Гялгар уут үйлдвэрлэх төсөл

,, ÀÃÜ ÈÍÒÅÐÍÅÉØÍË,, ÕÕÊ

Òºðºë á¿ðèéí çîðèóëàëò á¿õèé ãÿëãàð óóòíû ¿éëäâýðèéí òºñºë

Óëààíáààòàð õîò, 2000 îí

1

,, Àãü Èíòåðíåéøíë,, ÕÕÊ Ãÿëãàð óóòíû ¿éëäâýðèéí òºñºë

ÃÀÐ×ÈÃ

1. Ãàð÷èã ………………………………………………………………………… 2

2. Òºñëèéí òîâ÷ òàíèëöóóëãà ……………………………..…………………..3

3. Òºñëèéí çîðèëãî …………………………………………………………… 44. Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò …………………………………………………….. 45. Òºñëèéí ¿ð àøèã, à÷ õîëáîãäîë ……………………………………………

56. Òºñëèéí äàâóó òàëóóä

……………………………………………………….67. Õºðºíãº îðóóëàëò, ò¿¿íèéã çàðöóóëàõ ÷èãëýë

………………………….. 78. Çàõ çýýëèéí ñóäàëãàà …………………………………………………….…

89. ¯íäñýí õºðºíãèéí òîîöîî …………………………………………………. 910. ¯íäñýí õºðºíãèéí ýëýãäýë ……………………………………….…….…

1011. Öàõèëãààí, äóëààíû õýðýãëýý …………………………………….

………1012. Ìåíåæìåíò, àæèëëàõ õ¿÷ ……………………………………….…….

……1013. Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë ………………………………….………. .

1114. Áóñàä çàðäëóóä …………………………………………………….

………. 1115. Áîðëóóëàëòûí îðëîãî ………………………………………………..……

1216. Çýýë, çýýëèéí õ¿¿ òºëºõ òîîöîî

…………………………………………..1217. Òºñëèéí íèéò çàðäàë ……………………………………………….

………1318. Òºñëèéí ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèã

…………………………………………..1419. Òºñëèéí ñàíõ¿¿, ýäèéí çàñãèéí ¿íýëãýý

…………………………………1420. Íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèã

……………………………………………1521. Ñàíõ¿¿ãèéí ¿ð àøèã22. Õºðºíãº îðóóëàëòûí ¿ð àøèã

…………………………………………….. 15

2

23. Õºðºíãº îðóóëàëòàà íºõºõ õóãàöàà ……………………………..……… 16

24. Òºñëèéí îäîîãèéí öýâýð ºðòãèéí øèíæèëãýý …………………………. 16


Òºñëèéí òîâ÷ òàíèëöóóëãà

Òºñëèéí íýð

Òºðºë á¿ðèéí çîðèóëàëò

á¿õèé ãÿëãàð óóòíû ¿éëäâýðèéí òºñºë

Õýðýãæ¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãà

¯éëäâýðëýë, Õóäàëäààíû ,, Àãü Èíòåðíåéøíë,, ÕÕÊ

Òºñëèéí óäèðäàã÷ ,, Àãü Èíòåðíåé¿íë ,, ÕÕÊ-íû çàõèðàë

3

Òºñëèéí áàéðøèë Óëààíáààòàð õîò, ä¿¿ðýã

Òºñëèéí íèéò ºðòºã àì.äîëëàð

Òºñºë ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà

5 æèë

Òºñºë õýðýãæèæýõëýõ òºëºâëºëò

2000 îíû 1 óëèðàë

Òºñºëä øààðäàãäàõ õºðºíãº îðóóëàëò

àì. äîëëàð áóþó òºãðºã

Òºñëèéí ñàíõ¿¿æèëò


Òºñëèéí ¿íäýñëýë áà çîðèëãî

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ìàíàé îðîíä ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð èõýýõýí õºãæèõ õàíäëàãàòàé áîëæ áàéãàà áºãººä íýí ÿëàíãóÿà îëîí äýëã¿¿ð, õîðøîî øèíýýð áàéãóóëàãäàæ áàéíà. ¯¿íèéã äàãàí ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàð, ñî¸ë ÷ äýýøëýõ õàíäëàãàòàé áîëæ áàéãàà áà ºðñºëäººí ÷ íýìýãäýæ áàéíà. Èéìýýñ ¿éë÷èëãýýíèé áàéãóóëëàãóóä ººðñäèéí õýðýãëýã÷äèéã òàòàõ îëîí àðãà õýìæýý àâ÷ õýðýãæ¿¿ëæ áàéãààãèéí íýã íü ººðèéí òàíèõ òýìäýã, ýìáëåì á¿õèé óóò, ñàâàíä áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íýý ñàâëàæ õóäàëäàõ áîëñîí ÿâäàë áèëýý.

Ãýâ÷ çàõ çýýëèéí ýíýõ¿¿ ýðýëò õýðýãöýýã á¿ðýí õàíãàõ ÷àäàë îäîîãèéí ¿éëäâýðëýã÷äýä, ººðººð õýëáýë ïîëòýòèëåí óóò ñàâ ¿éëäâýðëýã÷äýä õàðààõàí á¿ðýëäýýã¿é áàéãàà òóë çàõ çýýëèéí ýíýõ¿¿ øààðäëàãûã õàíãàõàä ººðñäèéí õóâü íýìðèéã îðóóëàõ çîðèëãîîð òóñ êîìïàíè ïîëèýòèëåí óóòíû ¿éëäâýðèéã èòàëè óëñààñ îðóóëæ èðýõýýð óã òºñëèéã áîëîâñðóóëñàí áîëíî.

4

Òóñ êîìïàíè íü ñàÿõàí õóäàëäàà, ¿éëäâýðëýëèéí ÷èãëýëýýð áàéãóóëàãäñàí áºãººä òºð, çàñãààñ ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ òàëààð èõýýõýí àíõààðàë òàâüæ äýìæëýã òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëæ áàéãàà íü áèäíèéã ýíýõ¿¿ òºñëèéã áîëîâñðóóëàõàä èõýýõýí óðàì çîðèã ºãñºí áºãººä õýðýãëýã÷äèéã ºíäºð ÷àíàð, ºíãº ¿çýìæ á¿õèé äèçàéíòàé òºðºë á¿ðèéí õýëáýð õýìæýý á¿õèé , îëîí ºíãººð õýâëýñýí ïîëèýòèëåí óóòààð õàíãàõàä òºñëèéí çîðèëãî îðøèíî.

Àëèâàà àíõàí ¿¿ñ÷ áàéãóóëàãäàæ áàéãàà êîìïàíèéí íýãýí àäèë îäîîãîîð áèäýíä ó÷èð÷ áóé ãîë ñààä áýðõøýýë áîë ñàíõ¿¿ãèéí àñóóäàë áºãººä ó÷èð íü ýíýõ¿¿ òºñºëä øààðäàãäàõ òîíîã òºõººðºìæ¿¿ä íü ºíäºð õ¿÷èí ÷àäàë á¿õèé îð÷èí òîíîã òºõººðºìæ¿¿ä òóë ºíäºð ¿íý ºðòºãòýé áàéãàà þì.

Èéìýýñ îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóäààñ áóþó çàñãèéí ãàçðààñ îëãîæ áóé õºíãºëºëòòýé çýýëèéí ñàíõ¿¿æèëòýýð ýíý àñóóäëûã àìæèëòòàé øèéäâýðëýõ áîëîìæòîé áºãººä áèä àâñàí çýýëýý õóãàöààíä íü îëîõ àøãààñàà á¿ðýí òºëæ áàðàãäóóëàõ áîëîìæòîéã òºñëèéí òîîöîî, ñóäàëãààíààñ õàðæ áîëíî.

Íýí ÿëàíãóÿà ýêñïîðòûã äýìæèí óðàìøóóëàõ, äîòîîäûí ¿éëäâýðëýëèéã õºãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí Îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí õºíãºëºòòýé çýýë íü òóñ êîìïàíèéí çîðèëãîòîé íèéöýæ áàéãààä áèä èõýýõýí áàÿðòàé áàéãàà áºãººä çýýëèéã ¿ð àøèãòàé çàðöóóëàí öàã õóãàöààíä íü òºëºõ ñàíõ¿¿, óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿ðýí áîëîëöîîòîé ãýäãýý áèä èëýðõèéëæ áàéíà.

Òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã õàíãàõ çýýëèéã îëãîæ áèäíèé àæèëä ã¿í òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëíý ãýäýãò áèä íàéäàæ áàéãàà áºãººä ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýëèéã õºãæ¿¿ëýõ çàñãèéí ãàçðûí áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõýä ìàíàé òºñºë çîõèõ õóâü íýìýð îðóóëíà õýìýýí èòãýæ áàéíà. ,, Àãü Èíòåðíåéøíë,, ÕÕÊ Ãÿëãàð óóòíû ¿éëäâýðèéí òºñºë

Òºñëèéí òîäîðõîéëîëò áóþó òîâ÷ àãóóëãà

1. Áèçíåñèéí òàíèëöóóëãà

Òóñ ,,Àãü Èíòåðíåéøíë,, ÕÕÊ íü 199-- îíä áàéãóóëàãäñàí áºãººä ãàäààä äîòîîä õóäàëäàà, ¿éëäâýðëýëèéí ÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà. Òóñ áàéãóóëëàãûí áèçíåñèéí ãîë çîðèëò íü õóäàëäààíû ¿éë àæèëëàãààíààñ èë¿¿òýéãýýð ¿éëäâýðëýë ýðõýëæ àøèã îðëîãîî íýìýãä¿¿ëýõ ÿâäàë áºãººä ýíýõ¿¿ çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõýä êîìïàíèéí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òöèéí

5

îíîâ÷òîé øèéäýë òóñ äºõºì ¿ç¿¿ëíý õýìýýí ¿çýæ çàõ çýýëèéí ¿åèéí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûí ñèñòåìèéã ¿éë àæèëëàãààíäàà ºðãºí õýðýãëýæ áàéíà.

Ýíýõ¿¿ çîðèëãûã àìæèëòòàé øèéäýõýä ìºí ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýã òóñëàëöàà øààðäàãäàæ áàéãàà áºãººä ºíººãèéí çàõ çýýëèéí íºõöºëä õàìãèéí àøèãòàé ¿éëäâýðëýëèéí íýã áîëîõ ïîëèýòèëåí óóò, ñàâíû ¿éëäâýð áàéãóóëàõàä áèäýíä 350000 àì.äîëëàð øààðäëàãàòàé áàéãàà þì. Ýíýõ¿¿ õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã Îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà áóþó Çàñãèéí ãàçðààñ îëãîõ õºíãºëºëòýé çýýëýýð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ áîäîëòîé áàéíà.

2. Á¿òýýãäýõ¿¿í

Ìàíàé ãîë á¿òýýãäýõ¿¿í íü òºðºë á¿ðèéí õýìæýý, õèéö, çàãâàð, ºíãº ¿çýìæ á¿õèé ïîëèýòèëèí óóò áºãººä ýäãýýðèéã îëîí óëñûí ñòàíäàðòûí äàãóó ÷àíàðûí äýýä ò¿âøèíä ¿éëäâýðëýõ òóë îäîî çàõ çýýëä õýðýãëýãäýæ áàéãàà õÿòàäààñ áóþó ñîëîíãîñ óëñààñ îðóóëæ èðñýí áóþó õÿòàäûí òåõíîëîãèîð ¿éëäâýðëýæ áàéãàà ÷àíàð ìóóòàé ïîëòýëòèëåí óóòíóóäààñ ýðýëò õýðýãöýý èõòýé áàéõ áîëíî õýìýýí áèä ¿çýæ áàéãàà þì.

3. Çàõ çýýë áà ò¿¿íèé áîëîìæ

Òóñ êîìïàíè íü æèëä --------- øèðõýã ïîëèýòèëåí óóò ¿éëäâýðëýõ õ¿÷èí ÷àäàë á¿õèé ¿éëäâýð îðóóëæ èðýõ áºãººä ýõíèé æèëä õ¿÷èí ÷àäëûíõàà ---- õóâèéã, äàðààãèéí æèëä --- % , ãóðàâ äàõü æèëýýñ á¿ðýí àøèãëàõ áîëíî. Ìàíàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íäñýí çàõ çýýë íü äîòîîäûí çàõ çýýë áóþó äîòîîäûí õóäàëäàà, ¿éë÷èëãýýíèé áàéãóóëëàãóóä áîëîí õóâü õ¿ì¿¿ñ áàéõ áîëíî.

