Arash Najimi

Department of health education & health promotion School of health

Isfahan University of Medical Sciences

روش تحقيق

3

تحقيق فرايندي است برنامه ريزي شده، هوشيارانه،

و قابل (systematic)نظام مند اعتماد براي يافتن حقايق يا

.فهم عميق مسايل

تعريف تحقيق

4

.تحقيق خيلي وقت گير است

تحقيق يك پديدة ذهني است

تحقيق خسته كننده و كسالت آور است اما ممكن

است جالب و سرگرم كننده هم باشد.

تحقيق ممكن است در طول زندگي محقق تداوم داشته

باشد.

فرايند تحقيق ممكن است بسيار جالبتر از نتايج آن

باشد.

ده نكته در مورد تحقيق

5

.تحقيق نوعي فضولي كردن است

.تحقيق را مي توان به راههای گوناگوني انجام داد

.تحقيق ممكن است وارد روياهای شما شود

تحقيق ممكن است شمارا به راههای دور از

انتظار هدايت كند.

درتحقيق از همان مهارت روزمرة محقق استفاده

می شود.

ده نكته در مورد تحقيق

6

( تحقيق نظريpure(كاربردي ،)applied و )

(.strategicراهبردي)

(توصيفيdescriptive( تبييني ،)explanatory )

(.evaluationوارزيابي)

( تحقيق آزادmarket research وتحقيق )

(.academic researchآكادميك)

از ديدگاههاي مختلف(انواع تحقيق)

7

(تحقيق اكتشافيexploratory) (آزمايشي experimental or

testing out(حل مشكل ) problem solving.)

(تحقيق پنهاني يا ناآشكارcovert(رقابتي ،) adversarial

(.collaborative( ومبتني بر همكاري )

(تحقيق بنياديbasic ) كاربردي، ابزاري، مشاركتي و ،

عملياتي

از ديدگاههاي انواع تحقيق)

(مختلف

8

برحسب هدف:

ادیOا, بنيOه نظريOه آزمOون آن هOدف کOه

تOبOييOن OروابOطO و OپOديOده هOاO ونOظريOه پOردازی,

بررسOی OنظريOه و داOنش توليOد OاالخرهOوب

تحول تاريخ Oاست.

تقسيم بندی انواع تحقيق

9

دگی کاربردیOاربرد عملی دانش درزنOدف آن کOه هOک

است.

،عه ایOک توسOودن يOب بOخيص مناسOدف آن تشOه هOک

دOانشO ،OرOوش، اOرزش و... بOرای هOدفیO خOاص ويOا تهيOه

وO تOدويOن OبرنOامOهO هOا،O طرOحهOا وO پOروژOهO OهOای تOوOسOعه ای

Oاست.

تقسيم بندی انواع تحقيق)برحسب هدف(

10

بر حسب نحوه گرد آوری اطالعات يا طرح تحقيق

توصيف شرايط، اشياء، امور وپديده ها به توصيفی(

منظور شناخت بيشتر آنها(.

)كه هدف آن پس رويدادي ) عل_ي-مقايسه اي

شناسايي معلول به منظوركشف علل احتمالي آن

ويا مطالعة متغير وابسته به منظور يافتن متغير

مستقل

تقسيم بندی انواع تحقيق

11

:تحليل رابطه ميان متغيرها بر اساس همبستگی

هدف تحقيق:

مطالعه همبستگی دو متغيری

تحليل رگرسيون با هدف پيش بينی تغييرات يک يا چند

متغير وابسته با توجه به تغييرات متغيرهای مستقل

تحليل ماتريس همبستگی با هدف بررسی مجموعه ای

از همبستگيهای دو متغيری در جدولی بنام ماتريس.

تقسيم بندی انواع تحقيق

12

با استفاده از شیوه هاي تحقيق تجربي يا آزمايشي

زير:

انتساب تصادفي)اختصاص هرآزمودني با شانس

مساوي به گروه آزمايشي يا گواه(

همتا كردن تصادفي) همانندي آزمودنيهاي انتخاب

شده از نظر متغير ناخواسته(

انتخاب همگن ) بكسان كردن ميانگين متغيري كه

بايد كنترل شود در گروه هاي مورد نظر(

تقسيم بندی انواع تحقيق

13

فرايند تحقيق از ديدگاهاي متفاوت

شامل موارد متنوعي است. بنابراين،

نمي توان ديدگاه مشخصي را به

عنوان الگو معرفي كرد.

