14 Y

14.1 R

Yağ ihtimil (şafhayvan yataklaresaslı, bsıvı veytekerleğyağlayıcoluşmaduygulam

YUVARLA

RULMANL

iyacı olmayft) verilebiliya da bitkis

rda, çelik şabronz veya tya gres yağlaği, el arabascı olarak terdığından yamalarında is

Şe

ANMA ELE

LI VE KAY

yan en basit r. Uzun kusel yağlar ilaftı yataklamteflon seçiliarı genel uyı tekerleği, rcih edilmek

ağ iki yüzeyse oluşan hid

ekil 14.1

EMANLI (

YMALI YA

yatak olaraullanma süreave edilmiş

mak için aşıir. Yataklardygulamalar ibisiklet tekekle birlikte i bir birindedrodinamik

Radyal R

(RULMAN

ATAKLAR

ak, eski zamesi ve az sürştir. Modernınmaya uygda, yatak ileiçin kullanı

kerleği ve bibu uygulamen tamamenk yağ filimi

Rulman ve Y

NLI) YATA

RIN KARŞ

manlarda kulrtünme elden makinalardun yatak elee mil arasınlmaktadır. Ösiklet zincir

malarda hidrn ayırmaz. Mher iki yüze

Yuvarlanm

AKLAR

ILAŞTIRI

llanılan odue etmek içinda kullanılaemanları, ördaki sürtünmÖrneğin; cimri gibi yerlerodinamik yMotor krankeyi bir birin

ma Elemanl

ILMASI

un tekerlek-n bu tasarıman kaymalı rneğin; kala

nmeyi azaltmm kesme m

erde gres yayağ filmi k şaft ve kamnden ayırır.

ları

1 

odun ma

ay mak için

makinası ğları

m mili

2  

Bisiklet, kompresör ve tekerlek gibi makine elemanlarının yaltaklanmalarında yuvarlanma elemanlı (rulmanlı) yataklar kullanılmaktadırlar. Rulmanlı yatağın iç bileziği şaft ile temas halinde iken diş bileziği makine gövdesiyle temas halinde olup her iki bilezik arasında yuvarlanma elemanları mevcuttur. Rulmanlarda yuvarlanma sürtünmesi söz konusu olup, bu kaymalı yataklarda oluşan kayma sürtünmesine karşılık gelir. Kullanılma yerlerine ve yük taşıma kapasitesine göre değişik rulman tasarımları yapılmış olup bunlardan en çok kullanılanları şekil 14. 1 ila şekil 14.10 arasında gösterilmiştir. Tasarım gereği rulmanlarda yuvarlanma elemanları ile bilezikler arasında çok küçük kontak alanı olduğundan, kontak bölgesinde büyük gerilmeler söz konusudur. Bu nedenle rulmanları oluşturan üç temel parça , iç bilezik, yuvarlanma elemanları (bilyeler) ve diş bilezik, için seçilen malzemelerin gerilme dayanımı yüksek olmalıdır. Rulmanlarda yukarıdaki üç parçaya ilaveten, bilyeleri eşit mesafede tutan bir kafes elemanı da kullanılır.

Modern makinelerde millerin yataklanmasında rulman ve kaymalı yataklar sıkça kullanılır. Rulmanlı yatakların kaymalı yataklara karşı olan avantajları ve dezavantajları aşağıda sıralanmıştır.

Avantajları:

1. İlk harekette ve son harekette düşük sürtünme değerlerine sahiptir. Kaymalı yatakta ise sadece hidrodinamik filim oluşunca düşük sürtünme meydana gelir. Örneğin; Rulmanlı yataklar tren vagonlarının akslarına monte edilen tekerleklerin yataklanmasında kullanılarak, bir birine bağlı birçok vagonun ilk hareketini kolaylaştırır (başlangıç sürtünmesi düşük olduğundan), böylece vagonları harekete geçirmek için fazladan bir lokomotife ihtiyaç duyulmaz.

2. Sürtünme katsayısının düşüklüğü, sürtünme kayıplarının azalmasını sağlar.

3. Yağlanması basit ve bakımı kolaydır.

4. Yatak boşluğu az olduğundan, yüksek toleransta imalat gereken yerlerde kolayca kullanılabilir. Örneğin, elektrik motor şaftının yataklanmasında.

5. Yatak boyu (genişliği), kaymalı yataklara nazaran daha küçüktür.

6. Yatağa (şafta) önceden yüklenmiş yük olabilir.

Dezavantajları:

1. Değişken yüklere karşı sönümleme kapasiteleri kaymalı yataklara oranla azdır.

2. Yüksek hızlarda kaymalı yataklara oranla daha fazla gürültülü çalışırlar.

3. Radyal yönde daha fazla yer tutarlar (yuvarlanma elemanı, iç ve dış bilezikler mevcut olduğundan).

3  

4. Çalışma ömürleri kaymalı yataklara oranla daha azdır.

5. Kaymalı yatağa oranla daha pahalıdır.

Normal Çalışma koşullarında, kafesi olmayan bir rulman için genelde alınan sürtünme katsayısı 0.001 ila 0.002 arasında bir değerdir.

14.2 RULMANLARIN TARİHİ

Tarihte ilk kez sürtünme kuvvetini yenmek için Mısırlılar MÖ 200 yıllarında yuvarlanma elemanları kullandıkları sanılmaktadır. Daha sonra yuvarlak odunlardan yapılmış ve ham petrolle yağlanan yataklar ilk at arabalarının tekerleklerinde kullanılmıştır. Leonardo da Vinci 1500 yıllarında ilk modern rulmanların temellerini keşfetmiştir. Rulmanlar 1700 li yıllarda atların çektiği arabalarda kullanılmaya başlanmış ve normalde iki atın zorla çektiği arabayı, bu rulmanlar sayesinde bir atla çekebilmişlerdir. Bessemer,in çelik prosesini 1856 yılında keşfedilmesiyle, rulmanlar ekonomik olarak çelik malzemeden üretilmeye başlanmış ve bisikletlerde yaygın olarak kullanılmıştır. Avrupa da rulmanlar 19. yüzyılda hızlı bir şekilde geliştirilerek birçok makine parçasının yataklanmasında kullanılmaya başlanmıştır.

14.3 RULMANLI YATAK ÇEŞİTLERİ

Rulman çeşitleri iki ana kategoride toplanabilir, 1) Bilyeli rulmanlar ve 2) makaralı rulmanlar. Her iki kategoride üç çeşit rulman mevcuttur. 1) Radyal rulmanlar, radyal yönde yük taşırlar, 2) eksenel rulmanlar, eksenel yönde yük taşırlar ve 3) açısal temaslı rulmanlar, radyal ve eksenel yük taşırlar.

Şekil 14.1, 14.2, 14.3 ve 14.4 üç tipte bilyeli rulmanları göstermektedir. Şekil 14.3f eksenel rulmanı, Şekil 14.3b ve 14.3c açısal temaslı rulmanları ve Şekil 14.1, 14.2 ve 14.3 deki diğer şekiller radyal rulmanları göstermektedir.

