سطوح کنترل فرامین هواپیما

آموزشگاه خلبانی ایالم

مسعود فرجی

Aircraft Control Surfaces

اهواپیم سطوح کنترل فرامین

مسعود فرجی

Masoud Faraji

www.ilam-aviation.loxblog.com

[email protected]

www.facebook.com/iranianfalcon

http://www.ilam-aviation.loxblog.com/

mailto:[email protected]

http://www.facebook.com/iranianfalcon


مسعود فرجی

هواپیماها طی پرواز تحت تاثیر نیروهای گوناگونی هستند و باید توجه داشت این نیروها همیشه با هم در تعادل نیستند .

دست همه... و دقیق بصورت هواپیما مختلف نقاط در وزن تقسیم عدم بادهایی که میوزند, جریان های ناارامی که در هوا وجود دارند ,

پیما نتواند براحتی به پرواز خود ادامه دهد .هوا یک تا دهند می هم دست به

بر هشد وارد مختلف نیروهای میان برای حل این مشکالت وسایلی در هواپیما تعبیه گردیده است که خلبان بوسیله آنها تعادل را

ا را در مسیر خویش هدایت می نماید.هواپیما حفظ و هواپیم

Axes of motion

هر هواپیما حول سه محور توانایی چرخش دارد:

محور عرضیLateral Axis

محور طولیLongitudinal Axis

محور عمودیVertical Axis


مسعود فرجی

Lateral axis

محور عرضی

از نوک یک بال به نوک بال دیگر آن وصل می شود.این محور خطی فرضی است که

شد خواهد باعث هواپیما عرضی محور حول گردش. شودمی وصل آن دیگر بال نوک به یکبال نوک از که است فرضی خطی محور این

. برود پایین و باال هواپیما

می گویند. Pitch Motionبه حرکت حول محور فرضی

(Pitch up/down)


مسعود فرجی

Longitudinal axis

محور طولی

شود. این محور خطی فرضی است که از نوک هواپیما به انتهای آن کشیده می

گویندمیROLLشود که هواپیما عمل گردش به چپ یا راست را انجام دهد و به این عمل گردش حول محور طولی باعث می

می گویند. Roll Motionبه حرکت حول محور طولی

Vertical axis

محور عمودی

گذرد و دو نقطه دیگر را در یک نقطه قطع ( میCenter of Gravity – C/Gاین محور خطی فرضی است که از مرکز ثقل هواپیما )

شود هواپیما بطور افقی گرایش به چپ یا راست داشته باشد.کند. حرکت حول محور عمودی سبب میمی

گویندYAWیگر گرایش یا سر خوردن به سمتی را شود.بعبارت د)گرایش( گفته می YAWبه این عمل

کند و محور عمودی ثابت است.فقط دماغ هواپیما به سمت چپ و یا راست تغییر می yaw حالت در

می گویند. Yaw Motionپس به حرکت پاراگالیدر حول محور عمودی

انمی گردیده است که خلبان بوسیله آنها تعادل رابرای حل مشکالت پرواز وحرکت حول محور های فوق وسایلی در هواپیما تعبیه

.نماید می هدایت خویش مسیر در را هواپیما و حفظ هواپیما بر شده وارد مختلف نیروهای

منامی می فرامین کنترل این وسائل را به اختصار سطوح

مپردازی می آنها اجمالی معرفی به آن از پس و کرده معرفی صرفا را هواپیما در فرامین کنترل ابتدا به صورت ضمنی سطوح

سطوح کنترل فرامین هواپیما عبارتند از :

شهپر Aileron

باالبر Elevator

Rudder

بالچه های تنظیم Trim Tabs.....و


مسعود فرجی

در دو گروه کلی تقسیم می شوند که هر کدام دارای عملکرد خاص خود می باشد:سطوح کنترل عالوه بر هدایت و تصحیح مسیر پرواز

برآ سامانه های افزایش نیروی Lift Augmentation Device

سامانه های افزایش پسا Drag Augmentation Device

Lift Augmentation Device سامانه های افزایش نیروی برآ

بالچه برآ افزا Flap

پیش بال Slat

ها وسائل کنترل جریان هوای روی سطح بال Boundary Layer Control

Drag Augmentation Device سامانه های افزایش پسا

سرعت شکن Speed Break / Air Break

کاهنده های برآ Spoilers

کاهنده های برآ از نوع ثابت Fixed Spoiler / Stall Strip

چتر ترمز Drag Parachute

معکوس کردن نیروی کشش موتور Reverse Thrust


مسعود فرجی

حال به معرفی اجمالی سطوح کنترل فرامین هواپیما میپردازیم

Aileron

شهپر

باله های کوچکی هستند که در قسمت انتهایی هر بال و لبه آن قرار دارند و دور زدن هواپیما اساسا بوسیله این شهپرها صورت می

پذیرد.