Áèä ¿éëäâýð áàéãóóëëàãóóäàä òýäíèé çàõèàëãààð ïîëèýòèëåí óóò ¿éëäâýðëýæ ºãºõ áà ìºí õóâü õ¿ì¿¿ñ, ï¿¿ñ, êîìïàíèóä, äýëã¿¿ð õîðøîîíóóä çýðýã ìàíàé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õýðýãëýõ çàõ çýýë îëîí áàéãàà áà ÿâààíäàà ýíý òºðëèéí çàõ çýýëèéí ýðýëò õýðýãöýýíèé --- õóâèéã õàíãàõ çîðèëãîòîé àæèëëàõ áîëíî.

Çàõ çýýë óëàì õºãæèõèéí õèðýýð õóäàëäàà, ¿éë÷èëãýýíèé áàéãóóëëàãóóäûí õýìæýý íýìýãäýæ ýíý õèðýýð ìàíàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýðýëò õýðýãöýý íýìýãäýõ áîëíî õýìýýí áèä ¿çýæ áàéíà. ,, Àãü Èíòåðíåéøíë,, ÕÕÊ Ãÿëãàð óóòíû ¿éëäâýðèéí òºñºë

4. Óäèðäëàãà, àæèëëàõ õ¿÷

Òóñ ,,Àãü Èíòåðíåéøíë,, êîìïàíè íü íèéò --- àæèëëàãñàäòàé áºãººä ýäãýýð íü ýíý ÷èãëýëýýð îëîí æèë àæèëëàñàí ìýðãýæñýí,

6

äàäëàãà òóðøëàãàòàé àæèë÷èä þì. Àæèëëàãñàäûí èõýíõ íü òóñãàé ìýðãýæèëèéí ñóðãóóëü òºãññºí áà óäèðäàõ áîëîâñîí õ¿÷í¿¿ä íü á¿ãä äýýä áîëîâñðîë ýçýìøñýí ºíäºð ìýðãýæèë áîëîâñðîëòîé õ¿ì¿¿ñ þì.

5. Ñàíõ¿¿æèëò

Áèçíåñýý àìæèëòòàé ÿâóóëæ ¿éë àæèëëàãààãàà ºðãºæ¿¿ëýõýä áèäýíä 20000 àì.äîëëàðûí õºðºíãº îðóóëàëò õýðýãòýé áàéãàà áºãººä ¿¿íèéã áèä ýðãýëòèéí õºðºíãº / ò¿¿õèé ýä / àâàõàä á¿ðýí çàðöóóëàõ áîëíî.

Áèçíåñ áà ò¿¿íèé ñòðàòåãè

À. Áàéãóóëëàãûí òîâ÷ òàíèëöóóëãà

,,Ìàíäàëáàäðàë,, ÕÕÊ íü àíõ 1996 îíû 10 ñàðä áàéãóóëàãäñàí áºãººä áîã ìàëûí ºëºí ãýäýñ ýêñïîðòëîõ, ãàäààä õóäàëäàà, àÿëàë æóóë÷ëàë ýðõëýõ ÷èãëýëýýð íèéò 10 ñàÿ òºãðºãèéí ä¿ðìèéí ñàíòàéãààð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ ýõýëñýí þì.

Òóñ êîìïàíè íü Ãîëëàíä óëñûí ,,Interdarm,, êîìïàíèòàé áàéíãûí ãýðýýòýé àæèëëàæ ò¿¿íèé òºëººëºã÷èéí ãàçðààð äàìæóóëàí ºëºí ýêñïîðòëîæ áàéíà. 1999 îíû ýõíèé õàãàñ æèëä ¿éëäâýðëýë ÿâóóëàõàä òîõèðîìæòîé àæëûí áàéð õóäàëäàí àâ÷ èõ çàñâàð õèéæ àøèãëàëòàíä îðóóëëàà.

Ò¿¿í÷ëýí á¿òýýãäýõ¿¿íýý íèéë¿¿ëýã÷ ãîë êîìïàíè áîëîõ Ãîëëàíä óëñûí ,,Interdarm,, êîìïàíèéí Åðºíõèé çàõèðàë áîëîí Ìîíãîë óëñûí Ìàë ýìíýëãèéí àðèóí öýâðèéí õÿíàëòûí àëáàíààñ õèéñýí õàìòàðñàí ¿çëýãò îðîëöîæ àìæèëòòàé òýíöýæ Åâðîïûí ñòàíäàðò÷èëàëààð á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ àæëûí áàéðíû çýðãèéã àâñàí.

1999 îíä áàéãóóëàãäñàí Ìîíãîëûí ªëºí ãýäýñ Ýêñïîðòëîã÷äûí Õîëáîîíä ãèø¿¿íýýð ýëñýæ êîìïàíèéí çàõèðàë Á.Æàíöàí òóñ Õîëáîîíû òýðã¿¿ëýã÷äèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä ñîíãîãäîí àæèëëàæ áàéíà.

Îäîîãîîð òóñ êîìïàíè 20 ãàðóé àæèëëàãñàäòàé ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà. Êîìïàíèéí óäèðäëàãà àæèëëàãñàäûíõàà íèéãýì, ýð¿¿ë àõóéí áàéäàëä èõýýõýí àíõààðàë òàâüæ àæèëëàäàã áºãººä ¿íýã¿é õîîë, àæëûí õóâöàñààð õàíãàæ óíààãààð ¿éë÷èëäýã áà æèëä íýã óäàà íàðèéí ìýðãýæèëèéí ýì÷ íàðûí ¿çëýãò îðóóëæ áàéíà.

,, Ìàíäàëáàäðàë,, ÕÕÊ ªëºí áîëîâñðóóëæ ýêñïîðòëîõ ¿éëäâýðèéí òºñºë

7

Òóñ êîìïàíè íü áàéãóóëàãäñàí öàãààñàà ýõëýí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí áàëàíñàà òîãòìîë ãàðãàæ óëñûí òºñºâò òºëºõ òàòâàðûã öàã õóãàöààíä íü òºëñººð èðñýí áºãººä õàðèëöàã÷ òàòâàðûí áàéãóóëëàãàòàé áàéíãà õàðèëöààòàé áàéæ íàéäâàðòàé ò¿íø íü áîëñîí áèëýý.

Êîìïàíèéí àæèëëàãñàä íü ýíý ÷èãëýëýýð îëîí æèë àæèëëàæ çîõèõ äàäëàãà, òóðøëàãà õóðèìòëóóëñàí áºãººä ºëºí áîëîâñðóóëàõ òàëààð ìýðãýæñýí ìýðãýæèëèéí ìàñòåð, òåõíîëîãè÷òîé áºãººä Åâðîïûí ñòàíäàðòûí äàãóó ºëºí áîëîâñðóóëàõ àðãà òåõíèêèéã á¿ðýí ýçýìøñýí áîëíî.

Á. Áèçíåñèéí çîðèëòóóä, òýäãýýðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà çàì

Òóñ êîìïàíè íü ºëºí ýêñïîðòëîõ ñàëáàðò ñ¿¿ëèéí ãóðâàí æèë òàñðàëòã¿é ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ çîõèõ òóðøëàãà õóðèìòëóóëñàí áºãººä ººðèéí ãýñýí íàéäâàðòàé ò¿íøòýé áîëñîí íü ýíý áèçíåñèéã ýðõëýõýä èõýýõýí äàâóó òàë îëãîæ áàéãàà þì.

Ìàíàé áèçíåñèéí ãîë çîðèëò áîë ºëºí ýêñïîðòëîæ ãàäààä çàõ çýýëä ¿ð àøèãòàéãààð áîðëóóëàõ ÿâäàë áºãººä ¿¿íèéãýý õýðýãæ¿¿ëýõäýý çàõ çýýëèéí áîëîîä ººðñäºä áàéãàà á¿õèé ë áîëîìæûã àøèãëàõ áîëíî.

ªëºí ýêñïîðòëîõûí ýäèéí çàñãèéí äàâóó òàëóóä ãýâýë:

Ìîíãîë ìàë íü ýêîëîãèéí öýâýð îð÷èíä áàéãàëèéí ºâñ, óðãàìàë, õóæèð ø¿¿ õýðýãëýäýã òóë åâðîï áîëîí áóñàä òèâèéí ìàëûã áîäâîë ºëºí ãýäýñ íü òàñðàõ, öîîðîõ íü õàðüöàíãóé áàãà áàéäàã òóë ìîíãîë ìàëûí ºëºíã õóäàëäàí àâàõ ñîíèðõîë ãàäààäûíõàíä èõ áàéäàã

Ìîíãîë ìàëûí ºëºí õàðüöàíãóé óðò / 23 - 25 ìåòð / áàéäàã òóë ¿íý ºíäºð áàéäàã

Ìîíãîë ìàëûí ºëºíãèéí 56 % íü 22 - 26 ìì ãîë÷òîé áàéäàã íü Åâðîïûí çàõ çýýëä õàìãèéí èõ ýðýëòòýé áºãººä ¿íýòýéä îðäîã.

ªëºí áîëîâñðóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà íü öººí øàò äàìæëàãààð õèéãääýã õÿëáàð òåõíîëîãè á¿õèé ïðîöåññ òóë ¿éëäâýðëýëèéí àðãûí õóâüä òºäèéëºí íàðèéâ÷èëñàí øààðäëàãà áàãà áºãººä ãîë íü ÷àíàðûí õóâüä ñàéí áàéæ õóäàëäàí àâàã÷ûí õýðýãöýý, øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéõ ÿâäàë áàéäàã.

ªºðººð õýëáýë ºëºí ãýäýñ íü äýëõèéí æèøèã ñòàíäàðòã¿é

á¿òýýãäýõ¿¿íä òîîöîãääîã áºãººä ýêñïîðòëîã÷ îðíóóä ººð ººðñäèéí øààðäëàãûã òàâüäàã áà ìàíàé óëñûí õóâüä Åâðîïûí Õîëáîîíû ñòàíäàðòûã áàðèìòàëäàã.

8

Ìàíàé ºëºíãèéí ýêñïîðòûí ãîë õóäàëäàí àâàã÷èä íü Åâðîïûí Õîëáîîíû óëñóóä / Ãåðìàí, Ãîëëàíä ãýõ ìýò/ áàéäàã òóë ìîíãîë ìàëûí ºëºíã õóäàëäàí àâàõ ñîíèðõîë ºíäºð áàéäàã ó÷ðààñ ÷àíàðûí øààðäëàãûã íü õàíãàæ ÷àäñàí òîõèîëäîëä ºëºíãèéí ýêñïîðòîîñ èõýýõýí àøèã îëîõ á¿ðýí áîëîìæòîé áàéäàã. ,, Ìàíäàëáàäðàë,, ÕÕÊ ªëºí áîëîâñðóóëæ ýêñïîðòëîõ ¿éëäâýðèéí òºñºë

Â. Áèçíåñèéí ñòðàòåãèéí áîäëîãî

Ìîíãîë óëñàä ºëºí ýêñïîðòëîäîã 50 ãàðóé àæ àõóéí íýãæ ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéíà. Ýäãýýðèéí 40 îð÷èì íü Áðþññåëü äýõ Åâðîïûí Õîëáîîíû ªëºíãèéí Íèéãýìëýãò á¿ðòãýëòýé þì. ªëºí ýêñïîðòëîã÷èä íü ãîë òºëºâ ººðñäºº ¿éëäâýðëýí áîëîâñðóóëàã÷, ýñâýë õóâü õ¿ì¿¿ñèéí öýâýðëýæ áýëòãýñýí ò¿¿õèé ýäèéã öóãëóóëæ áîëîâñðóóëàëò õèéæ íèéë¿¿ëýõ õýëáýðýýð àæèëëàæ áàéíà.

Òóñ êîìïàíè íü õýðýãöýýò ºëºíãºº çàõ çýýëýýñ õóäàëäàí àâ÷ ººðñäºº áîëîâñðóóëàëò õèéæ ýêñïîðòëîäîã áºãººä öààøèä ººðèéí ãýñýí áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷òýé áîëîõ çîðèëò òàâèàä àæèëëàæ áàéíà.

1999 îíû ìàë òîîëëîãîîð ìàíàé óëñ 33.3 ñàÿ òîëãîé ìàë òîîëóóëñíû 25 ñàÿ îð÷èì íü áîã ìàë áàéíà. Ìàíàé óëñ æèë á¿ð 2 ñàÿ îð÷èì ãîãöîî ºëºí ýêñïîðòëîäîã áºãººä ãîë ýêñïîðòëîã÷ íü Ìàõ èìïåêñ êîìïàíè / æèëä 400000 îð÷èì ãîãöîî / þì. Òîîöîî ñóäàëãààíààñ ¿çýõýä æèëä 3 - 3.5 ñàÿ ãîãöîî ºëºí áýëòãýõ áîëîëöîî ìàíàé óëñàä áàéãàà áºãººä õýðýâ áýëòãýëèéí ÷àíàðûã ñàéæðóóëæ ãîëîãäëûã 50 õóâèàð áàãàñãàæ ÷àäâàë ýêñïîðòûí õýìæýýã õî¸ð äàõèí íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæòîé þì.

