- -· DOGU DiLLERİ

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dogu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü Dergisi

Cilt: V, Sayı: 1

1992

ANKARA

. YOGA .FELSEFE SİSTEMİNDE .· VXBH.UTİ-P ADA'DA ÖNElVILİ MUDRALAR- BANDHALA.Jı

VE PR.Al~AYAMA (NEı<:ES KONTROLÜ) . .

Doç. Dr. Rasih GÜVEN, B.A., M.A. (Şantiniketan}, Ph. D. (Felsefe . . Tarihi}, (Benares- India). Hindoloji Anıibili~ Dalı .

. Y oga Felsefe Sistemi Hint Felsefe Ekolleinden Astik1. (Orta~·oks) Guruba bağİı bir sistem ve an; anevi k~c~u M.Ö. II. yilzyılda yaşamış ola~ Aziz Patanjali'dir. Bu Felsefe sisteminç .kurucusunun.ismine ·uyu-. larak Patanjala Sistemi de denilmektedir. Yoga kelime~inin etimolojik

· aıilanlı ''Birleşme" ·yani Kişisel Ruh'un Ale111;şiimul Rulı ile birİeşmesidir. Bu a~am şekli Vedanta Felsefe Sisteminde 'de bu şekilde kullanılmıştır.

. . . 1- Hint Kültür ve Düşünce· Tarihipin ilk Ana Kaynal:ları. Vedalo.rdır. Vedalar Veda · Tanrıları için yazılmı~ ol nu !Jôhiler (Mantralar) koleksiyoııudur. J'edal~r Samhiıalar ol anık da isimletidirilir. Dört kitapdan ohışurlo.r. Bunlar: Rg. Veda, (Rg. - Beyit), Sarna-Veıla (Saına-Bes- . tt), Yaj~r (Yajuh)-Veda (Nesir, düz y~), Aılıarı:a-Vcda (Nesir). Vedaiara açıklanıalar (Tefsir­·ıcr) yazılmıştır. Brahm~nalar ilk nçıklnmal~dır. Bunlar Vedalar'daki .kanşık Ritüali::mi en ufaK inceliklerine kadar açıklar]~. Kurbıin mcrasiml~~i ayinlerini ve clii;er ayinleri pratik yönden ele alırlar ve açıkJamalıır ynpıı.rlo.r. Brahmanalar içerisinde çok az felsefi düşünce lılerine rastlan· mal,;tadır. -Bralımanala~a tefsir niteliğinde yıızılmış zeyiller {lliiveler) yapılımştır ve ~unlıir

~ Aranyakalar kalltksiyanudur. Bu eserler özellikle ormanlar~ iÇindeki büyük Aıram (Maııasm) larda yaşayan Rşi (Azizler) tarafınd~ yazıldıklan için Aronyaka olarnk isimlenclirilirİer: Aran· yakalarda !linl·dü§iiuüşten felsefi dü;ünü~e g~çiŞin ilk belirli izlerini görüriiz . . Vedalardaki Kurban ~.>.jnleri Aran_yakalarda 1\'Iistik' (Tasavvuft) mahiyette tefslr olunmaktadır. Aranyakalann sanu­ıiu tamamlayan kıs~aruıa UPANlŞXDLAR ismi verilir. Upnnişatflar tamnmen.felsefl ve Ruhant mahiyette olo.ıı eserlerdir. Vcda.Felsefesinin özü, kaynağı olarnk tanmırl:ar. Upanişadlar Vedala/arın sonu anlamına geien .Veda-anıa, Vedanıa kelimesiyle de tanınır!~, Veda Felufesinin en iist düze}rini teşkil ederler. Ortodoks Hindu diJ4Uııürlere göre Vedalar herhangi bir y~ tara-

. fından kalem~ almmamışlardır. Bütün Vedala; Tann Bralıman'ın ağmıdan çılaxuş olnu SOZ (VAÇ)'lerclir. Vedaların bize verdiği bilgi deği,mez, 'ebeiii ·ve objel.."tif GERÇEK BlLGl'dir. Vedalan felsef) yönden· değerlendirmek d-:ığnı değildir, Hindu diişilıiürlerin bu. gÖrüşleri Hint Felscjo Ekollerinir~ birbirlerin-den belirli iki gurup balinde ayrılri:ınl=na esas olmuştur. Birinci

·curup: ASTIK CURUP (ORTADOKS GURUP). lkinri. Gurup: NA-ASTIK, NASTIK (ASTIK-OLMAYAN GURUP). Birinci Guruptaki Ekoller: Vedanıa Sa.nkhya, Yoga, Nyoya, Vaiş~ika, · Mimarnsa (Uttura Mimarnsa İkinci Guruptaki' Ekoller; Çarvakalar (Materyalistler), Cainalar, Buddlıi:m, Bu üç. ekol Taurısız ' Dinler v'e Düşün~e Şistemlericİir. Bunlara Ni/ı i/isı (İnkôrcı) Dinler de denir. Samkhya ve Yaga Felsefe Ekaileri hiriııci Guruba dııhildirler. . . .

46 RASİR GÜVEN

Hinduların Kutsal Kitabı Bhaga,;acl-Gita, Yoga'yı kişinin ulaşabileceği en yüksek bir Hal ve Makanı olarak tanımlamaktadır2.

Yoga-Sutra.veya Pataııjala-Sutra bu Felsefe Ekolünün ilk eseridir. Yoga-Suıra'ya 4ziz Vy_asa, çok değerli bir Blıaşy_a (Tefsir), Açıklama yaz-· mıştır. Bu eser Yoga-Bhaşya veya Vyasa-Blıaşya· ismi·ile de tanı.n.ıiı.ak­tadır. Aziz Vyasa'ıllıi yazmış olduğu bu Blıaşya (Te.fsir) üzerine Vaja~- · pati tarl._\fmdan Tatva-Vaişaracli isimli güvenilebiliı· bir diğer Tefsir da­ha yazılmıştır. Bundan başka Y~ga Felsefe Sistemini açıklayan' !asa ve basit, halk tarafından tutunmuş 'Blıojara'nın · Vritti ve Yoga~a'!-iprablıa isimli eserlerini z_ikretmek l~zımdır. Vijnana-Bhikşu'nun Yogavarttika ve Yoga-Sara-Sangraha isimli eserleri Yoga Felsefesi için faydalı el ki-taplandır. ·

Yoga Felsefesinin başlangıçlan, kökleri Upanişadlarda bulunur. Upanişadlarda alelade bir şahsın zihnin GERÇECl hiçbir vakit -müşaha­de etırieye mukt~dir olamıyacağı söylenir. Kişisel arzu ve istekler, hisler zihin ile müşahade olunmak istenen GERÇEK (HAKliU T) arasına girerler. İnsanın cehaleti (bilgisizliği) yanlış algılarla eşyayı bulutlandırı:r ve zilıin "İç ile Dış arasJUda farklılıklarm bulunmadığını" idrakte birçok zorluklara uğrarlar. Yoga Sistemi ile bilgisizliği (celıaleti) yok etmek ve ortadan kalilırm.ak için yogi bir seıi fikri ve ruhl disiplinden geçmek zo­runluğundadır. Praşna-Upauisad'da ifade olunduğuna göre Bralım_a·

· çarya (Yoga Disiplinine giren bir lcişi cinsel ilişkiden ilişkisini tamamen kesen ve bekarlığını devam ettiren) bir yaŞamı sürdürmek ve bir tariki­dünya hııyatı Vf> inamı;;ı içersinde yaşamak. Y oga Disiplinin en esaslı prensiplerinden bil'isidir. Nefes Kontrolü (Pranayama)3, Nefsi Kontro.l (Samyamana) veya Kendi Deruni Benliğirıi Kurbarı Etmek4, Zihni BiJ" Nokta ü:::erinde Toplaniafc5, ve Dikkati "AUM - 01\11"6 gibi «Mistik Kelimeler", Semb.oller üzerh:ıde topl~_İnak gib_i hususların· YOGA DJSJP- . LllVlN başanya ulaşmasında faydaları olduğu kabul edilir. Yoga hak­kında bize bilgi veren diğer bil' Upanişad da Şvetaşvatara- Upanişad'dır, B\1 Upaııişad'ın 2 ci Böl~m 8 ci Şlo~a (Beyit)in'den 15 ci Şlokasına kadar Y ogiye bazı tavsiyelerde bulunulm~adır. Btina göre yogi vücudünün

2- Chandradhıır Shamıa, Inciian Plıilosohy, s. 235, Publislıed by Nand K.isbore ~d

Bros. 1952, Banaras. 3- Brlıaclaranyaka~Upan4ad, I, 5, 23. (The T1oe/ve Principal Upan~ads, Vol. II. D{. Roer,

1931, Madrns. · ·

~ Koıışitaki-Brahmana·Upanişad, IT, 5. · 5- Prnşna·Upanişad, V, 1 (ıhe Tıce/ve Principal-Upanişads, V o. Til, l\1itra, Cowell, 1932,

Madras). 6- Chandogya·Upanişad, II, 8.

YOGA 47

. üst kısımlannı (Göğüs, boyun ve baş) dik, düz · tut~ahdır7. Şukla­

Yajurveda'mn Mandala Bralımana-Upanişad, Bralımana 1 de Yoga sekiz mertebe olarak tanıtılınal..-tadır8. Bunlara Yoganga'Iar denir. - .

· Birinci_ Merteba : YAMA : Soğu~, sıcağı ve aynizamanda açlığı, uykuyu feth etmek; tatlı saburu ve sükfuıeti muhafaza etmek ve arzulan (hislere -hitap eden eşyalardan) uzak tutmak, canlılan öldürmemek, hırsızlık yapmamak, başkalanndan hiçbir şey almamak yama'dır.

İkinı·i. ıviertebe : N!YA~ItfA: Gııru'ya bağlılık: ve sonsuz hürmet. -Hatlıa.-Yoga Pradip_ika'nm Il, 12, 13, 14 cü SÜtralarda9 ve Swatmaram Sıuanıi'ııiıı· açıklamalarmda Pradipika içerisinde Adlıikariye (Şisya)

·müride öğre~ilmesi gerekli bilgilerin bir Mürşid (Guru) tarafıİldan öğ­-retilmesi önerilmektedir. Sutra 14 de YogabijalO açıklamasmda "Yogayı pratik etmek isteyen o kiı:tı.se mutlaka bir Guru'ya (Hocaya) bağlanına-lıdır' ve Pranayama'yı (Nef-es Kontrolü) mutlaka Gurunun · neıareti al-

. tmda yapma4clır. Sk.anda Purana'llda "Yogam.n sekiz mertebesi cincak usta bir Gurudan, Siddhifer de (İnsan üstü güçler de) Tanrı Şi-va' dan e~de eailir.?'· Bıı hususu Şruti aşağıda ki şekilde açıkhyoı· (tefsir ediyor):

: "Mahatmalar (Azi7ler) O şeyleri (ı;izli sırlar.i) yalnr~ Kendi Yüksek Ben· liğine karşı derin bir bağlılık ve Guru'suna da ayni e~it derecede bir saygı ve hürmet 'gösterene ilham ederler. Yalnız hir Açarya (Hoca) veya Gu­ruya sahip olan o kimse bilir. "12 Yoga üzerio e yazılmış bir çok staudart kitaplarm hepsi de Y oga öğrencileriııiıı öğren.im.ini yönetmelerinde kul­laninaları amacı ile Guruiam Iritan etmflktedirler. Hatn.',rnearla vanıla-

ı ... ..... .. ~

cak en k-üçük bir hatalı hareket ölümle veya büyük bir felak.etle s·o:Q. bu-labilir. Bunun için, bütün bu yolları başarı ile geçmiş ve bizim sistemi­~i açık bir şekilde göı·ebi).en ve hareketlerin böyle. meydana getireceği ~tkiİeri müşahade edebilen bir gurunu:n m-ıitl~a bulunması gereklidiı·. Bu mertebe de Riyazet, .Metanet, kendini Tanrıya vakfetmek, 'l'apas (İbadette bulunm.a), Vedaları, kutsalkitapları okuma, temizlik ve ka-naatkar olmak. -

Ü-;üncii 1\IIertebe: Asanalar (Pozlar): Asanalar Patanjala-Sutra veya ~oga-Sutra'n.ın: 3 ncü Kısmını, Vibhuti-Pada da konu olarak işlenınek-

7- Tlıirıy ı11inor Upanişads, Narayan..-wami Aiyar, K., s. 223-24., hlndras 8- Yoga-Suira vo Blıaşya, 2. 28. 55, 3. 14. 9- Swn.tma.raın Swami, Hata- Yoga-Pradipika, Sutra ll, 12, 13, 14-, Bombay Tlıeosophicnl

Publication Fund 1893. 10- Pradipilıa, Slıancla-Pıırana, Sutra 14. ll- Pradipika, Skaııda-Purana, Sutra 14.

