حکومت صفویان

مادسیج، شبکه آموزشی پژوهشی دانشجویان ایران

Madsg.comMadsg.com

!!!!مادسیج یعنی دهکده علم و دانش ایرانمادسیج یعنی دهکده علم و دانش ایران

الرحمن • الله بسمالرحیم

تمدن دوباره شکوفایی

اسالمی

سیزدهم) تا دهم سده

هجری(پریزاده علیرضا سید

تمدن دوباره شکوفایی

اسالمی

سیزدهم) تا دهم سده

هجری(پریزاده علیرضا سید

صفویانو

دستاوردهای

... ،هنری، فرهنگی

صفویانو

دستاوردهای

... ،هنری، فرهنگی

انقراض و گیری شکل روندصفوی دولت

آورده • روی عرفان و زهد به که الدین، صفی شیخرا بزغوش الدین غیب محضر تا شد شیراز راهی بود،خاکی سرای این از شیخ رسیدن، از پیش اما دریابد،

. بود برکشیده رخت

نزد • و شد رهنمون گیالنی زاهد شیخ به صفی شیخ لذااو مرگ از پس و شد مقرب و یافت بار زاهد شیخ

. گرفت عهده بر را زاهدیه طریقه ریاست

که • بود پایگاه همین از و بود مهمی معنوی مقام اینبزرگ گروهی ارشاد و تبلیغ به سده دو طی صفویانآناتولی و ایران غرب ترکمانان ویژه به مردم، ازدولت فدایی نیروهای بعدها که پرداختند شرقی،

. شدند صفوی


عمود • بر که بود ای خیمه همچون دولت اینصفوی تصوف طریقت ترکمن نیروهای مستحکم

. بود کرده تکیه

•. بود تصوف صفوی دولت ارکان از یکی

سال • در که علی، خواجه زمان ریاست ٧٩۳از به قمخفی نیمه تعالیم رسید، صفویه طریقت معنویو گرفت شیعی ماهیت آشکارا صفویه طریقتهم دیگر معنوی نیروی یک از صفویان ترتیب بدینهمان که کردند استفاده خود دولت تشکیل برای

هم تصوف با که بود و تشیع داشت اشتراکی وجه. ) بود ) ، ع علی حضرت مقام محوریت آن


با • تعامل و تقابل بدون سیاسی عرصه به ورود. نبود میسر وقت حکومتهای

برای • تهدیدی را صفویان که قراقوینلوها، لذاآنها با رویارویی به دانستند، می خود اقتدار

برخاستند.

دشمن • که قوینلوها، آق عوض، درنیروی از خواستند می و بودند قراقوینلوهابه گیرند، بهره خود دشمن علیه صفویان . وارد صفویان گونه بدین دادند پناه صفویان

. شدند سیاسی بندیهای دسته

صفوی دولت تشکیلاما • بود، مخفی الهیجان در سال پنج اسماعیل

. بود کرده حفظ مریدان با را روابطش

شاهزادگان • جنگهای اثر بر قوینلوها آق ضعفقرار میرزا اسماعیل اختیار در را خوبی فرصت

. بود داده

سال • در مریدانش ٩٠۵لذا و بازگشت اردبیل به قبا جنگ به نیروها این با و خواند خود سوی به راحیدر، و جنید خود، پدران انتقام و رفت شروانیان

. گرفت آنها از را

مانع • بدون و شکست هم در را قوینلوها آق گاه آنسال در و شد تبریز . ٩٠٧وارد کرد گذاری تاج ق

صفوی دولت تشکیلشیعه • مذهب گذاری تاج روز همان در اسماعیل شاه

مذهب تقویت و ترویج به و کرد اعالن رسمی دین را. پرداخت امامیه

•. شد انتخاب صفوی نوپای دولت پایتختی به تبریز

در • قدرت، مدعیان سرکوبی از پس اسماعیل شاهمرزهای ٩۱٨سال که پرداخت ازبکان با جنگ به ق

تاز و تاخت عرصه را ایران شرقی شمال و شرقی. بودند داده قرار خود

سختی • به را ازبکان مرو جنگ در اسماعیل شاهخود نیروهای که غجدوان، نبرد در ولی داد؛ شکست. خورد شکست بود، فرستاده بابر الدین ظهیر کمک را

صفوی دولت تشکیلصفوی • هواخواهان تحریکات عقیدتی، تضادهای

سیاسی امور در صفویان مداخله و آناتولی درسال ... در چالدران جنگ به منجر و ق ٩٢٠عثمانیها

شد.

این • و خوردند شکست صفویان جنگ این در. بود زیانبار صفوی دولت برای شکست

پایتخت • مالی، خسارات و جانی تلفات بر افزون. درآمد سلیم سلطان اشغال به هم صفویان

دهه • در واقع در و جنگ این از پس اسماعیل شاهاقدام و خزید عزلت کنج به خویش زمامداری آخر

. نداد انجام خاصی

تحکیم و تثبیت مرحلهدر • اول اسماعیل جانشین ٩۳٠شاه تهماسب و درگذشت ق

. نداشت سال دوازده از بیشتر که حالی در شد؛ او

•( اول تهماسب شاه مدت بلند زمامداری را( ٩۳٠-٨٤دوره قبر خوبی به زیرا دانست صفوی دولت تثبیت دوران باید

. شد مسلط خارجی سیاست و داخلی اوضاع

بر • توانست سلطنتش، دوره اول سال ده در تهماسب، شاهقزلباشان، خودسریهای و خواهی زیاده بندیها، دستهو شود چیره کرد، می متزلزل را دولتش بنیانهای کهدولتمردان و قزلباشان صفوف میان در را خاصی انضباط

. سازد برقرار

سلطنت • پایانی سالهای تا روند تداوم ۵٤این او سالهیافت.

