1 soykirim sucu the crime of genocide

8/7/2019 1 Soykirim Sucu the Crime of Genocide

1/118

T.C.

A NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

KAMU HUKUKU ANABLM DALI

SOYKIRIM SUU

YKSEK LSANS TEZ

DANIMAN

Prof. Dr. Ahmet DANIMAN

HAZIRLAYAN

Halil Murat BERBERER

ADANA 2007


2/118

i

NSZ

Soykrm Suu isimli bu alma, a niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde,

yksek lisans tezi olarak savunulmak zere hazrlanmtr.

Trkiye Cumhuriyeti Soykrm Szlemesine taraf olmu ayrca 5237 Sayl Trk

Ceza Kanununun 76. maddesinde gerekli dzenleme yaplarak lkemizin szlemeye taraf

olmas sonucunda bulunduu taahht yerine getirilmitir.

Uluslararas Ceza Hukukunda sularn en ar olarak nitelendirilen soykrm suu

asndan hedef grubun tespiti ve yok etme zel kast byk neme sahiptir. Bu konuda

Uluslararas Ceza Mahkemelerinin Soykrm Szlemesini uygulamalar ve yorumlamalar

bu iki noktaya aklk getirmitir. Ayrca Uluslararas Adalet Divan ise kurulduundan bugne ilk kez soykrm suuna ilikin bir davaya bakm ve bu davaya ilikin kararn

aklamtr. Soykrm suunun tam olarak anlalabilmesi iin bu mahkemelerin kararlarnn

tahlili nemlidir ve almada mahkeme kararlar bu ynyle ele alnmtr.

Ermeni tehcirini soykrm olarak nitelendirme ve bu yolla Trkiye Cumhuriyetini

karalama kampanyalar youn biimde srmektedir. Bu mesnetsiz iddialara doru hamlelerle

karlk vermek iin ncelikle soykrm suunun uluslararas ceza hukukundaki yerini doru

alglamak ve bu suun hukuki yapsn tam olarak kavramak gerekmektedir. almamzn

Trk tezini dillendirecek hukuki almalar iin soykrm suunun hukuki boyutunun

anlalmas anlamnda faydal olabilecei inanc da almamzn oluturulmasna katk

salamtr.

Bu almada beni ynlendiren ve desteklerini esirgemeyen deerli hocam ve

danmanm Prof. Dr. Ahmet DANIMANa, almam hususunda eletirilerini sunan deerli

dostlarma ve almam srasnda her anlamda byk fedakrlk gsteren en byk yardmcm

sevgili eim Nuraya ve varlyla her dakika bana yeni bir umut alayan kzm Aybkeye

en iten teekkrlerimi sunarm.

Adana, Haziran 2007 Halil Murat BERBERER


3/118

NDEKLER

NSZ................................................................................................................................................................... i

NDEKLER.....................................................................................................................................................

KISALTMALAR................................................................................................................................................ V

Z ...........................................................................................................................................................................vABSTRACT ......................................................................................................................................................... vi

GR...................................................................................................................................................................... 1

BRNC BLM

KAVRAM, TANIMLAR VE TARH SRE

I- KAVRAM, TANIMLAR...................................................................................................................................3

1.Kavram ...................................................................................................................................................... 3

2.Tanmlar .................................................................................................................................................... 5

II-TARH SRE ...............................................................................................................................................9

1. Birinci Dnya Savana Kadar Meydana Gelen Gelimeler ................................................................... 10

A- Peter Von Hagenbachn Yarglamas ve Gustave Moynierin Uluslararas Ceza MahkemesiSzlemesi Tasars.......................................................................................................................10

B- La Haye Bar Konferanslar.........................................................................................................11 C- Birinci Dnya Sava.....................................................................................................................12

2. Birinci Dnya Sava Sonras ve kinci Dnya Savana Kadar Meydana Gelen Gelimeler...............13

3. kinci Dnya Sava ve Sonras .............................................................................................................. 17

A- kinci Dnya Sava ......................................................................................................................17B- kinci Dnya Savann Etkileri .............. ............. ............ .............. ............. .............. ............ .......18C- Nremberg Uluslararas Askeri Mahkemesi ............. .............. ............ ............. .............. ............. ..21

a) Mahkemenin Yaps............................................................................................................. 21

b) Mahkemenin Yetkisi ........................................................................................................... 21

c) Nremberg Yarglamalar ve Etkileri .................................................................................. 23

d) Yarglamaya likin Eletiriler............................................................................................. 23

D- Uzakdou Uluslararas Askeri Mahkemesi..................................................................................25E- Birlemi Milletler Genel Kurulunun 96(I) Sayl Karar .......... .............. ............. .............. ........26F- Soykrm Szlemesi ....................................................................................................................27

KNC BLM

ULUSLARARASI HUKUKTA

I- SOYKIRIM SUU ..........................................................................................................................................28

1. Soykrm Suu ile nsanla Kar Su ve Sava Suu Arasndaki Farklar ............................................ 29

2. Soykrm Suunda Zamanam .............................................................................................................. 33

II- SUUN KONUSU ve UNSURLARI ............................................................................................................35

1. Suun Konusu ............. ............. ............ .............. ............. ............ .............. ............. .............. ............ .......35A- Maddi Konu (Korunan Gruplar) .............. ............. ............ .............. ............. .............. ............ .......35

a) Grup Kavram ...................................................................................................................... 35

b) Gruplarn Tanm Sorunu .................................................................................................... 38

c) Korunan Grubun Yok Edilmesinde Ksmen lt ............................................................ 42

B- Hukuki Konu.................................................................................................................................45


4/118

iii

2. Suun unsurlar ............ ............. ............ .............. ............. ............ .............. ............. .............. ............ .......45A- Maddi unsur (Actus Reus) ............ ............. ............. ............. .............. ............. ............ .............. ....45

a) Grup yelerinin ldrlmesi .............................................................................................. 46

b) Grup yelerine Ciddi Bedensel ya da Zihinsel Zarar Verme .............................................. 46

c) Grup yelerini Kasten Bunlarn Fiziki Olarak Ksmen ya da Tamamen Yok Edilmesi

Sonucunu Douraca nceden Hesaplanan Yaam Koullar Altna Sokmak.................49d) Grup inde Doumlar Bilinli Olarak nlemeye Ynelik Tedbirler Dayatmak...............52

e) Gruba Ait ocuklarn Bir Baka Gruba Zorla Nakledilmesi ............................................... 53

B- Mnev Unsur (Mens Rea) ............ ............. ............. ............. .............. ............. ............ .............. ....54

a) Bilme Ve steme .................................................................................................................. 55

b) zel Kast (Dolus Specialis)................................................................................................. 57

c) Saik (Motive) ....................................................................................................................... 60

d) Kastn (Yok Etme Amacnn) spat .................................................................................... 62

NC BLM

YARGILAMAI- ULUSLARARASI HUKUKTA ............ .............. ............. .............. ............ .............. ............. ............ ..............65

1. Eski Yugoslavya Uluslararas Ceza Mahkemesi ..................................................................................... 66

A- Kuruluuna Neden Olan Olaylar..................................................................................................66B- Hukuki Dayana .........................................................................................................................69C- Yaps ve leyii ..........................................................................................................................70

2. Ruanda Uluslararas Ceza Mahkemesi .................................................................................................... 73

A- Kuruluuna Neden Olan Olaylar..................................................................................................73B- Hukuki Dayana .........................................................................................................................75C- Yaps ve leyii ..........................................................................................................................76

3. EYUCM ve RUCM (Ad Hoc Mahkemeler) Hakknda Deerlendirmeler............................................... 78

4.Uluslararas Ceza Mahkemesi .................................................................................................................. 79A- Kuruluu ve Hukuki Dayana.....................................................................................................80 B- Yaps ve leyii ..........................................................................................................................81

5. Uluslararas Adalet Divan ...................................................................................................................... 83

II- HUKUKTA................................................................................................................................................88

1. 5237 Sayl Trk Ceza Kanunu............................................................................................................... 88

A- Madde Gerekesi ........... .............. ............. ............. ............. .............. ............. ............ .............. ....90B- Maddi Konu (Korunan Gruplar)...................................................................................................92C- Maddi Unsur( Soykrm Suunu Oluturan Fiiller)......................................................................93D- Mnev Unsur...............................................................................................................................93E-Yaptrm ve Zamanam ...............................................................................................................94

F- Evrensel Yetki ............ ............ .............. .............. ............. ............ .............. ............. .............. ........95SONU................................................................................................................................................................. 98

KAYNAKA .....................................................................................................................................................101


5/118

iv

KISALTMALAR

a.g.m. : Ad Geen Makale

a.g.e. : Ad Geen Eser

a.g.y. : Ad Geen Yaz

A.B.D : Amerika Birleik Devletleri

ABY : Ankara Barosu Yaynlar

AHFD : Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi

ASBF : Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi

bkz. : Baknz

BM. : Birlemi MilletlerEYUCM : Eski Yugoslavya Uluslararas Ceza Mahkemesi

ICTR : International Criminal Tribunal For Rwanda

ICTY : International Criminal Tribunal For Former Yugoslavia

HF : stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi

md. : Madde

para. : Paragraf

RUCM : Ruanda Uluslararas Ceza Mahkemesi

s. : SayfaS. : Say

SSCB. : Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birlii

SHFD : Seluk niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi

TBBD : Trkiye Barolar Birlii Dergisi

TCK : Trk Ceza Kanunu

UAD : Uluslararas Adalet Divan

UCM . : Uluslararas Ceza Mahkemesi

Vol. : Volumevb. : Ve benzeri

YFC : Yugoslavya Federal Cumhuriyeti


6/118

v

Z

Soykrm Szlemesine gre, soykrm suu; mill, etnik, rk veya din bir grubun,srf bu nitelii nedeniyle, Soykrm Szlemesinde saylan fiillerin yok etme zel kastyla

gerekletirilerek ksmen veya tamamen yok edilmesidir.

Soykrm suunun oluumunda hedef grubun tespiti ve zel kastn ispat ok byk

neme sahiptir. Ruanda ve Eski Yugoslavya Uluslararas Ceza Mahkemeleri de Soykrm

Szlemesini yorumlamlar ve uygulamaya geirmilerdir.

Soykrm suu faillerinin yarglanmasnda glklerle karlalmaktadr. UluslararasCeza Mahkemesinin kurulmas uluslararas toplum iin yeni bir umut olmutur. Uluslararas

ceza hukukunu ilgilendiren soykrm suu Trk Ceza Kanununda da dzenlenmi ve Trkiye

Cumhuriyeti bu suun nlenmesi ynndeki kararlln gstermitir.

Anahtar Kelimeler. Soykrm, soykrm suunun unsurlar, uluslararas ceza hukuku


7/118

vi

ABSTRACT

According to the Genocide Convention, the crime of genocide means any of the

following acts, described in article II of the Convention, committed with intent to destroy, in

whole or in part, a national, ethnical, racial or religious group, as such.

The victimised group concept and the dolus specialis has great significance in proving

the genocide. Article II of the Genocide Convention is interpreted in the jurisprudence of the

International Criminal Tribunals for Former Yugoslavia and Rwanda. By the trials of ad hoc

Tribunals the definition of genocide is being applied in practice.

With regard to genocide, there are many remarkable difficulties in the trials of the

perpetrators. On the other hand, setting International Criminal Court, international community

has been encoured to prevent that crime. One of the subjects of the international criminal law,

genocide is set and put into practice by Turkish Penal Code, by that Turkey has proved its

determinence of preventing of genocide.

Key Words: Genocide, elements of the crime of genocide, international criminal law


8/118

1

GR

nsanlk tarihi boyunca savalar sregelmi, insan topluluklar eitli nedenlerle birok

katliamlarla yz yze gelmitir. Yalnz son 85 ylda dnya apnda 250den fazla atma

km ve ou ocuk ve kadnlardan oluan 86 milyon sivil insan bu olaylarda hayatnkaybetmitir. Savalarn yansra insan topluluklar, eitli saiklerle belli gruplara mensup

insanlar yok etme yolunu semilerdir. Avrupa kkenli Kuzey ve Gney Amerikallarn

Amerikal yerli halka kar uyguladklar, Franszlarn 1954-1962 tarihleri arasnda

Cezayirdeki uygulamalar, 1934-1977 yllar arasnda Norvein Taterlara(Gerlere)

yaptklar, Norve ve svete Samilerin (Laplarn) bana gelenler, Danimarkann

Grndlanddaki Eskimolara kar uygulamalar, 1912-1974 yllar arasnda Kbrsta

Trklere kar yaplanlar1 tarih sayfalarnda oktan yerini alm bulunmaktadr.