12- Pradipika, Slıanda-Purana, Sutrn 14. (Tefsir).

48 RASİH G'OVEN

tedir. Asana (Poz) anlamını veren Sanskritçe biı' kelimedir. Bu kısımda . yoga aracılığı ile Yoginin kazanahileceği Tabiat üstü kuvvetler gösterilir.

Bu Bölüme Hata Yoga adı da verilir. Hata Yoga sağlık ve uzun ömfu: bahşeder. Hata. Yoga Kalp, ciğerler ve beynin çalışmasını düzeİıler. İştihayı arttınr ve kan dalanımını ~rir. Böbrekler, Karaciğer ve. diğer bütün içorganların daha iyi" çalışmalarını . sağlar. Bu lqsımda "Y oga Asanalar", Yoga-Şastra'da bahsedilen Pranayama, Nefes Kontrolü, Önemli Bandha'lar v~ Mudralar ile vücudün 90 Pom (Asana) üzerinde durulmaktadır. :Yoganiı1 ilk iki tamaml~yıcıla11 YAMA ve Niyam"a'dn:. A~ana, Astq,nga Yoganın 3 cü Anga'sı (Kismi) dır.

- . Dördüncü Mertebe·: Pranayama (Nefes Kontrolü), _İslam Tasavviı-

funa Zikr olarak geçmiştir. Sağ ve So~ Burun delikleri kullanılarak te- . miz h~vanın içeri çekilmesi, içerde t'!ltulması ve dışari verilm.esi ile ilgili kurallar ü,zerinde durulmuş ve Nefes Kontrolü ile kalp ve Ciğerler ve Solunum uzuvlan üzerinde Çeşitli teknik ve metodlar üztrrinde durulur. Amaç Solunum · merkezii:ıi Sahasra-Çakra (Bin Petalü Loiüs Çiçeği) ismi. verilen Beynin kontrolü altında tutmakdır . . · ·

Besinci l}fertebe : Pratyahara Zihnin lıislerimize hitap eden eşyalar­dan uz~ tutulması ve-hislerin itaat ve kontr~! altına alınmasıdır. - Diier bir deyişle duyu· organlannın dıştaki nesnelerden çelcilerek aklın kont­rolü· al~a alınm.asıdir. Altınci Mertebe: D haranak · Zilıırin. . hislerimize hitap eden ~bjelerden uzaklaştırılarak, SUcUrun (Chitta) tek bir konu veya o1je ü~cı-~c tesbit cdi.JI.:ıc~irıe Dharnn_n. tlP.nir. Diğer bir deyimle D/ıarana (Zihnitemerk~z)., aklın ve fikrin istenen şey üzeı:lııde toplanmasıdır. Yedinci Mertebe: Dhyana: -Tefekkür, Deıin Düşünçeye Dalmak, Medi­tasyon yapmak, teknik olarak b.ütün eşyalarda Zihnin (Manas) birliğini dÜşünmeye Dlıyana denir. Sekizinci Mertebe: Samadlıi; Y oginin kendini Dhyana'da lınutması Sam~dlıi'yi (~unul~u) oluştur~.

Yoga.Fel~efesi, Sal}lı,lıya Felsefesi ile çok yakın ve_ sılu bir anlayışla birbirlerine,bağlıdırlar. Blıagavat-Gita bu 'iki sisteme tam bir bütün ola­-rak bakmaktadır U . Yoga Sistemi· Metafizik konularda Samklıya ile ayni fikirdedirler. Yoga gerçekte Sam.klıya'npı pratik, günlük haya~a . uygu-· lanması demek-tir. Diğer bir deyjşle Y~ga.ruhsal bir faaliy:et ve Sam.:khya

· da Bil.gi anlamına gelmektedir. Bir diğer anlamda Samkhya Teori ve Yoga'da Tf?orin_in tatbikt şeklidir. Pratik aıiıaçlar yönünden Samklıya ve Yoga ayni sistemin Pratik ve Teoratik, birbirlerini tmanılayan,

13- Indian Plıilosoplıy. Chımdradhar Sharma, s. 235, PııJ:ılished by Nımd Kishore And Bros. 1952. Banaras.

YOGA 49

yö_nl.eri olarak kabul edilebilirler. Yoga Sistemi Metafizik ve -Samkhya da ·Epit'itemolojik (Bilgi-]uaua) problemleri üzerinde durmal.-tadırlax.

Yoga Sistemi Samkhya Sistemi gibi üç doğru bilgi kaynağı olduğunu kabul eder. Bunlar: Pramana-idrak veya Doğru algı; (Pratyakşa); Anu- · ma,;.a - i stidliil ve Agama (Şruti) i spat-Delill4'dir. Bunlarla beraber Samkhya S~stein.inin 25 prensibini dtı Y oga Sistemi kabul eder;

Patanjali'nin J(oga Sutrası dört. bölümden oluşmaktadır. Bunlar:

. 1. SAMADHt-PADA dikkati biı noktad~ toplamanın_ amacını ve sonuçlan, mÜkafat ve mücazatlar, yapılan işlerin keder doğurucu nite­liği Samadlıi ·yolundaki engeller üzerinde açıklıımalar yapılır.

. . . -· · 2, SADHANA-PAQA, Samadhi'ye (Kurtull;l§a)_ ulaşan yol olarak .KRiYAYOGA üzerinde durur. KLEŞ./J.LAR (iZdiraplar) dpğuran aklı -halleri, Hareketlerin sonuçlannı veya meyvelerini (Karmaplıala) ve onun acı veren halini, izdirabm dörtlü mevzuunu, . onun sebebini, son b uluşunu ve. ifade ettiği manayı tetk,ik eder. Diğer bir deyişle, Y oganın

· mahiyeti, amacı, şekilleri, Yoga yapmanın yollan anlatılır.

'· . . 3. -y?:J.ÜIUTİ-PADA, Yoga aracılığı_ ile Y~ginin kazanahileceği T~iat üstü ku~etler gösterilir. Ayrıca Yoga ruhsal _yönden tetkik olu­nur :ve bu:q.a mümasil. olan meseleler üzerinde durulur .

. 4. KAlVALYA-PADA, Kurtuluşun mahiyeti ve şekilleri üzerinde · · durulur. Afo.ca Transaldantal Ruh'un hakikiliği, öbür dünya ve.bunun·

la ilgili meseleler üzerinde de durulur.

PATAN JAL1-YOGA-SUTRA ayni zama~da RAJA-YOGA ismi - ile de anılır. Yoga, CH1TTA (Ş.uur veya Ruh) un .eşyada a1gılanan mad­. _delerde, vücud bulmalarda ilişklıı.in ·kesilmesi, Prakriti (Madde) den · . ayrılması, ·Kurtuluşa ulaşma olarak da tarif oluıiur. Meifitasyon ve Kon­. sanırasyon ayni zamanda YOGA, (YOGAH SAMADHtj olarak da isim-

lendirilix. CH1TTA (Şuur) SAMKHYA FELSEFE ~iSTEMİ'ndeki ·. üç Iç Organdan BUDHİ (Akıl), . AHANKARA (Benlik), MANAS

(.Zihin), bu üç~ CHİTTA (Şuur veya Ruh) yı oluşturur; CHiTTA, ANTAHKARANA il~ aynidir. ANTAHKARA.NA da Şuurdur, Ruh'· d!u-. CHiTTA :PünyesindeAHANKARA ve BUDDHi olan MAHAT'­dır . . SAMKHY A FELSEFESi'nde olduğu gibi YOGA ı:ELSEFESİ d~ J)ÜALİST (iKiCi) bir Felsefe sistemidir. PRAJ(.RiT1 ve PURUŞA

. . . · 14- Aphorisms Of.Yogo, By Bh~gawan Shı:ee Patanjaİi, Translııted by shlee Purshlt Swami

1Yith an Introduction by W.:B. Yeats,- Faiıer and Fııher Limited,. 24 Rusbel Sqnare, London. 1937; Sutta 7. · .

so RASİH GÜVEN

sistemin kabül ettiği iki GERÇEK'dix. PURUŞA (RUI:l), PİU.KRİTi (MADDE) demekdir. Chitta Prakriti'nin ük tekamülüdür. Prakriti

. madde olarak SATVA'nın çoğunluğunu teşkil eder. Praktiri kendisi şuursuzdur. Fakat Prakriti (Madde) Puruşa'ya: (Şuur- Ruha) en yakın · ve en mükemmel olması nedeni ile Puruşa'yı (Ru/ı..Şuur) aydınlatma ·gücüne haiz olduğu içindir ki, sanki Ruh-Şuıır'muş gibidir. Herhangi bir eşyaya atfedildiğine o eşyanın "şe~e" gireı·. Bu şekle VRTTi (Değisme-Şekil alma) denir. Puruşa {Ruh) dan gelen Şuuı~ .ışığı (ay­dınlatması) ve bu eşyanın şe~e JNANA (Bilgi) . denix. Esas 9larak Puruşa saf bir ŞUUR,' dur. Prakriti (Madde) nin sı.riırlandır.ı:nalarmdan tamamen uz~dır. Fakat kendisini hatalı bir şeklide CHİTTA'ya benzer

· olarak kabul eder ve böylece bir çok modifikasyonlar şeklinde görünür. O halde CHiTTA (Ruhun) değişmelerini gerçekleştirmek için fi10i.ki, maddi bir ortam yaratır.

Meditasyon yolu ile CH İTT A 'nın değişmelerinin "YOGA" olarak da isimlendirildiği görülür. Bu durum PURUŞA'nın yani RUH'un mü- · kemmel ve orjinal, eski haline rücu etmesidir.l5

iNSAN VÜCUDUNDEKi YEDİ BÜYÜK MERKEZ {ÇAKRALAR)

I- MULADHARA: Şuşumna Nadi'nin en altında bullınan Çakra veya Lotüs-MERI(EZ içersinde Oınuı· İlik'in hulund.iığu, O~urga Ke­miğinin en sonunda bulunan (Merkez) (Çakra) dır. KUNDALiNi'yi uyandıran - Şuurlu Bölümden Şuuı·suz Bölüme girilen Çakra'dır

II- SVADHlŞTHA!~A: .BENLİGİN Bölgesi, Beldesi~ Göhek. ile Belkemiği arasındaki Merkez.

ID- ~IANİPURA-ÇAKRA: Değerli mücevherler Şehri.

IV- ViSHUDDHA-ÇAKRA: Beşinci Lotus veya Çakra. Tı·oit ve Para Troit Bezlerinin boğaz bölgesinde bulunan Merkezi. Zihnin 1\fodifi­kasyonları~.

V- Al~AHATA-ÇAKRA: KaJ.?in heJ::!len yakınında 5 ci Çaba veya Lotüs'dür . . · · ' · ·

VI-VII- SAHASRARA-ÇAKRA: Bm: Lotus petalli Merkez Ç~kra. Beyin Bin Petalli Lotüs Çakradır. ·Vücuttaki . diğer bütün merkezle~ Sahasrara Çakranın kontrolü altında toplanması Y oga 'nın en büyük amacıdu:.

15- An Introduction to Indüm Phi/osophy, By S. Ch:ıtterjee And n: Dat~a, s. 301, Univer­sity of Calcutta, 1950.

YOGA sı

52

S· A H A S R~ ~Cf~ .·.

'\

- •'-'- .atLG.!S! J.. J li A C F: 'H A L E T.

·~·ı

A.NA.HA. T.

3-F\L~it. Ş · U. Ş UMlf J...

S VA D ! · Ş 1f AN

:(q ffJ ıı;ı. . KUL, ADBA.RA

·.~ · ·.

RASİH GÜVEN

VII

GAYF,! MADDİ

VI

V- G Ö K - S E S

IV- H A .V A - NEFES '-L!.1A .KAll DOLAŞ I!JI

III- A T E Ş .- M 1 D E

İI- s u - ı: 'D R A R

I- T O P R AK

Ç; .!KRA ~

!NSAN VtlCUDÜNDEKt YEDI BuYUK l.dERKEZ. ( ÇAK.RALAR ) ,.

' --

YOGA 53

·KUNDALİNİ CiNSEL ENERJİl\TİN YAPILDIGI ÖNEMLİ MER­KEZ (ÇAKRA)

Bütün' canlılarda, bir yılanı andu·an çöreklenmiş uyur. pozisyo­-nunda bulunan bir bezdir. Bu beze Kundalir.ıi ismi veıilnii.ştir. Yogiler tarafından "Kutsal Kudret, Güç" olarak tanınan Cinsel Güç'ün üretildiği

·. çok önemli Merkezlerden birisidiı·.