Şekil 14.1a tipik derin yivli radyal bilyeli rulmanın parçalarını ve montajını göstermektedir. Şekil 14.1b ana parçaların montaj sırasını, şekil 14.1c bilye ile yivin temasını göstermektedir. Bilye ile yivin temas yerlerindeki stres analizi diğer yuvarlanma elemanlarına göre daha zordur. Bilyeli yataklar, şekil 14.2 de görüldüğü gibi taşıdıkları yüke bağlı olarak değişik büyüklüklerde imal edilirler. Bu yataklar radyal yüke karşı boyutlandırılmalarına rağmen belli bir değere kadar eksenel yükleri de taşıyabilirler.

Şekil 14.3a yiv kavisinden çentikli radyal rulmanları göstermektedir. Bu rulmanlara derin yivli rulmanlarda olandan daha fazla bilye konulabilmektedir. Bu durumda, rulmanın radyal yük taşıma kapasitesi %20 ila %40 artırılırken, eksenel yük taşıma kapasitesi aşırı oranda azalır. Bunlara ilaveten, bu tip rulmanlar sadece 3o lik açısal sapmayı karşılayabilirken, derin yivli rulmanlar 15 o lik açısal sapmaları karşılayabilir.

 

Şekil 14taşımakolduğu kuvvetleolarak imolup, buve eksen

Bilyeli rrulmanahacim obilye aryardımcboşluklakoruyanrulmandrulmanl

Modernkullanılgürültül

Geneldeelemanliç ya dada contaaltında m

4.3b de görükla beraber ddurumlardaeri karşılarlmal edilmiş

u rulmanlar nel kaymala

rulmanlar ga kapak ya doluşturulur. asında çok cı olurken mara girebilirn ve iyi bir yda sürtünmeların imalatı

n makinalardırlar. Bu dulerinin azalm

e bilyeli rulmlarının silinda diş bileziğanın bilezikmonte edilir

Şekil 1

ülen eğik bidiğer doğrula bu rulmanllar. Şekil 14ştir. Şekil 14yatak ve şa

arı) karşılay

genel olarakda conta ilavBirden fazlküçük boşlu

metal-metal r. Conta ise yağlama ortelere ve aşınında (yağlı

da rulmanlaurum rulmanmasına ve d

man ile silindirik ve diş e bağlı olar

klerin bir parrler.

14.2 De

lyeli rulmanltuda hiç yülardan iki ta

4.3c görüldü4.3d ve 14.3

aft ekseni aryabilirler.

k ayrılmayanvesi yapılarla conta ve kuklar vardırsürtünmesidönen parç

tamı sağlayanmalara sebsatılırlar) ya

arın kullanımnların daha daha ucuza m

ndirik makabileziğin ayak veya bağrçası olarak

eğişik Serile

nlar sadece ük taşımazlaane kullanılüğü gibi iki 3e oynak birasında oluş

n tek parça orak iç kısımkafes türlerir ve bu boşluine engel oluçalara değeran parçadır

bep olurlar. ağ kullanılm

mında, dış vyüksek yükmal edilmel

aralı rulmanyrılabiliyor ğlı olmayarak imal edilm

erdeki Rulm

bir eksenelar. Genelde larak, her bieğik rulman

ilyeli rulmanşan büyük ek

olarak birlemda gres yağ

i şekil 14.4 uklar yağla ur. Ancak ç

rek çalışan f. Bu parçalaAşınmaları

maktadır.

ve iç bilezikkler taşımaslerine neden

n arasındakiolmasıdır.

ak imal edilmelerini zorl

manların G

doğrultudaher iki yön

iri bir yönden birleştirilinlara örnek ksen sapma

ştirilmişlerdğının dolduru

de gösterilmdolduğund

çok küçük mfakat rulmanar (conta, kave sürtünm

kleri sabitlenına, ömürlen olur.

i fiziksel farSilindirik mlebilirler. Bulaştırır. Kap

Göreceli Or

a çok fazla ynde eksenel e gelen ekseip, tek bir ru

k olarak verialarını (açı s

dir. Bu dururulabileceği miştir. Kafe

dan yağlamametal parçalnı diş etkileapak ve kaf

meleri azalm

nmeden erinin uzama

rk, yuvarlanmakaralar veu durum ka

pak ve conta

ranları

4 

yük yükün enel ulman ilmiş sapma

umda bir

es le aya arı bu rden

fes) mak için

asına,

nma e kafes apak ya alar pres

 

Şeekil 14.3 Bilyeli Ruulman Tipleri

5 

 

Şekil 14kapaksıde tek tasabitlemher iki d

Ş

4.5 dört çeşiz rulmanın araflı eksen

me adaptörüdoğrultuda d

Şekil 14.4

Şekil 14.5

it silindir mdiş bileziği

nel yük taşıyü rulmanın içda az bir ek

Kapak

Silindir Y

makaralı rulmnde yiv olm

yabilen radyç bileziğine

ksenel yükü

klı ve Conta

Yuvarlanm

manlara örnmadığından,yal bir rulmae eksenel yütaşırlar. Sil

a Kapaklı R

ma Elemanl

nek gösterme eksenel yüan görülmek

ük taşımadığlindir makar

Rulmanlar

lı Rulmanla

ektedir. Şekük taşımamaktedir. Şekiğı taraftan taralı yuvarlan

ar

kil 14.5a daaktadır. Şekil 14.5c de akılarak rulnma eleman

6 

görülen kil 14.5b

lmanın nlarının

 

uç kısımelemanıbelli birgörüldüelemanleksenel

Silindiridört tiptİğneli ruboyunun

Şekil 14eksenel kadarınıyüksek

mlarında oluının uç kısımr düzende tuüğü gibi iğneları bir birlerulmanı gö

ik makaralı te imal ediliulmanlar, sin çapının en

4.6 üç değişyük taşımaı eksenel yöoranda ekse

Ş

uşan gerilmemlarının çaputabilmek içe yuvarlanmerine temas östermekted

rulmanlar Şirler. 1) Siliilindirik rulmn az 4 katı o

şik fıçı makaa kapasitesinönde taşıyabenel yük taş

Şekil 14.6

Şekil 14.7

e yoğunlaşmpı 0.004 mmçin kafes sisma elemanlıhalindedirleir.

Şekil 14. 6 dindirik makmanların özolduğu duru

aralı rulmanne sahipkenbilmektedir.şıma kapasit

Fıçı Yu

Konik Y

masını ortadm azaltılır. Bstemi kullanı rulmanlarder. Şekil 14

dan 14. 9 a karalı, 2) fıçzel bir durumumdur.

n örneği gösn, iki sıralı o. Fıçı makartesine sahip

uvarlanma

Yuvarlanm

dan kaldırmBu rulmanlanılır fakat bada kafes kul4.5d silindir

kadar olan çı makaralı,mu olup, yu

stermektediolan radyan ralı eğik rulptirler.