Tm bunlarn yansra Ermenistan ve Ermeni Diasporasnn Trkiyeyi, Ermenilere

kar soykrm uygulam bir lke olarak tantmak amacyla uzun sredir youn kampanyalar

srdrd bilinmektedir. Bu youn kampanya faaliyetlerinin sonucu olarak da bu gne

kadar Arjantin, Fransa, Yunanistan, Kbrs Rum Kesimi, Rusya, sve, svire, Kanada,

Hollanda, Belika, Uruguay, Slovakya ve Polonya parlamentolarnda 91 yl nce Osmanl

Devletinin Ermenilere kar soykrm suu ilediini kabul eden yasalar karlm ve hatt

bu lkelerin bazlarnda bunun aksine gr bildirmek bile lke ceza kanunlarnda eitli

yaptrmlara balanmtr. zlerek belirtmek gerekir ki soykrm suuna ilikin yaplanbilimsel nitelikli almalarn birounda da Ermeni olaylar soykrm olarak

nitelendirilmitir.

Trkiye Cumhuriyetini karalama ve Trklere soykrm yaftasn yaptrmak adna

harcanan abalarn ierisinde izlenen yollardan bir tanesi de hukuk kavramnn amacndan

saptrlp, siyas amalara ara olarak kt niyetle kullanlmasdr. Bu abay hukukun

siyasallatrlmas olarak nitelemek yanl olmayacaktr. Anlan abalarn amacna ulap

ulamayaca ayr bir tartma konusu olmakla birlikte, bu abalar dnda da soykrmkavramnn toplum dilinde anlam kaymasna neden olacak ekilde bilinli ya da bilinsiz

olarak kullanlmas doal olarak bu abalara destek zemini yaratacaktr.

1 Kbrs Trklerini yok etme politikasn ayrntlar ile anlatan eser iin bkz.: Harry Scott GIBBONS, TheGenocide Files, London, (Charles Bravos Publishers, Third Printing), 1997


9/118

2

Yukarda ana hatlar ile durum tespitini yaptmz bu ortamda 5237 Sayl Trk Ceza

Kanununun 76. maddesinde de yer alarak i hukukumuzda da somut bir dzenlemeye

kavuan soykrm suu hakknda bir alma yapmann soykrm olgusunu doru alglamak

adna yararl olaca dncesi, bu almay yapmamza temel tekil eden nemli

nedenlerden bir tanesi olmutur. Ermeni olaylarnn soykrm olarak nitelendirilmesi uralarve bu kapsamda gelien olaylar byk neme sahip olmakla birlikte, bu olaylara kar

sergilenecek tavrn, ncelikle soykrm suunun hukuki boyutlarnn kapsaml olarak ortaya

konulmas ve hukuki anlamnn kavranabilmesi neticesinde doru bir duru kazanacan

dncesi almamzn merkezine soykrm suunun hukuki kayna olan Soykrm

Szlemesini almamza neden olmutur. Bu bak asyla almamzn amac; soykrm

suunun hukuk tanmn ortaya koymak, soykrm suunun ne anlama geldiini ifade etmek,

soykrm suu ile dier nefret uyandrc sular arasndaki farklar deerlendirmek, Soykrm

Szlemesinin yorumu ve bu Szlemedeki kurallarn uygulanmasnda ok nemli yeri olanUluslararas Ceza Mahkemeleri kararlar nda soykrm suunun unsurlarn incelemek ve

Ceza Kanunumuzda da yerini bulan bu sua ilikin uygulamaclara bir bak as

sunabilmek olmutur.

almamz blmden olumaktadr. Birinci blmde; soykrm kavram ve

tanmna yer verilmi, soykrm suunun hukuki geliimini ortaya koyan tarihi sre adm

adm izlenerek Soykrm Szlemesinin kabulne neden olan gerekler deerlendirilmeye

allmtr. kinci Blmde; soykrm suunun uluslararas hukuktaki yerini belirleyennitelikleri irdelenmi, Soykrm Szlemesinde dzenlenen suun konusu ve unsurlar ele

alnrken Uluslararas Ceza Mahkemelerinin yorumu ve uygulamalarn dikkate alan bir

metod izlenmitir. nc Blmde ise, soykrm suunun dava konusu yapld yarg

mercileri tm ynleriyle deerlendirme konusu yaplm, yine 5237 sayl T.C.K.da yer alan

sua ilikin dzenleme ele alnarak konunun yarglama aamasnda Trk Hukukunu

ilgilendiren noktalar mercek altna alnmtr.


10/118

3

BRNC BLM

KAVRAM, TANIMLAR ve TARH SRE

I- KAVRAM, TANIMLAR

1. Kavram

Trkede karl soykrm olan ve semantik yaps itibari ile rk katliam anlamna

gelen genocide, kelimesi; Yunanca genos (rk) ve Latince cide (ldrme) szcklerinin

oluturduu genocide (jenosid) kavramnn karldr. 1941 ylnda Winston Churchillin

soykrm isimsiz bir su2 olarak tanmlamasndan hemen sonra jenosit kavram, Polonya

Yahudisi Rafael Lemkin tarafndan ortaya atlm ve kavramsallatrlmtr.

Lemkin, ilk olarak soykrm (genocide) kavramn 1944 ylnda yaymlananAxis Rule

in Occupied Europe3 isimli kitabnda telaffuz etmi ve tanmlamtr. Lemkinin yapt

tanmla ngiliz diline giren bu yeni kelime, bir yldan ok az bir sre sonra Uluslararas

Askeri Mahkeme iddianamesinde kullanlm yaklak iki yl sonra da Birlemi Milletler

Genel Kuruluna kabul iin nerilmi ve bu neri sonucu 1948 ylnda Soykrm Suunun

nlenmesi ve Cezalandrlmas Konvansiyonuyla benimsenen szleme metninde ayrntl

ve olduka teknik bir tanma kavumutur.4

Soykrm kavramnn olumasna ve semantik bir anlam kazanmasn salayan olay

Hitlerin, Yahudilerin rk olarak kt ve zararl olduklar inancyla toptan imhalarn

amalayan ve bu dorultuda soukkanl bir plan erevesinde imhalarn ngren yok etme

politikasdr. Nazi Hkmetinin uygulad bu yok edici siyaset kampanyasna tank olan ve

kendisi de Polonya Yahudisi olan Lemkin tarafndan ortaya atlan soykrm kavram ve ona

anlam kazandrmak adna tretilen genocide kelimesi, ngiliz dilinde ilk olarak 1944ylnda kullanlmaya balanlmadan ok nce bu yeni kelimeye eklenen cide (ldrmek) eki

2 Leo KUPER, Genocide, Its Political Use In the Twentieth Century , New Haven Yale, (Yale UniversityPres), 1981, s.12.3 Rafael LEMKN, Axis Rule in Occupied Europe: Laws of Occupation, Analysis of Government, Proposalfor Redress, Wasington , (Carnegie Endowment for World Peace), 19444 William A.SCHABAS, Genocide in International Law: The Crime of Crimes, Cambridge, (CambridgeUniversity Pres), 2000, s.14.


11/118

4

ile baka birok kelime ok eski zamanlardan beri kullanlyordu. rnein; tarihi ve

etimolojik Oxford szlnde, adam ldrme anlamnda homiciden Ortaa airi

Chaucerda getii anlalyor. Kardeini ldrme anlamnda fratricide 1450den,

annesini ldrme (matricide) 1594den, babasn ldrme (parricide) 1554den ve kral

ldrme (regicide) 1548den beri ngilizcede kullanlmtr.5

nsanlk tarihinin balangcndan beri sregelen ldrme fiillerinin eitli ekillerini

anlatan katliam (massacre), kitlesel ldrme (mass killing) gibi deyiler de deiik dillerde

varln korumutur. Ancak, zellikle 1944 ylna kadar tanm yaplmayan soykrm

kavramnn oluturulmas; kitlesel ldrme ve katliamdan farkllk arzeden bir durumu

belirtme ihtiyacndan domutur. Bu itibarla, Lemkin tarafndan ortaya atlan genocide

kelimesi ile anlamn kazanan soykrm kavram; toplu ldrme, katliam, ldrme fiillerinden

farkl bir durumu ortaya koymak zere, hukuksal olarak tannan ve belli zellikleri olan birtakm insan topluluklarnn, bir plan erevesinde ve zel bir kastla yok edilmeleri anlamna

gelir.

Soykrm kavram uluslararas hukuk alannda yer alan dier su eitlerinden

insanla kar sular6 ve sava sular7 ile kartrlmamaldr. zellikle toplu lmler

(katliamlar) sonucu meydana gelen insanla kar sular soykrm olarak nitelemek doru

bir yaklam olmayacaktr.

Gnmzde Trkede yerlermi olarak kullanlan soykrm kelimesinin yansra,

jenosit kelimesinin de kullanld grlmekle beraber, hukuk dilinde soykrm kelimesinin

tercih edildii gzlemlenmektedir. Yabanc dillerde ise (ng. Genocide, fr. Le crime de

genocide, it. Genocido,) Lemkinin trettii eski Yunanca genos ve Latince cide

kelimelerini birletirerek oluan ekliyle korunarak kullanlmaktadr.

5 Murat BELGE, Genocide Kavram, Radikal Gazetesi, 2 Haziran 19986 Nremberg Hukuku olarak veya Nremberg Mahkemesi stats, Madde 6 ya gre, Sivil halka kar ilenenldrme, yok etme, kleletirme veya baka insanlk d ceza veya ilem veya Bara Kar Sular veya SavaSular veyahut da bu sularla ilgili olarak eziyet etme fiillerinden oluan ceza hukuku sulardr. Ayrntl bilgiiin bkz.: Alia YILMAZ, Uluslararas Ceza Hukuku El Kitab, stanbul , (Beta Basm A.), 2001, s.91-100.7 Sava sular, silahl bir atma halinde asker veya sivil kiilerin sava hukukuna aykr davranlarn ifadeetmektedir. Sava hukuku kurallar ve bu kurallarn ihlaline kar yaptrm olarak kabul edilen sava sular,kural olarak Cenevre Szlemelerinde yer almaktadr. Ayrntl bilgi iin bkz.: Muzaffer Yasin ASLAN,Teoride ve Uygulamada Sava Sular, Ankara, (Bilge Yaynevi), 2006


12/118

5

2. Tanmlar

Soykrm kelimesini ilk kez ortaya atan ve soykrm suunun yaratcs olan Rafael

Lemkin soykrm;

Soykrm, ulusal gruplarn yok edilmesini ve yaamlarn srdrebilmelerini salayan

kurumlarn tahribini amalayan eitli eylemlerin e gdml bir plandr. Plann amac

ulusal gruplarn kltr, dil, ulusal duygular, din ve ekonomik varlnn siyas ve sosyal

kurumlarn paralamak ve bu gruplara mensup bireylerin kiisel gvenlik, zgrlk, salk,

esenlik ve de hayatlarnn yok edilmesi olmaldr. Soykrm, bir varlk olarak ulusal gruba

ynelmeli ve suu oluturan eylemler bireysel zelliklerinden tr deil, o ulusal gruba

mensup olduklar iin kiilere ynelmelidir8eklinde aklamaktadr.

Lemkine gre politik, sosyal, kltrel, ekonomik, biyolojik, fiziki, ahlaki ve din

alanlarda meydana gelebilen9 soykrm suu son derece geni kapsaml bir anlam ifade

ediyordu.

Soykrm suu; Lemkinin almalar, youn lobi faaliyetleriyle ve Nazi

Almanyasnn Yahudilere kar uygulad yok etme politikas sonucu yaanan ac

tecrbelerin de etkisiyle 9 Aralk 1948'de kabul edilip 12 Ocak 1951'de de yrrle giren

Soykrm Suunun nlenmesi ve Cezalandrlmas Szlemesinin10 2. maddesinde

tanmlanm ve hukuki kaynan bu szlemeden almtr. almamzn ilerleyenaamalarnda ska kullanacamz Soykrm Suunun nlenmesi ve Cezalandrlmas

Szlemesi, Soykrm Szlemesi olarak anlacaktr.

8 LEMKN,a.g.e., s.79.9 O.Kadri Keskin, Jenosid Suu ve Jenosid Szlemesi, Adalet Dergisi, S. 5, Eyll-Ekim 1986, s. 124.10 Szleme Birlemi Milletler Genel Kurulunun 9 Aralk 1948 tarih ve 260 A (III) sayl karar ile onaylanarakimzaya alm, 12 Ocak 1951 tarihinde yrrle girmitir. Trkiye szlemeyi 23 Mart 1950 tarihinde hibirekince koymakszn onaylam, 5630 sayl onay yasas 29 Mart 1950 tarih ve 7469 sayl Resmi Gazetedeyaymlanmtr.Szlemenin orijinal metin ve evrisi iin bkz.: Osman DORU, nsan Haklar UluslararasMevzuat, stanbul, (Beta Yaynlar), Austos 1998., s.250.; Aslan GNDZ, Milletleraras Hukuk veMilletleraras Tekilatlar Hakknda Temel Metinler, stanbul, (Beta Yaynlar, 2. Bask), 1994, s.251.; D.J.HARRIS, Cases and Materials on International Law, London, (Sweet and Maxwell, Fifth Edition), 1998,s.745-747.