Anus'un kırk m.i.liıi:ıetre kadar üstünde ve ·kırk milimetre kadar cW:­siyet organının altında bulunan kısım MuZadlıara Çakra olarak isimlen­~iriebiliriz. Burada, Yoga teı·mineolojisi ile Kımdalini bulunur. Bir yılan

: gibi·üç. veya üçbuçuk defa çöreklenmiş bir pozisypndadır. Bu nedenle "Kundalini" "Yılan Gücü., Kııdrcti" olarak da tanınıi. Yüzü ~şağıda

, Şuşunına Nadi'nin ağzında bulunur. (Şekil ). Dünyanin yaratıcı gü-

54 RASİH GttvEN

cünü temsil eder ye daima "Yaratmakla" ıq.eşgnld,ür. Bu üç he~e~on (çö.­reklenme) insan Tabiatının (PrakTiti) ii.ç Halini veya ?ıfatını (Sattva, Rajas, Tanıas16) temsil eder. Yarım helezon (Vikritis) de :Prakri.tinin modifikasyonlannı . değişmelerini temsil. etler.

Kundalini Şakti (Cinsel Güciin) uyanması ve Salıasra Çakra (Bin Peıalli Nilüfer-Lotiislii Çakra-Beyin) ele .Tanr~ Şiva ile birleşmesi Sa­madhi'yi (Kurtuluşu) sağlar. Yogi sekiz büyük ~e otuziki küçük Siddhi-. Zere (!nsan üstü) güçlere sahip olacaktır·. Arzu rttiği kadar u?lun müddet yaşayabilecek~.

HATHA YOG~

Gramer yap~sı b ahinından "Hatlia" bileşik bir · kelimedi.ı:. Ha ve . Tlıa hecelerinin birleşmesinden teşekkül etmiştir. Ha, Ay (Nadi); 'l'ha, Güneş (Pingala) anlam.ını verir. Bunların her ilcisi de sağ ve sol burun deliklerinden giren havaya tekabül ecler. H~tha Yoga Ay ve Güneşi bir­leştirmenin yol ve usulünü öğretir. Nefesin tanzinıi ile Prana ve Apa-na •yıi? birleştirir. · ·

Hatlıa Y oga sağhk ve uzun ömür bahşedeı:. Hatha Y ogayı tatbik edenler sağlık ve uzun ömür kazanırlar. Hatha Yoga kiılb, ciğerler ve beynin çalışmasını düz~ııler. · İştihayı ~rttırır 've kan dolalıunım artırır. Böbrekler, kara ciğeı· ve bütün diğer ~ç organların daha iyi ç,alışmasını ;;ağlar.

,Yogiler bu asanaların yap~şnda Hatha Yoga Pradipikal8 da sık sık gösterildiği ü.zeı·e birçok hastalıkların tedavisinde rol oynadıklarına ina­rurlarsa da, bugünkü görüşlerden organik hastalıklar~ faydalı olamıya­cağı, ancak organizmanın fizyolojik aktivitesi. üzerine müessir olabileceği

- . düşünülebilir.

Bu kısımda "Yoga Asanalar", Yoga Şa~tra'da bahis konusu olan Pranayama; Nefes Kontrolü, önem.li Bandha 'lar ve Mudra'lar ile vücudün . , .

l6- Sattua: Samkhya ve 1(oga Felsefe Sistemlerinde lldhla.r Alemineait olan aydın, akla bağlı, iyi J,;uvvetler, Nur Prensibi.

Rajas: Samkhya ve Yoga Felsefe Sistem'lerinde ikinci Prcnsilı: İnsan insan diinynsına ait oliın hareket, kast, şevk, k-uvvet. ·-

Tam~s: Sam~ıya ve Yoga Felsefe Sistcııılerindo üçüncü P~ensipi devlere, hnyvnu, uebnt ve bütün canlılara ait ağırlık, hareketsizlik, kötülük, faaliyetsizliği içerir.

17- Prana, solunwnla ı_ılınan hava; Apana, vücutten :ınus yoluyla dışarı atılan gaıdır.

18- Swatmarıım Sw:ımi, Hatlıa Yoga Praclipika, Ed. by Tookram T:ıttyo, Trans. by Shi­rinivas Iyanger, Dombay, 1893, Sayfa.' Te.xt: 203, Trans. 106.

ŞİVA 55

90 pozu üzerinı;le duı-ulmaktadır. Yoganın ilk iki tanıanl.layıcıları Yama ve Niyama'dır. Asana, Astanga Yoganın üçüncü Anga'sı (Kısmı) <4r.

Basit fiziki egzersizler vücutte yalnız anormal adale teşeld.iiliine sebep olmaktadır. Fakat Asanalar iç organla.rıİı. eg~ersizleriııi sağ~ar. yani, karaciğer, dalak, pankı-eas, barsaklar, kalb, akciğerler neyin ve ~cudü.n önemli iç ve dış salgı bezleri (İç salgı bezleri: hipofiz, troid, para troid, adrenaller; Dış· salgı bezleri: glandula paratis, pankreasın dış sal­gısı, harsak dış salgısı yapan glandlar):

.. - . . Y oga Asanaların (pozlannın) tekniği hakkında aşağıda geniş bilgi ·

verilmiŞ ve şekiller konmuştur ve bu hareketleri yoginin ve diğer ilgili­lerin nasıl . yapac~kları anlatılmıştır:

'-

y oga asanaların. yapılışıİı.da vaziyet, duruş veya po zun "St/ıjra Sukhasanam" sağlam ve rahat. olması Şaittı:r. İzdirap ve rahatsızlık verecek şekilde olmamalıdır. Eğer asanalar s~it, sağlam olmazsa dimağ çabuk rahatsız olur. Dimağ bir nokta üzerinde toplanamaz. edemez. Vücut bir kaya gibi seı·t ve sabit_ olmalıdır. Hiçbir şekilde vücut ne sarsıl­malı ne de kıpırdamalı; Otuıuş sabit ve mükemmel olursa meditasyon da başarı ve ilerleme sağlanır ve vücudün varlığı hiçbir zaman lıissedilmez.

Yog:ı şeJ9lleri (vaziyet) veya pozlan bu kainatta mevcut canlılar sayısı kad~ çok n çeşitlidiı'. Tann Şiva'D,llll9 8 4.00 000 asanayı tarif ettiğine ·inanılıı:. Bunlar içersinde 84"ü iyisidir ve bu Ş4'üniçersinde de 32 tanesi insanlar için en faydalı ve yapılması kolay olanıdn.

"Hath~- Yoga'nııı ilk JJasaıuağ.LllJ te9l.il t:ll.iğ.i it,;.iıı asaııalıu: öııcd.ikle ele' alınmıştı : . Binaenal~yh yogi önce asanaların tatbikatını yapmalıdır. Bunlar yapanı metinleştirir, hastalıklardan kurtarır ve hacaklan, kol-ları hafif1etir20~ ·

Bazı asanalar vardır l-i hunlaı· ayakta yapılır: Tadasana, Triko­nasana, Garudasana vs. Bazı asanalar da otıırmuş vaziyette yapılır. Bunla1·: Pasçimottanasana, Janusırasana, Padmaçana, Lolasana vs. Asanaların b_ir kı~ıııı da yere yatniı~ vaziyette yapılır. Bunlar: Uttarapa­dasana, Pavanmukta<ıana Vs. Z~yıf ve - ~azik kimselerin asanalan yere yatmış durumda yapmaları öneriliı. Bazı asanalar da örneğin: Şirşasana, Vrikşasana, Sarvangasana, Vipar-iıa Karani Mudra vs. haı·eketleıi baş-

aşağı ve hacaklar da yukarı -do'ğı·u yapılır. .

19- Swatmaram Swami, Hoılıa Yoga Pradipiko, Ed. by Tookrıım Tattya, Trans. by Slıri· nivas Iy:ınger, Bombay 1893, Şloko (beyit) 34-, Sayfa 1-7.

20- Swotmarom Swami, Hat/ıcı Yoga Praclipiha, Ed. by Tookrom Tattyo, Tro.ns. by Slıri·

nivas Iyanger, Bombay Şlokn 19. SaYfa 12.

~(ı R.AS1H GtlVEN

ŞİVA (Daoscılann ve _Yogilerin Tönnsı)

ŞİVA 57

KOZlVIİK (KEVNI) DANSCI - ŞİVA:

Hindu telallisine göre llaıı Şiva ilk danscıdır. Şiva'nın dansı hari-külade ve son derece güzeldir. Şiva Yogi ve Yoglıı.i'lerin, de Tanrısıdır.2L

Şivanın heykelleri dört gurupta toplanır. Bunlar:

i- Samhara 1\!':'rti (yıkıcı, mahvedi?i görünüş~)

ii- D~ksina Miırti (yogi görünüşü)_

iil- Anugrah Jıl!urti (iyilik yap~n, nimet vere:ı:t görünü~ü)

iv- !'fritta Mur~ (danscı görünüŞü) ·

Bazılarına göre Nataraca (Şiva), içersinde· Aharya, Vaçika ve An· . gika danslannın da bulunduğu 108 dans türünün yaratıcı;ıdır. N ata­racanın hareketleri dünyanın dönüşü, konuşması bütüıi bir dil ve ~Ibi­sesi ~y ve yudızlardır. O ayni zamanda müziğin, özellikle "tala" yani müzikte zamanın da. timsalidir.

Şivanın, Nataraca ismi - df!.nscıların ve al>;törleıin TA1~RISI kralı anlamını tc:ışır. Hindj.stanın ç~şitli bölge~eri:nde naıı Şivaıııİı yukanda ifade edil!'!n dört görünüşünden hir tanesi gelişmiş.tir. Mesela: Hintlista­nın Uttarpradeş eyaletinde Şivamn Y Ögi v~ filozof yönü (görllnüşü) geliştirilmiştir. Bengal eyaletinde Yok ~dici, Mahvedici yönü "işlenmiş, Güney· Hindistanda da ." N ataraca olarak tamnmış tır. N at araca görü­nüşünde Şiva beyaz .renkte temsil edilmektedir.

Yedi tür Şiva da_nsı vardır. Bunl~r: Akli Denge'yi Simgelerler.

i- Ananda Tandava - (Neş'eli) dansı.

ii7 .Sandhya Tandava - (İkindi, akşam), dansL

iii- Kalika Tandava- (daliilet ve kötülük cinlerinin katladilmesini temsil eden). ·dansı,

·iv- Tripura Timdava - (Tıipura'nın ka.tledilmesini temsil eden) d ansı .

v- Sam~ara Tandava - (Yıkıp, .yoket~e) dansı .

vi- Gauri Tandava .:.. (Gauri ile yaptığı) dans.

vii- Uma Tandava - (Uma ile yaptığı) dans. ·

21- yogi (Erkek Yogi) Yogiııi (Kııdm Yogi)

58 RAStFr Gtı\'EK

. Şiva Paradoşa Ştotra'da Saudlıya (İkmdi veya akşam) dansı şöyle aıılatılmaktadır: "Üç .dünyanı:n anasını altından bir taht üzerine oturt­duktaİl sonra, kıy~etli mücevherlcrle ·süslenmiş olan Shulpani, K~ilasa dağının yüksekliklerinde dans etti ve bütün ilahlar onun etrafında top­landılar. İlahe Sarasvati, vina; ilah İndra, flfıt; T;ınrı Bralima, zamanı gösteren zilleri (çanları) eİinde tufar ve İlahe Kakşmi şaı·kı söylerney başlar, Vişnu davul çalar ve bütün ilahlar (Shulpani)'niıı etrafında top­lanmışlardır: Gandhaıvalar, Yakşalar, Pa.taga'lar, Uraga'lar, Siddlıa'­lar, Sadhya'lar, Vidyadhara'lar, Amara'lar, ·Apsara'lar ve. üç dünyada yaşİyan bütüu canlılaı· Semavi Dansa şehadet etmek ve kutsal korunn müziğini dinlemek için alaca karanlıkta (sandhya) (orada) hazır idiler."'Z2

):"ukanda bahsedilen sahnede, Şhra iki elli olara~ gösterilmişth. İlalıl~rm işbirliği koro şeklinde ifade edilmiştir. Şivanıu da ayaJdan al­tında ezip çiğnediği şeytan yoktur.

Şivanm Gauri ve Uma2J ile birlikte yaptığı dans, Bhaiı·ava veya Vir Blıadra olarak Şivanm üzgün~ kederli görünüşünü ifade etmektedir. Bu. görünüşte korkunçluk da vardır. Bu dans mezarJ.ı4larda ve ölü yakılan yerlerde yapılır ve bu dansda Şiva on el ile temsil edilmehedir. Bu dans-· da Şiva ve Uma beraberdirler. Yaramaz şeytan çocuklan da refakatin­dedirler. Şivanm bu da:ı:ı.sı ve diğer Parvati (Uma) ile yaptığı dans, Şaiva (Şiva Mezhebi) ve Şakt;ı (mezhebi) <~~dehiyai:ında çok deriu ve dokunaklı bir anlamda tefsir olunmuştur.