Elemanlı R

ma Elemanlı

mak için yuvarda yuvarlaazı durumlallanılmaz verik yuvarlan

şekillerde g, 3) konik m

uvarlanma e

ir. Tek sıralıyönde taşıd

lmanlar ise b

Rulmanlar

ı Rulmanla

varlanma anma elemaarda, şekil 1e yuvarlanmnma eleman

gösterildiği makaralı, 4)elemanının

ı olan az birdığı yükün %bir yönde ç

r

ar

7 

anlarını 4.9 da

ma nlı bir

gibi ) iğneli.

r %30 u ok

 

Şekil 14geometrdiş bilezGeneldetekerlekrulman

Şe

Tüm yueksenel YuvarlaBunlar aimalatçıgösterilmimal ediyataklarmilleri ydoğrultuve sabitŞekil 14birçok b

4.7 de konikrik görünümziklerdeki ye, tek sıralı,klerinde). Butipleri ise im

ekil 14.8

uvarlanma eve radyal y

anma elemaarasında hemıların katalomiştir. Şekiilmiş millerrdır. Şekil 1yataklamak uda olan şaftlenmemiş iç4.10e İnce şbirleşme nok

k makaralı rmü ise şekil yuva yüzeyl iki konik yuraya kadarmalatçı kata

Konik Yu

lemanlı rulmyük taşıma kanlı yataklarm genel, heoglarından bil 14.10a adrin yataklan4.10b ayakiçin kullan

ftların yatakç ve diş bileşaftın ucunaktalarında k

rulman örne14.8 de vererinin eğim

yuvarlanma r bahsedilenaloglarından

uvarlanma

manların içikapasitesiner çeşitli uyguem de özel kbulunabilirledaptörlü rulmasında, ya

klı rulman yılırlar. Şeki

klanmasındaezikli rulmaa birleştirilmkullanılırlar

ekleri görülmrilmiştir. Ko

mi dönme ekelemanlı ru

n rulman tipn bulunabili

a Elemanlı

inde, iğne ye sahip rulmulamalar içkullanım amer. Bunlardlmana, bir öataklarda heyuvası, şaftlil 14.10c flaa kullanılır.anlara kayışmiş rulman,. Şekil 14.1

mektedir. Bonik yuvarlakseni üzerinulman aynı apleri çok genir.

Rulmanlar

yuvarlanma manlardır ve

in, çeşitli şemaçlı olanlaran birkaç taörnek olup, er hangi bir ların yüzeyeanşlı rulman Şekil 14.10ş kasnağının

bunlar açıs0f kam baş

Bu tip rulmananma elemade aynı nokanda kullannel tipler olu

rın Ayrıntıl

elemanlı ru şekil14.9 dekillerde imr mevcuttur

anesi şekil 1bu rulmanlaişleme yapm

e paralel oldn yuvası, yü0d ara makan uyarlandığsal hareketinlıklı iğneli r

anların ayrınanının eğimktada birleşinılır (Araba lup daha değ

lı Görünüm

ulmanlar en da gösterilm

mal edilmektr. Bunlar ru14.10 da ar genel ammaksızın ku

duğu durumüzeye dik ara tekerleğğı rulmanlarn gerekli oldrulman, diş

8 

ntılı mi, iç ve

irler.

ğişik

mü

fazla miştir. tedirler. lman

maçlı ullanılan

mlarda

ği, ucuz rdır. duğu bileziğe

 

YuvarlaBunlar aimalatçıgösterilmimal ediyataklarmilleri ydoğrultuve sabitŞekil 14birçok betki edeuyarlanmakine mil, bu mburç ve yatak uy

anma elemaarasında hemıların katalomiştir. Şekiilmiş millerrdır. Şekil 1yataklamak uda olan şaftlenmemiş iç4.10e İnce şbirleşme noken yüksek mnmış yataklaşaftlarının ymotorlarda şekil14.10j

ygulamaları

Şekil 14.9

anlı yataklarm genel, heoglarından bil 14.10a adrin yataklan4.10b ayakiçin kullan

ftların yatakç ve diş bileşaftın ucunaktalarında k

miktardaki car, su pompyataklanmagenellikle k

j sürekli dönı olup mil ü

İğne Yu

r çeşitli uyguem de özel kbulunabilirledaptörlü rulmmasında, ya

klı rulman yuılırlar. Şeki

klanmasındaezikli rulmaa birleştirilmkullanılırlaram kuvvetle

palarının şafasında kullankayış kasnaknen zincir y

üzerinde har

uvarlanma

ulamalar içkullanım amer. Bunlardmana, bir öataklarda heuvası, şaftlail 14.10c flaa kullanılır.anlara kayışmiş rulman,. Şekil 14.1erini taşımaftlarında, çinılırlar. Şek

ak tertibatındyataklar, Bureket eden p

a Elemanlı

in, çeşitli şemaçlı olanlaran birkaç ta

örnek olup, ber hangi bir arın yüzeye anşlı rulman Şekil 14.10ş kasnağının

bunlar açıs0f kam baş

akta kullanılim makarnakil 14.10h Vda kullanılmunlar daha aparçaların ya

Rulmanlar

ekillerde imr mevcuttur

anesi şekil 1bu rulmanlaişleme yapmparalel oldu

n yuvası, yüz0d ara makan uyarlandığsal hareketinlıklı iğneli rlırlar. Şekil larının şaftl

V-kayışlı kasmaktadır. Şeaz kullanılmataklanması

r

mal edilmektr. Bunlar ru14.10 da ar genel ammaksızın kuuğu duruml

üzeye dik ara tekerleğğı rulmanlarn gerekli oldrulman, diş 14.10g şaftlarında ve dsnağa uyarlekil 14.10i b

makta olan ruında kullanı

9 

tedirler. lman

açlı ullanılan larda

ği, ucuz rdır. duğu bileziğe

fta diğer lanmış bilyeli ulmanlı ılırlar.

 

Şekil 144.10 Özeel Rulmanlara Bazı ÖÖrnekler

10 

11  

14.4 RULMANLI (YUVARLANMA ELEMANLI) YATAK TASARIMI

Rulmanların ayrıntılı tasarım metodolojisi burada incelenmeyecektir. Diğer taraftan rulmanların nasıl seçileceği ve kullanılacağı anlatılacaktır.

Rulmanların tasarımında yuvarlatılmış yüzey teması ve yorulma göz önünde bulundurulur. Şekil 14.1c de yuvarlanma elemanı ile yivin teması görülmektedir. Burada yivin yuvarlaklığı çok önemli bir parametredir. Yivin yarıçapının, bilye yarıçapından önemsiz sayılacak kadar büyük seçilmesi iki parçanın temas yüzeyini izafi olarak artırır ve temas noktasındaki gerilmesini azaltır. Fakat bu gerilme dönme eksenine göre değişik bölgelerde değişik değerlerdedir. Bu durum kaymalara ve buna bağlı olarak aşınmalara neden olur. Yivin yuvarlaklığının seçimi, (genelde iç bilezikteki yivin yuvarlaklık yarıçapı, bilyeninkinin %104 olarak ve diş bilezik yivinin yarıçapı ise çok az büyük seçilir) yükün geldiği alan ile kayma arasındaki ilişkiyi ayarlayacak bir değerde olmalıdır.

