فقه - آموزش مجازی · web view3 – بحوث في اصول التفسير و...

فقه

مشخصات كلي و سرفصل دروس

دوره سطح سه

گرايش تفسير و علوم قرآن

کلیات و برنامه سطح سه عمومي ويژه خواهران

گرايش «تفسیر و علوم قرآن»

* تعریف:

«گرايش سطح سه تفسیر و علوم قرآن» اولین دورهی این گرايش است که پس از سطح دو (دورهی عمومی) آغاز میگردد، دانشپژوهان در این دوره مبانی و روشهای مختلف تفسیر و علوم قرآن را آموخته، توان تحلیل و بررسی تطبیقی و نیز تدریس و پاسخگویی به نیازهای رايج جامعه در زمينه معارف قرآني را پیدا میکنند و پس از احراز توان علمی با ارائهی پایاننامه موفق به دریافت مدرک سطح 3 میشوند.

* اهداف:

1. تعميق مبانی اعتقادی و ایجاد زمینهی تعالی اخلاقی و معنوی؛

2. ایجاد توان قرآن پژوهي در حدّ تتبع (جمعآوری، نتیجهگیری) و نقد؛

3. ایجاد توان تدریس در زمينة تفسير و علوم قرآن درمقطع قبلی تحصیلات حوزوی (سطح دو) و مقطع کارشناسی؛

4. تقویت توان تبلیغ در زمينة معارف قرآني بصورت نوشتار و گفتار؛

5. ایجاد توان پاسخگویی به سؤالات رایج و مورد نیاز جامعه در زمينه تفسير و علوم قرآني؛

6. آمادهسازی استعدادهای برتر به منظور ورود به مقاطع بالاتر؛

7. ایجاد توان بهرهگیری از متون فقهي و آشنایی با مباني استنباط.

* سیاستها

1. محیطسازی به منظور تعالی اخلاقی معنوی طلاب؛

2. تقویت استقلال فکری و اعتماد به نفس در مسایل علمی؛

3. تکیه بر آموزش محورها و موضوعات اصلی رشته؛

4. تأکید بر توسعهی آموزشهای پژوهشمحور؛

5. تأکید بر بهرهگیری از روشهای کارآمد آموزشی بویژه روش مشارکت فعال؛

6. تأکید بر پویایی برنامههای آموزشی، پژوهشی و توجه به نیازهای روز؛

7. تأکید بر استفاده از متون اساسی، جامع، موجز و کاربردی؛

8. اهتمام بر درک و بکارگیری متون و منابع، در حدّ دوره؛

9. تلاش بر معرفی توصیفی منابع محوری و مهم؛

10. تأکید بر نقش محوری زن در تحکیم خانواده در کلیهی امور آموزشی و پژوهشی؛

11. توجه به ویژگیهای بانوان در برنامههای آموزشی، پژوهشی و تربیتی؛

12. شناسایی استعدادهای ویژه جهت تصدّی امور تبلیغ، تدریس، مدیریت و... .

* دروس مشترک

ردیف

عنوان درس

واحد

اهداف آموزشی

1

فقه 1، 2، 3 و 4

12

شناخت استدلالی مباحث مهم فقه و آشنایی با روشهای استدلال فقهی و فلسفهی احکام

2

اصول فقه 1، 2، 3 و 4

8

شناخت مباحث اصولی مهم و مؤثر در فهم قرآن

3

فلسفه 1 و 2 و 3

6

شناخت استدلالی مسایل مهم فلسفي به منظور تحکیم مبانی اعتقادی

4

تجزیه و ترکیب

2

تقویت توان تشخیص و بکارگیری قواعد صرف و نحو

5

زبان انگليسي 1 و 2

4

آشنايي بيشتر با فهم عناوين و كلمات زبان انگليسي

6

متون عربي معاصر 1 و 2

4

ايجاد توان بهرهگيري از متون عربي در زمينه تفسير و علوم قرآني

7

روش تحقیق

2

شناخت روشهای مختلف پژوهش و کیفیت بهرهبرداری از منابع در تفسیر و علوم قرآن

8

روش نویسندگی (عملی)

1

تقویت توان بکارگیری آیین نگارش و درست نویسی

جمع

39

* دروس اختصاصی

ردیف

عنوان درس

واحد

اهداف آموزشی

1

نحو تکمیلی 1 و 2

4

شناخت مباحث تحلیلی نحو

2

بلاغت کاربردی 1 و 2

4

تطبيق قواعد و وجوه بلاغی بر آيات قرآن كريم

3

مفردات قرآن

2

شناخت ترادف، اشتراک، وجوه و نظایر، لغات دخیل و معناشناسی قرآن

4

مبانی و قواعد تفسیر قرآن 1 و 2

4

شناخت مباني و قواعد تفسير قرآن

5

تاریخ تفسیر و مفسران

2

شناخت سیر پیدایش و تطور تفسیر همراه با شناخت منابع مهم و نيز شناخت مفسران بزرگ

6

روشها و گرایشهای تفسیری

3

شناخت روشهای عقلی، روایی، قرآن به قرآن، و... و شناخت گرایشهای عرفانی، کلامی، فلسفی، ادبی و...

