เรือนไทยภาคกลาง - thai architecture
DESCRIPTION
เรือนไทยภาคกลางThai traditional architectureTRANSCRIPT
เสวนาทางวิชาการโครงการจัดการความรู
โครงสรางสถาปตยกรรมไทยประเภทเคร่ืองไม
: เรือนไทยภาคกลาง
วันที่ ๒๙ มิถุนายน พ.ศ.๒๕๕๔
เวลา ๑๓.๓๐ น.- ๑๖.๐๐ น.
ณ หองประชุมอาคารดํารงราชานุภาพ
พิพธิภัณฑสถานแหงชาติ พระนคร
โดย
สํานักสถาปตยกรรม กรมศิลปากร
๒
เรือนทับขวัญ พระราชวังสนามจันทร นครปฐม
เรือนไทยภาคกลาง
รูปแบบเรือนไทยภาคกลาง ถูกออกแบบใหสอดคลองกับการอยูอาศัยในสภาพอากาศแบบรอนช้ืนและมีความสัมพันธกับกรรมวิธีในการใชไมเปนวัสดุหลักที่ใชในการกอสราง โดยปจจัยที่ทําใหเกิดลักษณะของเรือนไทยนั้น นาจะมาจากการสรางพืน้ที่เพื่อตอบสนองประโยชนใชสอยตามความเปนอยูในชีวิตประจําวัน และออกแบบใหสอดคลองกับสภาพภูมิอากาศและภูมิประเทศ เชน การยกใตถุนเรือนสูงหนีน้ําทวมในฤดูน้ําหลาก เพื่อปองกันอันตรายจากสัตวปา และ เปนพื้นที่ใชสอยอเนกประสงค การทําหลังคาจ่ัวทรงสูงอันมีผลในเร่ืองสัดสวนความงามทางสถาปตยกรรม และเปนการเพิ่มมวลรูปทรงหลังคาชวยระบายอากาศรอน หลังคากันสาดย่ืนยาวเพื่อชวยปองกันแดดฝน การลมเสาเรือน ทําใหสัดสวนของเรือนสวยงาม และชวยเสริมความม่ันคงแข็งแรง การสรางฝาเรือนโดยใชไมตีเปนฝาปะกนหรือฝาสายบัว มีชองลูกฝก เพิ่มความสวยงาม และชวยระบายอากาศรอน เปนตน
การเลือกใชวัสดุในการปลูกเรือน
เนื่องจากวาปาไมมีอยูโดยทั่วไป ไมจึงเปนวัสดุที่หาไดงายในทองถ่ิน และเปนวัสดุหลักในการกอสรางงานสถาปตยกรรมประจําภูมิภาค ทําใหชางมีความคุนเคยกับงานไมมากกวางานปูน ซ่ึงในเรือนไทยภาคกลาง จะเห็นถึงตัวอยางการใชวัสดุตางๆที่มีในทองถ่ิน ที่นํามาใชในการกอสรางและมีความสอดคลองกับความเปนอยูของคนไทยภาคกลาง ที่นาสนใจ เชน การใชแฝกหรือหญาคาที่เปนพืชในทองถ่ินมุงหลังคาเรือนชาวบาน ชวยระบายความรอนในพื้นที่ใตหลังคา ชวยใหอากาศถายเท และมีประโยชนชวยลดน้ําหนักโครงสรางหลังคา สําหรับเรือนเจานายหรือชนช้ันสูง ใชดินเหนียวมาผลิตเปนกระเบื้องดินเผา ทั้งนี้เพราะดินเหนียวเปนส่ิงที่หาไดงายในทองถ่ิน การใชไมทําฝาเรือนจะชวยเร่ืองการระบายความรอนไดดี
๓
เรือนหมู บานคุณภาณุวัฒน ชัยพิพากร อ.บางระจัน จ.สิงหบุรี
เรือนไทยวรรณคดี ม.กรุงเทพ จ.ปทุมธานี
เรือนไทยคุณสนั่น ขจรประศาสน จ.นนทบุรี
๔
วิเคราะหการรับแรงสวนประกอบโครงสรางอาคารเรือนไทย ดวยความคุนเคยและความชํานาญในงานไมของชางทําเรือนไทยโบราณ ทําใหเกิดเปนรูปแบบของงานโครงสรางไมเรือนไทยภาคกลางอันนาสนใจ ซ่ึงเม่ือพิจารณาถึงสวนโครงสรางโดยละเอียดแลว จะเห็นถึงความเขาใจในการใชวัสดุไมในการกอสรางที่ผสมผสานกับรูปแบบทางสถาปตยกรรม สามารถรักษาความงามของเรือนไวไดอยางลงตัว
โครงสรางเรือนไทย
รูปตัด แสดงช้ินสวนองคประกอบโครงสรางเรือนไทยภาคกลาง
๕
ระบบการสงถายแรง
รูปแสดงแบบจําลองการสงถายแรงในองคอาคารเม่ือมีแรงกระทําในแนวดิ่ง
ระบบการสงถายแรงทางโครงสรางเร่ิมจากสวนบนสุดลงสูดานลางสุด สวนโครงสรางหลังคา ( น้ําหนักกระเบื้อง ระแนง กลอน แป,อกไก จันทัน เสารับโครงสรางหลังคา ) สวนโครงสรางพื้น ( พื้น รอด เสา) สวนโครงสรางฝาผนัง ( ฝาผนัง พรึง รอด เสา ) และน้ําหนักจากเสาทั้งหมดก็จะถายลงสูตอมอ ฐานราก ตามลําดับ
