ΤΑ ΔΕΚΑ ΚΛΕΙΔΙΑ της Σύμβασης για τη

διαφύλαξη και την προώθηση της

ετερότητας των εκφράσεων

του πολιτισμού

ΤΑ Δ

ΕΚΑ ΚΛ

ΕΙΔΙΑ

Τα δέκα κλειδιά της Σύμβασης για τη στήριξη και την προώtθηση της ετερότητας των εκφράσεων του πολιτισμού

Μετάφραση από το αγγλικό κείμενο Γιάννης Αρναουτάκης και Αγγελική Λαζαρίδου

Φιλολογική επιμέλειαΓιάννης Αρναουτάκης και Αλέξιος Πέτρου

Σχεδιασμός: UNESCO

επιμέλεια εξωφύλλου

© Ten keys to the Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions, UNESCO, United Nations, Educational, Scientific and Cultural Organization

Copyright © 2008 Έδρα ΟΥΝΕΣΚΟ «Πολιτισμική Ετερότητα και Διαπολιτισμικός

Διάλογος για έναν Πολιτισμό Ειρήνης» - Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Μακεδονίτισσας 46, Λευκωσία

Το κείμενο αυτό έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν στοχεύει ούτε να ερμηνεύσει, ούτε να συμπληρώσει τη Σύμβαση για την προστασία και προώθηση της ετερότητας των πολιτισμικών αγαθών (2005).

1

2. ΠΟΙΑ EINAI Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;........................................................... 3 Nα επιβεβαιώσει την εντολή της ΟΥΝΕΣΚΟ Nα συμβάλει στην ανάπτυξη της έννοιας του πολιτισμού Nα εκπληρώσει αποτελεσματικά τη θεσμική δράση της ΟΥΝΕΣΚΟ στον τομέα του πολιτισμού

3. ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ TO ANTIKEIMENO TΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;............................................. 5

4. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΚΡΙΒΕΙΣ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;....................................... 6

5. ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;...................... 6

6. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ;........................................................... 7 Τα δικαιώματα Οι υποχρεώσεις Η αμοιβαία υποστήριξη, η συμπληρωματικότητα και η μη εξάρτηση

7. ΠΟΤΕ ΥΛΟΠΟΙΕΙΤΑΙ Η ΣΥΜΒΑΣΗ;......................................................................... 9 Η επικύρωση Η ενεργοποίηση

8. ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ Η ΣΥΜΒΑΣΗ; ............................................................................. 9 Οι μηχανισμοί που διασφαλίζουν τη συνέχεια Τα μέσα Η διευθέτηση των διαφωνιών

9. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΥΡΙΟΙ ΕΓΓΥΗΤΕΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;...................................... 10

10. ΠΟΙΟΙ ΩΦΕΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ;......................................................... 11

11. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΟΥΣΙΩΔΗ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;............................. 11

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...................................................................................................................... 13ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΟΥΝΕΣΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ Έγγραφα για την πολιτισμική ετερότητα Έγγραφα σχετικά με τη Σύμβαση

ΤΑ ΔΕΚΑ ΚΛΕΙΔΙΑ

Ετερότητας των Εκφράσεων

του Πολιτισμού

Υιοθετήθηκε από την 33η σύνοδο της Γενικής Διάσκεψης της ΟΥΝΕΣΚΟ, 2005

της Σύμβασης για τηδιαφύλαξη και την

προώθηση της

1. ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ........................................................................................ 2

2

πΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜεΙΩΜΑΓΙΑ ΤΗΝ εΛΛΗΝΙΚH εΚΔΟΣΗ

Τον Οκτώβριο του 2005, η Γενική Διάσκεψη της ΟΥΝΕΣΚΟ, στην 33η σύνοδό της, υιοθέτησε τη Σύμβαση για τη διαφύλαξη και την προώθηση της ετερότητας των Εκφράσεων του Πολιτισμού, υποστηρίζοντας πώς ο ολοένα και μεγαλύτερος περιορισμός της πολιτισμικής ζωής, αλλά και της ποικιλομορφίας των πολιτισμικών εκφράσεων που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια αποτελεί σημαντική απειλή, τόσο για τον παγκόσμιο πολιτισμικό πλούτο όσο και για το δημοκρατικό πολίτευμα. Πρόκειται για μια δεσμευτική συνθήκη, που επιβεβαιώνει το δικαίωμα όλων των κρατών να επεμβαίνουν στην πολιτισμική αγορά και παραχωρεί στα κράτη και τους πολίτες τους τη δυνατότητα της ελεύθερης επιλογής, χωρίς οποιουσδήποτε περιορισμούς ή αποκλεισμούς, των πολιτισμικών εκφράσεων.

Τα Δέκα «κλειδιά» της Σύμβασης για τη διαφύλαξη και την προώθηση της ετερότητας των εκφράσεων του πολιτισμού δεν υποκαθιστούν το κείμενο της ίδιας της Σύμβασης, αλλά αποτελούν ένα επιπλέον πληροφοριακό υλικό, που μας ενημερώνει για την αναγκαιότητα, το σκοπό, τους στόχους, τις κατευθυντήριες γραμμές και τους βασικούς κανόνες λειτουργίας και υλοποίησης της Σύμβασης. Μέσα στα πλαίσια αυτά, επισημαίνεται η αναγκαιότητα για μια πιο ανθρώπινη παγκοσμιοποίηση, που προωθεί την ετερότητα της πολιτισμικής έκφρασης, δεν παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες των άλλων και υπηρετεί έμπρακτα τις αρχές της πολιτισμικής ποικιλότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης.

Σύμφωνα με το κείμενο, η προστασία της ετερότητας των πολιτισμικών εκφράσεων μπορεί να συμβάλει στη σύσφιγξη των ανθρώπινων σχέσεων, σε ένα διεθνοποιημένο κόσμο, αλλά και να εξασφαλίσει το δικαίωμα της απόλαυσης του παγκόσμιου πολιτισμικού πλούτου από όλους τους ανθρώπους του πλανήτη. Με τον τρόπο αυτό αναπτύσσεται ο διαπολιτισμικός διάλογος μεταξύ λαών και πολιτισμών και αναβαθμίζεται η πολυμορφία σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ακόμη, τίθενται τα θεμέλια για μια νέα μορφή συνεργασίας και κοινωνικής αλληλεγγύης.

Τέλος, κάθε πολιτισμική έκφραση, μπορεί να αποτελέσει ένα σημείο συνάντησης, να ανοίξει νέους ορίζοντες, να μετασχηματίσει τις απόψεις μας και να διευρύνει τον ορίζοντα της ελευθερίας των επιλογών μας, βοηθώντας στη διαμόρφωση ενός κόσμου πιο ανθρώπινου και πιο δημοκρατικού. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται στο κείμενο της Σύμβασης, «κάθε μορφή δημιουργίας γεννά ένα δεσμό μεταξύ περιοχών, ατόμων και γενεών, υφαίνοντας τη στόφα της αυριανής μας κληρονομιάς». Για το λόγο αυτό, η υπεράσπιση της πολιτισμικής ετερότητας είναι μια ηθική επιταγή, αδιαχώριστη από το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας που, αδιαμφισβήτητα, μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της αμοιβαίας κατανόησης και του διαλόγου μεταξύ των πολιτισμών του πλανήτη μας.

Η παρούσα έκδοση αποτελεί ένα ακόμη εργαλείο για την κατανόηση και την προώθηση της Σύμβασης στο ελληνόγλωσσο κοινό. Επιθυμούμε, γι’ αυτό, να εκφράσουμε τις ευχαριστίες μας στην κυρία Κατερίνα Στενού, Διευθύντρια Πολιτισμικών Πολιτικών και Διαπολιτισμικού Διαλόγου της UNESCO, για την αρχική της υπόδειξη να μεταφράσουμε τα «10 κλειδιά της Σύμβασης» και να παρουσιάσουμε σήμερα την ανά χείρας ελληνική έκδοση.

