اخترنوروزبيگي، سيد ميثاقداود : كنندگانتهيه info@iranjournalism.irwww. iranjournalism.ir

1

فضاي نظريهعمومي و رسانه ها

یورگن هابرماس

؟هابرماس كيست

2

ژوئن18وزادهفرانكفورتمكتبوارثومعاصراجتماعيپردازاننظریهوفانفيلسوازهابرماسیورگنیکمدیربزرگشپدروشهرتجارتوصنعتدفتررئيسپدرش.استآلمانسلفدورفدودرميالدي1929

توسط، مطبقه يویژگي هايازبرخورداريبرعالوهكهیافتپرورشخانه ايدرروایناز.بودمحليآموزشگاهزوریخوبنگوتينگن، دانشگاه هايدروگومرباخشهردرهابرماس.بودهمروشنفكريگرایش هايداراي

عنوانباخوددكترايرساله ياز19۵۴سالدر.ساختخودپيشه يراآزادروزنامه نگاريسپس.كردتحصيلشدهرپذیجامعهآندلدرهابرماسكهرامكانيوزمانيمختصر، ظرفهمين.كرددفاعتاریخمفهومومطلقویافترشدنازي هاسلطه وظهوردوره يدرویژهآلمان، بهروشنفكريجریاناتدروندروي.مي دهدنشان.تگرفقرارآنهاتاثيرتحتسختوپرداخت"لوكاچگئورگ"آثارمطالعه يبه19۵۰دهه يسال هايطي

دانشگاهدروي19۵۶سالدر.كردمطالعهرافرانكفورتدبستانپيش كسوتانآثارهمچنينهابرماستا19۶۴ازوپرداختفلسفهتدریسبههایدلبرگدردانشگاه19۶1از.شد"آدورنوتئودور"دستيارفرانكفورت

تحقيقاتمدیریتهابرماس1981تا19۷2از.كردتدریسفلسفهوجامعه شناسيفرانكفورتدانشگاهدر19۷11981درفرانكفورتبهبازگشتازپس.گرفتبرعهدهرا"استارنبرگ"در"پالنکماكس"مؤسسه يولفگانگیوهاندانشگاهدر198۳از.ساختمنتشرجلددودرراارتباطيكنشنظریه يخود، اثربزرگ ترین

.شدبازشتهسپسوشدتدریسمشغولفرانكفورتشهردرگوته

آثار هابرماس مهمترين رسيده هابرماس تا كنون ده ها جلد كتاب تهيه و تدوین كرده و دست كم سه هزار اثر درباره ي او و اندیشه هایش به چاپ

: است كه معدودي از معروف ترین آثار وي عبارتند از

1 (19۷۰)ـ به سوي جامعه اي عقالني

2(19۷1)دانش و عالئق انساني/ـ شناخت

۳(19۷۴)ـ نظریه و عمل

۴(19۷۶)ـ بحران مشروعيت

۵ ( 19۷9)ـ ارتباط و تكامل جامعه

۶(1981)ـ نظریه ي كنش ارتباطي

۷(198۷)ـ مقوالت فلسفي نوگرایي

8(1988)ـ اندیشه ي پسا متافيزیكي

9(1988)ـ درباره ي منطق علوم اجتماعي

1۰(1989)ـ تغيير شكل ساختاري گستره ي همگاني3

عمومي و رسانهفضاي ومتوسطيطبقهعموميِافكاراجتماعيِتاریخيپيدایشتبيينبهعموميحوزهساختاريدگرگونيكتابدرهابرماسیورگن.پردازدمينوزدهموهجدهمقروناروپايدرمطلقهسلطنتازآننسبياستقاللوبورژوا

يجامعهاصليهايویژگييزادهرانامدمي«بورژوایيعمومييحوزه»چهآنتر،صحيحبيانبهیاعمومييحوزهويازاستقاللكسببرايتوانستنددارسرمایهآفرینانكارآنطيكهداندميهجدهميسدهانگلستاندررشدروبهداريِ سرمایه.یابنددستخوديخواستهبهوكنندمبارزهكليساودولت

برتنيمباستداللومفاهمهطریقازافرادآندركهبردميكاربهاجتماعيايعرصهبهاطالقدرراعموميحوزهتعبيرهابرماسمواضعها،رفتارازايمجموعهكنندهمشاركتهايطرفتمامبرايبرابرشرایطدروزورفشار،هرگونهازعاريشرایطيدروتعقل

.كندميتوليدراهنجاريوارزشيهايگيريجهتوصولابرمبتنيجامعهنقداساسعنوانبهمفهومایناهميتاست،شدهعموميحوزهمقولهبههابرماسنظرجلبموجبآنچه

از.ندآیميهمگردعلنيوبازمباحثدرمشاركتمنظوربهافرادآندركهاستايعرصهعموميحوزه.استبودهدموكراتيکعموميزهحوباشد،نشدهوضعآنفعاليتبرحدوديوحدهيچكهاستايعرصهكلمهدقيقمعنيبهعموميحوزههابرماسنظر

