Góð geðheilsa er undirstaðavelferðar hvers einstakl-ings. Hún getur einnig ver-

ið mælikvarði á heilbrigði samfél-agsins og getu þess til að tryggjaþau lífsgæði sem fylgja góðri geð-heilsu. Það er því dýrmætt fyrirokkur öll að leggja lóð á vogarskál-arnar svo að árangur náist.Verkefn-ið er ekki alltaf auðvelt og auðskilj-anlegt og stundum sést ekki tillands. Baráttuandi þeirra sem hafalátið sig málefni geðsjúkra varðahefur alltaf verið til staðar og vitn-eskjan um það hvert ferðinni skuliheitið hefur verið fyrir hendi. Sam-félagið hefur á hinn bóginn ekkialltaf verið tilbúið til að tileinka sérný og breytt viðhorf sem er for-senda fyrir þátttöku allra í starfiog leik.

Á síðustu árum hefur orðiðnokkur breyting á. Umræða umgeðsjúkdóma hefur fengið meiravægi og skilningur manna hefuraukist. Það kemur ekki síst til afbreyttum baráttuaðferðum geð-sjúkra sjálfra fyrir réttindum sínumog auknum skilningi þeirra semveita þessum hópi þjónustu. Þettahefur síðan haft jákvæð áhrif út ísamfélagið þar sem skilningur ástöðu þessa hóps hefur aukist.Geðsjúkir hafa stigið fram í dags-ljósið og lýst aðstæðum sínum ogmeð því stuðlað að upplýstari um-ræðu um bætta geðheilsu. Geð-

heilsa varðar alla, því röskun áhenni getur haft víðtæk tilfinninga-leg, líkamleg og félagsleg áhrif ásamfélagið allt. Það er að samaskapi ljóst að hægt er að fyrir-byggja og draga úr alvarleika þess-ara raskana með margvíslegumhætti.

Stofnun Geðhjálpar fyrir 25árum var mikið framfaraskref. Þarvar lögð áhersla á aukið vægisjálfshjálpar og stuðning við geð-sjúka utan stofnana sem áfanga áleið til bættrar geðheilsu. Geðhjálphefur í gegnum árin verið vett-vangur margra sem hafa viljað feta

nýjar brautir í þjónustu við geð-sjúka. Á vegum félagsins er rekiðöflugt félagsstarf auk þess semstarfsemi sjálfshjálparhópa hefurverið áberandi. Hlutverk þeirra ermikilvægt því þar hittist fólk á jafn-ingjagrunni og deilir sinni lífs-reynslu.Að geta hjálpað sér sjálfurbyggir því á ákveðinni samhjálpþar sem fólk styður hvert annað áleið til betri heilsu.

Þessu til viðbótar hefur Geð-hjálp í samvinnu við Félagsþjón-ustuna í Reykjavík farið af staðmeð félagslega ráðgjöf þar semveittur er stuðningur og upplýs-ingar um réttindamál þeirra sem tilfélagsins leita. Þá hefur einnig ver-ið komið á beinu sambandi þeirrasem þess óska við Félagsþjónust-una í Reykjavík. Reglulegt samráðer einnig milli starfsfólks Geð-hjálpar og Félagsþjónustunnar íReykjavík um þau verkefni semstanda fyrir dyrum.

Þá hefur Geðhjálp komið aðverkefninu Geðrækt sem erfræðslu- og forvarnarverkefni umgeðheilsu og áhrifaþætti hennar ísamstarfi við Landlæknisembættið,geðsvið Landspítalans og Heilsu-gæsluna í Reykjavík. Verkefnið erlýsandi dæmi um það hvað hægt erað ná miklum árangri ef allir þeirsem hagsmuna eiga að gæta komaað málum. Markmið verkefnisinser að efla geðheilsu landsmanna

með fræðslu um geðsjúkdóma enekki síður að kenna fólki hvernigþað getur eflt eigin geðheilsu.Framtak Geðræktar og fjölgun á úr-ræðum utan stofnana hefur breyttmiklu varðandi stöðu mála í dag.Fjöldi einstaklinga hefur komiðfram í fjölmiðlum og greint frásjúkdómi sínum og horfst í auguvið eigin fordóma og annarra. Jafn-framt hafa þessir einstaklingar lagtá það áherslu hvað hver og einngetur gert til að efla og viðhaldaeigin heilsu. Með því að takast ávið eigin fordóma opnast mögu-leikar á nýjum úrræðum fyrir geð-sjúka. Með því að horfa með reisntil styrkleika í stað hindrana semkunna að vera í veginum mun um-hverfi þjónustunnar breytast öllusamfélaginu í hag.

Ég legg áherslu á mikilvægigóðrar samvinnu allra þeirra semkoma að þjónustu við geðfatlaða.Framundan geta verið spennanditímar tækifæra til að byggja upp ogþróa mismunandi þjónustu semkemur til móts við hinar ólíku þarf-ir þeirra sem þurfa á henni aðhalda. Höfum því fyrsta geðorðiðsífellt í huga: hugsaðu jákvætt, þaðer léttara og það mun skila okkurvel á veg.

Góðar kveðjur,Árni Magnússon

félagsmálaráðherra

2 Okkar mál

Ávarp félagsmálaráðherra

Árni Magnússon félagsmálaráðherra.

Okkar málblað Geðhjálpar

Mars 2004

ÚtgefandiGeðhjálp

Túngötu 7101 ReykjavíkSími 570 1700

Bréfsími: 570 1701Netfang: gedhjalp@gedhjalp.is

Vefsíða: http://www.gedhjalp.is

ÁbyrgðarmaðurSveinn Magnússon

RitstjóriGunnþóra Gunnarsdóttir

ForsíðumyndGunnar V.Andrésson

PróförkÁsgrímur Pálsson og Guðrún Svava

Bjarnadóttir

PrenntvinnslaPrentun, útlitshönnun og uppsetning

Ísafoldarprentsmiðja ehf.

DreifingFréttablaðið

Upplag100.000

Listaverk eftir Sólveigu Andrésdóttur, nemanda í Fjölmennt.

Eldhúsið á Túngötu 7 er hjarta hússins einsog á flestum öðrum heimilum. Þangaðfinnst mörgum notalegt að koma og Ingi-

björg matráðskona á sinn þátt í því.Hún er hús-móðirin sem sér um að gestir og gangandi fáinóg að borða, talar við þá og tekur þátt í gleðiþeirra og sorgum. Svo kann hún ýmislegt fyrirsér, konan sú. Hún hefur saumavélina ávallt til-tæka og skrúfjárnið líka. Einn daginn nýlega varhún að festa sneril á hurð og reyndist þá nýbú-in að gera við þvottavélina!

Mikil fjölgun matargestaIngibjörg er Gunnlaugsdóttir. Hún er fædd oguppalin í Reykjavík, nánar tiltekið Skerjafirðinum,en bjó úti á landi frá 1974 til 1989, að fjórumárum undanskildum. Fyrir sex árum hóf hún aðvinna hjá Geðhjálp, fyrst í Hafnarbúðum og síðaná Túngötunni, eftir að starfsemin færðist þangað.Byrjaði í föndrinu og fór svo í matinn.

Milli þrjátíu og fjörutíu manns borða hjáGeðhjálp í hádeginu. „Þeim hefur fjölgað mikiðsem nota sér þetta mötuneyti, einkum eftir aðskólinn kom í kjallarann,“ segir Ingibjörg.

Hafragrautur og lýsiMorgunmaturinn er hafragrautur og lýsi eins og áíslenskum alvöruheimilum og bökunarilmurberst oft úr Geðhjálpareldhúsinu. En Ingibjörg erekki ein. Hún kveðst njóta aðstoðar ágætrarstúlku sem heitir Þórunn og svo eru alltaf ein-

hverjir tilbúnir að rétta hjálparhönd. „Það er voðagott fólk sem kemur hingað,“ segir hún að lokum.

Okkar mál 3

Í eldhúsinu slær hjarta hússins— hjá Ingibjörgu matráðskonu

Ingibjörg og Þórunn sjá um matinn.

Hugur og heilsagegn þunglyndiHugur og heilsa er rannsóknarverkefni

sem Eiríkur Örn Arnarson, forstöðusál-fræðingur á Landspítala – háskólasjúkra-

húsi, hefur unnið að undanfarin ár ásamt fjöl-mörgum öðrum. Markmið rannsóknarinnar erað finna virkar leiðir til þess að koma í veg fyr-ir þunglyndi, að það taki sig upp og að þróameðferð við því.

Um helmingur 14 til 15 ára unglinga semgreinast með mörg einkenni þunglyndis verðamjög alvarlega þunglyndir á táningsárunum.Þessi ungmenni eiga erfitt uppdráttar og ertalið hættara en öðrum við að ánetjast áfengis-og fíkniefnum, eiga við atferlisröskun að stríðaeða að verða utanveltu í skóla. Rannsóknin er íformi námskeiðs sem byggist á hugmyndumhugrænnar atferlismeðferðar. Leitast er við aðmeta hversu áhrifarík námskeiðin „Hugur ogheilsa“ eru til að koma í veg fyrir þunglyndiþegar til lengri tíma er litið. Lögð eru próf fyrirnemendur í 9. bekk grunnskóla, m.a. til að metaþunglyndiseinkenni. Námskeiðin fara fram íhópum með 6 til 8 nemendum sem sálfræðing-ur stjórnar og hittist hópurinn 14 sinnum í 12vikur. Námskeiðin hófust á Seltjarnarnesi og íMosfellsbæ en síðar bættust við skólar á Akur-eyri, í Garðabæ, Reykjanesbæ og Reykjavík.Unglingarnir fá heimaverkefni, kennslu og leið-beiningar.Hverjum þátttakanda verður fylgt eft-ir í tvö ár að námskeiði loknu, eða til 17 ára ald-urs. Fyrstu niðurstöður rannsóknarinnar bendatil þess að námskeiðin dragi úr einkennumþunglyndis og sporni við þróun þess.