فرايند تحقيق

14

ترجيح ما ديدگاه چرخه اي است. در اين ديدگاه تحقيق

فرايندي است:

( دوري يا چرخه ايcyclical)

( پايان ناپذيرnever- ending)

قابل بررسي مجدد

باز گشت پذير به نقطة آغازهاي متفاوت

.با قابليت ورود به چرخه از هر نقطه اي كه بخواهيد

معرفي فرايند تحقيق

15

فرايند تحقيق

16

فرايند چرخه اي تحقيق

17

صرف نظر از اين انواع كه از ديدگاههاي متفاوت بيان شدند

تحقيق فرايندي است برنامه ريزي شده،

و قابل اعتماد (systematic)هوشيارانه، نظام مند

.براي يافتن حقايق يا فهم عميق مسايل

تعريف تحقيق

18

تحقيق چگونه آغاز می شود؟

19

مهمOOترين موضOOوع انتخOOاب تحقيOق فراينOد در تصOميم اسOت. زيOرا بOا آينOدة تحصOيلي يOا كOاري و حOتي شOغلي شOما

در ارتباط است.بOه چOه اين تصOميم گOيري در نكOات مهمي بايOد توجOه كOرد؟

انتخاب موضوع

معم?وال موض?وع تحقی?ق ناش?ی از س?والیش?کل ?می ? محق?ق ذ?هن د?ر ک?ه ا?س?ت

گیرد. سوال تحقی?ق س?والی اس?ت ک?ه محق?ق

می خواهد پاسخ آن را بداند. ک??ار معم??وال متخص??ص اف??راد برای

انت?خ?اب ?موض?وع ب?ر?ای ?تحقی?ق ب?ا ?مش?کل می انج?ام س?ای?رین? ب?ه? ن?س?بت کم?تری

گیرد. ب?ه خص?وص دانش?جویان ک?ه ب?ا وس?واس

و ?ک?ل نگ?ری? بیش?تری ب?ه? انتخ?اب موض?وع می پردازند.

منابع برای انتخاب موضوع

استفاده از تجارب

استننتاج از نظریه ها و فرضیه ها

ی و مجالت تخصصیOون درسOتفاده ازمتOاس

مراجعه به اولویت های پزشکی

:معیارهای یک سوال خوب برای تحقیق

Feasibleعملی و قابل اجرا باشد

Interesting to the investigatorمورد عالقه محقق باشد

Novel جدید باشد

Ethical اخالقی باشد

Relevantمرتبط باشد

س?اده و کم?ک کنن?ده استFINERبرای فراگ?یری این پنج معی?ار کلم?ه

معیارهای یک عنوان خوب برای تحقیق

مناس?بت: ب?رای اینک?ه مناس?بت واول?ویت داش?تن ی?ک موض?وع

را ?تعیی?ن نم?ا?ییم ا?ین ?سواالت? ?را از خودمان می ?پرسیم :

(این مش?کل ی?ا این مس?ئله چق?در وس?عت دارد؟1

(چه گروهی را در برمی گیرد؟2

(شدت مسئله چقدر است؟ 3

:تازگی و عدم دوباره کاری

تنه?ا در س?ه وض?عیت زی?ر می ت?وان ب?ه انج?ام تحقی?ق روی

موض?وعی ?ک?ه قب?ال روی آن ک?ار ش?ده ا?س?ت اق?دام کرد:

(در شرایط زمانی متفاوت 1

(در شرایط جغرافیایی مختلف2

(در صورت عدم دستیابی به نتایج کافی3

: قابلیت اجرا

منOابع مOاهر، انسOانی نOیروی شOرط سه

مOالی مناسOب و کOافی و امکانOات مناسOب

برای انجام هرتحقیقی ضروری است.

:تناسب با زمان

تحقیق ازنظرزمانی باید در محدوده ای مناسب

صورت پذیرد تا در زمان تعیین شده دستیابی به

داده ها وکسب نتایج با مشکلی مواجه نشود.