اقتدار عصرمملکت • اوضاع برسد سلطنت به عباس شاه اینکه از پیش

خدابنده، محمد شاه زیرا بود؛ پریشان جهت هر از ایران

و بود زبون و ضعیف مردی بینایی، شدید ضعف بر افزون

دیگر سوی از و همسرش سویی از که بود شده باعث این

. کند دخالت مملکت امور در قزلباشان

ترکان • تا آورد پدید فرصتی داخلی آشفته اوضاع این

سال در آماسیه معاهده انعقاد با که در ٩۶٢عثمانی، و ق

و ایران به حمالت از تهماسب شاه زمامداری عصر

خود درگیریهای بودند، بازمانده صفویان قلمرو تصرف

سال در را معاهده آن و گیرند سر از ایران با ق ٩٨۶را

را ایران غربی شمال و غربی شهرهای و کنند نقض

. نمایند تصرف

اقتدار عصرداخل • از صفوی دولت کیان که احوالی و اوضاع چنین در

به خراسان از عباس شاه بود تهدید معرض در خارج وسال در و آمد .٩٩۶قزوین نشست سلطنت تخت بر ق

که • آنجا از و نشاند فرو را قزلباشان شدیدا} عباس شاهصفوی دولت رزمنده نیروهای و نظامی نخبگان آنانگرجی، نیروی آنان خأل جبران برای عباس شاه بودندو کرد استفاده نظامی ساختار در ارمنی و چرکسینظامی دانش از استفاده با و آورد پدید منظم ارتشیگرم سالح به را آنان شرلی، برادران ویژه به اروپاییانسرکوبی به هم قوی ارتش این با و کرد مجهز توپخانه وهم و کرد برقرار را امنیت هم و داد ادامه قزلباشان

. بخشید سامان را مملکت اقتصادی اوضاع

اقتدار عصرتوان • نمی شمشیر با تنها دانست می که عباس شاه

می اهمیت تجارت به قدر آن عالوه به و کرد حکومتبه دانست، مرکانتلیست یک را او بتوان شاید که دادفرانسه، مانند اروپایی کشورهای با مناسبات گسترش

. پرداخت اتریش و روسیه آلمان، انگلیس،

به • عباس شاه که اصالحاتی و فعالیتها این مجموعو رونق چنان داد انجام تدبیر نیروی و شمشیر ضربعنوان شایسته را او که آورد پدید ایران برای شکوهی » آگاه» شاردن، که روست همین از و گردانید کبیراست معتقد کرده، دیدار ایران از که اروپایی فرد ترینرخت جهان از بزرگ پادشاه این که هنگامی در

. بربست رخت ایران از نیز رفاه و رونق بربست،

نابودی و افول

زندانی • و شاهزادگان کشتن در عباس شاه سیاست

مردانی وجود از را صفوی دربار حرم، در آنان نمودن

عصر شکوه و بزرگی مسیر بخش تداوم که کارآمد

. در عباس، شاه از پس بود کرده خالی باشند، عباسی

.۱٠۳٨سال رسید قدرت به صفی، شاه اش، نوه ق،

والیات • به ممالک والیات تبدیل سیاست او زمان در

به و بیشتر درآمد تحصیل برای اول عباس که خاصه،

گسترش بود، کرده ایجاد نظامی بنیه تقویت آن تبع

آسیب ایاالت دفاعی بنیه به شدیدا} امر این و یافت

رساند.

نابودی و افولسلسله • سلیمان، شاه رسیدن سلطنت به با

از ای دوره وارد سرعت به کشور و صفویه. شد زوال

و • سیاسی عرصه در علما تر جدی حضورصوفیان، برای را صحنه صفوی دولت مذهبیتنگ بودند، مقوم و دولت دهندگان تشکیل کهزمان از که صوفیان، موقعیت زوال و کردسوم، عنصر جایگزینی با اول عباس شاهبود، شده آغاز چرکسها، و گرجیها یعنی

. گرفت بیشتری شتاب

نابودی و افول

سال • در که حسین، سلطان به ۱۱٠۵شاه قمملکت امور به و ضعیف مردی رسید، قدرت

. بود توجه بی

و • صفوی دولت پریشانی و ضعف او زمان در. گرفت افزونی نظامیان

این • از که قندهار غلجایی افغانان ایام این درصفوی حاکمان سیطره و بودند خبر با ضعفایران به نمیداشتند خوش قندهار در را شیعهسال در اصفهان تصرف با و کردند حمله

۱۱۳۵. دادند پایان دولت این حیات به ق

ازبکان، ) همسایگان با مناسبات) گورکانیان و عثمانیها

ضعف • از صفوی دولت گیری شکل با زمان هم ازبکانبه را آنها قلمرو کردند، استفاده تیموری بازماندگانو کردند فراهم قدرتی النهر ماوراء در و آوردند چنگبا مناسباتی ناگزیر ایران همسایگی در که بود طبیعی

. باشند داشته ایران

ویژگی • و صحراگردی خوی و خلق لحاظ به ازبکان اینآنان زندگی محیط بر که ای قبیله نظام پذیری تحرکو شدند می صفویان قلمرو وارد گاهی بود حاکممی صورت صفوی دولت و آنها بین برخوردهایی

گرفت.

آنها • با قدرت موضع از عمدتا} صفویان که است این مهم. بودند صفویان میدان این پیروز و کردند می برخورد


باید • خصمانه مناسبات پرده پشت در اماویژه به کرد، لحاظ هم را دوستانه مناسباتمهم کانون ازبکان، قلمرو النهر، ماوراء اینکه

. بود ایران ادب و تمدن و فرهنگ

آمد • و رفت در همواره ازبک و ایرانی سفیرانحج، به ف تشر� برای مسلمانی، حکم به و بودنداین و بودند صفویان قلمرو از عبور نیازمند

. کرد می طلب را ای دوستانه مناسبات خود

می • باز آنان برای را حج راه معموال} صفویان. کردند می هم استقبال آنها از و گذاشتند


و • جنگ به آمیخته مناسباتی عثمانیها با صفویانمیان متعددی آمیز صلح معاهدات و داشتند صلح