.استجامعهسازحقيقتویابحقيقتوعقالنيحوزه

4

كهتاساصلینامتضمنعموميحوزهدرآزادوبازمكالمهشرایط.استزبانواستداللوگو،گفتفكر،عرصهحوزه،این

.باشدجامعهصالحوخيربهترشناختمدعي(قدرتعرصهدریعني)حوزهاینازخارجدرتواندنميگروهيیافردهيچ

كهاستموقعيتيچنيننيست،فضاایندردیگرانبهنسبتامتيازيراكسهيچودارد،رافضاایندرشركتحقبالقوهكسهر

مكانيوتاریخيهايریشههابرماس.كندمي«عاديشهروندان»نقشارزهمرابانفوذودارسرمایهعناصریادولتمرداننقش

.كندميپيگيريعلنيوآزادهايبحثعموميمجامعوهاسالندروندرراعموميحوزهظهور

.آیندميشماربهسياسيوادبيروشنگريپيشگامودارطالیهواقعدركهمطبوعاتوهاروزنامهها،كافهها،باشگاهجملهاز

ورشد.ردگيصورتعموميمسائلدربارهوگوگفتوتعقلآندركهشودميتشكيلفضایيهردرعموميهايحوزهیاحوزه

بگيرد،كلشسنتيجامعهدرتواندميعموميحوزهحتيونيست،مدرنيسمونوسازيروندازتابعيلزوماًعموميحوزهگسترش

.استآزادتعقلووگوگفتامكانپيدایشتابعواقعدرعموميحوزهگسترش

5

ويادبمحافلفرانسه،در«هاسالن»ازعبارتندكندمياشارههاآنبههابرماسكهعمومييحوزهنهادياَشكالترینعمده

عيارمسهنهادهااین.بودندموضوعاتومسائليدربارهمناظرهوبحثمحلكهانگلستان،درهاخانهقهوهوآلماندرآموزشي

:داشتندمشترک

شدند؛ميتلقيشأنهموبرابربحث،دركنندگانِشركتهمه.1

گرفت؛ميقراردارزميناشرافپرسشموردندرتبهكهبودمتمركزموضوعاتيبرمباحث.2

بودعموميحوزهمباحثدرشركتبهمجازكسهر.۳

تأسيسبرايطوالنيايمبارزهبورژوایي،عمومييحوزهاساسياستراتژيعنوانبهدولتازاستقاللبرايمبارزهراستايدر

ايگستردهطيفيدربرگيرندهكهحالعيندرنوزدهموهجدهمهايسدهمطبوعات.گرفتشكلدولتازمستقلنشریات

اینودهندپوششكاملطوربهراپارلمانبهمربوطمسائلكهدانستندميمتعهدراخودتوجهيقابلشكلبهبودند،ازنظرات

.بودپارلمانياصالحاتبرايمبارزهبامطبوعاتآزاديبرايمبارزهپيوندازبارزيينشانه6

عنصرحوزه عمومي سه :شماردبرميگونهاینراعمومييحوزهاصليعنصرسههابرماس،

تجربياتيمبادلهوبيانامكانوباشددسترسيقابلهمهبرايكهداردنيازنظرتبادلبرايمكانيبهعمومييحوزه1..باشدداشتهوجودجاآندرهادیدگاهواجتماعي

كهعنيماینبه.گيردميصورتمنطقيوعقالنييمباحثهطریقازنظراتنقطهوهادیدگاهبامواجههعمومي،حوزهدر2.بهسبتنآشكاريدرکوشناختنخست،يوهلهدرعمومييحوزهكهاستممكنزمانيتنها«منطقي»سياسيِانتخاببایداهرسانه.بزندانتخاببهدستهاگزینهآنبينازبتواندشخصهركهطوريبهكند؛عرضهممكنهايگزینه

نيزاندردهنكانتخابكهچهآنبهنسبتشهروندانتاكنندعرضهرااندازهاچشمیاهاچارچوبممكنطيفترینگسترده.شوندآگاه

استعمومييحوزهاصلييوظيفهدولت،هايسياستبرنقادانهومنظمنظارتوازبينيب3.تصورعقالنيانتقاديِهايبحث«مشترکخير»يدربارهشهروندان،ميانكهاستاینعمومييحوزهاصليهدف.شودمنتهيكند،ميعملعموممنافعجهتدركهاقداماتيسلسلهتدوینیابنديصورتبهامراینتاگيرد

7

ها و اركان كارآمد حوزه عمومي رسانه

يحوزهاركانازیكيدولت،عملكردمورددرانتقاديهايتحليلواخبارانتشاربرتمركزشانبهتوجهباجمعيهايرسانه.هستندكارآمدعمومي