13/118


14/118

7

Horowitz: Masum bir insan grubunun devlet brokrasisi tarafndan sistematik olarak

yok edilmesidir.15

Helen Fein: Soykrm, bir amaca ynelik bir ekilde toplumu maksatl olarak fiziksel

dorudan ya da dolayl bir biimde yok etmek, grubun sosyal ve fiziksel olarak gelimesini

(oalmasn) yasaklamak, nemli derecede bask veya tehdit altnda tutmaktr.16

Steven T. Katz: Soykrm kavram, sadece gerekletirilmi bir niyet sz konusu

olduu zaman uygulanr, bylece baarl bir ekilde icra edilerek, grubun tamam fiziksel

olarak yok edilir.17

Drots: Birey olarak insann herhangi bir toplulua mensup olmasndan dolay kasten

fiziksel varlnn yok edilmesidir.18

Yukarda tanmlarnn birkan rnek olarak sunduumuz aratrmac ve bilim

adamlarnn ilgili tanmlarn 20. yzylda meydana gelen katliamlar19 gz nnde

bulundurarak gelitirdiini ve bu tanmlar olutururken zaman zaman soykrm suunu

ileyen failler odakl, zaman zaman da grup kavram odakl tanmlar ortaya koyduklarn

grmekteyiz. Aratrmaclarn bazlar ise sadece insancl gre dayal tanmlar gelitirme

yolunu semilerdir. rnein Frank Chalk ve Kurt Johassohnn tanmnda devlet

yaplanmasnn ya da bal otoritenin eylemleri temel alnrken, Charnynin tanmnda

insancl grn temel alnd ve bu mnada meydana gelen tm katliamlarn soykrmolarak kabul edildii anlalmaktadr. Baz tanmlarda ise Drotsun tanmnda olduu gibi

grup kavramnn son derece geni yorumland ve bu anlamda gruba ilikin bir snr

konulmad gze arpmaktadr.

14 Charnynin olduka radikal olarak nitelendirilebilecek tanmnda grubun savunmaszl kavramna vurguyaplmtr.15 I.L.HOROWITZ, Taking Lives: Genocide and State Power, New Brunswick N.J, (TransactionBooks),1980, s. 17.16 FEIN, a.g.m., s.8.

17 En dar kapsaml ve radikal tanmlardan bir tanesidir. Katz genel olarak, Yahudilerin Holokast srasnda yokedilmesi olgusunu soykrmnn tek rnei olarak deerlendirmektedir, bkz: S. T.KATZ, The Holocaust inHistorical Perspective: The Holocaust and Mass Death before the Modern Age, New York, (OxfordUniversity Pres), 1994 s.126-135.18 P.N. DROTS, The Crime of State Genocide, Leyden, (A.W. Sijthoff,Vol II),1959, s.125.19 1971 ylnda 1 milyondan fazla Bengalli, 1972 ylnda Brundide 150,000 Hutulu, 1975 ve 1979 yllararasnda 1,5 milyon Kamboyal, 1992 ylnda Eski Yugoslavyada 200,000 Bosnal Mslman ve Hrvat, 1994ylnda Ruandada 800,000 Tutsi yaamn yitirmitir. George S. YACOUBIAN, Anna N.ASTVATSATUROVA, Tracy M. PROIETTI, Iraq and the ICC: Should Iraqi Nationals be Prosecuted for TheCrime of Genocide before the International Criminal Court, War Crimes, Genocide and Crimes AgainstHumanity, Vol. 1, No 1, January 2005, s. 54.


15/118

8

Tm bu tanmlar dikkate alndnda, soykrm (suunu) olgusunu tanmlamak adna

aba sarf edenlerin, yer aldklar bilim dal bakmndan ura alanlarnn, gerek olaylara

bak alarnn gerek niyetlerinin kendi gelitirdikleri tanmlara yansd grlmektedir.

Ayrca, tarihiler, siyaset bilimcileri, sosyologlar, felsefeciler ve bu konu ile ilgilenen bilim

adamlarnn, l saysn gz nnde bulundurarak meydana gelen olaylar soykrm olarakaklama eiliminde olduklar grlmektedir.20 zellikle, Soykrm Szlemesinin

kabulnden sonra soykrm suu en dehet verici su olarak deerlendirilmi fakat soykrm

kavram hatal bir kullanmla ve suiistimal edilerek sivillere kar uygulanan btn katliamlar

kapsayacak ekilde kullanlmaya balanmtr.21 Bu anlamda bizim grmzde soykrm

suunun hukuken unsurlar tanmlanm bir su olduu ve meydana gelen her etnik atma

ya da toplu lm olaylarnn boazlama soykrm olarak nitelendirilemeyecei ynndedir.22

Uluslararas hukukta ve zellikle uluslararas ceza hukukunda bu gne kadar insanlakar sular, sava sular gibi ayrmlar yaplagelmi ve bu normlara gre meydana gelen

eylemler vasflandrlmaya allmtr. ayet bu ayrmlar ve normlar gzetilmeksizin

meydana gelen tm katliamlara ya da ldrme eylemlerine soykrm denilecekse uluslararas

ceza hukukunda sava sular ya da insanla kar sular eklinde bir tasnif yapmann ne

kadar gerekli olduu da hi phesiz tartma konusu olacaktr.

Soykrm Szlemesinin kabulnden gnmze kadar geen srede geerliliini

koruyan ve soykrmn tanmnda en ok kullanlan aklama Birlemi Milletlerdeki

ifadedir.23 Ayrca gnmze dein soykrm szlemesindeki bu tanm, herhangi bir

deiiklik olmakszn Uluslararas Ceza Mahkemesi Stats (md.6), Eski Yugoslavya

Uluslararas Ceza Mahkemesi (md.4/2) ve Ruanda Uluslararas Ceza Mahkemesi Statlerine

(md.2/2) aynen alnmtr. Eski Yugoslavya ve Ruanda Uluslararas Ceza Mahkemeleri

birok davada sanklar soykrm suundan da mahkm etmitir.24

Soykrm olgusunun toplumsal, sosyolojik, tarih, felsef, siyas gibi birok yn

vardr ve bu nedenle birok bilim dalnn ura alannda yer almaktadr. Ancak hukuk bilimi

20 SCHABAS, a.g.e., s.7.21 Leo KUPER, Theoretical Issues Relating to Genocide: Uses and Abuses in G.J. Andreopoulos, ed.,Genocide: Conceptual and Historical Dimensions, Philadelpphia, (University of Pennsylvania Pres),1994, s. 35.22 Ermeni olaylarn soykrm olarak niteleme abalarna ilikin bkz.: lber ORTAYLI, Soykrm ddialarnnArkasndaki Gerekler, http://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/makaleler/makale31.html23 Justin McCarty, Trkiye Ermenistan likileri, Dn Bugn ve Gelecei stanbul, 15 Mart 2001 tarihlikonferans takdimi (eviri Doan Cokun, Ermeni Aratrmalar Enstits), http://www.eraren.org/24 Faruk TURHAN, Soykrm Suunda Bir Grubu Tamamen veya Ksmen Yok Etme Amac ve Ermeni TehciriOlay, Hukuki Perspektifler Dergisi, S. 9, Aralk 2006, s.48.


16/118

9

dndaki bilim dallarnda zaman zaman soykrm tanmnn tad olaanst anlam bir

baka ifade ile insanla kar su ile soykrm arasndaki derin anlam fark anlalmadan ve

kavramn hukuki boyutu gz ard edilerek almalar yapld bilinmektedir.25 Soykrm

konusu zerinde almalar yapanlarn tamamnn gz nnde bulundurmalar gerektiini

dndmz Soykrm Szlemesinin 2. maddesi ile oluturulan tanmnn oldukabaarl olduunu deerlendiriyoruz. zellikle baz aratrmac ve bilim adamlarn grup

kavramnn mill, etnik, rk veya din olarak snrlandrlmas noktasnda tatmin etmeyen bu

tanm; szlemenin kabul srasnda szlemeci taraflarn zerinde fikir birliine varmasn

salayacak ekilde doas gerei sreklilii olan ve var olma hakkna sahip olan grup

kavramna getirdii yaklamla taraflarn uzlamasn salam ve bu ekilde kabul edilen

szleme ile uluslararas hukukta byk ilerleme kaydedilmitir.

Uluslararas Ceza Hukukunda byk ilerlemeye imkn veren Soykrm Szlemesi vebu szlemenin kabulne dayanak tekil eden olan soykrm kavramnn tarihi seyri soykrm

olgusunu ortaya koymak asndan nemli bir yer tekil etmektedir.

II- TARH SREDnya tarihinde gnmze kadar geen srete meydana gelen kitlesel ldrme

eylemleri, etnik temizlik kampanyalar, katliamlar ve yok etme politikalar toplumlarca

zntyle karlanm, insanlk leminde unutulmaz yaralar am ancak ok eski zamanlarda

var olduu bilinen bu fiiller gnmze kadar da varln korumutur.

zellikle 1. ve 2. Dnya Savalarnda yaanan felaketler ve 2. Dnya Sava srasnda

Nazi Almanyasnn gtt yok etme politikas sonunda kar karya kalnan utan verici

durum sonunda uluslararas toplulukta genel olarak insanla kar sular olarak

deerlendirebileceimiz eylemlerin engellenmesi ve faillerinin cezalandrlmas yolunda

hareketlenmeler olmutur.

almamzn konusu olan soykrm suunun tarihteki geliim sreci uluslararastoplumun savalar srasnda verilen kayplar sonras ve yaanan ac bir o kadar da utan verici

tecrbeler sonras meydana gelen bu messif olaylar engelleme abalar ile dorudan

ilikilidir.

25 Gndz AKTAN, Ak Kriptolar: Ermeni Soykrm ddialar Avrupada Irklk ve Trkiye nin AByelii, Ankara, (Aina Kitaplar-Turmax Yaynclk), 2006, s. 160.


17/118

10

Bu nedenle bu abalarla dorudan iliki olduunu deerlendirdiimiz soykrm

kavramnn gelitirilmesi, soykrm suunun tanmlanmas, soykrm suunun

cezalandrlmas ve nlenmesi dncesi ve bunun hayata geirilmesi srecini, tarihte

meydana gelen soykrm fiillerini deerlendirmek yerine daha faydal olacan

dndmz soykrm kavramna ve soykrm suunun tanmna ulalmasnda kavramsalve hukuki geliimleri dikkate alarak bu dorultuda meydana gelen gelimeleri adm adm

incelemeye alacaz.

1. Birinci Dnya Savana Kadar Meydana Gelen Gelimeler

A- Peter Von Hagenbachn Yarglamas ve Gustave Moynierin

Uluslararas Ceza Mahkemesi Szlemesi Tasars

1648 Westaphalia devletler sistemine gre, devlet egemenlii mutlak ilke olup26uluslararas su kavramnn geliimi, bu sularn takibi ve kovuturulmasnn uluslararas

hukukta yerini almas zaman almtr.

1474 ylnda, Landvogt Peter von Hagenbachn uluslararas bir mahkemede

yarglanmas27 uluslararas ykmllklere uymamann mahkeme nne getirilmesi

uygulamasna verilecek ilk rneklerden bir tanesidir.

15. yzyln ortalarnda (1433-1477), Almanyann Yukar Ren blgesinde bulunan

Breisach ehrine Bourgogne Dk Charles tarafndan atanan von Hagenbachn, hakimiyeti

altndaki blgede kurduu korku ve dehete dayal dzen iinde yaayan insanlara kar

uygulam olduu fiilleri, 1477 ylnda kaybettikleri sava sonras Avusturya Aridk

tarafndan yalnzca Hagenbachn yarglamas iin kurulan zel mahkemede iddia konusu

yaplm, sank Hagenbach Tanr ve insanln kurallarn ayaklar altnda ineyerek masum

sivil halka kar ilenen rza geme, ldrme ve yama sularndan yarglanm ve lm

cezasna mahkm edilmitir.28

nemli gelimelerden bir dieri, Uluslararas Kzl Ha Komitesi kurucusu olan

Gustave Moynierin 1872 ylnda, 1864 tarihli Cenevre Szlemesinin ihlllerini nlemek

26 Gndz AKTAN, Devletler Aras Hukuka Gre Ermeni Meselesi, Trkiye Gnl, Say 64, 2001, s.6.27 Durmu TEZCAN, Uluslararas Sular ve Uluslararas Ceza Divan, Ankara, Hukuk Kurultay 2000, Cilt1, (Ankara Barosu Yaynlar), 2000, s.272.28 R. Murat NOK, Tarihi Perspektifi ile Uluslararas Ceza Divan, Ankara, (Turhan Kitapevi Yaynlar, 1.Bask), 2003, s.23.