Ìàíàé ºëºí ãýäýñíèé ãîë èìïîðòëîã÷ îðíóóä íü Ãåðìàí, Ãîëëàíä, Ôðàíö, Õÿòàä, Þãîñëàâ, Óçáåêñòàí, Òàéëàíä çýðýã îðíóóä áºãººä ºëºíã èõýâ÷ëýí õèàì, ìýñ çàñëûí óòàñ, õºãæìèéí óòàñ çýðãèéã õèéõýä àøèãëàäàã áàéíà.

Äýëõèéí ìàëûí ºëºíãèéí íèéë¿¿ëýëò óëàì õàòóó ÷àíä áîëæ òîäîðõîé òîîíû , òààòàé íºõöºë á¿õèé öººí òîîíû îðîíä ¿éëäâýðëýë òºâëºðºõ õàíäëàãàòàé áîëæ áàéãàà ºíºº ¿åä òóñ êîìïàíèéí ç¿ãýýñ áàðèìòëàõ áèçíåñèéí ¿íäñýí ñòðàòåãè íü íýãýíò îëæ àâñàí çàõ çýýëýý ò¿øèãëýí ¿éëäâýðëýëýý ºðãºæ¿¿ëæ ÷àíàð ñàéòàé á¿òýýãäýõ¿¿íýýð õóäàëäàí àâàã÷èääàà ¿éë÷ëýí òýäíèé èòãýëèéã îëæ àâàõàä ÷èãëýãäýõ áîëíî.

Ìàíàé êîìïàíè íü õîíîãò 800 ãîãöîî áóþó æèëä 200000 ãîãöîî ºëºí áîëîâñðóóëàõ õ¿÷èí ÷àäàëòàé áºãººä îäîîãîîð õ¿÷èí ÷àäëûíõàà 65 %-ã àøèãëàæ áàéíà. Îéðûí 3 æèëä õ¿÷èí ÷àäëàà 100 % àøèãëàõààð òºëºâëºæ áàéãàà áà öààøèä ¿éëäâýðýý ºðãºæ¿¿ëýí õ¿÷èí ÷àäëàà íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîòîé àæèëëàæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäàãäàæ áàéãàà ýðãýëòèéí

9

õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã õàíãàõ ÿâäàë ÷óõàë àñóóäàë áîëæ áàéãàà þì.

Êîìïàíèéí ¿éëäâýðëýëèéí ºñºëòèéí òºëºâëºãºº

ÎÍÓÓÄ¯ç¿¿ëýëò 2000 2001 2002 2003 2004

Õ¿÷èí ÷àäàë àøèãëàëò

75 % 85 % 95 % 100 % 100 %

¯éëäâýðëýëèéí ºñºëò 150000 170000 190000 200000 200000,, Ìàíäàëáàäðàë,, ÕÕÊ ªëºí áîëîâñðóóëæ ýêñïîðòëîõ ¿éëäâýðèéí òºñºë

Ã. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîäîðõîéëîëò

Ìàëûí ºëºí íü ãýðèéí òýæýýâýð àìüòíû õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýíèé ÿíç á¿ðèéí õýñýã áºãººä õ¿íñíèé ¿éëäâýðëýëä áàãëàà áîîäëûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã. Ò¿¿í÷ëýí ìýñ çàñëûí óòàñíû áîëîí õºãæìèéí çýìñãèéí, òåííèñíû öîõèóðûí ¿éëäâýð¿¿äýä ÷ ¿íäñýí ò¿¿õèé ýä áîëîí õýðýãëýãääýã. Áîëîâñðóóëààã¿é ºëºíã õ¿íñ, ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í, ëàà, ñàâàíãèéí ¿éëäâýðëýëä õýðýãëýäýã ººõ òîñ áîëîí ýðäýñ áîðäîî áîëãîí õóâèðãàäàã. Ýäãýýð õýðýãëýýíèé äîòðîîñ õàìãèéí ºðãºí õýðýãëýãääýã íü ºëºí ãýäñèéã õèàìíû õàëüñàí á¿ðõ¿ë áîëãîí õýðýãëýõ ÿâäàë þì.

Ìàíàé óëñààñ ýêñïîðòîëæ áàéãàà ºëºíã ãîë÷ëîí õèàìíû ¿éëäâýðëýëä õýðýãëýäýã áºãººä òóñ êîìïàíèéí ò¿íø Ãîëëàíäûí ,,Interdarm,, ï¿¿ñ ººðèéí òºëººëºã÷èéí ãàçðàà Óëààíáààòàð õîòîä áàéãóóëñàí áºãººä áèä ýíýõ¿¿ òºëººëºã÷èéí ãàçðààð äàìæóóëàí á¿òýýãäýõ¿¿íýý ýêñïîðòîëäîã òóë òýäíèé òàâüñàí øààðäëàãûã ÿãøòàë áèåë¿¿ëäýã.

Ìàíàéêîìïàíèéí áîëîâñðóóëæ áóé ºëºíä òàâèãääàã øààðäëàãóóä ãýâýë:

Íýãýýñ äîîøã¿é íàñòàé, íÿäëàãäñàí áîã ìàëûí ºëºí áàéõ Áîëîâñðóóëñàí á¿õ ºëºí ãýäýñíèé 60-ààñ äîîøã¿é õóâü íü 20 ìì-ýýñ

äýýø ãîë÷òîé áàéõ Õîíèíû 1, 2, 3 äóãààð çýðãèéí ãýäñýíä À çýðãèéí ãýäýñíèé ýçëýõ

õóâèéí æèí 80-ààñ äîîøã¿é áàéõ ªëºíã áîëîâñðóóëñíû äàðàà àëü áîëîõ õºëäººõã¿éãýýð ñýð¿¿í

ãàçàð / +10 -ààñ +50 / õàäãàëàõ Õîíü, ÿìààíû ºëºíã òóñ òóñàä íü ÿìàð÷ ¿íýðã¿é öýâýð ñàâàíä

ñàâëàõ áà àðàâ àðàâààð íü íýã áàãö áîëãîñîí áàéõ Ñàâíû äîòîð àìàí äýýð ãåðìàí áóþó àíãëèàð ºëºíãèéí òºðºë, ÷àíàð,

òîîã çààñàí äàãàëäàõ áè÷ãèéã õèéæ áàãëàõ

10

ªëºí íü ºíãºðã¿é, ñóäàñã¿é, õàíûí áýõæèëò ñàéòàé áàéõààñ ãàäíà íýã á¿òýí áóþó îéðîëöîîãîîð 25 ì ãýäñýíä 3 ìì-ýýñ äîîøã¿é ãîë÷òîé ãóðâààñ äýýøã¿é í¿õ áàéæ áîëîõ, áîãèíî ãýäñèéã çààâàë í¿õýýð òàñëàõ, øèâðýý áóþó ãýìòëèéí í¿õòýé ãýäñèéã 2 ñîðòûí ãýäñýíä îðóóëàõ

Ãýäñèéã ñàéí ÷àíàðûí îðîñ öàãààí äàâñààð áîîõîîñ íü ºìíº äàâñëàõ Íýã áîîäîëäîî äóíäæààð 100 ì óðòòàé áàéõ, ýâõýõäýý

ãîãöîîëäîõã¿é çºâõºí íààø öààø íü íóãàëæ ýâõýõ Õîíèíû 1-ð ãýäýñíèé óòàñíû ¿ç¿¿ðèéã çàíãèäàõã¿é Õîíèíû 2-ð ãýäýñíèé óòàñíû ¿ç¿¿ðèéã íýã çàíãèäíà Õîíèíû 3-ð ãýäýñíèé ¿ç¿¿ðèéã õî¸ð çàíãèäíà Õî¸ðäóãààð çýðãèéí ãýäñèéã õî¸ð áîîäëîîð íü õîëáîæ

áîîíî ßìààíû õî¸ð áîîäîë ãýäñèéã íýã óòñààð õîëáîæ áîîíî

2, 3 çýðãèéí õîíèíû ãýäýñ íü óðàíõàé áóþó òîì í¿õã¿é áàéõ áà ñóäàñíû øèâðýý í¿õ íü çºâõºí 2-ð çýðãèéí /100ì-èéí/ ãýäñýíä áàéíà


Õîíèíû 3-ð ãýäýñ 1 ì-ýýñ äýýø óðòòàé , í¿õã¿é áàéíà Õîíü, ÿìààíû ãýäñèéã êàëèáðüã¿é õèéæ áîëíî ªëºí íü ãàäíû ÿìàð íýã áîõèðäëîãîã¿é áàéõààñ ãàäíà çààâàë óñ

ã¿éëãýñýí áàéíà ªëºíã óðàãäñàí õýñãýýð íü çààâàë òàéð÷ çýðýãëýíý

Òóñ êîìïàíèéí ýêñïîðòîëæ áóé ºëºíãèéí çýðýãëýë

Çýðýã

Ãýäýñíèéòºðºë

1 ãîãöîîíä áàéõ

¿ç¿¿ðèéí òîî1 áîîäëûí óðò

/ ìåòðýýð/

1 ¿ç¿¿ðèéí õàìãèéí áîãèíî

/ìåòðýýð/1 áîîäëûí ¿íý/àì.äîëëàð/

1 Õîíü 4 - 6 100 4 7.20

2 Õîíü 7 - 16 100 3 5.20

3 Õîíü 17 - 50 100 1 1.102

ñîðò 100 ì 25 õ¿ðòýë 100 3 2.40

¿ã¿é

ßìàà 16 õ¿ðòýë 100 2 4.40

Ìàíàé óëñûí ºëºí ýêñïîðòëîã÷ êîìïàíèóäûí õàìãèéí òîì íü ,,Ìàõ èìïåêñ,, êîìïàíèéí ºëºíãèéí ¿éëäâýð áºãººä ,,Ìàõ èìïåêñ,,-ûí ìàë

11

áýëòãýëýýñ ò¿¿õèé ýäýý øóóä áýëòãýí àâäàã ó÷èð áóñàä æèæèã ¿éëäâýðëýã÷äýýñ äàâóó òàëòàé áàéäàã.

Ò¿¿í÷ëýí òóñ êîìïàíèéí äýðãýä ÕÁÍÃÓ-ûí Äàãåçà êîìïàíèéí òºëººëºã÷ ñóóðèí àæèëëàæ ºëºíã òîãòìîë íèéë¿¿ëýõ ÿâäëûã õàíãàäàã áà òºëáºðèéã àêêðåäèòèâýýð õèéäýã. Ìàõ èìïåêñ êîìïàíè íü SITC / Standard International Tradical Classification / ñòàíäàðòûã ìºðääºã áºãººä ýíý íü ºëºíã íèëýýä îëîí õýìæèãäõ¿¿íýýð àíãèëäàã òóë õàÿãäàë èõ ãàðäàã .

Ìàíàé óëñ æèëä äóíäæààð 6 ñàÿ áîã ìàë õ¿íñýíä õýðýãëýäýã áà ýíýõ¿¿ ºëºíãèéí 20 ãàðóé õóâèéã áîëîâñðóóëæ ýêñïîðòîä ãàðãàäàã íü áèäýíä õè÷íýýí èõ áîëîëöîî áàéãààã õàðóóëæ áàéíà. Ìîíãîëûí ºëºíãèéí ýêñïîðòûí 10 îð÷èì õóâèéã òóñ êîìïàíè ãàðãàæ áàéãàà íü áàãà áóñ òîî áºãººä öààøèä ÷ íýí òîîã íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæ áèäýíä áàéíà.

Õ¿÷èí ÷àäëààð îéðîëöîî áóñàä æèæèã ýêñïîðòëîã÷, ºëºí áîëîâñðóóëàã÷èä íü ñàíõ¿¿æèëò, óäèðäëàãà, ìàðêåòèíãèéí õóâüä áàò áºõ áèø, ¿éë àæèëëàãàà íü òîãòìîë ÿâàãääàãã¿é çýðýã äóòàãäàëòàé òàëóóä èõýýõýí áàéãàà íü ìàíàé êîìïàíèéí õóâüä ¿éë àæèëëàãààãàà ºðãºòãºõ áîëîìæûã íýýí ºã÷ áàéãàà áºãººä áèäíèé áèçíåñèéí ãîë çîðèëãî íü ýíýõ¿¿ íººö, áîëîìæèéã çºâ àøèãëàí ººðñäèéí çàõ çýýëèéí õóâü õýìæýýãýý íýìýãä¿¿ëýí áóñàä ºðñºëäºã÷äººñºº îíöãîéðîí ÿëãàðàí ãàðàõ ÿâäàë þì.