4 Okkar mál

SPARISJÓÐUR MÝRASÝSLUSími 437 1208 • Telefax 437 1960Borgarbraut 14 • 310 Borgarnesi Va t n a g ö r ð u m 1 8 , 1 0 4 R e y k j a v í k I c e l a n d

T H O R A R E N S E N L Y F

Þökkum eftirtöldum veittan stuðning

Sveinn Magnússon er framkvæmda-stjóri Geðhjálpar. Í skrifstofunni hanser emeleraður koppur úti í horni,

svona eins og var undir hvers manns rúmifyrir nokkrum áratugum. Ekki er það þó afþví að Sveinn nenni ekki á klósettið heldurer þetta drykkjarílát hundsins hans, sem erstór og svartur af labradorkyni, gæða-skepna mikil sem heitir Varði.

Sveinn situr við tölvuna og á veggnum fyrirofan hann eru eftirfarandi heilræði innrömmuð:

Ekki líta undan.Láttu þér annt um andlega heilsu.

Hann segir þetta aldrei verða of brýnt fyrirfólki. „Ef menn finna fyrir krankleik í skrokknumþá fara menn að öllu jöfnu óhikað til læknis. En efum andlega vanlíðan er að ræða hættir mönnumtil að halda því leyndu og draga að leita sér hjálp-ar – finnst það vera smán. Þetta þarf að breytastog er sem betur fer í þá áttina.“ Sveinn telur for-dómana geta verið erfiðasta hjallann í bataferlifólks sem stríði við geðraskanir og þeir finnistekki síður hjá sjúklingum en öðrum. „Vegna van-þekkingar í samfélaginu og virðingarleysis erugeðsjúkir oft fordómafyllstir í eigin garð,“ bendirhann á.

Opnari umræðaGeðhjálp er hagsmunasamtök fólks sem á eða hefurátt við geðsjúkdóma eða geðraskanir að stríða og að-standendur þeirra. Þetta eru landssamtök sem vorustofnuð 9. október 1979 og fagna því 25 ára afmæli áþessu ári. Sveinn segir margt hafa áunnist á liðnumaldarfjórðungi, umræða um geðsjúkdóma sé munopnari í samfélaginu en áður var og skilningur áþeim hafi aukist til muna. „Menn gera sér æ beturgrein fyrir því að hér er um sjúkdóma að ræða semnauðsynlegt er að taka á í tíma. Talið er að um 80%

sjálfsvíga megi rekja til geðraskana. Það sýnir hversualvarlegur og lífshættulegur þessi sjúkdómur er ognauðsynlegt að gripið sé inn í. Fólk er að vakna tilvitundar um þetta,“ segir hann.

Aðstandendur í erfiðri stöðuEnn blasa mörg vandamál við og samtökin hafa verkað vinna, meðal annars fyrir aðstandendur semSveinn segir að sé mikið afskiptur hópur í kerfinu.Hann lýsir því nánar:

„Aðstandendur eru krafðir um mikla ábyrgðen jafnframt fá þeir skilaboð um að þeim komimálið lítið við.Þegar þeir leita eftir aðstoð hjá fag-fólki vegna sinna nánustu, sem eiga við andlegveikindi að stríða, kemur það stundum upp aðsjúklingurinn vill ekkert af aðstandendum vita.Hann er fullur af ranghugmyndum og sér hlutinaí allt öðru ljósi en þeir og fagfólki ber að fara eft-ir orðum sjúklingsins því hann nýtur persónu-verndar samkvæmt lögum. Þetta getur skapaðgríðarleg vandamál.

Þegar sú ákvörðun er tekin af sjúklingi aðhafna hjálp þá er hann yfirleitt ekki með rétturáði og því getur þurft að svipta hann sjálfræði.Það er hræðilegt að slíkt skuli lagt á herðar nán-ustu aðstandenda hans. Þessu þarf að breyta ogþað er eitt af verkefnum Geðhjálpar að fást við.“

Skortur á úrræðumHinn andlega sjúki þarf vissulega jafnan aðgang aðheilbrigðiskerfinu og aðrir sem veikjast en því erekki að heilsa í dag, að sögn Sveins. „Þess eru dæmiað geðsjúku fólki sé vísað frá með orðunum: „Þú ertbara ekki nógu veikur. Komdu þegar sjúkdómurinnhefur náð ákveðnu stigi.“ Þetta er hliðstætt því aðmaður fengi vægt hjartaáfall og læknirinn segði:„Heyrðu, þetta er ekki fullnægjandi. Þú verður aðvera nær dauða en lífi.““

Ástæðuna fyrir þessu ástandi segir Sveinn þáað bráðamóttaka Landspítalans taki með réttu

einungis við neyðartilfellum en skortur sé á for-vörnum og úrræðum fyrir minna veika. „Þegarbráðamóttökunni sleppir þá tekur ekkert við ogfólk fer bara aftur í biðröðina. Hér skortir tilfinn-anlega eftirfylgni. Það leiðir ekkert af sér annaðen síendurteknar innlagnir og ástandið lagastekki, síður en svo,“ útskýrir hann.

Síður valdir að ofbeldisverkumSveinn segir fordóma gegn geðsýki enn birtast í ýms-um myndum. Of oft sé til dæmis sett samasemmerkimilli geðveiki og ofbeldisverka. „Ráðamenn í þjóðfé-laginu hafa verið staðnir að því að tengja aukið of-beldi því að geðsjúkum hafi fjölgað. Þetta fer skiljan-lega fyrir brjóstið á þeim sem eiga við andlega van-heilsu að stríða, enda er það vísindalega sannað aðþeir sem eru sannanlega geðsjúkir verða síður valdirað ofbeldisverkum en þeir sem ekki hafa veriðgreindir geðveikir,“ segir hann.

Góðir hlutir gerast hægtGeðhjálp hefur aðsetur að Túngötu 7, þar semmargháttuð starfsemi á sér stað í þágu geðsjúkra.Lokaorð Sveins fjalla um hlutverk samtakanna:„Stærsti tilgangur þessa félags er að upplýsa almenn-ing um geðsjúkdóma, draga úr fordómum gegnþeim og auðvelda fólki með andlega erfiðleika aðtakast á við sín mál. Við erum enn að horfa upp ámarga hluti í ólestri en góðir hlutir gerast víst hægt.

Aðalatriðið er að greining geðsjúkdóma eigisér stað snemma á ferlinum og að vandinn sé við-urkenndur. Í mörgum tilfellum er hægt að læknafólk eða með viðeigandi meðferð að gera þvíkleift að lifa góðu lífi án einkenna sjúkdómsins.Hér á ég m.a. við meðferðarúrræði þar sem sam-talsmeðferð er númer eitt, tvö og þrjú og lyf síð-an notuð sem hjálpartæki en ekki meginúrræði.Það er mikilvægt.“

Okkar mál 5

Vandamálin margvísleg:

Þú ert bara ekki nógu veikur

Sveinn og Varði sinna báðir geðhjálp.

6 Okkar mál

Reisulegar byggingar í herra-garðsstíl blasa við þegar kom-ið er að Arnarholti á Kjalar-

nesi. Elstu húsin eru frá tíð athafna-mannsins Thors Jensens sem jafnanvar stór í sniðum þegar kom aðframkvæmdum. Hann var hér upp-haflega með búskap.

Strætó upp að dyrumNú er rekin endurhæfingardeild fyrirfólk með geðræna sjúkdóma í Arnar-holti. Reksturinn var í þrjátíu ár á veg-

um geðdeildar Borgarspítalans en til-heyrir nú Landspítala — háskóla-sjúkrahúsi eftir sameiningu sjúkra-húsanna.

Vistmenn eru af báðum kynjum áaldrinum 35 til 85 ára. Sumir þeirrahafa dvalið hér í áratugi. Það erákveðið frelsi falið í sveitasælunniog geta vistmenn farið í gönguferðirum nágrennið. Sumir fara einir í bæj-arferðir enda kemur strætisvagninnupp að dyrum.

Steinsnar frá íbúðarhúsinu er

steypuiðja og þar vinna nokkrir vist-menn. Framleiðslan er litlir kubbarsem notaðir eru til að skorðasteypustyrktarjárn í mótum.

Rör og rennusteinarÁður en Borgarspítalinn hóf að rekageðdeild í Arnarholti var þar rekiðvistheimili fyrir andlega fatlaða ein-staklinga. Þá var stundaður þar bú-skapur, meðal annars kartöflu- ogrófurækt í stórum stíl. Steypan varð aðlokum eina starfsemin utan veggja

heimilisins. Fyrst voru framleidd þarrör og rennusteinar, síðan rúnnaðiröskubakkar sem komið var fyrir á göt-um úti en eftir að dró úr notkunþeirra var farið út í kubbaframleiðsl-una sem áður er lýst.

