلعه نو« )مس�احت Badghisوالیت بادغیس

نفر( نفر(281000 کیلومتر مربع جمعیت 17/414به مرکزیت »بامیان« )مساحت Bamianوالیت بامیان

کیلوم��تر مرب��ع، جمعیت47/403 ب��ه مرک��زیت «فیض آب��اد« )مس��احت  Badakhashanوالیت بدخش��ان نفر( 521000

نفر(517000 کیلومتر مربع، جمعیت 17/109 به مرکزیت »بغالن « )مساحت Baghlanوالیت بغالن نفر(610000 کیلومترمربع جمعیت 12/593 به مرکزیت »مزار شریف« )مساحت Balkhوالیت بلخ

   نفر(528000 کیلومتر مربع ، جمعیت 9/399 به مرکزیت »چاریکار« )مساحت Paruanوالیت پروان نفر(506000 کیلومتر مربع، جمعیت 9/581 به مرکزیت »گردیز« )مساحت Paktiaوالیت پکتیا

نفر(256000 کیلومتر مربع، جمعیت  19/336 به مرکزیت »شرنه« )مساحت PaktiKaوالیت پکتیکا والیت پنجشیر

نفر( 544000 کیلومتر مربع جمعیت 12/376 به مرکزیت »تالقان« )مساحت Takharوالیت تخار نفر(616000 کیلومتر مر بع، جمعیت 25/553 به مرکزیت »شبرغان« )مساحت  Jowzjanوالیت جوزجان والیت خوست والیت دایکندی

نفر(1888000 کیلومتر مربع جمعیت 17/293 به مرکزیت »قالت« )کالت( )مساحت Zabolوالیت زابل والیت سر پل

کیلوم��تر مرب��ع، جمعیت15/565 به مرک��زیت »آیب��ک« )س��منگان( )مس��احت  Samanganوالیت سمنگان نفر( 274000

نفر(676000 کیلومتر مربع، جمعیت 23/378 به مرکزیت »غزنی« )مساحت Ghazniوالیت غزنی نفر( 354000 کیلومتر مربع، جمعیت 38/666 به مرکزیت »چخچران« )مساحت  Ghowrوالیت غور

نفر(610000 کیلومتر مربع جمعیت 22/279 به مرکزیت »میمنه« مسساحت   Faryabوالیت فاریاب           نفر( 245000 کیلومتر مربع، جمعیت 47/788 به مرکزیت »فراه« )مساحت  Farahوالیت فراه

نفر(598000 کیلومتر مربع جمعیت 47/675 به مرکزیت »قندهار« )مساحت  Qandaharوالیت قندهار نفر(1/518000 کیلومتر مربع، جمعیت 4558 به مرکزیت »کابل« )مساحت  kabulوالیت کابل

نفر(262000 کیلومت مربع جمعیت 1/871 به مرکزیت »محمودراقی« )مساحت  kapisaوالیت کاپیسا نفر(583000 کیلومتر مربع،جمعیت 7/827 به مرکزیت »قندوز« )کندز( )مساحت  Qanduzوالیت قندوز

نفر(262000 کیلومتر مربع، جمعیت 10/479 به مرکزیت »اسد آباد« )مساحت  Konarhaوالیت کنر نفر(325000کیلومتر مربع جمعیت 7210 به مرکزیت مهترالم )مساحت  Loghmanوالیت لغمان       نفر(226000 کیلومتر مربع، جمعیت 4652 به مرکزیت »برهکی« )مساحت  Lowgarوالیت لوگر

7820000 کیلوم��تر مرب��ع جمعیت 7616 به مرکزیت »جالل آباد« )مس��احت   Nangarharوالیت ننگرهار نفر(

والیت نورستان نفر( 108000 کیلومتر مربع، جمعیت 41/356 به مرکزیت »زرنج« )مساحت    Nimruzوالیت نیمروز نفر( 301000 کیلومتر مربع، جمعیت 9023 به مرکزیت «میدان شهر» )مساحت   Vardakوالیت وردک نفر(808000 کیلومتر مربع، جمعیت 61/315 به مرکزیت »هرات« )مساحت Haratوالیت هرات نفر(542000 کیلومتر مربع، جمعیت 61/829 به مرکزیت »لشگرگاه« )مساحت Helmandوالیت هلمند

 خطرات طبیعی

از بالیای طبیعی معم��ول این کش��ور می ت��وان ب��ه زلزله ه��ای مت��والی در می��ان کوه ه��ای هن��دوکش و س��یل و

خشکسالی اشاره کرد.جمعیت

میلیون نفر برآورد می شود. براساس سرشماری مقدماتی کمیت��ه ملی احص��ائیه۳۰جمعیت افغانستان حدود میلی��ون۱۲٬۳۰۰ میلیون نفر است. گفته می ش��ود از این تع��داد ۲۴، ۱۳۸۵کشور، جمعیت افغانستان در سال

۱۳۸۷ میلیون نفرشان زن هستند،. مرحل��ه اص��لی نف��وس ش��ماری افغانس��تان در م��اه س��نبله ۱۱٬۸۰۰مرد و صورت خواهد گ��رفت.این آم��ار ش��امل میلیون ه��ا مه��اجر افغ��انی مقیم ای��ران، پاکس��تان و کش��ورهای دیگ��ر

میلیون نفر برآورد کرده بود.۲۹نمی باشد. سازمان ملل پیش از این جمعیت افغانستان را نفر در کیلومتر مربع7/31 تراکم جمعیت:

%15: ساکنین شهرها وضعیت سنی

آمار زیر به صورت تقریبی می باشند.۶۷۶۳۷۵۹زنان / ۷۰۹۵۱۱۷مرد ٪ / ۴۴٫۶ سال: ۱۴ تا ۰

۸۰۰۸۴۶۳زنان /۸۴۳۶۷۱۶مرد ٪ / ۵۳ سال: ۶۴ تا ۱۵۳۸۶۳۰۰زنان / ۳۶۶۶۴۲مرد ٪ / ۲٫۴ به باال: ۶۵

متوسط سن 7/40 و زنان 9/39مردان

نرخ رشد جمعیت ۲٫۶۷

میزان تولد در هزار2/49 

میزان مرگ در هزار8/23 

میزان مرگ کودکان نفر در هر نوزاد 182 

ترکیب جمعیت پش��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������تون40%���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ک30% تاجی���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������زاره20% ه

�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ک5% ازب متفرقه5%

پرجمعیتترین شهرها  نف��ر؛�110367 مزار شریف 4 نفر؛ �150497 هرات 3 نفر؛ �191345 قندهار 2% نفر؛ �345/36 کابل 1 

نفر؛�41240 بغالن 7 نفر؛ �57112 کندوز 6 نفر؛ �57824 جالل آباد 5ولی بسیاری از این قضاوتها و ارقام نه درست و دقیقاند 

گروه های قومی و نژادی »آوریوال« فهرستی از گروههای قومی در افغانستان را به شرح زیر یادداشت نموده است:1986در سال

پشتو  هزاره ازبک

تاجيك ترکمن

شادی باز    گوارباتی طاهری  

عرب قزلباش  جوگی  تایمنی  براهوایی  گوجار  

تیرابی سیگ  

موری مغول

مونجانی

شیخ محمدی زوری قرقیز  

اشکاشمی شیغنانی

یهودی  جت

قپچاق  سنگلیچی

قارلیق تیموری پیکراغ

روشانی فارسی  فیروز کوهی  

میش مست قزاق واخی

جمشیدی غوربت پاراچی

نورستانی ایماق  

ملیکی وانگ واال ارموری

بلوچ  جاللی تاتار کوتانا  

هندودین ها و مذاهب

درصد اهل تسنن هس��تند ک��ه اک��ثریت70 فیصد مردم افغانستان اسالم است. از این میان قریب به 98دین درصد نیز شیعه اثنی عشریاند. اکثریت شیعهها را قوم هزاره تش��کیل25بر مذهب حنفی میباشند و بیش از

میدهند که در مناطق مرکزی افغانستان سکونت دارند و مرکز آنان ش��هر ت��اریخی بارس��ان )بامی��ان( اس��ت. تشیع همچنین در بین قزلباشها، ترکمنها، تاجیکها و حتی پشتونها پیروانی دارد. اقلیتهای کوچکی نیز بر مذهب

هزار نفر هندو و20اسماعیلی هستند، رهبر فعلی فرقه اسماعیلیه حاج سید منصور )نادری( است. بیش از خ�انوار کلیمی در کاب�ل و150ازبک در کابل، قندهار و مزار شریف و هرات و خوست سکونت دارند. ح�دود

{ افغانستان را ترک گفتهاند ... اقلیتهای دیگری ن��یز وج��ود دارن��د ک��ه قندهار و هرات وجود داشتهاند که تدریجا تعدادشان چندان نیست. طبق قانون اساسی رژیم سطلنتی )در زمان ظاهرشاه(، پادشاه باید حنفی م��ذهب باشد. از ابتدای تشکیل حکومت تا امروز، دستگاه حکومت سنی مذهب بوده است. در اواسط دهه هفتاد در افغانستان پانزده هزار باب مسجد وجود داشت... مساجد افغانستان معماری ساده دارند. در داخ��ل مس��اجد هیچ گونه تصاویر و شمایل و یا عالیم دیگ��ری ک��ه حض��ور قلب و تمرک��ز ح��واس نم��ازگزاران را از بین ب��برد، وجود ندارد، در میان حنفیها روحانیون مولوی نامیده میشوند. روحانیون هم در بین شیعیان و هم اهل تسنن، نفوذ زیادی در جامعه دارن�د. روح�انیون از روزگ�اران گذش�ته نقش مهمی در آم�وزش افغانس��تان داش�تهاند،

{ در پای منبر وعظ آنها حاضر شده و با دقت به حرفهای آنها گوش میدهند مردم عمومازبان ها

زبان را در کشور برشمردهاند ک��ه م��ا در اینج��ا تع��دادی از آنه��ا را ب��ا من��اطق30پژوهشگران وجود بیش از جغرافیایی عمومی افغانستان با اندکی تلخیص نقل میکنیم:

زبان پشتو زبان پشتو در مناطق جنوب، شرق و جنوب غرب و برخی از مناطق دیگ��ر م��ورد گفتگ��و اس��ت. بیش��تر این 

زبان دارای لهجه های فراوان است که معروفترین آنها دو لهجه ش�مالی و غ�ربی )قن�دهاری(میباش�د. ال�ف � لهجه غربی)قن��دهاری(: از ات��ک ش��روع ش��ده ب��ه غ��رب رود س��ند یع��نی، دی��ره اس��ماعیل خ��ان، بن��و، ت��وری، وزیرستان، کویته، شیندند، قندهاری، زمینداور، فراه، جوین، س�بزوار، اوب�ه و بعض�ی از جاه�ای دیگ�ر ب�ه این

زبان دریلهجه مکالمه مینمایند؛

این زبان از جمله قدیمیترین زبانهای کشور بوده، عده زیادی نف��وس افغانس��تان ب��ا لهج��ه ه��ای مختل��ف این  زبان آشنای داشته و به فصاحت و بالغت سخن میرانند. لهجههای مختلف این زب��ان عب��ارت از لهج��ه غ��ربی، لهجه شمال شرقی، )بدخشان، کاپیسا و پروان( و لهجه اهالی مرکز و اطراف کاب�ل، لهج�ه من�اطق مرک�زی )منطقه هزاره نشین که بعض��ی از لغ��ات مغ��ولی در آن حف��ظ گردی��ده اس��ت.( من��اطقی ک��ه ب��ه زب��ان دری محاوره مینمایند، اکثر نفوس مردم غرب کشور، هزارهجات، بدخشان، والیت کاپیسا، پ��روان، کاب��ل، لغم��ان،

نیمروز، بلخ، تخار، قندوز و قسمتی از مردم بلوچستان و چترال را تشکیل میدهند؛ بلوچی  این زبان از بلوچستان تا کراچی، مروج است و در ساحه خ�اک افغ�انی در هلمن�د، ح�والی گ�ودزره، ه�امون 

صابری، حواشی سر حد غربی کشور و بلوچستان سخن میرانندازبکی در والیت شمال کشور عمومیت دارد ترکمنی در شمال و شمال غرب کشور تا والیت هرات پراچی در یکی از درههای نجراب: متصل به آلرسای تگاب 

منجیدر منجان بدخشان 

واخیدر واخان 

سریگیدر حاشیه شمال واخان 

سنگلیچیدر شمال منجان و جنوب زیباک بدخشان 

زیباکیدر زیباک بدخشان اشکاشمی در اشکاشم بدخشان 

شغنیدر اشکاشم و شغنان افغانی و شوروی 

روشانی و وارشریدر حاشیه غربی بدخشان به جوار رود پنج... 