7

ترجمه و شرح قرآن كريم 1، 2، 3، 4 و5

15

آشنايي با تفسير اجمالي كل قرآن كريم بصورت مطالعه آزاد و كلاس رفع اشكال

8

تفسیر ترتیبی 1، 2 و 3

6

ایجاد توان فهم معنای آیات و وجوه محتمل در آن، بهرهگیری از کتابهای تفسیری و شناخت معارف مهم قرآنی

9

تفسیر موضوعی 1، 2، 3، 4 و 5

10

تقویت توان تتبع و تحقیق در موضوعات مختلف قرآنی و شناخت معارف قرآن بصورت موضوعي

10

علوم قرآن 1، 2 و 3 و 4

6

شناخت تحلیلی مباحث اعجاز، محکم و متشابه، تحریفناپذیری، تأویل و زبان قرآن

11

قرآن و عهدین (با سرفصلهاي خاص)

2

شناخت تطبیقی مباحث مهم قرآن و عهدین

12

آشنائي با مبانی ترجمه قرآن و نقد ترجمههاي موجود

2

آشنایی با اصول، روشها و قواعد ترجمه قرآن و آشنايي با لغزشهاي رايج در ترجمه قرآن

13

كارورزي تحقيق 1 و 2

2

بکارگیری قواعد پژوهشی در موضوعات مختلف قرآنی

14

پایاننامه

4

---

جمع

66

فقه 1،2،3،4

نوع واحد : نظري

پيشنياز: ندارد

هدف : شناخت استدلالي مباحث مهم فقه و آشنايي با روشها ي استدلال فقهي و فلسفه احكام

فقه 1: 3 واحد

سرفصل:

1. جهاد

2. ضمان

3. صلح

4. قرض

5. وديعه

6. عاريه

7. لقطه

8. اطعمه و اشربه

9. يمين ، نذر و عهد


سرفصل:

1. نكاح

2. طلاق (تا ابتداي بحث «اقسام الطلاق»)


سرفصل:

1. طلاق و خلع (از اقسام الطلاق تا آخر)

2. حدود

3. ديات


سرفصل:

1. وصيت

2. ارث

3. وقف

متن درسي : «دروس تمهيديه في الفقه الاستدلالي» تأليف باقر ايرواني

منابع جهت مراجعه :

1. مسالك

شهيد ثاني

2. شرح لمعه شهيد ثاني

3. شرايع الاسلام محقق حلي

4. فقه الامام الصادق محمد جواد مغنيه

اصول فقه 1،2،3،4



هدف : شناخت مباحث اصولي مهم و مؤثر در فهم قرآن

اصول فقه 1: 2 واحد

سرفصل :

الف) كليات: تعريف ، موضوع ، فائده و مسائل علم اصول

ب) مباحث الفاظ

1. وضع و مباحث آن

2. استعمال حقيقي و مجازي

3. علائم حقيقت و مجاز

4. ترادف و اشتراك

5. حقيقت شرعيه

6. صحيح و اعم

7. مشتق

8. مفاهيم


سرفصل:

1. عام و خاص

2. مطلق و مقيد

3. مجمل و مبيّن

ج) ملازمات عقلي

1. اقسام دليل عقلي

2. مستقلات عقليه


سرفصل:

د) مباحث حجت

1ـ مباحث مقدماتي

1ـ 1ـ موضوع اين بحث

1ـ2ـ معناي حجت

1ـ3ـ مدلول كلمه اماره و ظن معتبر

1ـ4ـ ظن نوعي

1ـ5ـ اماره و اصل عملي

1ـ6ـ معيار حجيت اماره

1ـ7ـ ذاتي بودن حجيت علم

1ـ8ـ جايگاه حجيت اماره

1ـ9ـ ظن خاص و ظن مطلق

2ـ قرآن كريم و نسخ آن

3ـ سنت

1ـ 3 فعل معصوم

2ـ 3 تقرير معصوم

3ـ 3 خبر متواتر

4ـ 3 خبر واحد

4ـ دليل عقلي


سرفصل:

1ـ حجيت ظواهر

2ـ قياس

3ـ تعادل و تراجيح

ارزشيابي: 5 نمره به تحقيق، 2 نمره به فعاليت كلاسي و 13 نمره به آزمون پايان نيمسال اختصاص دارد.

توضيحات: اساتيد محترم ضمن تدريس همه مباحث فوق از كتاب اصول فقه، كاربرد اين مباحث را در تفسير قرآن كريم بيان نموده و طلاب را به حلقه ثانيه (شهيد صدر ) نيز ارجاع دهند.

متن درسي :«اصول فقه » تأليف مرحوم مظفر


1ـ كفايه

آخوند خراساني (ره)

2ـ حلقه ثالثه

شهيد صدر

3 – رسائل شيخ انصاري(ر)

فلسفه 1

تعداد واحد : 2 واحد



هدف : شناخت استدلالي مسائل مهم فلسفي به منظور تحكيم مباني اعتقادي

سرفصلها

الف) مباحث مقدماتي فلسفه

1. سير تفكر فلسفي از آغاز تا دوران معاصر

2. مباني اصطلاحي علم و فلسفه

3. فلسفه وعلوم

4. موضوع و مسائل فلسفه

5. مبادي و هدف فلسفه

6. روش تحقيق در فلسفه

7. رابطه فلسفه و علوم ديگر

8. ضرورت فلسفه

ب) شناخت شناسي

1. تعريف ، اهميت وتاريخچهي بحث شناخت شناسي

2. بداهت اصول شناخت شناسي

3. اقسام شناخت

4. علم حصولي

5. اقسام مفاهيم كلي

6. حس گرائي

7. نقش عقل و حس در تصورات

8. نقش عقل و حس در تصديقات

9. ارزش شناخت

10. ارزشيابي قضاياي حقوقي و اخلاقي

منبع: «آموزش فلسفه» تأليف آيت الله مصباح ، 20 درس اول

طلاب موظفند در اين مباحث به نظرات آقاي مطهري و شهيد صدر مراجعه نمايند.

فلسفه2



پيشنياز: فلسفه1

هدف : شناخت استدلالي مباحث مهم فلسفي به منظور تحكيم مباني اعتقادي

سرفصل ها

1. علت و معلول ( مفهوم علت ، كيفيت آشنايي ذهن با آن و تقسيمات آن )

2. اصل عليت (اهميت و مفاد اصل ، ملاك احتياج به علت )

3. رابطه عليت (حقيقت رابطه ، راه شناخت آن و مشخصات علت و معلول)

4. رابطه عليت در ماديات (منشأ اعتقاد به عليت در امور مادي و راه شناختن علتهاي مادي )

5. وابستگي معلول به علت (تلازم و تقارن علت و معلول ، بقاء معلول)

6. مناسبات علت و معلول ( سنخيت و قاعده الواحد)

7. احكام علت و معلول ( دور و تسلسل)

8. علت فاعلي (اقسام آن ، اراده و اختيار)

9. علت غائي ( افعال اختياري ، كمال و خير ، غايت و علت غائي)

10. هدفمندي جهان.