Listsköpun af ýmsu tagiInnandyra í Arnarholti eru vistmennvið ýmiss konar iðju þegar blaðamað-ur Okkar mála er á ferð. Sumir eru aðtaka til í herbergjunum sínum og getaþvegið þvottinn sinn sjálfir ef þeirvilja. Í iðjuþjálfuninni fæst fólk viðlistsköpun af ýmsu tagi. Einn málarhinar fínlegustu myndir og annarmundar blýantinn. Nokkrar konursitja við að prjóna og sauma bæði flík-ur og aðra fallega muni. Í litlu eldhúsigetur fólkið hitað sér kaffi og skellt sérí vöfflubakstur eða aðra létta mat-reiðslu.

Aðaleldhús Arnarholts var lagtniður 2002 og er matur keyrður ástaðinn úr eldhúsi Landspítalans viðHringbraut. Hann er lagður á borð ísal þar sem vistmenn og starfsfólkmatast saman.Þennan daginn er þaðkjúklingaréttur sem á boðstólum erog búðingur með rjóma. Eftir mat-inn er þægilegt að hreiðra um sig ísetustofunum sem eru tvær og bún-ar nýlegum húsgögnum.

Nú hefur Landspítali — háskóla-sjúkrahús ákveðið að hætta rekstriendurhæfingar á geðsviði í Arnar-holti en hvort starfsemin leggst nið-ur á eftir að koma í ljós. Framtíðstaðarins er óráðin.

Heimsókn að Arnarholti

Fitjað upp á ýmsu til aðþjálfa færnina

Arnarholt á Kjalarnesi. Endurhæfingardeild á geðsviði eins og er.

Sigursteinn Másson, formaður Geðhjálpar, heilsar upp á listakonuna Gíu að Arnarholti.

Í einu horni iðjuþjálfunar er þessialdna saumavél

Einn þeirra sem líta reglulegainn hjá Geðhjálp er Sigur-valdi Ingvarsson. Hann ber

mikið lof á aðstöðuna og þjónust-una þar. „Hér er svo góður andi,“segir hann. „Allir eru jafnir. Svolítiðsvipað og á spítölum. Þar kemstenginn upp með neinn hroka.“Sigurvalda finnst að nýta mættistarfskrafta geðsjúkra betur. Hannsér fyrir sér vinnustað þar sem þeirgætu framleitt eitthvað og selt fyr-ir sig sjálfa. „Við þyrftum að fá hús-næði hér nærri, til dæmis niðri áGranda.Svolítið stórt.Þá gæti veriðtrésmíðaverkstæði í öðrum helm-ingnum og járnsmíði í hinum. Ým-islegt fleira gæti komið til greina.Það þarf að vera eftirlitsmaður og ísumum tilfellum einhver sem leið-beinir fólkinu en það ætti að sjá

mest um þetta sjálft. Þetta er þaðsem fólk þarf.Að geta unnið þegarþað vill. Það kann svo margt. Allirsem geta unnið skapa verðmætiþótt auðkólfar telji sig ekki getagrætt nógu mikið á þeim.“

Önnur hugmynd Sigurvalda ersú að stofna leshring. Þá læsu allirsömu bækurnar og kæmu samantil að spjalla um þær.„Ég gæti hugs-að mér að vera í slíkum hópi. Hverveit nema ég reyni að koma hon-um á fót hér í húsinu?“

Sigurvaldi kveðst hafa dvalið 35ár erlendis og unnið í þremurlöndum, „við allan skollann,“ einsog hann segir. Eins og nærri mágeta hefur hann kynnst mörgumum ævina og nú fæst hann við aðskrifa þætti um minnisstæðamenn.

Okkar mál 7

25% afsláttur af Lyfjabókinnimeð hverjum afgreiddum lyfseðli út apríl

Verslanir Lyfju:Lágmúla, s. 533 2300 • Laugavegi, s. 552 4045 • Smáralind, s. 530 5800 Smáratorgi, s. 564 5600 • Kringlunni, s. 568 1600 • Spönginni, s. 577 3500 Garðatorgi, s. 565 1321 • Setbergi, s. 555 2306 • Lyfja Keflavík, s. 421 6565 útibú Grindavík

Eldri útgáfur af Lyfjabókinni gilda sem

1.000 kr. upp í nýju bókina

Lyfja Lágmúla og Lyfja Smáratorgi Opið kl. 8–24 alla daga

Lyfjabókin er aðgengilegt upplýsingarit um lyf og lyfja-

notkun auk upplýsinga um vítamín, steinefni, snefilefni og

náttúruvörur. Einnig er í bókinni umfjöllun um algenga

kvilla og gefin ráð við þeim.

Allir semgeta unnið

skapaverðmæti

– segir Sigurvaldi Ingvarsson

Sigurvaldi Ingvarsson. Er að spá í að stofna leshring

Þessi eru einkunnarorð skólanssem er með starfsemi sína aðmestu í kjallaranum á Túngötu 7

þar sem um eitt hundrað mannsstunda nám um þessar mundir. Skól-inn er samstarfsverkefni Fjölmenntarog Geðhjálpar og tók til starfa í janúar2003. Hann heitir Fjölmennt og undir-titillinn er menntun og starfsendur-hæfing. Skólinn er ætlaður fólki meðgeðraskanir og heilaskaða af völdumsjúkdóma eða slysa og þótt hann hafibara verið við lýði í rúmt ár hefurhann sannað gildi sitt. Á fyrstu önn-inni voru um 60 nemendur og 80 áhaustönninni svo það fjölgar alltaf.„Hjá mörgum er þetta fyrsta skrefið útí lífið eftir veikindi,“ segir Helgi Jósefs-son sem stýrir skólanum.

Allir náðu prófumMargar greinar eru í boði hjá Fjöl-mennt. Þar má nefna íslensku, stærð-fræði, bókfærslu, dönsku, ensku,tölvufræði og myndlist. „Þetta erbyggt upp eins og framhaldsskólinema við kennum alveg fram undir

20. maí og tökum prófin inn á milli,“segir Helgi. Hann segir einnig boðiðupp á fjarnám við Ármúlaskólann. Þá

sé skyldumæting einu sinni í viku ogsvo hafi nemendur aðgang að tölvun-um þess á milli. Þeir geti líka fengið aðtaka prófin á Túngötunni. „Flestir eruhaldnir fælni og kvíða og treysta sérekki að vera í fjölmenni stórra skóla,“segir Helgi til útskýringar. Hann erglaðlegur þegar hann lýsir því að allirsem hafi verið í fjarnáminu fyrir jólhafi náð prófunum.

NemendahópurinnviðkvæmurHelgi segir starfið hjá Fjölmennt enn ímótun. „Við erum að læra – til dæmishvernig eftirfylgnin þarf að vera,“ seg-ir hann. Ef fólk mætir ekki í sína viku-legu tíma segir Helgi að haft sé sam-band við það. Þess er líka krafist afnemendum að þeir láti vita ef þeir for-fallast og þeir eru nokkuð duglegir viðþað nú á vorönninni. „Þetta er býsnaerfitt,“ segir hann. „Nemendahópur-inn er svo viðkvæmur. Það verður aðsýna hlýju og umhyggju en líka festuog ákveðni. Hafa þéttan ramma. Því

þarf til kennslunnar sérstaka kennarasem kunna að feta þennan stig,“ segirhann.

Kennir vinnukonugripKennslan byrjar klukkan 10.40. Menneru ekki komnir í gang fyrr, að sögnHelga. „Margt af þessu fólki tekur lyf ákvöldin og er ekki búið að ná þeim úrsér fyrr en tíu. Því eru tvær kennslu-stundir fram að hádegi og svo fjórar tilsex eftir hádegi. Dansinn og kórinneru síðust á dagskránni.“

Kórinn? „Já, söngkennslan er íformi kórs. Það eru 12–15 manns íhonum. Laufey Geirlaugsdóttirkennir og Tryggvi Ragnarsson erundirleikari hjá henni. Svo eru tveirtónlistarkennarar. Ari Agnarssonkennir á harmóníku, píanó og gítarog ég kenni líka aðeins sjálfur á gít-ar. Svona vinnukonugrip fyrir byrj-endur,“ segir Helgi og brosir afsak-andi. Eins og vinnukonugripin séunú eitthvað til að skammast sín fyr-ir!

8 Okkar mál

Menntun – Máttur – Mannvirðing– eru leiðarljós Fjölmenntar

Gítartími. Þórir Arnarson, Helgi kennari og Smári Eiríksson.

Helgi Jósefsson Vápni verkefnisstjóriFjölmenntar.

Neyttu þeirrar

gáfu sem þú átt.

Það yrði heldur

hljótt í skóginum

ef engir fuglar

mættu syngja

þar nema þeir

sem

syngja best.

(Henry van Dyke)

Í kennslustund. Þórður Þórðarson, Ólafur Lárusson, Guðný Svava Strandbergkennari, Sigurbjörn Heiðarsson og Róbert Örn Kristjánsson.

Námið í Fjölmennt:

Það gefur mér lífÞóra Kristín Vilhjálmsdóttir er einn af nemendunum í Fjölmennt.

Hún þjáist af geðhvarfasýki og var langt niðri daginn sem viðræddum við hana. Hún ætlar þó ekki að gefast upp í skólanum

enda kveðst hún hafa verið komin á ansi gott ról.„Ég byrjaði í náminu haust og það hefur hjálpað mér mjög mikið. Ég

veit ekki hvar ég væri stödd ef ég hefði ekki komist inn í það þó ekkisé nema til að drífa mig út úr húsi. Svo hef ég líka náð mjög góðum ár-angri enda eru kennararnir frábærir. Ég er í myndlist, ljóðagerð, enskuog íslenskum bókmenntum. Ég er líka í kór og var í dansi en verð aðhætta því í bili vegna meiðsla á fæti. Svo var ég í tölvufræði og lærði áforritið Power Point. Það er mjög einfalt.