شوند. ثابت متصل می-هواگرد بال لوالداری هستند که به لبه فرار یک هواپیما یا هر گونه شهپرها سطوح کنترل

فرانسیلی یصورت د رود اصطالحا بهرود دیگری رو به باال میهستند که وقتی یکی به پایین می ای با هم مرتبطشهپرها معموالً به گونه

نیروی برآی بیشتری در بال سمت خود می شود و شهپری که به سمت عمل می کنند. شهپری که رو به پایین می چرخد باعث ایجاد

.طولی خود می چرخد باعث افزایش نیروی وزن در بال سمت خود می شود نتیجه اینکه هواپیما حول محور باال می چرخد


مسعود فرجی

ست دور بزند شهپر سمت چپ پایین رفته و شهپر سمت راست باال می اید.نگامیکه هواپیما می خواهد به سمت راه

ا پایین رفتن شهپر سمت چپ نیروی برآی بیشتری درآن نقطه ایجاد می شود و با باال رفتن شهپرسمت راست برآی کمتری ایجاد ب

باال رفته و بال سمت راست که برآی شده و این اختالف نیروی برآ باعث می شود که بال سمت چپ که دارای برای بیشتری است

کمتری دارد پایین بیفتد.

این فرایند باعث می شود که هواپیما به سمت راست متمایل گشته و به همان سمت دور بزند .برای دور زدن به سمت چپ عکس این

عمل صورت می پذیرد.


مسعود فرجی

.کنند می کار هم عکس همیشه شهپرها نکته :


مسعود فرجی

Elevator

برباال

( هستند که با باال رفتن خود نیروی برآ ی کمتری تولید کرده Horizontal Stabilizerبالچه هایی در انتهای سکان افقی هواپیما )

( Climb( می شوند و پایین آمدن دم بنوبه خود باعث باال رفتن دماغه و صعود و افزایش ارتفاع )Tailو باعث پایین آمد دم هواپیما )

شود. هواپیما می

در حالت عکس بالچه ها با پایین رفتن نیروی برآی بیشتری تولید کرده و موجب باال رفتن دم هواپیما و بالطبع پایین آمدن دماغه و

( هواپیما می شوند.Descendنزول و کاهش ارتفاع )

نکته : باالبر ها برعکس شهپرها هر دو با هم و هم جهت حرکت می کنند.


مسعود فرجی

Rudder

بالچه برآ افزا

( است که با رفتن به سمت راست یا چپ باعث حرکت دم هواپیما در Vertical Stabilizerرادر بالچه ای در انتهای سکان عمودی )

جهت مخالفشده و بیشتر برای تصحیح مسیر در دور زدن ها و مانور های پیشرفته تر بکار میرود.

می Yawور ها انجام می دهند همان حرکت حول مح Rudderعملی که

.باشد

شوند می راست یا چپ به دماغه حرکت باعث ها Rudderدرست است که

نمی روند. ربکا زدن دور برای هیچگاه اما


مسعود فرجی

Trim Tabs

بالچه های تنظیم

برای ه وتعبیه شد (Horizontal Stabilizerبالچه های تنظیم , بالچه های کوچکی هستند که در انتهای سکان افقی هواپیما)

.روند می بکار ثابت شرائط در پرواز وضعیت حفظ و جانبی نیروهای اثر کردن خنثی

صعود کند حتی اگر قدرتمند هم باشد ندت نسبتا زیادی طول خواهد کشید ft 00111بعنوان مثال هواپیمایی که قصد دارد به ارتفاع

ستهای خلبان مشغول نگاه داشتن فرمان هواپیما برای حفظ وضعیت اوج تا به ارتفاع مورد نظر دست پیدا کند.اگر درتمام این مدت د

گیری باشد اوال خلبان خسته شده و ثانیا از انجام کارهای دیگر باز می ماند.