18/118

11

ve bu ihllleri yarglamakla grevli bir uluslararas adl yarg kurumu oluturmay

amalayarak hazrlad uluslararas ceza mahkemesi szlemesi tasarsdr.29

Bu tasar ile uluslararas szlemeleri ihll eden ahslarn ceza sorumluluu uyarnca

yarglama grevini ifa edecek uluslararas ceza mahkemesinin kurulmas dnlm ise de

dnemin uluslararas hukukular tarafndan icra edilemez bulunan tasar baarszlkla

sonulanmtr.30

B- La Haye Bar Konferanslar19. yzylda dikkati eken bir dier nemli gelime ise, 1899 ve 1907 de

gerekletirilen La Haye Bar Konferanslardr. Bu konferanslar sonunda sava hukukunu

dzenleyen 1899 ve 1907 La Haye Bar szlemeleri imzalanmtr.31

1899 ylnda yaplan Birinci La Haye Konferans, Rus ar II. Nikolann teklifi

zerine toplanmtr. arn 24 Austos 1898 tarihli fermanyla, devletleraras ilikilerin

gelitirilmesi, barn korunmas ve silahszlanma konusunun grlmesi iin konferans

yaplmas gndeme getirilmitir. Silahlanma yarnn getirdii ykn altnda ezilmekte olan

dier devletler, bu yaklam olumlu karlam ve 18 Mays 1899da, La Hayede, 26 devlet

temsilcisinin katlmyla Birinci Bar Konferans yaplm, konferansn sonunda,

Uluslararas Uyumazlklarn Bar Yollarla zmne likin La Haye Szlemeleri

(Hague Conventions for the Pacific Settlement of International Disputes) imzalanmtr.Konferans srasnda uluslararas bir ceza mahkemesinin kurulmas ynnde giriimler olmu

ancak baarszlkla sonulanmtr.32 Buna ramen sava hukukunu tedvin eden 1899

szlemeleri ile vatandalk bana bakmakszn her ahsn, insan olmasndan kaynaklanan

birtakm hak ve ykmllklerinin bulunduu ve bireyin de uluslararas hukuk znesi olduu

ynnde fikir birliinin salanmas hususunun elde edilen nemli kazanmlardan bir tanesi

olduunu deerlendiriyoruz.

Birinci Konferans sonucunda, birok meselenin zmsz kalmas nedeni ile AmerikaBirleik Devletlerinin giriimi sonucu ve Rus-Japon savann bitimini takiben 44 devletin ve

29 NOK, a.g.e, s.24.30 ASLAN, a.g.e., s.21.31 Melda SUR, Uluslararas Hukukun Esaslar, stanbul, (Beta Yaynevi, Gelitirilmi 2. Bask), 2006, s.250.32 Mehmet GNLBOL, Milletleraras Siyasi Tekilatlanma, Ankara, (ASBF Yaynlar, No:236 2. BaskSevin Matbaas), 1968, s.64-69.


19/118

12

356 temsilcinin katlmyla 1907 La Haye II. Bar Konferans dzenlenmi ve 1907 tarihli

Lahey Bar Szlemeleri imzalanmtr.

1907 tarihli bu szlemeler ile silahl atma hukuku33 ayrntl bir ekilde

dzenlenmi ve bu dzenlemeler ile insancl hukuk kurallarn geliimine katk salanm,

baz fiillerin szlemelerde aka su olarak ngrlp yasaklanm, uluslararas topluluun

bu fiillere hogryle yaklamayacann aklanm ve bylece uluslararas sularn

kanunilik unsurunun ortaya konmutur.34 Ancak tm bu gelimelere ramen szlemelerde

ihll edilmemesi ngrlen fiillere ilikin uluslararas denetim mercii oluturulmas

hususunda, bir nceki Konferansa gre nemli bir kazanm salanamam, uyumazlklarn

bar yollardan zlmesine byk aba harcanmasna ramen dnya savalarnn

balamasna engel olunamamtr.

Ayrca deinmekte fayda grdmz dier nemli bir husus ise ilerleyen

dnemlerde savan yrtlmesi konusunda hukuksal boluklarn kapatlmasnda

yararlanlacak olan Martens Hkmdr. Martens Hkm, adn sz konusu kural teklif

eden Rus delegesi Fyodor F.Martensten alm olup 1899 tarihli II Nolu Kara Savann Yasa

ve Teamllerine Dair Szlemenin nsznde yer alan ve oybirlii ile kabul edilmi bir

hukuk ilkesidir. Martens Hkm; pozitif hukuk dzenlemelerinin bulunmad durumlarda

bile savaan taraflarn birbirlerine insanca davranma ykmll altnda olduklarn ifade

etmektedir.35 Bu hkm ileride Nrnberg yarglamasnda kullanlm ve bu hkm nedeni ile

Nrnberg mahkemesinin temelleri atlabilmitir.

C- Birinci Dnya Sava

1907 tarihi sonrasnda da devletlerarasnda ortaya kan uyumazlklar, atmaya

varmadan zlememi, sava bu meselelerin zm konusunda olaan bir yol olarak

grlm ve tm dnyay derin bir acya boan 1. Dnya sava patlak vermitir.

Birinci Dnya Savanda yaklak 60 milyon insan silhaltna alnm, Amerikadnda tm Ktalar bundan etkilenmitir. Bu savata 21 milyon sava yaraland ve

yaklak 9 milyon askeri personelin hayatn kaybettii bilinmektedir.

33Silahl atma Hukukuna likin anlamalar iin bkz.:http://www.msb.gov.tr/asad/default.php?page=silahli_catisma_hukuku34 ASLAN, a.g.e. s.26.35 ASLAN, a.g.e., s.27.


20/118

13

2. Birinci Dnya Sava Sonras ve kinci Dnya Savana Kadar Meydana

Gelen Gelimeler

1. Dnya Sava sonras mttefik devletler tarafndan sava hukuku ve teamllerini

ihll eden dman devletler uyruu kiileri yarglamak amacyla gerekli dzenlemeleri

yapacak bir komisyon oluturuldu.36 Almanya ile imzalanan Versailles Anlamasna konulan

hkmle bir uluslararas mahkeme kurulaca belirtildi37.Ayrca yine bu anlamaya konulan

hkmler Alman Hkmetine sava hukuku ve teamllerini ihll eden kiileri yarglamak

amacyla mttefik devletlere teslimini art komutu. Anlamann 22738-229. maddelerinde

devrik Alman mparatoru II. Wilhelm ile dier sava sulularnn kurulacak bir Uluslararas

Ceza Mahkemesi tarafndan yarglanmas ngrlmt.39 Ancak Hollandann lkesine

snan II. Wilhelmi40 iade etmemesi ve mttefiklerin de teki sava sulularnn

yarglamasn Leipzig Mahkemesine

41

brakmas sonucu bu hkmler uygulanamamtr.

42

1. Dnya Sava srasnda yaanan insan haklar ihllleri sylemleri arasnda Ermeni

aznln Trk kuvvetlerce ldrld iddias da yer almaktayd. Ermeni nfus zerinde

sava srasnda alnan tehcir kararna ilikin ngiliz, Fransz ve Rus Hkmetlerinin 24 Mays

1915de yaymladklar ortak bildiride; Trkiyenin insanla ve uygarla kar bu yeni

sular43 karsnda, mttefik hkmetler, Osmanl Hkmeti mensuplarn ve katliama

katlan memurlarn ahsen sorumlu tutacaklarn Bab- Aliye alenen bildirirler denmekte

36 Ulusal ve Paris Bar Konferans Ocak 1919da topland zaman sava sularn cezalandrma meselesigndemin ilk maddesini oluturuyordu. Mttefikler bu amala, savaa sebep olanlarn sorumluluu vecezalandrlmas komisyonunu kurdular. Amerikal iki temsilci Dileri Bakan Robert Lansing ile nde gelenbir uluslararas hukuk aratrmacs olan James Scott, Alman Kayzerinin muzaffer mttefikler tarafndanyarglanmas projesine itiraz ettiler. Byle bir yarglamann gerek yerle gerek uluslararas hukuk alanndaimdiye kadar bilinmeyen ve uluslarn modern uygulamalarnda rnekleri bulunmayan bir sorumluluk anlay oluturacan ne sren Lansing ve Scott, mttefiklerin, siyasal meyyide uygulama hakkna sahipolduklarna kabul ederlerken, hukuksal ceza verme hakkna sahip olduklarn reddettiler. Ayrntl bilgi iinbkz: Vahakn. N.DADRIAN, Ulusal ve Uluslararas Hukuk Sorunu Olarak Jenosid, stanbul, (BelgeYaynlar, 1. Bask), ubat 1995, s.125.37 AKTAN.,a.g.m., s.2.38 Szlemenin 227. maddesinde II. Wilhelm szlemelerin kutsal gcne ve uluslar aras ahlka acmaszsaldrda bulunmakla sulanmtr.39 Tevfik ODMAN, Eski Yugoslavyalelgili Uluslararas Ceza Mahkemesinin Kuruluu ve Yasal Dayana,

AHFD, Cilt:45, S. 1-4, 1998, s.133.40 II. Wilhelm 11.11.1918 ylnda srgne gitmek zere Hollanda snrn am ve Hollanda Hkmetitarafndan kendisini arlamakla grevlendirilen Kont Bentinck tarafndan karlanmt, bkz: David WALDER,anakkale Olay, (Milliyet Yaynlar, Birinci Bask), Mays 1970, s.72.41 A.B.D.nin nerdii forml uygulanarak sava sulularnn yarglanmas, her devletin kendi mahkemelerinebraklm, Leipzig kentindeki mparatorluk Yksek Mahkemesinde yaplan yarglamalar sonucu yalnzca 6 kiihafif hapis cezalar ile mahkm edilmitir.42 Ezeli AZARKAN, Bireyin Uluslararas Sorumluluu ve Milosevi Davas, SHFD, Cumhuriyetimize 80.Yl Armaan, Cilt 11, S. 3-4, 2003, s.272.43 Bildiride yer alan insanla kar su ifadesinin gemite kullanld grlmekte ise de uluslararas birbelgede yer al ilk kez bu bildiri ile gereklemitir. SCHABAS, a.g.e., s.17.


21/118

14

idi44. Buna karlk, Trk sempatizan olmad bilinen Amerikan D leri Bakan Robert

Lansing'in "askeri harekt blgesinde olmas halinde" Trk hkmetinin Ermenileri tehcire

(deport) "az veya ok hakk olduu"nu syledii de bilinmektedir45. te yandan 1912-13

Balkan savalar srasnda 1907 Lahey Kurallarn ihll suretiyle ilenen sava sularn

aratran bir raporda, zellikle Trklerin bana gelen facialar karsnda insanla karsulardan sz edilmemesi manidardr.46

1. Dnya Savann sona erii sonras 10 Austos 1920 tarihli Osmanl mparatorluu

ile imzalanan Sevr Antlamas ile birlikte Trkiyede yaplacak bir mahkemeye raz

olundu.(md.226). Mahkemeyi oluturmak galiplere braklyor; istenen kiilerin yakalanp

mahkemeye teslimi taahht ediliyordu.47

24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Antlamas ile Sevr Antlamas ortadan

kaldrlm ve Sevr Antlamas ile sulu olduklar iddia edilen Trk resmi grevlileri Lozan

Antlamasna ekli Genel Affa likin Bildiri ve Protokole gre de, Trk resmi grevlileri

affedilmitir. Trkiye Cumhuriyeti Osmanl dnemine ilikin tm siyas, askeri ve hukuki

sorunlarn Lozan Bar Anlamas ile zmlemi tasfiye etmitir. Trkiye Cumhuriyetinin

Osmanl dnemindeki eylemler ve ilemler bakmndan Lozan Bar Anlamasnda yer alan

hkmler dnda herhangi bir hukuksal sorumluluu ya da ykmll bulunmamaktadr.48

Gnmzde ykselen bir eilim halinde Trklerin Ermenilere kar soykrm

gerekletirdii iddialar eitli lobi gruplarnn faaliyetleri nedeni ile dnya kamuoyunda

nemli bir yer tutmakta ve bu husus Trkiyeyi keye sktrma ve karalama kampanyasna

dntrlmektedir. Hatta lkelerin parlamentolarnda szde soykrm inkr yasalar

kartlmaktadr. Tehcir srasnda meydana gelen istenmeyen olaylar; soykrm kelimesinin

dahi icat edilmedii bir dnemde soykrm olarak sunmann doru olmadn dnmekle

birlikte, meydana gelen olaylarn soykrm olduu iddialarna ilikin yaplacak almann

44 AKTAN, a.g.m., s.2.

45 1. Dnya Sava sonrasnda Tehcir olaylarnn insanla kar sular olarak deerlendirilip bu nedenleOsmanl yetkililerine kar soruturma almak istenilmesine A.B.D. ve Japonya yrrlkteki hukukta bunailikin bir kural bulunmad bu eylemlerin ancak ahlaka aykr hareketler olarak nitelendirilebilecei gerekesiile iddetle kar kmlardr. Ayrntl bilgi iin bkz: Cherif BASSIOUNI, Crimes of War: The Book,http://www.crimesofwar.org./thebook/crimes-against-humanity.html.46 Report of the International Commission to Inquire into the Causes and Conduct of the Balkan Wars,Washington: Camegie Endowment for International Peace, 1914, ` Katliam, G, Asimilasyon' blm, s.58-148.,aktaran AKTAN, a.g.m., dipnot 2)47 AKTAN, a.g.e., s.6.48 Sadi AYCI, Hukuksal Adan Birinci Dnya Savanda Ermeni Ayaklanmalar ve Alnan nlemler,Silahl Kuvvetler Dergisi, S.369, Temmuz 2001, s.34.