:با صرفه بودن

آیا به لحاظ مفهوم هزینه اثر بخشی تحقیق و انجام

هزینه در مورد آن اثر بخشی کافی خواهد داشت؟

:مالحظات اخالقی

از جمل?ه مهم?ترین ش?رایط ب?رای انتخ?اب موض?وع ع?دم

حظ?ات ا?خالقی است.اص?وال ت?ض?اد و? مواجه?ه آن? ب?ا مال?

رفتن ب?ه دنب?ال مو?ض?وعات?ی ک?ه ا?نج?ام آن? ب?ا م?ش?کل و

مسائ?ل اخ?القی زی?اد مواجه باشد? توصیه ?نمی ش?ود.

عالقه مندی و دانش تحقیق

28

،كمك گرفتن از ديگران )استادان، مدير مؤسسه

همكاران، يا افراد خانواده(.

مطالعة كارهاي تحقيقي ديگران و ارتباط دادن آنها با

عاليق و انگيزه هاي ديگر خود.

فكر كردن به تجارب قبلي و زمينه هاي مورد عالقه

تان.

.فكر كردن به يك عنوان

چند پيشنهاد براي يافتن موضوع مناسب براي تحقيق

29

.ياد آوري كلمات قصار، واگويه ها وگفته ها

.پي جويي حدس و گمانهاي خود

ترسيم شكل، نمودار يا انگاره اي از آنچه در

ذهن داريد.

.خوب، حاال شروع كنيد ولي آمادة تغيير باشيد

چند پيشنهاد براي يافتن موضوع مناسب براي تحقيق

30

. چه انتخابهايي داريد؟ 1

. انگيزة شما چيست؟2

. ارتباط موضوع با رشتة تحصيلي شما3

. نمونه هاي قبلي پروژه هاي تحقيقي4

. آيOا از قواعOد وانتظOارات مؤسسOه خOود آگاهيOد؟ اگOر 5

شOما بOراي OدريOافOت دOرجOة OداشOگاهي تحقيOق مي كنيOد

محOدOوديتهايOي از OنظOر اتخOابO موضOوع، تعOداد كلمOات،

نحوة سOازماOندهي مطالب و...O خواهيد داشت و ...

دوازده نكتة مهم براي به خاطر سپردن

31

.گسترة موضوع و اندازة عنوان6

. چقدر وقت داريد و چگونه مي خواهيد وقت خودرا 7

مديريت كنيد؟

. هزينه هاي تحقيق را چگونه تأمين مي كنيد؟8

. چه منابعي در دسترس شما قرار دارد.9

. نياز شما به پشتيباني و حمايت.10

. مسائل دسترسي به امكانات.11

. ميزان آشنائي شما با روشهاي تحقيق.12

دوازده نكتة مهم )ادامه(

32

عنوان تحقیق

عنوان تحقیق را چگونه بنویسیم

پس از لیست کردن مشکالت واولویت بندی و انتخاب موضوع

آنچه در نوشتن یک طرح تحقیقاتی اهمیت دارد عنوان آن

می باشد.

34

خواهی?د بررس?ی کنی?د: ه?ر عن?وانی چه چ?یزی را می

ش?امل محت?وایی اس?ت ک?ه محق?ق می خواه?د در

م?ورد آن بررس?ی نمای?د:مث?ل ش?یوع فش?ار خ?ون ی?ا

درم??ان دارو، ی??ک ت??اثیر ناخواس??ته ح??املگی

بیم?اری، آگ?اهی و نگ?رش در رفت?ار در م?ورد ای?ذر

و......

ی?ا مس?ئله بعن?وان ک?ه را آنچ?ه بای?د محق?ق لذا

مش?کل انتخ?اب نم?وده بعن?وان محت?وای عن?وان ب?ه

کار برد

در زمان نوشتن عنوان باید به موارد زیر اشاره داشت:Four W!!!

روی چه کسی می خواهید بررسی کنید

در عن?وان تحقی?ق همیش?ه جامع?ه م?ورد ه?دف و ی?ا گ?روه

ه?دف آن? مش?خص ش?و?د. م?ثال در م?ورد آ?گ?اهی نگ?رش و

رف?ت?ار در? م?ورد ای?ذر می ت?وان گر?وهه?ای ه?دف مختلفی

م?علم?ان، د?انش?جویان، آم?وزان?، دانش? م?ردم، از ?جم?ل?ه

بی?م?اران، به?و?رزان و...م?د?نظر محق?ق باش?د د?ر عن?وان بای?د

مشخص ?شود.