ها به کمک خلبان می آیند .Trim tabدر این شرایط


مسعود فرجی

یما پایین رفته و هواپیما صعود می کند اما در اثر ( , دم هواپHorizontal Stabilizerهمانطور که گفته شد برای صعود سکان افقی )

اولیه را دارد. وضعیت به برگشت به میل سکان این کند می وارد افق سکان به هوا جریان فشار و نیرویی که

تا مانع یدبرای غلبه براین تمایل به بازگشت سکان افقی می بایست خلبان نیروی زیادی را با دستان خود به فرمان هواپیما وارد نما

برگشت آن به حالت عادی شود.

ها را پایین می دهد و این بالچه ها نیرویی را بر سکان افقی وارد می کنند که مانع از برگشتن سکان به Trim tabدراینجا خلبان

ه خواهد یافت. حالت اولیه می گردد و بدین ترتیب صعود و اوج گرفتن هواپیما تا زمانی که خلبان بخواهد بدون دخالت وی ادام

عکس این عمل برای نزول و کاهش ارتفاع نیز صادق است.

همچنین اگر خلبان قصد داشته باشد با افزایش قدرت موتور بر سرعت هواپیما بیفزاید در حالت طبیعی با افزایش نیروی موتور دماغه

هواپیما بسمت باال متمایل شده و هواپیما صعود می کند.

یم کردن هواپیما و افزایش توان موتور بدون تغییر در ارتفاع یا جهت پروازی صرفا بر سرعت هواپیما افزوده خواهد در این شرایط با تر

شد.


مسعود فرجی

سامانه های افزایش نیروی برآ

Lift Augmentation Device

Flap

بالچه برآ افزا

( و نزدیک به مکانی که بالها به بدنه متصل می شوند قرار Aileronsبالچه ای است که در قسمت داخلی بال و در کنار شهپر ها )

ها با هم باال و پایین می روند و موافق یکدیگر عمل می کنند. Aileronدارند. فلپ ها برخالف

ل قرار داشته و با حرکات مخالفبا انتهایی و خارجی قسمت در که هستند کوچکی های بالچه ها Aileronهمانطور که گفته شد

( می شودRollیکدیگر یکی نیروی برآی موافق و دیگری نیروی برآی مخالف بوجود می آورند که باعث دور زدن هواپیما )

درحالیکه فلپ ها با حرکات موافق و هماهنگ با افزایش زاویه حمله بالها باعث ایجاد نیروی برآی بیشتر می شند که در نتیجه برخاست

ی کمتر امکانپذیر می سازد.و فرود هواپیما را با سرعت ها

فلپ ها با پایین آمدن خود باعث کاهش سرعت هوا در قسمت زیر بال می شده و در نتیجه این افزایش فشار بال می تواند نیروی

بیشتری تولید کند.


مسعود فرجی

فلپ ها را می توان امروزه بر روی بال اکثر هواپیماها مشاهده نمود.

بال است. Camberعادل افزایش اثر افزودن فالپ به لبه فرار بال م

زاویه کاهش نتیجه در و بال مساحت افزایش باعث امر این که ( بال را افزایش می دهند Chord) وتر طول بعضی از فلپ ها نیز

.شود می برآ نیروی تولید جهت نیاز مورد حمله

برآ بدون افزایش زیاد نیروی پسا می شود درجه در سرعت های پایین باعث افزایش نیروی 01باز کردن فلپ ها به میزان

فلپ ها می توانند با زاویه های مختلفی با توجه به شرایط بکاربرده شوند. مواقعی که نیاز به افزایش برآ در حد اندک است از کم ترین

.شوند می داده پایین خود حد آخرین تا است نیاز مورد برآ نیروی بیشترین هنگامیکه و درجه

رد استفاده در هر هواپیما در وضعیت های مختلف اعمال می شود متفاوت بوده و مخصوص همان هواپیما می باشد و نباید در درجه مو

هواپیماهای دیگر بکار برده شوند.

به درجه 01 یا و 01در اکثر هواپیماها فلپ ها به میزان

دگیرن می قرار استفاده مورد خزش باند طول کاهش منظور

ها مواقعی که باند پروازی کوتاه است و هواپیما باید هرچه فلپ

سریعتر از زمین جدا شود و همچنین زمانیکه بعلت کوتاه بودن

باند باید با سرعت کمتری فرود آید تا زودتر متوقف شود بسیار

کارآمد هستند.


مسعود فرجی

فلپ ها تنها در محدوده مجاز سرعت های پایین می توانند بکار

در سرعت های باال استفاده از آنها نتیجه عکس گرفته شوند چراکه

بدنبال داشته و باعث آسیب دیدن آنها می شود.