Ä. Óäèðäëàãûí àðãà áàðèë, çàõ çýýëèéí ñòðàòåãè

Íýãýíò îëîí ºðñºëäºã÷ ýíý ñàëáàðò áàéãàà òóë áèäíèé áàðèìòëàõ ñòðàòåãè íü òýäíýýñ äàâàí ãàð÷ çàõ çýýëä òýðã¿¿ëýõ áàéð ñóóðü ýçëýõýä ÷èãëýãäýíý. Ýíýõ¿¿ çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä ººðñäèéí á¿õèé ë íººö áîëîìæ, äàâóó òàëàà àøèãëàõ áºãººä òóõàéëáàë:

à/ Ìåíåæìåíòèéí õóâüä

Çàõ çýýëèéí ¿åèéí óäèðäëàãà, òºëºâëºëòèéã àðãà áàðèëààñ ñóðàëöàí ¿éëäâýðëýëä íýâòð¿¿ëýõ,

¯éëäâýðëýëèéã çàõ çýýëèéí øààðäëàãûí äàãóó óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëæ ÷àäàõ áîëîâñîí õ¿÷íýýð õàíãàõ,

Êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãààã òàñðàëòã¿é æèãä ÿâóóëàõ ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã õàíãàõ

á. Çàõ çýýëèéí õóâüä

Çàõ çýýëä ýçëýõ õóâü õýìæýýãýý íýìýãä¿¿ëýõ,

12

Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàðûã äýýøë¿¿ëýõ çàìààð ºðñºëäºã÷äººñ ÿëãàðàí ãàðàõ

Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ººðèéí ºðòãèéã áóóðóóëñíààð îëîõ àøãèéã íýìýãä¿¿ëýõ

Ìàðêåòèíãèéí áîäëîãûã íàðèéâ÷ëàí áîëîâñðóóëæ õýðýãæ¿¿ëýõ çàìààð áîðëóóëàëò, ¿éëäâýðëýëèéí õóâü õýìæýýãýý íýìýãä¿¿ëýõ

Å. Çàõ çýýëèéí åðºíõèé òîäîðõîéëîëò

Òóñ êîìïàíè íü á¿òýýãäýõ¿¿íýý Ãîëëàíä óëñûí ,,Interdarm,, êîìïàíèä íèéë¿¿ëäýã áºãººä öààøèä ÷ íèéë¿¿ëýõýýð òºëºâëºæ ãýðýý õýëöëýý õèéãýýä áàéíà. Òóñ êîìïàíèéí òºëººëºã÷èéí ãàçàð Óëààíáààòàð õîòíîî áàéðëàæ áèäýíòýé áàéíãà õàðèëöààòàé áàéäàã íü áèäíèé ¿éë àæèëëàãààíä èõýýõýí òóñ äºõºì ¿ç¿¿ëäýã áèëýý.

Òóñ ,,Interdarm,, êîìïàíè íü ìàíàé íèéë¿¿ëñýí ºëºíã öààø õèàì ¿éëäâýðëýã÷äýä õóäàëääàã áºãººä Íèëäåðëàíä óëñ íü õèàì ¿éëäâýðëýæ õýðýãëýäãýýðýý åâðîïîä íèëýýä äýýã¿¿ð îðäîã îðîí þì. Òóñ êîìïàíèéí ºëºí íü Åâðîïûí Õîëáîîíîîñ áàòàëñàí ñòàíäàðòûí äàãóó áîëîâñðóóëàãääàã áà òóñ êîìïàíèéí òàüâñàí øààðäëàãûã ÷àíä áèåë¿¿ëäýã òóë ìàíàé õóäàëäàí àâàã÷ áèäýíä ñýòãýë èõýýõýí ºíäºð áàéäàã þì.

ªðñºëäºã÷äèéí õóâüä áèäíèé ãîë ºðñºëäºã÷ íü ,,Ìàõ èìïåêñ,, êîìïàíèéí ºëºíãèéí ¿éëäâýð áºãººä ìàë áýëòãýëýýñ ò¿¿õèé ýäýý øóóä àâäàã òóë ò¿¿õèé ýä áýëòãýí íèéë¿¿ëýõ ãýæ öàã àëääàãã¿é, ò¿¿õèé ýäýý áººíººð àâäàã çýðýã äàâóó òàëóóäòàé áîëîâ÷ îëîí øàò äàìæëàã äàìæèí ºëºíã áîëîâñðóóëäàã, ãîëîãäîë èõ ãàðãàäàã áà ò¿¿íèéã ýðã¿¿ëæ áîëîâñðóóëàõàä çàðäàë èõ ãàðãàäàã òóë á¿òýýãäýõ¿¿íèéõ íü ººðèéí ºðòºã ìàíàé êîìïàíèéõààñ õàðüöàíãóé ºíäºð áàéäàã. ,, Ìàíäàëáàäðàë,, ÕÕÊ ªëºí áîëîâñðóóëæ ýêñïîðòëîõ ¿éëäâýðèéí òºñºë

Çàõ çýýëèéí øèíæèëãýý

À. ªëºíãèéí ¿éëäâýðëýëèéí øèíæèëãýý

1. ªëºíãèéí ãàäààä çàõ çýýëèéí øèíæèëãýý

Õýäèéãýýð äýëõèéí á¿õ óëñ îðîíä ìàë, ãýðèéí òýæýýâýð àìüòàä áàéäàã áîëîâ÷ á¿õ óëñ ºëºí áîëîâñðóóëæ ¿éëäâýðëýäýãã¿é. Ãýâ÷ ìàëûí ºëºíã á¿õ îðîíä õýðýãëýäýã òóë íèëýýä ýðýëò õýðýãöýýòýé á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîîíä îðäîã. Ñ¿¿ëèéí ¿åä õèéìýë ºëºíã

13

õýðýãëýõ ÿâäàë ºñºí íýìýãäýæ áàéãàà íü ìàëûí ºëºíãèéí ýðýëòèéã çîõèõ õýìæýýãýýð áóóðóóëæ áàéíà.

ªëºíãèéí èõýýõýí õýìæýýíèé íººö á¿õèé îðíóóäàä îëîíõè õºãæèæ áóé îðíóóä îðäîã áîëîâ÷ òýäãýýð íü áóðóó áîëîâñðóóëñàí áóþó íàéäâàðã¿é íèéë¿¿ëýëò çýðãýýñ õàìààð÷ òýð á¿ð ýêñïîðòîä ãàðãàæ ÷àääàãã¿é. Ò¿¿í÷ëýí õºãæèíã¿é îðíóóäûí òàâüæ áóé øààðäëàãóóäûã / õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíäýä àþóëã¿é áàéõ, ãýðèéí ìàëûí õàëäâàðò ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ / õàíãàäàãã¿éãýýñ òýä õóäàëäààíû çîõèöóóëàëò, õÿçãààð çýðãèéã òàâüäàã ó÷èð ýêñïîðòûí áîëîìæ áàãàñäàã.

Äýëõèéí çàõ çýýë äýõü ºëºíãèéí ýðýëòýä äîîðõè õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íºëººëäºã. ¯¿íä:

Õýðýãëýã÷äèéí òîî õýìæýý: Çàðèì îðîíä õèàìàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýðýãëýý èõ, òîãòìîë áàéõàä çàðèì îðîíä õ¿í àìûí ºñºëòèéí ò¿âøèíãýýñ ÷ äàâæ áàéäàã

Îðëîãûí ò¿âøèí: èõýíõ óëñ îðîíä îðëîãûí ºñºëòººñ õàìààðààä ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýðýãëýý ºñºõ õàíäëàãàòàé áàéäàã áà ìàõûã õèàìààð îðëóóëàõ ÿâäàë èõýýõýí ò¿ãýýìýë áàéäàã. Ò¿¿í÷ëýí õºãæìèéí çýâñýã, òåííèñíû öîõèóð, ìýñ çàñëûí óòàñ çýðýãò ÷ îðëîãûí ºñºëò çîõèõ íºëºº ¿ç¿¿ëäýã.

ªëºíã îðëîõ ìàòåðèàë, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý: Õèéìýë ºëºíãººð õèéñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ìàëûí ºëºíãººð õèéñíýýñ õàðüöàíãóé áàãà ¿íýòýé áàéäàã íü ò¿¿íèé õýðýãëýýã áàãàñãàõ òàëòàé áàéíà.

Õýðýãëýã÷äèéí òààøààë, ñîíèðõîë: Çàðèì îðîí óëàìæëàë ¸ñîîð ìàëûí ºëºíãººð õèéñýí õèàì õýðýãëýõ èõ ñîíèðõîëòîé áàéäàã. Òóõàéëáàë Ãåðìàí, Øâåéöàð ãýõ ìýò.

Äýëõèéí ºëºíãèéí õýðýãëýý ìàø ìýäðýìòãèé áºãººä ò¿¿íèéã îðëîõ á¿òýýãäýõ¿¿í ãàðñíààð óëàì ìýäðýìòãèé áîëæ áàéíà. Äýëõèéí ºëºíãèéã ãîë ãîë ýêñïîðòëîã÷ îðíóóä íü õºãæèæ áóé îðíóóä òýð äóíäàà Ýíýòõýã, Ïàêèñòàí, Ýòèîï, Õÿòàä , Èðàí, Ëèâàí, Àðãåíòèí, Ìîíãîë çýðýã áºãººä ñ¿¿ëèéí ¿åä ºëºíãèéí ýêñïîðò áóóð÷ ºëºíãèéí õóäàëäàà öººí òîîíû êîìïàíèóäûí ãàðò òºâëºðºõ õàíäëàãàòàé áîëæ áàéíà. ª/õ ºëºíãèéí ýêñïîðò Åâðîï, ÀÍÓ õî¸ðûí õîîðîíä ýðãýëäýõ áàéäàëòàé áîëæ áàéíà. ,, Ìàíäàëáàäðàë,, ÕÕÊ ªëºí áîëîâñðóóëæ ýêñïîðòëîõ ¿éëäâýðèéí òºñºë

2. Äîòîîä çàõ çýýëèéí øèíæèëãýý

Ìàíàé óëñ íèëýýä ýðòíýýñ ºëºí ýêñïîðòîëæ Îðîñûí çàõ çýýëä ãàðãàæ áàéñàí áºãººä ãîë÷ëîí àíõàí øàòíû áîëîâñðóóëàëò õèéæ ãàðãàäàã. Ãýâ÷ çºâõºí áîã ìàëûí ºëºí áîëîâñðóóëæ ýêñïîðòëîõîîñ áóñ áîä ìàëûí ºëºíã ãàðãàæ áàéñàí òóðøëàãà áàðàã áàéõã¿é áèëýý. Åð

14

íü áîä ìàëûí ºëºíã áîëîâñðóóëæ ýêñïîðòîä ãàðãàâàë àñàð èõ íººö áîëîìæ áàéãàà þì.

Ìàíàé óëñ æèëä äóíäæààð 2.2 - 2.3 ñàÿ ãîãöîî ºëºí áîëîâñðóóëæ ãàðãàäàã íü íèéò áîëîìæûíõîî 40 îð÷èì õóâèéã ë àøèãëàæ áàéíà ãýñýí ¿ã þì. ººðººð õýëáýë ìàíàé óëñ æèë á¿ð 6 ñàÿ îð÷èì áîãûí ºëºí áîëîâñðóóëàõ áîëîìæòîé þì.

×àíàð

Ìîíãîëûí õàíãàé íóòãèéí ìàë ÷àíàð ñàéòàé ºëºí ãýäýñ ºãäºã áîë ºìíº, ç¿¿í àéìãóóäûí ìàëûí ºëºí áàò áºõ ÷àíàðààð ñóë áàéäàã áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí ºëºíãèéí ÷àíàð íÿäàëãààíû ºìíºõ ñîéëòûí õóãàöàà, òóóâðûí ÿâö, áîëîâñðóóëàã÷äûí òóðøëàãà çýðãýýñ èõýýõýí õàìààðäàã. ªëºí ãýäýñò ãîëîãäîë ãàðàõ ¿íäñýí øàëòãààí íü ìàëûã íýã äîð îëíîîð íÿäàëæ ºâ÷èëã¿é óäààõ, ýñâýë ºëºíã öýâýðëýëã¿é óäààñíààñ ãýäýñ õàðëàæ íîãîîðäîã áàéíà.

¯íý

ªëºíãèéí ¿íýä ¿éëäâýðëýëèéí íºõöºë, ýêñïîðòëîã÷ îðíû ýðýëòèéí õýìæýý, ÿìàð ìàëûí ºëºí áîëîõ, êàëèáðûí õýìæýý, ÷àíàð, óëèðëûí áàéäàë, íèéë¿¿ëýëòèéí íºõöºë, íèéë¿¿ëýã÷ îðíû ç¿ãýýñ óã á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëèéí òàëààð áàðèìòàëæ áóé áîäëîãî çýðýã èõýýõýí íºëººëäºã. Ìàíàé îðíû õóâüä ºëºíãèéí ¿íý íü åðºíõèéäºº áîëîâñðóóëàëòûí ÷àíàð, ºëºíãèéí çýðãýýñ õàìààðäàã. ªíººãèéí áàéäëààð ¿éëäâýðëýã÷ á¿ð æèëèéí òóðø ýêñïîðòîëæ ÷àäàõã¿é áàéãàà áà çóó÷ëàã÷ áóþó ãàäààäûí ï¿¿ñèéí òºëººëºã÷èä òóøààõ çàìààð íèéë¿¿ëæ áàéãàà ó÷èð èæèë çýðýãëýëòýé ºëºí îëîí ÿíçûí ¿íýýð ýêñïîðòëîãäîæ ¿íèéí õóâüä òýíöâýðòýé áóñ áàéíà.