. گردید منعقد طرفین

متعددشان • گرفتاریهای دلیل به طرفین برای صلحمشغول که عثمانیها برای ویژه به بود؛ اهمیت حائزتوسعه برای مبارزه و خود اروپایی بخش مسائل

. بودند ارضی

از • را عثمانی و ایران مناسبات پژوهشگران بیشتردر اینکه حال کنند، می نگاه مذهبی تحوالت دریچهاز یکی فقط مذهبی منازعات و مذهب دوره این

. است بوده خارجی مناسبات در گذار تأثیر عوامل


بود • چالدران جنگ عثمانی و ایران برخورد ترین مهمپایتخت تبریز، و خورد شکست اسماعیل شاه که

. درآمد عثمانی تصرف به صفویان،

جنایتی • و نکرد اذیت را تبریز مردم سلیم سلطانمردم با عدالت و مروت روی از بلکه نشد مرتکب. داشت اکرام را کدخدایان و بزرگان و کرد رفتار تبریز

و • ایران میان که صلح پیمان نخستین اساس برسال در معاهده 962عثمانی به و گردید منعقد ق

از بخشی و غربی آذربایجان شد، معروف آماسیه صلحبه گرجستان شمالی بخش و النهرین بین و کردستان

. گردید واگذار عثمانی دولت


و • کاخت کارتیل، اردهان، ارمنستان، مقابل، در. گرفت تعلق ایران به شرقی آذربایجان

آمد • و رفت از که مسلمانان، و گردید مشخص سرحدات. شدند راحت بودند، عذاب در طرف دو سپاهیان

شده • بحرانی اوضاع با کشوری وارث که اول عباس شاهسال در استانبول صلح معاهده انعقاد جز ای چاره بود

998. نداشت عثمانی به منطقی واگذای و ق

امور • دهی سامان و قوا تجدید با توانست او بعدهاعثمانیها از را مناطق این منظم ارتش تشکیل و داخلی

سال در و گیرد پس آخرین 1015-16باز شد موفق قمعاهده طبق که ایران، سرزمین از را عثمانی سرباز

. براند بیرون بود، شده مشخص آماسیه


دوم • معاهده قدرت موضع از بار این عباس شاه لذابه قبال} که را مناطقی و کرد امضا عثمانیها با را استانبول

. گرفت پس بود، کرده واگذار آنها

و • کردند تصرف را بغداد عثمانیها الدین، صفی شاه زمان در ) سال ) در را زهاب شیرین قصر معاهده صفی با 1049شاه ق

از بخشی و بصره و بغداد آن طبق که کرد منعقد عثمانیهاآذربایجان مقابل در و شد واگذار عثمانی به غربی کردستان. شد داده ایران به گرجستان و ارمنستان و روانداز و شرقی

عطفی • نقطه و دارد ایران تاریخ در مهمی آثار عهدنامه اینموجب به زیرا رود؛ می شمار به عثمانی و ایران روابط دربود کشور دو اختالف موجب که سرزمینهایی تکلیف آن،قرن یک مدت به عثمانی و ایران میان صلح و شد تعیین

. گردید تأمین


گردید • نقض صفوی دولت سقوط از پس معاهده این. کردند اشغال را ایران غرب عثمانیها و

همراه • دشمنی با سراسر عثمانی و ایران مناسباتآمدهای و رفت و دوستانه معاهدات و نبودهنبوده کم یکدیگر قلمرو به بازرگانان و سفیران

است.

•: عثمانی و ایران مناسبات در دخیل عوامل

سیاسی - عوامل

قبایل - مرزی تحریکات

سرحدات - نبودن مشخص

عثمانی - طلبیهای توسعه


از • کمتر گورکانیان با صفویان اختالفچون بود؛ عثمانیها و ازبکان با اختالفنظر صرف و بود کمتر آنها مشترک مرزبود، نزاع مورد که قندهار، مسئله از

. نداشتند هم با چندانی منافع اختالف

مناسبات • گورکانیان با صفویانفراوانی فرهنگی و اقتصادی سیاسی،

داشتند.

اروپایی کشورهای با مناسباتسال • در آلبوکرک 912پرتغالیها فرماندهی به ق

به و رسیدند فارس خلیج در هرمز جزیره به. بردند پی آن تجارتی و راهبردی اهمیت

را • آنجا حاکم و کردند تصرف را جزیره پرتغالیها. ساختند خود گذار خراج

در • دیگر بار آمد 920آلبوکرک هرمز به هند از ق. کرد مستحکم را خویش جایگاه و

شکست • تازه و بود دریایی نیروی فاقد که شاهتصرف ناگزیر بود، کرده تحمل را چالدران

. پذیرفت شده انجام عملی منزله به را هرمز

اروپایی کشورهای با مناسباتداده • تن پرتغالیها استیالی به ناچار که اسماعیل، شاه

. کند استفاده عثمانی علیه دولت آن از برآمد درصدد بود،

و • دادند مثبت پاسخ اسماعیل شاه پیشنهاد به پرتغالیهااینکه بر مبنی گردید منعقد زمینه این در قراردادیاز هم ایران و کند یاری عثمانی علیه را ایران پرتغال،

. بپوشد چشم هرمز

•. شد قرارداد این کامل اجرای از مانع آلبوکرک مرگ

که • بود این پرتغال و ایران قرارداد مثبت نتیجه تنهاپرتغالیها از را آتشین سالحهای بردن کار به ایرانیهاشاه زمان ساله بیست جنگهای دوران در و آموختندوسایل و تقنگ مقداری پرتغالیها عثمانی، با تهماسب

. دادند ایرانیان به جدید جنگی

اروپایی کشورهای با مناسباتسال • آنتونی 1006در سر نامهای به انگلیسی ماجراجوی دو ق

. آمدند اول عباس شاه دربار به شرلی رابرت سر و شرلی

دوستی • های نامه با را شرلی آنتونی سر بعد سال عباس شاه: کرد اعزام ذیل شرح به اروپا مختلف پادشاهان و پاپ برای