که تهدر نورستان شرقی، مرکزی و غربی

وایگلیدر نورستان مرکزی 

انبکوییدر نورستان مرکزی و غربی 

پارونیدر نورستان مرکزی پشهای در جنوب نورستان مرکزی، غربی بحوالی لغمان، درههای تگاب، نجراب و کوهستان، کاپیسا و لغمان 

گورتبیدر حاشیه شرقی نورستان شرقی و ... .

بر اساس قانون اساسی افغانستان،زبانه�ای دری و پش�تو زبان ه�ای رس�می دولت افغانس�تان میباش�ند و درمناطقی که گویشوران زبانی دیگر زیاد باشند آن زبان به عنوان زبان رسمی سوم تلقی میشود.

اگر کسی یکی از دو زبان رسمی افغانستان را بدان�د میت�وان گفت تقریب�ا در برق�راری ارتب�اط در هیچ ج�ایافغانستان مشکلی ندارد

سواد سال که می تواند بخواند و بنویسد.۱۵تعریف فرد باسواد: فرد باالی

درصد با سواد۳۶کل: درصد٪۵۱مردها:

درصد٪۲۱زنها: پایتخت های افغانستان

قندهار۱۷۷۵ تا ۱۷۴۷از سال -۱ تا اکنون کابل۱۷۷۵از سال -۲

روز ملي: 1919 آگوست 19 

تاريخ عضويت در سازمان ملل: 1946 واحد پول:  ( و هر صد هزار افغاني معادل يك لك مي باشد.AFAافغاني ) 

سال مالي: مارچ(21اول فروردين هر سال خورشيدي ) 

زبان و خط ماده شانزدهم قانون اساسی افغانستان زبانهای فارسی )در گویش رسمی و دولتی دری(و پشتو را زبانه��ای رسمی افغانستان اعالم می کند و چنین می گوید: "از جمله زبان های پشتو، دری ، ازبکی ، ترکمنی ، بلوچی وه یی ، نورستانی ،پامیری و سایر زبان های رایج در کشور، پشتو و دری زبانه��ای رس�می دولت می باش�ند. Ìپش در مناطقی که اکثریت مردم به یکی از زبان های ازبکی ، ترکمنی ، پشه یی ،نورستانی ، بلوچی و یا پ��امیری تکلم می نمایند، آن زبان عالوه بر پشتو و دری به حیث زبان سوم رسمی می باشد و نحوه تطبیق آن توس��ط قانون تنظیم می گردد. دولت برای تق��ویت و انکش��اف هم��ه زبانه��ای افغانس��تان پروگرامه��ای م��وثر ط��رح و

تطبیق می نماید. نشر مطبوعات و رسانه های گروهی به تمام زبانهای رایج در کشور آزادمی باشد."مشاهیر فرهنگی

از چهره ه�ای ف�رهنگی ک�ه در گس��تره جغرافی��ایی افغانس��تان زاده ش�ده اند می ت�وان ب�ه موالن�ا جالل ال��دین بلخی،ابوعلی سینابلخی,رابعه بلخی, عبدالرحمن جامی, ناصر خسرو،سنایی غزنوی، خواجه عبدالله انصاری، ابوعبید عبدالرحمن محمد جوزجانی،حمی��دی بلخی، حنظل��ه بادغیس��ی، ظهیرال��دین فاری��ابی واع��ظ کاش��فی، کمال الدین بهزاد، عنص�ری بلخی، ابونص�ر ف�ارابی،ابواس�حاق ف�ارابی، ابوش�کور بلخی ، س�ید جم�ال ال��دین

افغان, سید جمال الدین حسینی،خلیل الله خلیلی و عبدالرحمان مهمند یا رحمان بابااشاره کرد. وازجمله مشاهیرعلوم اسالمی شیخ محم��دکاظم ه��روی ع��روف ب��ه )آخن��د(اس��ت ک��ه کت��اب بن��ام او کف��ایت

االصول ازمنابع مهم کتب اصولی است که درحوزه های علمیه تدریس می شود.رادیو و تلویزیون

( میباش��د.اینRTAافغانستان دارای یک سازمان رسانه ای ملی به ن��ام »رادی��و تلویزی��ون ملی افغانس��تان« ) رسانه ای متعلق به دولت استRTAسازمان دارای یک کانال تلویزیونی و یک کانال رادیویی میباشد. اگرچه

اما طبق قوانین جدیدرسانه ای نه دولتی و نه خصوصی ، بلکه رسانه ای مردمی است که صرفا هزین��ه اش را دولت تامین میکند. اخیرا دوباره سعی بر این است که نشرات رادیو و تلویزیون ملی افغانستان ، بر اس��اس

رادیو و تلویزیون های خصوص��ی دیگ��ریRTAاصول ، روش و پالیسی حکومت کارکرد داشته باشد. عالوه بر شبکه تلویزیونی میشود.]نیاز ب��ه۱۰ شبکه رادیویی و حدود ۱۰۰در افغانستان وجود دارد که شامل نزدیک به

ذکر منبع[آموزش و پرورش

میالدی(، شالوده آموزش و۹۰در زمان اشغال افغانستان توسط شوروی جنگهای داخلی این کشور)دهه های پرورش افغانستان از هم پاشید. در دورهÏ قدرت طالبان حتی دختران خانه نشین شده و اجازهÏ تحصیل از آنه��ا گرفته شد. در این دوره، به جای درسهای علمی مانن��د ش��یمی و فیزی��ک در م��دارس، بیش��تر ب��ر آموزش��های مذهبی تاکید می شد. اکنون برآورد می شود کمتر از نیمی از مدارس افغانستان دسترسی ب��ه آب آش��امیدنی

میالدی و فروپاشی طالبان، با روی کار آم��دن۲۰۰۱داشته باشند. پس از حمله امریک به افغانستان در سال م��ردم٪۶۰دولت انتقالی وضعیت تحصیل اندک اندک رو ب��ه بهب��ودی می رود ولی ب��ا این وج��ود هن��وز بیش از

افغانستان از سواد خواندن و نوشتن بی بهره اند.نظام قانونی

نظام حکومتی افغانستان جمهوری اسالمی )متفاوت با پاکستان و ایران( اس��ت.براس��اس س��اختار جدی��د در این کشور ، قوانین این کشور ب��ر اس��اس تع��الیم دین اس��الم اس��ت. ب��ر اس��اس ق��انون اساس��ی این کش��ور حکومت متبوع از قانون اساسی متعهد اس��ت ی��ک کش��ور م��ترقی و کامی��اب ، ی��ک نظ��ام مبت��نی ب��ر ع��دالت اجتماعی ، محفوظ نگه داشتن حقوق و کرامت انسانی مردم افغانستان ، تفهیم و نهادینه ک��ردن ی��ک کش��ور دموکراتیزه ، حفظ اتحاد ملی ، برابری و تساوی حقوق اقوام و قبایل گوناگون ساکن در کش��ور، ب�ه مع��رض وجود گذارد. براساس قانون اساسی این کشور متعهد به رعایت قوانین س��ازمان مل��ل و ق��وانین بین المللی

سال س��ن تم��ام می توان��د۱۸در دفاع از حقوق بشر است. براساس قانون اساسی افغانستان ، یک جوان با رای بدهد.