Á. Õýðýãëýã÷èéí ñóäàëãàà

Òóñ êîìïàíèéí ýêñïîðòûí ãîë ò¿íø íü Íèäåðëàíä óëñûí ,,Interdarm,, êîìïàíè áºãººä ºëºí íèéë¿¿ëýõ òàëààð 99/1 - 15 / ÌÁ - ÈÄ òîîò ãýðýýã áàéãóóëàí àæèëëàæ áàéíà.

ªëºíã óëèðàë á¿ðä íýã óäàà à÷óóëàõ áºãººä íýã óäààä 46000 îð÷èì ºëºíã à÷óóëàõààð òîõèðîëöñîí áîëíî. À÷èëòûí, õàäãàëàëòûí áîëîí õóäàëäààíû á¿õ íºõöºë¿¿äèéã õî¸ð òàë ãýðýýíäýý òîäîðõîé òóñãàæ ºãñºí áºãººä òóñ êîìïàíèéí Óëààíáààòàð õîòäàõü òºëººëºã÷èéí ãàçðààð äàìæóóëàí íèéë¿¿ëæ áàéãàà áà ¿íèéã ºëºíãèéí çýðýã, áîëîâñðóóëàëòààñ õàìààð÷ ãàçàð äýýð íü òîãòîîæ áàéãàà áºãººä ýíý íü îëîí óëñûí çàõ çýýëèéí ò¿âøèíòýé îéðîëöîî áàéíà. ,, Ìàíäàëáàäðàë,, ÕÕÊ ªëºí áîëîâñðóóëæ ýêñïîðòëîõ ¿éëäâýðèéí òºñºë

Â. ªðñºëäºã÷èéí ñóäàëãàà

15

Ìàíàé óëñàä ºëºí ýêñïîðòîëäîã 50 ãàðóé àæ àõóéí íýãæ áàéãàà áºãººä ýäãýýðèéí îëîíõè íü áàéíãûí áóñ ¿éë àæèëëàãààòàé áàéíà. Åð íü áèå äààí ýêñïîòîëæ áàéãàà êîìïàíè öººõºí áàéäàã áºãººä èõýíõ íü ãàäààäûí ï¿¿ñ êîìïàíèéí òºëººëºã÷èéí ãàçðààð äàìæóóëàõ áóþó ºëºí ýêñïîðòëîõ ýðõ á¿õèé çóó÷ëàã÷äûí òóñëàìæòàéãààð íèéë¿¿ëæ áàéíà.

ªëºíãèéí ýêñïîðòûí çàõ çýýë äýõü ãîë êîìïàíèóä ãýâýë Áàòõààí ÕÕÊ, Ìîíºëºêñ ÕÕÊ áîëîí Ìàõ èìïåêñ êîìïàíèéí ºëºíãèéí ¿éëäâýð þì. Ýäãýýð êîìïàíèóä íü ò¿¿õèé ýäýý áººíººð íü õàðüöàíãóé áàãà ¿íýýð áýëýí àâäàã áà áîëîâñîí õ¿÷èí, òåõíèê òåõíîëîãèéí õóâüä áóñàä ºëºí ¿éûëäâýðëýã÷äýýñ õàðüöàíãóé äàâóó òàëòàé þì. Òèéìýýñ ÷ ýíýõ¿¿ äàâóó òàëàà àøèãëàí æèëä äóíäæààð ºëºíãèéí íèéò ýêñïîðòûí 70 îð÷èì õóâèéã ýçýëæ áàéíà.

Áàéãóóëëàãûí íýðñÝêñïîðòûí õýìæýý

Çàõ çýýëä ýçëýõ õóâü

õýìæýý

Áàãàõàíãàéí ìàõíû ¿éëäâýðÌîíãîë ýêñïîðòÌîíãîë èìïåêñÌîíãîë-Ãåðìàíû ºëºíãèéí ¿éëäâýðÁºìáºðöºã ÕÕÊÕàãíóóð ÕÕÊÞì þì ÕÕÊÆîíîí ôóäñ ìàðêåòèíã ÕÕÊØ¿ð ÕÕÊÕ¿íñíèé ¿éëäâýð Ó¯ÃÝðõýò - Ì ÕÕÊÁàÿí òàë ÕÕÊÄàëàé - 2 ÕÕÊÅíò¿ì ÕÕÊÓíàãà ÕÕÊÒàâàí òýíãýð ÕÕÊÎ÷ - 2 ÕÕÊÁàòõààí ÕÕÊÑàíòíàñ ÕÕÊÌàðãàä ÕÕÊÌºíãºí á¿ñë¿¿ð ÕÕÊÎíüñ ÕÕÊÕ¿íñìàø ÕÊÌîíãîëûí ÕÀÀ ÊîðïîðàöèÏ×Ì Áàìáàð ÕÕÊÃàí õàñ ÕÕÊÈäýð ÕÕÊÒýíãèñ ÕÕÊ

16


Ã. SWOT øèíæèëãýý

Äàâóó òàë

Áàéíãûí õóäàëäàí àâàã÷òàé Ãýðýý õýëöýë õéèñýí, ºëºí

ýêñïîðòëîõ òàëààð çîõèõ òóðøëàãà õóðèìòëóóëñàí

Áîëîâñîí õ¿÷íýýð á¿ðýí õàíãàãäñàí, çîõèõ äàäëàãà òóðøëàãàòàé

¯éëäâýðëýëèéí çàðäàë áóñàä ýêñïîðòëîã÷èäòîé õàðüöóóëàõàä õàðüöàíãóé áàãà

Óóð óñ, öàõèëãààí äóëààíû øóãàìä õîëáîãäñîí ¿éëäâýðëýëèéí çîðèóëàëòûí áàéðòàé

Ñóë òàë

Òºëººëºã÷èéí ãàçðààð äàìæóóëàí á¿òýýãäýõ¿¿íýý íèéë¿¿ëäýã òóë õóäàëäàí àâàã÷òàé øóóä õîëáîî áàéõã¿é

Ò¿¿õèé ýäèéã íèéë¿¿ëäýã ººðèéí áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷ áàéõã¿é, çàõ çýýëýýñ õóäàëäàí àâäàã

Ó÷èð÷ áîëîõ àþóë çàíàë

Ò¿¿õèé ýäèéí õîìñäîë ªðñºëäºã÷èéí ¿éëäâýðëýëèéí

ºñºëò Ò¿¿õèé ýäèéí ¿íèéí ºñºëò

Áîëîìæ

¯éëäâýðëýëèéí òîî õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõ

Øèíý çàõ çýýëä á¿òýýãäýõ¿¿íýý ýêñïîðòëîõ

Òåõíèê òîíîã òºõººðºìæºº øèíý÷ëýõ

17


Çàõ çýýëèéí ñòðàòåãè

À. Á¿òýýãäýõ¿¿íèé îíöãîé øèíæ ÷àíàð

Ìàëûí ºëºí ãýäýñ íü õîíü, ÿìààíû õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýíèé íýã õýñýã áºãººä á¿ä¿¿í, íàðèéí ãýäýñ, áàãàëçóóð, äàâñàã, õîäîîä, øóëóóí ãýäýñ áàãòäàã. Ìàëûí ºëºí íü õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íä ñàâ áàãëàà áîîäëûí çîðèóëàëòààð, áóñàä ñàëáàðò ìýñ çàñëûí áîëîí õºãæìèéí çýìñýã, òåííèñíû öîõèóðûí ¿éëäâýðëýëä õýðýãëýãääýã.

Äýýðõ çîðèóëàëòûã õàíãààã¿é ºëºí ãýäñèéã ëàà, ñàâàíãèéí ¿éëäâýðëýëä ººõ, òîñ, ýðäñèéí ç¿éë áîëãîí õýðýãëýäýã. ªëºíã õèàì, çàéäñíû õàëüñàí á¿ðõ¿¿ë áîëãîí àøèãëàõ íü õàìãèéí ò¿ãýýìýë áàéäàã. ªëºí ãýäýñ íü õóðäàí ìóóääàã, óÿí çººëºí ìàòåðèàë ó÷èð ìàëûã íÿäàëñíû äàðàà øóóðõàé öýâýðëýõã¿é áîë ÷àíàð íü àìàðõàí ìóóäàæ áîëîâñðóóëàõ áîëîìæã¿é áîëäîã.

Ìàëûí ºëºí íü îíöãîé ºâºðìºö á¿òýýãäýõ¿¿í þì. ßíç á¿ðèéí óëñ îðíóóäàä ºëºíã ºðãºí õýðýãëýæ áàéãàà áîëîâ÷ òýäãýýð îðíé ýêñïîðò, èìïîðòîä õèð çýðýã à÷ õîëáîãäîëòîéã ¿íýëýõýä áýðõøýýëòýé áàéäàã. Ìàíàé óëñûí õóâüä ýêñïîðòûíõîî îðëîãûí --- õóâèéí ºëºíãººñ îëæ áàéíà.

Ìàëûí ºëºí íü áîëîâñðóóëàëòûí òîãòñîí ñòàíäàðòã¿é á¿òýýãäýõ¿¿í þì. ªëºí ãýäýñ áîëîâñðóóëàõ Áåðíèéí Õîëáîîíîîñ õîíü, ÿìààíû ºëºíä íýã õýâèéí çººëºí, áàò áºõ ÷àíàðòàé, òóéëûí öýâýð, ýëäýâ òîñ, ñàëñ, çàíãèð÷ çóçààðñàí õýñýãã¿é, ýð¿¿ë, ÿãààâòàð ºíãºòýé, ìîäîí áîëîí õóâàíöàð òîðõîíä ñàéí ÷àíàðûí äàâñààð øààðäëàãà õàíãàõààð äàâñëàãäàæ õàäãàëàãäàæ áàéõ òåõíîëîãèéí øààðäëàãà òàâüñàí áàéäàã.

ªëºí ãýäýñ íü ýêñïîðòîëîãäîõûí òóëä äàðààõ øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéõ ¸ñòîé áàéäàã. ¯¿íä:

Öýâýðëýñýí áàéäàë: ªëºí íü ìàø ñàéí öýâýðëýñýí áàò áºõ áàéõààñ ãàäíà ýëäýâ òîëáî, ¿íýð, òîñ, øèìýã÷ õîðõîé, çàíãèëàà, ÿìàð íýã øàðõ ãýìòýë, ñîãîã, öîîðõîéã¿é áàéõ ¸ñòîé

Áàò áºõ ÷àíàð: ªëºí íü õèàì øàõàõ ìàøèíû äàðàëòûã äààõ õýìæýýíèé õ¿ðýëöýýòýé áàò áºõ ÷àíàðòàé áàéõ ¸ñòîé. Ýíý íü ò¿¿íèéã ìýñ çàñëûí óòàñíû ¿éëäâýðëýëä àøèãëàõàä ÷óõàë ¿ç¿¿ëýëò áîëäîã.

18

Óðòûí õýìæýý: Õîíèíû ºëºíãèéí 1 îðîîìîãèéí óðòûí ñòàíäàðò õýìæýý 91.4 ì áóþó 100 ÿðä áàéíà. Íýã îðîîìîã, áàãö äàõü òîî óëñ óëñûí øààðäëàãààð ººð ººð áàéäàã. Ìýñ çàñàë, òåííèñíû öîõèóð, õºãæìèéí çýìñãèéí óòàñíû ¿éëäâýðëýëä õýðýãëýäýã ºëºíãèéí 1 øèðõýãèéí óðò äóíäæààð 6 ì áàéäàã.

Êàëèáð/äèàìåòð/: ªëºíãèéí êàëèáð íü èìïîðòëîã÷ óëñûí øààðäëàãà, õèàìíû òºðëººñ õàìààð÷ ººð ººð áàéäàã. Õîíèíû ºëºíãèéí 14 ìì áà ò¿¿íýýñ äýýø 20 - 24 ìì-èéí êàëèáðòàé ºëºí ýðýëò èõòýé áàéäàã. 16 ìì áîëîí ò¿¿íýýñ äîîø êàëèáðòàé õîíèíû ºëºíã áóñàä çîðèóëàëòààð õýðýãëýäýã.