Rulmanlarda malzeme seçimi de çok önemli olup, genelde yüksek karbonlu krom çelikleri (SAE 52100) 58 ila 65 Rockwell C değerine varan sertleştirilmelerden sonra kullanılır. Rulmanın kullanım yerine ve taşıdığı yüke bağlı olarak özel ısıl işlemler kullanılarak temas yüzeylerinde iç gerilmeler oluşturulur. Yuvarlanma elemanları genelde karbonlu çeliklerden imal edilirler. Yüzeyde oluşan basma iç gerilmeleri karbonlama sırasında oluşur. Kullanılan tüm rulman malzemeleri vakumda tutularak gazları uzaklaştırılır.

Tasarımda rulmanların iç ve diş bileziklerinin ve yuvarlanma elemanlarının rijit olması çok önemlidir. Rulmanlardaki temas yüzeyinde oluşan gerilmeler, rulmanın iç bilezik, diş bilezik ve yuvarlanma elemanında oluşan deformasyon (sehim) ile dönme hızının ve yağlamanın bir kombinasyonudur. Bu durum rulman tasarım mühendislerinin elastohidrodinamik yağlama alanını kullanmalarını gerektirir.

Rulmanlarda imalat toleransları oldukça önemlidir. Bilyeli rulmanlarda, Anti Friction Bearing Manufacturers Association (AFBMA) nin Annular Bearing Engineers’ Committee (ABEC) si ABCE 1, 5, 7 ve 9 olarak dört değişik rulman kalitesi yayınlamıştır. ABCE 1 standart kalite olup hemen hemen tüm normal uygulamalarda kullanılır. Diğer kalitedeki rulmanlar ise, daha iyi (sıkı) toleranslara sahiptir. Örneğin: delik çapı 35 mm ila 50 mm arasındaki rulmanlar için, ABCE 1 tolerans kalitesi kullanıldığında delik toleransı 0.00010 inch ila -0.00050 inch arasında değişirken, ABCE 9 tolerans kalitesi kullanıldığında iç delik toleransı 0.00000 inch ila -0.00010 arasında değişir. Rulmanın diğer parçaları ve boyutları için de buna uygun toleranslar, yine aynı grup (AFBMA) tarafından yayınlanmış olup, bilyeler için RBEC standardını 1 ve 5 kalitelerinde yayınlamıştır.

14.5 RULMANLI YATAKLARININ TAKILMASI

Genel uygulamalarda dönen makine elamanı ile temas halinde olan rulman bileziği o makine elemanın üzerine sabitlenerek izafi hareketi önlenir. Tolerans kalitesine, yatak tipine ve büyüklüğüne göre nasıl takılacağı belirlenir. Örneğin: ABEC 1 toleransındaki bir rulman da sabit bilezik toleransı 0,0005 inch olup dönen ring 0,0005 inch kesişme yüzeyine sahiptir. Şaft

 

ve rulmrulman

Bilinmeyatağınaarasındayivleri adurum r

Rulmanhalinde zarar vebilezik stakılmad

Rulmanedinileb

Şekil 1b) Yan

İ

man yatak yeiçin alınır.

esi gerekir ka ve ya şaftaaki toleransarasında) kerulmanın öm

nlar takılırkeolduğu bile

erilebilir. Rusoğutularakdan önce şe

nların takılmbilir.

4.10a Rulnlış Sökme İç Bileziğin

eri için imal

ki, toleranslaa veya her i değişir. Bil

esişme yüzemrünün azal

en veya çıkaeziğe (iç ya ulmanın takk ve iç bilezekil 14.10b d

ması ve çıka

lmanların S- Darbeli, c

n Çektirme

atçı toleran

arın biraz faikisine takıllyeler ile yiv

eyleri oluşurlmasına ned

arılırken uyda diş bilez

kılma durumik ısıtılarakde görüldüğ

rılması kon

Sökülmesi;c) Doğru Syle Sökülm

nsları geneld

azla olması lmaması durvleri arasınr (bilyelerleden olur.

ygulanacak yziğe) olmalı

muna bağlı ok monte (yerğü gibi rulm

nusunda AN

; a) Yanlış ökme – Yü

mesi, e) Dış

de 0,0003 in

veya rulmarumunda, bda (bilyeler

e yivler aras

yük mutlakaıdır (Şekil 1olarak bazenrine takılırla

man gres yağ

NSI ve AFBM

Sökme - Yüükleme HerBileziğin Ç

nch olarak A

anın düzgünilyeler ile içr ile iç ve disındaki toler

a sıkı geçmi4.10a). Aks

n iç ya da diar) edilirler.ğı ile tamam

MA standar

ükleme Sadr İki BileziğÇektirmeyle

ABEC 1 bily

n bir şekildeç ve diş ringiş bileziklerransı azaltır

miş parçanın si durumda iş bilezikler. Rulmanlar

men yağlanm

rtlarından b

dece Dış Biğe Uygulane Sökülmes

12 

yeli

e gler rdeki r) ve bu

temas rulmana

rden diş r malıdır.

ilgi

ilezikte, nmış, d) si

 

14.6. R

Rulmanboyutlar14.1 de makaralnumarasolup deldelik çabilgiler

Tablo 1yük norrulman yüzeylefarklı yü

Şeki

RULMANL

nlar imalatçırını, yük kaen çok kull

lı rulmanlarsının son iklik çapı 40 m

apı 80 mm diçermekted

4.2 ise rulmrmalde aynı 3000 saat v

erinde yorulük değerleri

l 14.10b R

LARIN KA

ı kataloglarıapasitesini, tlanılan radyrın boyutlarki rakamınınmm ve rulmdir. Rulmandir.

Şekil 14.1

manların taşıgrup rulma

ve 500 rpm dma görülmei verebilirle

Rulmanları

ATALOĞ B

ında numaratakma koşul

yal bilyeli ruı verilmekte

n beş katıdırman numaran numarasın

1 Şaft ve

ıyabileceği an için uygudönme hızıyemesi gereker, onun için

ın rulman G

BİLGİLER

a ile tanımlllarını, yağlulmanların, edir. Geneldr. Örneğin: ası 316 olan ndaki numar

e Rulman Y

yükleri verulananın %9yla çalıştırılkmektedir. Fn katalogdan

Gress Yağı

Rİ

anırlar. Bu lama ve çalıeğik bilyeli

de bu tip rulL08 numararulman ise

ralar ya da h

Yatağı Köş

rmektedir. B90 nına karşlır. Bu deneFarklı rulman mutlaka k

İle Yağlan

numaralar, ışma koşullai rulmanlarılmanların dalı rulman horta derece

harfler rulm

e Yarıçapı

Burada deneşılık gelen sey sonucundan üreticilerkontrol edilm

nması

rulmanın tüarını verir. ın ve silindi

delik çaplarıhafif yükler ede yükler içman hakkınd

eyler için uysabit yük oluda rulman yri aynı rulmmelidir.