حامد کرزیرئیس جمهور افغانستان: دادفر سپنتاوزیر خارجه افغانستان:

نفر۲۴۹ مجلس نمایندگان افغانستان )ولسی جرگه(: نفر۱۰۲ مجلس سنا افغانستان )مشرانو جرگه(:

اقتصاد افغانس��تان ب��ه لح��اظ اقتص��ادی یکی از فق��یرترین کش��ورهای جه��ان محس��وب می ش��ود ک��ه هم��ه ناش��ی از

رو ب��ه۲۰۰۱نابسامانی های سیاسی است. اقتص��اد افغانس��تان بع��د از فروپاش��ی حک��ومت طالب��ان در س��ال بهبودی نهاده است .نرخ آمار زیر خط فقر این کشور بسیار وحشتناک است ، به موجب این ن��رخ از ه��ر ص��د

درص��دی۴۳ نفر آنان زیر خط فقر هستند. از دیگر نرخ های نگران کننده این کشور فقیر ن��رخ ۵۵افغانستانی درص��د در ص��نعت )اغلب۱۱ درصد مردم این کشور کش��اورز هس��تند و بقی��ه ش��امل ۸۱بیکاری است. حدود

میلی�ون نف�ر در این۱۵ ، ۲۰۰۴ درصد در خدمات مشغول به کار هستند. ب�ه م�وجب آم�ار س�ال ۹بافندگی( و ۱۷ بن��ا ب��ر پیش بینی ه��ا ۲۰۰۶ و در س��ال ۱۶٫۳ ، ۲۰۰۵کشور کارگر هستند. نرخ تورم در این کشور در سال

و هند)٪( ۲۲، پاکستان)٪( ۲۵٫۴درصد است. عمده ترین محصوالت صادراتی این کشور به سه کشور آمریکا) میلی��ون دالر تخمین زده می ش��ود. و عم��ده ت��رین ش��ریکان ص��ادر کنن��ده۵۰۰اس��ت ک��ه حجم آن ٪( ۱۹٫۵

، ترکمنستان٪( ۶٫۸، آلمان )( India ۷٫۹٪، هند )٪( ۱۱٫۲، آمریکا )٪( ۲۳٫۷محصوالت به این کشور پاکستان ) میلی��ارد دالر۴می باش��ند ک��ه حجم آن ب��ه بیش از ٪( ۴٫۲و ترکی��ه )٪( ۴٫۳، کنی��ا )٪( ۴٫۵، روس��یه )٪( ۴٫۹)

میلیارد۸می رسد. بیشترین بدهی این کشور به کشور روسیه و نیز بانک بین المللی پول است که به بالغ بر کشور جهان قول کمک به این کشور را دادند که ب��ه فاص��له۶۰دالر می رسد. پس از سقوط طالبان بیش از

میلیارد دالر به این کشور کمک بالعوض کنند. واحد پول آن افغانی نام دارد ک��ه از س��ال۸٫۹ ، ۲۰۰۹ تا ۲۰۰۴ ۲۹ م�ارس( ت�ا ۲۱ به بعد ارزش ها به نس�بت دالر رو ب�ه بهب�ودی دارد.س�ال م�الی آن از اول ف�رودین )۲۰۰۰

مارس( است. عمده ترین محصول صادراتی این کش�ور م�رفین ی�ا تری�اک اس�ت . از دیگ�ر اقالم۲۰اسفند ) صادراتی این کشور می توان به جامه پشمی بومی این کشور و فرش های دستباف و پوست گاو و گوسفند و

سمور و پلنگ و مار اشاره کرد.راهها

افغانستان به لحاظ ارتباطی و وضعیت جاده ها و بزرگراه ها نسبت به گذشته رشد نموده است. به ط��ور کلی فرودگاه در این کشور وجود دارد که بیشتر آن پس از سقوط طالبان به ضرورت عملیات نظامی س��اخته۴۵

شدند. نام هواپیمای بین المللی افغانستان آریانا است. سه فرودگ��اه بین المللی کاب��ل و قن��دهار و بگ��رام از مهمترین میدان های هوایی )فرودگاه( این کشور است. افغانستان به دلی��ل ع��دم دسترس��ی ب��ه آب ه��ای آزاد فاقد بندر و کشتیرانی است و تنها رودخانه مرزی آمودریا از این قاع��ده مس��تثنا اس��ت ک��ه آن هم ب��ه س��بب عدم توجه کافی هیچ بهره ای برای این کشور ندارد. در افغانستان راه آهن وجود ندارد .در کشور افغانس��تان

ه��زار کیلوم��تر آن س��نگ ف��رش و۹ هزار کیلومتر ج��اده وج��ود دارد ک��ه تنه��ا ۳۵ حدود ۲۰۰۴بنا بر آمار سال کیلومتر تنها مسیر رودخانه ای و آبی این کشور است که در محدوده آموردیا با سه۱۲۰۰آسفالت شده است.

کشور تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان واقع است. از بنادر نزدیک به این رودخانه می توان ب��ه ش��یرخانبندر و خیر آباد اشاره کرد. نزدیک ترین شهر مهم به این رودخانه مزار شریف است.