بوهمیا - پادشاه و مقدس روم امپراتور دوم، رودلف

فرانسه - پادشاه هانری،

اسپانیا - پادشاه سوم، فیلیپ

اسکاتلند - پادشاه

لهستان - پادشاه

انگلیس - ملکه

ونیز - حاکم

توسکانی - بزرگ دوک

اروپایی کشورهای با مناسباتایران، • به ورود شمالی مسیر بر افزون انگلیسیها،

جان و آزمودند نیز را ایرن جنوب زمینی راهکه بود کسی نخستین انگلیسی، بازرگان نیوبری،بازرگانان بازگشت، از پس و رسید هرمز به

. کرد تشویق ایران با تجارت به را انگلیسی

راه • از گرفتند تصمیم لوانت کمپانی بازرگانانهند و ایران با تجارت النهرین بین و سوریه زمینیآنان برای پرتغالیها و ونیزیها اما دهند، توسعه را

. آوردند فراهم مشکالتی

سال • آرام 1024در انگلیس شرقی هند کمپانی ق. کرد رخنه ایران بازار در آرام

اروپایی کشورهای با مناسباتآوردند، • ایران به را خود های پارچه کمپانی این صاحبان

و کردند دایر اصفهان و شیراز در هایی تجارتخانه. گرفتند عباس شاه از امتیازاتی

تجارت • هم امتیازات این دادن با داشت قصد عباس شاهعلیه انگلیس دریایی نیروی از هم و بخشد رونق را

. کند استفاده پرتغال

دست • از را هرمز انگلیسیها کمک به خان امامقلیپایان فارس خلیج در پرتغالیها برتری و گرفت پرتغالیها

یافت.

خلیج • دریایی برتری از را پرتغالیها انگلیسیها، چه گربه هلندیها که نگذشت چندی کشیدند، زیر به فارس

. پرداختند انگلیسیها با رقابت

اروپایی کشورهای با مناسباتدر • عباس شاه مرگ از هم ۱٠۳٨پس هلندیها ق،

عباس شاه به و آوردند دست به تجاری امتیازاتبه ابریشم خرید برای جوازی تا آوردند فشار دومتجارت در را شاه انحصار سان بدین و بدهد آنهابود، کرده برقرار اول عباس شاه که ابریشم،

. شکستند عمال}

سال • و ۱٠٤٧در شد ظاهر صحنه در فرانسه قشدند فعال ایران در هم کاپوسن تبلیغی هیئتهای { بعدا و کردند دایر خود برای اصفهان در مراکزی وو انگلیسیها به آنچه شبیه تجاری، امتیازات

. کردند دریافت بود، شده داده هلندیها

اروپایی کشورهای با مناسباتصفوی، • دولت عمر ایام واپسین در ولیسنکی،

صفوی دولت الوقوع قریب سقوط و مفرط ضعفپطر امر این و داد گزارش خود متبوع دولت به را

. برانگیخت ایران امور در مداخله به را کبیر

از • بخشهایی روسها و کرد سقوط صفویه دولتمدتها از که هم انگلیسیها و کردند اشغال را ایرانتحرکات بر بودند فعالیت مشغول ایران در پیش

. افزودند خود

رقیبی • دو بعد، به صفویه سقوط از کشور، دو اینایران در خود مداخالت و فعالیتها دامنه بر که بودند

افزودند.

اروپایی کشورهای با مناسباتاسماعیل، • شاه عصر در ویژه به ایران زمامداران دوره این در

برای را خود نیروی تمامی اول عباس شاه و تهماسب شاهمهاجمان برابر در کشور ارضی تمامیت و استقالل حفظ

. بودند موفق هم عمدتا} و گرفتند کار به بیگانه

چه • و دفاعی کارهای راه اعمال و جنگ طریق از چه صفویاناز مقتدرانه قرن دو بر افزون صلح معاهدات و دیپلماسی با

. کردند دفاع خود ملی هویت و سیاسی مرزهای

اساس • بر اصوال} نیز اروپایی کشورهای با صفویان روابطدر اینکه با و بود تجاری مبادالت منظور به و متقابل احترامفرانسه، و هلند انگلستان، مخصوصا} مزبور، دول بین امر اینرخنه و نفوذ اعمال در سعی کدام هیچ داشت، وجود رقابت

. نکردند ایران در سیاسی

تمدن و فرهنگ۱: آن- پیامدهای و تشیع شدن رسمی

آرزوی • حدی تا شد موفق بویه آل هجری، چهارم سده در. سازد برآورده سیاسی قدرت به نیل بر مبنی را تشیع

یافت • دست ایران از هایی بخش بر مذهب شیعه بویه آلقدرت مدتی و داد گسترش را خود سلطه هم بغداد تا و - قرار خود اقتدار الشعاع تحت را خلفا مذهبی سیاسی

داد.

سنی • ترکمانان ورود با و بود زودگذر آنان دولت اماشیعیان و کرد افول بویه آل قدرت سلجوقی مذهباسماعیلیان خالفت دستگاه تا بودند حاشیه در همچنان

سال درسال ۶۵٤در بغداد خالفت و .۶۵۶ق کرد سقوط ق

تمدن و فرهنگبرای • را راه مغوالن، مذهبی تسامح با همراه امر، این

هم، مغول ایلخانان که بحدی کرد، باز شیعیان فعالیتهای . دادند نشان تمایل تشیع به اولجایتو و غازان مانند

شرق • در سربداران سلسله تشکیل ایلخانان عصر پایان درشمال در قراقوینلوها شیعی دولت گیری شکل و ایرانمرعشیان همچون شیعی خاندانهای وجود و ایران غربیخوزستان در مشعشعیان درگیالن، کیا آل سادات طبرستان،

. دارد ایران در تشیع گسترش از حکایت

علمای • و امرا با تشیع کردن رسمی درباره اسماعیل شاهاکثریت داشتن نظر در با و پرداخت مشورت به شیعهدو ) شهر، مردم هزار سیصد تا دویست از شهر سنی جمعیت « : ) ما بگویند مردم ترسیم می داشت اظهار بودند سنی سوم