Şiva yalnız dünyayı ve cenneti mahvetmiyor ayıii zamanda her ı·u­lıu bu ı;lünyaya bağlıyan h~tün bağları da yok ediyor. Ölü yakılan yer bizim dünyevi (fiziki) ~cutlerimizin yakıldığı yer değil fakat Şivayı se- · venlerin kalplerinin ve ona tapanlarm metruk viraneliklere buakıldık­ları yerdil'. Benliğin (nefsin) ·yok e~ildiği yer öyl~ bir mertebeyi gösteı:U. ki orada hayal ve ef'al yakılır ve o yenle Nataı·aca (Şiva) dans eder.

ı .

Nataraca~nm Tillai veya Chidambaram mabedinin altından yapı}· In}Ş saİonunda Sabha'nıİı önünde yaptığı ~adanta dansı ilk defa· ilah·

- lara ve rşilere (azizlere} açıklandı ve soma da Taragam oı·maumda ona itaat etmeleri şöyle anlatılma1.-ıadır: "Bir zamanlar Şiva biı· yagi şekline girerek dini düşünceleri aykırı bir yolda olan bir gurup azizin yaşadığı ormandaki manas4rlarına . geldi ve tartışma sonunda oıılaıı kol~yca

. yenilgeye uğrattı ve azizler de büyü ile onu mahvetmek için bütün güç­lerini .sarfettiler ve. önce l-urban -merasim(yapılan ateşin ~çersinden çı·

22- Pı:ojesb Bıınerjı, Dance of India, Allabnbad, 1'956, s. 9. 23- Ragini Devi, Dances of India, Calcuttn, 1953, s. 19.

ŞtvA ' 59

kan yırtıcı bir kaplan yarattılar. Şiva kaplam pençelerinden yakalıyarak küçük parmağımiı tırnağı ile derisini 'jrüzdii ve beline bir peştemal -gibi doladı. Daha sonra azizler bir yılari yarattılar. Şi va yılanı hir çelenk gibi

· İ:>9ynuna dolayarak dans etmeye başladı. Daha sonra korkÜnç ve kirli bir cüce şekline girmiş bir ruh ateşten dışan fırladı. Fakat Şiva onu ayak­lanmn altında ezerek be~ kırdı ve-daha sonra da bütün ilahiann (De­

. vah) ve azizierin şahidi' olduğu kainattaki alıengin ifadesi .ol~ Zafer Dansını oynadı"24.

Buna ·benzer diğer bir efsanede de kaplan yerine bir filden halı-. .

solun,makta ve bu efsanelerde Şivanın sanndığı. kaplan veya fil derisi · ~atıl~aktadır. Bu s~beple Şivamn diğer bir ismi d~. Gacasuıahadha'­dır.

Diğer bir menkabede de anlatıldığına göre kimin daha-iyi danscı olduğuna dair Şiva Üe Kali2S arasmda bir anl~mazlık başgös~ermişti. Şiva dansa başladt. Kali de onun takip etti. Şiva balisi kaybedeceğini aıllayinca bacaklap.ndan 'bir tanesini kaldırarak başındaki tacının üze·

. rine koydu ve dans etı;neye h aşladı. Kal i yeter · ~erecede mütevazi idi ve kocasının yaptığım yapamadı .ve böylece Şi ya ilahlar tarafından şam·

piyon danscı oİarak kah?i edildi. Şh anm . bu d ansı Urdhva Tandava (Yanm Tandava) dansı olarak bilinir. -

. . Keza, Mahad.eva26'mn iki yönlü görünü~ü de vardıı. Mahadeva'ıiın

yıiı'lSı Uma'dır diğer yansı da Ardharişvara olarak bilinir. Bu putta Şiva dört kolludur. ..

Bütün bu tefsirleri kısaca özetliyecek · olmsak Şivanm dansında : üç esaslı anla.m buluruz; Bunlardan bi.rinicisi, bir çember ile temsil e dil·.

ııi,iş 'olan . ka inatın içersinde b1ılunan büti_in hareketin kaynağı olarak .. ahenkli oyunun ifadesidir; İkincisi, Şivanm yaptığı dansın gayesi sayı­sız insan ruhlannın dalalet tuzağın.dan kUrtulmalarım sağlamaktadır. Üçüncüsü, kainatın merke1i Chidambaram Dansının yapıldığı .yer kal­bin içersin~edir:..

Şivaya has olan dans Tandava'dırZ7. Bu dansla Şivanm hareketleri 1..-uvvetli _ve eı·kekÇedir . . Dans nah'ın beş: faaliyetini (parçakritya) ifade etmektedir. Yani: ·

24- Projesh Banerjı, Dan~e of India, Allahf4}>ad, 1956, s. 10.

25- Kali, Şiva'mn kansıdır.

· 26- ~ahadevn, Şiva'ya verilen "Büyük llıfıı" anlan:unı veren bir isimdir.

27- Ananda Coomaraswamy, Th~ pance of India, Bombay, 1948, s. 83- 95.

60 RAS1H GÜVEN ..

i- Yaratış ve gelişme (Şirişti). . .

. ü- Devam etme ve muhafaza· (Sthiti).

· üi- Yok etme, harap etme, katışıklık (Samhara), tekrar kendi

benlii!ine çevirme. · o .

iv- ;Ruhların tecessümü (Tirobhava). :

v- Ruhların· belirli bir devri tamamladıktan · sorua tekrar ve tek­rar bu qünyaya gelmeleri devrinden kurtulmalan (Anugraha) . ..

. · .. Bu beş faaliye~ ayı~ ayrı dikkate .alındıkta beş ilahın: ayn faaliyet­leri oldukları .anlaşılır. Bu· ilahlar sırasiyle şunlardır: i) Brahma, ü) Viş­nu, ili) Rudra; iv) Mahalşvara, :v) Sadaşiva.

. Şiva heykellerinde (putlar~da). sağ üst elinde tuttuğu ~ümbelek (damaru} yaratıcı sesi, sol yukan elinde 'tuttuğu ateş harap edici yönü­ıı:Ü; sağ alttaki (pataka d~ pozunda) zaferi, sol alt elde ki (Abhya l\iud­ra ·dans pozunda) iyilik, sulh, men.ı.nuiyet ve devamlılığı tenisi! ederler. ~avaya kaldır~ığı ayağı feragati .(K~uşu) temsil eder.

. .

. · Yaratı.Iışın kevni seyri v-e harabiyet,"t~celli ve teceiJ.i-eimeme, dün- . . ye~ tekamiil ve değişme, bütün bull!ar_ Hindu dininin esaslarıdır ve Şivanın dausı punlıirın ifadeııinden başka birşey de&ildir. . .

_ Şivanın bu senıbolük dansında yukanda belirtilen.beş faaliyet tem­~if ediİnıektedir. İlk har~ket yaratılışı işaret· edeı·. Şiv:a dans e~~ zaman d~nıoının ilk ritminden kilinat yaratıldı. İkinci hareketi kiiinatın muha­fazasıdır. ve bu h~eketle kiiinatın dengesi muhataza ~dildi. li çüncü ~i­timde mahvalmayı ifade edeı·. Bu ıitiİn ile canlılar mahvolur ve henüz dOğınaınış olanlar doğarlar .. Dördi.iocü ~arek~t (ritim) tecessüm etmeyi

. ifade eder ve bu harek~tten çıkan ahenkden kendisinden hakiki ve haki-kt~olmiyan, geçmişte, halde ve gelecekte ki şeyler·tecessüm eder. Beş~ci· ve son hareketi de feregat (Kurtuluş)· dır. Bu ri~im ilk harekette çıkartı-' lan ritmin tam zıddıdır. Bu .canlı varlıkların tam kurtııluşua (N~rvana, Mukti, Mokhşa} ulaşınalanın sağlar. . · ·

ffindu Panteon"\}.Dda erkekllahlann d~y~vi insanların ki gilii, kan-· koca -münasebetleri var~ .. Şivanın eşi Parvati (~ağın kızı) du. Parvati, .· Uma, Gauri, Durga ve Kali iSimleri-~e de tanınır ve onsuz yaratış ve tekii~ülün olamiyacağına inanılır. . · · -

ilahe Liikşıi:ıi, Hindu.venüsii.', il~ Vişnu'nu.n kaı~ıdır. Lakşmi yap­tığı Pavai Dansı ile, asuralar (cinler} ordusu.nu nefis hareketleı-i ve iğfal edici neş'esi ile· peşine takaı·ak o~ara savaşlannı unutturdu. .

MUDRALAR 61

Apsaı·alann arkadaşı Urvaşi, İlfth İndra'run . scmavi sarayında bu san'atı sema"i perilere öğretti, Semavi periler "geniş kalçalı, ince belli, bir panter gibi kuvvetli ve zarif'.' olarak ifade edllmektedir . .-Apsaralann "ince bellep, clleı·i, parmaklan İı.iyaz eder, yalvarıp yakanr ve ok.şar".

. İHih Vişn~'nuıi sekizinci a~atarası (tecessütü) · olan Uah · Ki:şna, hayat ağacınıiı ~tında, elinde bambu kamışından yapılmış flutü. olduğu halde takdim edilir28. Çeşitli Ziynet eşyalan ile· süslenmiş, san renkte kumaştan yapılıruş elbiseler giymiş olan Krşna beyaz, kokulu yasemen

. çiçeklerinden yapılıruŞ çelengi boynunda ve başındaki ıil.tın taçda tavus kuşu tüyleri ile süslendirilmiştir. Hayranları. Brindaban'lı çoban kız. larırun hazir bıılunduğU, eşi ' Radha ile, ilahi flut çalıcısı Krşna'run Ras Dansı ruhani. hrr anlam t~şımaktadır.

ÖNEMLİ MUDRALAR VE BANDİIALAR

. Mudiaların .ve Bandhala~ birçok türleri vardır29. Ö~eğin:' M~ha . Mudraı .Mah.a Ba!ldlia, Maha Ve'dha, Keclıari, Uddiyana Bandha, Mııla . Bandha, J alandhara Bandlıa, viparitha Karani, V ajroli, Shakti Chalana, Nabho, Yoni, Sambhavi, Aswii:ıi~ Pasini, Matngi, Kaki, Bhujangini ve

. yoga Mudralar.

Bınada bunl~nn.. arasından önemli olan bir~aç tanesi izah oluna­caktır. Yogi bu bandha ve mudralardan kendisine en uygup. olan bir tanesini seçer ve heı gün muntazam yapar. Öksürük, nefes darlığı; ka­raciğer ve dalak hüyümele~, 'Cinsel h~stalıklar, verem, kronik inkibaz­lık, leprosi ve tedavisi imkansız hastalıklar da keza mudralan mnnta­zam tekrarlamakla ted~-0, olur.· Yo~, ı:ı:ıudraların ·ve bandhalarn; arzu edilen her şeyi·. kendisin:e temin edeceğine inanır.' ·

1- MAHAMUDRA .. . Sol ayak topuğu_ ile. dikkatlice atmsun üzerine basılır ve sağ bacak

d.ışan uzatılır. Ayak parmaklan.iki ellerle tutıılıır. Nefes aiı:Dır ve tutu­lur (Kum.bhak). Çene.iyice göğse hastırılır (Jalandhara Bandha). Bakışlar Trikuti (Kaşl~ araslll,daki nokta) üzerinde toplaD.ır. Bu poz otıırulabil­diği kadar uzun mü~det devam ettirilir: Önce sol ayıık; üzerinde yapılır

2'8-· Projealı Bıınerjı, Dance of Jndia, AUahnbad, 1956, s. 15-16.

29-;- Swatmaram Swa.mi, Hathl} Yoga Pradipika, Edt. by Tookra.m Tattya, Trans'. Shrinivas S~vas Iyıınger, Romb~y 1893, Kısım: III, Şloka 6-7, Syafa 45. ·

li2 RASİH GÜVEN

BuDDHA PADMASA!'iA OTURMA POZU·

?.IDDRALAR 63

· sonra. da sağ ayak ~zerinde yapılır. Bu mudra yapıldığı zaman vücut · J anus~a~anada alınan şekl~ çok benzer30'.

Biı mudı·a ile yogi, tüherkloz, basur memeleri (hemerrhoid), dalak 'bü~mesi, hazunsızlık, kronik gastritler, leprosy~ inkihazhk vs. hasta­lıkl~ tedavi olunac-ağına inaım • .Ayni ~~anda bu asanayı devamlı yapanlar büy:ii.k siddhiler (manevi :ı...:ıvvetler) kıp;aımlar3'1 .