ارتباطات رشد و توسعه نظام ارتباطی افغانستان به دلیل کوهستانی بودن این کشور بسیار کند ص��ورت می گ��یرد ک��ه

ه��زار نف��ر ص��احب تلفن هس��تند و۵۰مستلزم توسعه کیفی در زمینه ماهواره اس��ت . در افغانس��تان بیش از ه��زار نف��ر۳۰ برابر آن در این کشور ص��احب تلفن هم��راه هس��تند.در این کش��ور بیش از ۱۲جالب تر آن که

کاربر اینترنت هستند.رابطه با همسایه ها

رابطه با ایران به سبب ارتباطات ریشه دار فرهنگی ، ایران نقش مهمی در سیاست خارجی افغانس��تان دارد عالوه ب��ر این ایران یکی از بزرگترین طرف های تجاری افغانستان است.بعد از سقوط حک�ومت طالب�ان و روی ک�ار آم�دن نظام سیاسی جدید در افغانستان روابط تج��اری افغانس��تان و ای��ران اف��زایش چش��مگیری داش��ت البت��ه این روابط تا کنون بیشتر صادرات ایران به افغانستان میباشد.ایران و افغانستان در ضمینه مبارزه با مواد مخدر

و بازسازی شبکه حمل و نقل افغانستان همکاری دارند. افغانستان و ایران در سالهای اخیر که مشکل کمبود باران وجود دارد بر سر تقسیم آب رودخان��ه هیرمن��د در منطقهÏ سیستان اختالف نظر دارند .اگرچه هردو بر توافقنامهÏ امضا شده توسط امیر عب��اس هوی��دا و محم��د

موسی شفیق )صدراعظم های وقت هر دو کشور( در مورد تقسیم حق آبه هیرمند تاکید دارند.رابطه با پاکستان

افغانستان از دیرباز با پاکستان بر سر خط دیورند مشکل مرزی دارد.روابط فرامنطقه ای

حک��ومت فعلی افغانس��تان ج�ز ب�ا اس�رائیل ب�ا تم�ام کش��ورهای دنی��ا دارای رواب�ط نس��بتا خ�وبی دارد.دولت افغانستان اعالم داشته که در صورت تشکیل کشور کامال مستقل فلسطین روابط کامل خود را ب��ا اس��رائیل

برقرار خواهد کرد.عضويت درسازمانهاي بين المللي :

( ، ط�رح ADB )  در ب�انك توس�عه آس�يا (UN ) جمهوري اسالمي افغانستان عالوه بر سازمان ملل متح�د    ( ، كميسيون اقتصادي و اجتم��اعي س��ازمان ملل ب��راي ECO )  ، سازمان همكاريهاي اقتصادي  (CP ) كلمبو

( ، آژانس G-77 ) ( ، گ��روهFAO )  ( ، سازمان خواروبار و كشاورزي ملل متح��دESCAP ) آسيا و اقيانوسيه ، سازمان بين المللي هواپيم��ايي  (IBRD ( ، بانك بين المللي ترميم و توسعه )IAEA ) بين المللي انرژي اتمي

(، ص��ندوق بين المللي توس��عه IDB( ، بانك توسعه اس��المي )IDA( ، جامعه بين المللي توسعه )ICAOكشوري )

( ، س��ازمان بين المللي IMF ) ( ، ص��ندوق بين المللي پ��ول ILO ) ( ، س��ازمان بين المللي ك��ارIFADكشاورزي ) ( ، اتح��اديه بين المللي ارتباط��ات IOM( ، س��ازمان بين المللي مه��اجرت )INTELSATارتباطات دورماهواره اي )

( ، سازمان منع سالحهاي شيميايي OIC( ، سازمان كنفرانس اسالمي )NAM ) ( ، جنبش عدم تعهدITU ) دور(OPCW) كميسيون تجارت و توسعه سازمان ملل متح��د ،   UNCTADس��ازمان اقتص��ادي ، اجتم��اعي و ، ))

( ، اتح��اديه جه��اني پس��ت )UNIDO ) ( ، سازمان توس��عه ص��نعتي ملل متح��دUNESCOفرهنگي ملل متحد )UPU فدراسيون جهاني اتحاديه هاي كارگري ، )  WFTU)) ( و سازمان بهداشت جهاني WHO) .عضويت دارد

http://www.rawzana.com/7-tarjoma-mokesh-kami-qaamat.wma

بخش - حافظ شعر در دوم مثلنخست برویۀ بازگشت

در اخص گونهء به دری فارسی شعر دربسیار ها مثل کاربرد بزرگ شاعران شعر

. ها مثل نیز حافط شعر در است گسترده . توانایی قدر هر دارد خاصی جایگاه

بیشتر زبان از شاعری وآگاهی زبانیو گی زنده به بیشتر شاعر و باشد

و باشد داشته توجه مردم های باورداشتمردم گی زنده در ریشه او داشته  شعر

ها، کنایه بازتاب پیمانه همان به باشدمردم های باورداشت و ها شعر  مثل در

. آمده های مثل دارد بیشتری های اوجلوهشعر در ها کنایه مانند به حافظ شعر در

. جاریست مردم زبان در هنوز اودر ها کنایه بررسی از پیش که همانگونه

آمدیم گفته های چیز نخست او شعرکه است آن بهتر نیز جا این کنایه، درباب

سخنی چگونه به مثل که ببینیم آغاز دردارد؟ ادبیات و زبان در جایگاهی چه و گویند می

می راتشکیل قومی هر عامیانهء ادبیات بخشهای مهمترین از یکی ها مثلدهد.

حقیقت   تبلور  در ها مدنی  مثل و ،اجتماعی فرهنگی ازحیات هایی تجربه . درازتر ریشهء مدنی و اجتماعی فرهنگی، حیات این هرقدر است قوم یکقوم آن زبان در مثل پیمانه همان به باشد، داشته تری گسترده میدان و

. مثل ، گفت توان می شاعرانه تعبیر بایک دارد بیشتری گی گسترده و ژرفاروزنه گویی و  ها ها بینش ها، دریافت ها، باورداشت سوی به اند هایی

.  حیات های بخش این تنها نه منظرگاه ازاین مردم اجتماعی و فرهنگی

روان با را ما توانند می ها مثل بلکه ؛ دارد بازتاب ها مثل در مردم گی زنده. سازند آشنا نیز مردم اجتماعی شناسی

است، مردم اندیشهء و ذهن پرداختهء و ساخته ها مثل که گویم می وقتیگرد جایی در مردم گویا که نیست مفهوم این به امر به  این بعد و آیند می

. ها مثل آفرینش و ایجاد به پردازند می گروهی گونهءشده رانده جمع سوی به که فردیست امر یک ها، مثل آفرینش تردید بدون

در . مفهوم و ساختار نظر از و شده رو به رو گروهی پذیرش با جا آن استشده تر غنی ، یافته پاالیش بیشتر ها زمانه تاریخی – درازای وهستی