( VSIبرروی سرعت سنج ) Flapمحدوده مجاز سرعت استفاده از

هواپیماهای سبک و متوسط با رنگ سفید نشان داده می شود.

)واماندگی( هواپیما را نیز پایین Stallها سرعت Flapهمچنین

Stallو باعث می شوند که در سرعت های پایین هواپیما دیرتر آورده

شود.

و Secondary Control Device فلپ ها را ابزار کنترل ثانویه

نیز می گویند. High Lift Device برآ افزایش ابزار یا

:نمود اشاره زیر موارد به توان می بال روی بر از تاثیرات عمده فلپ

یروی برآافزایش ضریب ن (Lift) در بال

کاهش زاویه واماندگی (Stall) بال

کاهش سرعت واماندگی (Stall)

بطور کلی فلپ ها در دو موقعیت نصب می گردند:

بر روی لبه حمله بال Leading Edge Flaps & Slat

بر روی لبه فرار بال Trailing Edge Flaps

نبنابرای گردد می برآ نیروی افزای باعث همانطور که اشاره شد فلپ

را کاهش دهد و با کم سرعتش تواند می خلبان نیرو این شدن زیاد با

خواهد نیاز فرود جهت تری کوتاه باند شدن سرعت هواپیما به

.داشت


مسعود فرجی

: Trailing Edge Flaps انواع فلپ لبه فرار

فلپ ساده Plain Flap / Simple Flap / Hinged Flap

نده یا شکستهفلپ جداشو Split Flap

فالپ زپ Zap Flap

فالپ فاولر Fowler Flap

فالپ شکاف دار Slotted Flap


مسعود فرجی


مسعود فرجی

Plain Flap

فلپ ساده

این نوع فالپ قسمتی از لبه فرار را تشکیل می دهد که به بال لوال شده و می تواند به شکل ساده بسمت پایین حرکت کند.

حسط در که ای گردابه و نامنظم منطقه یک ایجاد بعلت االب در زاویه حمله کم فالپ ساده دارای بهره خوبی است ولی در زوایای حمله

.گردد می آئرودینامیکی بهره کاهش باعث که نماید می زیادی پسای ایجاد شود می تولید فالپ فوقانی

Split Flap

فلپ جداشونده یا شکسته

.ندارد قبع بسمت جابجایی عبارتی به یا و کتیحر هیچگونه آمدن پایین ضمن و این نوع فالپ قسمتی از لبه فرار را تشکیل می دهد

میالدی معرفی شد و یکی از انواع فالپ هایی بود که بر روی هواپیماهای ساخته شده نصب می شد. 01و 01این نوع فالپ در دهه

شده است. استفاده PC-7معروف به داکوتا و در حال حاضر بر روی هواپیمای DC-3ی هواپیما روی بر از این نوع فالپ

Zap Flap

فالپ زپ

می باشد با این تفاوت که ضمن پایین آمدن کمی هم به سمت عقب نیز حرکت می کند و مقداری Splitاین نوع فالپ همانند فالپ

ین عمل افزایش نیروی برآ خواهد بود.ا بازخورد بنابراین و دهد می افزایش را بال سطح

را ماهواپی پسای که نماید می آن فوقانی ز مانند فالپ های نوع قبل تولید جریان نامنظم در سطحولی با این حال این نوع فالپ نی

.دهد می افزایش

Fowler Flap

فالپ فاولر

می حرکت عقب بسمت می باشد با این تفاوت که ضمن پایین آمدن به شکل قابل مالحظه ای Split Flapاین نوع فالپ هم مانند

نرفت بین از باعث که آید می بوجود بال زیر سطح و فالپ حمله لبه بین شکافی همچنین ، دهد می افزایش را بال سطح و کند

نموده و جریان هوای نامنظم را عبور شکاف داخل از سرعت با هوا جریان زیرا شود می فالپ فوقانی سطح هوای نامنظم های جریان

با خود می برد


مسعود فرجی

Slotted Flap

فالپ شکافدار

کتحر پایین و عقب سمت به شود می داده کابین داخل از که فرمانی با و دهد می تشکیل را بال فرار این نوع فالپ قسمتی از لبه

شکاف برای ورود هوا از جدایش جریان هوای روی فالپ ممانعت بعمل می آورد و همچنین انتهای بال چند تا یک ایجاد ضمن و کرده

.دهد می افزایش فرار لبه را نیز در قسمت

این نوع فالپ عمدتا در هواپیماهای جت چند موتوره استفاده می گردد.