Ég ætla endilega í skólann aftur þegar ég hressist. Það gefur mér líf.“

Eins og fram kemur í grein-inni Menntun – Máttur –Mannvirðing er skólinn

Fjölmennt ætlaður fólki með geð-raskanir og heilaskaða af völdumsjúkdóma eða slysa. Guðrún Ást-dís Ólafsdóttir er einn af nemend-unum en hún fékk heilablæðingufyrir þremur og hálfu ári,þá stöddúti í Portúgal. Hún er nú í þrot-lausri þjálfun í hreyfingum, tali ogannarri færni og námið er liður íþeirri endurhæfingu. Hún kveðsthafa rekist á kynningarblað um íFjölmennt í fyrrasumar. Þegarhún hafi séð að dans, lestur ogtölvunotkun væru meðal náms-greina hafi hún ákveðið sækjaum. „Ég sá strax að þarna var eitt-hvað fyrir mig og varð glöð þegarég fékk bréf í haust um að ég værivelkomin í skólann,”segir hún.Númætir hún þrisvar í viku og segirþað gefa sér mikið,enda finni húnglöggt fyrir framförunum. „Dans-inn er til dæmis góð þjálfun og

svo er hann svo skemmtilegur,”segir hún.

Okkar mál 9

Þökkum eftirtöldum veittan stuðning

Vélstjórafélag Íslands

Þarna var eitthvaðfyrir mig

– segir Guðrún Ástdís Ólafsdóttir

Guðrún Ástdís er ánægð meðskólann.

Listaverk eftir Kristin Jóhannsson, nemanda í Fjölmennt.

Reykjavík 2001 ehf, Hverfisgötu 49Acryl ehf, Öldugranda 3

Aðalblikk ehf, Vagnhöfða 19Aðalmálun sf, Skólavörðustíg 10

Aflvaki hf, Pósthússtræti 7Allrabest,söluturn, Stigahlíð 45-47

Alsmíði ehf, Hamravík 62ALTEX ehf, Kringlunni 7

Alþjóða líftryggingafélagið hf, Sóltúni 26Amosísland ehf, Hraunbergi 4

Arkitektar Skógarhlíð ehf, Skógarhlíð 18Arkitektastofa Finns og Hilmars sf, Bergstaðastræti 10

Atómstöðin-núlleinn ehf, Austurstræti 12Auglýsingamiðlun ehf, Austurstræti 13

Augnlæknastofa Hörpu Haukdsdóttur, Hverfisgötu 76Austurbæjarskóli, Við Vitastíg

Álnabær hf, vefnaðarvöruverslun Síðumúla 32 Áltak ehf, Stórhöfða 33

Árbæjarþrek ehf, Fylkisvegi 6Ármúli 19 ehf, Ármúla 19

Árni Reynisson ehf, Túngötu 5Áskirkja, Vesturbrún 30

Ásýnd, snyrtistofa, Starmýri 2Baldvin Hafsteinsson, Víðimel 63

Balletskóli Sigríðar Ármann, Engjavegi 7Ballettskóli Eddu Scheving, Háteigsvegi 42

Bandalag háskólamanna, Lágmúla 7Barnaheill, Laugavegi 7, 3.hæð

Belís heilsuvörur ehf, Esjugrund 43Betra líf ehf, Kringlunni 8

Betri bílar hf, bílaverkstæði, Skeifunni 5cBifreiðaverkstæði H.P. ehf, Hamarshöfða 6

Bindir ehf, Stangarhyl 5Bílahöllin - Bílaryðvörn hf, Bíldshöfða 5

Bílaleigan AKA, Vagnhöfða 25Bílasmiðurinn hf, Bíldshöfða 16

Bjarni Eiríksson lögmaður, Lágmúla 7Bjarni Guðmundsson, Hvassaleiti 18

Björgvin Þorsteinsson hrl, Tjarnargötu 4Björnsbakarí ehf, Klapparstíg 3

Boðleið ehf, Ármúla 38Borgarholtsskóli, Mosvegi

Borgarlagnir ehf, Gylfaflöt 24-30Bókabúð Steinars ehf, Bergstaðastræti 7Bókaútgáfan Salka ehf, Skólavörðustíg 4Bókhaldsþjónustan Viðvik ehf, Skeifunni 4

Bón- og þvottastöðin ehf, Sóltúni 3Breiðagerðisskóli, v/ Breiðagerði

Breiðan ehf, Markarvegi 6Brimrún ehf, Hólmaslóð 4

Brynjar Þór Níelsson lögmaður, Lágmúla 7, 6 hæðBrynjólfur Eyvindsson hdl., Kringlunni 7

BSRB, Grettisgötu 89BT-sögun ehf, Tangarhöfða 6

Bústaður, fasteignasala, Mörkinni 3Byggingafélagið B3 ehf, Gufunesi

Dagvist barna, Hafnarhúsinu Tryggvagötu 17Dalbær sf, Hlaðbæ 3

Danica sjávarafurðir ehf, Laugavegi 44DHL Á ÍSLANDI, Skútuvogi 1eDreifing ehf, Vatnagörðum 8Dynjandi ehf, Skeifunni 3h

Effect hársnyrtistofa, Bergstaðastræti 10aEfling stéttarfélag, Sætúni 1

Eldhúsvörur ehf, Funahöfða 1Endurskoðunarskrifstofa, Laugavegi 178

Endurvinnslan hf, Knarrarvogi 4Engey ehf, Bíldshöfða 16

Engjaskóli, Vallengi 14ERF ehf, Rauðagerði 39

Eygló, sjúkranudd og fótaaðgerðastofa, Langholtsvegi 17Farmur ehf, Flúðaseli 65

Fasteignamarkaðurinn ehf, Óðinsgötu 4Fasteignasalan Garður ehf, Skipholti 5

Fatabúðin ehf, Skólavörðustíg 21aFaxavélar hf, Funahöfða 6

Fella- og Hólaprestakall, Hólabergi 88

Fenris ehf, Viðarhöfða 6Ferðafélag Íslands, Mörkinni 6

Feró ehf, Steinaseli 6Ferskar kjötvörur hf, Síðumúla 34

Félag bókagerðamanna, Hverfisgötu 21Félag eggjaframleiðenda, Bændahöllinni

Félag einstæðra foreldra, Tjarnargötu 10dFélag íslenskra hljómlistarmanna, Rauðagerði 27

Félag járniðnaðarmanna, Borgartúni 30Félagsbústaðir hf, Hallveigarstíg 1Fiskiðjan Reykás ehf, Reykási 8

Fiskverslun Hafliða Baldvinssonar ehf,Fiskislóð 30

Fjarhitun hf, Borgartúni 17Fjölskylduþjónusta kirkjunna, Klapparstíg 25-27

Fjölur ehf, Hraunbergi 17FK Sigurðsson ehf, Hlaðhömrum 17

Flugfélagið Atlanta hf, Höfðabakka 9, 7 hæðFlugleiðir hf, Reykjavíkurflugvelli

Flugskóli Íslands hf, ReykjavíkurflugvelliFocus-tölvuvörur ehf, Blesugróf 19

Formaco ehf, Gylfaflöt 24-30Fraktlausnir ehf, Skútuvogi 12e

Framsóknarflokkurinn, Hverfisgötu 33Fríkirkjan í Reykjavík, Laufásvegi 13

Fræðslumiðstöð málmiðnaðarins ehf, Hallveigarstíg 1Fræðslumiðstöð Reykjavíkur, Fríkirkjuvegi 1

Fröken Júlía ehf, MjóddFæreyska sjómannaheimilið, Brautarholti 29Fönix ehf, heimilistækjaverslun, Hátúni 6aG Hannesson Company ehf, Borgartúni 23

G.S. varahlutir, Bíldshöfða 14Garðheimar -Gróðurvörur ehf, Stekkjabakka 6

Gáski ehf, Bolholti 6-8GB Tjónaviðgerðir ehf, Draghálsi 8

Gesthús Dúna, Suðurhlíð 35dGissur og Pálmi ehf, byggingaverktaki, Álfabakka 14a

Gítarskóli Ólafs Gauks, Síðumúla 17GlaxoSmithKleine, Þverholti 14Granítsmiðjan ehf, Flétturima 31

Grásteinn ehf, Neshaga 5Greining og ráðgjöf ehf, Laugateigi 56

Gripið og greitt ehf, Skútuvogi 4Grótta ehf, Fiskislóð 77

Grænn kostur, Skólavörðustíg 8Guðmundur Arason ehf - smíðajárn, Skútuvogi 4

H. Hauksson ehf, Suðurlandsbraut 48Hafgæði sf, Fiskislóð 28Hagaskóli, Fornhaga 1

Halldór Jónsson ehf, Skútuvogi 11Hampiðjan hf, Bíldshöfða 9

Hans Petersen hf, Skeljanesi 1Happahúsið, Kringlunni 4-12

Hárstofan Ás ehf, Selásbraut 98Hárstofan Ýr sf, Lóuhólum 2-4

Háteigsskóli, v/ HáteigsvegHeildverslun Péturs Péturssonar, Dugguvogi 12

Heilsugæslan í Reykjavík, Barónsstíg 47Heilsuráðgjöf ehf, Fellsmúla 24

Henson Sports Europe á Ísl ehf, Brautarholti 8Herrafataverslun Birgis ehf, Fákafeni 11