. اند یافته فرهنگی . استفاده طیف اند خوردار بر یی گسترده کاربرد از ها مثل که است چنین

از آنها گان گان  کننده نویسنده ، دانشمندان تا گرفته عادی انسانهای . گی زنده در انسانی هیچ دیگر مفهوم به گیرد می بر در را وسیاسیون

. است نبوده نیاز بی مثل کاربرد از خویشیی وگسترده بزرگ محتوای که آهنگین و فشرده کوتاه، اند نی سخنا مثلها،

. دهند می بازتاب راهای تجربه گاهی آمیز، حکمت مفاهیم گاهی اندرز، و پند گاهی مثل در

. ادامه ها مثل گویی شود می بیان مردم فرهنگی و اخالقی اجتماعی، . آینده برای است گان گذشته باش هشدار گویی است مردم معنوی هستی

با تا بهتر  گان بتوانند دارد وجود ها مثل در که واندرزی پند از استفاده. کنند زیست

دارد .  هویتی و تاریخ خود از مثلی آمیزی  نتیجهء  گاهی  هر پند داستان . شاید . هم گاهی دارد پیوند آموزی حکمت ء نکته به هم گاهی است

هم وشاید بوده ی دانشمند و حکیم یی وبینشمندانه حکیمانه سخنانیکه عادی انسان یک سخنان ویاهم رهبر یک ، مذهبی پیشوای یک سخنانی

شده بیان هشیاری و باظرافت خاص موقع یک کثرت  در اثر در xبعدا و. است شده بدل مثلی به مردم میان در کاربرد

پیغمبر سخنان و قرآن آیات روشنایی در ها مثل از یی پاره این بر افزون. هستی اند یافته

» « که یی مقدمه در کنایات و االمثال ضرب کتاب در مهر برزین غنی دکتر » « این را مثل گیهای ویژه است نوشته مثل مورد در حرفی چند نام زیر

تر :» ولطف معنی ووضوح لفظ اختصار همانا مثل شرط میشمارد بر گونهمورد عبارت آن نگردد جمع عبارتی در اوصاف این اگر زیرا است؛ کیب

نمی رایج و شایع همگان محاورات در استعمالش و شود نمی عامه قبولکه. حکیمانه مضمون یا تشبیه بر مشتمل مختصر ییست جمله مثل پس گردد

و باشد یافته عام شهرت کیب تر ولطف روشنی و لفظ روانی سبب بهحال هر به ببرند کار به محاوره در تغییر اندک با یا و تغییر بدون را او همگان

». دارد را برهان حکم منطق در مثلیگانگی بیانگر تواند می گسترده حوزهء یک در ها مثل و  موجودیت فرهنگی

. باشد حوزه آن در مثل  مدنی از در  استفاده چه و گفتار در چهبی موضوع یک در گسترده توضیح و بیان از را نویسنده یا نوشتارگوینده . یا گوینده بخشد می بیشتری قوت و اوتاثیر سخنان به و سازد می نیازبه را خواننده و شنونده توجه خواهد می تنها نه مثل برد کار با نویسنده

پایهء سخناننش به مثل از استفاده تابا کوشد می بلکه کند؛ جلب خود .. بیفزاید آن گذاری تاثیر به و بخشیده استداللی

را  مثل زدن متل المثل، ضرب و است متل آن فارسی که عربیست واژهءگویند.

یی گسترده موجودیت درآن مثل که است زبانهایی آن از یکی دری  فارسیامروزه. منطقه  دارد دیگر زبانهای در دری فارسی های مثل زیادی بخشی

. است کرده نفوذ نیز » «: استخوان و کارد مانند اند بسیارکوتاه گاهی ها گویند  مثل می ویا

. است» « » : بسته درازی داستان به که خم و خر ویا دروش و مشت ک « از همسایه گیرد، می رنگ خربوزه از خربوزه xمثال است طوالنی گاهی

«: نمی « بیرون زمستان در چرا که گفتند را گژدم که گویند می یا و همسایه» : آیم بر زمستان در که دارم قیمتی چه تابستان در گفت آیی؟

یک یی گونه به « گاهی « . است سپید سیه شب پایان xمثال است شعر مصراع: سمرقندی . رودکی بیت این xمثال است شاعری بیت یا مصراع هم گاهی

روزگار گذشت از نامخت هرکهآموزگار زهیچ ناموزد هیچ

 خسرو ناصر حکیم بیت این یا

 رابد خویش اختر کنی چون خود تور اختری نیک چشم فلک از مدار

 : خسرو ناصر گفتهء این هم باز ویا

 ماست بر که ماست از

 این : یا معروف مصراع

باد نوشش خورد شمشیر دم از آب هرکه 

دو ها زمانه درازای در ها راه  مثل دو از یا اند داشته انتقال وسیلهء گونهءما .  به دیگر دو گفتار، زبان نخست اند ادبی  رسیده . آثار وفرهنگی

به پیوند در یک  پژوهش در اگر گذشتگان، فرهنگی و ادبی درآثار مثلهاتوان می دیگر جهت در سازد، می آشنا ها مثل وتاریخ سابقهء با را ما جهت

. برد پی نیز آن کاربرد جغرافیای بهفرهنگی، و ادبی آثار در ها مثل جودیت مو به ارتباط این  در پیوسته

گرفته مردم از را ها مثل گان نویسنده این آیا که است بوده مطرح پرسشاند؟ یافته راه مردم میان به آنان آثار از ها مثل این که این یا و اند

گونه همین رسیده  به ما به شاعران ءشعر وسیله به که های مثل مورد درشعر به مردم زبان از مثلها این آیا که گفت سخن یقین به توان نمی اندگذشت با خود شاعران آمیز حکمت شعر که این یا و اند یافته راه شاعران

و شده جاری مردم میان در .  زمان هرو این شاید است گردیده بدل مثلی به! باشد درست نظر

. هر به دارد چشمگیری و گسترده طیف دری فارسی شعر در ها مثل بازتابمردمی منبع هم تواند می دری فارسی های مثل گفت بتوان شاید حال

تواند می هم و باشد آموز  داشته پند و آمیز حکمت های شعر مضمونگونهء  شاعران به را آنها اموز ما و اند یافته راه مردم میان در که باشد

. بریم می کار به مثلحافظ دیوان مردم  در میان در اکنون هم که دید را هایی مثل توان در می

. دارد رواج دری فارسی زبان گسترده حوزهء تمام

در ها مثل برد کار باب در پژوهش که شنیدم دانشمندی دوست از باری . آن شاید انگاشت می اهمیتی کم کار را مولوی و حافظ چون شاعران شعر