». کرد باید چه صورت آن در و خواهیم نمی شیعه پادشاه

تمدن و فرهنگاحکام • استقرار و آموزش جامعه، در تشیع گسترش برای

بایست می شیعه فقه مبنای بر امور تمشیت و شیعی، : شاه داشت وجود هم خألهایی اما گیرد صورت اقدامهاییآشنایی شیعه فقه و احکام با چندان او نزدیکان و اسماعیلباشند آشنا شیعه احکام به که کسانی هم جامعه در و نداشتنددر شیعه فقه و احکام درباره هم چندانی آثار و بودند اندک

. نداشت وجود ایران

علمای • دامان به دست تهماسب شاه و اسماعیل شاه لذابه که کردند دعوت آنان از و شدند بحرین و عامل جبل شیعی

. بیایند ایران

ایران • به کرکی محقق چون علمایی اسماعیل شاه دوره درجدی اول تهماسب شاه دوره در موضوع این ولی بودند آمدهدولت اساسی های سیاست از یکی صورت به و شد مطرح تر

. آمد در

تمدن و فرهنگعلمای • از گروهی که بود صفویان سیاست همین سایه در

احوال و اوضاع بر طبعا} و آمدند ایران به عامل جبل دینی. گذاشتند تأثیر صفوی عصر جامعه سیاسی و دینی فرهنگی،

مذهبی • قدرت وی سیاسی اقتدار اول، عباس شاه زمان درخود ویژه های سیاست با او و بود داده قرار الشعاع تحت را

. داشت فقیهان و عالمان قدرت کنترل در سعی

علما • نفوذ و اقتدار دامنه به دیگر بار عباس شاه از پس امانیز صفویان حکومت روزگاران واپسین در و شد افزودهعصر علمای ترین نفوذ با از یکی مجلسی، باقر محمد عالمهاالسالم شیخ صفوی حسین و سلیمان عهد در که صفویحسین سلطان شاه غایب، امام نایب حکم در بود، اصفهان

. خواند خطبه وی نام به و داد قرار خود نایب را صفوی

تمدن و فرهنگپرداختند. 1 آن به عامل جبل علمای که مسائلی از یکی

. بود جمعه نماز

و • بحث در تا کوشیدند عاملی جبل فقیهان از بسیاریبر را آن و کنند تبیین و توجیه را آن انجام ضرورت عمل،

. دارند پا

دادن • نشان مشروع در توانست می جمعه نماز پایی بر. شد با مؤثر صفوی دولت

زمینه • در خود دانش و افکار انتقال با عاملی جبل علمایکردند تربیت را ایرانی فقیهان از نسلی گوناگون های

. گرفتند دست به را صفوی دولت سیاسی امور بعدها که

صفوی • دولت به بخشیدن مشروعیت برای آنان تالش. شد واقع مؤثر بسیار

تمدن و فرهنگسیاسی • ابعاد در را شیعه فقه توانستند سویی از علما این

حکومت به دیگر سوی از و بخشند غنا آن حکومتی ونظر در تا رسانند یاری شیعه حکومتی مثابه به صفویه

. شود پذیرفته مشروع حکومتی منزله به مردم

نادیده • نباید تشیع گسترش در را عامل جبل علمای نقشگرفت.

امر • این به رساله و کتاب نگارش و تربیت و تعلیم با آنهاپدید را شیعه گسترش و رشد موجبات و کردند کمک

آوردند.

بی • ایران در مسیحی مبلغان فعالیت برابر در دینی علماینوشتند، آنان افکار و آرا بر هایی ردیه و نبودند تفاوت

. کردند مبارزه صوفیان افراطی های گرایش با همچنین

تمدن و فرهنگادبیات. 2

این • بر ایران، ادبیات تاریخ پژوهندگان نخستین از براون، ادواردبه دوره این شاعران از بسیاری صفویه دوره در که است باوراز پس و آوردند پدید را هندی سبک و رفتند گورکانیان نزد هندکه دهد می نشان این و گشتند باز ایران به منال و مال تحصیلاز شاعری قریحه اینکه نه است، نداشته وجود مشوق ایران در

. است رفته بین

میان • در قزوینی محمد عالمه با را مسئله این براون ادواردصفوی عصر در که بود عقیده هم براون با هم او و گذاشت

. بود افتاده سستی پایه بر شعر

مبنی • کرد ارائه هایی دلیل خود ادعای این اثبات برای قزوینیمخالف که تشیع مکتب ترویج و ایران مذهبی وحدت اینکه برشاهان نکردن حمایت و بود عرفان و تصوف شعر، ادبیات،

. است داشته تأثیر شاعری و شعر بازار رکود در صفوی

تمدن و فرهنگنگاری. 2 تاریخ

صفویه • دوره نثر و نظم درباره منفی نگرش همانوجود بیش و کم هم دوره این نگاری تاریخ درباره

دارد.

• « : ها تاریخ این داشت اظهار براون ادوارد ویژه بهاغلب بلکه شود نمی محسوب ایران ملت تاریخخارجی امرای و شاهزادگان و سالطین سرگذشتسلطنت جابرانه ایران اهل بر پی در پی که استسبقت گوی یکدیگر از غارتگری میدان در و کردهچپاول و ها خونریزی آور خستگی یادنامه و ربودندیک توان می زحمت به که است هایی تطاول و

.» کرد استخراج آنها از گرانبها عمومی موضوع

تمدن و فرهنگعلوم. 3 و مدرسه

صفوی • شاهان یاری و دینی مدارس در علما فعالیت سایه در. کند رشد شیعی مذهبی های دانش که بود طبیعی

اوج • به کالم علم و اصول و فقه حدیث، علم قرآن، تفسیررشته این در متعددی و ارزشمند آثار و رسیدند خود گسترش

. یافتند پرورش بسیاری شاگردان و گردید تألیف و تدوین ها

داشت • اهمیت پزشکی دیگر، های دوره مانند هم دوره این در. بود دربار در مهمی مقام باشی حکیم و

های • شرح و شد می تدریس همچنان سینا ابن قانون. شد نوشته کتاب آن بر فارسی به متعددی

قرار • قدیم پزشکی گانه چهار اخالط پایه بر هنوز فیزیولوژیدرمان عمده اشکال هنوز مسهل و فصد تجویز و داشت

بودند.