Γιώργος Μαυροειδής Διευθυντής της

Έδρας UNESCO

3

2

3

ΝΑ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΕΙ ΤΗΝ ΕΝΤΟΛΗ ΤΗΣ ΟΥΝΕΣΚΟ

Όπως διατυπώνεται στην Ιδρυτική Πράξη της (1946), η ΟΥΝΕΣΚΟ, ως ο μοναδικός εκπρόσωπος των Ηνωμένων Εθνών που είναι υπεύθυνος για τον πολιτισμό, εξουσιοδοτείται διπλά: για την προώθηση μιας γόνιμης (πλούσιας) ετερότητας των πολιτισμών αφενός και της ελεύθερης ροής των ιδεών, μέσω λέξεων και εικόνων αφετέρου».

Αυτές οι θεμελιώδεις αρχές της ετερότητας και της ελευθερίας για την ανάπτυξη της αμοιβαίας κατανόησης γίνονται ορατοί στους στόχους του Οργανισμού, προκειμένου να επιτευχθεί η «ενορχήστρωση διαφορετικών πολιτισμών, όχι ως ομοιομορφία, αλλά ως ενότητα μέσα στην ετερότητα, ώστε οι άνθρωποι να μην εγκλωβίζονται στους δικούς τους ιδιαίτερους πολιτισμούς, αλλά να μπορούν να απολαμβάνουν τον πλούτο ενός κοινού παγκόσμιου πολιτισμού με σεβασμό στην ετερότητα» (Έκθεση του Γενικού Διευθυντή, 1947).

Η ΟΥΝΕΣΚΟ έχει θέσει στο κέντρο της αποστολής της την επιδίωξη αυτών των στόχων, οι οποίοι είναι βασισμένοι όχι μόνο στην αναγνώριση της ετερότητας, αλλά και στις ευκαιρίες που προσφέρονται για ευρύτερο διάλογο, ανανεώνοντας συνεχώς τον τρόπο προσέγγισης και δράση της. Αυτό προέκυψε από την ανάγκη αναγνώρισης της ισοτιμίας όλων των πολιτισμών, της προστασίας των πολιτισμικών αγαθών, της προαγωγής του διαπολιτισμικού διαλόγου, του σεβασμού των πολιτισμικών δικαιωμάτων, της διαμόρφωσης των πολιτισμικών πολιτικών που προωθούν την ετερότητα, της προαγωγής ενός εποικοδομητικού πλουραλισμού, της διαφύλαξης της πολιτισμικής κληρονομιάς κ.λπ.

Ενώ ο πολιτισμός παραμένει για την ΟΥΝΕΣΚΟ ένας απαραίτητος αναβαθμός για την οικοδόμηση της ειρήνης στο μυαλό των ανθρώπων, η βαθμιαία μεταμόρφωση της διεθνούς συγκυρίας έχει οδηγήσει σε αλλαγές του τρόπου προσέγγισης του οργανισμού ως προς τα προγράμματα και τις δράσεις του.

ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΕΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥξΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Αν και η έννοια του πολιτισμού ήταν συνυφασμένη με την τέχνη και τη λογοτεχνία, σήμερα ο όρος αυτός καλύπτει ένα πολύ ευρύτερο πεδίο. «Ο πολιτισμός πρέπει να θεωρείται ως σύνολο διακριτών πνευματικών, υλικών, νοητικών και συναισθηματικών χαρακτηριστικών της κοινωνίας ή της κοινωνικής ομάδας, που περιλαμβάνει εκτός από την τέχνη και τη λογοτεχνία, τον τρόπο ζωής, τη συμβίωση, τα συστήματα αξιών, τις παραδόσεις και τις δοξασίες (πρόλογος της Παγκόσμιας Διακήρυξης για την Πολιτισμική Ετερότητα, ΟΥΝΕΣΚΟ 2001).

Στρέφοντας τη ματιά μας στο παρελθόν διακρίνουμε τέσσερα κύρια στάδια στο μετασχηματισμό της έννοιας και των λειτουργιών που αναφέρονται στον πολιτισμό. Χωρίς αμφιβολία, τα εν λόγω στάδια δεν διαχωρίζονται αυστηρά και οι δράσεις που αφορούν σε κάθε στάδιο έχουν την ακόλουθη σειρά:

Η διεύρυνση της ιδέας ότι ο πολιτισμός είναι γεννήτορας της τέχνης, έτσι ώστε να συμπεριλάβει την ιδέα της πολιτισμικής ταυτότητας (1950 και 1960). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ΟΥΝΕΣΚΟ επιχείρησε να προστατέψει πολιτισμούς, ανταποκρινόμενη σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, όπως εκείνες που προήλθαν από την αποαποικιοποίηση, αναγνωρίζοντας την ισοτιμία όλων των πολιτισμών.

Η οικοδόμηση συνείδησης για τη ζωτική σχέση μεταξύ πολιτισμού και ανάπτυξης, ως θεμέλιου της διεθνούς συνεργασίας και της αλληλεγγύης με τις αναπτυσσόμενες χώρες (1970 και 1980). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η ΟΥΝΕΣΚΟ, ενώ συνέχισε να ολοκληρώνει εκείνες τις δραστηριότητες

1πΟΙΑ εΙΝΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;

(ι)

(ii)

4

που είχαν αναληφθεί πρωτύτερα, άρχισε να δίνει έμφαση στον αμοιβαίο δανεισμό μεταξύ χωρών και κοινωνιών, ώστε να προετοιμάσει το έδαφος για συνεργασίες θεμελιωμένες σε ισότιμη βάση.

Η αναγνώριση πολιτισμικών φιλοδοξιών και προϋποθέσεων για την ανάπτυξη των δημοκρατιών (1980 και 1990). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Οργανισμός επέδειξε ευαισθησία σε διάφορες μορφές διακρίσεων και αποκλεισμών που βιώνουν άνθρωποι που ανήκουν σε μειονότητες, όπως οι αυτόχθονες λαοί ή οι πληθυσμιακές ομάδες των μεταναστών.

Η προαγωγή του διαλόγου μεταξύ πολιτισμών, στην πλούσια διαφορετικότητά του, που θεωρήθηκε ως κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας από την Παγκόσμια Διακήρυξη της ΟΥΝΕΣΚΟ για την Πολιτισμική Ετερότητα (1990 και 2000). Σύμφωνα με την ευρύτερη έννοια του πολιτισμού, η Διακήρυξη αυτή αναφέρεται στη διπλή πρόκληση της πολιτισμικής ετερότητας εξασφαλίζοντας από τη μια μεριά την αρμονική διάδραση μεταξύ ανθρώπων και ομάδων που χαρακτηρίζονται από μια πλουραλιστική, ποικίλη και δυναμική πολιτισμική ταυτότητα, καθώς και από τη θέληση να ζήσουν μαζί, και από την άλλη υπερασπίζοντας τη δημιουργική ετερότητα, δηλαδή τη μεγάλη ποικιλία των μορφών, μέσω των οποίων οι πολιτισμοί εκδηλώνουν την κληρονομική αλλά και τη σύγχρονη έκφρασή τους στο χώρο και το χρόνο. Κατά το διάστημα αυτό η ΟΥΝΕΣΚΟ επεδίωξε να ικανοποιήσει τις ανάγκες κοινωνιών, των οποίων ο πλουραλιστικός χαρακτήρας ενισχύονταν από τον επιταχυνόμενο ρυθμό της παγκοσμιοποίησης.