در فالپ های شکافدار ، شکاف های قابل مالحظه ای بین بال و فالپ ، مقداری از جریان هوا با انرژی زیاد را از زیر بال به روی

از نهایتا در و پسا نیروی کاهش باعث و چسبند می فالپ سطح به بیشتری زمان برای هوا های مولکول بنابراین. آورد می فالپ

.نمایند می جلوگیری واماندگی

به این ترتیب می توان گفت فالپ های دارای دو شکاف و یا سه شکاف در این امر نقش مهمی ایفا می کنند.

استفاده شده است. 707وئینگ در هواپیمای ب Triple Slottedشایان ذکر است که از فالپ دارای سه شکاف

:باشد می قسمت این نوع فالپ دارای سه

Fore Flap Mid Flap

Aft Flap


مسعود فرجی

Slat

هست که در قسمت لبه حمله بال وجود دارد و معموال به صورت کشویی و یا تاشو به جلو یا پایین حرکت Slatاز دیگر برآفزاهای بال

می کند.

ش انحنای بال، جدایش جریان روی بال را در زوایای حمله باال به تاخیر می اندازداین ابزار عالوه بر افزای

... دارند کاربرد هواپیما برخاست و نشست هنگام در ها فلپ همانند بنابراین


مسعود فرجی

استفاده می کنند... Slat از زند می بال حمله زاویه با های مانور هواپیماها عالوه بر آن هنگامی که

Drag Augmentation Device

ه های افزایش پساسامان

در بعضی شرایط الزم خواهد بود که برای کم کردن سرعت هواپیما و یا جلوگیری از ازدیاد آن مقداری به نیروی پسا ی هواپیما افزوده

شود

اهواپیم توقف به قادر هواپیما زیاد وزن و سرعت بعلت هواپیما های چرخ ترمز باند بعنوان مثال جهت متوقف کردن هواپیما روی سطح

نمی باشد ، در چنین شرایطی باید از وسائلی اشتفاده نمود که بتوانند سرعت هواپیما را کم و آنرا در فاصله کوتاهی از باند باند طول در

متوقف نمایند


مسعود فرجی

: از عبارتند Drag Augmentation Device سامانه های افزایش پسا

سرعت شکن Speed Break / Air Break

کاهنده های برآ Spoilers

کاهنده های برآ از نوع ثابت Fixed Spoiler / Stall Strip

چتر ترمز Drag Parachute

معکوس کردن نیروی کشش موتور Reverse Thrust

Speed Brake سرعت شکن

ه فرار بال ، طرفین و یا زیر بدنه سطوح متحرکی تعبیه شده اند که معموال در قسمت های مختلف هواپیما از قبیل لبه حمله بال ، لب

به وسیله نیروی هیدرولیک باز و بسته می شوند و چنانچه آنها را باز کنند نیروی پسا ی زیادی تولید می شود و به این ترتیب می توان

سرعت هواپیما را در مدت کوتاهی کم کرد

شود می استفاده زمین روی بر هم و روازپ حین در هم از این وسیله


مسعود فرجی

سرعت شکن به نام های مختلفی در کتاب ها درج شده است از قبیل :

فالپ های شیرجه Dive Flap

ترمز شیرجه Dive Brake

ترمز هوایی Air Brake

سرعت شکن Speed Brake

که سرعت شکن مصطلح ترین آن ها می باشد

Spoilers

کاهنده های برآ

Spoiler ها سطوح متحرکی هستند که روی بال نصب می شوند و بوسیله فشار هیدرولیک باز و بسته می شوند

باز شدن این سطوح باعث نامنظم شدن جریان هوا می شود که بالطبع پسای زیادی ایجاد می کند

کند، که باعث کاهش شدیدخشی از عقب بال پشت سر خود ایجاد میرا در ب با این کار برآکش بطور دقیق یک واماندگی کنترل شده

شود.نیروی برآ ی آن قسمت بال می


مسعود فرجی

برآکشها با ترمزهای هوایی متفاوتند.

دهند.اند در صورتی که نیروی برآر را به مقدار کمی تغییر میترمزهای هوایی جهت افزایش نیروی پسآ طراحی شده

آورد.دهند در حالی که در پسار فقط افزایش محدودی را بوجود میشمگیری نیروی برآ را کاهش میدر صورتی که برآکشها بطور چ

برآکش ها در بادپر ها هواپیماهای بدون موتور جهت کنترل سرعت فرود و همچنین دستیابی به یک فرود کنترل شده در نقطه مورد

شوند.نظر استفاده می

هم روی زمین استفاده می شود.از این سطوح هم در حین پرواز و

این سطوح باعث کاهش نیروی باالبر می شوند و به کمک لوال های کوچکی بر روی سطوح فوقانی بال ها نصب می شوند که در صورت

دریافت فرمان از داخل کابین توسط خلبان در شرایط برافراشته قرار می گیرند.