Êîíñåðâëîõ/íººøëºõ/: Äàâñàëñàí ºëºí àøèãëàõàä èë¿¿ òîõèðîìæòîé áàéäàã. Øèíý, öýâýð, æèãä äàâñàëñíûã êîíñåðâëîæ áîëíî. Õàòààñàí ºëºíã õýðýãëýõ íü õîâîð áàéäàã. Ó÷èð íü óÿí õàòàí áàéäëàà àëäñàí áàéäàã.

Áàãëàà áîîäîë: ªëºíä îëîí òºðëèéí áàãëàà áîîäîë õýðýãëýäýã. Ìîäîí, õóâàíöàð òîðõ, ëààç, ãÿëãàð óóòûã øóóäàéíä õèéæ áîõèðäëîîñ õàìãààëäàã. Áàãëàà áîîäîë íü èìïîðòîëæ áàéãàà îðíû áîëîí òýýâðèéí õýðýãñëèéí òºðëººñ õàìààðäàã.

Òóñ êîìïàíèéí ºëºí áîëîâñðóóëàõ òåõíîëîãè íü äàðààõ áàéäàëòàé ÿâàãääàã.

Ãýäýñèéã ýâõýõ: Ýíý íü õóäàëäàí àâñàí ãýäñèéã ¿éëäâýðò àâ÷èð÷ çàäëàí îðîîöîëäîîã ãàðãàí õî¸ð ¿ç¿¿ðèéã òààöóóëàí 30 - 40 ñì-ýýð æèãä ãîãöîîëäîí ýâõýæ ýðã¿¿ëýí çàäëàõàä õÿëáàðààð ººðººð íü áóþó òóñãàé óòàñ îëñîîð õîîðîíä íü õîëáîæ áýëäýõ ïðîöåññ þì.

Ñîéõ: Ýâõýæ áýëòãýñýí ãýäñèéã ñîéõ ñàâàíä / ñîéõ ñàâ íü õºíãºí öàãààí áóþó çýâýðäýãã¿é ãàíãààð, ýñâýë áåòîíîîð öóòãàæ ãàäíà äîòðûã íü ïëèòàòàæ ºíãºëñºí áàéíà/ õºíäëºâ÷ äýýð íü õîëáîîñîîð íü òîõîæ òàâèàä õîîðîíäûí çàéã òîõèðóóëàí ñàâûã óñààð ä¿¿ðãýíý. Çóíû ãýäñèéã õ¿éòýí óñàíä 24 - 48 öàã ñîéæ äîòîðõ ºíãºðèéã á¿ðýí äýâòýýíý.

Õóñàõ: Ñîéãäîæ ã¿éöñýí ãýäñèéã çàäëàí ãîëûí áèò¿¿ òàëààñ ýõëýí òóñãàé âàíäàí äýýð òàâüæ õóëñ, õóñ çýðýã õàòóó ìîäîîð áóþó öåëëîéçîîð õèéñýí õóñóóðààð õóñ÷ ºíãºðèéã á¿ðýí ãàðãàíà. Âàíäàí íü õàòóó ìîäîîð õèéãäñýí, ÿìàð÷ ñýâã¿é, áóþó ýñâýë äýýð íü òóñãàé ðåçèí äýâñýæ çººëºëæ ºãíº. Âàíäàí íü 30 õ 80 ñì îð÷èì áàéõ áà õóñóóð âàíäàí õî¸ðûí õîîðîíä ÿìàð÷ çàéã¿é áàéíà. Ãýäñèéã õóñàõäàà òàñëàõã¿é, öîîëîõã¿é, àëü áîëîõ çººëºí õóñíà.

Ñîðòëîõ: ªíãºðèéã íü õóñàæ öýâýðëýñýí ãýäñèéã ñîðòëîõ âàíäàí äýýð áýëòãýñýí òóñãàé êðàíòààð óñ ã¿éëãýæ òîì í¿õýýð íü òàñëàí ºðãºí , íàðèéí, óðò, áîãèíîîð íü ÿëãàí êàëèáðü äýýð òàâèíà.

19

Ñîðòëîõ àæëûã óã äàìæëàãà äýýð àæèëëàæ ìýðãýæñýí ºíäºð çýðýãòýé àæèë÷èä õèéíý. Ñîðòëîæ ÿëãàñàí ãýäñèéã çîõèõ çýðýã äóãààðààð íü ÿëãàí ìåòðëýæ áîîíî. 1 áîîäîë ãýäýñ 100 ìåòð áàéíà. Çýðýã äóãààðóóä íü çàõèëãàò ñòàíäàðòûí äàãóó õèéãäýíý. Ãýäýñ áîîõ áîîëò íü òóñãàé îëñ áóþó ìÿíäñàí óòàñ áàéõ áà áîëëòîíä íü çýðýã äóãààðûã ÿëãàõ òýìäýã õèéæ ºãíº.

Äàâñëàõ: Áîîæ áýëýí áîëãîñîí ãýäñèéã ýêñòðà ñîëü äàâñààð æèãä äàâñàëæ ÿëàíãóÿà áîîäîëûí õýñãèéã ñàéòàð äàâñàëæ òóñãàé ìîäîí ãàíä õèéæ äîîä õýìæýý íü íýã õîíîã áàéëãàæ óñûã ñàéí ø¿¿ðñíèé äàðàà äàâñ æèãä îðñîí ýñýõèéã øàëãàí Interdarm êîìïàíèàñ íèéë¿¿ëäýã òóñãàé óóòàíä çýðýã äóãààðààð íü ÿëãàí ñàâëàíà. Íýã óóòàíä 100 áóóäàë ãýäýñ õèéíý. Ñàâëàæ áýëòãýñýí ãýäñèéã óóòàí äýýð íü çýðýã äóãààð òîîã áè÷èæ äóãààðëàí õ¿ëýýëãýí ºãºõºä áýëýí áîëãîíî.


Á. Áàéðøèë áà áîðëóóëàëòûí àðãà çàì

Òóñ êîìïàíèéí ºëºí áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð íü Óëààíáààòàð õîòûí Áàÿíãîë ä¿¿ðýãò îðøäîã áºãººä ýíý íü á¿òýýãäýõ¿¿íýý çàõ çýýëýýñ õóäàëäàí àâàõ áîëîí áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã íèéë¿¿ëýõ çýðýãò õàðüöàíãóé áàãà çàðäàë ãàðãàäàã äàâóó òàëòàé. Ò¿¿õèé ýäýý õ¿íñíèé çàõóóä áîëîí Òºâ çàõ, Õàð õîðèí çàõ çýðãýýñ ºäºð ºäºðò íü õóäàëäàí àâ÷ áîëîâñðóóëäàã áºãººä îäîîãîîð õîíîãò 520 ø ºëºí áîëîâñðóóëæ áàéãàà íü õ¿÷èí ÷àäëûí 65 õóâüòàé òýíöýæ áàéíà.

Á¿òýýãäýõ¿¿íýý áîðëóóëàõ áàéíãûí õóäàëäàí àâàã÷òàé áºãººä ºëºíã íèéë¿¿ëýõ, òºëáºð òîîöîîã õèéõ ãýðýý áàéãóóëñàí òóë áîðëóóëàëòûí àðãà çàìûã òîäîðõîéëîõ, ñîíãîõ øààðäëàãà òóñ êîìïàíèéí õóâüä áàéõã¿é. Íèéë¿¿ëýëòèéã óëèðàë á¿ð íýã óäàà õèéõýýð òõîèðîëöñîí áºãººä íèéë¿¿ëýõ õóãàöàà, áàðààíû ¿íý, áàðààã õ¿ëýýí àâàõ íºõöºë, ñàâëàëò, õàÿãëàëò, áè÷èã áàðèìò á¿ðä¿¿ëýõ, ºëºíãèéí øààðäëàãà, íºõöºë çýðãèéã ãýðýýíäýý òîäîðõîé òóñãàæ ºãñºí áîëíî.

Â. Çàð ñóðòàë÷èëãàà

Çàõ çýýëä àìæèëòòàé îðøèí òîãòíîõ, áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íýý ¿ð àøòãòàé áîðëóóëàõ ¿íäñýí íºõöºëèéí íýã ãü çàð ñóðòàë÷èëãààã îíîâ÷òîé ÿâóóëàõ àñóóäàë áàéäàã áºãººä èéìýýñ ÷ êîìïàíèéí óäèðäëàãà ¿¿íä èõýýõýí àíõààðàë òàâüäàã þì.

ªºðèéí êîìïàíè, áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íýý ãàäààä, äîòîîä çàõ çýýëä ñóðòàë÷ëàõ, õóäàëäàí àâàã÷äûã òàòàõ çîðèëãîîð çàð ñóðòàë÷èëãààíû áîäëîãûã øàò äàðààëàí àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõýýð

20

òºëºâëºñºí áà ¿¿íäýý ìýäýýëëèéí á¿õèé ë õýðýãñëèéã àøèãëàõ áîëíî. ¯¿íä:

Òåëåâèç, ðàäèîãîîð óëèðàëä 1 óäàà Ñîíèí õýâëýëýýð óëèðàëä 1 óäàà Áèçíåñèéí ëàâëàõàä æèëä 1 óäàà ãýõ ìýòýýð

ñóðòàë÷èëãààã ÿâóóëíà.

Îð÷èí ¿åèéí õàìãèéí äýâøèëòýò òåõíèêèéí íýã áîëîõ Èíòåðíåòèéã àøèãëàí ººðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í, êîìïàíèéí òàëààðõ ìýäýýëëèéã äýëõèé íèéòýýð öàöàõ áîëíî. Ýíý á¿õýíä æèëäýý 500000 òºãðºã çàðöóóëàõààð òºëºâëºñºí áîëíî.

Ã. ¯íèéí áîäëîãî, ñòðàòåãè

Òóñ êîìïàíèéí ¿éëäâýðëýëèéí áîäëîãî, ñòðàòåãèéí íýã ÷óõàë õýñýã íü ¿íý, ¿íèéí òàëààðõ áîäëîãî áºãººä ýêñïîðòûí ¿éë àæèëëàãàà íü ýðñäýë èõòýé, ÷àíàðûí ºíäºð øààðäëàãà òàâüñàí ¿éë àæèëëàãàà ãýäãèéã àíõààðàí ¿çýæ ¿íèéí àñóóäëûã øèéäíý. ¯íýä íºëººëºõ îëîí õ¿÷èí ç¿éëèéã õàðãàëçàí ¿çñýíèé ¿íäñýí äýýð ¿íèéã òîãòîîõ áºãººä ¿íèéí íýã ãîë øàëãóóð áîëîõ ÷àíàðûí àñóóäàë áèäíèé àíõààðëûí òºâä áàéõ áîëíî. ,, Ìàíäàëáàäðàë,, ÕÕÊ ªëºí áîëîâñðóóëæ ýêñïîðòëîõ ¿éëäâýðèéí òºñºë

ªëºíãèéí ÷àíàð íü óëèðëààñ èõýýõýí øàëòãààëäàã áà òóõàéëáàë çàëóó òºëººñ íàðèéõàí, ñóë, ÷àíàð ìóóòàé ºëºí àâ÷ áàéõàä çîõèõ õóãàöààíä íü íÿäàëñàí ìàëààñ áºõ, øààðäëàãàä íèéöýõ ºëºí àâäàã. Ò¿¿í÷ëýí ºëºíãèéí ¿íýä ÿìàð îðîíä çîðèóëæ ¿éëäâýðëýæ áàéãàà íü íºëººëäºã. Æèøýýëáýë Ñêàíäèíîâûí îðíóóäàä ¿õðèéí 31 - 35 ìì ºëºí èõ ýðýëòòýé áàéõàä Ãåðìàí, Ãîëëàíä çýðýã îðíóóäàä 22 - 25 ìì-í õîíü, ÿìààíû áîëîí ãàõàéí ºëºí ýðýëò èõòýé áàéäàã.

ªëºíãèéí ¿íýä íºëººëäºã ººð íýã ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éë áîë ò¿¿íèé ¿éëäâýðëýë, áîðëóóëàëòûí ºðòºã áàéäàã. Òóñ êîìïàíè íü 1 øèðõýã ºëºíã 1000 òºãðºãººð çàõ çýýëýýñ õóäàëäàí àâ÷ áîëîâñðóóëààä 4 ÿíçûí ¿íýýð õóäàëäàí àâàã÷èä áîðëóóëäàã.

Ìàíàé ¿íèéí áîäëîãî íü ºëºíãèéí ¿éëäâýðëýëèéí çàðäëûã àëü áîëîõ áàãàñãàæ çàõ çýýëýýñ àëü áîëîõ áàãà ¿íýýð áýëòãýí íèéë¿¿ëýõýä ÷èãëýãääýã áºãººä èíãýñíýýð á¿òýýãäýõ¿¿íýý ºíäºð ¿íýýð áîðëóóëæ îëîõ àøãàà íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæòîé áîëîõ þì.