تمدن و فرهنگ

علوم. 3 و مدرسه

گرفتند، • می خون پزشکان دوره این دردر و دادند می انجام گوناگون جراحیمی استفاده مخدر مواد از هوشبری

کردند.

به • مرتبی های داروخانه و بیمارستانکه علمی داروسازی، در و آمد وجودداشتند برتری آن در همواره ایرانیان

. شد حاصل پیشرفتی

تمدن و فرهنگعلوم- 3 و مدرسه

و • رواج داستان نوشتن صفویان دوره درپدید مهمی های داستان و گرفت اونق

آمدند.

تاریخ • قلمرو در دوره این چشمگیر آثار ازقابل تعداد که است شعر های تذکره ادبی،

. است آمده در تحریر رشته به توجهی

رونق • دوره این در هم نویسی نامه فرهنگیافت.

تمدن و فرهنگمعماری. 4 و هنر

کیفی • و کمی لحاظ از نیز معماری و هنر صفوی دوره در . کرد پیدا تحول و توسعه

عبارت • و است صفوی عصر معماری مجموعه اصفهان » معماری» تحول و توسعه همین بیانگر جهان نصف اصفهان

است.

و • است اول عباس شاه های کوشش مرهون دگرگونی اینخود طالیی روزگار به معماری که است دوره همین در

رسید.

ایجاد • بناهایی کدام هر اول تهماسب شاه و اسماعیل شاه. است نمانده باقی آنها زمان از چشمگیری اثر اما کردند،

برابر • در تبریز پذیری آسیب متوجه که اول تهماسب شاه. کرد منتقل قزوین به را پایتخت بود، ها عثمانی حمالت


سال • در را پایتخت اول عباس به ۱٠٠۶شاه قزوین از ق. برد اصفهان

می • آنجا از عباس شاه و بود ایران مرکز در اصفهانبر سلطه اعمال نیز و ازبکان دفع به تر سریع توانست

. بپردازد فارس خلیج

چشم • رودخانه این اطراف وسیع های جلگه و رود زایندهشهرسازی و معماری اقتصادی، توسعه برای روشنی انداز

بود.

نامطلوب • وضع سلطنت تخت بر عباس شاه جلوس. کرد دگرگون بود، رکود در سده یک که را، ایران معماری

پایان • تا کرد ایجاد معماری حوزه در عباس شاه که تحرکی. یافت تداوم صفوی عصر


و • خیال جسارت در عباس شاه شهرسازی نوآوریبنای بر بود مشتمل که بود، طرح عظیم مقیاسخانه دیوان قصرها، ها، خیابان با بزرگ پایتختیو ها قلعه ها، حمام بازارها، مدارس، و مساجد ها،

. ها باغ

از • جلوه دو جهان نقش عظیم میدان و باغ چهار. هستند اصفهان در عباس شاه عمرانی های طرح

مستلزم • اصفهان در عباس شاه عمرانی های طرحاز جدید شهر و نبود قدیم اصفهان کردن خراب

. بود یافته پایان قدیم شهر که شد می آغاز جایی

تمدن و فرهنگ

معماری. 4 و هنر

بناهای • در و اصفهان در صفوی عصر معمارینمی خالصه اول عباس شاه عصر مشهور

شود.

در • و مختلف های دوره در متعددی بناهای. گردید بنا متعدد های شهر

مدارس، • کاروانسراها، ها، حمام ها، پلعصر در ایران در بناها دیگر و بقاع مساجد،این معماری هنر و شکوه از حکایت صفوی

. دارد دوره

تمدن و فرهنگنساجی. 5 صنعت و قالیبافی

صفویان • این دارد، کهن ای ریشه ایران در قالیبافی گرچهفعالیتی به روستایی صناعت یک سطح از را آن که بودنداز مهمی بخش صورت به و دادند ارتقا کشور سطح در

. آوردند در کشور اقتصاد

• . است صفوی دوره آن از ایران های قالی ترین زیبا

• : هنرهای از شاخه این اینکه اول دارد عامل دو امر اینرسید، خود ترقی اوج به گذشته از بیشتر ایام این در ایرانپایه بر آنها تکامل که تیموری دوره های قالی از اینکه دومدرباره تا نمانده باقی چیزی بود، ایران نگارگری تکاملباقی های پارچه و ها قالی آنکه حال شود، داوری آنهاو فنی پیشرفته مراحل دهنده نشان صفوی دوره از مانده

. است آنها شناختی زیبایی تحوالت

تمدن و فرهنگنساجی. 5 صنعت و قالیبافی

نساجی • اوج نقطه صفوی دوره قالیبافی، بر افزون. هست هم

رنگ • ترکیب پیچیده، های بافت از ای ماهرانه استفاده { ظاهرا نوآوری رنگارنگ، های طرح در درخشان هایگلدار و اسلیمی های نقش از استفاده در ناپذیر پایانتولید منسوجاتی ساخت قادر را ایرانیان تزیین، برای

. بود برخوردار فردی به منحصر تنوع و غنا از که کنند

ترقی • ابریشم صدور و تولید اول عباس شاه عصر در. بود کرده زیادی

• «: تجارتی عمده کاالی نویسد می زمینه این در شاردناست «. ابریشم ایران

تمدن و فرهنگسفالگری. 6

و • شرق در هم گری، کوزه بر فراوانی تأثیر ایران گری کوزه. است نهاده غرب در هم

رسید، • خود اوج به مغول و سلجوقیان عصر در ایران گری کوزههای خشت و داشت باالیی کیفیت صفوی گران کوزه کارهای