13 

üm Tablo irik ı rulman için

çin olup da

ygulanan up,

yiv man için

14  

14.7 RULMAN SEÇİMİ

Bilinen bir rulman uygulaması için mühendis; rulman tipini, tolerans kalitesini (genelde ABEC 1 kullanılır), yağlayıcıyı, kapatma şeklini (kapak ya da conta) ve temel yük oranını seçer. Örneğin: Eğer rulman sabit durumda iken (dönmüyor) yüksek değerde sabit yüke maruz kalırsa (katalog değerinin üzerinde), bilyeler yivlerinin içine doğru çok az girinti yaparlar. Bu durum Birinell sertlik deneyinin oluşturduğu çukura benzediğinden Birinellik olarak adlandırılır ve rulman dönerken gürültülü çalışmasına neden olur. Eğer yük verilen değeri rulman dönerken geçerse, yüzeyde oluşan çukur tüm ringi kaplayacağından, gürültü olmaz.

Diğer dikkat edilmesi gereken durum maksimum hızdır. Buradaki hız sınırlaması dönme hızından ziyade, yüzeydeki çizgisel hızdır. Böylece küçük rulmanlar büyüklere oranla daha yüksek hızlarda (rpm) çalıştırılabilirler. Yağlama özellikle yüksek hızlı rulman uygulamalarında önemli bir faktör olup, ince yağ, buhar şeklinde yağ veya sprey yağ kullanılır. Böylece yağlama için gerekli olan yağ filimi oluşur fakat sürtünmeyi sonucu oluşan isinin yağlayıcı ile taşınımı minimum olur. ABEC 1 kalitesinde olan bir sıralı bilyeli rulman eğer buhar metoduyla yağlanıyor ve plastik kafes le bilyeler bir birinden ayrılmış ise, iç bileziğin çizgisel hızı 75 m/s ve katalog değerinin üçte biri kadar yük altında 3000 saat hiçbir problem çıkarmadan çalışır. Bundan anlaşılan DN değeri (delik çapı (mm) çarpı rpm) genelde 1.25 x 106 dir. DN değeri, çarpma ile yağlamada ve yağ damlaması ile yağlama koşullarında üçte de birine, gres ile yağlamada üçte ikisine düşer. Rulmanların en iyi şartlarında, birçok yuvarlanma elemanlı rulmanlar için DN değeri 450,000 olarak alınır. Yüksek hız uygulamalarında rulman imalatçısıyla konuşularak alınması gereken DN değeri belirlenir.

Rulman seçiminde, eksen sapmaları ve yağlama şeklide göz önüne alınmalıdır. Eğer sıcaklık fazla ise, rulman imalatçısı ile görüşülmelidir.

Rulman boyutları genellikle şaftın çapına göre seçilmekle birlikte, rulmanın yerleştirileceği alanın büyüklüğü de etkili olur. Bunlara ilaveten, rulmanın gerekli olan yükü de belli bir zaman içinde herhangi bir problem çıkarmadan taşıyabilmelidir.

 

Tabblo 14.1 RRulmanlı YYatak Boyuutları

15 

 16 

 

Tabl

lo 14.2 RRulmanlı Yatak Kapassitesi, C, 900x106 %900 Güvenliklle Dönme Ö

17 

Ömrü

18  

14.7.1 RULMANLARIN ÖMÜR ŞARTLARI

Genelde rulmanların gerekli ömrü katalogda belirtilenden daha farklıdır. Palmgren bilyeli rulmanların ömrünü uygulanan yükün yaklaşık olarak üçüncü kuvveti ile ters orantılı olduğunu ifade etmiştir. Daha sonraki çalışmalar göstermiştir ki bu değer yuvarlanma elemanlı yataklarda 3 ve 4 arasında değişmektedir. Birçok imalatçı halen Palmgrenin değeri olan 3 ü bilyeli rulmanlar için ve 10/3 ü ise silindirik makaralı rulmanlar için üst olarak almaktadır. Burada 10/3 değeri her iki bilyeli ve silindirik makaralı rulmanlar için kullanmıştır.

.

14.1

/ . 14.1

Burada;

C = Kapasite (katalogdan) oranı (Table 14.2)

Creq = Uygulama için gerekli C değeri

LR = Kapasiteye karşılık gelen ömür (genelde 9 x 107 devir değeri alınır.)

Fr = Uygulamadaki gerçek radyal yük

L = Fr yüküne karşılık gelen ömür veya uygulamadaki ömür gereksinimi

Rulmanlara kapasitesinin iki katında yükleme yapılınca ömrü 10 kat azalmaktadır.

Farklı imalatçıların kataloglarında farklı LR değerleri kullanmaktadır. Bazıları LR = 106 devir (dönme) olarak alırlar. Hızlı bir hesaplama ile 106 devir temeline göre verilen ömür değerleri ile karşılaştırmak için Tablo 14.2 deki değerlerin 3.86 ile çarpılması gerekir.

14.7.2 DAYANIKLILIK GEREKSİNİMİ

Deneyler göstermiştir ki, yuvarlanma elemanlı rulmanların (özellikle bilyeli rulmanların) orta ömrü %10 luk yorulma arızası ömürlerinin 5 katına eşittir. Standart ömür için genelde L10 ile (bazen B10) kullanılır. Bu ömür %10 arızaya karşılık geldiğine göre, aynı zamanda %90 arızalanmayan duruma karşılık gelir ve bu %90 güvenilirlik değeri olur. Böylece, %50 güvenilirlik ömrü (orta ömür), yaklaşık olarak %90 güvenilirlik ömrünün beş katıdır.

Rulman imalatçıları genelde %90 dan daha yüksek dayanıklılık değerleri için tasarım yapmaktadırlar. Yorulma ömürleri için yapılan testlerde aynı imalat grubundan seçilen rulmanlar kullanılmasına rağmen test sonucunda normal dağılım eğrilerine uymamaktadır. Genelde rulmanların yorulma karakteristiği şekil 14.12 de görüldüğü gibi çarpık bir dağılım gösterir. Bu dağılım W. Weibull tarafından matematiksel formül ile ifade edilmiş olup adına Weibull dağılımı denmiştir. Şekil 14.13 de görülen güvenli ömür ayarlama faktörü (life

 

adjustmformülüsilindiridan büyyerine k

Şekil 14

14.7.3 E

Silindirisilindiriyönde taiki tane amacıyltaşınma

Bilyeli rgelen ömaynıdır

yük, yük

radyal rstandartsahip ol

ment reliabilünden üretilik makaralı yük) rulmankoyarsak;

4.12 Rulm

EKSENEL

ik makaralı ik yuvarlanmaşıyabildiklsilindirik m

la kullanılırasında kullan

rulmanlar içmür, bu yükve aşağıd

k açısı ya

rulmanlardat değerleri 1lan rulmanla

lity factors) en değerler rulmanlar i

nın ömrü Kr

man Yorul

L YÜKÜN E

rulmanlar çma elemanlleri yükün a

makaralı rulmrlar. Fıçı manılırlar.