متن درس : آموزش فلسفه (مباحث عليت) از درس 31 تا 41

استاد مطالب را با توجه به نظرات علامه طباطبائي ومرحوم شهيد مطهري ارئه مي دهد.

منبع جهت مراجعه:

1ـ نهايةالحكمة

علامه طباطبائي

2ـ پاورقي هاي اصول فلسفه و روش رئاليسم

شهيد مطهري

فلسفه3



پيشنياز: فلسفه2

هدف : شناخت استدلالي مباحث مهم فلسفي به منظور تحكيم مباني اعتقادي

سرفصل ها

1. راههاي شناخت خدا (فطري ـ برهان عقلي ، برهان انّي و لمّي )

2. اثبات واجب الوجود (براهين اثبات واجب)

3. توحيد (معاني توحيد ، بساطت )

4. توحيد افعالي (توحيد در خالقيت و ربوبيت و افاضه وجود ، نفي جبر و تفويض )

5. صفات الهي (حدود شناخت خدا ، صفات ثبوتيه و سلبيه ، ذاتيه و فعليه)

6. صفات ذاتيه (حيات ، علم و قدرت )

7. صفات فعليه (سمع ، تكلم ، اراده ، حكمت)

8. هدف آفرينش (هدف و علت غائي ، هدفداري خداي متعال)

9. قضا و قدر الهي ( قضا و قدر ، اختيار انسان )

10. خيرو شر در جهان (مفهوم خير و شر ، تحليل فلسفي خير و شر ، راز شر )

متن درس: «آموزش فلسفه» ج2 از درس 61 تا 70

استاد مطالب را با توجه به نظرات علامه طباطبائي و مرحوم شهيد مطهري ارائه مي دهد.

منابع جهت مراجعه:

1ـ نهايةالحكمةعلامه طباطبائي

2ـ پاورقيهاي اصول فلسفه و روش رئاليسم شهيد مطهري

تجزيه و تركيب

تعداد واحد : 2

نوع واحد : عملي


هدف : تقويت توان تشخيص و بكارگيري قواعد صرف و نحو

سرفصل:

1. اهميت تجزيه و تركيب و نقش آن در ترجمه و تفسير قرآن كريم

2. مفهوم شناسي تجزيه و بيان عناصر موثر در تجزيه فعل، اسم معرب، اسم مبني و حرف

3. مفهوم شناسي تركيب و بيان عناصر موثر در تركيب كلمه و جمله

4. اقسام تركيب (موضوعي و غير موضوعي، جدولي و غير جدولي (تشريحي)، يك وجهي و چند وجهي )

5. تجزيه و تركيب برخي متون كه توسط استاد مشخص مي شود.

ارزشيابي:

5 نمره به فعاليت كلاسي و 5 نمره به تحقيق (تجزيه و تركيب چند وجهي از يك حزب قرآن) و 10 نمره ديگر به امتحان آخر نيمسال اختصاص دارد. امتحان آخر نيمسال مي تواند از متني غير از متن داده شده ولي در سطح آن باشد.

توضيحات:

شايسته است اساتيد محترم ابتدا در 3 يا 4 جلسه چهار بند فوق را يادآوري نموده و بعد براي هر جلسه آياتي از قرآن را مشخص كرده و از همه طلاب مي خواهند كه آن را تجزيه و تركيب و ترجمه نمايند و در كلاس از آنها سوال نموده و كار عملي آنها را ارزيابي مي كنند.


1ـ الجدول في اعراب القرآنمحمود صافي

2 – اعراب القرآن الكريم و بيانهمحيي الدين درويش

3 – اعراب القران المنسوب الي الزجاجتحقيق: ابراهيم ابياري

4 – تفسير كشّاف محمود زمخشري

زبان انگليسي 1و2

تعداد واحد : 2+2



هدف : آشنايي بيشتر با فهم عناوين و كلمات انگليسي

سرفصل ها

حداقل 35 صفحه از متون ساده انگليسي در زمينه قرآن و معارف قرآني با انتخاب مؤسسه توسط استاد تدريس مي شود.

3 نمره از نمره درس به فعاليت كلاسي افراد يعني پيش مطالعه و يافتن لغات دشوار متنِ داده شده اختصاص مي يابد.

در اول نيمسال به هر طلبه حدود 4 صفحه متن انگليسي داده مي شود تا آن را ترجمه نمايد كه 5 نمره از نمره درس را به خود اختصاص ميدهد.

12 نمره ديگر به امتحان آخر هر نيمسال اختصاص مي يابد.

ترجمه انگليسي قرآن كريم نيز مي تواند متن درس قرار گيرد.

عربي معاصر 1 و2

تعداد واحد : 2+2



هدف : ايجاد توان بهره گيري از متون عربي در زمينه تفسير و علوم قرآن

سرفصل ها

متن هايي به عربي جديد از مجلات و كتابهاي تخصصي هر گرايش توسط مؤسسه انتخاب مي شود و در آغاز نيمسال تحصيلي در اختيار طلاب قرار مي گيرد.

طلاب براي هر جلسه بين 5 تا 9 صفحه از متن را به منظور درك مطلب ، اعراب گذاري و ترجمه مي كنند و استاد تنها به رفع اشكال و بيان دقايق متن مي پردازد.

5 نمره از نمره درس به فعاليت كلاسي اختصاص مي يابد.

درهر نيمسال به هر فرد حدود 10 صفحه متن عربي جديد در زمينه گرايش فوق داده مي شود تا آن متن را اعراب گذاري و ترجمه نمايد كه 7 نمره از نمره درس را به خود اختصاص مي دهد.

8 نمره ديگر به امتحان آخر نيمسال اختصاص مي يابد.