مسعود فرجی

ه عبارتی کاهش نیروی برآ استفاده می شود ودر نتیجه این امر هواپیما به آرامی ارتفاع اساسا از سطح مذکور برای ایجاد نیروی پسا و ب

خود را از دست می دهد.

در مسافت کوتاه تری از باند متوقف می شوند Spoilerهواپیماهای گالیدر با استفاده از

.آید فرود باند در بیشتر ایمنی با و آرامی به است قادر هواپیما سطوح این به عبارتی می توان گفت با استفاده از

در هواپیماهای بسیار بزرگ نیز استفاده می شود به گونه ای که خلبان به کمک آن قادر خواهد بود از این سطوح نه Spoilerامروز از

در سطوح این استفاده از تنها در موقع فرود به منظور کم کردن سرعت و ایجاد پسآ و در نتیجه توقف سریع هواپیما بهره ببرند بلکه با

( نیز استفاده کندRoll) طولی محور حول پیچش کنترل جهت تواند می نیز پرواز حال

حفظ می نماید که در این شده جمع صورت های بال دیگر را به Spoilerیک بال را برافراشته و Spoilerدر این شرایط خلبان

به وقوع می پیوندد. Roll حرکت وضعیت

شود. هر چند برآکش تواند باعث افزایش سرعت فرود شود، اما این در سرعت فرود بسیار زیاد منجر مین آوردن دماغه هواپیما میپایی

.کنند ایجاد فرود برای ها قادرند سرعت مطمئنه

ها مجهز هستند.هواپیماهای مسافربری هم معموالً به برآکش

شود تا هواپیما را جهت فرود آمدن تا ارتفاع پایین تر بدون استفاده از واز افقی استفاده میپر ارتفاع از آمدن فرود برای گاهی هابرآکش

سرعت، کمک کند.

ه شود کای را سبب میشود صدا و لرزش قابل توجهاستفاده از آنها محدود است، بطوری که جریان متالطمی که در پشت آنها ایجاد می

دباشامکان ناراحتی برای مسافران می


مسعود فرجی

.سازند میسر را چرخش کنترل تا کنندمی عمل متفاوتی طور به هابرآکش

. شودمی استفاده هواپیما سرعت کاهش به کمک برای موثر حالت بیشترین در همیشه تقریباً هابرآکش چه اگر نشستن زمان در

کند. به هر حال آنچه که در واقع بدست ثر میشود که بطور مستقیم بر روی ترمزها اها ایجاد میافزایش نیروی پسار توسط برآکش

ها گردد که به چرخها به ارابه فرود منتقل میشوند از این رو وزن هواپیما از بالها باعث کاهش چشمگیر نیروی برآر میآید برآکشمی

دهد که بطور مکانیکی با کمترین تغییر در لغزیدن ترمز کنند.اجازه می

نیروی پسای هواپیما افزایش می یابد و سرعت هواپیما گرفته می شود. این امر در جاهایی مثل عملیات فرود ، spoilerبا به کارگیری

کاهش می یابد spoilerکه هواپیما نیاز دارد از سرعت خود بکاهد بسیار مفید است زیرا طول باند فرود با استفاده از

شود.سرعت فرود استفاده می شکاه به کمک برای اغلب موتور فشار معکوس نیروی همچنین

.دهستن نیاز مورد موتور شدن سرد از ناشی صدمات از جلوگیری برای هوا با شوندهخنک پیستونی موتور با هواپیماهای در هابرآکش

.کندمی ایجاد عادی حالت به نسبت کمتری ،گرمای کم قدرت در موتور و یافته افزایش هوا سرعت هابرآکش بدون فرود در

ه ها بااجازه دادن بموتور ممکن است به سرعت سرد شده که باعث چسبندگی دریچه ها، ترک سیلندر یا مشکالت دیگر شود. برآکش

دهد با تنظیمات قدرتی کار کند کنند در آن هنگام به موتور اجازه میهواپیما برای اینکه با سرعت مطلوب فرود آید موقعیت را آرام می