22/118

15

kapsaml ve ayrntl bir yer igal edeceinden hareketle almamzn boyutunu aacan

deerlendirdiimiz bu mesele hakknda ana hatlar ile bir ereve izmenin zorunlu olduunu

dikkate alarak konu hakknda unlar sylemek bizim iin kanlmaz olmutur.

Osmanl idaresinin ald karar ile uygulanan zorunlu g sonucunda ya da baz

Trklerin Ermenilerden eitli sebeplerle kiisel intikam alma istekleri nedeni ile istenmeyen

olaylar ortaya km olabilir. Ancak u gzden karlmamaldr ki Osmanl Hkmeti

Ermenilere kar kendi bana hareket ettiini dnd vatandalarn yarglam49 ve onlar

cezalandrmsa byle bir durumda Osmanl hkmeti nasl soykrmla sulanabilir? Baka

bir deyile olaylarn resmi devlet politikas olarak gerekletirildii hangi gerekeye

dayandrlabilir? Osmanl toplumunun rk olmadn, rkln bu toplum yapsna uzak

olduunu gsteren saysz delil vardr.50 Bu anlamda Ermeni olaylarna ilikin iddialarn51

analizini yapmak adna ve olaylarn tarihi, politik, sosyolojik yanlarn da ortaya koyacakekilde sunulacak birok boyutu vardr. Ancak sonu olarak Ermeni soykrm iddialarnn

deerlendirilmesi olgusunun soykrm teriminin bir hukuk terimi olduunun bilinci ile ve bu

terime istenilen anlamn yklenmeyecei vurgusuyla uluslararas hukuku ilgilendiren ve bu

anlamda ancak ve ancak grevlendirilmi mahkemelerin karar ile saptanabilecek bir mesele

olduunun altn izmek isteriz.

1. Dnya Sava sonras 2. Dnya Savana kadar yaanan 20 yllk dnemde sava

srasnda yaanan insanlk d olaylar ve bunlarn faillerinin yarglanmas hususundaki

eksiklik anlalmasna ramen bu sular ve failleri yarglamakla grevli uluslararas ceza

mahkemesi kurma abalar sonusuz kalmtr. Ancak 1934 ylnda, Fransaya resmi ziyarette

bulunan Yugoslavya Kral I. Alexander ve Fransz Dileri Bakannn ldrlmesi olay

uluslararas ceza mahkemesi kurma dncesini yeniden gndeme getirmitir.52 Fransz

Hkmetinin abalar sonucu, 13 Kasm 1937 tarihinde Milletler Cemiyeti tarafndan

Terrizmin (Tedhiiliin) nlenmesi ve Cezalandrlmasna Dair Szleme ile bu

szlemenin eki durumundaki Uluslararas Terr Sularn Cezalandrmakla Grevli Ceza

49 Ayrntl bilgi iin bkz.: Feridun ATA, gal stanbulunda Tehcir Yarglamalar, Ankara, (Atatrk Kltr,Dil ve Tarih Yksek Kurumu Trk Tarih Kurumu Yaynlar), XVI. Dizi, S. 108, 200550 Ermeni meselesine ilikin ayrca bkz.: Aysel EK, Belgeler ve Tanklarla Trk Ermeni likilerindeTarihi Gerekler, (Alfa Yaynlar, 1. Bask), Kasm 2006; Samuel A. WEEMS, Ermenistan:TerristHristiyan Devlerin Srlar, (leri Yaynlar, 1. Bask), Mart 2006; Sedat LANER, Trkler ve Ermeniler:Bir Uluslararas likiler almas, Ankara, (Usak Yaynlar, Geniletilmi 2. Bask), 2005; HsamettinYILDIRIM, Ermeni ddialar ve Gerekler, Ankara, (Sistem Ofset Yaynlar), 2000; Mehmet PERNEK,Rus Devlet Arivlerinden, 100 Belgede Ermeni Meselesi, (Doan Kitap Yaynlar, 1. Bask), Mart 200751 Ermeni iddialarna ilikin ayrntl bilgi iin bkz: DADRAN, a.g.e.;.Kevork B. BARDAKJAN, Hitler veErmeni Soykrm, stanbul , (Peri Yaynlar, lk Bask), Temmuz 200652 ASLAN, a.g.e., s.32.


23/118

16

Divannn Kurulmasna likin Szleme kabul edilmitir. Ancak bu szlemelerin kabuln

izleyen yllarda uluslararas ceza hukukunda yeni ufuklar amas beklenen bu mahkeme araya

giren sava nedeni ile gerekli ilgiyi toplayamam yalnzca Hindistann onaylad

szlemeler yrrle girmemitir.53

Her ne kadar Terrizme ilikin szlemeler beklenen ilgiliyi toplayamad ise de o

dnemde; saldr savann uluslararas dayanmay ihll ettiini vurgulayan, uyumazlklarn

bar yollardan zmne ilikin 1924 tarihli Cenevre Protokoln, saldr savann su

tekil ettiine ve uyumazlklar zmede bir ara olarak kullanlamayacana dair, 24.9.1927

tarihli Milletler Cemiyeti Genel Kurulu kararn, uyumazlklarn zm savaa bavurmay

yasaklayan ve szlemeci taraflarn karlkl ilikilerinde ulusal politika arac olarak savatan

vazgemelerini ngren 27.8.1928 tarihli Briand-Kellogg Paktn insancl hukukun ihllini

ve sava nlemeye nemli aamalar olarak deerlendirmek mmkndr.

54

Hukuk dnyasnda bu gelimeler meydana gelirken 1933 ylnda iktidara gelen Alman

Sosyalist i Partisi Adolf Hitlerin nderliinde nc Reich olarak adlandrdklar

devletlerini giderek zgrlkleri kstlayan totoliter bir devlet haline dntryorlard.55 Bu

srada kendisi de bir Polonya Yahudisi olan soykrm suunun mucidi Lemkin 1930lu

yllarda tannm bir uluslararas ceza hukukusu haline geldi.56 1933 ylnda ise Lemkin 5.

Ceza Hukuku Birletirme Madrid Konferansnda; rksal dinsel veya sosyal topluluklarn yok

edilmesinin, uluslararas hukukta su olarak ifade edilmesi ynnde bir teklifte bulundu ve

Barbarlk ve Vandalizm57 olmak zere iki yeni su tipi ortaya koydu ancak bu teklifi kabul

edilmemidi. Lemkinin teklifinin kabul edilmemesinin en byk gerekesi ise lkelerin

devlet egemenliine ilikin grleri idi ve o dnemde bir lke iinde ilenen sularn

uluslararas bir mahkemede kovuturulmasnn lke egemenliine mdahale olaca gr

arlktayd.58

53 TEZCAN, a.g.m., s.272.54 TEZCAN, a.g.m., s.273.55 Ayrntl bilgi iin bkz.: Hannah ARENDT, The Origins of Totalitarianizm, Newyork, (Schocken Books),200456 BARDAKJAN, a.g.e, s.11.57 Barbarlk: milli, rki, dini ya da sosyal topluluklarn kasten yok edilmesi. Vandalizm: milli, rki, dini ya dasosyal topluluklarn bir ifadesi olarak bu topluluklara zg kltrel ve sanatsal almalarn yok edilmesi. Ayrcabkz.: http://www.preventgenocide.org/lemkin/madrid/1933english.htm58 JONES, a.g.e., s.9.


24/118

17

2. Dnya Savana kadar soykrm suuna ilikin olaylar hali hazrda ngiliz

Babakan Winston Churchillin ifade ettii gibi isimsiz bir su olma zelliini devam

ettiriyordu.

3. kinci Dnya Sava ve Sonras

A- kinci Dnya Sava

1939 da Almanyann Polonyay igal etmesi ile balayan, Fransa, ngiltere,

Sovyetler Birlii ve tm Avrupay iine alan, in, Japonya ve Amerika Birleik

Devletlerinin de katlmasyla byk bir corafyaya yaylan kinci Dnya Savanda

kullanlan ileri teknolojiye sahip harp malzemelerinin tahrip gcnn de etkisi ile milyonlarca

sivil yaamn yitirmi, askeri kayplarn says da ok yksek olmutur.

2. Dnya Sava srasnda Hitlerin dnya sahnesindeki ykselii ve Alman

Hkmetinin ayrmc politikalarnn uygulamaya konulmasyla birlikte Nazi Almanyasnda

cereyan eden antisemitizm hareketleri ile milyonlarca Yahudinin yok edilmesine neden

olmutur.59 Adolf Hitler, toplumu btn kalite, asalet ve gzelliinden arndran bulac ve

ifsat edici bir kitle olarak tanmlad Yahudileri, Nihai zm adn verdii sistematik katle

dayal plan erevesinde yok etmitir.

Yahudi Soykrm, Almanlarn Polonyay igali ile birlikte balad. 1939 ylnn

Eyll ayna kadar Almanya ve Avusturyada bulunan Yahudilerin te ikisi srgne

gnderildi. 1935 ylnn Haziran ayna gelindiinde kamplarda 3500 mahkm vard.

Balangta sadece Alman rejimine muhalif olanlarn tutuklanarak konulduu bu kamplara

savan balad 1939 ylndan itibaren Almanyann igal ettii topraklardan da mahkmlar

gnderilmeye balanlmtr. Himmler, yardmcs Reinhard Heydriche en ksa zamanda

Yahudi sorununa kesin zm bulmasn emretti. Bunun zerine nihai zm olarak toplama

kamplar geniletildi ve lm kamplarna dntrld. Auschwitz, Bergen-Belsen, Dachau

59 Liai DUONG, Racial Discrimination In the Cambodian Genocide, Genocide Studies Program, MacMillanCenter for International and Area Studies, No. 34, 2006,s.1.


25/118

18

Sobibor, Treblinka kamplarnda byk ounluu Yahudilere ait olmak zere 12 milyon

insann can verdii bilinmektedir.60

B- kinci Dnya Savann Etkileri

1. ve 2. Dnya Savalar aras yaanan dnemde bireyin uluslararas hukuk znesi

olmamas ve bu nedenle uluslararas hukuk alannda herhangi bir hak iddiasnda

bulunamamas olgusunda esasl bir deiiklik olmamtr. Bu srete, uygulamadaki

uluslararas hukuk doktrinine gre devletlerin kendi vatandalarna kar kt muamelelerinin

kendi i hukuklarna tbi olmas, bir baka devletin herhangi bir lkenin kendi vatandalarna

kar muameleleri hakknda ikyet etme ya da protestosu veyahut da bunu uluslararas hukuk

alannda kovuturma giriimi devletlerin egemenlik haklarna saygszlk olarak grlyor ve

iilerine mdahale olarak kabul ediliyordu.61

1940 yl balarnda Yahudi soykrm henz tam olarak gn na kmadndan,

zellikle ngiltere ve Amerika, Almanya snrlan iinde ilenen sularn bir uluslararas

mahkemede ele alnmasndan yana deildiler. Buna karlk Almanya'nn lke dnda, igal

ettii lkelerde iledii fiillerden dolay sorumlularn yarglanmasn savunuyorlard. Bylece

ulus-devlet egemenliine sayg devam edecekti. Zira sava hukuku sadece sava srasnda

lke dndaki sivillere kar ilenen sulardan dolay bir lke sorumlularnn uluslararas

yargya tbi olmasn ngryordu. nsanla kar su kavram doktrinde tartlmakla

birlikte, lke iinde ilenen sular kapsayacak ekilde henz devletler hukukuna

girmemiti.62

Bir insanlk suu niteliinde olan 2. Dnya Sava, dnya bar ve insan kiiliinin

ancak uluslarn ortak ilgi ve gzetimi ile korunabilecei bilincinin nemini bir kez daha

uluslararas toplumun gndemine tam63, Nazi Almanyasnn Yahudilere kar toplama

kamplarnda uygulad vahet ve toplu katliamlar zc olmakla birlikte bu olaylarn

sonucunda uluslararas insan haklar hukukunun ve uluslararas ceza hukukunun geliimine

de byk katk salanmtr. zellikle Nazi zulmnn ulat boyutlarn dnya kamuoyuncapaylalmaya balanlmas bireyin uluslararas ceza sorumluluunu tartmaya amtr.64

60 Fikret LKZ, Toplama Kamplarndan Nuremberg Mahkemesine, Gncel Hukuk Dergisi, S. 20, Austos2005, s.15.61 BUERGENTHAL, a.g.m., s.5.62 AKTAN, a.g.m., s.7.63lhan AKBULUT, nsan Haklar, Askeri Adalet Dergisi, S. 104, Ocak 1999, s.2.64 BUERGENTHAL, a.g.m., s.5.