روش تحقيق


نوع واحد : نظري ـ عملي


هدف : آشنايي با روشهاي پژوهش و كيفيت بهرهبرداري از منابع در تفسير و علوم قرآن

سرفصلها

1. بيان اهميت بحث روش تحقيق و تاريخچه آن (يادآوري)

2. مفهوم شناسي تحقيق و اصطلاحات عام و خاص آن (يادآوري)

3. بايستههاي پژوهشهاي قرآني

4. ويژگيهاي طرح تحقيق در مباحث تفسير و علوم قرآني

5. مراحل كلي تحقيق (مسأله تحقيق ، جمعآوري اطلاعات ، تجزيه و تحليل ، تنظيم)

6. ويژگيهاي پژوهش در تفسير ترتيبي

7. ويژگيهاي پژوهش در تفسير موضوعي

8. بيان معيارهاي ارزيابي پژوهش قرآني

هر دانش پژوه موظف است يك تحقيق در زمينه تفسير يا علوم قرآن با ويژگيهاي فوق ارائه دهد كه 10 نمره از 20 نمره درس را به خود اختصاص مي دهد.


1ـ روششناسي مطالعات ديني

احمد فرامرز قراملكي

2 – روش تحقيق كتابخانهاي

جعفر نكونام

3 – روشهاي مطالعه و تحقيق با تأكيد بر كتابخانه

استاد كرمي

4 – درسنامه روش تحقيق

مجيد طُرقي

5 – جزوه درسي مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خمني (ره)حميد آريان

روش نويسندگي




هدف : تقويت توان بكارگيري آئين نگارش و درست نويسي

سرفصل ها

1. ويژگيهاي يك نويسنده خوب

2. ويژگيهاي يك نوشته خوب

الف) از حيث مفهوم ، محتوا و پيام

ب) از حيث سبك و آئين درست نويسي از قبيل :

ـ ساده نويسي

ـ وحدت موضوع

ـ شيوه استفاده از آرايههاي ادبي

ـ رعايت نكات دستوري و قواعد نشانه گذاري

ـ تنظيم بند يا پاراگراف و توجه به مخاطب

3. عوامل مؤثر دركسب مهارت نويسندگي از قبيل : خواندن و نوشتن

4. مراحل نگارش از قبيل :

ـ تفكر ، تهيه طرح با حفظ نظم منطقي و ارتباط معنايي ، گردآوري اطلاعات ، پيش نويس و پاكنويس

ارزشيابي: 12 نمره به ارايه يك نوشته جامع شرايط و 8 نمره ديگر به فعاليتهاي طول دوره اختصاص دارد.

توضيحات: شايسته است اساتيد محترم مطالب فوق را در حد امكان بصورت كارگاهي به طلاب آموزش داده و طلاب موظفند با تمرين و ممارست و بكاربستن ضوابط، يك نوشته جامع ارائه دهند.


1ـ بر بال قلم

سيدابوالقاسم ژرفا

2 – بر سمند سخن

نادر وزينپور

3 – لوازم نويسندگي

نادر ابراهيمي

4 – ادبيات فارسي

حسين دهنوي

نحو تكميلي1




هدف : شناخت مباحث تحليلي نحو

سرفصل:

حروف:

1. الهمزه 9. إمّا

2. أجَل 10. أن

3. إِذ 11. إن

4. إذا 12. أنَّ

5. إِلّا 13. إنَّ

6. إلي 14. أو

7. أم 15. أيّ

8. أمّا

ارزشيابي: 5 نمره به تحقيق، 2 نمره به فعاليت كلاسي و 13 نمره به آزمون آخر نيمسال اختصاص دارد.

توضيحات:

1. شايسته است اساتيد محترم در آغاز اين درس در دو يا سه جلسه دور نمايي از بحث حروف را مشابه آنچه كه در آخر كتاب مبادي العربيه آمده ارائه نمايند.

2. دانش پژوهان جهت انجام تحقيق يكي از دو موضوع زير را انتخاب نمايند:

الف: استخراج مفردات يك حزب از قرآن و تحليل آنها از نظر معني و موقعيت اعرابي و ...

ب: انتخاب يكي از حروف مهم مثلاً همزه و بررسي مباحث مربوط به آن در يك جزء قرآن

متن درسي: مغني الاديب


1. موسوعة الصرف و النحو و الاعراب (اميل بديع يعقوب)

2. معجم القواعد العربيه (عبدالغني)

3. معجم ادواة القرآن

4. علوم العربيه «قسم النحو»(سيد هاشم حسيني)

نحو تكميلي2




هدف : شناخت مباحث تحليلي نحو

سرفصل:

حروف:

1. الباء المفرده

2. بجَل 8. عند

3. بَل 9 . الفاء المفرده

4. حتّي 10. في

5. رُبّ 11. اللام المفرده

6. علي 12 لولا

7. عن 13 فصل (ص 241)

ارزشيابي: 5 نمره به تحقيق، 2 نمره به فعاليت كلاسي و 13 نمره به آزمون آخر نيمسال اختصاص دارد.

توضيحات: دانش پژوهان جهت انجام تحقيق يكي از دو موضوع زير را انتخاب نمايند:

الف: استخراج مفردات يك حزب از قرآن و تحليل آنها از نظر معني و موقعيت اعرابي و ...

ب: انتخاب يكي از حروف مهم مثلاً «الباء المفرده» و بررسي مباحث مربوط به آن در يك جزء قرآن

متن درسي: مغني الاديب


1. موسوعة الصرف و النحو و الاعراب (اميل بديع يعقوب)

2. معجم القواعد العربيه (عبدالغني)

3. معجم ادواة القرآن

4. علوم العربيه «قسم النحو»(سيد هاشم حسيني)

بلاغت كاربردي 1و2




هدف : تطبيق قواعد و وجوه بلاغي بر آيات قرآن كريم.