ªëºíãèéí ãàðö

21

Çóíû óëèðàëä ªâëèéí óëèðàëäÕîíèíû 1 - ð 2 - ð 3 - ð

80 %5 %

10 %

60 - 70 %

ßìààíû 1 - ð 2 - ð

40 % 20 - 30 %

Òóñ êîìïàíèéí áîëîâñðóóëæ áóé õîíèíû íýãæ ºëºíãèéí ººðèéí ºðòºã 1135.7 òºãðºã áîëæ áàéãàà áºãººä á¿òýýãäýõ¿¿íýý äîîðõè ¿íýýð áîðëóóëíà.

Çýðýã

Ãýäýñíèé òºðºë

Íýãæ ºëºíãèéí ¿íý

Íýãæ ººðèéí ºðòºã

Îëîõ àøèã

123

ÕîíüÕîíüÕîíü

1.8 $ áóþó 1926 òºã1.3 $ áóþó 1391 òºã0.3 $ áóþó 321 òºã

1135.71135.71135.7

+ 790.3 òºã

+ 253.3 òºã

- 814.7 òºã

2

3

ßìàà 25 õ¿ðòýë

ßìàà 16 õ¿ðòýë

0.6 $ áóþó 648 òºã

1.1 $ áóþó 1177 òºã

250

250

+ 398 òºã

+ 927 òºã


¯éëäâýðëýë

À. ¯éëäâýðëýëèéí áàéð

Òóñ êîìïàíè 1999 îíä 25 ñàÿ òºãðºãèéí ºðòºã á¿õèé ì2

òàëáàé á¿õèé ¿éëäâýðëýëèéí áàéðûã Áàÿíãîë ä¿¿ðýãò õóäàëäàí àâ÷ èõ çàñâàð òîõèæèëò õèéæ àøèãëàëòàä ºãººä áàéíà. Öàõèëãààí äóëààí, òºâèéí õàëààëò çýðýãòýé õîëáîãäñîí, õºäºëìºð õàìãààëàë, àðèóí öýâðèéí øààðäëàãûã á¿ðýí õàíãàñàí öýâýð áîõèð óñíû õîëáîëò á¿õèé òóñ áàéð íü ¿éëäâýðëýëèéí ¿éë àæèëëàãààíä á¿ðýí òîõèð÷ áàéãàà áîëíî.

Ò¿¿í÷ëýí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íýý àãóóëàõ, áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õàäãàëàõ çîðèóëàëò á¿õèé õºðãºëòèéí ñèñòåìòýé

22

ì2 òàëáàé á¿õèé àãóóëàõòàé áºãººä ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàëàà ººðñäèéí òýýâðèéí õýðýãñëýëýýð áýëòãýí íèéë¿¿ëäýã.

Á. Øààðäëàãàòàé õºðºíãº îðóóëàëò, ò¿¿íèéã çàðöóóëàõ ÷èãëýë

Òºñëèéã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëýõýä íèéò 20 ñàÿ òºãðºãèéí õºðºíãº îðóóëàëò øààðäàãäàæ áàéãàà áºãººä ¿¿íèéã ýðãýëòèéí õºðºíãº õóäàëäàí àâàõàä çàðöóóëàõ áîëíî. Õºðºíãº îðóóëàëòûã Äýëõèéí Áàíêíààñ îëãîæ áóé çýýëýýð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýýð òºëºâëºãººã õèéñýí áºãººä çýýëèéí õ¿¿ã æèëèéí 15 %, çýýëèéí õóãàöààã 5 æèëýýð òîîöîæ òºñëèéã áîëîâñðóóëñàí áîëíî.

Â. ¯éëäâýðëýëèéí òºëºâëºãºº

Òóñ êîìïàíè õîíîãò 800 øèðõýã ºëºí áîëîâñðóóëàõ õ¿÷èí ÷àäàëòàé áºãººä îäîîãîîð ºäºðò 520 øèðõýã ºëºí áóþó õ¿÷èí ÷àäëûíõàà 65 õóâèéã àøèãëàæ áàéíà. Ýíý çýýëýýð ýðãýëòèéí õºðºíãºä õºðºíãº îðóóëàëò õèéñíýýð õ¿÷èí ÷àäàë àøèãëàëò íýìýãäýæ 3 æèëèéí äîòîð õ¿÷èí ÷àäëàà 100 õóâü àøèãëàäàã áîëîõ çîðèëò òàâüæ áàéíà.

¯éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ÷àäàë àøèãëàëò

¯ç¿¿ëýëò Îíóóä2000 2001 2002 2003 2004

Õ¿÷èí ÷àäàë àøèãëàëò

75 % 85 % 100 % 100 % 100 %

¯éëäâýðëýëèéí òºëºâëºëò ( øèðõãýýð )

158400 179520 211300 211200 211200


Ã. ¯éëäâýðëýëèéí çàðäëóóä

1. Ò¿¿õèé ýäèéí õýðýãöýý, çàðäàë

Ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë

Õýìæèõ íýãæ

Íýãæ ¿íý Î Í Ó Ó Ä

/ 2000 2001 2002 - 2004

23

òºãðºã/

ªëºí øèðõýã 1000 158.400.000

179.520.000

211.200.000

Äàâñ êã 150 42768 48470.4 57024

Óóò øèðõýã 150 475200 538560 633600

Íèéò ä¿í 158.917.968

180.107.030,4

211.890.624

2. Àøèãëàëòûí çàðäàë

Íýãæ ¿íý (òºãðºã)

Îíóóä

2000 2001 2002 - 2004

Öàõèëãààí 5.14 814176 922.732,8 1085568

Óñ 3.4 538560 610368 718080

Õàëààëò 110000 1320000 1320000 1320000

Íèéò ä¿í 2672736 2853100.8 3123648

Æè÷ : Õàëààëòûí çàðäàë ñàð á¿ð òîãòìîë 110000 òºã, íýãæ ºëºíä çàðöóóëàãäàõ öàõèëãààí 5.14 òºã, óñ 3.4 òºãðºã òóñ òóñ áàéíà.


3. Áóñàä çàðäëóóä

24

Ò¿¿õèé ýäýý çàõ çýýëýýñ òàòàæ àâàõ òýýâýð áîëîí àæèë÷äûí ºäðèéí õîîëîíä çîõèõ õýìæýýíèé çàðäàë òºëºâëºñºí áîëíî.

Íýãæ ºëºíä çàðöóóëàãäàõ çàðäàë

2000 2001 2002 2003 2004

Äîòîîä òýýâýð

21.7 3437280

3895584

4583040

4583040

4583040

Õîîëíû õºíãºëºëò

2640000

2640000

2640000

2640000

2640000

Ýêñïîðòòýýâýð

300.000 1200000

1200000

1200000

1200000

1200000

Íèéò ä¿í 7277280

7735584

8423040

8423040

8423040

Óäèðäëàãà ìåíåæìåíòèéí óð ÷àäâàð

À. Áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëàëò, á¿òýö

Òóñ êîìïàíè íü --- ãèø¿¿íò ÕÕÊ áºãººä êîìïàíèéí äýýä óäèðäëàãà íü çàõèðàë áà ò¿¿íèé òîìèëñîí õ¿í áàéíà.

,,

Ìàíäàëáàäðàë,, ÕÕÊ ªëºí áîëîâñðóóëæ ýêñïîðòëîõ ¿éëäâýðèéí òºñºë

Á. Óäèðäàõ àæèëòíóóäûí àæèë ¿¿ðãèéí õóâààðèëàëò

Çàõèðàë

Ìåíåæåð

Íÿ - áî Ìàñòåð

¯éëäâýðëýëèéí àæèë÷èä

Çàõèðãààíûàæèë÷èä

25

Àëáàí òóøààë Àæèë ¿¿ðãèéí õóâààðü

Çàõèðàë

Êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãààã óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ, õÿíàõ

Êîìïàíèéã òºëººëæ ãýðýý õýëöýë õèéõ ( ãàäààä, äîòîîäûí áàéãóóëëàãóóäòàé)

Êîìïàíèéí àæëûã òºëºâëºõ

Ìåíåæåð

Áîðëóóëàëò, ìàðêåòèíãèéí ¿éë àæèëëàãààã çîõèîí áàéãóóëàõ, òºëºâëºõ

Ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë òàòàí àâàõ, áýëòãýõ Òîíîã òºõººðºìæèéã çàñâàðëàõ, øèíý÷ëýõ Çàõ çýýëèéí ñóäàëãàà øèíæèëãýý õèéõ

Ìàñòåð

¯éëäâýðëýëèéí ïðîöåññûã øóóä ãàðäàí óäèðäàõ, õÿíàõ

¯éëäâýðëýëèéí òºëºâëºãººã çîõèîõ, õýðýãæ¿¿ëýõ Ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàëûí ýðýëò õýðýãöýýã

òîäîðõîéëîõ

Íÿãòëàí áîäîã÷ Êîìïàíèéí òàéëàí áàëàíñ, ñàíõ¿¿ãèéí áè÷èã

áàðèìòûã çîõèîõ, öýãöëýõ Êîìïàíèéí ìºíãºí ñàíõ¿¿ã óäèðäàí çàðöóóëàõ Àæèë÷äûí öàëèí õºëñ áîäîõ, òºëáºð òîîöîîã õèéõ

Â. ¯íäñýí õºðºíãèéí ýëýãäýë

¯íäñýí õºðºíãèéí íýðñ Ýëýãäëèéí õóâü

Íèéò ¿íý Ýëýãäëèéí õýìæýý

1. Áàðèëãà áàéãóóëàìæ2. Òîíîã òºõººðºìæ

1.2 %8.7 %

306000006753165

367200587525.3

Íèéò ýëýãäýë 954725.3


26

Ã. Îðîí òîî, öàëèíãèéí ôîíä

Ö À Ë È Í Ã È É Í Ñ À Í

Àëáàí òóøààë Îðîí òîî ñàðûí æèëèéí

ÇàõèðàëÌåíåæåðÍÿ -ÁîÌàñòåðÕóñàã÷Ýâõýã÷Ñîðòëîã÷Äàâñëàã÷,ñàâëàã÷Çººã÷Æîëîî÷Ìàíàà÷¯éë÷ëýã÷Òîãîî÷

1111522112111

60000500005000045000400003500038000350003500045000300003000030000

72000060000060000054000024000008400009120004200004200001080000360000360000360000

Íèéò ä¿í 20 801000 9612000

Ä. Íèéãìèéí äààòãàëûí øèìòãýë

Äààòãàëûí òºðºë Äààòãàëûí

õóâüÖàëèíãèéí ñàí Øèìòãýë

1. ÍÄØ òýòãýâýð òýòãýìæ ¿éëäâýðëýëèéí îñîë àæèëã¿éäýë

2. ÝÌÄààòãàë

1613.51.01.00.5

3.0

96120009612000961200096120009612000

9612000

15379201297620

961209612048060

283360

Íèéò ä¿í 19 9612000 1826280

27


Å. Çýýë, çýýëèéí õ¿¿ òºëºõ òîîöîî

Ýíý òºñëèéã æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ çîðèëãîîð Äýëõèéí Áàíêíààñ îëãîæ áóéõºíãºëºëòòýé çýýëýýð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõýýð òîîöñîí áºãººä çýýëèéí õ¿¿ã æèëèéí 15 õóâèàð , çýýëèéí õóãàöààã 3 æèë áàéõààð òîîöîî øèíæèëãýýã õèéñýí áîëíî.

Æèë ¯íäñýí çýýë

Òºëáºð ¯ëäýãäýë

Çýýëèéí Õ¿¿ãèéí

20002001

2002

2000013000

6500

70006500

6500

30001950

975

130006500

0

Ä¿í 20000 20000 5925 0

Æ. Òºñëèéí íèéò çàðäàë

Î Í Ó Ó Ä Çàðäëóóä

2000 2001 2002 2003 2004

Ò¿¿õèé ýä 158917968

180107030

211890624

211890624

211890624

Àøèãëàëòûí çàðäàë

2672736 2853100.8

3123648 3123648 3123648

Äîòîîä òýýâýð 3437280 3895584 4583040 4583040 4583040

Õîîë 2640000 2640000 2640000 2640000 2640000

Öàëèí 9612000 9612000 9612000 9612000 9612000

ÍÄØèìòãýë 1826280 1926280 1826280 1826280 1826280

¯íäñýí õºðºíãèéí ýëýãäýë 1170000 1170000 1170000 1170000 1170000

Çàð 500000 500000 500000 500000 500000

28

ñóðòàë÷èëãàà

Ýêñïîðòûí òýýâýð 1200000 1200000 1200000 1200000 1200000

Íèéò ä¿í 180149984

203803995

236545592

236545592

236545592


Ñàíõ¿¿ ýäèéí çàñãèéí òîîöîî

1. Òºñëèéí ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøãèéí òîîöîî

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 2000 2001 2002 2003 2004

Áîðëóóëàëòûí îðëîãî 2244021

122543218

802992028

162992028

162992028

16Æèëèéí íèéò çàðäàë 1801499

842038039

952365455

922365455

922365455

92

Çýýëèéí õ¿¿ 3000000 1950000 975000 - -

Òàòâàð íîãäîõ àøèã 4125212

84856788

56168222

46265722

46265722

4

Òàòâàð 6187819.2

7285182.7

9252333.6

9398583.6

9398583.6

Òàòâàðûí äàðààõ àøèã

35064308

41282702

52429890

53258640

53258640

Çýýëèéí òºëáºð 7000000 6500000 6500000 - -

Öýâýð àøèã 28064308

34782702

45929890

53258640

53248640

Ýëýãäýë õîðîãäïîë 954725 954725 954725 954725 954725

Õ¿÷èí ÷àäàë àøèãëàëò 75 % 85 % 100 % 100 % 100 %Öýâýð ìºíãºí õóðèìòëàë 290190

33357374

27468846

15542133

655421336

5

29

2. Áîðëóóëàëòûí îðëîãûí òîîöîî

Íýãæ 2000 2001 2002 Çýðýã ¿íý

/àì.äîë/òîî îðëîãî òîî îðëîãî òîî îðëîãî

ÕîíüIÕîíüIIÕîíüIIIßìàà 1ßìàà 2

1.81.30.31.10.6

95040

63361267

21900

89504

1710728236.83801.620908.