. 2- YOGAMUD:RA

· Padmasana pozunda oturularak avuç içieri topuklar üzerinde tu­tulur. Y avaşça ·nefes dışanya verilir ve öne doğru eğilinir, alınla yere

· dokunulur. Bu durumd_a lızun bir süre kalındığında nefes alıp verilebilir. Böylece kısa ~:i:İ: süre için(Je . noniıal nefes alıp verme teniin ed.$.r, Diğer bir tü~ de h aş k.aldırıldıktan sonra nefes ·vermektiı": Eller topuklar üze-

• rii:ıe ~onulmayıp aı:kada da hirleştirilebilir. Bu mudra ;kar.ı'n boşluk­:.·. ğundaki bütün hastalıklan tedavide çok fayd~dır. Bak.: (Şekil ).

30- Swatmaram Swami, Haıha 'Yoga Pradipika, Edt. by Tookram Tattya, Trans. Slı.rini­vns lyıınger, Bomhay 1893, Kısım. III, Şlöka: 10-13, 15, Sayfa 46.

. 31- Swatmara.ı:ı:ı Sw:ımi, Haiha Yoga 'Pradipika, Edt. by To'okram T:ıttya, Trans. Shmi.-v:ıs Iyanger, Bomhay 1893, Kıs~ Ig, Şloka: İ0-:13, 15, Sayfa 46. Şloka: H, 16, 17. S. 46.

64 RASİII GÜVEN

3- KECHARIMUDRA

"Kha"nın Sanskrit anlamı "A.kaşa - Hava·" ve "Chari - Hareket" etmektir32. Bi:r bileşik kelime olan Kechari "Havada Hareke.t ·etmek" di:r. Bu mudra, ancak bu mu dr ayı çok iyi yapmasım hilen ve. birçok de-. falar iekrar etmiş olan bh Gurunun (Ho~anın). nezareti altınd~ ya!ni: malıdu. Bu mudranın. başlangıç kısW:ı dili mümkün olduğu kadar uza­tarak dil ucunu iki kaş arasındaki noktaya dokundw:m.aktır. Guru dilin .. alt damakla bit~tiği yeri her hafta azar azar kesmelidi:r. Temiz ve çôk keskin bir ustura veya jilet bu işte .Jp.llap..ı}ahili:r. ~esilen .kısmın tekrar . birbiri ile kaynaşıp yapışmaması için t:uz veya tamarin tozu serpilmeli­di:r. Daha sonia dil taze tere yağı ile oğulur ve mümliin olauğu kadar dışarı çıkartılır ve parmaklai-la yakalanarak sıı:ğa, sola, aşağı ve .yukan hare:ıtet ettirili:r. Dile inekt~n süt sağar gibi masaj yapılır.

İ)jlin alt damakla bitişik kı~m.ını kesme işle~ muntazam ·olarak devam ~ttirilmeli ve her lı.aftada bir defa olmak üzere altı aydan iki ·se·­neye kadar devamlı kesilmelidir. Bunun amaci dili uzatarak ili kaşın arasına değmesi.ni temin etmektir. Bu llareket Kechari Mu{4-~ birincj. kısmıdır. ·

Siddhasana pozunda oturularak (Şekil · ) dil ağız iÇersinde aşağı yukarı hareket ettiri.lir ve sonra dil yukarı damak1:an içeri . doğru kıvn­larak ağıza açılan b~ delikleri kapatılıı. Bakışlar iki kaşm arasındaki ·.

noktada toplanır .. Nefes alma duracaktır. Bu pozda iken dilliı. adeta bir nektar kuyusunda imiş bi:r ~s duyulur. Bu Kechari Mudradır3'3.

Bu . mudrayı de,· aınlı yapan yogi haygınl;ktan . ııçl1k vP. ~uı::nzh\k· tan, tenbeliikten uzaktır; Hastalıklardan ölüm ve lhtiyarlıkta)ı_ kmtul­muştl,ll'. ·Bu mudra yogiyi Oordhvareta Yogi mertebesine ulaştınr. y ogin.in b :ütün vücudü nektar ile doldurulduğu için en _kuvvetli zehir

. dahi hiç biı· · etki yapamaz. Kechari mudra mudralar içersinde en iyisidi.r.

4- V AJROLThiUD~A . . . .

Hatha Yogada bu çok önemli bir yoga pozudw:34, Bu mudrayı ya-pabil.İn~k ve başan sağlamak iç_in esaslı bi:r çalışma gerekir. ·Bu mudrayı

32- Swatmaram Swami, ·Haıha Yoga Pradipika, Edt. by ToQkram Tattyo; Trops. Shrlıü· vas Iyonger, Bombay 1893, Kı!ı.m: III Şloka: 41, Tefsir, Sayfa 51.

33- g,;atmaram Swaıı:ii, Haıha YogiJ·.Prodipika, Edt. by Tookram Tattya, Tr;.,os. ShriDi· vas Iyanger, Bombay 1893, Kısım: III Şloka: ~1, Tefsir, Sayfa 5l. Şloka: 32--43. Sayf. 49-51.

34- Vajroli ·Mudradan başka Sahajoli ve Amaroli ll1udrıılar. da varvır. Ancak Vojroli Mud· radan çok daha açık oldııklan için tarifleriııdcıı s:ufınazar edilmiştir. Hoılıo Yoga Pradipika, Kısım: III, Şloka : 84-108. Syfo, 63.

l\IUDRALAR 65

yapabilen yogilerin sayısı çok azdır .ve sayı olarak bugün Hindistan'da . üçü veya dördü geçmez.

Yogi glimü.ş ince bir horu ile idrar kanalına önce su,. son:ra süt, yağ ve bal vs. gibi sıvıları iki santimetre kadar· içeri döker. Bu gümüş boru

· yavaş yavaş yirmi santimetre kadar içeri so~ulur ve . nlhayet bu boru ile idrar kanalına c~va döker. Bir müddet. son:ra bu. tübün yardımı ol­maksızın söylenen sıvılar idrar kanalından kendiliklerin.den gönderilir .. Bu mudrayı yapmaktan: amaç · Brahm~çary~ğı ·t~sis edebilmektir ve çok önem.Iidir. Dk güıı gü~üş tüb iki santimetre, ilqnci güı:i. dört santi­metre ve tedrj.çen yirmi santimetreye k~dar sokulmahdır. . . . .

Bu mudrayı devamlı yapa~ yogiden bir damla dahi meni dışan akmaz ve aksa bile bu mudra s~yesmde tekrar içeriye çekilebilir. Bu ha-

. rekette başan sağlİyan yogi böylelikle ölüme d.abi meydan okur. Vücud güzel kokular neşreder, Tann· Krişna bu ~udrayı yapmakta. çok mahh olduğu için Nitya Brahmaçari olarak tamnırve çoban kızlaı-ı il~ birlikte

:gezmesine rağmen Brahmaçariliğini muhafaza eder.

5- l\tfAHA VEDHA

Bu mudrayı yapmak ıçın önce, d~a soi.:ı.ra izah ediİecek Maha Bandha pozu,n.da o~~ur. Yavaşça nefes alınu: ve hava içerde tuiulur: Çene göğse !Iayanır (J alandhara Bandha): El avn.çl~ y~re konur ve

. vücut eller ~7erine bırakılır ve y~vaş.ı;a çeneder yııkan kaldırılır, tekrar yavaş ve nazik bii şekilde yere bu akılır. Çeneder kaldırıldığında bu po?: tam ve sağlam yapılmış olmalıdır. Bu mudra sayesinde yoği dimağı üzerinde konirolü temin eder35, ·

6- VIPARITAKARANI ·MUDRA

Yere sQ:tüstü .yatılır ve düz olarak ayaklar yukan kaldırıJ.ıi.. Eller çenetleri destekler. Kol dirse~eri yere dayanır ve hareketsiz dUrulur. Surya (GÜneş) göbeğin kökünde, Çandra (Ay) da~ağın kökünde bul~ur­lar. Güneşin yukarı ve Ayıp. aşağı do~11 getirilmesi olayina Viparita~ karani Mudra ismi verilir~6. Güneşin ve Ayıiı pozisyonlan ye~ değiştir· ınektedir. İlk güıı bu mudra y~ız iki c.i.ak~a yapılır. ye te!Irici bir Şekil­de bu müddet üç saat kadar uzatılabilir. Altı .ay sonunda yüzdeki.buıu-

35- Swatmaram Swaıııi, Hatha Yoga Pradipika, Edt. by Tookram Tattya, Trans. Shrini· vas lyıuıger, Bombay 1893, Kısım: lll, Şloka: 26-29. Sayfa: 48. ·

36- Swatmaram Swami, İİatlıa Yoga Pradipika, Edt. by Tookram Tattyn, Trans. Shrini· vas lyanger, Bombay 1893, Kısım: lll, 78-81, Sayfa: 62

66 ·. Ro\.SİH GÜVEN

şukluklar, kır saçlar kaybolur. B~ mudra yapılıp bittikten som~ bir miktar siıt vs. meşruhat içil.melidir. Zira bu muura gastrik enerjiyi faz~ lalaştınr. · sirahasanaya ·da Viparitakarani Mudra demr. (ŞeJ?l . ).

BANDHALAR 67

7'7 SHAKTICHALANA MUDRA37

B~ muara Kutilangi, Kundalini, Bhujangi; Şakti, ~şvari, .Anındhati işimleri ile de tanınır38. Sakin bir oda içersinde Siddhasana pozunda oturulur. Kuvvetiice nefes almarak .hava içe çekiliı· ve Apana ile bir~ leş4ı:ilir. Sushum.riara.hava (Vayu) girinciye kadar .J.\ılula Bandha yapı­

Jır39. Nefesi tutmanın s·o;o.ucu çöreklenmiş _bir. yılan gibi uymakta olan Kundalini bağuluyormuş g'ibi ~hı.r ve uyanirve Susliumna vasıtasiyle Brahmara.IJ.dhra;ya yolunu bulur. Bu mudran.ııi tekrarlanması sonunda y~gi birçok sid~hiler kazahır ve Yogi Siddha 9lur40.

Bu mudra şöyle de yapılabilir : Siddhasana pozunda oturulur. Ya­vaşça "K~~nda"41 ya ayakla vuruluı·: ·Bu harekete Tadan ·Kriya. denir ve bu :ıiı.etodla da Kundalini uyanır. ·

a:.. .MAHABANDHA42

Sol topukla· anuş üzeruze basılır ve sağ . ayak sol ayak baİdmnıİı. üzerine getirilir. Sonra anus ve yoııi (perineu'm) kaslan büzülür. Apana Vaj.u yukan doğru itilir. Y avaşça nefes a~ ve mümkün mertebe uzun bir süre Jalandl;ı.~ra :Şandha ile içerde.·tutulur. Sonra yavaşçanefes dı­şarı verilir. Zihin (düşünce) Sushumna üzerinde teksif edilir. Önce sol tarafla; sonra da sağ tarafla deneme tekrarlanır. Genel olarak yo~ ~aha lVIudra, Maha Bandha ve Maha V~dha'yı birlikte yapar.· Bu güzel bir . konıbinasyondur. Büyük faydalar sağlar ve yogi böylece bütün arzula-rına ulaşır ve siddhiler elde eder43. .

9- .MULABANDHA

Sağ topukla Ya~ uzerine basılır ~,e anus büzülür. Yavaşça Apana Vayu tazyikle ~aı·ı doğru itilir: Sağ topuk c~siyet ·organİ üzerine k~­nur. Buna ölüm ve zevalin yok edicisi l\1ula Bandha denir.

. . 37- Swntmarruıı. Swami, Haıha Yoga Pradipika, Ed.t. by Tookr.ım Tatty:a, Trans. Zbrini·

vas Iyagnc~, ~omhay 1893, Şloka: 104-105, Sa~a: 6.~

. 38- Swatmaram Swami, Haılıa Yoga Pradipika, Edt. by Tookrruıı Tattya, Tran.s. ·Siırini-

.vas Iyaııger, Boailiay 1893, Şloka:· 104., Sayfa': 563. . .

39- Shi~a Samlıita, IV, 105. · 40- Artbıir Liebers, Relax Wiıh Yog.a, Oak Tree Press Ltd. 70-71.

41- Khanda, 72000 Siddbinin çıkağı göbeğin alunda bir yerdir.

42- Swat.marruıı Swo.mi, Haılıa Yog~ Pradipika, Edt. by Tookrrun Tattya, Trans. Sbrini-. .. vııs ~yanger, Bombay 1893, Kıs.: III, Şlok.: ~9-25. · Sayfa: 4!-48.

43- Alajn Dıınielou, Yoga, Method De Reintegratian, Paris, s. 64-66.

68 RASİH GÜVEN

BANDHAU.R 69

{Şekil) Oturma · P~zuİıda. Diyaframın · )~kan kasılması:· Yandan göriiniişl,

Pranayamada mükemmeliyet ancak Bandhaların yardımı ile elde ed~. Mula Bandhanın dev~ınh eg~ersizi Brahmaçaryı:i.hğın muhafaza­suiı sağlar, sinii·leri kuvvetlendirir, inkihazlığı önler, jatharagıiiyi a~'t­tırır. Mu.la Bandhayı · devamlı yapanlar ehedi ge:ı;ıçliği elde ederler44.