:کجا می خواهید تحقیق کنید

ن?یز مش?خص در ه?ر عن?وانی مح?ل انج?ام تحقی?ق

می باش?د الزم اس?ت مرک?ز، ش?هر، شهرس?تان

استان یا کشور مورد مطالعه قید گردد.

در چ?ه زم?انی تحقی?ق انج?ام خواه?د ش?د: زم?ان

انجام تحقیق در عنوان آن آورده شود

37

.از کلمات کوتاه و رسا در حد امکان از یک زبان استفاده 1

شود .

.به صورت عبارت باشد و از به کار بردن فعل در عنوان باید 2

خودداری شود:

به عنوان مثال :

” بررسی شیوع حاملگی ناخواسته در زنانی که به مراکز

مراجعه می 91بهداشتی درمانی شهر اصفهان در سال

کنند ”

بهتر است بنویسیم ”بررسی شیوع حاملگی ناخواسته در

زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر

“91اصفهان در سال

کاتی که در نوشتن عنوان باید رعایت گردد ن

38

،مطالع?ه ، بررس?ی مانن?د کلم?اتی ب?ا را عن?وان

نش?ان ک?ه ک?نیم گ?یری ش?روع ان?دازه ی?ا مقایس?ه

دهنده چگونگی انجام کار میباشند

از ب?ه ک?ار ب?ردن ح?روف اختص?اری ک?ه ش?ایع و رایج

در ص?ورت به?تر اس?ت و نم?وده نیس?ت خ?ودداری

امکان از کلمات فارسی استفاده شود

عنوان را غیر سوال مطرح نماید

عنوان تحقیق در بر گیرنده هدف کلی تحقیق باشد

کاتی که در نوشتن عنوان باید رعایت گردد ن

انتخاب موضوع

بيان مسئله

بررسي متون

متون متون بررسي بررسي

تعريف بررسي متون:

مطالع?ه كلي?ه من?ابعي ك?ه ب?ه ط?ور مس?تقيم ي?ا غ?ير مس?تقيم ب?ا

موض?وع پ?ژوهش در ارتباطن?د و اس?تفاده از اين من?ابع ب?ه نف?ع

خود.

جايگاه بررسي متون در يك تحقيق

كميتحقيق:

انج?ام بررس?ي مت?ون در ابت?داي تحقي?ق )اس?اس ط?رح

تحقيقاتي(

كيفيتحقيق:

انج?ام بررس?ي مت?ون در جري?ان تجزي?ه و تحلي?ل داده ه?ا و

يا بعد از آن )مقايسه متون علمي با يافته هاي مطالعه(

اهداف بررسي متون

:تعيين يا تصحيح موضوع تحقيق

بررسOي متOون، كمOك بOه محقOق در تشOخيص موضOوعي كOه نيOاز -به Oتحقيق وO مطالعه بيشتر دارد.

تصOحيح موضOوع تحقيOق در جريان بررسي متون علمي. -

:تحكيم دليل منطقي براي انجام تحقيق

اجتنOاب از دوبOاره كOاري )قبال موضOوع توسOط افOراد ديگOري -.O)فته استOگر Oقيق قرارOمورد تحO OردهايOتOگسO طورO به

مطالعOه بيشOتر موضOوع تحقيOق)كمبOود متOون علمي مربOوط -.)OتحقيقO وضوعOبه م

اهداف بررسي متون

موضوع(. )اهميتتحقي?قمش?خص ك?ردن وس?عت و ش?دت - 1

.نشان دادن مشكالت موجود در پژوهش- 2

- كم?ك ب?ه محق?ق در تع?يين ي?ا تص?حيح موض?وع تحقيق. 3

تحقيق. براي حمايت از منطقي داليلكردنپيدا - 4

.هاي ديگر مطالعه ي با راهيآشنا- 5

- توضيح يا تاييد يافته ها.6

هدف كلي مرور متون علمي: دستيابي به دانش موجود درباره يك موضوع

اهداف بررسي متون

آشناي با راههاي ديگر مطالعه:در - اس?تفاده م?ورد خ?اص تحقيقي روش?هاي ش?دن آش?كار

مطالعات قبلي.اس?تفاده محق?ق از روش?هاي بك?ار گرفت?ه در مطالع?ات قبلي.-پيدا روشي جديد براي انجام تحقيق.-

:توضيح يا تاييد يافته هاي?ا - يافت?ه ه?اي تحقي?ق فعلي يافت?ه ه?ايي مش?ابه آش?كار ش?دن

متفاوت با آنها.