سرفصل و روش اجراء:

استاد در هر جلسه به ترتيب قواعدي از معاني ، بيان و بديع را كه كاربرد بيشتري در قرآن دارند با تأكيد بر نقش آن در تفسير به اختصار توضيح مي دهد و چند نمونه قرآني از كتابهاي معاني بيان و تفاسيري مثل كشاف ، جوامع و بيضاوي ارائه ميدهد و نكات تفسيري قابل استفاده از اين قواعد را توضيح مي دهد. و از طلاب ميخواهد كه براي هر كدام از اين قواعد مثلاً ده نمونه قرآني ديگر با توضيح لازم ارائه دهند.

بحث بايد به صورتي ارائه شود كه همه مباحث بلاغي تمرين شود.

10 نمره به فعاليت كلاسي و 10 نمره ديگر به امتحان آخر نيمسال كه ميتواند از كل قرآن باشد اختصاص مي يابد.


1ـ تهذيب البلاغه

دكتر عبدالهادي

2 – جواهر البلاغه

احمد هاشمي

3 – علوم بلاغت و اعجاز قرآن

دكتر يدالله نصيريان

4 – در قلمرو بلاغت قرآن

محمد علوي مقدم

5 – دلائل الاعجاز في علم المعاني

علي بن محمد جرجاني

6 – تلخيص البيان في مجازات القرآن

سيد رضي

7 – كرانهها

حسن عرفان

مفردات قرآن




هدف : شناخت ترادف ، اشتراك ، وجوه و نظائر ، لغات دخيل و معناشناسي قرآن

سر فصلها :

مباحث نظري

1. ضرورت؛ تاريخچه و كتابشناسي مفردات قرآن

2. ارتباط دانش مفردات با ديگر شاخههاي علم لغت مثل فقه اللغه ، غريب القرآن و ...

3. بيان ديدگاهها درباره لغت قرآن.

4. لغات دخيل در قرآن

5. وجوه و نظائر در قرآن

6. ترادف و اشتراك در قرآن

7. نقش مفردات در ترجمه و تفسير قرآن

استاد مباحث نظري فوق را در چند جلسه توضيح مي دهد بعد واژه هاي اساسي زير را توضيح مي دهد.

بررسي واژهها:

الف) واژه هاي خداشناسي (فاطر ، الله ، عزيز ، سبحان ، رحمت ، قيوم و ...)

ب) واژه هاي پيامبرشناسي (نبي ، رسول ، هدي ، بشري ، انذار ، وحي ، بعثت ، نزول ... )

ج) واژه هاي معادشناسي (حشر ـ قيامت ـ برزخ ـ ساعة ـ ثواب ـ اجر و ...)

د) واژه هاي انسان شناسي (بشر ، انسان ، نفس ، روح، عقل ،قلب ، فؤاد و ...)

هـ ) واژهاي اخلاقي (توبه ، حب ، خشيت ، خوف ، تزكيه ، اخلاص ، اسراف ، ايمان ، فسق ، اثم و ... )

و) واژههاي سياسي اجتماعي (عدل ، ظلم ، صلح ، ولايت ، حج ، قتل ، عهد و ...)


1ـ المعجم في فقه لغة القرآن و سرّ بلاغة

محمد واعظ زاده خراساني

2 – التحقيق في كلمات القرآن

حسن مصطفوي

3 – واژه شناسي قرآن مجيد

غلامعلي همائي

4 – المفردات في غريب القرآن

راغب اصفهاني

5 – معارف قرآن

محمدتقي مصباح يزدي

6 – قاموس قرآن

علياكبر قرشي

7 – وجوه القرآن

ابوعبدالرحمان الحيري النيسابوري

8 – مفردات قرآن

حميد محمدي

مباني و قواعد تفسير قرآن كريم 1

تعداد واحد: 2 واحد


پيشنياز: علوم قرآن (4)

هدف : شناخت مباني و قواعد تفسير قرآن

سرفصل:

الف) كليات

1ـ اهميت ، تاريخچه و كتابشناسي بحث «مباني و قواعد تفسير»

2ـ تعريف «مباني» ، «قواعد» ، «تفسير» و «تأويل»

3ـ نياز به تفسير و دلائل آن

4ـ شرائط مفسر و علوم مورد نياز در تفسير

ب) مباني مشترك تفسيري

1- امكان فهم و تفسير قرآن

2- جواز تفسير قرآن و حجيت ظواهر قرآن

3- مصونيت قرآن (يادآوري)

4- اعجاز قرآن (يادآوري)

5- زبان قرآن

6- جري و تطبيق

متن درسي:

1 – روش تفسير قرآنمحمود رجبي

يا

2 – روششناسي قرآندفتر همكاري حوزه و دانشگاه


1ـ اصول التفسير و قواعده

عبدالرحمان العك

2 – قواعد التفسير

خالد عثمان السبت

3 – بحوث في اصول التفسير و مناهجه

فهد بن عبدالرحمان الروي

4 – مباني و روشهاي تفسيري

محمد كاظم شاكر

* لازم است استاد محترم در نقد اقوال اهل سنت نسبت به مواضع مخالف ديدگاه شيعه، نگاه نقادانه داشته باشد.

مباني و قواعد تفسير قرآن كريم 2



پيشنياز: مباني و قواعد تفسير قرآن كريم 1

هدف : شناخت مباني و قواعد تفسير قرآن

سرفصل:

ج) مباني اختصاصي تفسيري از نگاه فرق و مذاهب اسلامي و نقد آن

1- مباني اشاعره

2- مباني معتزله

3- مباني شيعه

4- مباني خوارج

5- مباني زيديه

د) اصول و قواعد تفسير

1ـ لزوم توجه به قاعده سياق

2ـ لزوم استفاده از مطالب قطعي و معتبر

3ـ لزوم استفاده از عقل و سنت در تفسير

4ـ توجه به محكم متشابه و ناسخ ومنسوخ

5ـ لزوم توجه به قواعد واژه شناسي ، ساختار جملات و نكات بلاغي

متن درسي:

1 – روش تفسير قرآنمحمود رجبي

يا

2 – روششناسي قرآندفتر همكاري حوزه و دانشگاه


1ـ اصول التفسير و قواعده

عبدالرحمان العك

2 – قواعد التفسير

خالد عثمان السبت

3 – بحوث في اصول التفسير و مناهجه

فهد بن عبدالرحمان الروي

4 – مباني و روشهاي تفسيري

محمد كاظم شاكر


تاريخ تفسير و مفسران


نوع واحد : نظر ي

پيشنياز: مباني و قواعد تفسير قرآن (2)، روش ها و گرايشهاي تفسيري

هدف : شناخت سير پيدايش و تطور تفسير ، همراه با شناخت منابع مهم و نيز شناخت مفسران بزرگ

سرفصلها

1. ضرورت ، اهميت ، پيشينه و كتابشناسي بحث از «تاريخ تفسير و مفسران»

2. تاريخ اجمالي تفسير قرآن از قرن اول تا دوران معاصر و بررسي تحولات فرهنگي اجتماعي تأثير گذار بر تفسير و مفسر

3. معرفي تفاسير ذيل و مفسران آنها به ترتيب زير:

تفسير قمي ـ عياشي، جامع البيان طبري، النكت والعيون ماوردي، تبيان طوسي، كشف الاسرار ميبدي، روض الجنان ابوالفتوح رازي، كشاف، المحرر الوجيز ابن عطيه، مجمع البيان، مفاتيح الغيب فخر رازي، تفسير قرطبي، تفسير بيضاوي، تفسير كبير (ابن تيميه)، تفسير ابن كثير، الدر المنثور، منهج الصادقين، تفسير صدرالمتألهين، صافي، كنزالدقائق، البرهان، نورالثقلين، روح البيان، تفسير شبر، روح المعاني، بيان السعادة، المنار، تفسير طنطاوي، تفسير المراغي، في ظلال القرآن، الميزان، پرتو ي از قـرآن، من وحـي القرآن، الكاشف (محمد جواد مغينه)، احسن الحديث، مخزن العرفان، تفسير الكاشف (باقر حجتي)، نمونه، تفسيرالمنير، مواهب الرحمان، تفسير راهنما

در معرفي هر كتاب تفسيري از كتابشناسي، زندگي نامه قرآن پژوهي مؤلف، معرفي عمومي تفسير، روش تفسير، تحقيقات انجام شده در مورد اين تفسير، بحث ميشود.

يادآور مي شود در كنار كلاس، به طلاب متني ـ كه بهتر است كتاب «التفسير والمفسرون » آيت الله معرفت باشدـ مشتمل بر معرفي تفاسير و مفسران مهم شيعه و سني و روشهاي آنها ارائه مي شود كه از اين جزوه امتحان ميدهند و 5 تا 7 نمره به تحقيق و بقيه به امتحان اختصاص مييابد.

متن درسي:

مكاتب تفسيري

اكبر بابائي


1ـ التفسير و المفسرون

آيتالله معرفت

2 – تاريخ تفسير

دكتر عبدالوهاب طالقاني

3 – آشنايي با تفاسير قرآن و مفسران

رضا استادي

4 – التفسير و المفسرون

دكتر ذهبي

5 – طبقات مفسرين شيعه

عقيقي بخشايشي


روشها و گرايشهاي تفسيري



پيشنياز: مباني و قواعد تفسير قرآن (2)

هدف : شناخت روش ها و گرايشهاي تفسيري

سرفصل ها

1. اهميت ، تاريخچه و كتابشناسي بحث «روشها و گرايشها»

2. تعريف روش، گرايش ، اسلوب (اقسام آن ) و اتجاه و فرق آنها

3. روشهاي تفسيري و حجيت آنها

الف) تفسير نقلي و اثري (حجيت. وضع ، اسرائيليات و مهمترين متون تفسير روائي )

1ـ قرآن به قرآن

2ـ قرآن به روايات (از تفسير قرآن به قول صحابي نيز در اينجا بحث مي شود)

ب) تفسير عقلي اجتهادي (حجيت ، گرايشها و مهمترين متون در آن گرايشها)

دراين بحث ازتفسير علمي نيز بحث مي شود.

ج ) اشاري (عرفاني و باطني )

خاتمه: در تفسير جامع و تركيبي

متن درسي:

تاريخ تفسير

اكبر بابائي


1ـ المنهج الاثري في تفسير القران الكريم

هدي جاسم طبره

2 – مكاتب و روشهاي تفسيري

محمد واعظزاده خراساني

3 – روشها و گرايشهاي تفسيري

حسين علوي مهر

ترجمه و شرح قرآن كريم 1


نوع واحد : نطري

متن درسي: مختصر تفسير الميزان ( كمال مصطفي شاكر )


هدف : آشنايي با تفسير اجمالي كل قرآن كريم

سرفصل: سورههاي مائده، انعام، اعراف

ارزشيابي: 5 نمره از درس به فعاليت كلاسي افراد و 15 نمره ديگر به آزمون آخر هر نيمسال اختصاص دارد.

توضيحات:

دانشپژوهان محدودة مشخص شده را به ترتيب از روي تفسير فوق مطالعه و در كلاسهاي رفع اشكال آن شركت ميكنند كلاسهاي مربوط به رفع اشكال هر هفته يك جلسه برقرار مي شود و اساتيد محترم به ابهامات طلاب پاسخ داده و بر كيفيت و كميت كار نظارت مي نمايند.