çin, herhangklerin toplamda sıralanm

a bağlı olara

a yükleme aç15o, 25o ve 3ara ait denk

AFBMA nyardımıylaçin geçerlid

r LR değerle

lma Ömrü

ETKİSİ

çok düzgünarının uçlar

ancak %20 sman şaftları

akaralı rulm

gi değerdekmına eşit ol

mış denkleml

ak şekil 14.3

çısının değe35o olarak uklemler veril

nın yaptığı tea elde edilmdir. Verilen erinin bir so

.

Dağılımı Ş

n olarak konrında oluşansini eksenelın yataklanm

manlar ise so

ki radyal yüklan (karşılıklerle kullan

3b de göster

eri sıfırdır. Buygulanır. Blecektir.

estler ve Wemiştir. Bu fak

herhangi binucudur. Bu

.

Şekil 14.13

nstrüksiyon n sürtünme kl yönde taşıymasında haf

on derece yü

klere ( ) vek gelen) yüknılarak hesap

rilmiştir. Ra

Bilyeli yataBurada sadec

eillbullun mktör hem bilir güvenilirlu katsayılar

Güvenili

yapılsalar vkuvvetleri nyabilirler. Bfif eksenel yüksek eksen

e eksenel yük ( ) ye karplanır. Rulm

adyal yüklün

aklarda yüce 25o lik yü

matematik lyeli hem dlik değeri içrı denklem

lirlik Katsa

ve yağlansalnedeniyle raBu durumlayüklerin taş

nel yüklerin

üklere ( ) krşılık gelen manlara uyg

ün uyguland

ükleme açısyükleme acıs

19 

e çin (%90 1 de

14.2

14.2

ayısı,

lar bile adyal ar için şınması

karşılık ömürle

gulanan

dığı

ının sına

 

14.7.4 Ş

Standardeğişimolup, bauygulanverilmiş

ŞOK YÜK

rt rulman kamleri (şok yüazı durumlanan nominalş olup, özel

0.35

0.68

KLEME

apasitesi norüklemeler) grda ise (kral yük uygulauygulamala

Ta

0

10,

0

10,

rmal düzgüngöz önünde nk şaft) şokama faktörüarda deneyi

ablo 14.3

0.35,

10,

0.68,

10,

n yük dağılıbulundurul

k yüklemeleü kadar aim de önem

Uygulama

1 1.115

1.176

1 0.870

0.911

ımı altında blmamıştır. Ber söz konusartar. Tablo

mlidir.

a Katsayısı

0.35

0.68

belirlenmiş Bazı durumlsu olur. Bu o 14.3 de baz

ş olup, ani ylar için bu ddurumda ru

azı değer

20 

14.3

14.4

yük doğru ulmana rleri

 

14.7.5 Ö

Denklem

Buradakalınmalıkullanıl

Genel odeğerinidönmesarasında

Problemçalışmak

eksenel

Verilen1.2 kN v

İstenen

ÖZET

m 2 de ye

ki soru, yukıdır. Eğer dabilir.

Tablo 1

olarak rulmain altında al

si nedeniyle aki hız farkı

m 1: Makinktadır. Yük

yük 1.5 kN

nler: Rulmave eksenel y

n: Uygun rul

erine ve

karıda veriledaha iyi bir k

14.4 Uyg

anın diş bilelınır. Son za ömür azaltı ömür hesa

ne için seçilekler hafif ve

N olup uygu

an her gün 8yük = 1.5 kN

lmanı seçin

ilave ed

en denklemlkaynak yok

ulama Koş

eziği yüke kamanlarda ymaya gerek

abı için kulla

en rulman gorta şiddett

lama acıları

8 saat ve haN

niz.

dilirse aşağıd

lerin kullanksa, Tablo 14

şullarına G

karşı izafi hayapılan çalık yoktur. Eğanılır.

günde 8 saatte şok etkis

ı 0o ve

aftada 5 gün

daki denkle

.

.

ılması duru4.4 deki değ

Göre Yatak

areket ediyoşmalar göstğer her iki r

t haftada 5 gi yapmakta

25o için

n çalışıyor, s

mler elde ed

munda L nığerler belki

Tasarım Ö

or ise rulmatermiştir ki, ring dönüyo

gün, 1800 rpolup, radya

n uygun rulm

sabit yük taş

dilir.

ın değeri nebu amaçla

Ömürleri

anın ömrü kdiş bileziği

orsa, iki ring

rpm le al yük 1.2 kN

manı seçiniz

şıyor, radya

21 

14.5

14.5

e olarak

katalog i gin

N ve

z.

al yük =

 

Çözüm

Kabulle

D

Tablo 1çalışma kullanıl

Standaralınıp v

:

er: 1) %90

Denklem 14

1.51.2

4.3 den haf koşullarınaarak çalışm

rt %90 güvee denklem 5

Şekil 14

güvenilirlik

4.3 ve 14.4

1.25

1.2 1 1.

1.2 1

fif ve orta dea karşılık ge

ma şartlarına

1800

enilirlik için5b kullanıla

. 2

.

4.14 Rady

k,

den;

ö

1 0.8

.1151.51.2

0.8701.51.2

erecede şokelen güvenlia karşılık ge

30,000

n Şekil 14.3 arak;

2.4 1.53

1.8 1.5

yal ve Eğik

ö

870 0

0.35

52

0.68

k kuvvetler ii ömür 30,0len ömür aş

60

den, Kr = 1

3290 101 90 10

3290 11 90 1

k Bilyeli Ru

1 1.1

0.68

.

.

için Ka = 1.000 saate olaşağıdaki gib

1.0 ve tanım

.

.

1010

.

ulmanlar

15 0.

ü ü

5 alınır. Tabarak seçilir.bi hesap edil

mlamadan LR

.

.35

.

blo 14.4 den Bu değer lir.

R = 90 x 106

ğ

22 

n

6 devir

 

Tablo 1gelen ruTablo 1gelen ru

Problemrulmanıtahmin

Verilen

İstenen

Kabulle

Çözüm

2) Tekra

4.2 den radulmanlar sır4.2 den rad

ulmanlar sır

m 2: Radyaın ömrünü %edin. Rulma

nler: Rulma

nler: a) ru

b) 30

er: 1) B

2) U

: 1) denklem

ar denklem

dyal rulman rasıyla tablodyal rulman rasıyla tablo

al temaslı 21%90 güvenian Şekil 14

an numarası

ulmanın öm

0,000 saat ö

Bilyeli rulma

Uygulama ka

m 14.5a;

1

14.5a dan;

1800

için rulmano 14.1 den Liçin rulman

o 14.1 den L

11 numaralılirlikle tahm.15 de görü

211, ömür

mrünü %90 g

ömür için gü

Şekil 14.

anın ömrü y

atsayısı Ka =

1.2 1 1.1

.

30,000

n delik çaplaL14, 211 ve n delik çaplaL11, 207 ve

ı yatak, probmin edin, b)ülmektedir.