26/118

19

Ayrca, Almanlarn igal ettii lkelerde bavurduklar bask, iddet ve insanlk d

muameleler tm lkelerde iddetli bir tepki dourmu ve sava sulularnn cezalandrlmas

gerektii yolunda yaygn bir dnce ve beklentinin domasna sebep olmutur.65

Bu gelimeler yaanrken ngiliz Dileri Bakan Antony Eden, 17 Aralk 1942

tarihinde Avam Kamarasnda yapt konumasnda, Alman igaline uram Polonya

Yahudilerinin youn olarak barbarca ve insanlk d muamelelere maruz kaldn, Hitlerin

sklkla tekrarlanan Yahudi rkn Avrupadan kazma amacnn Naziler tarafndan

uygulamaya konulduunu belirterek ngiliz Hkmetinin amacnn bu sularn faillerinin

cezasz brakmamak olduunu ifade etti.66 Bu srada daha sava bitmeden Mttefik Devletler

30 Ekim 1943 tarihli Moskova Bildirisi ile failler iin ceza kovuturmas yaplmasn

kararlatrm ve savan kmasna neden olanlarla birlikte, sava srasnda insanlk d

eylemlerde bulunanlar cezalandrma niyetlerini ilan etmilerdi. Ayn bildiri savasulularnn kovuturulmasnda iki usul ngryordu. Katliam, ikence ve sair sular ileyen

adi sava sulular bu sular iledikleri yerin ulusal mahkemeleri nnde ve bu

mahkemelerin ulusal kanunlar nnde, sular belli bir corafi blge ile snrlandrlamayan

dman devlet mensubu st dzey yneticileri olan byk sava sulular ise gerek Avrupa

gerek Uzak Douda kurulacak askeri mahkemeler tarafndan yarglanacakt.67

Faillerin yarglanmas maksadyla kant toplamaya balayan yetki alan yalnzca igal

edilmi topraklarla snrl olmayacak ekilde belirlenen Birlemi Milletler Sava Sularn

Aratrma Komisyonu Hukuk Komitesinde grevli Amerika Birleik Devletleri temsilcisi

Herbert C. Pell, vatansz olmalar ya da rklar veya dinleri nedeniyle haklarnda su ilenen

kimselere kar yaplan eylemleri tanmlamak iin insanla kar su deyimini kullanmtr.68

Mays 1944 ylnda ise Hukuk Komitesi rk, millyeti, din veya politik inanlar nedeni ile

zarar grenleri, korumak ve bu sularn faillerini kovuturmak konulu bir teklif hazrlad.

Ancak rk, din, mill ya da politik nedenlerle gerekletirilen sularn vasflandrlmas

meselesine ve bu tr sularn sava sular kapsamnda yer alp alamayaca sorununa zm

bulmak maksadyla teklifin Mttefik Devletlere gnderilmesi karar alnd.

69

65 ASLAN, a.g.e., s.34.66 Parliamentary Debates, House of Commons, Vol.385, No.17, cols.2082-2084den nakleden SCHABAS a.g.e.,s.30.67 Edip F. ELK, Milletleraras Hukuk,stanbul, (HF. Yaynlar, Cilt 1), 1980, s. 462.68 SCHABAS a.g.e., s.31.69 SCHABAS a.g.e., s.32.


27/118

20

Bu hazrlk almalar devam ederken oluturulan sava sulularnn

cezalandrlmasnn ngrld ilk uluslararas dzenleme, Almanlarn yenilgileri

sonucunda 5 Haziran 1945 tarihinde imzaladklar Teslim Bildirisidir. Bu bildiri ile Alman

yneticileri sava suu ileyen Nazi Yneticilerini Mttefik Devletlere teslim etmeyi kabul

etmi oluyorlard.70

Ayrca Almanya ile beraber hareket eden malup devletlerle imzalananbar antlamalarnda da, sava sularnn yakalanmas ve yarglanmas konusunda

Mttefiklere yardmc olma ykmll getirilmiti.71

Tm bu gelimelerin sonunda 1941'de balayan almalar 1945'te Amerika Birleik

Devletleri'nin 26 Haziran-8 Austos 1945 tarihleri arasnda dzenlenen Londra Konferans'na

sunduu bir neriyle yeni bir aamaya ulat. Konferansa sunulan teklifte Lahey

szlemelerinde yer alan Martens Hkmne de atf yapld. Bylece, bir suun nceden

aka tanmlanmad halllerde, uygar halklarn teaml, insanlk hukuku ve kamuvicdannn emirlerinden kan milletlerin hukuk ilkelerinin uygulanmas ngrld. Ancak

Martens Hkm bir sava hukuku72 kavram olduundan, lke iinde ilenen sularn

yarglanmas, saldr kavramyla yani sava balatmayla ilikilendirildi. Bu ekilde

uluslararas hukuk doktrininde uygulamada olan klasik devlet egemenlii grne bir

anlamda istisna getirilerek savaa atf yapmak suretiyle, i ilerine karlabilecei

belirtiliyordu.73

Londra Konferansnda sava sulularnn yarglanmasn ngren hukuki metin

zerinde yaplan uzun tartmalarn nihayetinde, galip devletler A.B.D, ngiltere, S.S.C.B ve

Fransa temsilcileri, 8 Austos 1945 tarihinde Avrupa Mihver Devletleri Byk Sava

Sulularnn Yarglanmas ve Cezalandrlmasna dair Londra Antlamasn imzaladlar.

Szlemeye ekli Uluslararas Askeri Mahkeme Stats74 ile de Nrembergde kurulacak

Uluslararas Askeri Mahkemenin75 yetki ve ileyii belirlendi. Sz konusu Antlama, daha

70 ASLAN., a.g.e., s.36.71 Malup devletler, Romanya ve Finlandiya ile 19 Eyll 1944, Bulgaristan ile 28 Ekim 1944 ve Macaristan ile30 Ocak 1945 tarihlerinde imzalanan szlemeler. LKZ, a.g.m., s.15.

72 Jus in bello kategorik olarak kabaca iki temel alt disipline ayrlmaktadr. Cenevre Hukuku ve La HayeHukuku. La Haye Hukuku sava yntemleri, aralar ve silahlarla ilgilenirken uluslararas insancl hukuk olarakda bilinen Cenevre Hukuku ise savan insancl ynleri zerinde durmaktadr. Cenevre Szlemelerininbirok hkmleri var olan gelenek hukukunu yasalatrd iin devletler bu szlemelere taraf olmasalar bileNremberg Mahkemesinin ifade ettii gibi taraf olunup olunmadna baklmakszn gelenek hukukundan doanykmllkler tm savaanlar balaycdr, bkz.: brahim KAYA, Ycel ACER, Silahl atmalar Hukuku ve Irak Sava:hlallere ve Olas Yarglamalara likin Deerlendirmeler , SHFD, Cumhuriyetimize 80. YlArmaan, Cilt 11, Say 3-4, 2003, s.115-135.73 AKTAN, a.g.m., s.7., SCHABAS, a.g.e., s.32-33.74 Nremberg art75 International Military Tribunal


28/118

21

sonra 19 devlet tarafndan daha kabul edilmi ve Naziler tarafndan ilenen sular yarglamak

zere uygulanmtr.76

Nremberg art ile birlikte klasik devlet egemenliinin gerektirdii ve devlet

egemenliine bal yetkiler balamnda gerekletirilen eylemlerden dolay bireyin sorumlu

tutulamayaca, bu eylemler sebebi ile sadece devletin yarglanabilecei ynndeki gr

deiiklie uramtr. Nremberg art ile devletin sava sularndan doan sorumluluunun

yannda bireyin de bu tr sulardan sorumlu tutulabileceinin kabul uluslararas toplumda

geni bir destek grmtr. Bireyin uluslararas hukuktaki sorumluluunun hukuksal kayna

da Nremberg artnn bireyin sava sular, insanla kar sular ve bara kar sulardan

dolay sorumluluunu belirten hkmleri ile belirlenmitir.77

C- Nremberg Uluslararas Askeri Mahkemesi

a) Mahkemenin Yaps

Mahkeme kurulu olarak Nremberg artnn 2 ve 14. maddeleri gerei Almanyann

Bavyera Eyaletinde bulunan Nremberg ehrinde her birinin de yedei bulunan drt

yargtan ve sulamalar hazrlayan ve dava aacak olan bir iddia makamndan olumutu.

Yarglarn atamas szlemeye taraf olan lkelerce A.B.Dden Biddle, Fransadan

Donnedieu de Vabres, ngiltereden ayn zamanda mahkeme bakan olan Lawrence, Eski

Sovyetler Birliinden Nikitchenko atanmak suretiyle gerekletirilmiti. Savclk makamnise A.B.D adna Jackson, Fransa adna Menthon, ngitere adna Shawcross, Eski Sovyetler

Birlii adna Rudenko igal etmiti.78

b) Mahkemenin Yetkisi

Mahkemenin yer bakmndan yetkisi sava blgesi ile snrl olup su tanmlarnda

belirtilen eylemler Almanya topraklarnda gerekletirilse dahi savala ilikili olduklar

srece kovuturma kapsam iinde yer alrlar.

Londra Anlamasna Ek Milletler Uluslararas Askeri Mahkeme Statsnn 6.

maddesi ile mahkemenin yarglama kapsamndaki sular balk altnda toplamtr:

76 YILMAZ, a.g,e., s.143-149.77 AZARKAN, a.g.m., s.274.78 YILMAZ, a.g.e., s.144.


29/118

22

Bara kar suun kanuni unsuru, Statnn 6. maddesinde yer alyordu. Buna gre

Bara Kar Sular; bir saldr savann (saldrgan savan) ya da anlamalara aykr bir

savan idaresi, hazrlanmas, balatlmas veya srdrlmesi ile bu eylemlerin

gerekletirilmesi iin ortak bir plana veya ibirliine itirak etmek eylemlerini iermektedir.

Sava sular ise, yine 6. maddenin 2. fkrasnda sava eylemi srasnda uyulmas

gereken yaplageli kurallarnn inenmesi eklinde belirtilmektedir. Buna gre Sava

Sular; igal altnda bulunan lkelerde sivil halkn ldrlmesi, kt muameleye tbi

tutulmas ya da zorla altrlmas eylemleri ile sava esirlerinin ldrlmesi, kt

muameleye maruz braklmas, rehinelerin ldrlmesi, kamuya ve zel kiilere ait mallarn

yamalanmas, kent ve kylerin hibir neden yokken yaklmalar ve askeri zorunluluklarn

hakl klmad yakp-ykma ve yok etmeler gibi eylemleri kapsamaktadr.

nsanla kar suun neyi ifade ettii ise, 6. maddenin 3. fkrasnda belirlenmiti.

almamzn konusunu olan soykrm suunu da yakndan ilgilendiren dzenlemeye gre

nsanla Kar Su79; sava ncesi ve sava srasnda, sivil halkn ldrlmesi, kle olarak

kullanlmas, srlmesi ve dier insanlk d muamelelere tbi tutulmas ile sava sularna

bal olarak siyasal, rk ya da dinsel nedenlerle yaplan zulmleri kapsamaktadr.80

nsanla kar su tanmnn madde metininde aka soykrm kelimesine yer

verilmemi ve soykrm kavram Nremberg ilkeleri arasnda saylmamsa da insanla kar

sular kavram soykrm kavramn da ierecek ekilde dzenlenmitir.81 Ancak yarglama

faaliyetlerinde iddianamelerde belli gruba mensubiyetleri dolaysyla kasten yok edilen

kimselere ilikin eylemler anlatlrken st kapal olarak soykrm kavramna yer verilmi82,

Yahudilere kar eylemlerinden dolay Alman sanklar hakknda soykrmdan deil insanla

kar sulardan dolay hkm tesis etmitir.83

ahsen ilenen fiillerden tr ceza sorumluluun domasn ngren bu hkmler

dnda, bir de, sulu saylan teekkllere ye olmak eklinde bir su tipi yaratlmtr.