Heyrnartækni ehf, Álfheimum 74HGK ehf, Laugavegi 13

Hjálpræðisherinn, Garðastræti 38Hljóðriti ehf, Laugavegi 178

Hólabrekkuskóli, Suðurhólum 10Hópferðamiðstöðin ehf, Hesthálsi 10

Hótel Leifur Eiríksson ehf, Skólavörðustíg 45Hrafnista, dvalarheimili aldraðra, Hafnarfirði og Reykjavík

Hreinsitækni ehf, Stórhöfða 35Hugver ehf, Vitastíg 12

Húsakaup, Suðurlandsbraut 52Húsalagnir ehf, Súðarvogi 7

Húsaskóli, Dalhúsum 41Húsasmiðurinn ehf, Hyrjarhöfða 6

Hússjóður Tæknigarðs, Dunhaga 5 TæknigarðiHöfði fasteignamiðlun ehf,

Suðurlandsbraut 20, og Bæjarhrauni 22

Ingimar H. Guðmundsson ehf, heildverslun, Skipholti 50bIngvar Helgason hf, Sævarhöfða 2

Innheimtustofnun sveitarfélaga, Lágmúla 9Internet á Íslandi Isnic, Dunhaga 5Intrum á Íslandi ehf, Laugavegi 97

Íslandsbanki hf, Stórhöfða 17Íslandsbanki hf, Háaleitisbraut 58

Íslandsbanki hf, útibú 513, Lækjargötu 12Íslensk Orkuvirkjun ehf, Ármúla 5

Íslenska lögregluforlagið ehf, Snorrabraut 27Íslenska umboðssalan hf, Krókhálsi 5f

Íslenskar getraunir, Engjavegi 6Ísloft blikk- og stálsmiðja ehf, Bíldshöfða 12

Íslux ehf, Fornhaga 22Íþróttafélagið Fylkir, Fylkisvegi 6Kaffi Berg ehf, Háaleitisbraut 34

Kaþólska kirkjan á Íslandi, Hávallagötu 14-16Kemis ehf, Breiðhöfða 15

Kjartan Örn Þorgeirsson, tannlæknir, Skipholti 33Kjörgarður, Laugarvegi 59

Kjöthöllin ehf, Skipholti 70 og HáaleitisbrautKlébergsskóli,

Klippótek, hársnyrtistofa, Eddufelli 2Kolaportið, Tryggvagötu 19

Konan, tískuvöruverslun, Skólavörðustíg 10KRete Ráðgjöf ehf, Hjarðarhaga 50,3.h.v

Kul, vélsmiðja, Smiðshöfða 17Kveikur ehf, Bíldshöfða 18

Kynning og markaður - KOM ehf, Borgartúni 20Landakotsskóli,

Landssamtök hjartasjúklinga, Síðumúla 6Langholtskirkja, Sólheimum 13

Lanið ehf, Laugavegi 103Laugarneskirkja, KirkjuteigiLáshúsið ehf, Bíldshöfða 16

Leiguval sf, Kleppsmýrarvegi 8Leikskóli KFUM og KFUK, Holtavegi 28

Leikskólinn Mýri, Skerplugötu 1Leikskólinn Olgukot ehf, Bræðraborgarstíg 1Leikskólinn Skerjagarður ehf, Langagerði 1

Lilla ehf, Hvammsgerði 4Linsur og Gleraugu ehf, Laugavegi 60

Listakot ehf, Holtsgötu 7Listvinahúsið, leirkerasmíði, Skólavörðustíg 43

Litla bílasalan, Funahöfða 1Litli söðlasmiðurinn, D-Tröð 1

Lífstykkjabúðin ehf, Laugavegi 4Línuhönnun, Suðurlandsbraut 4a

Loftræstihreinsun ehf, Austurbergi 8Lögfræðiskrifstofa Tryggva Viggóssonar, Kringlunni 7

Lögfræðistofa Jóhanns Baldurssonar ehf, Skúlagötu 17Lögmannafélag Íslands, Álftamýri 9

Lögmannsstofan Nestor ehf, Laugavegi 182Lögreglustjórinn í Reykjavík, Hverfisgötu 115

M.K.K. ehf, Mýrarseli 5Málarakompaníið ehf, Fornastekk 3

Málmsteypa Ámunda Sigurðssonar, Skipholti 23Máni ehf, Viðarrima 22

Menningar- og styrktarsjóður SPRON, Ármúla 13aMenntaskólinn við Hamrahlíð, Hamrahlíð 10

Menntaskólinn við Sund, Gnoðarvogi 49Mentor ehf, Skógarhlíð Þóroddsstöðum

Móa ehf, Hverfisgötu 103Myndlistaskólinn í Reykjavík, Hringbraut 121

Naustavík ehf, Stigahlíð 48Námsflokkar Reykjavíkur, Fríkirkjuvegi 1

Nonnabiti, Hafnarstræti 11Nordic Seafood á Íslandi ehf, Bolholti 6

Norðlenska matborðið ehf, Vatnagörðum 6Nýi tónlistarskólinn, Grensásvegi 3

Næstir ehf, Tröllaborgum 13Olíudreifing ehf, Gelgjutanga

Ortis ehf, Faxafeni 11Ó. Johnson & Kaaber ehf, Sætúni 8Ó.V.G raflagnir ehf, Skriðustekk 24

Pílutjöld ehf, Faxafeni 12Plastco ehf, Skútuvogi 10c

Plúsmarkaðurinn, Hátúni 18b

10 Okkar mál

Þökkum eftirtöldum aðilum veittan stuðning

Rúnar Matthíasson er 23 áraReykvíkingur og nemandi viðFjölbrautaskólann í Ármúla.

Rúnar kemur vikulega í hús Geð-hjálpar á Túngötunni og hittir þarsjálfshjálparhóp vegna kvíðaröskun-ar. Hann var fús til að segja lesend-um sögu sína.

Stóðst ekki kröfurnarÉg var kvíðinn unglingur og frekarfeiminn en þó ekkert óeðlilega. Um 19ára aldurinn fékk ég veirusýkingu semýmist er kölluð innkirtlabólga eða ein-girnissótt. Þetta er fremur algengursjúkdómur en tekur á sig ýmsarmyndir og oft fylgir honum síþreyta.Upp úr því fór að bera á alvarlegumeinkennum þunglyndis og kvíða hjámér.

Ég var í smíðanámi á þessumtíma og var ráðlagt að hvíla mig íeinhverja mánuði en hlýddi því ekkiheldur fór að vinna. Fann samt alltaffyrir þreytunni en vildi ekki viður-kenna það og hélt áfram. Á endan-um fann ég þó að ég stóðst ekkikröfurnar sem til mín voru gerðarog þá brotnaði niður sá heimur semég hafði lifað í. Ég var ekki lengurgjaldgengur.

Hamingjan handan viðhorniðÉg býst við að tilhneigingin til að verðakvíðasjúklingur hafi verið til staðar hjámér því faðir minn er með geðklofa.Raskanir geta farið af stað út af andleguálagi, þar með talinni neyslu vímuefnaog sömuleiðis missi ástvina, veikindumog vinnumissi. Allt hefur þetta mikiláhrif. Margir eru með væga kvíðaröskunen átta sig ekki á því – telja það baranormalt að geta ekki sofnað, svitna í lóf-unum á daginn og fá svima.

Hraðinn og kröfurnar í þjóðfélag-inu eiga sinn þátt í því að fólk miss-ir andlega jafnvægið. Líka það aðfólk lifir ekki í núinu heldur stöðugtí framtíðinni og hamingjan er alltafhandan við hornið. Svo held ég líkaað fjölskyldutengsl hafi trosnaðmjög mikið síðustu árin og það er al-varlegt. Ég væri illa staddur ef égætti ekki góða fjölskyldu.

StraumhvörfÉg vann ekkert í tvö ár en 2001 var églagður inn á deild C á Reykjalundi ogvar þar í tvo mánuði. Þar urðustraumhvörf í lífi mínu. Sem dæmi mánefna að þegar ég kom þangað gat égekki synt yfir 25 metra laug, ég var svoslappur. Í dag stefni ég á að klífa MontBlanc þannig að það hefur orðið mik-il breyting.

Á Reykjalundi lærði ég hugrænaatferlismeðferð. Hún er lykillinn aðbatanum. Að fylgjast með neikvæð-um hugsunum og hafa hemil áþeim, það geri ég nú á hverjum ein-asta degi. Þegar mér líður illa þá

staldra ég við og hugsa: Hvað er égað hugsa? og í flestum tilfellum eruþað neikvæðar hugsanir. Að ég séekki nógu góður.Ég eigi eftir að gerasvo mikið og ýmislegt annað semdregur mig niður. Þá reyni ég aðbreyta hugarfarinu.

Margir eru efins um að þessi að-ferð virki af því hún er svo einföld.Fólk vill fá einhverja stóra lausn. Enþetta er það sem allir geta tileinkaðsér og það er svo heillandi.

Maður kemst nefnilega ekkertlengra með því að hugsa um allt semmaður á eftir. Málið er bara að haldaáfram.

Sjálfshjálparhópurinn Við erum nokkur saman sem hittumsteinu sinni í viku í Geðhjálp. Það gerirgott að tala um eigin upplifun og líðanvið aðrar manneskjur með svipaðareynslu. Fólk er ekki að biðja um vor-kunn heldur skilning.