30,000 saat

güvenilirlikl

üvenilirliğin

.15 Radyal

yükün 10/3

= 1.5, Tablo

1151.51.2

1.0 90

60

arı 70, 55 ve307 olarak arı 55, 35 ve306 olarak

blem 1 deki) 30,000 saa

t

le tahmin ed

ni tahmin ed

l Rulman

gücüyle ter

o 14.3 den

0.35

101

2.4

,

e 35 olup buseçilir. Acıe 30 olup buseçilir.

uygulama iat ömür için

din,

din.

s orantılıdır

.

12.04 1.5

.

u çaplara kaısal rulman u çaplara ka

için seçilmin güvenilirli

r. Denklem

23 

arşılık için, arşılık

iştir. a) ğini

14.5a.

 

Şekil 14

NOTE:30,000 s

Problemyük %5dilimindRulman

Verilenoranlar

İstenen

Çözüm

Tablo 1C = 8.5

Denklem

3

4.13 den güv

: %90 güvensaat dir.

m 3: Bir tan50 lik zamande 7 kN olarnın B10 ve or

nler: 207 rur için, Ka =

n: B10 ve orta

: Yük dağıl

4.1 den 2075 (LR = 90 x

m 14.5a dan

a.

b.

3240 10

venilirlik %

nilirlikle rul

ne 207 numan diliminde rak zamanlartalama ömr

lman, n = 11

alama ömür

lımının graf

Şekil 14

7 nolu rulmax 106)

n;

3 ç

5 ç

90

%95 olarak b

lman ömrü

aralı radyan3 kN, %30

a değişmektrünü bulunu

1000 rpm, y

r

fik gösterim

4.16 Rad

an için delik

.

1.0

90 1

90 10

10123.

bulunur.

= 45920 sa

n bilyeli rulmluk zaman dtedir. Yük duz.

yük 3 kN, 5 k

mi

dyal Rulma

k çapı bulun

; ;

1.0.

108.53

.

08.55

.

.06

.

aat, %95 güv

man 1000 rpdiliminde 5

düzgün olar

kN ve 7 kN s

an ve Yük D

nur ve Tabl

Ka = 1 ve %

.

.

venilirlik ile

rpm hızıyla kN ve %20ak dağılmış

sırasıyla %

Değişimi

o14.2 den a

%90 güveni

.

e rulman öm

dönüyor. R0 lik zaman ş olup Ka =

%50, %30 ve

aynı rulman

ilirlik için K

24 

mrü =

Radyal

1 dir.

e %20

n için,

Kr = 1.0

25  

c. 7 ç 90 108.57

.

.

Rastgele yükler için Yorulma ömrü formülü:

⋯… . 1 1

Burada; n belli bir zamandaki devir sayısı, N belli bir zamandaki devir sayısına karşılık gelen ömür (yükleme sayısı), X dakika olarak operasyon zamanı,

1500

2886 10300

526.8 10200

171.8 101

524,436min veya

Orta ömrü yaklaşık olarak ( ) ömrünün beş katı kadardır. Böylece orta ömür 43,703 saattir. NOTE: Averaj ömür ise orta ömrün yaklaşık beş katı olduğu deneylerle ispat edilmiştir.

14.8 RULMANLARDA YAĞLAMA

Rulmanlarda temas yüzeyleri yuvarlanma ve kayma gibi izafi hareketler yaparlar. Gerçekte hareketlerin nasıl olduğunu anlamak çok zordur. Eğer kayma yüzeyinin izafi hızı yeteri kadar yüksek ise hidrodinamik yağlama oluşur. Tamamen dönme hareketi olduğunda (kayma yok) ve yağlayıcı yüzeyler arasına uygulanırsa Elastohidrodinamik yağlama (EHD) gerçekleşir. Buna örnek olarak dişlilerin diş teması, rulmanlar ve kam millerindeki kam yüzeyleri verilebilir. Rulmanlarda iki yüzey arasına sıkışan yağ filminde çok yüksek bir basınç oluşur. Viskozite basınçla eksponenşil olarak artığından, yüzeyler arasına sıkışan yağın viskozitesinin çok fazla artmasına sebep olur. Bu sebepten dolayı, kontak bölgesine giren ve kontak bölgesinden çıkan yağdaki viskozite değişimi, soğuk asfalt ile ince makine yağının viskozite farkı kadar olduğu deneylerde gözlenmiştir. Rulmanların yağlanmasını gösteren bazı örnekler Şekil 14.16a da verilmiştir.

Rulmanların yağlanmasının nedenleri:

1. Kayan ve dönen yüzeyler arasında yağ filimi oluşturmak için. 2. Sıcaklığın yayılmasını ve uzaklaştırılmasını sağlamak için. 3. Yüzeyleri korozyondan korumak için. 4. Yabancı maddelerin rulmana girişine engel olmak için.

İnce yağ ya da gres den herhangi birisi yağlama amaçlı kullanılır. Aşağıda yağlayıcı seçme koşullar verilmiştir.

 

ŞekiGresle

Yağlayı

1. 2. H3. Y4. R5. R

b

Yağlayı

1. 2. H3. D4. R5. U

il 14.16a Re Yağlanan

ıcı olarak i

Sıcaklığın yHız yüksek Yağ sızdırmRulmanın gRulmanın abu sistem ta

ıcı olarak g

Sıcaklık 20Hız düşük oDışarıdan gRulman kapUzun süre h

RulmanlarıEğik Bilye

ince yağ seç

yüksek olduk olduğu durmazlığının ugresle yağlanana yağlamaarafından ya

gres yağı se

0 oF dan fazolduğu durugelen yabancpağının veyherhangi bir

ın Yağlanmeli Yatak, c

çme koşulla

uğu durumlarumlarda, uygulandığı nmasının uya sistemindeağlanır).

eçme koşull

zla olmadığumlarda, cı maddeler

ya contasınınr bakıma iht

ması; a) Grec) Sıvı Yağl

arı:

arda,

durumlardaygun olmaden yağlanm

ları:

ğı durumlard

r için fazladn kullanılmtiyaç duyma

esle Yağlanla Yağlama

a, dığı durumlaası durumun

da,

dan önlem aası gerekenadan kullan

nan Sabit Ba, d) Basınç

arda, nda (diğer m

lınması gerdurumlarda

nım gereksin

Bilyeli Yataçlı Yağla Ya

makine parç

reken duruma, nimlerinde,

26 

ak, b) ağlama

çaları da

mlarda,

 

14.9 RŞEKİL

İmalatçıbirleştirbirleştirbirleştirbile, çalkuvvetle

Ş

Prensip karşılanve sağ tnedeniybirleştir

RULMANLLERİ

ılar el kitaprilmelerini irilmesindekrme prensiblışma sırasıner göz önün

Şekil 14.17

Şekil 14.1

olarak her bnmalıdır. Şetaraftaki rulmyle hiçbir rurilmiş parça

LARIN EK

larında (katzah etmişlei temel prenini göstermnda titreşimnde bulundu

Her Bir

8 Soldak

bir yönde eekil 14.17 deman ise sağ

ulman diğer ların sol tar

KSENEL Y

taloglarındardir. Burada

nsiplerden bmektedir. Mamlerin, yerçeurulmalıdır.