··Saçlar kırla~maz. (Şekil · ). . ·

44- a) Swatmaram · Swami, Hciılıa Yoga Pradipika, Edt. by Tookraın Tattya, Trans. Shrinivaş lyanger, Bombay 1893,_ Kısım: III, Şloka: 61, Sayfa: SB .

. b) Shiva Sanılıita, IV, 64, 65, 66:.

10 RASİH GÜVEN

''ücutte siİtdirime tabi Qlmiyan ka4ntılan dışari atmakla görev-. lendirilen Ap ana Y ayu'nun aşağı doğİu h~eket ettirmeye tabii bir nieyli vardır. Mula Bandha yapmalda Apana Vayuyukan doğru hareket et- .

. tirilir. Bu da ancak anusun sılaşması ve k-uvvetle yuk an doğru itilm.ekle · mümkündür. Prana Vayu, Apanaile hirl~şir ve hirleşı:ı:ı.iş Prana.Apana,

·. Sushumna Nadi veya Brahma Nadi'ye gönderilir. O zaman: yogi yogada mükeınmcliyete ulaşır·. Bu yogada bir sırdır. ·o zaman yoginin göz'linde

BAı'llJHALAR 71

dünya tamamen yok olmuştur ve yogi aı;tık ölümsüzlük nektannı içiniş-tiı,45. . . . .

Apana, Prana ile birleştiğ4ıde, yogiler açık bir şekilde Anahata sesleri vey~ çeşitli türde Nada'laı· (İçten gelen ·mistik ''ruhani" sesier) duyarlar. Zira artık . dış . Çl~yadan gelen sesiere 1..-ulaklanii.ı · tamaı.nen kapamıŞlardır ve." derin bir tefekküı· _içindedirler. Şinidi, Prana, Apana, ·Nada ~e Bindu birİ~şmişlerdiı. Yogi yogada mükein.meliyete ·tam an­lann ile ulaşmıştır.

lO- jALANDHARA BANDHA46

Gırtla~ geriliı~ ve çene sıkıca göğse bast~. Bu bandha Purak (nefes alındıktan son:ra) ve Ktımbhak'ın (nefesin içeı·d~ tutulıiı~sı) baş­langıcında yapılır47. Bu bandh~ ·yapılinası so~ucu Prana sağ yol üze­rinde hareket eder. Prana, Apaı;ıa ile birleşmiş ·olur: !da ve Pingala Nadi­leı· k~panmıştıı:. Nabhi bölgesinde biı.lunan Gstrik ateş, damakta bulunan bİ! delik vasıtasiyle Salias.~'dan (B~yin) g.e~en ne~tarı yakar. Yogi bu :ı>auClhayı nektarm yalnlmasuiı d'urdurmak amacı ile yapar. Y ogi bu n_ektarı içtiği zaman .ölfunsüziüğe ulaş~cağına inanı~. ·

• ll- UDDIYANA BANDHA

. . Uddiyana "Ut" ve "Di" kelinielerini.ıı birleşimi ~lan ve "Uçmak"

anlamını' ''eı·en Sanskrit bir kelimcfu-48. . .

~ıı.vvetli bir nefes verme ile ~iğerlerdeki hava· tamamen boşaltı1ır. Son:ra da barsaklar büziilı:İıeli ,;e g?hek geıiye doğru çekilinelidir. O şe­kilde kf kanıi boşluğu vücudün gerisinde göğüs )>oşl:ıığuna dayanmalı·

· dır. (Şekil ). ·

Udd~yana Bandha Brahmaçai·yalığın ·muhafaza~ iÇin çok faydalı­dır. Bütün bandlialar Kundaliiıi'yi uyandırır. Bu bandha Kuinbhak'm sonunda Rechak'ın başında yapılmalıdır. Uddiyana Bandha yapıldı­ğında diafı·am, karın boşluğu ile göğüs boşluğu arasındaki adali !asım, yukan ci.oğru çıkar ve karın boşluğu Cluvan geriye doğru itilir. Bu asana yapıldığı zaman: belkemiği ·öne doğru Çıkartılmalıdı~49.. .

45- Sıcaımııram Swıuui, Haılıa Yoga Pradipika, Şlokıı: 62- 69. s. 58-60. . . . 46- " · " Şlokıı: 70- H. s. 60-61.

<l-7- Slıiva Samlıita, IV, 60- 61..:62.

48- Yoga Kıındali Upanişad, I, 47.

-49- Shiva Sanıhiıa, IV, 72.

72· R,\SİR GÜVEN

Uddiyana Bandha otmmuş vaziyette de ayakta da yapılır. Ayakta yapıldığı zaman elleı· 'dizkapakların üstüıie veya bixaz yUkanya yapİş­tmlır. Bacaklar birbi.riııdeu bixaz açılm~du:

Bu bandlıa iyi bh silı.hat, kuvvet, caıi4Jık ,ve lıayatiyet bahşeder. Kaİ'lll boşluğunda bulunan gıda maddelerini çalkalayan Nauli Kriya ilc h~leştiği ~aman çok ku·vvetli bir Gastro Intestinal Tonik olarak lıizme·t 'eder. Bu iki hareket yogidelö iıılriba:ılığı, barsaklarda görülen

1'\EFES KONTROLÜ 73

Say Bntıuuı (rectui Abdomiuu;) tecridi. Sol Batının (Rectus,Alıdominus) tecridi.

zayıf persistalsisi kuvvetlendirirve gıda alma sisteminde görülen Gastro-intestinal bozukluklarını öulerso. (Şekil ). ·

N au li Bandhayı yapmak isteyenler önce Uddiyana Bandhayı yap­malıdu·laı·. Bu bandha karın yağlarını ve göheği eı'İtir. Karın · egzersiz­leri için Uddiyan:ı ve N auli B andhalara tercih- olunacak hiç bir şey yok-

50- Swııt.m.rrunıı Swarui, I-latlıa Yoga Pradipil<a, Edt. lıy. Tookrıım Tııttya, Trans. Shrini­Yas I yanger, Bomhay 1893, Kısım: ·III, Şloko: 55- 60, Sayfa: 57- 58.

74 RASİH CtlvEN

tur. Ne doğuda ve ne de batı dünyasındaki Kültür Fizik Sistemlerinde böyle bir hareket yoktur. . . · · ·

12...: YONlMUDRAsı.

Siddhasana pozunda oturulur. Kulaklar iki başpan:r;ı.aklada, gözler işaret parmaklan ile, burun delikleri ort~ parınaklarla, üst dudılkı_ar yüzük parmaklan ile alt dudakl~r küçük parmaklada kap atılır. J apa yapmak için bu çok güzel_ bir mudıadır. DerinJ~ere dalarak Kundalini ve· Shat .C.hakra (Yedi Merk'ez) -üzerine 'medjtasyöıi yap:ıffi.ı.audır. Bu mudra diğerleri gihi kolay bir mudra değildir. Bu mudrada başanya ulaşmak için çok çalışmak gerekecektir. Bu mud~ada.başaıı sağlaman_ın · diğer bir şartıda Brahmaçaryalıkda liyakat kazanmış olmakdır. Bu mudra büyük bir ~kkatle yapılni.alıdır. B~ddhayoniasana'ya b'akınız. (Şekil. ).

KISIM: V PRANAYAMA NEFES KONTROLÜ (ZİKR)

.. Pranayama52 "Prana•Nefes", "Ayama-Poz" kelimelerinden meyda­na gelmiş bileşik bir is~<lir· 'te~ bir terim ol~ak" Nefes durdurul­ması veya Nefes Pozu" anlamını vermekle beraber~ tam anlamla "Nefes Kontrolü'~ dür. ·Prana Vücut içersinde hareket h·alinde bulunan Hava "Va;,n"dır ve içi~zdeki onun 1..-uvveti Kumbl:iak· olarak isimlendiriİir: lki tii:rlüdiix.: 1- Şahitya (Nefes alıp verme), 2- Kevala (Wef~sin içe~de tııtulması). . .

.Aşağıda güsteı·ililiği üz~re sekiz tüxlü Kumbhak vardır:53 . . \ . .

1. Sııryabhcda, 2. Ujjayi, 3. Sitka.,.i, .4. Stali, 5. Bhastrilia, 6. Bhra-mari; 7. Murclıa, 8. Plavini. · ·

Bazı yogiler'Plavini'yi ~ekizinci Kumbhak, diğ~r bir ~up da Ke-. vala Kumbhak'ı sekizinci tür · olarak kabul ederİer. ·

EGZERSIZ:~ I

J>admasana p~zunda oturnlur .ve gözler kapanarak Tirukute {İ.ki kaş aras~) üzerine meditasyon yapılır ve sağ burun deliği sağ el haşpar-ma!!ı ile kapatılır. · · · ·

: o

. . 51- Shivo Somlıi(o, IV, 1-5. 52- Bbngnvatpatıınjnlikritam, ;Yogodorşorıom, lWitlı the Commentııries Bbavııgııneslıiyn

And Nngojibhattiya, E~t. by 1\labııdevıı Gangadlı~r Bal.:Te, Nimııyıı Sngar Press, Bomhay 1927, Dvitiyab Sııdbıınapodab, Sutrıı 49- 51.

53,- Swııtmııram Swıımi, Hoılıo' Yogo Priıdipiko, Edt. by Tookrıım Tiıttyiı., Trııns. SJ.ırini· vas lyanger, Bomhay. l893, Kısım: Ü, Şloka: 44. s. 35.

NEFES KONTROLÜ . 75

. Sağ burun deliğiniiı kapatılmış durumda Pranayama (Nefes koiıtrolü)l ·

Y av.aşça, sol burun deliği ile rahat bir şekilde alınabildiği ·kadar derin. nefes alınır ve nefes alındığı müddetçe hiç ses çıkartılmamalichr . . Bilahare, nef~s dışa11ya verim:. Zilınen .(dua okunur) ve tekrarlıınır (Zikr edilir). Bu hareket on veya o~ defa tekrarlanır._

Solıra sağ burun deliği ile nefes alınır ve· sağ el yüzük ve ], .. --üçük par­- IIiaklarla sol buİun deliği kapatı:lır.Daha önce yapildığı gibi sağ purun

deliği ile yav~şça nefes alınır ve başpar:ı:i:ıakla. s~ğ burun deli@ kapatı-·ıarak nefes verilir. Bu hareket on veya oniki defa. telcrarlanır. · . . . .

. İkinci hafta bu egzeısiz :ild defa, üçünc.ü h!lftada devamlİ .olarak üç defa yapılm"a:lıdır. Birinci tur bitince beş dakika dinlenmelidir. Bi­rinci tuı-dan sonra bir kaç defa nefes alınıp veril.ecek ~lun ursa bu harek~ti yap·ana yeter derecede bir dinlenme ve tazelik sağlıyacaktır. Böylece onu takip e~ecek ikinci turun yapılması çok kolaylaşmış olacaktır.

76 RASİH Gt.ı'YEN

Ganj Nehrinin 1.-utsal suyunda Pranayama (Nefes ·kontrolü yapan lıir Brnlımen Rıılıibi

NEFES KONTROLÜ 77 .

EGZERSIZ: II

Padmasana pozunda ~tı·Tularak sa'ğ el haşp.arm~ğı ile sağ burun de· ıiği kapa_tılır. Yavaşça ·sol burun de_liği ile nefes alınır. Sol burun deliği sağ e~ yüzük ve küçük parmaklada kapatılır-ye haş parmak çekilerek sağ

·burun deliği . serbest J:ırakılır. Sağ burun d~liği ile yavaşça nefes dışan -veriliı·.

Sonra sıkıntı ve. ı·ahatsızllli çekmeyineiye kadar sağ burun deliği yoluyla nefes alınır ve· sağ elin yüz~ ve küçük parmaklan kaldınlarak sol bUJ:un deliği yoluyla nefes dışarı verilir. Bu Pranayamada (Nefes kontrolünde) Kumbhak (Hava~n vücut içersinde tutulması keyfiyeti) diı. Bu hareket. on veya oniki defa teluarlanınalidır ve bu bir tur teşkil eder.

KAPALABHATI

Kapalabhat;i yogiyi Bhas~ri_ka, Praıiayamaya hazırlar ve bu hare­keti ustalıkla yapanlar Bh,astrika'yı yapmada hiçbir güçlük çekmeueı-.