1. الميزان (عربي و فارسي)

2. تفسير المبين (محمد جواد مغنيه)

3. تفسير بيضاوي

4. تفسير نمونه







سرفصل: سورههاي انفال، توبه، يونس، هود و يوسف


توضيحات:













سرفصل: سورههاي رعد، ابراهيم، حجر، نحل، اسراء، كهف، مريم، طه، انبياء و حج


توضيحات:













سرفصل: سورههاي مؤمنون، نور، فرقان، شعراء، نمل، قصص، عنكبوت، روم، لقمان، احزاب و سبأ


توضيحات:













سرفصل: سورههاي فاطر، يس، صافات، ص، زمر، غافر، فصلت، شوري، زخرف، دخان، جاثيه، احقاف، محمد، فتح، حجرات، ق، ذاريات، طور، نجم، قمر، الرحمن، واقعه، حديد،


توضيحات:







تفسير ترتيبي 3،2،1


پيشنياز: روش ها و گرايش هاي تفسيري ـ مباني و قواعد تفسير قرآن (2)

هدف : ايجاد توان فهم معناي آيات و وجوه محتمل در آن ، بهرهگيري از كتابهاي تفسيري و شناخت معارف مهم قرآني

تفسير ترتيبي 1: 2 واحد

متن درسي: كنز الدقايق (مرحوم مشهدي قمي)

سرفصل: سورههاي فاتحه، نجم، قلم، مزمل و مدثر

طلاب موظفند در كنار اين متن به تفاسير صافي ، كشاف و نمونه مراجعه نمايند.


متن درسي: مجمع البيان

سرفصل: سورههاي عبس، تكوير، اعلي، فجر، ليل، ضحي، انشراح، علق، عاديات، تكاثر، عصر، فيل، ماعون، كوثر، كافرون، مسد، توحيد، فلق و ناس

طلاب موظفند در كنار اين متن به تفاسير تبيان ، جوامع الجامع و نمونه مراجعه نمايند.


متن درسي: الميزان

سرفصل: از ابتداي آيه 36 سوره نساء (حداقل 60 صفحه وزيري)

طلاب موظفند در كنار اين متن به تفاسير احسن الحديث ، من وحي القرآن والمنار مراجعه نمايند.

تفسير موضوعي 5،4،3،2،1


پيشنياز: مباني و قواعد تفسير قرآن(2) ، روش ها وگرايشهاي تفسيري

هدف: تقويت توان تتبع و تحقيق در موضوعات مختلف قرآني و شناخت معارف قرآني بصورت موضوعي

تفسير موضوعي 1: 2 واحد

سرفصل: خداشناسي


سرفصل: انسان شناسي


سرفصل: معاد شناسي


سرفصل: حقوق و سياست در قرآن

تفسير موضوعي5: 2 واحد

سرفصل:

1ـ مباحث اجتماعي در قرآن (عدالت و آزادي ...)

2 ـ خانواده در قرآن

ارزشيابي: 5 تا 7 نمره براي تحقيق و 13 تا 15 نمره براي امتحان پايان نيمسال اختصاص مييابد.

متن درسي:

معارف قرآن (در موضوعات فوق)

آيتالله مصباح يزدي


1ـ پيام قرآن

آيتالله مكارم شيرازي

2 – منشور جاويد

آيتالله جعفر سبحاني

3 – تفسير موضوعي قرآن كريم

آيتالله جوادي آملي

علوم قرآن ( 1 ) : اعجاز قرآن




هدف : شناخت تحليلي اعجاز قرآن ،دلائل و وجوه آن و نقد و بررسي شبهات.

سرفصل ها

1. اهميت ، تاريخچه و كتابشناسي «اعجاز قرآن »

2. مفهوم ، امكان و معيار اعجاز (تفاوت اعجاز با سحر، كهانت و كرامت)

3. تحدي قرآن و معارضان آن

4. راز اعجاز قرآن (دراين بحث قول به صرفه نقد مي شود )

5. وجوه اعجاز قرآن با توجه به آراء دانشمندان:

الف) ساختاري : فصاحت و بلاغت ، آهنگ و صوت قرآن ، تصويرسازي ، اعجاز عددي

ب) محتوائي : عدم اختلاف ، اعجازعلمي ، اعجاز تشريعي ، اخبار غيبي

ج) طريقي : اعجاز به آورنده


توضيحات:

1. لازم است اساتيد محترم در نقد اقوال اهل سنت نسبت به مواضع مخالف ديدگاه شيعه، نگاه نقادانه داشته باشند و ضمناً ذيل هر بحث شبهات مهم آن بحث را نقد و بررسي كنند.

2. تدريس سرفصلهاي فوق از متن درسي بوده و استاد در هر درس بخشي از متن كتاب را خوانده و بقيه را به عهده خود طلاب ميگذارد.

متن درسي: تلخيص التمهيد ج 2



1ـ التمهيد في علوم القران ج 4، 5 و 6


2 – قرآن شناسي ج 1


3 – قرآن در قرآن


4 – اعجاز القرآن

مصطفي صادق رافعي

5 – اعجاز القرآن

باقلاني

6 – الاتقان في علوم القرآن

سيوطي

7 – البرهان

زركشي

8 – الاعجاز القرآني وجوهه و اسراره

عبدالغني محمد سعيد بركه

9 – علوم القرآن عند المفسرين

دفتر تبليغات اسلامي

علوم قرآن (2) : تحريف ناپذيري قرآن




هدف : شناخت تحليلي مباحث تحريف ناپذيري و بررسي شبهات مربوط .

سرفصل ها

1. اهميت ، تاريخچه و كتابشناسي «تحريف قرآن»

2. مفهوم شناسي لغوي و اصطلاحي

3. اقسام تحريف و تعيين محل نزاع

4. ديدگاههاي علماي شيعه و اهل سنت درباره مصونيت قرآن از تحريف

5. دلائل سلامت قرآن از تحريف (عقلي و نقلي)

6. نقد و بررسي دلائل و شبهات قائلين به تحريف


توضيحات: تدريس سرفصلهاي فوق از متن درسي بوده و استاد در هر درس، بخشي از متن كتاب را خوانده و بقيه را به عهده خود طلاب ميگذارد

متن درسي:

1 – صيانة القرآن عن التحريف



1ـ التحقيق في نفي التحريف عن القرآن الكريم

آيتالله سيدعلي حسيني ميلاني

2 – نزاهةالقران من التحريف


3 – قرآنشناسي ج 1


4 – سلامة القرآن عن التحريف

دكتر نجارزادگان

5 – القرآن الكريم و رواية المدرستين

علامه سيدمرتضي عسگري

6 – علوم القران عند المفسرين ج 1


علوم قرآن 3: زبان قرآن




هدف : شناخت تحليلي زبان قرآن

سرفصل ها

1. مفهوم زبان و ضرورت زبان شناسي

2. بحث از زبان قرآن در علوم اسلامي (علم القرائه ، تفسير ، كلام ، عرفان ، و اصول فقه )