اس?تفاده از بررس?ي مت?ون جهت اثب?ات ارتباط?ات و نظري?ه ه?اي -حاصل از داده هاي تحقيق فعلي.

مراحل بررسي متون

- جستجوي متون علمي1

- غربال كردن منابع2

- خالصه كردن منابع3

- سازماندهي و تحليل منابع 4

- نگارش متون 5

مرحله اول:

جستجوي متون

جستجوي متون اص?ل مه?ارت تع?يين و پي?دا ك?ردن مت?ون مربوط?ه ب?ه موض?وع:

مهم در تحقيق

- جستجوي اوليه:1

بررس?ي اجم?الي انتش?ارات ب?راي چكي?ده اي از دانش موج?ود -در مورد موضوع تحقيق.

مش?خص ش?دن اين مطلب ك?ه موض?وع تحقي?ق ب?ه ط?ور دقيق مورد مطالعه قرار گرفته يا نه.

كمك به محقق در تصميم گيري جهت ادامه تحقيق.

- جستجوي ثانويه :2

اطالع?ات - تم?ام بررس?ي جهت محق?ق جانب?ه هم?ه تالش منتشر شده در رابطه با موضوع تحقيق.

جستجوي جديدترين انتشارات توسط محقق.-

جستجوي متون

جستجوي متون

انواع جستجوي متون علمي- جستجوي دستي متون علمي:1وقت گير، اما نسبتا ارزان.-

ابزاره?اي راهنم?ا ان?واع ب?ا كتابخان?ه و مس?تلزم آش?نايي ه?ا، كتابنام?ه ه?ا، نام?ه چكي?ده هOا،ش?امل دانشOنامه

دسOتور درسOنامه هOا، دسOتنامه هOا، فرهنOگ هOا، نشOان نامOه هOا اطلس هOا، سOالنامه هOا، نامOه هOا،

سرگذشت نامه ها. و

جستجوي متونانواع جستجوي متون علمي- جستجوي كامپيوتري متون علمي:2

هدف از جس?تجوي ك?امپيوتري، دسترس?ي ب?ه اطالع?ات ذخ?يرهدر بانك های اطالعاتي

انج?ام جس?تجوي ك?امپيوتري در ه?ر كتابخان?ه اي ك?ه ب?ه بان?كاطالعات دسترسي دارد.

.استفاده از كلمات كليدي جهت دستيابي به اطالعات

مرحله دوم:

غربال منابع

غربال منابع

هدف: ارتب?اط و مناس?بت من?ابع ب?ا موض?وع تحقي?ق)ج?دا ك?ردنمنابع مربوط به موضوع(

:مهمترين روش- طبقه بندي منابع

خواندن سريع چيكده يا مقدمه-

مناس?بت منب?ع ب?ا موض?وع تحقي?ق ب?ه اطالع?ات موج?ود در منب?ع بستگي دارد.

مرحله سوم:

خالصه كردن

خالصه كردن و ثبت يادداشتها

:خواندن منابع

گرفتن كپي از مقاله و ...-نوشتن خالصه اي از مقاله-يادداشت نقاط قوت و يا ضعف مقاله-

مرحله چهارم:سازماندهي و تحليل

منابع

مرحله پنجم:

نگارش متون

شيوه هاي نگارش مرور متون

ب?ا آوردن مرج?ع در پاي?ان مقدم?ه ي?ا بخش ادغ?ام در مقدم?ه- 1مجزا

: بصورت مرور متونارائه جداگانه- 2الف( شيوه نگارش با ذكر مراجع در انتها

)عن?اوين س?تونها: ( ش?يوه اراي?ه ج?داول خالص?ه مطالع?ات بو روش?ها ه?ا، نمون?ه مطالع?ه، ن?وع ه?دف، م?ولفين،

نتايج(

ذكر مراجع در انتهاREFERENCES:Akimoto T, Akama T, Sugiura K, Tatsuno

M, Koda Y, Waku T, et al. Alteration of local immunity in the oral cavity after endurance running. Japanese Journal of Physical Fitness and Sports Medicine. 1998; 47: 53–62.