. بود نظیر بی آنها سفالین

نام • از که است کاشی دار، لعاب خشت برای فارسی معادلاسالمی دوران اوایل از شهر این و شده گرفته کاشان شهر

. است بوده سازی سفال صنعت مرکز

صنعت • این عمده مراکز نیز مشهد و اصفهان صفویه زمان در. بود راه در سازی سفال هنر در رنسانسی و بودند شده

قبل • دوران های سبک از کورکورانه تقلید به صفوی گران کوزهدادند تکامل را سفالین محصوالت از جدید انواع بلکه نپرداختند،

. انداختند کار به را خود نوآوری و تخیل قوه و

تمدن و فرهنگظریف. ) ( 7 هنرهای گسترش ایران در اروپاییان تأثیر

خارجی • هیچ از صفویه آغاز دوران از اروپایی منابع. بردند نمی نام ایران دربار در مسیحی

وجود • هایی تماس چنین ندرت به تهماسب شاه دوره دربسیار او نزد در مسیحیان تحقیر زیرا است، داشته

. بود مشهود

به • که است اول عباس شاه سلطنت آغاز در بار نخستینحضور به عالقه و وی اندیشی آزاد سیاست اجرای سببمشاغل و مناصب در مسیحیان به خود، دربار در اروپاییان

. خوریم می بر ایرانی

هنرهای • و آمدند در خدمت به که بودند مردانی رو این ازرسوم و آداب شاه برای و دادند گسرش را ظریف

. کردند متداول را اروپایی

تمدن و فرهنگظریف. ) ( 7 هنرهای گسترش ایران در اروپاییان تأثیر

کرد، • می استفاده خارجیان دانش از معموال} شاهدر مسافران راهنمای و مترجم حکم در خارجیانبه آنها از صفوی شاهان حتی و بودند شاه خدمت

. کردند می استفاده سفیر جای

هنرهای • هنرمندان میان در که گروهی برترین ازنقاشان از توان می بودند، ایران دربار در اروپا دستی

. برد نام

به • ایران شاهان از زیادی مزایای اروپایی نقاشان. آوردند می دست

در • توجه مورد غربی هنرهای از یکی سازی ساعت. است بوده صفوی عصر

تمدن و فرهنگنظامی. 8 تسلیحات

با • صفوی نوپای دولت جدی برخورد اولین چالدران جنگسبب به ها عثمانی که بود عثمانی مقتدر و عظیم امپراتوریصفویان بر سنگین توپخانه و آتشین سالح از برخورداری

. کردند غلبه

سالح • از رو آن از صفویان که است باور این بر سیوری راجرآنان دلخواه کار این که نبردند بهره چالدران در آتشین هایمعمول ایران در هنگام آن تا ها سالح این اینکه نه نبود،

. بودند آشنا نا افزارها جنگ این با ایشان یا نشده

ایرانی • منابع در هم و اروپایی منابع در هم بسیاری، شواهدبا اول عباس شاه روزگار از پیش ها مدت ایرانیان که هستتپانچه به مجهز ایرانی قشون و آشنا، توپخانه از گیری بهره

بودند.


منظم • و نوین ارتش تشکیل و عباس شاه آمدن کار روی از پیش تااز متشکل که بود قزلباش قشون ایران سپاه فقرات ستون

. بود ترکمانان

تن • به سبک زرههای بودند، نظام سواره اصل در که مردان، این. بودند تبرزین گاه و خنجر و تیغ کمان، و تیر به مسلح و کردند می

جنگی • نیروی و داشتند محکمی صنفی انسجام قزلباشانو بود محترم عثمانیان نزد حتی که دادند می تشکیل را سهمناکیرا آنان با برخورد زیرا دانستند می نیز اروپاییان را آن توانایی

. بودند کرده تجربه

آشکار • کامال} چالدران جنگ از پس ارتش ساختار در تحول ضرورتحفظ برای آمدند بر درصدد صفوی شاهان بعد به این از و گردید

. سازند مجهز را خود روز تسلیحات با منطقه در خود موجودیت


جوانان • ترین زبده انتخاب با اول، تهماسب شاهپنج از مرکب را شاهی دائمی پاسداران هنگ کشور،صورت به گفتند، می قورچی آنها به که تن هزار

. آورد در کوچکی ارتش اصلی هسته

شصت • به ارتش نفرات تعداد تهماسب شاه زمان در. رسید می سوار هزار

پرتغالیان • که دهد می نشان موجود شواهد همچنین. کردند کمک را تهماسب اسلحه ساختن در

می • تولید اسلحه ایران در دوره این در حال هر بهشد.


• « را آن که برآمد ارتشی تشکیل درصدد عباس شاه. نهاد « نام شاهسون

وفاداری • که قئیم سازمان اصلی عنصر جدید ارتش درشاه به خدمت و رفت میان از بود قبیله و طایفه به

. گردید آن جانشین

کرد • کمک عباس شاه نوبنیاد ارتش به که دیگری عاملگرجی و ها ارمنی مانند مسلمان غیر افراد کخ بود آنمستحیل جدید سازمان در ایرانی اقوام دیگر با ها

گشتند.

قزوین • به شرلی رابرت و شرلی آنتونی ایام این در. شدند مقرب و آمدند عباس شاه نزد


با • آنان و برد بهره آنها نظامی دانش از عباس شاهرا نوین ارتشی شالوده عباس شاه از اجازه کسبسواره و نظام پیاده مختلف صفوف شامل ریختند،

. توپخانه و نظام

که • آورد بوجود نیرومند ارتشی عباس شاه گونه بدینموفق خارجی و داخلی های رویارویی در خوبی به

بود.