تواند نمی ها دریا در سان یک شناوری هر اما فرمایند؛ می درست دوست . می در وتوفانها ها موج با روند می ها دریا ژرفنای تا شناورانی کند شنا

. شاعرانی پردازند می شنا به دریا های کناره در هم شناورانی اما و آمیزندکس هر که اند دریایی کدام هر دیگر بزرگان و سنایی مولوی، حافظ، چون

. نیست ها دریا این ژرفای به راهی راگستردهء و رنگین طیف از بخشی خود ها کنایه و ها مثل این حال هر به

. موج این بررسی که پندارم می من دهند می تشکیل را بزرگان این  شعر . چگونه که این اخر نکتهء نباشد سودمندی از خالی شاید رنگین طیف این در

. به است مهمی بسیار امر نوشتار در چه و گفتار در چه ها مثل کاربرد گیها مثل اگر که مفهوم مناسب  این موقع و مناسب جای در درست، گونه به

. آورد بار به واژگونه نتیجهء تواند می نشود، گرفته کار به که  آن حالی دردو یا تن دو میان در یی منازعه و مشکل تواند می آن مناسب و جا به کابر

. گفتار این با دارد بر میان از بررسی   گروه به رسیم می مثل به پیوند در: آوریم . می هایی نمونه حافظ شعر در ها مثل

 اندام*- کو دهد جامه فلک که گیرم

استعدادی کم انسان که برند می کار به زمانی را مثل بر  این کاری بهاما و شود می .  گزیده ماند می توان نا کار آن درست اجرای از

 ماست اندام بی ساز نا قامت از هست هرچه

نیست کوتاه کس باالی بر تو تشریف ورنه 

-*، است ترش آلو رسد، نمی آلو به دستش . مثل این است آرزو به نرسی دست بیانگر کنایی گونهء به مثل زمانی  این

کسی که شود می برده کار دست  به به تواند نمی خواهد می که را چیزیکاری یاهم و .  آورد بیانگر xنهایتا واند نمی اما ؛ دهد انجام میخواهد که را

. است دستی کوتاه 

بهشت چون منزل و لنگست ما پاینخیل بر خرما و کوتاه ما دست

 . خداست*- دست به کس هر روزی

 بریم نمی قناعت و فقر آبروی ما

روزی که بگوی پادشه است  با مقدر 

: . کمان*- از که تیر گویند می یا گردد نمی بر دیگر پرید کمان از که تیرگردد نمی بر جست،

 حافظ شدهء عمر آید باز که آی باز

دست از بشد که تیری باز ناید که چند هر 

. است*- معلوم خداوند به کس هر بدی و خوبی 

ازل لطف سابقهء از مکن امیدم نازشت که خوبست که که دانی چه پرده پس تو

 خود*- پاچه از بز که گویند می یا بیند، می را خود عمل جزای کس هر

. خود پاچهء از گوسفند است، آویزان 

سرشت پاکیزه زاهد ای مکن رندان عیبنوشت نخواهند تو بر دیگران گناه که

  : بدروی*- همان بکاری، هرچه گویند می یا دروی، می کشتی چه هر

اعمال نتیجهء :  انسان . می بد کردی بد گویند می مردم دیدنیست را خود. نیک کردی نیک ، بینی

 : گوید می دیگر غزل در

 پسر   با گفت خوش چه سالخورده دهقان

ندروی کشته از جز به من چشم نور کای: دیگری جای در هم باز

نو مه داس و دیدم فلک سبز مزرعدرو هنگام و آمد خود کشتهء از یادم

یک به خود که دارد رواج مردم میان در چنان حافظ بیت این ارتباط درهمین. است شده بدل سایر مثل

 آرد بار به دل کام که بنشان دوستی درخت

آرد شمار بی رنج که کن بر دشمنی نهال 

دارد*- جای خود از گپ هرمالف کرامات ز نشینان خرابات با

دارد مکانی نکته هر و جایی سخن هر 

: شنوی،*- . می درد گفتی درد گویند می مردم دارد العمل عکس عمل هرشنوی می جان گفتی جان

عشق مذهب در که میاموز غمزه از تنمدارد جزایی کرده هر و اجری عمل هر

 ! کند* می گله خود دوست از انسان کند، نمی گله بیگانه از کسی

ننالم دیگر بیگانگان از منکرد آشنا آن کرد هرچه بامن که

 . وفاست*- بی دنیا که گویند می یا ندارد وفا کس به دنیا

او   اسباب و دینی بر منه دلندید داری وفا کس وی از زانکه

 ارزد*- نمی غمش به دنیا

ارزد نمی سر یک جهان بردن سر به غم با دمی

ارزد نمی بهتر کزین ما دلق بفروش می به 

. . ) ( دارد*- خدا هم غریب گویند می یا دارد دل هم فقیر غریب 

زور و زر ندارد کرچه ما کش دردی پیردارد خدایی پوش خطا و بخش عطا خوش

شود*- نمی آهنگر ساخت سیاه را خود بینی که کسی هر جاست   این زمو باریکتر نکتهء هزار

داند قلندری بتراشد سر که هر نه 

. نیست*- مصلحت تپیدن افتادی که دام در 

منال پریشانی از زلفش بند اندر دل ایبایدش تحمل افتد دام به چون زیرک مرغ

 . است*- ندیده را زمانه سرد و گرم

  . را زمانه بد و نیک دارد کم را گی زنده تجربهء هنوز که است این از کنایه . به تجربه بی انسانها مورد در مثل این کنایی گونهء به است نکرده تجربه

. شود می برده کار 

نیک ازو که به همان دل  من دارم نگهنگهش ندارد و ندیدست نیک بدو که

 قارون*- به گنج است،نه مانده سلیمان به تخت نه

اسکندر ملک نه بماند عمرخضر نهدرویش مکن دون دنیای سر بر نزاع

 شود*- نمی سپید شستن با سیاهی

 کرد نتوان سپید کوثر زمزم آب بهسیاه بافتند که را کسی بخت گلیم

 نیست* رنگی سیاهی از تر باال

 امید دار همی گونه هر به چرخ از

بید چو لرز می روزگار گردش وزنبود رنگی سیاه از پس که گفتی

سپید گشت چرا من سیاه موی پس 

موزه*- را ترقیده پای و ندهد روز را روز بی خدا. شکاری : را کته و نسازد درباری را مزدور خدا گویند می یا

رقیب نخوت از حیرتم تنگنای درشود معتبر گدا که آن مباد یارب

 نیست*- یکی زبانش و دل

می برده کار به قول بد و روی دو انسانهای مورد در کنایی گونه به مثل اینشود.