آن جلوگیری کند.تا از سرد شدن سریع

)این بخصوص در موتورهای پیستونی توربوشارژر درست است،

کند(بطور عادی تولید می aspirated engineآنچه که دمای باالتری نسبت به

کنند.ها را در ترکیب و یا بجای شهپر ها برای کنترل چرخش هواپیما استفاده میبرخی هواپیماها برآکش


مسعود فرجی

( هنگامی که نیروی مصرف شده سکان عمودی متحرک دم توسط سرعت adverse yawت عرضی معکوس )اصوالً برای کاهش حرکا

شود.ها اصالح برآکش باز استفاده میاست. برای برخی برآکشباالتر محدود شده

نیروی ود. بنابراینششود که بر روی بال برافراشته میدر رابطه با برآکش باز درست آن است که به عنوان سطوح کنترلی استفاده می

گردد.می yawدهد و باعث چرخش و برآر را کاهش داده و نیروی پسار را افزایش می

حرکت غلتش کمک کنترل به شوند، بلند بال یک روی بر اگر کاهند.دهند و نیروی برآر روی بال را میها پسار را افزایش میبرآکش

ها بصورت متقارن در طول پرواز برافراشته شوند، سرعت اگر برآکشو (dropید )شود بال به سمت پایین بیاکنند که باعث میمی

تواند بدون افزایش سرعت فرود آید.هواپیما در طول پرواز کمتر شده و همچنین می

ر روی ی بیشتری ببرند، آنچه که نیروها را از بین میها در حرکت روی زمین در سرعت زیاد باال بیایند، نیروی برآر بالوقتی که برآکش

کند.های هواپیما وارد میچرخ

توانند برافراشته شوند ها در حرکت بر روی زمین تنها میاند. با این حال برآکشها هم در پرواز و هم بر روی زمین قابل استفادهبرآکش

وقتی که وزن هواپیما بر روی ارابه فرود قرار دارد.

.کنندمی تر موثر را ترمزها و داده کاهش را برآر نیروی شوندمی گسترده نزمی روی بر حرکت در هابرآکش که وقتی

کند.های زمینی جلوگیری میدر طول پرواز یک کلید حساس زمینی بر روی ارابه فرود از بازشدن برآکش

Fixed Spoiler / Stall Strip

کاهنده برآ از نوع ثابت

ایجاد یادز نسبتا حمله زاویه در و شود می متصل بدنه نوار برجسته فلزی که به قسمت لبه حمله بال معموال نزدیک محل نصب بال به

یواماندگ شرایط در بال سطح همه شود می باعث امر این که گردد می خفیف و زودرس واماندگی باعث بعبارتی یا و آشفته جریان

کامل قرار نگیرد.

بر روی لبه حمله بال اطاعت کامل از دستورالعمل های فنی Fixed Spoilerشایان ذکر است به جهت دقت بسیار زیاد در نصب

مربوطه الزامی است

ن نوع کاهنده برآ مجهز می باشند.از جمله هواپیماهایی است که به ای PIPER PA28هواپیمای


مسعود فرجی

Drag Parachute

چتر ترمز

خلبان توسط کابین داخل از که فرمانی با چتر ترمز در انتهای مجموعه دم هواپیما قرار دارد و پس از تماس کامل هواپیما با زمین

.شود می هواپیما پسآی نیروی افزایش باعث ملع این و گیرد می قرار هواپیما دم از ای فاصله در و شود می باز شود می داده

در صورت استفاده از چتر ترمز هواپیما می تواند پس از نشستن بدون استفاده از ترمز در مسافت کوتاهی توقف نماید.

.شود می معموال از چتر ترمز در هواپیماهای جنگی استفاده


مسعود فرجی

Reverse Thrust

موتور رانش معکوس کردن نیروی

مک در کمک و پسآ نیروی تولید جهت زمین با ها چرخ کمامل تماس از پس و نشستن هنگام معکوس شرایط در از نیروی رانش موتور

.شود می استفاده جت هواپیماهای سرعت کردن

جلو می شود. خروج گازها از دهانه خروجی موتور باعث تولید نیرویی می شود که عکس العمل آن باعث حرکت هواپیما به سمت


مسعود فرجی

عث با در این شرایط اگر جهت گازهای خروجی از موتور جت را تغییر دهیم نیروی رانشی در جهت مخالف هواپیما ایجاد می شود که

شد خواهد هواپیما سریع و تدریجی شدن متوقف و کم شدن سرعت جلو روندگی

داشتن توانایی حرکت در سرعت های باال در زمان فرود با شرایط بنابراین واضح است که هواپیماهای مجهز به موتور جت به واسطه

حساسی روبرو می شوند زیرا سرعت های فرود آنها در مقایسه با هواپیماهای غیر جت قابل مقایسه نیست.