น้ําหนักแนวด่ิงท่ีถายลงแป
น้ําหนักท่ีต้ังฉากกับแป น้ําหนักท่ีกระทําตอแปในแนวขนานกับหลังคา
น้ําหนักจากอกไก
แรงดึง
แรงรวมถายลงเสา
น้ําหนักจากพื้น
น้ําหนักจากเชิงกลอนและสะพานหน฿
น้ําหนักจากเสาถายลงฐานราก
น้ําหนักจากคํ้ายันถายลงเสา
๖
วิเคระหแรงภายในช้ินสวน
ระแนง
ระแนงวางตัวตามความยาวของหลังคาและมีระยะการวางตามขนาดกระเบ้ือง ประมาณ 0.11-0.13 ม. โดยมีชวงพาดประมาณ 0..40-0.60 ม. ระแนงจะทําหนาท่ีเปนบาใหกระเบ้ืองเกาะและรับนํ้าหนักจากกระเบ้ืองถายลงสู “กลอน” โดยระแนงมีลักษณะการรับแรงทางโครงสรางในรูปแบบคาน
กลอน
มีหนาตัดเปนรูปส่ีเหล่ียมผืนผา ขนาดประมาณ 3/4” x 3” หรือ 3/4” x 4” มีระยะหางในการวางประมาณ 0.40-0.60 ม. และมีชวงพาดประมาณ 0.60-0.80 ม.วางนอนในแนวดิ่งตามแนวจันทัน เหตุท่ีตองวางกลอนในแนวนอนน้ันก็เพ่ือเพ่ิมพ้ืนท่ีในการรับ “ระแนง” และเพ่ือใหสามารถดัดโคงตามแนวหลังคาได โดยกลอนน้ันมีลักษณะการรับแรงทางโครงสรางในรูปแบบคาน
อกไก
มีลักษณะเปนไมหนาตัดรูปขาวหลามตัด ขนาดประมาณ 4”x5”-4”x6” ยาวตลอดเรือน มีหนาท่ียึดกลอน ดั้งและจันทัน ตั้งอยูบนยอดสุดของหลังคา รูปทรงของอกไกท่ีตองเปนรูปขาวหลามตัดลักษณะหันมุมแหลมขึ้นดานบนน้ันก็เพ่ือใหรับกับทองปนลม ตามองศาของหนาจ่ัวเพ่ือใหไดความงามทางสถาปตยกรรม
เชิงกลอน
มีลักษณะเปนไมหนาตัดรูปส่ีเหล่ียมผืนผาวางตั้ง ขนาดประมาณ กวาง 1 1/2”-2” ยาว 6”-8” ว่ิงยาวรอบปลายหลังคาในแตละช้ันรองรับ “สะพานหนู” ซ่ึงสะพานหนูมีหนาท่ีหลักในการชวยปรับระดับกระเบ้ืองแผนสุดทายใหปลายไดรูปสวยงาม และเชิงกลอนยังชวยยึดปลายเตาหรือปลายจันทันไมใหแกวง พรอมกับถายนํ้าหนักไปท่ีเตาแลวถายลงสูเสาเรือน
๗
แปลาน มีลักษณะเปนไมหนาตัดรูปส่ีเหล่ียมผืนผา ขนาดประมาณ 2”x4” หรือ 2 1/2”x4 1/2” โดยขนาดของแปลานจะขึ้นอยูกับระยะหางของจันทัน วางตัวในแนวนอนและวางเสมอหลังจันทัน โดยแปลานน้ันมีลักษณะการรับแรงทางโครงสรางในรูปแบบคาน
แปหัวเสา มีลักษณะเปนไมหนาตัดรูปส่ีเหล่ียม ขนาดประมาณ 4”x4” หรือ 3 1/2”x4” วางทับบนขื่อดานขางหัวเทียน ว่ิงขนานไปตามดานยาวของตัวเรือน
จันทัน
มีลักษณะเปนไมหนาตัดรูปส่ีเหล่ียมผืนผา ขนาดประมาณ 2”x6” – 2”x8” แตงรูปตามแนวโคงของหลังคา โดยยึดติดกับใบดั้ง ขื่อ แปหัวเสา ในทุกชวงเสา และบากดานหลังจันทันเพ่ือรับแปลาน จันทันทําหนาท่ีรับนํ้าหนักจากแปลานถายลงสูใบดั้ง ขื่อ และแปหัวเสา
ขื่อ
มีลักษณะเปนไมหนาตัดรูปส่ีเหล่ียมผืนผา ขนาดประมาณ 2”x8” – 2”x10” วางนอนพาดระหวางหัวเสา โดยมีหัวเทียนของเสาเปนตัวยึด นอกจากรับแรงแลว ยังทําหนาท่ียึดหัวเสาและรับแรงดึงจากจันทันอีกดวย เพราะโครงหลังคาจ่ัวในเรือนไทยน้ัน จะเกิดแรงดึงในตัวขื่อจากแรงถีบของจันทัน
เตา
มีลักษณะเปนไมหนาตัดรูปส่ีเหล่ียม ขนาดประมาณ 2”x4” ยาวประมาณ 0.60-0.70 ม. ซ่ึงความยาวของเตาจะขึ้นอยูกับระยะยื่นของหลังคาช้ันปกนก ปลายดานหน่ึงเจาะทะลุเสา สวนปลายอีกดานหน่ึงเจาะยึดกับเชิงกลอน ในทุกชวงเสาทําหนาท่ีรับนํ้าหนักจากเชิงกลอนถายลงสูเสา และยึดปลายจันทันของหลังคาช้ันกันสาด