Statye gre, Mahkeme, herhangi bir rgtn, sulu olduunu tespit edebilecektir. (md. 9)

79 Crimes Against Humanity80 Hseyin PAZARCI, Uluslararas Hukuk Dersleri, Ankara, II. Kitap, (Turhan Kitabevi, 5.Bask), 1998,s.175.; ayrca bkz: The Avalon Project Charter of the International Military Tribunal,http://www.yaleedu./lawweb/avalon/imt/proc/imtconst.htm.81 AKTAN, a.g.m. s.7.82ddialar iin bkz: http://www.yaleedu./lawweb/avalon/83 AYCI, a.g.m., s.22.


30/118

23

Fakat bunun iin, bu rgtn, su ileme amacyla oluturulmu olmas, yelerinin

birbirleriyle balantl olarak bu ortak ama etrafndan toplanm olmalar ve rgtn kurulu

ya da faaliyet amacnn, statnn su sayd fiillerin ilenmesiyle ilikili olmas gereklidir.84

Bu dzenleme ile bu tip bir rgte, bilerek ve isteyerek ye olmann bal bana bir su tekil

edecei belirtilmitir.

c) Nremberg Yarglamalar ve Etkileri

1 Ekim 1946 da sona eren durumalar sonunda 22 sanktan 12si lm cezasna, 3

mebbet hapis cezasna; 4 sreli hapis cezasna mahkm edilmi; 3 sank hakknda beraat

karar verilmitir.85

Nrnberg Mahkemesi Yarglamalar ile bara ve insanla kar su ad altnda, iki

yeni uluslararas su kategorisi ihdas edilmi, bireylerin uluslararas kurallarla balolabilecekleri kabul edilmi ve bireyin ceza sorumluluuna ilikin fiilen uygulamalar

yaplmtr.86

Uluslararas hukuk asndan galip devletlerin malup devletleri yarglamasnda i

ilerine mdahale art olarak sava ile bir ba kurma art aranm, Yahudilerin ve

dierlerinin, tarihin grmedii bir vahetle yok edilmesi dahi, bir lkenin iinde ilenen

sularn, kendi bana uluslararas yargya konu olmasna yetmemitir87. Galip devletler

Yahudilere kar Almanya topraklarnda ilenen fiilleri yarglama konusu yaparken savasrasnda ilenmi olmalarn dikkate alarak almlardr.

d) Yarglamaya likin Eletiriler

Nremberg Mahkemesi 2. Dnya Sava srasnda Avrupada ilenmi byk sularn

cezalandrlmasn salam, dolaysyla da byk bir kesim tarafndan takdirle karlanm

olmasna ramen baz ynleri ile de eletiriye uramtr. Bunlarn banda mahkemenin

gerekten uluslararas bir nitelik tayp tamad ve mahkemenin tarafszl konular

bulunmaktadr.88 Bu anlamda savan galibi devletlerce atanm hkimler tarafndan yaplan

84 NOK, a.g.e., s.43.85 HARRIS, a.g.e., s.744.86 Louis C. BIAL, The Nuremberg Judgement and International Law, Brooklyn Law Review, Vol:13, 1947,s.34.87 AKTAN, a.g.m. s.7.88 Elif UZUN, Milletleraras Ceza Mahkemesi Dncesinin Tarihsel Geliimi ve Roma Stats, SosyalBilimler Dergisi, Yl:2003, S.2, s.28.


31/118

24

yarglamalarn ceza hukukunun evrensel kabul grm ilkelerinden doal hkim ilkesini ihll

ettii sylenebilir.

Bir dier eletiri konusu ise ceza hukukunun temel ilkelerinden olan kanunsuz ceza

olmaz ile gemie ynelik ceza verilemeyecei ilkelerinin mahkeme uygulamalar ile ihll

edilmesi hususundadr.89 Kanunilik ilkesi, ceza hukukundaki tanm itibari ile su ve cezalarn

ancak kanun ile konulmas ve usulne uygun olarak ilan edilmek suretiyle herkes tarafndan

renilmesinin temin edilmesini ifade eder. Buna gre, bir davran cezalandrmak iin o

fiile uyan ak bir hkm aramak gereklidir, aksi halde meydana gelen fiiller ne kadar zararl

olursa olsun, fiilin ilenmesinden nce cezalandrlaca konusunda ak bir pozitif hkm

yoksa cezalandrlamayacaktr. Nremberg Mahkemesinin, Nremberg Stats 6. maddesi,

yarg yetkisi dahilindeki fiilleri saymtr. Ne var ki bu sular, mahkemenin yetkisine girdii

belirlenen fiillerin ilenmesinden sonra (ex post facto) ihdas edilmitir. Zira, bu fiillerinilendii zamanda, bunlar aka su olarak ngren herhangi bir uluslararas hukuk hkm

mevcut deildi. Bara kar su ya da insanla kar su kavramlar henz ihdas

edilmemiti.90

Kanunilik ilkesi bakmndan, yarglamalar esnasnda bu konuda ne srlen itirazlar,

mahkeme tarafndan reddedilmi ve kanunsuz ceza olamayaca konusunda mahkeme, bu

ilkenin egemenlii snrlamad, bunun sadece genel bir adalet ilkesi olduuna karar

vermitir.91

Bir dier nemli eletiri ise sz konusu mahkemenin yarg yetkisinin sadece malup

devletlerin vatandalar zerinde tesis edilmi olmasyd. Ayn fiilleri ilemi olabilecek sava

galibi Mttefik Devletlerin mensuplar, kovuturma konusu olmayacakt. Bu zellii

sebebiyle, Nremberg Yarglamalarnn uluslararas literatrde ska galiplerin adaleti

(victors justice) ya da galiplerin intikam (victors vengeance) eklinde adlandrld

grlr.92 Bu anlamda bu yarglamalarn galiplerin maluplar yarglad siyasal boyutlu bir

yarglama faaliyeti olduunu da sylemek yanl olmayacaktr.

89 UZUN, a.g.m., s.29.90 NOK, a.g.e., s.48.91 UZUN, a.g.m. s.29.92 NOK, a.g.e., s.49.


32/118

25

D- Uzakdou Uluslararas Askeri Mahkemesi

Nremberg Uluslararas Askeri Mahkemesinin kurulmas ve almalar, mttefik

devletler iin rnek tekil etmi ve Japon kuvvetlerinin ceza sorumluluunu salamak

maksadyla Mttefik Kuvvetler Bakomutan General Douglas MacArthur tarafndan

yaymlanan 19 Ocak 1946 tarihli bir Kararname ile Uluslararas Uzakdou Askeri

Mahkemesi93 kurulmutur.94 Ksaca Tokyo Askeri Mahkemesi olarak da anlan bu

mahkemede, baz farklar olmakla birlikte byk lde Nremberg Uluslararas Askeri

Mahkemesindekine benzer kurallar uygulanmtr.

Byk benzerlikler tayan bu mahkemeler arasndaki farklara bakacak olursak

Nremberg Mahkemesinde sadece drt yarg atanm iken Tokyo da on bir yarg grevli

idi ve bunlarn yedekleri bulunmuyordu.95 Nrembergde drt mttefik devlet eit savclarla

temsil edilmi Tokyoda ise A.B.D liderliinde bir basavcya bal on savc yardmcs iddia

makamn igal etmitir. Nremberg sava sulularnn yarglanmas konusunda mill

mahkemelere de yetki tanm iken Tokyo Mahkemesi mill ceza mahkemelerinin yerini

alacak ekilde kurulmutu.96 Tokyo mahkemesinin askeri zelliinin baskn oluu ve

yarglama usul uygulamalarndaki evrensel niteliklerden uzaklamas eletiri konusu

olmutur.

Tokyo Mahkemesindeki durumalara 29 Nisan 1946 tarihinde balanm ve

yarglamalar 12 Kasm 1948 tarihinde son bulmutur. Mahkeme, Nremberg prensiplere

uygun olarak yapt deerlendirmeler neticesinde sulananlardan 7 sine lm, 16 sna mr

boyu hapis ve 2 sine de eitli sreleri kapsayan hapis cezalar vermitir.97

93 International Military Tribunal for the Far East94 PAZARCI, a.g.e., s.176.95 Mahkeme Uzakdoudaki mttefikleri oluturan Avusturalya, Kanada, in, Fransa, ngiltere, Hindistan,Hollanda, Yeni Zelanda, Filipinler, S.S.C.B ve A.B.D olmak zere on bir devletin yarg ve savclarndanolumutur. Tm yarg ve savclar anlan her bir devletten bir kii olmak zere A.B.Dli bakomutan tarafndanatanmtr, bkz.: Zafer YALIOLU, Milletleraras Yarg Sistemleri ve Kurulular, Askeri Adalet Dergisi,S. 115, Eyll 2002, s.139.96LKZ, a.g.m., s.16.97 YILMAZ, a.g.e., s.191.


33/118

26

E- Birlemi Milletler Genel Kurulunun 96(I) Sayl Karar

Birlemi Milletler Genel Kurulu'nun 11 Aralk 1946 tarihinde alm olduu 96(I)

sayl karar Soykrmn yer ald ilk hukuki nitelik tayan belge olma zelliini gsterir.98

Genel Kurul bu karar ile soykrm kavramnn ne anlama geldiini aklam oldu. Bu

karara gre soykrm, insan gruplarnn, grup olarak tmne yaama hakk tanmamaktr. Sz

konusu kararda cinayet nasl insan hayatn ortadan kaldrmak anlamna gelmekte ise

soykrmn da insan topluluklarnn hayat hakknn ortadan kaldrlmas anlamna geldii ve

insanla byk zararlar verdii, insanln belirtilen topluluklarn kltrel ve dier

haklarndan mahrum kald, bu sebeple soykrmn dier ahlak kurallarna aykr olduu

kadar, Birlemi Milletlerin ama ve prensiplerine de aykr olduu belirtildikten sonra, rk,

din, siyas ve dier insan topluluklarnn tamamen veya ksmen imhasna yol aan soykrm

sularnn ilendii tespiti yaplarak bu suun nlenmesinin uluslararas bir grev olduunun

zerinde durulmutur.99

Bu tanmla soykrma tbi tutulan gruplar, rk, din, siyas ve dier gruplar olarak

sayld. Kararn belki de en nemli yan, soykrmn devletler hukukuna gre bir su

saylmasyd. Bu, bir lke iinde ilenmi olmasnn, devlet egemenlii ilkesi erevesinde i

ileri olarak saylmasna ve uluslararas kovuturmadan kurtulmasna imkn vermemeyi

amalyordu. Soykrm suunu ileyenlerin, zel grevli, kamu memuru ya da devlet adam

olmasna baklmadan cezalandrlmas kabul edildi.100

Bu kararda, siyas gruplarn soykrma urayabilecei hkm, siyas mcadele yapan,

gruplarn iindeki sivillerin, ksmen dahi olsa, nemli sayda katledilmesi halinde soykrm

ilenmi olacan ifade etmekteydi. Bu haliyle Nremberg ilkeleri iindeki insanla kar

su kavram soykrm kavramyla eanlaml saylmaktayd. Ancak, insanla kar sularn

aksine, bu karar soykrmla sava arasndaki ba ortadan kaldryordu. Yani soykrmn sava

srasnda olduu gibi bar dneminde de ilenebilecei kabul ediliyordu. te yandan,

soykrm, savaan lkenin igal ettii yerlerde ilenebilecei gibi, o lkenin kendi snrlaniinde de ilenebiliyordu. Bylece hangi nedenle, zamanda ve yerde olursa olsun, ciddi sayda

insan lm soykrm suu sayld.

98 AKTAN, a.g.m., s.8.99 ASLAN, a.g.e., s.45.100 AKTAN, a.g.m. s.8.


34/118

27

F Soykrm Szlemesi

Raphael Lemkinin giriimleri ile yaam bulan soykrm kavram rki ve din gruplarn

eklenmesi ile BM gndemine gelmitir. Ayn listeye bir ksm akademisyen siyas gruplarnda

dahil edilmesini nermi, ancak bu neri Birlemi Milletler gndeminde yl kalmasna

karn kabul edilmemitir. Nitekim 9 Aralk 1948 tarihindeki Birlemi Milletler Soykrm

Szlemesinin Cezalandrlmas ve nlenmesi Szlemesi ile sonradan eklenen siyas grup

darda braklm, ulusal, etnik, din ve rk olmak zere drt grup zerinde mutabk

kalnm ve 12 Ocak 1951 tarihinde 96(I) numaral Birlemi Milletler Genel Kurul Karar ve

Soykrm Szlemesinin Cezalandrlmas ve nlenmesi Szlemesi olarak kabul

edilmitir.101

kinci maddesi ile soykrm suunun tanmna yer veren ve bu ekilde soykrm

suunun maddi unsurunu ortaya koyan Soykrm Szlemesi, ilk madde hkmyle, soykrm

suunun ister bar ister sava zamannda ilenmi olsun bir Devletler Hukuku suu olduunu

ve anlamac taraflarn bu suu nlemeyi ve cezalandrmay taahht ettiklerini belirtmi, 5. ve

6. maddesi ile de bu konuda yarg ykmn ncelikle taraf devletlere brakmtr.102

101 Esat ARSLAN, 1915 Yl Olaylarnn Soykrm Suu ve nsanla Kar lenen Sular BakmndanDeerlendirilmesi, Yeni Trk Ceza Kanununda Yaplan Hatalar, Uluslararas ve Politika, Cilt 1, No:4, 2005,s.21.102 YALIOLU, a.g.m., s.135.