Rapport, M. D., Dupaul, G. J., Stoner, G., & Jones, J. T. (1986). Comparing classroom and clinic measures of Attention Deficit Disorder: Differential Idiosyncratic, and Dose-Response Effects of Methylphenidate. consulting and clinical psychology, 54(3), 334-341.

نمونه اي از روش جدول

زمان و مكان نوع مطالعه داروي بكاررفته نتيجه

مورد آسپرين 50 تجربي 1974ژاپن . 1% بهبودي50

مورد ديكلوفناك60 تجربي 1980امريكا . 2 % بهبودي 80

كه بايد در نوشتن بررسي متون رعايت نكاتيشود

خالصه دنبال هم باشد.نقل قول- متون نبايد يكسري 1 اصلي مرور: خالصه كردن و ارزيابي مداركوظيفه- 2

و همچ?نين ح?اوي تناقض?ات و تواف?ق ه?ا- م?رور باي?د ش?امل 3توضيحاتي راجع به تناقضات يافته ها.

توضيح زياد در مورد هر منبع استفاده شده.عدم لزوم- 4 نوشته شود.لغات خودتان- مرور متون بايد با 5

كه بايد در نوشتن بررسي متون رعايت نكاتيشود

باشد)مواردي كه در عيني- مرور متون بايد تا حد امكان 6تضاد با ارزشهاي شخصي است نبايد خذف گردد(

از آن:خالصه اي- اتمام مرور متون با 7 خالصه بايد نشان دهنده قابل اطمينان بودن يافته هاي

تحقيق باشد.

نمودار كلي مرور متون

تعيين لغات كليدي

جستجويمنابع

گرفتنمنابع

احتمالي

غربالمنابع

خالصهكردن

حذف منابع نا مناسب

سازماندهي منابع تحليل مطالب نوشتن مرور

بیان مسأله

بيان مسئله

توضOيحي اسOت مختصOر و مفيOد در مOورد مناسOبت

مسOئله بOا اسOتفاده از بيOان وضOعيت محيOط، ويژگيهOاي

احتمOالي آن در جامعOه، علOل آن مسOئله، گسOتردگي

وقوع مسئله از طريق پژوهش.

هدف از طرح بيان مسئله

توجيه خود- 1

- توجيه ديگران2

- جلب نظر شوراي پژوهشي براي اخذ بودجه 3

- توجيه همكاران طرح4

داليل اهميت بيان مسئله:

است.- پايه اصلي براي تنظيم طرح تحقيقاتي 1

ارائه طرح را به مسئولين امر آسان مي كند. -2

كند. مي- عنوان انتخاب شده را روشن و مشخص 3

مي شود.هاد- مسئله تحقيق بطور منظم توضيح د4

كند. وضعيت موجود تحقيقات انجام شده را مشخص مي-5

كند. دستيابي به ساير مطالعات در همان زمينه را آسان مي-6

. داليل انجام تحقيق توضيح داده مي شود- 7

.- اهميت و اولويت موضوع تحقيق را بيان مي كند8

بیان مسأله دربرگیرنده موارد ذیل است:

تعریف مشکل

)... نمایاندن اهمیت مشکل )وسعت، شدت، افراد در معرض خطر و

اعالم نحوه مواجهه فعلی با مشکل

.اعالم عوارض و عواقبی که در صورت پایدار ماندن مشکل رخ دهد

روی بOر یOا و آن عOوارض و بیمOاری روی بOر توانOد می کOه عOواملی اعالم

مواجهه فعلی تأثیر گذار بوده و یا با آنها مرتبط باشد.

ارهOود دربOای موجOا اختالف نظرهOات یOود تناقضOا وجOک و یOه تاریOاعالم نقط

موضوع

اعالم تصویری روشن و نسبتا� کامل از طرح

اعالم فواید متصور از نتایج احتمالی تحقیق

تعريف عملي واژه ها يا مفاهيم اصلي و عالئم اختصاري