 اند   گشاده عشقش دعوی به زبان خلقی

یکیست زبان با دلش کی آن فدای من ای 

دهد*- می شیر بوی دهنشکنایی گونهء به نیز مثل بخواهند  این که تجریه بی های انسان مورد در

. شود می برده کار به بیاستند بزرگان برابر در یا و کنند اندرز را بزرگان 

شکرش همچون لب از هنوز شیر چکد میقتالیست اش مژه هر گری، شیوه در گرچه

دیگر نمونهءآید می شکرش همچون لب از شیر بویسیهش چشم شیوهء از چکد می خون گرچه

 مفهوم همین هم باز

آید می شکرش همچون ازلب شیر بویسیهش چشم شیوهء از چکد می خون گرچه

 خود*- روزی کس هر گویندکه می یا غم ابله و خورد می روزی خور روزی

. خورد می راجهان   غم حریفان و خوریم می باده ما

است میسر هرکس همت قدر به روزی 

است*- ویرانه در گنجاست مقیم ویرانه دل در غمت گنج تا

است مقام خرابات کنج مرا پیوسته 

داد ما به عشق غم گنج ازل سلطاننهادیم ویرانه منزل درین روی تا

 دهم* نمی دنیا به را مویش تار یک

را   ما خرد نمی چیزی به دوست اگرچهدوست سر از مویی نفروشم عالمی به

مردم*- شرم و خدا ترسروی زهی تو روی ز پند دهدم زاهد

نیست حیا تو روی ز و شرم زخدا هیچش 

دارد*- جای خود از سخن هرمالف زکرامات نشینان خرابات با

دارد مکانی نکته هر و جایی سخن هر 

. بردن*- دوالخه به دوغ گویند می یا بردن کرمان به زیرهحافظ مکن ادا سخندان نزد به سخن

نبرد کان و بحر به گوهر و در کس تحفه که

 . شکند* می را نمکدان و خورد می نمک

زنهار ننوشی شهر محتسب با بادهاندازد جام به سنگ و ات باده خورد که

 ! جنگ* مکن رابسته آشتی راه کردی که

نگذاشت آشتی جای و فرمود ها آزار رقیبشد نخواهد گردن سوی خیزان سحر آه مگر

 . شود*- نمی گم نیکی

زر به اند نوشته زبرجد رواق این برماند نخواهد کرم اهل نکویی جز که

 . نیست*- مرگ اجل بی

نمرد اجل بی کس که پرده بساز مطربکند خطا سراید ترانه این نه کو وان

 ! دارد*- خبر چه پیاده دل از سوار

سوارانند وهمرهان روم می پیاده 

. است*- سپیدی سیاهی هر پشتعاقبت که غم مخور و باش صبور دل ای

شود سحر شب این و گردد صبح شام این*

زهر از تلختر روزگار این بگذردآید شکر چون روزگاری دیگر بار

*قدیمند دوستان هردو ظفر صبرو

آید ظفر نوبت صبر اثر بر 

. نیست*- راحت زحمت بی 

طلب طرق در که شکایت زغصه مکننکشید زحمتی که آن نرسید راحتی به

 . ماند*- می گیر دام دو در زیرک مرغ

 منال پریشانی از زلفش بند اندر دل ایبایدش تحمل افتد دام به چون زیرک مرغ

*سنج سخن مرغ آن زیرکی با فریاد

افتاد خطر دام به و راه زدش چندان 

: مشکن*- نمکدان خوردی، نمک که جایی گویند می نمک�ا پاس نمک، حقنمک   حق تو لب مرابا ریش دل ای

معک الله روم می من که نگهدار حق

 ندارد*-   وفا دنیامیازار   نظر اهل توانی تا زنهار

گزیده بر یار ای ندارد وفا دنیا 

آید*- گرفتار مصیبتی به که داند کسی عافیت قدرشبگیری عیش بگذشت  دریغا سحر خواب که

درمانی که وقتی مگر دل ای وقت قدر آ ندانی 

پشیمانی*- آرد بار که کاری کند عاقل کجاسوخت خواهد باده شوق را پشیمان زاهد

پشیمانی کاورد کاری مکن عاقال 

سوزد*- می خشک و تر گرفت در که آتش 

بگیرد راه عاقبتش دلی دود همافتاد تر و خشک در که دلسوز آتش زین

 خیر*- که خیزد بر شری گویند می یا ، فهمد نمی خود خیر و شر به انسان

باشد آن در ما 

دل ای حسود طعن از بود نباید غمناکباشد این در تو خیر وابینی چو که باشد

 که است چه آن از تر گسترده ممکن حافظ شعر در امثال و ها کنایه کاربر

. است آمده جا های  این مصراع و ها بیت از شمای که این آخرین نکتهکه آموزی وحکمت آمز پند ء گسترده معنای و لفظی زیبایی شبب به حافظ

سایر های مثل به خود که است شده زد زبان چنان مردم میان در خود دارد. اند شده بدل

: آوریم می هایی نمونهنیست استخاره هیج حاجت خیر کار در

*باشد کش بال رندان شیوهء عاشقی

 ندادند*- گذر را ما نامی نیک کوی در

را قضا کن تغیر پسندی نمی تو گر 

ماست*- نوبت و گذشت مجنون دوراوست نوبت روز پنج کسی هر

*کنند   می منبر محراب بر جلوه کاین واعظان

. کنند می دیگر کار آن روند می خلوت به چون 

هند طوطیان همه شوند شکن شکررود می بنگاله به که فارسی قند زین

*

قدم زد خواهی کعبه شوق به گر بیابان درمخور غم مغیالن خار کند گر سرزنشها

*گزاف   به زد نتوان بزرگان جای بر تکیه

کنی آماده همه بزرگی اسباب مگر*

ارزد* نمی سر درد به اما بود؛ خوش کاله 

میان*- به آید تجربه محک گر بود خوشباشد غش درو که هر شود روی سیه تا

*بکی تا خرافات و چند به تا طامات

پي افكندم از نظم كاخي بلندكه از باد و باران نيابد گزند

ام نميرم از اين بس كه من زنده ام كه تخم سخن را پراگنده

بسي رنج بردم در اين سال سيعجم زنده كردند بدين پارسي