Ως συνεχής, ευέλικτη και μεταβαλλόμενη διαδικασία, ο πολιτισμός αναδιαμορφώνει τη φανερή και αφανή πολιτισμική κληρονομιά, επινοώντας νέες μορφές έκφρασης, αποκαλύπτοντας με τον τρόπο αυτό την άπειρη διαφορετικότητά του. Σε ένα μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον, η ΟΥΝΕΣΚΟ επιδιώκει πάντοτε να ανταποκρίνεται με πρακτικές λύσεις στις ιδιαίτερες προκλήσεις που θέτει κάθε εποχή σχετικά με τη συνεχώς εξελισσόμενη έννοια του πολιτισμού. Η πολιτισμική ετερότητα, μέσω της δυνατότητας της να προωθεί το διάλογο και τη δημιουργικότητα, είναι βασική προϋπόθεση για ειρήνη και βιώσιμη ανάπτυξη.

ΝΑ ΕΚΠΛΗΡΩΣΕΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ ΤΗ ΘΕΣΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΥΝΕΣΚΟ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Οι νέες προκλήσεις που γέννησε ο πολιτισμός, υποχρέωσαν την ΟΥΝΕΣΚΟ, από την εποχή της σύστασής της, να ενεργήσει με όλα τα διαθέσιμα μέσα:

ως εργαστήριο ιδεών, προβλέποντας και προσδιορίζοντας τις κατάλληλες πολιτισμικές και πολιτικές στρατηγικές, ως κέντρο ανταλλαγής πληροφοριών για συλλογή, μετάδοση και διάχυση πληροφοριών, γνώσεων και άριστων πρακτικών, ως οργανισμός ανάπτυξης του ανθρώπινου και ιδρυματικού δυναμικού των κρατών-μελών και ως ρυθμιστής, καλώντας τα Κράτη-Μέλη να συμφωνήσουν σε κοινούς κανόνες που σχεδιάστηκαν για την ενίσχυση μιας αληθινής διεθνούς συνεργασίας.

Ως δημιουργός προτύπων, η ΟΥΝΕΣΚΟ δημιούργησε διάφορα νομικά και δεσμευτικά διεθνή όργανα στους τέσσερις κύριους τομείς της ετερότητας, δηλαδή της πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς, της κινητής πολιτισμικής ιδιοκτησίας, της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς και της σύγχρονης δημιουργικότητας. Συνολικά, έχουν συνταχθεί επτά συμβάσεις:

η Παγκόσμια Σύμβαση των πνευματικών δικαιωμάτων (1952, αναθεωρημένη το 1971)η Σύμβαση για την προστασία της πολιτισμικής ιδιοκτησίας σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης (1954) (πρώτο πρωτόκολλο το 1954, δεύτερο πρωτόκολλο το 1999)η Σύμβαση για τα μέσα απαγόρευσης και πρόληψης της παράνομης εισαγωγής, εξαγωγής και μεταφοράς της ιδιοκτησίας της πολιτισμικής περιουσίας (1970).η Σύμβαση για την προστασία της παγκόσμιας πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς (1972)

(iv)

(iii)

5

η Σύμβαση για την προστασία της υποβρύχιας πολιτισμικής κληρονομιάς (2001)η Σύμβαση για την προστασία της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς (2003)η Σύμβαση για τη στήριξη της ετερότητας των πολιτιστικών εκφράσεων (2005).

Η Σύμβαση για τη στήριξη της ετερότητας των πολιτισμικών εκφράσεων διακρίνεται μεταξύ των συμβάσεων, γιατί εστιάζεται κυρίως στην ποικιλία των πολιτισμικών εκφράσεων, όπως αυτή διακινείται και κατανέμεται μέσω από τις πολιτισμικές δραστηριότητες, τα αγαθά και τις υπηρεσίες (που είναι οι πιο σύγχρονοι φορείς πολιτισμού).

Έτσι συμπληρώνει αποτελεσματικά το σύνολο των νομικών οργάνων που χρησιμοποιήθηκαν από την ΟΥΝΕΣΚΟ για να προωθήσουν τη δημιουργική ετερότητα και να αναπτύξουν ένα παγκόσμιο περιβάλλον, μέσα στο οποίο η δημιουργικότητα των ατόμων και των λαών προστατεύεται στην ποικιλομορφία της.

Η Σύμβαση για την υποστήριξη της ετερότητας της πολιτισμικής έκφρασης, δεν καλύπτει όλες τις πτυχές της πολιτισμικής ετερότητας της Παγκόσμιας Διακήρυξης της ΟΥΝΕΣΚΟ. Ασχολείται με ειδικούς θεματικούς τομείς της Διακήρυξης, όπως εκείνοι καθορίζονται στα άρθρα 8 έως 11: αφενός με την ανάγκη να αναγνωριστεί ότι τα πολιτισμικά αγαθά και οι υπηρεσίες είναι φορείς αξιών και εννοιών και συνεπώς δεν μπορούν να θεωρηθούν απλά και μόνο ως προϊόντα ή καταναλωτικά αγαθά, όπως οποιαδήποτε άλλα και αφετέρου με την ανάγκη που υπάρχει ώστε τα Κράτη να λάβουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για να στηρίξουν την ποικιλία των πολιτισμικών εκφράσεων, εξασφαλίζοντας την ελεύθερη ροή των ιδεών και των έργων. Επιπλέον, θεωρεί επιβεβλημένο τον επαναπροσδιορισμό της διεθνούς συνεργασίας, η οποία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Σύμβασης, αφού κάθε μορφή δημιουργίας φέρει τα σπέρματα του διαρκούς διαλόγου.

Η Σύμβαση αναφέρεται στην πολυμορφία της πολιτιστικής έκφρασης που είναι αποτέλεσμα της δημιουργικότητας των ατόμων, των ομάδων και των κοινωνιών, μεταφέρει πολιτισμικό περιεχόμενο με συμβολική σημασία, καθώς επίσης καλλιτεχνικές και πολιτισμικές αξίες που προέρχονται ή εκφράζουν πολιτισμική ταυτότητα. Πολιτισμικές εκφράσεις, οποιαδήποτε κι αν είναι τα μέσα και οι τεχνολογίες που χρησιμοποιήθηκαν, μεταδίδονται από πολιτιστικές δραστηριότητες, αγαθά και υπηρεσίες που, όπως αναγνωρίστηκε από τη Σύμβαση, έχουν διπλή (οικονομική και πολιτισμική) φύση. Γι’ αυτό το λόγο δεν μπορούν να θεωρηθούν ως αντικείμενα απλής εμπορικής διαπραγμάτευσης.

Ο πρωταρχικός σκοπός της Σύμβασης είναι να δέσει γερά τους πέντε αδιαχώριστους κρίκους της ίδιας αλυσίδας, δηλαδή τη δημιουργικότητα, την παραγωγή, τη διανομή/διασπορά, την πρόσβαση και τη δυνατότητα απόλαυσης των πολιτισμικών εκφράσεων που μεταφέρονται από πολιτισμικές δραστηριότητες, αγαθά και υπηρεσίες στις αναπτυσσόμενες ιδιαίτερα χώρες.

Με την εστίαση στη στήριξη της ετερότητας των πολιτισμικών εκφράσεων, η σύμβαση αναγνωρίζει ότι σε ένα ολοένα και πιο αλληλοεξαρτώμενο κόσμο, κάθε άτομο μπορεί να έχει μια πιο ελεύθερη και πιο άμεση πρόσβαση σε έναν πλουραλισμό πολιτισμικών εκφράσεων, είτε μέσα είτε έξω από τη χώρα του. Πάντως η δυνατότητα αυτή, δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί πλήρως σε παγκόσμιο επίπεδο.