Hópurinn er fyrir fólk á öllumaldri sem þjáist af kvíða því við get-um lært hvert af öðru á hvaða aldrisem við erum. Oft er það þannig aðþegar rætt er um vanda eins þá kem-ur annar með lausn sem hann hefurreynt á eigin skinni. Af því að húnkemur frá kvíðasjúklingi þá erumeiri líkur á að manneskjan takimark á henni. Ef hún kæmi frá ein-hverjum fullhraustum sem segði:„farðu bara út að hlaupa,“ eða „and-aðu rétt“ þá hljómar það ekki einssannfærandi.

Andleg upplyftingÉg hef fundið tengingu við æðri máttsem hvetur mig áfram. Ég sæki kraft íbænina og trúin á hana heldur mérgangandi. Bið kannski um að ég fáikvíðalausan dag á morgun og trúi aðsvo verði og þá verður það raunveru-leiki.

Þetta gerðist á Reykjalundi. Égkomst í bækur sem hittu svona á

mig og ég ákvað þá að verða presturog ætla að fylgja því eftir. Ég er ímenntaskóla í dag og klára hannnæsta haust. Svo tekur guðfræðinvið.

Hvöt til dáðaÉg er á því að það sé ekkert til semheitir fullkomin bót á kvíðaröskun.Þetta er hlutur sem maður verður að

lifa við og í dag lít ég á það sem hvöt ímínu lífi en ekki sem löst. Ég hreyfimig meira og sæki í það sem gerir mighamingjusaman af því ég veit að þaðhjálpar mér í baráttunni við kvíðann.Þá fer kvíðinn aftur fyrir mig sem hvötog hættir að vera fyrir framan migsem löstur. Þannig er hægt að snúahlutum til góðs með hugarafli. Það erstórkostlegt.

Okkar mál 11

Rúnar Matthíasson:

Lítur ekki á kvíðann semlöst heldur hvöt

„Kröfurnar í þjóðfélaginu eiga sinn þátt í að fólk missir andlega jafnvægið,“ segir Rúnar m.a.

Heildsöludreifing

ÓM-SNYRTIVÖRURSuðurlandsbraut 4a - 108 Reykjavík - Sími: 568 0829

Að mörgu leyti eru sjálfvirkar hugsanir svip-aðar jurtum í garði. Neikvæðar hugsanireru illgresi — jákvæðar eru blóm. Þegar ill-

gresið er hreinsað burt fá blómin pláss í beðinu.Garðáhöldin sem henta við þessa vinnu í upphafiheita „hugsanaskrá“ og „virknitafla“ og eru orð áblöðum. Í endurhæfingunni á geðsviði Reykja-lundar í Mosfellsbæ fara margir í hugræna atferlis-meðferð til að læra að takast á við niðurrifshugs-anir. Sú meðferð hefur gagnast vel til lækninga áþunglyndi og kvíða og hefur líka komið þeim tilgóða sem þjást af öðrum alvarlegum geðröskun-um.

Þetta er eins og píramídiOkkar mál brá sér upp í Mosfellsbæ til að heilsa uppá starfsfólk geðsviðs Reykjalundar, skoða staðinn ogforvitnast um þessar aðferðir sem þar er komin hefðá. Helga Hinriksdóttir, hjúkrunarstjóri geðsviðs, tóká móti blaðamanni og byrjaði spjallið:

„Þegar sjúklingurinn kemur hingað er hannoft haldinn erfiðum fordómum gagnvart veikind-um sínum. Í upphafi fær hann þess vegna heil-mikla fræðslu um sjúkdóminn og um leiðir til aðtakast á við hann. Margir eru með miklar svefn-truflanir,búnir að snúa sólarhringnum við og nær-ingin er oft í molum. Þegar fólk sefur ekki ogborðar ekki rétt þá hefur það enga orku í aðhreyfa sig. Það segir sig sjálft. Þetta er eins ogpíramídi. Neðst eru grunnþarfirnar, svefn, öndun,næring. Til að byrja með kennum við skjólstæð-ingum okkar hvernig hægt er að leiðrétta svefn-venjur og rangt mataræði og þegar þeim áfangaer náð er eftirleikurinn auðveldari. Þá er hægt aðfara að blómstra.“

Upplyfting fyrir líkama og sálReykjalundur er andleg og líkamleg endurhæfingar-stöð. 24 pláss eru ætluð fólki með geðræna sjúk-dóma en gert er ráð fyrir að sumt af því fólki fariheim á kvöldin. Algengt er að það sé allan sólar-hringinn til að byrja með en ljúki dvölinni með dag-vist. Misjafnt er hversu langan tíma meðferðin tekuren meðaltalið er sex vikur. Allir fara heim um helgarog æfa sig í nýjum lífsstíl.

Þjónustan á Reykjalundi er fjölbreytt og þeirsem eru í hugrænni atferlismeðferð eru líka í ann-

ars konar endurhæfingu: líkamsrækt, hópmeð-ferð, fræðslu, iðjuþjálfun, slökun, streitumeðferðog verkjaskóla.

Allt er sett á blaðPétur Hauksson geðlæknir er yfirlæknir geðsviðs oghefur með sér öflugan hóp fagfólks. Hann segir hug-ræna atferlismeðferð hafa verið notaða kerfisbun-dið á Reykalundi frá 1997, ýmist fyrir einstaklingaeða hópa og hún hafi gefið góða raun „Hún hjálp-ar fólki að meta líðan sína í tengslum við hugsunog gjörðir — með skriflegum aðferðum, samtöl-um og heimavinnu. Þunglynt fólk festist í nei-kvæðum, sjálfvirkum hugsunum sem koma afturog aftur. Þær draga úr því kraftinn og hafa heil-mikil áhrif á líðan þess.Til að gera fólk meðvitaðraum þær skrifar það þær niður og hugsanirnar lítaallt öðruvísi út þegar þær eru komnar á blað.

Svo skrifar fólk líka niður allt sem það er aðgera og metur hversu mikla ánægju það fær út úrþví. Þar kemur margt í ljós.“

Á ekki að fara að rífa sig upp?Hér skýtur Helga dæmisögu inn í:

„Sjúklingurinn fer kannski í boð til Siggufrænku eitt kvöldið og einhver ættinginn segir íhugsunarleysi: „Hva, ætlarðu ekki að fara að rífaþig upp úr þessu, maður? Hvað ertu eiginlega aðgera þarna á Reykjalundi?“ Næsta dag er alltómögulegt. Færni og ánægja detta allt í einu nið-ur án þess að sjúklingurinn átti sig á því hvað þaðvar sem gerðist. En þegar búið er að grafa þaðupp kemur skýringin á viðbrögðunum.“

Í framhaldi af þessari sögu rifjar Pétur upp orðgríska heimspekingsins Epictetusar sem uppi varfyrir tæpum 2000 árum: „Menn raskast ekki afhlutum heldur af skoðunum sínum á þeim.“Heldur svo áfram: „Þetta er tilfellið. Það er ekkiættinginn sem veldur þessari vanlíðan heldur þaðhvernig sjúklingurinn tók því sem hann sagði.Þetta er ekkert sem við erum að finna upp. Mennvoru búnir að því fyrir þúsundum ára.“

Vantar fimmtán plássÞótt hugræn atferlismeðferð sé þekkt erlendis veitPétur ekki til þess að hún sé notuð á stofnun sem ersambærileg við Reykjalund. „Hér fer fram svo mikilannars konar þjálfun sem geðsviðið nýtur góðs af,“bendir hann á

Allir koma inn á geðsvið Reykjalundar samkvæmtlæknisbeiðni og þar eru 340 manns á biðlista. Þá erbúið að vinsa úr þá sem að meðferðin hentar ekki.Þetta eru því allt raunhæfar beiðnir.“ En þarf þá ekkiað bæta við plássum? „Jú,“ svarar Pétur. „Við teljumað með 15 plássum í viðbót gætum við annað eftir-spurn. – Við eigum okkur draum.“

Með þennan draum Péturs Haukssonar íhuga má geta þess að Kiwanishreyfingin ætlarað hrinda af stað landssöfnun í haust. Hefurhreyfingin ásamt Geðhjálp ákveðið að styðjavið þá starfsemi Reykjalundar sem hér er lýstog hvetja til frekari uppbyggingar geðsviðsins.Stjórn S.Í.B.S. á eftir að taka afstöðu til málsins.Jafnframt þarf að ræða við ríkisvaldið ummögulega aðkomu þess að rekstr-inum.

12 Okkar mál

Að temja sér nýjan hugsunarhátt – með hugrænni atferlismeðferð

Aðalfundur GeðhjálparAðalfundur Geðhjálpar árið 2004 verður haldinn að Túngötu 7, Reykjavík,

í dag, laugardaginn 27. mars, og hefst kl. 14.00

Dagskrá:Aðalfundarstörf í samræmi við 5. gr. laga Geðhjálpar

Kjör þriggja stjórnarmanna af sjö fer fram til tveggja ára í stað þeirra sem ljúka stjórnarstörf-um á árinu. Jafnframt fer fram kjör skoðunarmanna ársreikninga til eins árs. Tillögur um fram-boð skulu hafa borist skrifstofu Geðhjálpar í síðasta lagi viku fyrir aðalfund. Vísast jafnframtí 3. gr. laga félagsins þar sem segir: Félagar geta orðið allir þeir einstaklingar er áhuga hafaá og styðja vilja tilgang félagsins. Kosningarétt og kjörgengi í félaginu hafa fullgildir félags-menn. Fullgildir félagsmenn teljast þeir sem skráðir hafa verið mánuði fyrir aðalfund.

Þeir félagar sem enn eiga ógreidd félagsgjöld eru hvattir til að greiða þau fyrir fundinn. Efgreiðsluseðlar eru glataðir skal bent á að inna má greiðslu af hendi í næsta banka, sparisjóðieða pósthúsi inn á reikning Geðhjálpar nr. 1158–26–50238, kt. 531180–0469.