85702.4

107712

7181143612154210771

193881.6

9335.34308.323696.

26462.6

126720

8448168962534412672

22809610982.45068.8

27878.47603.2

Ä¿í 209721.6

237684 279628.8


Òºñëèéí ñàíõ¿¿, ýäèéí çàñãèéí ¿íýëãýý

Òºñëèéí ¿íýëãýýã õèéõäýý òóñ òºñëèéí õºðºíãº îðóóëàëòûí ¿ð àøãèéã èõýýõýí àíõààðñàí áºãººä îðóóëñàí õºðºíãº îðóóëàëòàà õýðõýí ¿ð àøèãòàé çàðöóóëæ àæèëëàõ áîëîìæèéã ãàðãàõ íü ýíýõ¿¿ ¿íýëãýýíèé ãîë çîðèëãî þì. Òºñëèéí ¿íýëãýýã:

Òºñëèéí íèéãýì ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèã Òºñëèéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿ð àøèã, ÷àäàâõè çýðýã ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýýð

õèéæ ã¿éöýòãýëýý.

¯¿íä õºðºíãº îðóóëàëòûí ¿ð àøãèéí øèíæèëãýý, õºðºíãº îðóóëàëòàà íºõºõ õóãàöàà, îäîîãèéí ºðòãèéí øèíæèëãýý çýðãèéã áàãòààñàí áºãººä ýäãýýð íü àëèâàà òºñºë õýðõýí ¿ð àøèãòàé õýðýãæèõ áîëîìæòîéã õàðóóëäàã ÷óõàë øèíæèëãýýí¿¿ä þì.

Òºñëèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèã

Çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñàãò øèëæèæ áóé øèëæèëòèéí ¿åèéã àëü áîëîõ áîãèíî õóãàöààíä àëäàãäàë, õîõèðîë áàãàòàé äàâàí òóóëàõàä ÷èãëýãäñýí òºð çàñãèéí áîäëîãî, çîðèëòûã õàíãàí áèåë¿¿ëýõ ãîë õ¿÷èí ç¿éë ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýëèéã õºãæ¿¿ëýõ, òýð äóíäàà ýêñïîðòûí ÷èãëýëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëæ áàéãàà æèæèã äóíä ¿éëäâýð¿¿äèéã á¿õ òàëààð äýìæèí óðàìøóóëàõ ÿâäàë áºãººä çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí øààðäëàãà õàíãàñàí ºíäºð òåõíèê

30

òåõíîëîãè á¿õèé, äîòîîäûí ò¿¿õèé ýä, ìàòåðèàë àøèãëàí ¿éëäâýðëýë ÿâóóëàí ýêñïîðòîä ãàðãàõ íü ìàíàé ºíººãèéí ýäèéí çàñãèéí õ¿íäðýë áýðõøýýëèéã äàâàí òóóëàõàä çîõèõ õóâü íýìýð îðóóëàõ íü äàìæèãã¿é áèëýý.

Èéìýýñ ìàëûí ãàðàëòàé ò¿¿õèé ýä áîëîõ ºëºí ãýäñèéã áîëîâñðóóëàí ýêñïîðòîä ãàðãàæ ººðñäºäºº òºäèéã¿é ýõ îðîíäîî òóñ íýìýðòýé ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëæ áóéä ýíýõ¿¿ òºñëèéí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí à÷ õîëáîãäîë îðøèíî.

Àëèâàà áèçíåñèéí ãîë çîðèëãî áîëîõ àøèã îëîõ ÿâäëûã ýíý òºñºë òîéðîîã¿é íü òîäîðõîé áîëîâ÷ áèäíèé õèéæ áóé áàãà õýìæýýíèé ýíýõ¿¿ ýêñïîðòûí ¿éë àæèëëàãàà íü óëñ îðíû ýäèéí äàñãèéã òîãòâîðæóóëàõ, õºãæ¿¿ëýõ òàëààð àâ÷ õýðýãæ¿¿ëæ áóé òºð, çàñãèéí áîäëîãî, øèéäâýðèéí õýðýãæèëòýíä áàãà áîëîâ÷ òóñ äºõºì ¿ç¿¿ëæ áàéâàë áèä ã¿íýý áàÿðëàõ áîëíî.

Ìºí 20 àæëûí áàéð áèé áîëãîæ áàòàëãààò öàëèí õºëñ, àæëûí áàéðààð õàíãàæ áàéãàà íü àæèëã¿éäëèéã áóóðóóëàõ, àìüæèðãààíû áàòàëãààò ýõ ¿¿ñâýðýýð õàíãàõ ¿éë õýðýãò ÷ çîõèõ õóâü íýìýð ¿ç¿¿ëýõ áîëíî.


Ñàíõ¿¿ãèéí ¿ð àøãèéí øèíæèëãýý

1. Õºðºíãº îðóóëàëòûí ¿ð àøèã

Ýíý øèíæèëãýý íü òóõàéí òºñºë ººðèéí õ¿÷èí ÷àäëàà á¿ðýí àøèãëàæ áóé áºãººä õºðºíãº îðóóëàëòûí çýýëýý ãðàôèêûíõàà äàãóó òàëæ áàéãàà ¿åä îðóóëñàí õºðºíãº îðóóëàëò íü ÿìàð ¿ð àøèãòàé àæèëëàæ áóéã õàðóóëäàã. Ýíýõ¿¿ òîîöîîã òºñëèéí ¿éë àæèëëàãàíû ýõíèé æèë áîëîõ 2000 îíîîð õèéæ ¿ç¿¿ëáýë:

28064308 + 3000000 R = ------------------------------- = 1.553 áóþó 155.3 % áàéíà. 20000000

ªºðººð õýëáýë ýíý íü óã òºñºë õºðºíãº îðóóëàëòààð îðóóëñàí íýã òºãðºã òóòìààñ 55 ìºíãºíèé àøèã îëîõ áóþó æèëèéí 155 õóâèéí

31

õ¿¿òýé çýýëýýð ñàíõ¿¿æ¿¿ëñýí ÷ àøèãòàé àæèëëàõ áîëîìæòîé ãýñýí ¿ã þì.

2. Õºðºíãº îðóóëàëòàà ýðã¿¿ëæ òºëºõ õóãàöàà

Ýíý íü òóõàéí òºñºë ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíààñ îëæ áóé àøãààñàà õºðºíãº îðóóëàëòàà õýäèé õóãàöàààíä òºëæ áàðàãäóóëàõ áîëîìæòîé âý ãýäãèéã õàðóóëäàã øèíæèëãýý þì.

Ýðã¿¿ëæ òºëºõ õóãàöààã ìºí 2000 îíîîð òîîöîæ ¿ç¿¿ëâýë:

20000000 = ( 28064308 + 954725 )*t = 0.68 æèë

ª/õ ýíý íü óã òºñºë æèëä äóíäæààð 2000 îíûõòîé àäèë àøèã îëîîä áàéâàë çýýëýý 0.7 æèëèéí õóãàöààíä áóöààí òºëºõ ìºíãºí õóðèìòëàë öóãëóóëàõ áîëîìæòîé ãýñýí ¿ã þì.

Òºñëèéí æèë¿¿ä

2000 2001 2002 2003 2004


34782702

45929890

53258640

53248640

Ýëýãäýë õîðîãäîë

954725 954725 954725 954725 954725

Öýâýð ìºíãºí îðëîãî 2901903

33573742

746884615 5420336

554203365


Ýðã¿¿ëæ òºëºõ õóãàöààã õºðºíãº îðóóëàëòûí ¿ëäýãäëýýð òîîöâîë:

Òºñëèéí æèë¿¿ä Òºñëèéí æèë¿¿ä äýõü öýâýð ìºíãºí îðëîãî

Õºðºíãº îðóóëàëòûí ¿ëäýãäýë

2000 29019033 + 90190332001 35737427 + 447564602002 46884615 + 916410752003 54203365 + 1458444402004 54203365 + 200047805

32

Òàéëáàð: Äýýðõ òîîöîîíîîñ ¿çýõýä òºñºë õºðºíãº îðóóëàëòàà öýâýð ìºíãºí îðëîãîîñîî ìàø áîãèíî õóãàöààíä áóþó 0.7 æèëèéí äîòîð òºëæ áàðàãäóóëàõ áîëîìæòîé áàéíà.

3. Àëäàãäàëã¿é àæèëëàãààíû øèíæèëãýý

Òóõàéí òºñºë ñàíõ¿¿ãèéí ÿìàð áà íýã áýðõøýýëä îðîëã¿éãýýð àæèëëàõ áîëîìæûã ýíý øèíæèëãýýãýýð ãàðãàäàã áºãººä çàðäëàà íºõºí àøèãòàé àæèëëàæ ýõëýõ òýðõ¿¿ öýãèéã áóþó áîëîìæèéã õàðóóëäàã.

Áîðëóóëàëòûí ÀÀÖ-èéã òºñëèéí õ¿÷èí ÷àäëàà á¿ðýí àøèãëàõ æèë áîëîõ 2000 îíîîð õàðóóëáàë:

16948280 16948280ÀÀÖ2002 = -------------* 158400 = 16449 ø ºëºí áóþó -------------- * 224402112 = 163201704 163201704

= 23303861 òºãðºãèéí áîðëóóëàëò õèéæ áàéæ ÀÀÖ-ò õ¿ðýõ áîëíî.

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 2000

Áîðëóóëàëòûí îðëîãî 224402112

¯éëäâýðëýëèéí çàðäàë 180149984


Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî õýìæýý 158400 ø ºëºí

Òîãòìîë çàðäàë 16948280

Ìàðæèíàë îðëîãî 163201704

33


4. Òºñëèéí îäîîãèéí öýâýð ºðòºã

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä Ãàðààíû æèë

Ýõíèé æèë 2 äàõü æèë 3 äàõü æèë 4 äýõü æèë 5 äàõü æèë

1. Ìºíãºí îðëîãîà/ Áîðëóóëàëòûí îðëîãîá/ Ýëýãäýë õîðîãäîë

000

225356837224402112

954725

255276605254321880

954725

300157541299202816

954725

300157541299202816

954725

300157541299202816

954725

2. Ìºíãºí çàðëàãàà/ Õºðºíãº îðóóëàëòá/ ¯éëäâýðëýëèéí çàðäàëâ/ Òàòâàð

- 20000000- 20000000

00

186337803.2-

1801499846187819.2

211089177.7-

2038039957285182.7

245797925.6-

2365455929252333.6

245944445.6-

2365455929398853.6

245944445.6-

2365455929398583.6

3. Öýâýð ìºíãºí îðëîãî - 20000000 39019033.8 44187427.3 54213095.6 54213095.6 54213095.6

15 % äèñêàóíò ò¿âøèí äýõü õ¿÷èí ç¿éëñ

1 0.869566 0.756143 0.657516 0.571753 0.497176

15 % äèñêàóíò ò¿âøèí äýõü îäîîãèéí ºðòºã

- 20000000 +33929625.2

+33412013.8

+35645977.7

+30996500 +26953450

34

15 õóâèéí äèñêàóíò õ¿÷èí ç¿éë äýõü îäîîãèéí öýâýð ºðòºãèéí õýìæýýã òîîöîæ ãàðãàõàä + 160937566.7 òºãðºã áàéãàà íü ýíý òºñºë àìæèëòòàé õýðýãæèõ á¿ðýí áîëîìæòîéã õàðóóëæ áàéíà.

35

Гялгар уут үйлдвэрлэх төсөл

Documents