Πρέπει να επισημανθεί ότι στην ορολογία της ΟΥΝΕΣΚΟ, ο όρος «προστασία» αναφέρεται στην υιοθέτηση μέτρων που στοχεύουν στη διαφύλαξη, την προάσπιση και την αναβάθμιση. Αυτή είναι η σημασία με την οποία χρησιμοποιείται ο παραπάνω όρος στα διάφορα όργανα, όπως η Σύμβαση για τη στήριξη της παγκόσμιας πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς (1972), η Σύμβαση για την προστασία της υποβρύχιας πολιτισμικής κληρονομιάς (2001) και η Σύμβαση για την προστασία της

2πΟΙΟ εΙΝΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΚεΙΜεΝΟ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;

6

άυλης πολιτισμικής κληρονομίας (2003). Ο όρος «προστασία», σε αυτό το πλαίσιο, δεν έχει καμία σχέση με την εμπορική χρήση του όρου. Όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τον όρο «προώθηση», υπονοεί την ανάγκη να διατηρηθούν ζωντανές οι εκφάνσεις του πολιτισμού που βρίσκονται σε κίνδυνο από τον επιταχυνόμενο ρυθμό της παγκοσμιοποίησης. «Η προώθηση» παραπέμπει στην αέναη αναγέννηση της πολιτισμικής έκφρασης για να εξασφαλίσει ότι αυτή δεν περιορίζεται μόνο στα μουσεία ως φολκλόρ ή έκθεση. Το άρθρο 7 της Σύμβασης εστιάζεται στην προώθηση και το άρθρο 8 στην προστασία. Το τελευταίο, που ενισχύει το πρώτο, δηλώνει με έμφαση ότι όλα τα μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να ληφθούν «σύμφωνα με τις προδιαγραφές αυτής της Σύμβασης, δηλαδή, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, στις θεμελιώδεις ελευθερίες και στις υπάρχουσες διεθνείς συνθήκες.

Μέσω του κύριου στόχου της, δηλαδή τη στήριξη της ετερότητας των πολιτισμικών εκφράσεων, η Σύμβαση στοχεύει να δημιουργήσει ένα περιβάλλον στο οποίο η ποικιλία των εκφράσεων του πολιτισμού να επιβεβαιώνεται και να ανανεώνεται προς όφελος όλων των κοινωνιών. Συγχρόνως, επαναβεβαιώνει τους δεσμούς που συνδέουν τον πολιτισμό, την ανάπτυξη και το διάλογο και καθιερώνει μια καινοτόμο αφετηρία για διεθνή πολιτισμική συνεργασία. Για το λόγο αυτό, η Σύμβαση στοχεύει:

να δημιουργήσει συνθήκες μέσα στις οποίες οι πολιτισμοί να ακμάζουν και να αλληλεπιδρούν ελεύθερα κατά τρόπο αμοιβαία ευεργετικό,

να αναγνωρίσει τη διακριτή φύση των πολιτισμικών δραστηριοτήτων, των αγαθών και των υπηρεσιών, ως φορέα ταυτότητας και νοημάτων,

να επισημάνει νέες ρυθμίσεις για διεθνή συνεργασία, που να αποτελεί το θεμέλιο λίθο της Σύμβασης,

να επιβεβαιώσει τα κυρίαρχα δικαιώματα των Κρατών να διατηρούν, να υιοθετούν και να εφαρμόζουν την πολιτική και τα μέτρα που θεωρούν κατάλληλα για την υποστήριξη της ετερότητας της πολιτισμικής έκφρασης στο έδαφός τους, εξασφαλίζοντας την ελεύθερη ροή ιδεών και έργων.

Αυτός ο τελευταίος στόχος, ο οποίος καθορίζει επίσης το πεδίο εφαρμογής της Σύμβασης, συμβάλλει στην προάσπιση της ετερότητας των πολιτισμικών εκφράσεων, όντας στο πλαίσιο μιας πολυδιάστατης –όχι κατ’ ανάγκη οικονομικής—διαδικασίας παγκοσμιοποίησης.

Έτσι, ο πολιτισμός βρίσκει για πρώτη φορά στην ιστορία του διεθνούς δικαίου τη σωστή του θέση στην καθημερινή πρακτική, μέσα από το ενδιαφέρον για τον εξανθρωπισμό της παγκοσμιοποίησης. Σε αυτό το δυναμικό πλαίσιο, ο πολιτισμός γίνεται μια γνήσια αφετηρία διαλόγου και ανάπτυξης, ανοίγοντας νέους δρόμους για την αλληλεγγύη.

Μια σειρά αρχών υπενθυμίζει και επιβεβαιώνει ότι κανένα μέτρο ή πολιτική που σχεδιάζεται για να προστατέψει και να προωθήσει την ετερότητα της πολιτισμικής έκφρασης δεν παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, όπως την ελευθερία της έκφρασης, της ενημέρωσης και της επικοινωνίας, καθώς επίσης και τη δυνατότητα των ατόμων να επιλέξουν πολιτισμικές εκφράσεις.

Επιπλέον, η αρχή της ελεύθερης συμπεριφοράς και της ισορροπίας εξασφαλίζει ότι, όταν τα Κράτη υιοθετούν μέτρα στήριξης της ετερότητας των πολιτισμικών

4 πΟΙεΣ εΙΝΑΙ ΟΙ ΚΑΤεΥΘΥΝΤΗΡΙεΣ ΑΡΧεΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;

7

3πΟΙΟΙ εΙΝΑΙ ΟΙ ΑΚΡΙΒεΙΣ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;

7

εκφράσεων και οφείλουν να προωθήσουν -με έναν κατάλληλο τρόπο- το άνοιγμα σε άλλους πολιτισμούς του κόσμου.

Μεταξύ των άλλων αρχών είναι και εκείνη της συμπληρωματικότητας των οικονομικών και πολιτισμικών μορφών ανάπτυξης, καθώς και αυτή της βιώσιμης ανάπτυξης, η οποία κατέχει περίοπτη θέση στη Σύμβαση.

Τέλος, η αρχή της δίκαιης πρόσβασης είναι διπλή: σημαίνει δηλαδή πρόσβαση σε μια πλούσια και διαφοροποιημένη γκάμα πολιτισμικών εκφράσεων, αλλά και πρόσβαση για όλους τους πολιτισμούς σε κατάλληλα μέσα έκφρασης και διάδοσης.

Ένας από τους θεμελιώδεις στόχους της Σύμβασης είναι «να επιβεβαιωθούν τα κυρίαρχα δικαιώματα των κρατών, στο να διατηρούν, να υιοθετούν και να εφαρμόζουν την πολιτική και τα μέτρα που θεωρούν κατάλληλα για τη στήριξη της ετερότητας των πολιτισμικών εκφράσεων στο έδαφός τους». Ο στόχος, ως προς την επιβεβαίωση αυτού του δικαιώματος, δεν ήταν να συσταθεί ένα κρατικό μονοπώλιο, αλλά μάλλον να ενεργοποιηθεί μια πολιτισμική διακυβέρνηση, δηλαδή μια αλληλεπίδραση μεταξύ μεμονωμένων ατόμων και ιδρυμάτων που μοιράζονται το ρίσκο της ευθύνης, χάριν της ετερότητας της πολιτισμικής έκφρασης.

Η Σύμβαση περιλαμβάνει μια σειρά από δικαίωμα και υποχρεώσεις των συμβαλλόμενων μερών, που στοχεύουν στη στήριξη της ετερότητας των πολιτισμικών εκφράσεων, μέσα σε ένα πνεύμα αμοιβαίας ενίσχυσης και αλληλοσυμπλήρωσης με άλλες διεθνείς συμβάσεις και με εφαρμογή διεθνών σχεδίων εναρμονισμένης δράσης και συνεργασίας.

ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών του ατόμου συνιστά το προσχέδιο της Σύμβασης. Σύμφωνα με την καθολική Διακήρυξη της ΟΥΝΕΣΚΟ για την πολιτισμική ετερότητα, η Σύμβαση αναγνωρίζει το συνεκτικό δεσμό μεταξύ πολιτισμικής ετερότητας και πλήρους εφαρμογής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών. Το ένα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο. Σε αυτή τη σχέση, «κανένας δε μπορεί να επικαλεστεί τις διατάξεις της Σύμβασης για να παραβιάσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες, όπως αυτές διαφυλάσσονται στην καθολική διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή όπως διασφαλίζονται από το διεθνές δίκαιο», αλλά ούτε και για να περιορίσει την εμβέλειά τους. Κατά συνέπεια, ο κίνδυνος πολιτιστικού σχετικισμού, που στο όνομα της ετερότητας θα αναγνώριζε πολιτισμικές πρακτικές που θα παραβιάζουν τις θεμελιώδεις αρχές των ανθρώπινων δικαιωμάτων, έχει απομακρυνθεί.