بنیاد • ایران ارتش در عباس شاه که اساسی متأسفانهروز به روز و نشد دنبال او جانشینان سوی از نهاد،که افشار، شاه نادر دیگر بار تا گردید ضعیف ارتش

. بخشید آن به ای دوباره جان بود، الیقی سرباز

تمدن و فرهنگصفویان . 9 اداری نظام

قرار • امور رأس در شاه صفویان قدرت ساختار در

صاحب و ها مقام کمک با را مملکت و داشت

. کرد می اداره منصبانی

که • بود همایون نفیس نفس وکیل مقامات از یکی

را اش روحانی اقتدار و دنیوی قدرت او به شاه

. بود کرده تفویض

به • مقام این اول، اسماعیل شاه عصر در آغاز، در

برای اسماعیل شاه ولی شد، می واگذار صوفیان

به را مقام این تدریج به ها قزلباش مقام از کاستن

. کرد واگذار دیگران

تمدن و فرهنگصفویان. 9 اداری نظام

دست • از را خود اهمیت هم مقام این چالدران جنگ از پسالسلطنه نایب دیگر و شد خارج قزلباشان دست از و دادرئیس عنوان به بلکه نبود دنیوی و دینی امور در شاه

. شد می تلقی صفوی دولت نماینده اداری، دستگاه

•. نیست وکیل از خبری دیگر صفوی عهد اواخر در

•. بود االمرا امیر دیگر مقام

قوای • سپهساالر آن از امیراالمرا اصطالح صفویان عهد در. دادند می تشکیل را صفویان قدرت بنیاد که بود قزلباش

توجهی • شایان سلطه نظامی، قدرت از جدای امیراالمرامیان مشخص مرزی فقدان پیامد که داشت اداری امور بر

. بود دولتی گوناگون شعبات


طور • به هم که گرفت می تعلق قزلباشان به طبعا} مقام اینصفوی دولت گیری شکل در هم و بودند جنگی نیروی سنتی

. بودند کرده ایفا مهمی نقش

شد • می محسوب صفوی دولت مناصب از هم باشی قورچی. است بوده دار عهده را عشایری های هنگ فرماندهی که

به • ملقب و داشت قرار شاه از بعد مرتبه در اعظم وزیر. بود اعتمادالدوله

وزیر • دست زیر در داشت، قرار اعظم وزیر دیوان رأس درکه بودند دیگر مأموران و منشیان وزیران، از ای عده اعظمدفترخانه که را، اعظم وزیر اداری کارهای از یکی کدام هر

. داشتند عهده بر شد می نامیده همایون


برقراری • که بود صفوی عصر های مقام دیگر از صدر. داشت عهده بر را عقیدتی یکپارچگی

کاستی • بعد به اسماعیل شاه دوره از کارکرد اینگرفت.

که • بود صدر صفوی دولت در مذهبی منصب ترین مهم. داشت وجود هم صفویان از پیش های حکومت در البته

تمام • متصدی نیز و مذهبی های مقام تمام رئیس صدر. بود مذهبی موقوفات

از • مستقل داشت، قرار مذهبی نهاد رأس در او گرچه. کرد نمی عمل سیلسی تشکیالت

صفویه سقوط علل بررسیدر • را تشیع ابتدا همان از و بودند شیعی دولتی صفویان

کروسینسکی، چنانکه بخشیدند، رسمیت خود قلمروکند، می اشاره صفوی، عصر اواخر لهستانی سیاحاست، نبوده تأثیر بی صفوی دولت سقوط در مذهبمنطقه سنی دول با کشمکش و جنگ سده دو زیراآورده، وارد صفوی دولت بر ناپذیری جبران های خسارت

. بود آمده وجود به انقراض عوامل عباس شاه از پیش و

و • بود رفته بین از کامال} مرشد به صفوی مریدان ایمانبود، شده کم بود سلسله تشکیل اساس که معنوی قدرتپیدایش نیز و خارجی مهاجم و مدعی نبودن علت به ولی

. نکرد سقوط سلسله این عباس شاه نام به منجی یک

صفویه سقوط علل بررسی

کشور • این شکوه و عظمت عباس شاه چه اگربرخی نتیجه در کرد، تجدید نمایانی طور به را

. کاشت را آن بدبختی تخم خود اعمال از

زندانی • و کشتن در اول عباس شاه سیاستمردان وجود از را مملکت شاهزادگان، کردنتبدیل سیاست نیز و کرد تهی کارآمد و کافیبرای عباس شاه که خاصه به ممالک امالکنوین ارتش ساماندهی و بیشتر درآمد تحصیل

. داشت دولت ساختار بر منفی تأثیر داد انجام

صفویه سقوط علل بررسیکلی، • علل در توان می را صفوی دولت سقوط عوامل

. کرد بندی دسته تصادفی و خصوصی

بوده • ها سلسله انقراض مهم علل از که کلی، عللفرمانروایان، و حکام فشار از است عبارت است،مملکت، عمومی اوضاع به توجهی بی ها، مالیات فشاراولیای و قشون سرداران بین اختالف مردم، نارضایتیو اداری تشکیالت ضعف و شاهان لیاقتی بی امور،

. مرکزی حکومت نبود

در • دارد، خاصی وضع سلسله هر در خصوصی عللعهد ولی تربیت نماها، روحانی تقویت صفویه، سلسلهایمان و معنوی قدرت رفتن میان از و سرا حرم در

. ) ( شمرد بر توان می را شاه کامل مرشد به مریدان

صفویه سقوط علل بررسی

از • که بود ها افغان هجوم تصادفی عللبساط و کردند حمله اصفهان به قندهار

. برچیدند را صفوی دولت

سقوط • تامه علت باید را تصادفی علت این. دانست صفوی دولت

سلطان • شاه ارادگی بی و سستی ضعف،فراهم هجومی چنین برای را زمینه حسینبدون ها، افغان هجوم نهایتا} و بود کردهدولت سقوط به طوالنی، کشمکش و جنگ

. انجامید صفوی

Title

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Vivamus et magna. Fusce sed sem sed magna suscipit egestas.

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Vivamus et magna. Fusce sed sem sed magna suscipit egestas.

حکومت صفویان

Science