35/118

28

KNC BLM

ULUSLARARASI HUKUKTA

I- SOYKIRIM SUU

Uluslararas Hukuk (Devletler Umumi Hukuku veya Uluslararas Kamu Hukuku),

uluslararas toplum yeleri arasndaki ilikileri dzenleyen hukuk kurallar btn olarak

tanmlanabilir.103 Uluslararas Ceza Hukuku ise hem szlemeler hem de uluslararas rf ve

adet hukukunca dzenlenen su ve cezalandrmalar kapsayan Uluslararas Hukukunun

(uluslararas kamu hukuku) zel bir daldr. Uluslararas Ceza Hukukunun kapsam iinde

yer alan uluslararas sular kavramyla uluslararas toplumun bar ve gvenliini tehdit eden

ve uluslararas szlemelerle kovuturulmas kabul edilen sular anlalmaktadr. Literatrde

uluslararas hukuk sular olarak; soykrm suu, insanla kar sular, sava sular ve saldr

sava (saldrganlk) suu olarak drt grup su kabul edilmektedir. ekirdek sular olarak da

adlandrlan bu sular, uluslararas toplumun tamamn ilgilendiren en ar sulardr.104

lke snrlar dahilinde sosyal kontroln, hukuka saygl vatandalarn yasalar ihll

edenlerden korunmas ve bu ihlli gerekletirenlerin baarl ekilde takibatnn yaplarak

cezalandrlmalar yoluyla salanmas gerei uluslararas hukuk dzeni iin de geerlidir. Bu

anlamda soykrm suunun ilenmesi uluslararas hukukun en ar biimde ihlli sonucunu

dourmu, uluslararas toplumun gvenliini tehdit etmi ve dolaysyla da uluslararas ceza

hukukunun kapsam ierisinde yer almtr. Bu suun hem ulusal hem de uluslararas dzeyde

nlenilmeye allmas, uluslararas bar ve gvenliin korunmas iin birinci derecede

nemli olduu gerei toplumlarca kabul grmtr.

Literatr ve mahkeme kararlarnda soykrm, en ar uluslararas hukuk suu olarak

nitelendirilmekte ve soykrm nedeni ile ceza sorumluluk uluslararas hukukun emredici

kurallar (ius cogens) arasnda kabul edilmektedir.105 Soykrm Szlemesinin 1. maddesi

soykrm, ister bar, ister sava zamannda ilenmi olsun bir uluslararas hukuk suu

olarak tanmlamtr. Uluslararas Adalet Divan 28.05.1951 tarihli Soykrm Szlemesine

103 SUR, a.g.e., s.1.104 Lyal S. SUNGA, The Crimes within the Jurisdiction of the International Criminal Court, EuropeanJournal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice, Vol. 6/4, 1998, s.62.105 TURHAN, a.g.m., s.48.


36/118

29

ekinceler konusundaki danma grnde, anlan szlemenin temelindeki ilkelerin

devletleri her trl szleme bann dnda da balayan uygar uluslarca tannan ilkeler

olduunu bildirmek suretiyle soykrmn yasaklanmasnn bir hukuk genel ilkesi olduunu da

teyid etmi olmaktadr. Uluslararas Adalet Divan ayn grn 05.02.1970 tarihli

Barcelona Traction (kinci Aama) Davasna ilikin kararnda da tekrarlamtr.106

Soykrm Szlemesi, Trkiye tarafndan da onaylanarak i hukuka dahil edilmitir.

Soykrm Szlemesi ile kabul edilen cezalandrma ykmllnn yerine getirilebilmesi

iin 5237 sayl TCKnn 76. maddesinde dzenleme yaplmtr.

Uluslararas toplumda ise soykrm ve benzeri uluslararas toplumun gvenliini

tehdit eden sularn nlenmesi ve faillerinin cezalandrlabilmesi maksadyla meydana gelen

giriimlerden en nemlilerinden bir tanesi Uluslararas Ceza Mahkemesinin kurulmasdr.

Uluslararas Ceza Mahkemesinin kurulmas ile uluslararas toplumu endielendiren en ciddi

sularn uluslararas siyasetten etkilenmeyecei umulan bamsz ve tarafsz daimi nitelikli

bir Uluslararas Ceza Mahkemesi tarafndan yarglanmas mmkn olabilecektir.

1998 tarihinde kurulan ve 1 Temmuz 2002 tarihi itibariyle faaliyete balayan

Uluslararas Ceza Mahkemesinin Roma Stats107 uluslararas hukukta su saylan

eylemlerin en gncel hlini yanstmaktadr. Roma Statsnn 5/1. maddesine gre soykrm

suu, insanla kar sular, sava sular ve statde gerekli dzenleme yapldnda saldr

suu Uluslararas Ceza Mahkemesinin yarg yetkisi kapsamnda bulunan balca sulardr.108

Ayn Statnn 6. maddesinde ise soykrm suu insanla kar sulardan ayr tutularak

tanmlanm ve bylece bu suun nemi vurgulanarak sular sralamasnda en st srada yer

alan en ciddi ve insanlk vicdann derinden etkileyen su olduu teyid edilmitir.

1. Soykrm Suu ile nsanla Kar Su ve Sava Suu Arasndaki Farklar

Soykrm bir uluslararas hukuk suudur ve zamanamna tbi deildir. ayet su

olumusa madur saysnn azl ya da okluu suun niteliini etkilemez. Buna karlk

soykrm suunu, insanla kar sular ve sava sularn birbirine kartrmamak

gerekmektedir.

106 Hseyin PAZARCI, Uluslararas Hukuk, Ankara, (Turhan Kitabevi Yaynlar, 4. Bask), 2006, s.203.107 Roma Statsnn Trke metni iin bkz.: Enver BOZKURT, Trkiyenin Uluslararas Hukuk Mevzuat,Ankara, (Nobel yaynlar, 2.Bask), 1999, s.609-679.108 AYCI, a.g.m., 21.


37/118

30

Uluslararas insan hukuk (jus in bello) savalarn nasl yaplabileceini

dzenlemektedir.109 Sava yasalar ya da silahl atma hukuku diye bilinen uluslararas

insan hukuk, savan kanlmaz sonucu olan insan aclar snrlandrmaya alr. Bir

yasalar btn olarak kkleri 1859a, svireli iadam Henry Dunantn 40 bin erkein ou

yaralarna baklmad iin ld Fransa ile Avusturya arasnda yaplan Solferino Savasonrasda tank olduu ve Uluslararas Kzlha Komitesi (ICRC) hline gelen hareketi

balatt dneme dayanmaktadr.110

Gnmzde uluslararas insan hukukun kurallar esas olarak 1949 tarihli drt

Cenevre Szlemesinde ve ondan nce gelen 1907 tarihli La Haye Szlemelerinde

bulunmaktadr. Cenevre Szlemeleri srasyla karadaki hasta ve yarallar, denizdeki hasta,

yaral ve kazazedeleri, sava esirlerini ve teknik olarak sava olmayan olarak

nitelendirilen sivilleri korumay amalar. Bu antlamalarla gvence altna alnan korumalar,1977 tarihli iki ek protokolde, bir dizi antlamada ve ayn dorultuda yazl olmayan

uluslararas rf ve adet yasalar btnnde tekrarlanm ve gelitirilmitir.

Sava sularn en yaln hliyle sava hukukunun ciddi ihllleri olarak

tanmlayabiliriz. A.B.Dnin harekt hukukuna dair el kitabnda sava sular, asker veya sivil

herhangi bir ahs tarafndan sava hukukunun ciddi bir ekilde ihll edilmesini ifade eden

teknik bir terim olarak tanmlanmaktadr.111

Uluslararas Ceza Mahkemesi Roma Statsne gre sava sular drt kategoriye

ayrlmaktadr:

Birinci tip sava sular, 1949 Cenevre Szlemelerinin ar ihllleridir. Ksaca

koruma altndaki kiilere veya mallara kar ilenen ilgili Cenevre Szlemesinin ihllleridir.

kinci tip sava sular, yukarda yer alan ar ihlller haricinde, yerleik uluslararas

hukuk erevesinde, uluslararas silahl atmalarda uygulanan gelenek ve kurallarn dier

ciddi ihllleridir.

nc tip sava sular, i silahl atmalarda ilenebilen harp sulardr. Bunlarda

1949 Cenevre Szlemelerinin ortak 3. maddesinin ciddi ihllleridir. Buna gre, atmaya

109 Ayrntl bilgi iin bkz.: SUR, a.g.e., s.250-267.110 Michael BYERS, Soykrmdan Son Krma Sava Hukuku, stanbul , (letiim Yaynclk), 2007, s.148.111 Orhan NALCIOLU, Abdullah KAYA, Uluslararas Ceza Divan, Silahl Kuvvetler Dergisi, S. 372,Nisan 2002, s.48.


38/118

31

fiilen katlmamahslara silahn brakarak teslim olan ahslara ve hastalk, yaralanma, ele

geirilme veya bir baka ekilde atma d kalm kiilere ynelik ciddi ihlllerdir.

Drdnc tip sava sular ise, i silahl atmalarda uygulanan gelenek ve kurallarn

dier ciddi ihllleridir.

Sava sular tipik olarak silahl kuvvetler mensuplar tarafndan ilenebilirse de,

siviller tarafndan da ilenmesi mmkndr. Sivillerin rnein, bir sava esirini katletmesi

siviller iin bir sava suudur. Arzalanan veyahut isabet alan bir uaktan atlayan bir sava

pilotunun havada paratle inerken veya indikten hemen sonra sivil yerleim biriminde lin

edilmesi bir sava suudur.

Uluslararas insan hukukun ihllini oluturan sava sularna rnek olarak 1970lerin

banda Kuzey Vietnama yaplan youn bombardman , belirli kylerin serbest atealanlar olarak belirlenmesi ve 1968de My Lai kynde ABD askerleri tarafndan 300

sivilin katledilmesini112 verebiliriz.

Soykrm suu uluslararas hukuk suu olarak sava sularndan ayr tutulmakla

beraber soykrm sularnn byk ounlukla savalar srasnda meydana geldii

bilinmektedir. Savalar topyekn savalar, koloni savalar, sivil savalar olarak adlandrmak

mmkndr. zellikle 2. Dnya Sava gibi topyekn savalar soykrm karakteri ile

ekillenmitir.113

Ruandada tarihin kaydettii en byk vahetin yaand srada bir sivilsava srmekteydi ve Ruandada meydana gelen soykrm sular yine sava srasnda

gerekletirilmiti.

Sava hukukuna gre meru saylan hedeflerin dndaki kimselere kar

gerekletirilecek eylemler sava hukukunun ihllini ve sonu olarak sava sularn

oluturacaktr. Ancak zellikle savan baz eylemleri maskelemesinden yararlanarak sava

srasnda sistemli olarak bir grubun tamamnn srf grubun belli bir zellik tamas nedeni ile

yok edilmesi artk sava suu olarak deil soykrm suu olarak nitelendirilebilecektir.

Yazl hukukta uluslararas sular kavram ve bu kapsamda yer alan insanla kar

su kavram, ilk olarak Nremberg Mahkemesi Statsnde tanmlanmtr. Nremberg

112 BYERS, a.g.e., s.149.113 Stig FRSTER, Total War and Genocide: Reflections on The Second World War, Australian Journal ofPolitics and History, Vol. 53, Number 1, 2007, s.68.


39/118

32

Mahkemesi Stats, insanla kar su eylemlerinin ancak sava halinde ilenebilecei

noktasndan hareket etmitir.

Gnmzde ise nsanla kar su kavram, 17 Temmuz 1998 tarihli Uluslararas

Ceza Mahkemesi Roma Statsnn 7. maddesinde tanmlanm ve su saylmtr. Roma

Statsne gre insanla kar su kavram ile kastedilen, bar veya sa

1 soykirim sucu the crime of genocide

Documents