TEKN!K:

J'admasana pozunda oturuluı' ve eller dizler üzeıine konur. Bir · · demircinin ç·ekicini ' örse vurduğu gilii çabuk Reçaka .(Nefes verme),

Puraka (Nefes alına) .har~ketleri yapılır. Bu hareket Kapalahhati54 ola­rak isimlendiıilir. Bu egzersiz ·çok ·çabuk ve kuvetli yapılmalııhr. Bu ha­reketin sonunda ter lioşann·. Bn "'g'~~i>r~i:ı:fiP. Kumhhak :yoktur. Rcçcka bu .egzersizde çok ön~ınli bir rol oynar. İçerdeki havan.ııl ~an ~tılınası bir birini takip eden seri hareketl.er şeklinde olmalıdır. Bu çok 1.-uvvetli bir egzersi.Zdir. ·nu harekşı yapıldığı zaman bütün .dokular, 'hücreler, kapiller moleküler ıruvvetle titrerler.

Başlangıçta bir sani,yede bir nefes veıilir tedrici bir şekilde saniye­de. iki nefes verişe çıkılır. ·Başlangıçta salıalileyin içersine on nefes veriş

·alan bir Kapalahbati yapılmalıdır. İkinci hafta sah'ah bir, ıtkşam üzeri iki Kapalab4ati yapılmalıdır. Üçüncü hafta sabah. _iki, akşam üzeri iki

·. Kapalahbati ve dördüncü ·hafta sabah dört, akşam ~üzeri .döı't Kapalah­·liati yapılmalıdır. Her tuı biti.m.inde biraz isıirahat e~elidir ve bir~aç · hafif 'nefes . alınmalıdır. Bu yogiyi iyice dinlendirecektiı·. Kapalal>hatide ilerleme kaydedildikten · sonra on nefes 'verm~den başlaiıar~k yüzy!rrni· nefes verl!ieye kadar yükseltilmelidir.

_54- Swıı~:ı.ram Swıımi, llatha Yoga Pradipikn, Edt. by Tookram Tattya, Trans. Shrini . -:vos lyanger, Bomhay 1893, Kısim: Il, Şlokn: 35. s. 33.

71! RASİH GÜVEi'i

B:u egzersiz kafatasmı, solimum sisteıni.n.i ve burun deliği yollarını temizler. Balgam içersindeki m.ikıoplan öldürür. Bronş tüpleı;i içersin­deki adale gerilmelerini (spazmı) önler. Netice olarak Astım tedavi edU­miş olur. Akciğer apice'leri bol miktarda oksijen alırİar ve tüherklıız hasilieri için bir ortam olamazlar ve böylece tüherkloz tedavi edilir. Ak­ciğerle~ gelişir, fazla miktarda karbon dioksit hertaraf edile1:'ek kan trı-· mizleni.r. DokUlar ve hücreler fazla .aıik~arda oksij~n alırlar. Kalhiı:i. muİı.tazam çalışması sağlanır. Kan dolaşımı solp.num ve sindirim sistem­-leri önemli bir şekilde düzenlenir ve sihhat kazanır . .

1- SURY ABHEDA ·

Padmasana veya Siddhasana pozunda oturularak gözler kapatılır. Küçük ve sağ yüzük parmakları ile sol burıin deliği kapatilır. Sağ burun ·deliği yoluyla rahat bir şekilde nefes alınarak hava içeriye çekilir ve çe~e göğse hastınlarak nefes içerde tutulur. Tırnak uçlarından ve saç kök­lerinden ter boşanıncıya kadar.nefes tutulmalıdır. Böyle bu sonuca baş­langıçta ulaşmak ~ansızdır. Te~ici bir şekilde nefesi uzun müddet içerde tutma (Kuınhhak) usulü öğreni.lehilirzir. Bu Surya Phedass, da ulaşılacak en yüksek amaçtır. Bu hareketten sonra sağ buı-un deliği başparmakla kapatıhı· ve yavaş yavaş ses çıkartılmadan sol burun deliği.

yoluyla nefes bırakılır. Nefes yukandoğru itilerek kafatas~ içeıisi temiz: lendikten sonra diş,arı verilir. Bu hareket ayni 7.amanda haı·saklar içer­sindeki hı.rtıarı ve miktopları da öldürür ve bt•ııındaki Ithinitis, Cep­h:ılgüı, çc.~itli NPnralgia Tahatsızlıklarını da tedavi .eder. Ayrıca Frontal Sinuses'de bulunan kurtları yok eder ve Kundalini'y.i uyandırır.

2- UJJAYI

Padmasana veya Siddhasana pozunda oturtılur ve ağız kapa~lır. Nefes horusandan rahatça ciğerlerin ve kalbin içersine kadar_ temiz h,ava nın gire!>ileceği bir şekilde her iki burun delikleri yoluyl~ derin nefes alınmalıdır. · · ·

· Rahatça ·mümliin olduğu kadar uzun bir siiıe nefes tutulmalıdır. Sağ haşparmakla sağ· burun deliği kapatıhı·, sol burun: de~ği yolu· ile yavaş yavaş nefes dışan verilir. Nefes içeri çekil.diğinde göğüs· boşluğu şişirilmclidir. Glottis'in kısmi kapanması şonucu nefes alınırken tuh;:ıf bir ses çıkar. Bu sesin müm1.-ün mertehe hafif ve düzenli olması lazım­dır. A),m z~anda devamlı bir ses olması da gerekir. Bu. Kuınbhak.ayak-

55- Swatmarıun Swami, Hatira Yoga Pradipiha, Edt. by Tookrıun Tattya, Trans. Shrini-vas'Iyaııger, Bombay 1893, Kısım: II, Şl.oko: 49-50. s. 38. ·

NEFES KONTROLtl' 79

ta, dururken veya yürürken dahi egzersiz olunmalıdıı·. Nefes yalnıZ sol burun deliğinden değil, her ikisinden de verilebilir56.

Bu hareket başağnsını yok eder ve egzersizi yapan güzelleşir. Gast­rik ateş artar, · astım ve tüherkloz ve her türlü akciğer rahats~Iıklan tedavi edilir57.

3- SİTKARİSS

Dil üst damağa değecek şekilde kıvrılll' ve ağızia (si, si, s.i, si, si, si) ıslık sesi çıkartarak nefes alırur.'JVIümkün olduğu kadar uzU:n bir süre · nefes tutulur ve yavaş yavaş her iki burun deliği-yolu ile ı,.efes dışarı veri­lir. Sonra alt ve üst dişler birleştirilerek önce olduğu gibi· ağız yolu ile · hava tç.eri ~: Bu hareket birincisine nazaran biraz d~ğişiktir.

Bu hareket yapanın "güzelliğini arttııtr ve vücude kuvvet kazan­dtrır. Açiığı, susuzluğu, te~elliği, , uyuşuklu~ ve uykuyiı giderir59".

4- SİTALİ60'

Dil dudaklardan biraz dışarı çıkartılır ve bir oluk gibi. yanlardaı:i. · yukarı doğru :kıVnlır. Isiığa benzer bir (si) ·sesi çıkartılarak ağzıdan ne­, fes alınır6I._ Rahatsızlık hissedilm.eyinceye k~~ar ilefes içerde tutulur ve

sonra her iki burun deliği yoluyla nefes yavaş yavaş dişarı veril.iİ, Her­gün sa,hahları bu hareket onbeş ila otuz dakika tekrarlanu. Sitali Pad­ma veya Siddhasana po~ları alındıktan sonra yapılabilir.

Bu Pranayama kanı temizler, susuzluğu ve açlığı önler. Vücut sis­tmnini soğutur. KronikDyspepsia; Phila (Spin~ Kord'un ineinmesinden müt~vellit) · rahatsızlik,' çeşitli kronik deıi hastalıkları, . yüksek hararet, gii@s rahatsızlıkları, hazllllsızlık, biİious (Safravi) bozuklukları, balgam vı~ diğer hastalıklar önlenir. Kan içersindeki bütüiı zehirler dışarı atılır. ·Su bulunm.iyari. çöllerde · veya orm~arda susuz kalındığında derhal bu pranayama yapılmalıdır. Derhal susuzluk gid~. Bu pranaya~ayı mun-· tazaman :yapan bir kimseye .akrep ve yılan zehiri tesir etme." Gece ve .gttndüz Sitali Pranayama yapan yogi ·bütün fenalıklardan. kurtulur,

56- Kovoor T. Behennil, Yoga, A Scientific Evalu-;;tion, New York, Sayfa: 203-~06.

57- Alain Danielou, Yog~. Mctlıode. De Reintcgration, Paris 1951, Snyfa:· 96.

sa:... Kovoor·T. Behenan, Yoga, A Scientific Evaluaıion·, New York. s. 209.

59- Al:ıin Daııielou, Yoga, li'Ictlıocle De' Rcinteration, Po.ris 1951, s. 97. 60- Kovoor T. Behcn:ı.n, Yoga, A Scientific Evaluation, New ·York, s. 209?

61- Ghefancla Samfıita, ~; 72.

80 RASİH GU'VEN

uzaktan görme, duyma ve bi!hassa eı:i ufak şeyleri lanıma hassasi:Ila sa­hip olur"6Z.

5- BHASTRİKA

Bhastrika65 Sans~it kelimesi dem.irci körüğü anlamı m veriı·. Çabuk ve s~ri bir şekilde kuvvetli nefes verme Bhastrikamn özelliklerindcndir. ·Dem.i,rci nasıl körllğünü çabuk ve kuvvetli çekerse, bu hareketi yapan · yogi çabuk ·ve seri bir şekilde nefes alıp. verir.

o • • • •

Padmasana pozUn.da oturularak v:ücut, hoyun ve kafa dik ve ger­gin tutuluı-64. AvU.çlar dizkapa]darveya baldırlar üzerinde tutulur. Ağız J.apalıdır. Deinircinin körüğünü kötüklemesi gibi se~i ve çabuk bir şe-

., kilde beş ila on defa' nefes alınıp verilmelidir. Devamlı olarak akciğeder Şişirilip söndiirülmelidir. Bu Pranayama tekrarİanırken ı?ılık. sesi çıkar. ·Bu hareket başlangıçta çabuk ve seri bir şekilde nefes alıp vcl'me ~e baş- ­lar ve son . vermeden önce mümkün olduğu kadar derin ·bir nefes alın-·

_malıdır. Mümkün olduğu ·kadar uzun. bi.ı· müddet içerde tutulmalı ve en derin nefes verme takip -etmelidi.ı. Bir tuı bitt:i1.--ıen sonra hic müddet istirahat· etmeli ·ve yavaŞ yavaş birkaÇ solıınum hareketi yapmalıdır. Bu _]asa istiralı.at yogiye ikinci turu yapabilmesi içi.ıı imkaıı sağlamış olacak­lu . . Bu pranayama her gün sabahlan ~iç defa yapılmalıdır. Ayni _şekilde akşam üzeride üç tur yapılmalıdır. Fazla meşguliyeti olanlaı· günde ~ir tur da yapabilirler. Bhastrika, Kapal~bhati _ve Ujjayi'nin birleşmesi ile rrlf~yda"na gP.lmi~ kuvvetli bir 'e{Z7.ersiz şeklidir.

Bazı kimseler yoruluneiye kadar bu pranayamayı ~gz~rsiz yapmak­tadırlar. Bunun sonucu olarak fa~a miktarda terlenir. Bu hareket ya-· pılırken az dahi baş .dönmesi .Iıissedilirse derhal egzersiz durdurulmalıdır. Kısa bir süre normal solunum yapılmalıdır. Baş dönmesi geçince harekete devam edilmelidir. Bhastrika kış aylarında sabah ve ~Ş?m, yaz ayların­da da sabahın serin erken, saatlerinde günde bir defa yapılmalıdır: . . . .

Bhastrika boğaz iltihaplanmalarını tedavi eder, gastrit ateşi arttırır; . b'algamı keşer, burun -:Ve göğjis rahatsıilıklannı giderir:_ Astimı, göğüs hastalıklannı önler, iştihayı arttırır. Brahma Nadi.ııin (Sushuın.ııamn) ağzını kapayan balgamı yok ~der . .Balgam, safra ve vücudün ifraz ettiği gazlerden mütevellit rahaisızlıkları yQk eder ve vücut. ısısını ar~tırıı:, soğukfan korJu· . . N adileri temizler ve_ K:tmhhak'larin en faydalısıdır.

62- Shiua Siımlıita, III, 90. 63- Kovoor T. Behenan, Yoga, ,A Scientific Evaluation, N~w. York, s. 206-208. 6•.1:- Alairi Danielou, Yoga, M'etlıode De Reintogration, Pnris 1951, s. 98.

NEFES KONTROLU . 61

Kundaliniyi çabuk uyandun. Bu pranayamayı devamlı· yapaclar daima . silıhatlidirler. . ·

·· 6-· BHRAMARİ

. Pad~asana veya Siddhasana pozunda oturularak heı iki ' burun deliği yoJuyla nefes alınır ve· ar vızıltısına benzer ses ı_.:lkartılarak nefes dışan verilir65. ·

.· . Vücut te~·le su·sıklam ·olunciya kı:ıdiır ayni hareket fekrar olunur.