Η Σύμβαση επιτρέπει στα συμβαλλόμενα μέρη να διαγνώσουν την ύπαρξη ειδικών καταστάσεων όπου οι πολιτισμικές εκφράσεις διατρέχουν τον κίνδυνο εξάλειψης, απειλούνται σοβαρά ή, αλλιώς, ότι έχουν ανάγκη από άμεση προστασία. Επιπλέον, η Σύμβαση τους επιτρέπει να λάβουν όλα τα κατάλληλα μέτρα για να προστατέψουν και να διαφυλάξουν τις πολιτισμικές εκφράσεις σε τέτοιες καταστάσεις.

Η Σύμβαση αναγνωρίζει επιπλέον το κυρίαρχο δικαίωμα των συμβαλλόμενων μερών να διαμορφώνουν και να εφαρμόζουν την πολιτισμική πολιτική τους και να υιοθετούν μέτρα που σχεδιάζονται μεταξύ άλλων για:

να προσφέρουν ευκαιρίες στο εσωτερικό τους, για πολιτισμικές δραστηριότητες, αγαθά και υπηρεσίες, μεταξύ όλων εκείνων των πολιτισμικών δραστηριοτήτων, των αγαθών και των υπηρεσιών που παρέχονται σε εθνικό επίπεδο.

να δίνουν στις εγχώριες ανεξάρτητες πολιτισμικές βιομηχανίες και στις δραστηριότητες του άτυπου τομέα, αποτελεσματική πρόσβαση στα μέσα παραγωγής, διάδοσης και διανομής των πολιτιστικών δραστηριοτήτων, των αγαθών και των υπηρεσιών.

5 πΟΙΑ εΙΝΑΙ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΥπΟΧΡεΩΣεΙΣ ΤΩΝ εΜπΛεΚΟΜεΝΩΝ ΣΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ;

8

να ενθαρρύνουν μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, καθώς και δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα, καλλιτέχνες και άλλους που ασχολούνται επαγγελματικά με τον πολιτισμό, για να αναπτύξουν και να προωθήσουν την ελεύθερη ανταλλαγή και κυκλοφορία των ιδεών, των πολιτισμικών εκφράσεων καθώς και των πολιτισμικών δραστηριοτήτων, των αγαθών και των υπηρεσιών.

να στηρίζουν την πολυμορφία των μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων και των δημόσιων μέσων ραδιοφωνίας.

να φροντίζουν τη δημόσια χρηματοδότηση, αποκαθιστώντας και υποστηρίζοντας τα ιδρύματα των δημόσιων υπηρεσιών με τον κατάλληλο τρόπο.

ΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ

Ως αντιστάθμισμα για τα δικαιώματα αυτά, η Σύμβαση προβλέπει έναν αριθμό υποχρεώσεων, που επιβάλλονται στα συμβαλλόμενα μέρη, τα οποία καλούνται:

να αγωνίζονται για να προωθήσουν στο έδαφός τους τη δημιουργία ενός (ευνοϊκού) περιβάλλοντος που να ενθαρρύνει άτομα και κοινωνικές ομάδες να δημιουργούν, να παράγουν, να διαδίδουν, να διανέμουν και να αποκτούν πρόσβαση στις πολιτισμικές τους εκφράσεις, δίνοντας προσοχή στις ειδικές περιστάσεις και τις ανάγκες των γυναικών και των κοινωνικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες και τους αυτόχθονες αφενός και αφετέρου να έχουν πρόσβαση σε διάφορες πολιτισμικές εκφράσεις μέσα στη χώρα τους και από άλλες χώρες του κόσμου

να επαγρυπνούν για την κατανομή και τη διαφάνεια των πληροφοριών, παρέχοντας σωστές πληροφορίες στις εκθέσεις τους προς την ΟΥΝΕΣΚΟ κάθε τέσσερα χρόνια, σχετικά με τα μέτρα που παίρνουν για τη στήριξη της ετερότητας των πολιτισμικών εκφράσεων

να καλλιεργούν την κατανόηση του κοινού ως προς τη σπουδαιότητα του πλουραλισμού των πολιτιστικών εκφράσεων, μέσω εκπαιδευτικών και άλλων προγραμμάτων δημόσιας ενημέρωσης

να αναγνωρίζουν το θεμελιώδη ρόλο της κοινωνίας των πολιτών για την προστασία και την προώθηση της ποικιλομορφίας των πολιτιστικών εκφράσεων, ενθαρρύνοντας την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στις προσπάθειες των συμβαλλομένων μερών για την επίτευξη των στόχων της Σύμβασης

να ενσωματώνουν τον πολιτισμό στη βιώσιμη ανάπτυξη και να ενισχύουν τη διεθνή συνεργασία υπέρ των αναπτυσσόμενων χωρών με διάφορα μέσα, όπως π.χ. με την ενίσχυση των πολιτισμικών βιομηχανιών τους, προσφέροντας τις δυνατότητες για να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν την πολιτισμική πολιτική, τη μεταφορά τεχνολογίας, την οικονομική υποστήριξη και την προνομιακή μεταχείριση για τους καλλιτέχνες τους και άλλους με επαγγέλματα σχετικά με τον πολιτισμό και τις πολιτισμικές υπηρεσίες και τα αγαθά του πολιτισμού που τους προσφέρουν.

Η ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙξΗ, Η ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΜΗ ΕξΑΡΤΗΣΗ

Οι συμμετέχοντες στη Σύμβαση θα ασκήσουν αυτά τα δικαιώματα και θα εκπληρώσουν αυτές τις υποχρεώσεις μέσα σε πνεύμα αμοιβαίας υποστήριξης, αλληλοσυμπλήρωσης και μη-υπαγωγής σε άλλα διεθνή όργανα.

Η εκτέλεση των διατάξεων της Σύμβασης μπορεί να οδηγήσει στην αλληλεπίδραση μεταξύ των δικαιωμάτων των συμβαλλόμενων μερών και των υποχρεώσεων που περιλαμβάνονται σε αυτή τη νέα Σύμβαση και των δικαιωμάτων αφενός και των υποχρεώσεων που δημιουργούνται κάτω από άλλες διεθνείς υποχρεώσεις, αφετέρου. Εξαιτίας του αυξανόμενου αριθμού διεθνών συμφωνιών, έχει καταστεί όλο και πιο επιτακτικό να συμπεριληφθεί ένας τέτοιος όρος στη σχέση μεταξύ διακρατικών

8

9

συμφωνιών, προκειμένου να βρεθεί ο τρόπος με τον οποίο θα πρέπει να συνδέονται μεταξύ τους οι κανόνες κάτω από διάφορα όργανα και να διευκρινιστεί το νομικό καθεστώς μιας σύμβασης σε σχέση με άλλες διακρατικές συμφωνίες.