ميترسيمچنينرااجتماعيقلمروهايقالبدرهجدهمقرندربورژوایيعمومييحوزهكليطرحخود،كتابدرهابرماسپايبهپادولتاقتداريحوزهوعمومييحوزه.شدخصوصيقلمروازعمومييحوزهجدایيباعثدولت،وجامعهجدایي:كند.بوددهشتشكيلخصوصيافراداززیراداشت،قرارواقعي«عمومييحوزه»خصوصي،قلمرودرون.یافتندميگسترشهم

.داشتوجودتمایزخصوصيوعموميهايحوزهبينهمبازبود،خصوصيافرادجایگاهكهقلمرویيدربنابراین،عموميِ يحوزه.بود«صميميفضایي»دارايخودكهبودايخانوادهشاملهمومدنييجامعهشاملهمخصوصييحوزه

،هابرماسدسازسازگاروآشناجامعهنيازهايبارادولتعمومي،افكارطریقازشدموفقوگرفتنشأتادبييحوزهازسياسيجاريتيواسطهبهعمومييحوزهاُفولنيزوانتقاديگويوگفتوعمومييحوزهگسترشدرهارسانهنقشفهمبراي:استضروريهابرماسنگاهدرخبرانتشارتاریخييدورهسهباآشنایيداري،سرمایهمستمرخواهيفزونوهارسانهشدن

8

رماس دوره تاريخي انتشار خبر از نگاه هابسه

9

نفوذ/دروازه بانان اصلي محتواي مورد تاكيد نوع رسانه نامشخص اخبار واقعي خبرهاي حاوي اطالعات

حوزه ) سردبير ، نويسندگان (عمومي

تفسير ، گفت و گو ي ادبي و سياسي

و گاه نامه هاي نشرياتانتقادي

ناشران ، مالكان ، روابط عمومي آگهي نشريات با عنوان مصرف كننده

ري ريزي صنعت روزنامه نگاپايه نقشسياسي،هشيارسازيوانتقاديوعقالنيگويوگفتگسترشوبسطبابودند،سربرآوردهعمومييحوزهدلازكهانتقاديهاينامهگاهونشریات

بهفرهنگ،گرِ تحليلجماعتسياسي،محتوايكاهشوهارسانهشدنتجاريخاطربهبعدهااما.داشتندسياسييمدرنيتهتعميقوپيشبرددرمهمي

يحوزهينوعپيدایشبرايفضا،«عمومييحوزه)شدنفئوداليباز»وجامعهودولتيدوبارهادغامباوشدندتبدیلفرهنگيكنندهمصرفتوده ي

رقابتي،دیدگاه هايونظراتنقطهباهامدتوشدریزيپایهكوچکصنعتيبه عنوانآغازدرنگاري،روزنامهصنعت.شدفراهمنمایشيوفریبكارانهعموميِ

اینازاخبار،توليدتجارياهداف.كندميبنديدستهادبي،(ژورناليسم)نگاريروزنامهازشكليبه عنوانرادورهاین"هابرماس".گرفتقرارتوجهمورد

تاامّا.كندميیاد،"زادگاننجيبچوبيِاسبِ"عنوانِبهازآن"هابرماس"كهشدند،تبدیلچيزيبهخبرگزاري هاحاليكهدر.نهادخاموشيبهرونظر،نقطه

.افتاداتفاقخبرگزاري هاشدنتجاريمورددرانحصاريداريِ سرمایهظهورداند،ميميالدي18۷۰دههاوایلراآن"هابرماس"كهليبرال،عصرپایان

جستجو.گردیدميجایگزینشدند،ميهدایت[هاخبرگزاري]مالكانشخصيِعالیقبه واسطه يكهمتخصصينگارانروزنامهبه وسيلۀادبيهايفرمبازنمایي

بعدها.شدميجایگزینسياسيواقتصاديهايمكانيسمطریقازایدئولوژیكي،اِجماعتحميلبه واسطهوعقلازاستفادهبه وسيله يسياسيتسلطنمایشبراي

.شدمطرحز،نياجتماعيوخصوصيزندگيجداگانهرشدبرتأكيدعمومي،حوزهمورددرتگوگفضمننهادي،گفتمانازاشخاصخصوصيحوزه يحذفبا

10

گيرينتيجه عمومی وکارکردهای آنحوزه

راهم منظور از حوزه عمومي یک فضاي آزاد با قلمروي كه در آن افراد به منظور مشاركت در مباحث آزاد ، باز ، علمي ف:كاركردهاي حوزه عمومي عبارتند از. مي آیند

عموميمقامات عمومي به صورت انتخابات -1

كاالآزاد شدن مبادله -2

برابرحق رأي -۳

مطبوعاتآزادي بيان و -۴

.مدنيباز توليد جامعه -۵

هابرماس و رسانه های جمعیایجاد مي سلطه فرهنگي از طریق رسانه ها مثل تلویزیون. از نظر هابرماس رسانه باعث مصرف گرایي توده ها مي شوند

.شود

11