Félagsmenn eru eindregið hvattir til að mæta á fundinn.

Virðingarfyllst Stjórn Geðhjálpar

Geðteymið á Reykjalundi. Pétur Hauksson læknir, Rósa María Guðmundsdóttir hjúkrunarfræðingur, HelgaHinriksdóttir hjúkrunarstjóri, Elísa Arnars Ólafsdóttir iðjuþjálfi, Guðbjörg Guðmundsdóttir iðjuþjálfi, Rann-veig Sigurðardóttir hjúkrunarfræðingur, Arnbjörg Guðmundsdóttir sjúkraþjálfari og við hlið hennar siturInga Hrefna Jónsdóttir sálfræðingur. Hægra megin við borðið sitja f.v.: Gréta Berg hjúkrunarfræðingur, Val-gerður Baldursdóttir læknir og Sylvía Ingibergsdóttir hjúkrunarfræðingur. Á myndina vantar IngibjörguFlygenring félagsráðgjafa og Helga Erlendsson sjúkraþjálfara.

Hér er heilsusport, leikfimi, badminton,borðtennis og boltatímar,“ segir ArnbjörgGuðmundsdóttir sjúkraþjálfari þegar hún

gengur fram hjá íþróttasalnum á Reykjalundi. Sáer með glerveggjum og þar inni er fólk við æfing-ar. Arnbjörg er á rölti um sjúkraþjálfunaraðstöðuReykjalundar með blaðamanni Okkar mála oghún heldur áfram að lýsa sporttilboðunum. „Ásumrin er enn meira í boði. Þá eru bátar á Hafra-vatni, hestar og golf. Svo er sundlaugin opin mest-allan daginn og þar er boðið upp á vatnsleikfimiog sundkennslu. Göngur eru alltaf kl. 14 og viðleggjum áherslu á að fólk fari í þær.“

Í samtali við Arnbjörgu kemur fram að allirsem leggjast inn á geðdeildina á Reykjalundi tilendurhæfingar fá viðtal við sjúkraþjálfara og þá ermetið, í samráði við skjólstæðing, hvernig með-ferð og hreyfingu verði háttað. „Margir eru meðlíkamleg vandamál, t.d. verkjavandamál, gigt eðaaðra sjúkdóma, og þá fá þeir sjúkraþjálfun viðhæfi. Flestir fara í tækjasal til að byggja upp þrekog þol og svo eru ýmsir hópar í boði,“ segir hún.

Allt mælt í stigumElísa Arnars Ólafsdóttir, iðjuþjálfi á geðsviði, kynnirfyrir blaðamanni starfsemi iðjuþjálfunardeildar ogsýnir verkstæði, eldhús, tölvuherbergi, slökunarher-bergi og viðtalsherbergi. Í einu viðtalsherberginu ergott að tylla sér niður meðan hún segir frá vinnusinni með skjólstæðingum á geðsviði:

„Til að byrja með förum við í gegnum þær at-hafnir í daglegu lífi sem fólk á erfitt með að fram-kvæma en þarf eða langar til að gera. Þessar at-hafnir geta verið að sjá um eigin umhirðu,komastí vinnu og sinna vinum eða áhugamálum. Síðangefa þeir athöfnum, t.d. áhugamálum eða heimil-isstörfum,stig eftir því hversu mikilvægar þær eruþeim. Þeir gefa líka stig fyrir frammistöðu sína ogánægju við þessar athafnir.“

Að hafa samband við vinElísa tekur dæmi um atriði eins og það að hitta vinisína: „Mikilvægi athafnarinnar getur verið 8,frammistaðan við það að hitta vini sína 2 og ánægj-an með þá frammistöðu 1. Þessar upplýsingar erusíðan notaðar til að setja markmið og vinna að þeim.

Markmiðin gætu verið félagsleg þjálfun í hóp,sjálfstyrking,að fara í bíó með vini um helgina eðabara hafa samband við vin.Síðan endurmetum viðárangur okkar, t.d.eftir sex vikur.Þá förum við yfirþær athafnir sem skjólstæðingurinn valdi aðvinna með í iðjuþjálfun og hann gefur sér afturstig fyrir frammistöðu og ánægju.“

Elísa segir reynsluna sýna að oftast sé áranguraf íhlutun iðjuþjálfa og að það sé skjólstæðingun-um mikilvægt að sjá árangurinn í tölum. „Viðheyrum oft: „Vá, gaf ég mér 2 hér við frammi-stöðu mína, nú er hún orðin 6, rosalega var égdapur.““

Okkar mál 13

Heilsusport og iðjuþjálfun

Fyrir líkama og sál

Elísa iðjuþjálfi á Reykjalundi.

Hegðunar- og geðraskanir barna

Grípum fyrr til ráðaÞeim mun yngri sem börn með hegð-

unar- og geðraskanir fá hjálp því meirivon er til að komast fyrir vandann,“

segir Kristján Már Magnússon sálfræðingur.Hann hefur nýlega fengið það verkefni aðsamhæfa aðgerðir þriggja ráðuneyta semsinna þessum börnum, heilbrigðis-, félags-mála- og menntamálaráðuneytis. Kristjánsegir kerfið götótt eins og það er nú. „Fráþví ég byrjaði í starfinu í janúar hef ég heyrtum fjölda mála sem eru komin í óefni. Flug-slysanefnd rannsakar orsakir flugslysa tilþess að læra af þeim og auka öryggið. Okk-ur veitti ekki af slíku kerfi til að fara yfir málsumra þeirra barna sem ekki hafa fengiðviðeigandi aðstoð. Þar hafa orðið mörgslys.“

Margra mánaða biðKristján vann um skeið sem sálfræðingur ískólaþjónustu og var einnig formaður Félagsforeldra- og áhugafólks um geðraskanir barnaog unglinga. Hann telur að þjónusta við börnmeð geðraskanir hafi versnað eftir að reksturgrunnskóla var færður frá ríki til sveitarfélaga.„Það fylgdi með í kaupunum að sveitarfélöginættu að sinna ráðgjöf og ríkið að taka við allrimeðferð. Þetta virðist víða hafa orðið til þessað draga úr þjónustu á þessu sviði á vegumsveitarfélaga. Ríkið býður hins vegar fá með-ferðarúrræði í grunnþjónustu. Afleiðingin er súað eftirspurn eftir sérhæfðri meðferð á Barna- og

unglingageðdeild hefur vaxið svo að þar ermargra mánaða biðtími. Deildinni er hins vegareinungis ætlað að taka á erfiðustu tilfellunum.“

Foreldrar sérfræðingarnirKristján segir að aðgangur að meðferð á vegumBarnaverndarstofu sé einnig takmarkaður. „Ámeðferðarheimili komast yfirleitt bara ung-lingar sem eru afar illa staddir, komnir á úti-gang og í vímuefnaneyslu. Margir þeirra hafaglímt við hegðunarvandamál síðan í leikskól-um og ljóst er að grípa þyrfti inn í miklu fyrr engert er. Ef hægt væri að sinna börnum meðhegðunarvanda betur þegar þau eru 4–10 ára ístað 13–15 ára væri það mikill munur. Ég tel aðefla þurfi stuðning og sérfræðiþjónustu á veg-um heilsugæslustöðva, leikskóla og grunnskóla.Flest börn eru 13 ár í skólakerfinu og við verð-um að nýta okkur það kerfi til halda utan umþessi mál. Svo má ekki gleyma þætti foreldr-anna. Þeir eru sérfræðingarnir í hvernig barniðhefur það dagsdaglega og því lykillinn sem fag-fólkið hefur til að skilja barnið og hegðunþess.“

Skilningur leysir vandaKristjáni finnst of mikið gert að því að líta áhegðunar- og geðraskanir barna sem sjúk-dóm: „Við höfum tilhneigingu til að kalla þaðsem við ekki skiljum sjúkdóm. Okkur vantarfleira fagfólk sem er á réttum stöðum og hefurtíma til að setja sig vel inn í líðan barna og að-stæður þeirra. Með auknum skilningi á hegð-un þeirra er hægt að leysa úr vanda þeirra sem

uppeldislegum eða félagslegum og draga veru-lega úr því að sjúkdómsgera erfiðleikana.“

Kristján Már Magnússon sálfræðingur.