Έτσι, μια ρήτρα αφορά στη σχέση μεταξύ των διεθνών Συμφωνιών, στην περίπτωση επικάλυψης των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που απορρέουν από διακριτές πηγές τους. Στο σημείο αυτό, η Σύμβαση υπογραμμίζει ότι τα συμβαλλόμενα Μέρη οφείλουν, με καλή πίστη, να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους έναντι της Σύμβασης, καθώς επίσης και εκείνες (τις υποχρεώσεις) των άλλων Συμφωνιών στις οποίες συμμετέχουν, χωρίς εξάρτηση της εν λόγω Σύμβασης με άλλες διακρατικές Συμφωνίες. Συνεπώς, τα συμβαλλόμενα Μέρη οφείλουν να ενθαρρύνουν την αμοιβαία υποστήριξη της Σύμβασης και των άλλων Συμφωνιών στις οποίες συμμετέχουν και να λαμβάνουν υπόψη τους τις σχετικές διατάξεις της Σύμβασης όταν ερμηνεύουν και εφαρμόζουν άλλες συμφωνίες των οποίων είναι εταίροι ή όταν αναλαμβάνουν άλλες διεθνής υποχρεώσεις. Σε όλες τις περιπτώσεις, η Σύμβαση ορίζει συγκεκριμένα ότι τίποτε μέσα σ’ αυτήν δεν θα ερμηνευθεί ως τροποποίηση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των συμβαλλόμενων Μερών, στο πλαίσιο οποιονδήποτε άλλων διακρατικών Συμφωνιών στις οποίες μετέχουν.

Η ΕΠΙΚΥΡΩΣΗ

Για να γίνουν τα Κράτη-Μέλη της ΟΥΝΕΣΚΟ συμβαλλόμενα μέρη της Σύμβασης, πρέπει να καταθέσουν ένα αίτημα αποδοχής, έγκρισης ή προσχώρησης στο Γενικό Διευθυντή της ΟΥΝΕΣΚΟ. Κράτη μη μέλη της ΟΥΝΕΣΚΟ, αλλά μέλη των Ηνωμένων Εθνών ή οποιασδήποτε εξειδικευμένης αντιπροσωπείας τους, μπορούν να προσχωρήσουν στη Σύμβαση, εάν προσκληθούν από τη Γενική Διάσκεψη της ΟΥΝΕΣΚΟ. Οι περιφερειακές οικονομικές οργανώσεις, όπως καθορίζονται από τη Σύμβαση, μπορούν επίσης να προσχωρήσουν σ’ αυτήν.

Η ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ

Η Σύμβαση τίθεται σε ισχύ τρεις μήνες αφότου το τριακοστό σχέδιο επικύρωσης, αποδοχής, έγκρισης ή προσχώρησης, έχει κατατεθεί στον Γενικό Διευθυντή της ΟΥΝΕΣΚΟ.

ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΔΙΑΣΦΑΛΙζΟΥΝ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Όταν η Σύμβαση τεθεί σε ισχύ, θα συσταθούν δύο όργανα:

η Σύνοδος των Συμβαλλόμενων Μερών, η οποία θα είναι το πλήρες και ανώτατο σώμα της Σύμβασης.

η Διακυβερνητική Επιτροπή, η οποία θα έχει την ευθύνη της προώθησης των στόχων της Σύμβασης και αυτών της ενθάρρυνσης του ελέγχου εφαρμογής της σε πνεύμα διαφάνειας και επαγρύπνησης.

Η πρώτη συνεδρίαση της Συνόδου των Συμβαλλόμενων Μερών και της Διακυβερνητικής Επιτροπής θα έχει να διαδραματίσει έναν κρίσιμο ρόλο, όχι μόνο για την κατάρτιση του αντίστοιχου εσωτερικού Κανονισμού, αλλά και για τον καθορισμό των οδηγιών για την εφαρμογή της Σύμβασης. Η Γραμματεία της ΟΥΝΕΣΚΟ θα

7 πΩΣ ΛεΙΤΟΥΡΓεΙ Η ΣΥΜΒΑΣΗ;

6 πΟΤε ΥΛΟπΟΙεΙΤΑΙ Η ΣΥΜΒΑΣΗ;

10

βοηθήσει τόσο τη Σύνοδο των Συμβαλλόμενων Μερών όσο και τη Διακυβερνητική Επιτροπή. Η Γραμματεία θα οργανώσει την τεκμηρίωση των συνεδριάσεών τους, θα βοηθήσει στην εφαρμογή των αποφάσεών τους και θα υποβάλει σχετική έκθεση.

ΤΑ ΜΕΣΑ

Εκτός από τις παροχές σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις, τα υλικά μέσα που τίθενται στην διάθεση των Συμβαλλόμενων Μερών θα είναι συγκεκριμένα: το διεθνές αποθεματικό ταμείο για την πολιτισμική ετερότητα, του οποίου οι πόροι θα περιλάβουν μεταξύ των άλλων, εθελοντικές συνεισφορές από τα συμβαλλόμενα μέλη, κεφάλαια που προορίζονται για το σκοπό αυτό από τη Γενική Διάσκεψη της ΟΥΝΕΣΚΟ και διάφορες συνεισφορές, δωρεές και κληροδοτήματα. Στα πλαίσια εφαρμογής της Σύμβασης, η ΟΥΝΕΣΚΟ θα διευκολύνει επίσης τη συλλογή, την ανάλυση και τη διάδοση όλων των πληροφοριών, των στατιστικών και των καλύτερων πρακτικών, σχετικά με την ετερότητα των πολιτισμικών εκφράσεων. Επιπλέον, η οργάνωση θα συστήσει μια τράπεζα δεδομένων για τους διάφορους τομείς και για τις κυβερνητικές ιδιωτικές και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, που εμπλέκονται στον τομέα των πολιτισμικών εκφράσεων.

ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗ ΔΙΑΦΩΝΙΩΝ

Έχει υπάρξει πρόβλεψη για ένα μηχανισμό επίλυσης διαφωνιών, που θα ασχολείται με οποιεσδήποτε πιθανές διαφωνίες κατά την ερμηνεία ή την εφαρμογή των ιδιαίτερων κανόνων ή αρχών σχετικά με τη Σύμβαση μέσα από μια θεώρηση καθαρά πολιτισμική. Ο μηχανισμός υποχρεώνει τα συμβαλλόμενα μέρη να διαπραγματευθούν ως πρώτο βήμα. Κατόπιν τους επιτρέπει να προσφύγουν στη διαμεσολάβηση. Εάν όμως δε μπορεί να επιτευχθεί επίλυση μέσω ενός ή περισσότερων από αυτά τα μέσα, μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή μια διαδικασία συνδιαλλαγής. Τα συμβαλλόμενα μέρη μπορούν, παρόλα αυτά, να αποφασίσουν να μην αναγνωρίσουν αυτή την διαδικασία, δηλώνοντάς το κατά τη διάρκεια της επικύρωσης, της αποδοχής, της έγκρισης ή της προσχώρησης.

Η ομαλή λειτουργία της Σύμβασης απαιτεί τη συμμετοχή των ακόλουθων πολιτισμικών παραγόντων:

Δημόσιοι παράγοντες (το κράτος και τα θεσμικά του όργανα), η κυριαρχία των οποίων αναγνωρίζεται από τη Σύμβαση.

Αστικοί παράγοντες, των οποίων ο θεμελιώδης ρόλος για τη στήριξη της ετερότητας των πολιτισμικών εκφράσεων, πρέπει να αναγνωριστεί από τους συμμετέχοντες στη Σύμβαση. Συγχρόνως, η Σύμβαση ενθαρρύνει την κοινωνία πολιτών να συμμετέχει ενεργά στην επιδίωξη των στόχων της.

Ιδιωτικοί παράγοντες π.χ. πολιτισμικές επιχειρήσεις και βιομηχανίες, ειδικά αυτές των αναπτυσσόμενων χωρών, τις οποίες η Σύμβαση επιδιώκει να προαγάγει μέσω των διατάξεών της, για τη διεθνή και αναπτυξιακή συνεργασία.

Πρόσωπα που ανήκουν σε μειονότητες και λαοί αυτόχθονες θεωρούνται ως βασικοί παράγοντες από τη Σύμβαση και γι’ αυτό το σκοπό τα συμβαλλόμενα μέρη καλούνται να δώσουν την οφειλόμενη προσοχή στις ειδικές περιστάσεις και τις ανάγκες τους στον τομέα της δημιουργικότητας.