3. نقد و تحليل ديدگاهها درباره زبان قرآن

3ـ1 ـ ظاهر گرايي و زبان يك وجهي قرآن

3ـ2ـ رمز گرايي باطنيان

3ـ3ـ تأويل گرايي متصوفان

3ـ4ـ طبيعت گرايان و تأويل قرآن

4. زبان قرآن ، زبان نمادها يا حقايق متعالي؟

5. زبان قرآن ، تعهد برانگيزي در متن واقع گويي

6. زبان قرآن ، زبان ويژه هدايت



متن درسي:

زبان دين و قرآن

ابوالفضل ساجدي

منبع جهت مراجعه: «تحليل زبان قرآن و روش شناسي فهم آن»، تأليف محمد باقر سعيدي روشن

علوم قرآن (4) : محكم و متشابه ـ تأويل




هدف : شناخت تحليلي مباحث محكم و متشابه و تأويل

سرفصل ها

1. اهميت ، ضرورت، تاريخچه و كتابشناسي بحث محكم ومتشابه و تأويل

2. مفهوم شناسي محكم ومتشابه ؛ وجوه و نظائر؛ مجمل و تأويل (ويژگيهاي متشابهات)

3. حكمت وجود متشابهات در قرآن

4. علل و اقسام تشابه با ذكر موارد استعمال آن در قرآن

5. تأويل از ديدگاه فريقين با ذكر نمونه قرآني

6. عالمان به تأويل و شرائط آنها

7. ضابطه تأويل

8. بررسي نمونههايي از آيات محكم و متشابه و تأويل صحيح آن (صفات خدا ،اراده واختيار ، ختم و طبع ، اضلال و هدايت و ...)



متن درسي: تلخيص التمهيد ج 1



1ـ التمهيد في علوم القرآنج 3


2 – الاتقان في علوم القرآن

سيوطي

3 – البرهان

زركشي

4 – علوم القرآن عند المفسرين ج 3


5 – منشور جاويد ج 3

آيتالله جعفر سبحاني

قرآن و عهدين




هدف : شناخت تطبيقي مباحث مهم قرآن و عهدين

سرفصلها

1. آشنايي اجمالي با تورات ، اناجيل و ملحقات آنها

2. بررسي تطبيقي اسناد عهدين و قرآن

3. اشتراكات و افتراقات قرآن و عهدين

الف) حجيت قرآن و عهدين

ب) توحيدو تثليث در قرآن و عهدين

ج) آفرينش در قرآن و عهدين

د) نبوت انبياء در قرآن و عهدين

هـ) معاد در قرآن و عهدين

و) منجي در قرآن و عهدين

ز) احكام عبادي در قرآن و عهدين


1ـ حجت التفاسير و بلاغ الاكسير

سيد عبدالحجة بلاغي

2 – تفسير المنار

رشيد رضا

3 – الهدي الي دين المصطفي

علامه محمدجواد بلاغي

4 – جزوه درسي



مباني ترجمه قرآن و نقد ترجمه هاي موجود




هدف : آشنايي با اصول ، روش ها و قواعد ترجمه قرآن و آشنايي با لغزشهاي رايج در ترجمه قرآن

سرفصل ها

1. تعريف لغوي و اصطلاحي ترجمه و بيان اركان و عناصر آن

2. تاريخچه ترجمه قرآن به فارسي و زبان هاي زنده دنيا

3. مباحث نظري

الف) جواز و ضرورت ترجمه قرآن ، دلائل موافقان و مخالفان

ب) مباني و قواعد ترجمه قرآن

ج) روش هاي ترجمه قرآن (آزاد ، جمله به جمله ، كلمه به كلمه و ... )

د) شرايط مترجم قرآن

هـ ) ضوابط ترجمه قرآن به فارسي با ذكر لغزشگاها دركنار هر ضابطه

و) معرفي ترجمه هاي مهم فارسي

4. تحقيق

نقد ترجمه برخي آيات و سوره هاي كوچك قرآن با اشاره به لغزشهاي مترجمين و متشرقين كه توسط دانش پژوهان انجام و توسط استاد ارزيابي ميشود و 6 نمره از درس را به خود اختصاص ميدهد.


1ـ ترجمه مفاهيم بنيادي قرآن مجيد

طاهره صفارزاده

2 – طبقات مفسران شيعه ج 1 و 5

عقيقي بخشايشي

2 – تفسير المنار

رشيد رضا

4 – آئين ترجمه

حسن هژيرنژاد

5 – تاريخ سير ترجمة قرآن

جواد سلماني نژاد

6 – روش علمي در ترجمه و تفسير قرآن

حسن مصطفوي

7 – تاريخ قرآن


8 – تاريخ قرآن

راميار


كارورزي تحقيق 1و2



پيشنياز: روش تحقيق

هدف : بكارگيري قواعد پژوهشي در موضوعات مختلف قرآني

سرفصل ها

هر طلبه موظف است در طول تحصيل دو تحقيق 35 تا 50 صفحه اي در يكي از موضوعات قرآني با رعايت ضوابط و قواعد پژوهشي و نگارشي ارائه دهد.

موضوع و طرح اجمالي تحقيق بايد به تصويب مؤسسه مربوطه برسد و در نهايت تحقيق ارائه شده توسط اساتيد مربوط از نظر محتوا و ساختار مورد ارزيابي قرار گيرد.

تذكر

چنانچه متون درسي جديدي نوشته شود كه جامعتر از متون قبلي باشد، جايگزين كردن آنها با موافقت شوراي عالي، بلامانع است.

فقه - آموزش مجازی · web view3 – بحوث في اصول التفسير و...

Documents