Rulman Sa

ki Rulman

tki eden ekseki birleştiriğ tarafa doğrtarafa doğru

rafındaki rul

YÜK TAŞIY

a) geniş olara sadece ek

bahsedeceğiakine parçasekiminin ve

adece Bir Y

Her İki Yö

senel kuvveilmiş parçalru olan ekseu olan ekselman her ik

YABİLEÇE

rak rulmanlksenel yük taiz. Şekil 14.sına direk et başka etkil

Yönde Ekse

önde Eksen

et sadece velarda, sol taenel yüklerinel yükleri

ki yönde gel

EĞİ UYGU

arın kullanıaşıyan rulm.17 ve 14.18tki eden ekslerin oluştur

enel Kuvve

nel Kuvvet K

e sadece bir araftaki rulmi taşırlar. İmtaşımazlar. en eksenel y

UN MONTA

ım alanlarınmanlı yatakla

8 iki ayrı senel yük olrabileceği e

et Karşılıyo

Karşılıyor

rulman taraman sol tarafmalat şekli Şekil 14.18

yükleri

27 

AJ

nı ve arın

lmasa ksenel

or

afından fa doğru

8 deki

 

karşılameksenel

Şekil 14bu boşlubırakılmkullanılüzerindeolmalıdtercih edgenleşmrulmanl

Şekil 14kurallar

Şekil Bilyeli

HareŞık

masına rağmyük taşıma

4.17 de görüuk termal ge

mıştır. Genemıyor soruse bulunan ru

dır. Bu şartı dilmelidir. E

meler sonucuların ömrünü

4.19, 14.20,rı gösterilme

14.19 RYatak, Sağ

eketli Silindkkının Doğr

men, sağ taraaz.

üldüğü üzerenleşmeler lde, neden hsuna, kullanulmanlar arsağlamak hEğer boşlukunda bile ruün azalmas

14.21, 14.2ektedir.

Rulmanlarınğ Bilyenin Ddirik Rulmru Tasarım

aftaki rulma

re rulman kasonucunda her iki yöndnılmalı demrasındaki mehassas imalaklar uygun oulmanlar aşıına direk etk

22 ve 14.23

n Mile ve YDış Bileziğ

man, c) İki Tmı, e, f) Rul

an Yatağının

apağı ile ruloluşacak yü

de gelen eksmek doğru ve

esafe, rulmaatı gerektirdolarak ayarlırı eksenel ytki eder.

de rulmanl

Yatağa Bağlği HareketliTarafta Sablmanların S

n içinde her

lman arasınüklemelerdesenel yüklere pahalı bir an yatakları

diği için mallanmaz ise, yüklenme il

ların montaj

lantı Şekilli, b) Bir Tabit YataklaSabit ve Ha

r iki yöne ka

nda az bir boen rulmanlari taşımak içcevap olur.ındaki mesaliyeti fazla oaz bir miktae karşı karş

jına yönelik

leri; a) İki Tarafta Sabitanmış Yanlareketli Ola

kayabildiğin

oşluk mevcuarı korumakçin iki rulm. Burada şafafe ile aynı olur fakat yardaki ısıl şıya kalır, bu

k bazı monta

Tarafta dat ve Diğer Tlış Tasarımarak Tasar

28 

nden

ut olup, k için

man ft

ine de

u da

aj

Sabit Tarafta

m, d) c rımı

 

Şekil

Şekil 14

14.20 Sa

4.21 Yüz

abit ve HarRulman,

zer Rulman

eketli Rulmb) Bilyeli v

n Tasarımı;

man Tasarıve Silindiri

; a) İki Sab

ımı; a) Eksik Rulman

bit Bilyeli R

enel ve RadTasarımı

Rulman, b)

dyal Sabit

Makaralı R

29 

Bilyeli

Rulman

 

ŞekilBileziKapa

Ş

l 14.22 Rği ve Segm

ak, f) Harek

Şekil 14.23

Rulmanlardman, c) Çift

ketli Yatak

Sonsuz V

da İç ve DişSomun, d)

kta Çift KapYa

Vida Milin

ş BilezikleriMesafe Ha

pak, g) Sabatakta Segm

(a) ve Ray

in Tespiti; alkası e) Ha

bit Yatakta man

ylı Tren Ak

a) Ayar Biareketli YaSegman ve

sının (b) Y

ileziği, b) matakta Segme Kapak h)

Yataklanma

30 

mesafe man ve ) Sabit

ası

 

14.10 R

Şekil

RULMANL

14.24 Te

LARIN SIZ

ek ve Çift T

ZDIRMAZL

Tanaklı, Ya

LIK ELEM

aylı ve Yay

MANLARI

ysız Sızdırm

VE MONT

mazlık Elem

TAJI

manları (Ke

31 

eçeler)

 

Şekil 144.25 Sızdırmazlık EElemanlarınnın Uygulammalarına ÖÖrnekler

32 

 

Problemtaşıyan B noktadoğru ru

Verilen

İstenen

Şeki

m 4: Şekildara (gerdirm

alarından yaulmanı seç.

nler: n = 35

n: Rulman s

Ç

il 14.26 L

de görüldüğüme) kasnağıaltaklanmışt

50 rpm, Yük

ecimi

özüm: Önc

Labirentli S

ü gibi, zinciı bir şaft üzetır. Günde 8

= 1200 lb,

celikle rulma

Sızdırmazlı

irle hareket erine monte

8 saat ve haf

200 serisin

anlara gelen

ık Elemanl

ettirilen ve e edilmiş veftada 5 gün

nden rulman

n yükler hes

larına Örne

350 rpm dee iki 200 serçalışmaktad

n

saplanmalıd

ekler

evirde 1200rili rulman idır. 200 seri

dır.

33 

0 lb yük ile A ve isinden

 

Yukarıd

Tablo 1saat seç%90 gü

B noktarulman

Tablo 114.1 den

1200

daki iki denk

4.4 den %9çilir. Ayrıca üvenilirlik iç

asındaki rulmiçin yapılır.

4.2 kullanıln 213 nolu r

0

klemden;

90 güvenilirltablo 14.3 d

çin Kr = 1.0

mana gelen .

350

. 1

larak delik çrulman bu u

1.75

.

lik ve gündeden uygulam

0 olarak alın

kuvvet dah

60

1714.3 1.1

çapı 65 mmuygulamada

1200 2.5

.

e 8 saat ve hma faktörü nır.

ha fazla oldu

.

Bur

30000

6301.0 90

m olan rulmaaki her iki ru

0

haftada 5 güise Ka = 1.1

uğundan rul

rada

1010

.

an seçilir. Bulman için s

.

ün çalışma k1 seçilsin ve

lman seçimi

dır.

,

u değer kulseçilmiş olu

koşulu ile 3e Şekil 14.1

i B noktasın

llanılarak Tur.

34 

30,000 13 den

ndaki

ablo