8 πΟΙΟΙ εΙΝΑΙ ΟΙ ΚΥΡΙΟΙ εΓΓΥΗΤεΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;

11

10

11

Υπάρχουν πολυάριθμοι δικαιούχοι της Σύμβασης:

Με βάση το πνεύμα που τη διέπει, η Σύμβαση ωφελεί όλα τα άτομα και τις κοινωνίες επειδή στοχεύει στο να εξασφαλίσει ότι δικαιούνται να απολαμβάνουν μια δέσμη πολιτισμικών εκφράσεων προς όφελος της ανοικτής επικοινωνίας, της ισορροπίας και της ελευθερίας.

Με το να αναγνωρίζει τη σημαντική συμβολή των καλλιτεχνών και όλων όσων συμμετέχουν στη δημιουργική διαδικασία, τις πολιτισμικές κοινότητες και τους οργανισμούς που υποστηρίζουν την εργασία τους, η Σύμβαση ωφελεί αυτούς που ασκούν επαγγέλματα που υπηρετούν τον πολιτισμό.

Επιπλέον, μερικές από τις παροχές της Συνθήκης αφορούν συγκεκριμένους δικαιούχους όπως:

οι χώρες που δεν έχουν δυνατότητες παραγωγής και διάχυσης των δικών τους πολιτισμικών εκφράσεων και ειδικότερα οι αναπτυσσόμενες χώρες. Η Σύμβαση προνοεί ποικίλες μορφές βοήθειας (δημόσια αναπτυξιακή βοήθεια, χαμηλότοκα δάνεια, επιχορηγήσεις κ.λπ.), καθώς και μια προνομιακή μεταχείριση των καλλιτεχνών και των επαγγελματιών που ασχολούνται με τον πολιτισμό και προέρχονται από αυτές τις χώρες.

οι διάφορες κοινωνικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών και ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες και σε αυτόχθονες λαούς, συγκαταλέγοντας στις υποχρεώσεις των Συμβαλλόμενων Μερών και τη φροντίδα διαμόρφωσης ενός περιβάλλοντος ευνοϊκού για δημιουργία, παραγωγή, διάδοση και απόλαυση των πολιτισμικών εκφράσεων αυτών των ομάδων.

Η Σύμβαση ενεργοποιείται με βάση το γεγονός ότι η πολιτισμική δημιουργικότητα, που αποτελεί μια από τις μορφές της πολιτισμικής ετερότητας, επιμερίζεται σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Προετοιμάζει, επομένως, το έδαφος για την σύσφιγξη των ανθρώπινων σχέσεων σε ένα διεθνοποιημένο κόσμο που μερικές φορές είναι ελάχιστα αλληλέγκυος. Ενώ η πολιτισμική προσφορά δεν είχε ποτέ διευρυνθεί σε ένα τόσο μεγάλο αριθμό πολιτισμικών έργων, η Σύμβαση επιδιώκει να εξασφαλίσει το δικαίωμα να απολαμβάνουν αυτά τα αγαθά όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι και ότι η διαθέσιμη επιλογή γι’ αυτούς δεν θα περιοριστεί σε ένα μικρό αριθμό έργων, είτε αυτά είναι τοπικής είτε ξένης προέλευσης.

Η Σύμβαση επιδιώκει να υπερασπιστεί τον πολιτισμικό πλούτο και τη δυνατότητα που έχει να αλληλεπιδρά, να ανανεώνεται και να μεταδίδεται τόσο από τις εσωτερικές όσο και από τις παγκόσμιες πηγές. Η ευρύτερη διάδοση αυτής της δημιουργικής ετερότητας, είτε αυτή προέρχεται από εσωτερικές είτε από εξωτερικές πηγές, φέρνει πολιτισμικά και κοινωνικά πλεονεκτήματα, εκτεινόμενη κατά συνέπεια πέρα από την αυστηρά εμπορική της διάσταση.

Η Σύμβαση δεν φιλοδοξεί να ελέγξει ή να περιορίσει, αλλά μάλλον να προωθήσει και να προστατέψει την ετερότητα των πολιτισμικών εκφράσεων. Ο βαθμός της προστασίας βεβαιώνει ότι η δράση που έλαβε χώρα και τα μέσα που χρησιμοποιούνται από τους εταίρους, των οποίων το κυρίαρχο δικαίωμα έχει αναγνωριστεί θα στοχεύσουν στο να συντηρήσουν, να διαφυλάξουν και να αναβαθμίσουν την ποικιλία των πολιτισμικών εκφράσεων και όχι να παρασυρθούν σε μια παλινδρόμηση μεταξύ

10 πΟΙΑ εΙΝΑΙ ΤΑ ΟΥΣΙΩΔΗ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ;

9 πΟΙΟΙ ΩΦεΛΟΥΝΤΑΙ ΑπΟ ΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ;

12

ενός προστατευτισμού ή ενός απομονωτισμού βάσει ταυτότητας. Επιπλέον, ένας αριθμός εγγυήσεων είναι διαφυλαγμένος στη Σύμβαση, η οποία, κάτω από την «αρχή της ανοικτής επικοινωνίας και της ισορροπίας», εξασφαλίζει ότι τα μέτρα που λαμβάνονται από τα Κράτη πρέπει επίσης να προωθούν «το άνοιγμα σε άλλους πολιτισμούς του κόσμου».

Επιπλέον, η Σύμβαση επιτρέπει στους εταίρους να λάβουν προστατευτικά μέτρα σε περιπτώσεις όπου οι πολιτισμικές εκφράσεις διατρέχουν τον κίνδυνο εξάλειψης ή απειλούνται σοβαρά, οπότε και η διεθνής συνεργασία ενθαρρύνεται πολύ έντονα, προκειμένου να βοηθήσει τις αναπτυσσόμενες χώρες σε τέτοιες καταστάσεις. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι αρχές και οι στόχοι που εκπορεύονται από τη Σύμβαση πρέπει να γίνονται σεβαστοί, αφού στοχεύουν στο να αναπτύξουν γνήσιες ανταλλαγές μεταξύ των πολιτισμικών εκφράσεων όλων των λαών και να αναβαθμίσουν την ετερότητα τέτοιων εκφράσεων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Με αυτές τις ενέργειες, η Σύμβαση βοηθά στην ενίσχυση των δεσμών μεταξύ «του πολιτισμού και της ανάπτυξης», του τελευταίου όρου νοουμένου στην πραγματική αλλά και στη συμβολική έννοια σε σχέση αφενός μεν, με την οικονομική ανάπτυξη και αφετέρου με την ολοκλήρωση των ανθρώπινων όντων στο δικαίωμα τους να απολαμβάνουν τα θεμελιώδη δικαιώματά τους ανοικτά στον κόσμο, χωρίς να χάνουν τα δικά τους σημεία αναφοράς. Θέτει επίσης τα θεμέλια για μια νέα μορφή συνεργασίας και τοπικής, περιφερειακής και διεθνούς αλληλεγγύης, αναπτύσσοντας τις ανταλλαγές και τις συνεργασίες που είναι ιδιαίτερα επωφελής για τις χώρες των οποίων οι πολιτισμικές εκφράσεις βρίσκονται σε κίνδυνο.

Τέλος, η Σύμβαση αναγνωρίζει και καθιερώνει ως σωστές, νέες μορφές διαλόγου προερχόμενες από τα πολιτισμικά αγαθά και τις υπηρεσίες που μεταδίδουν τις πολιτισμικές εκφράσεις και τις καθιστούν διαθέσιμες σε όλους. Κάθε μορφή δημιουργίας χρησιμεύει ως σημείο συνάντησης, ανοίγει νέους ορίζοντες, μετασχηματίζει απόψεις και διευρύνει τον ορίζοντα της ελευθερίας και των επιλογών μας, βοηθώντας έτσι στη διαμόρφωση ενός πιο ανθρώπινου κόσμου. Κάθε μορφή δημιουργίας γεννά ένα δεσμό μεταξύ περιοχών, ατόμων και γενεών, υφαίνοντας τη στόφα της αυριανής κληρονομιάς.