Sonunda I> er iki buııı.n ·deliği yoluyia nefes alınır ve rahat ~ir şekilde . · müı::::ıh."'ün olduğu kad.ar uzun bir süre nefes tutulur ve sonra yavaş yavaş her iki hlmın deliği yoluyla nefes dıŞanya verilir. Kumbhakı _y~pm~a elde oluııan neş'e ve saadet sonsp.zdor,. kelimele~le tas"-ir olu.ılamaz. Başlangıçta vücut ısısı artaı, kan deveram çabuklaşır ve sonunda ter­lemekle vücut ısısı düşer. Bhrai:uari Kumhhak'da b aşan elde. eden yogi Samadlıi'de kolay başarı s~ğlar. .

7- .lVfÇRCHA :

Padmasiına veya Siddıi.asana pozunda oturarak nefes. alınır. Nefes tutulıir 've· çene göğse dayatılarak J alandhara Bandha yapılır. BaYı.la­cakmış gibi oluııcaya kad·ar nefes tutulur ve sonra yavaş yava~ nefes ve­rilir. Buna Murcha· Kumbhak66 ismi verilir. Bu hareketin gayesi zihni hissizleştirme);ctir. Bu hareket saadet ve rieş'e verir.

a..:. PLAYİNİ

. Bu pranayamayı yapmak yogidenhüyük bir ustalık ister67. Bu ha­reketi deva.mh yapan l\ZUn.mü·ddet SU Üzerinde ·kalabilir ve.'aycl 7aman­da uzun müddet hiç bir şey yemeden hava ile y.~şayabilir. "Esasında yogi havayı su gioi içeı ve yavaş yavaş _midesine gönderir. :!\#de biraz şişer.

Mideye dokl1ntilacak olursa . midede havanın dolmasından mütevellit · biı·. şişkinlik . hissedilir ve ses duyulur68". Bu pranayamayı yapaıken tedrici bir egzersiz. gerekir. Bu hareketi yaparken bu. pr~ayamada us~ talık derecesine yükselmiş birinin yardımı lazımdır. lVIidedeki hava bila­hare geği~ilerek -veya Uddiyaıia Bandlıa yapılarak dışan, çıkarılır.

65- ·Kovoor T. Behenan, Yoga, A Scientific Evalı_ıation, New Yo~k. s. '210.

66- AJa.in D~ielou, ' Yog~, ilfethocle De R~integration; Paris 1951. s. 99.

67- K?voor T. Belıenan, Y.oga, A ~cientific Eva(ıtation, New York, s. 210.

68- .A.Iaiıı D:ınielou, Yoga, 1\JetfıoJe De Rein!egration, Pnris 1951. s. 101.

82 . RA.SİH GÜVEN

KEV ALA K-ql\1BHAK

Kuınhhak iki tü.düdür: 1) Şahitya. 2) Kevala. Nefes alıp verme olayına Şahitya denir. N efesin içerde tutulması (Ne nefes alma ve ·nede nefes verme) olayına Kevala ismi veriliı·. Kevalacla başarı sağlayıciye kadaı· Şalıitya yapılİnalıdır69. ·

Kevala _Kumbh~k'ı egzersiz etmekle yogi Kundaliııi'ye dair bilgiyi elde eder. Kevala Kunıhliakda nefes alıp verme (P~r~ka ve Rechaka} ~den du.rdurulur. Y ogi bu Kw:ı:ıb.hak sayesinde .nefesini istediği kadaı· -dutdurabilir. Raja Yoga Mertebesine yükselU:. Kev~a Kumbhak sa-. yesinde Kundalini uyanır ve Sushum.na bütün manidcdardan kurtuluı· ve böylece Haiha Y ogada mükeiD;m,eliyete ulaşılır. Bu Kumbhak bütün hastalıkları tedavi eder ve uzun ömüı· bahşeder.

Bu Kuınhhak bir günde sekiz defa' veya bh- defa sabahın erken biı: saatında, öğleyin, ikindin, gece yarısı ve bir de gecenin dörtte birine rasthyan bir saatte olmak üzere beş defa veya sabalıleyiıi, ikindin ve akşam olmak üzere üç defa yapılabilir. Kevala Pranayamayi. yapmasını bilen hakiki yogilik mertebesine ulaşpııştır.

PR.A.NAY.AlVIANIN FAYDALAR~

Vücut sihhat kazaııır. Fazla şişmanlığı önler. Yüze revnaklık gelir. Gözler elmas gibi p.arlar. Pranayamayı yapan kimse güzelleşir. Sesi tat­lılaşır. Deruni anahata sesleri açık bir şekilde duyulur. Yogi bütün has·-. tahklardan uz::ıkw: . . Br~lıJ?.lnç:u >ili!.. ta kaLiyd. .,ağlaJ:. J atlı.a.ı:cıgui (Siu­dirim gücü) artar. İştiha artar. Nadiler teİnizlenir ve saflaşıı·. Zihin tek bir nolçtada toplanma (Ekagrata} kabiliyeti kazanır. Rajas 've Tamas yok edilir. Zihin D harana ve D h yana için hazırlanır. Boşaliım çok. azalır.

Pranayamarun devamlı ve muntazam yapılm~sı derupi ruhani kud­reti uyand.ırır ve istiğrak halinde bir neş'eye, ruhani bir ışığa 've zib.ni süktl,nete kavuşturur. · Y ogi Br'ahmaçaryalıkta o ka dal: mükemmel bir ku<h:et sağlaı· ki oniı hiçbir varlık. yoldan çıkartıp kil'letemez. Pra:ı;ı~ya­ma bu egzersizleri yapanları Oordhvareta .. Yogi mertebesine ulaş~ır.

PltANAY.A.l\lA ÜZERİNE NOTLAR

1- .Pranaya:ma rutubetsiz·, 1.--ııru ve temiz hava alanbir odada yapıl· · malıdır. · ·

69- Alain Danielou, Yogcı, ı'Yfcthode De Roirııcgraıiori, Pıu:is 1951. s. 88.

NEFES KONTROLÜ 83

2- ~abahleyiıı ·saat dö.rtde kalkilmalıdu·. Yarını saat muı·akabede bulunmalı· ve J apa (Dna) edilmelidir .. Som·a da asanalar yapılmalı'dır. Bunu takiben yirmi-otuz dakika İStirahat edilmeli ve tekraı· asanalar yapılma;lıdır. Bir süre claha !s~irahat ~diliı· ve tekı-ar ................ .

BİBLİOGRAFYA

Atreye (P.ı:of. Dr. B.L.), Yogavcışiştha aniJ, !ts Philosoph)'~ Second Edition P~lishe4 in the Indian Bookslıop, Banaras, .1939.

-4Jain, Yoga for Perfect Health, Londons Publislıcrs Limited, 9f St Mar­tins Lane, Fifth Impression (Reset) 1964 .

. Aplıoı isms of Yoga, by Bhagwan Shı·ee Patanjali, tJ:arislated by Purohit · · Swami witlı an Introduction by W.B. Ye!lts. Faber and Faber Limted· 24.Russell Sq:uare, Lohdon, N.W. 10 Repı·inted.

Bakrc (Mahadeva Gangadhar) Tlıe Yogadarşana of Pataiıjali with the commentaries Bhavaganesluya And Nagojibhattıya. (Snsk:rit Te:ı..-ı); Puhlished By Pandurang J awajı, Proprietor of the, · Nirnaya-Sa­gar' Press, Bomhay, 1927, Second Edition. English Tı·anslation ' By M.N. Dvivedi, 1890 Fist, 1947 Fourth Edition. ·Madras.

Brlıadaranyu.ka Upa~ishad, The Twelve Principal Upanishads, Vol. II. Dr. E. Roer, 1931, Madras. . · ·

Clıandogya Upanislıad, 'I_'lıe Twelve P1 incipal Upanislıad~, Vol. III, l.Vlitra, Cowell, 1932, Madras.

Chatterjee and D. D atta·, An Introduction To lTl-dian Plıilosoplıy, Calcutta, 1950. ..

Cinishop (E.D.), Keep Young through Yoga, .Health for All Publishing Company, Gateway House; Bedford Park, Croydon, Surrey, Third

· Impression ~966;

Chandradhar. (Sh~ma), Indian Philoçophy, Puhlished by N and Kishore And Bros. 1952, Banaras.

Dassgupta, (Surendranath), A History of Indian Plıilosophy, Vol. I .. II. III. IV, V. c.~hridge, At.The University' Pres~, _1951.

Danielou (Alain), Yöga Metlıode De Rejntegration, L'Arche Rue Sıii:nt . Andre des Arts, au 27 Paris.

ıı.ı RASİH GÜVEN

Day (Han·ey), Pt:actical Ypga, Thorsons Publ.isheı·s Ltd. ·91 St. Martin's Lane, London; W.C. 2. Reprinte-d, Septemher, I968.

Dechaııet (J.l\II., O.S.B.) 'Yoga. In 'J;'en Lesson'>, Cornerstone, Lihraı·y, Ne'v York, Reprinted: 1968:

Desmond (Dunne), Herkes İçin Yoga (Tuı·kislı Tı·anslation by Fcrid . Nanuk Hansoy, Istanbul 1~67.

Devi {Indı·a); Yoga For You,' A. Thomas And Cçı. Pieston, Fourtlı Prin-ting, M~rch, 1967. · ·

Eliade (Mirce'a), Techniqııe'> Du Yoga, ·Les Esais :\·cıv, Nrf Gallimard, 1948. Lihı·airie. Gallimard. · ·

'Francis (1.\'Iajor P.G.), Yoga, The Amazing Life Science, Tlıorsons Publis­hers LTD. 91 St. Martin's La.ne, Lond?n, W.C. 2. Copyright 1958.

. . Geraldine (Coster), Yoga cınd Western Psyclwlogy, A _CompansÖn, Oxford

University Pl'ess_, Amen House, London E.C. 4_, .Si..xth impı:ession, 1957; .

Hiı•iyanna (i\1.), Outlincs ·of 1ndian Plıilosoplıy, London, George Alleıı · and Un~vin Ltd.' ·~1useum Street, Second Impressi?Q, 1951.

Kovooı- (T. Behanan), Yoga'A Scientific Evaluation, Dover Publications, I NC. New York, 180 yarick Street, New Y?rk 14, N:·Y. ·

.i:i~~ {RuL~.r.t Eanıcst), The Tlıirtri>n Priripnl Upn.nişa.d.s. Oxfoı·d. Se­cond Edition, 1~31.

' '

Liebers (Al'tlıur), Relax Witlı Yoga., Publislıed in the British Empil'e · · Market by <?ak Tree Press, Ltd., 116.Baker Stı:eet, London, .W. l.

Michael Y.olin and Nancy Plıelan, Yog~ For. Beauty,.ARC Books, İNG. New York. ·

Narayanswami (Aiyaı·, K.), Tlıiry Minor Upanişads, Madras:'l914.

Praşna-J]pa'f!-işad, V,- I. (Tiie Twelvli Pri~ıcipal . Upanişads, Vol. . II~, lVIitra, Cowell, 1932, Madı·as). · · . . ' . .

Radhakrişnan (S.) ,. bıdian Plı.ilosoplıy, London 1950. Vol~. I- II. . .

Sarua-Darşana~Samgraha or "R~uiew of the Different Ssytems of Hindu. Ph"ilosoplıy", By lVIadlıava Açarya, tl'anslated By E.B: Cmvell and A.E. Gough. Populaı: edition, London, Kegan Paul, Trench~ ·:rrüb-. ner Co. Ltd. Bı·odway H~use, ~~-:4·, Carter Lane, E.G.

NEFES KONTROLÜ 85

·swatınaı-aın Swami, İfatayoga Pradipika, (Sansk.rit Ana ~Caynak), Eclt. · . by Tookxam Ta~tya; Translated by Slır~vas Iyauger, Bonıhay,

1893. .

Yesudiau-Salvarajan, Yoga Çok Y aşamam1ı Sırrı, Türkçeye Çevhenlerı Reha Pınar-Fatma Aksöyek, Spor Yayınları, Ankara Cad. No: 64- 66, İstanbul, 1968.

Sıvau~nda (Sıw~i) Yoga Pn~ctıce, D.B. Tarapor~valla Sons Aud Co.· PVT. LTD. 210 'Dr. Dadablıai Naı-oji Road, Bomhay .1.

Zoru (Yogi Willıam), True Yogıı Tlıe Et~rnal Plıilosoplıy of Health and Happiness, A. Thomas And. Co. Preston, Repronted, August 1966, l\iade And printed in Great .Britain By Mon:ison And Gıbb Lınıe­

. ted,. London ~d Ed.inburgh.

Yogananda (PaJ·amahansa}, Autobiograplıy of a Yogi, Self-Realization Fellowshıp,. Plıhlishers Los Angeles, California, 1959. Eighth edi­

. tioı,ı 1959.