رود به باند در موتور جت بواسطه عدم وجود ملخ نمی توان پسآی قابل توجهی را انتظار داشت که در این صورت هواپیمای جت جهت ف

طوالنی تری احتیاج خواهد داشت.


مسعود فرجی

جهت حل این مشکل جریان گازهای خروجی در قسمت اگزوز هواپیما به کمک دریچه هایی از حرکت بسمت عقب منحرف می شود

که این امر باعث افت قابل توجه سرعت هواپیما می شود.

فزایش وزن و هزینه همراه است اما باز هم شاهد هستیم که این مکانیزم با توجه به اینکه نصب مکانیزم فوق بر روی موتورهای جت با ا

بر روی جت های کوچک نیز نصب گردیده و باعث شده که هواپیماهای جت بتوانند در مسیر کوتاهی از باند متوقف شوند.

عالوه بر این امتیاز قابلیت مانور هواپیما نیز بر روی زمین بیشتر شده است.

کننده جهت جریان گاز خروجی وجود دارد که عبارتند از: دو نوع منحرف

Buckets Type Clamshells Type


مسعود فرجی


مسعود فرجی

Reverce Pitch

معکوس کردن زاویه گام ملخ

در هواپیماهای ملخ دار با تغییر زاویه گام ملخ نیروی کششی در جهت مخالف حرکت هواپیما ایجاد می شود که پس از نشستن کامل

ر روی زمین در ایجاد نیروی پسآی زیاد و در نتیجه کم شدن سریع سرعت هواپیما موثر می باشد.هواپیما ب

ملخ هواپیما هوا را از سمت جلو هواپیما میگیرد و با سرعت بسمت عقب می راند و نتیجه این عمل عکس العملی است که هواپیما را به

جلو حرکت می دهد.

مت جلو براند در این حالت بس و گرفته هواپیما عقب از را هوا که شود داده ملخ به ای زاویه یعنی شود معکوس حال اگر زاویه گام ملخ

عکس العملی خواهیم داشت که هواپیما را بسمت عقب می راند.

اند طول ب بنابراین با معکوس کردن زاویه گام ملخ پس از نشستن می توانیم سرعت هواپیما رامقدار زیادی کاهش دهیم و هواپیما را در

کوتاه تری متوقف کنیم.

را مثال زد که پیشران های آن از نوع توربوپراپ )جت ملخ دار ( می باشد. c-130در این مورد می توان هواپیمای چهار موتوره


مسعود فرجی

Adverse Yaw

انحراف برعکس در دور زدن

با ایجاد نیروی برای اضافی باعث باال رفتن بال شده و در ( یک سمت پایین می رود تاAileronهنگامیکه هواپیما دور می زند شهپر )

نهایت هواپیما دور بزند اما باید دانست که این شهپر پایین رفته باعث ایجاد مشکالتی نیز می شود.بدینگونه که با مقاومت در برابر هوا

مخالف هواپیما دماغه و شده ادل هواپیماباعث ایجاد نیروی پسای اضافی می شود و این نیروی پسای اضافی باعث بهم خوردن تع

چپ بسمت حدی تا هواپیما دماغه کنیم می آغاز راست سمت از را زدن دور هنگامیکه یعنی نماید می حرکت به شروع زدن دور جهت

می نامند. Adverse Yawتمایل میگردد که امری غیر معمول است . این پدیده را م

ها هستند. Rudder حیح شود و آن وسیلهاین پدیده باید توسط وسیله ای تص

راست موجب حرکت دماغه به سمت راست )مسیر دور زدن ( شده و هواپیما را Rudderدر مثال فوق به راحتی میتوانیم با اعمال

.نماییم Adverse Yawمجبور به مقابله با نیروی

Rudder اند شده بیهتع خلبان راست و چپ پاهای زیر در هایی پدال بوسیله ها .

)همانند پدال های گاز و ترمز در اتومبیل(.


مسعود فرجی

1 Winglets

2 Aileron

3 High-Speed Aileron

4 Fairings Flap Actuators

5 Slat Kruger

6 Slats

7 Flap

8 Flap

9 Spoiler

10 Spoiler

سطوح کنترل فرامین هواپیما

Education