Με την εστίαση στην ετερότητα των πολιτισμικών εκφράσεων, η Σύμβαση καθιστά «την υπεράσπιση της πολιτισμικής ετερότητας ηθική επιταγή, αδιαχώριστη από το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας». Στρέφοντας για άλλη μια φορά την προσοχή τους στις πολιτισμικές εκφράσεις και στον πλήρη σεβασμό της ελεύθερης διάδοσης τους, τα κράτη Μέλη της ΟΥΝΕΣΚΟ έχουν καταδείξει την αίσθηση ευθύνης τους γι’ αυτή την ανεξάντλητη πηγή επινόησης, καινοτομίας και φαντασίας, που συμβάλλει στην ανάπτυξη της αμοιβαίας κατανόησης και του διαλόγου μεταξύ των πολιτισμών.

13

εΓΓΡΑΦΑ ΓΙΑ ΤΗΝ πΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ εΤεΡΟΤΗΤΑ

Πολιτισμός, δημιουργικότητα και αγορά, Έκθεση παγκόσμιου πολιτισμού, Παρίσι, 1998

Πολιτιστική ποικιλομορφία, σύγκρουση και πλουραλισμός, Έκθεση παγκόσμιου πολιτισμού, Παρίσι, 2000

Πολιτισμός, εμπόριο και παγκοσμιοποίηση, Ερωτήσεις και απαντήσεις, Παρίσι, 2000

Διεθνής κυκλοφορία των επιλεγμένων πολιτισμικών αγαθών, 1980-98, Ινστιτούτο Στατιστικής, Παρίσι, 2000

Η ΟΥΝΕΣΚΟ και το ζήτημα της πολιτισμικής ετερότητας: Απολογισμός και στρατηγικές, 1946-2004, αναθεωρημένη έκδοση, Παρίσι, 2004.

Διεθνείς ανταλλαγές επιλεγμένων πολιτιστικών αγαθών και υπηρεσιών, 1994-2003, Ινστιτούτο Στατιστικής / Τομέας πολιτισμού, Μόντρεαλ/Παρίσι, 2005.

εΓΓΡΑΦΑ ΣΧεΤΙΚΑ Με ΤΗΝ ΣΥΜΒΑΣΗ

Προκαταρκτική μελέτη για τις τεχνικές και νομικές πτυχές, που σχετίζονται με ένα επιθυμητό κανονιστικό έγγραφο τις πολιτισμικής ετερότητας, Απόφαση 166/EX/3.4.3, Παρίσι, Απρίλιος 2003.

Επεξεργασία ενός διεθνούς κανονιστικού εγγράφου, που σχετίζεται με την πολιτισμική ετερότητα, 32 C/52, Παρίσι, 18 Ιουλίου 2003.

Επεξεργασία ενός διεθνούς κανονιστικού εγγράφου, που σχετίζεται με την πολιτισμική ετερότητα, Απόφαση 32 C/34, Παρίσι, 17 Οκτωβρίου 2003.

Έκθεση Πρώτης συνάντησης εμπειρογνωμόνων της ομάδας VI επί του προσχεδίου της Σύμβασης που αφορά στην προστασία της ετερότητας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων, Έδρα της ΟΥΝΕΣΚΟ, 17-20 Δεκεμβρίου 2003, CLT/CPD/2003- 608/01, Παρίσι, 20 Φεβρουαρίου 2004.

Έκθεση προόδου σχετικά με την προετοιμασία ενός προκαταρκτικού σχεδίου σύμβασης για την προστασία της ετερότητας των πολιτιστικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων, 169 Ε Χ/ Απόφαση 3.7.2, Παρίσι, Απρίλιος 2004.

Έκθεση Δεύτερης συνάντησης των εμπειρογνωμόνων της κατηγορίας VI επί του προσχεδίου της Σύμβασης που αφορά στην προστασία της ετερότητας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων, 30 Μαρτίου - 3 Απριλίου 2004, CLT/CPD/2004/602/6, Παρίσι, 14 Μαΐου 2004.

Έκθεση Τρίτης συνάντησης των εμπειρογνωμόνων της κατηγορίας VI επί του προσχεδίου της Σύμβασης που αφορά στην προστασία της ετερότητας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων, 28 - 31 Μάιος 2004, CLT/CPD/2004/603/5, Παρίσι, 23 Ιουνίου 2004.

Προκαταρκτική μελέτη σύμβασης για την προστασία της ποικιλομορφίας των

ΠαραρτημαΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΟΥΝΕΣΚΟ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ

14

πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων. Προκαταρκτική έκθεση του Γενικού Διευθυντή, CLT/CPD/2004/CONF 201/1, Παρίσι, Ιούλιος 2004.

Προκαταρκτική μελέτη σύμβασης για την προστασία της ποικιλομορφίας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων, CLT/CPD/2004/CONF 201/2, Παρίσι, Ιούλιος 2004.

Πρώτη διακυβερνητική Σύνοδος εμπειρογνωμόνων του προκαταρκτικού σχεδίου σύμβασης για την προστασία της ποικιλομορφίας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων, Έκθεση της Γενικής Γραμματείας, CLT -2004/CONF 201/9, Παρίσι, Νοέμβριος 2004.

Προκαταρκτική μελέτη Σύμβασης για την προστασία της ποικιλομορφίας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων. Επιτροπή σύνταξης, μέρος Ι - 5, CLT/CPD/2004/CONF 60/1, Παρίσι, Δεκέμβριος 2004.

Προκαταρκτική μελέτη Σύμβασης για την προστασία της ποικιλομορφίας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων. Αναθεωρημένο κείμενο από την Επιτροπή σύνταξης, CLT/CPD/2004/CONF 607/6, Παρίσι, 23 Δεκεμβρίου 2004.

Προκαταρκτική έκθεση του Γενικού Διευθυντή που περιέχει δύο προσχέδια της Σύμβασης για την προστασία της ποικιλομορφίας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων, CLT/CPD/2005/CONF 203/6, Παρίσι, 3 Μαρτίου 2005.

Έκθεση του Γενικού Διευθυντή σχετικά με την πρόοδο του σχεδίου Σύμβασης για την προστασία της ποικιλομορφίας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων, Απόφαση 171 EX/19, Παρίσι, Απρίλιος 2005.

Παράρτημα 2 στην προκαταρκτική Έκθεση του Γενικού Διευθυντή που περιέχει δύο προσχέδια Σύμβασης για την προστασία της ποικιλομορφίας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων. Εγκεκριμένο κείμενο που καταρτίστηκε από τον πρόεδρο της διακυβερνητικής Συνόδου, CLT/CPD/2005/CONF 203/6 - Παρίσι, 29 Απριλίου 2005.

Προκαταρκτική έκθεση του Γενικού Διευθυντή για τον τρόπο ρύθμισης και το πεδίο προτεινόμενης δράσης, συνοδευόμενο από το προκαταρκτικό σχέδιο Σύμβασης για την προστασία της ποικιλομορφίας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων, 33 C/23, Παρίσι, 4 Αυγούστου, 2005.

Έκθεση του Γενικού Διευθυντή σχετικά με την πρόοδο που επιτυγχάνεται κατά τη διάρκεια της τρίτης Συνόδου της διακυβερνητικής Επιτροπής εμπειρογνωμόνων για το προσχέδιο Σύμβασης για την προστασία της ποικιλομορφίας των πολιτισμικών περιεχομένων και των καλλιτεχνικών εκφράσεων, Απόφαση 172 EX/19, Σεπτέμβριος 2005.

Σύμβασης για την προστασία και την προώθηση της ποικιλομορφίας των πολιτισμικών εκφράσεων, υιοθετήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2005, κατά την 33η Σύνοδος της Γενικής Διάσκεψης.

14