Myn

d:R

óber

t R

eyni

sson

„

14 Okkar mál

Reykjavík Port-verslunarfélag ehf, Suðurlandsbraut 10

Pottþétt ehf, Hjallalandi 30Pólís-Inn ehf söluturn, Skipholti 50c

Prentmet ehf, Lynghálsi 1Rafás, rafverktaki, Fjarðarási 3

Rafborg ehf, Sundaborg 3Rafhönnun hf, Ármúla 42

Rafiðnaðarskólinn, Skeifunni 11bRafmagnsveitur ríkisins, Rauðarárstíg 10

Rafstilling ehf, Dugguvogi 23Rafsvið sf, Haukshólum 9

Rafteikning hf, Borgartúni 17Raftækniþjónusta Trausta ehf, Síðumúla 9

Raförninn ehf, Suðurhlíð 35Ragnar Aðalsteinss. & Sigríður Rut Júlíusdóttir -

Lögmenn, Klapparstíg 25-27Rannsóknastofan Domus Medica sf, Egilsgötu 3

RB verk ehf, Framnesvegi 58Rimaskóli, Rósarima

RST Net ehf, Smiðshöfða 6Rúllandi steinar í þakmálun ehf, Asparfelli 2

Ræsir hf, Skúlagötu 59S. Hermann heildverslun, Bolholti 6

S.B.S. innréttingar, trésmiðja, Hyrjarhöfða 3Safalinn ehf, Dugguvogi 3

Samfylkingin, Austurstræti 14Samhjálp, Hverfisgötu 42

Samiðn, Borgartúni 30Samtök verslunarinnar, Kringlunni 7

Sara - Snyrtivöruverslun, Bankastræti 8Saumsprettan sf, Veltusundi 3b

Scanmar á Íslandi ehf, Grandagarði 1aSegull ehf, Hólmaslóð 6

Seljahlíð, heimili aldraðra, Hjallaseli 55Seljakirkja, Hagaseli 40Seljaskóli, Kleifarseli 28

Sigurborg ehf, Grandagarði 11SÍBS, Síðumúla 6

Sjálfsbjörg landssamband fatlaðra, Hátúni 12Sjómannadagsráð, Laugarási Hrafnistu

Sjúkraþjálfunin Heil & sæl sf, Hraunbæ 102cSkallagrímsveitingar ehf, Fossaleyni 1

Skotfélag Reykjavíkur, Engjavegi 6Skúli H Norðdahl FAÍ, Víðimel 55

Skæði ehf, Stuðlaseli 27Slippfélagið í Reykjavík hf, Dugguvogi 4

Snóker ehf, Hverfisgötu 46Snyrtimiðstöðin Lancóme, Kringlunni 7

Soldis ehf, Laugavegi 63Sónn ehf, Einholti 2

Sportnet ehf, Suðurlandsbraut 34Sprinkler pípulagnir ehf, Bíldshöfða 18Starfsgreinasamband Íslands, Sætúni 1

Starfsmannafélag ríkisstofnana, Grettisgötu 89Staukur ehf, Skipholti 56

Svarta Kaffið, Laugavegi 54Sveinafélag Pípulagningamanna, Skipholti 70

Sviðsmyndir ehf, Skútuvogi 4Sökkull ehf, Funahöfða 9

Söluturninn, Vesturgötu 53Talnaljós ehf, Kleppsmýrarvegi 8

Tannlæknastofa Björgvins Jónssonar, Síðumúla 25Tannlæknastofa Björns Þorvaldssonar, Síðumúla 25Tannlæknastofa Ellenar Flosadóttur, Stigahlíð 45-47

Tannlæknastofa Guðrúnar Ólafsdóttur, Snorrabraut 29Tannlæknastofa Ragnars M Traustasonar,

Grensásvegi 16Tannsmíðaverkstæðið hf, Síðumúla 29

Tannvernd ehf, Síðumúli 28TARK Teiknistofan ehf - Arkitektar, Brautarholti 6

Teiknimyndasmiðjan ehf, Hverfisgötu 53Teiknistofan Skólavörðustíg 28 ehf, Skólavörðustíg 28

Terra Export ehf, Ljósuvík 38Tjörvar ehf, Bleikargróf 15

Trésmiðjan Kompaníið hf, Bíldshöfða 18Tryggingamiðlun Íslands ehf, Síðumúla 21Tryggingastofnun ríkisins, Laugavegi 114

TVG - Zimsen hf, Héðinsgötu 1-3Ultima Thule ehf, Bíldshöfða 16Umslag ehf, Lágmúla 5 (bakhús)

Valhúsgögn ehf, Ármúla 8Vals tómatsósa ehf, Viðarhöfða 2Vatikanið ehf, Skólavörðustíg 14

Veiðarfærasalan Dímon, Austurbugt 5Verðbréfaskráning Íslands hf, Laugavegi 182

Verðbréfastofan hf, Suðurlandsbraut 18Verkfræðistofan Skipasýn sf, Hólmaslóð 4

Verslunartækni ehf, Draghálsi 4Verslunin Brynja ehf, Laugavegi 29

Verslunin Þingholt ehf, Grundarstíg 2aVerzlunarmannafélag Reykjavíkur, Kringlunni 7

Vélamiðstöð ehf, Gylfaflöt 9Við og Við sf, Gylfaflöt 3

Vilhjálmsson sf, Sundaborg 1Víkurós ehf, Bíldshöfða 18

Yogastöð Vesturbæjar ehf, Seljavegi 2Zig-Zag kvikmyndir ehf, Hverfisgötu 14a

Þ Þorgrímsson og Co ehf, Ármúla 29Þ.G. verktakar ehf, Fossaleyni 16

Þel - sálfræðiþjónusta ehf, Hverfisgötu 105, 4 hæðÞroskahjálp, landssamtök, Suðurlandsbraut 22

Þúsund þjalir ehf, Urðarstíg 4Þvottahúsið A. Smith ehf, Bergstaðastræti 52Þýðingaþjónusta Boga Arnars, Engjaseli 43

Ökekennarafélag Íslands, Þarabakka 3Ölduselsskóli, Ölduseli 17

Seltjarnarnes Byggingafélagið Grótta ehf, Lindarbraut 11

Ljósmyndastúdíó Péturs Péturssonar, Austurströnd 8Prentsmiðjan Nes ehf, Hrólfsskálavör 14Seltjarnarneskaupstaður, Austurströnd 2

Seltjarnarneskirkja, Kirkjubraut 2Tónika ehf, umboðs- og heildverslun, Melabraut 35

Önn ehf, verkfræðistofa, Eiðistorgi 15

Vogar V.P. Vélaverkstæði ehf, Iðndal 6

Kópavogur ALARK arkitektar ehf, Dalvegi 18Allt mögulegt ehf, Auðbrekku 26

Alþjóða fjárfestingamiðlunin ehf, Hlíðasmára 17Arctic Aurora ehf, Sunnubraut 22Arnardalur sf, Þinghólsbraut 58

Á Guðmundsson, Bæjarlind 8-10Áform ehf, Þinghólsbraut 44

B T S Byggingar ehf, Smiðjuvegi 4Bifreiðastillingin ehf, Smiðjuvegi 40d

Bifreiðaverkstæði Friðriks Ólafssonar ehf,Smiðjuvegi 22

Bílamarkaðurinn Reykjanesbraut, Smiðjuvegi 46eBílaverkstæði Gísla Þórs ehf, Skemmuvegi 44m

Blindrabókasafn Íslands, Digranesvegi 5Bókun sf endurskoðun, Hamraborg 1

Celsíus ehf, Smiðjuvegi 62DK Hugbúnaður ehf, Hlíðasmára 8

Félagsþjónustan í Kópavogi, Fannborg 4Fiskó gæludýraverslun, Hlíðasmára 12

Framrás, ástandsgreining ehf, Auðbrekku 24Fríkirkjan Vegurinn, Smiðjuvegi 5

Goddi ehf, Auðbrekku 19Goldfinger, Smiðjuvegi 14

Gott fæði ehf, Smiðjuvegi 11Gunnar Örn ehf, Hlíðarhjalla 57

Hegas ehf, Smiðjuvegur 1Heildverslunin Mót ehf, Bæjarlind 2Hellur og garðar ehf, Hófgerði 20Hit innréttingar ehf, Askalind 7h

Hjallaskóli, við ÁlfhólsvegHugtak ehf, Hlíðasmára 14

Ingimundur Einarsson ehf málari, Trönuhjalla 1Ísfiskur ehf, Hafnarbraut 27

Íslandsspil sf, Smiðjuvegi 11aJeppaþjónustan hf, Smiðjuvegur 32

JÓ lagnir sf, Fífuhjalla 17KÁ-ESS ehf, Smiðjuvegi 36

Kjarnakorn ehf, Smiðjuvegi 4aKlippt og skorið hársnyrtistofa, Hamraborg 10

Kokkur án bumbu ehf, Galtalind 10Kópavogsbær, Fannborg 2

Kópavogskirkja, Kópur ehf, Lindasmára 36

Kælivélar ehf, Smiðjuvegi 38Lagnatækni ehf, Hamraborg 12LH - tækni ehf, Bæjarlind 14-16

Linkur ehf, Akralind 8Markholt ehf, Hásölum 13Málning ehf, Dalvegi 18

Óttar Guðlaugsson, Huldubraut 26Pípulagnaverktakar ehf, Hlíðasmára 8

Players, Bæjarlind 4Rafgjafinn ehf, Hamraborg 20Rafmiðlun ehf, Auðbrekku 2

Réttingaverkstæði Jóa ehf, Dalvegi 16aS.Guðjónsson ehf, Auðbrekku 9-11Snyrtistofan Cara ehf, Bæjarlind 1-3

Snyrtistofan Rós, Engihjalla 8Stanislas Bohic garðarkitekt, Smiðjuvegi 11

Stálbær ehf, Smiðjuvegi 9aStein-ferðir ehf, Hamraborg 12

Tengi ehf, Smiðjuvegi 11 aTækniþrif ehf, Nýbýlavegi 102

Tölvuskólinn Þekking, Bæjarlind 2Veislur og Vín ehf, www.veislur.is

Verkfræðistofa Snorra Ingimarssonar ehf, Hamraborg 11Vetrarsól, Askalind 4

Vélsmiðja Heiðars ehf, Kársnesbraut 102Þakpappaþjónustan ehf, Lautasmára 1

Garðabær Aflvirki ehf, Suðurhrauni 2a

Byggingafélagið Ögur ehf, Kjarrási 6Garðasókn, Kirkjuhvoli

Gluggar og garðhús ehf, Smiðsbúð 10Hannyrðabúðin sf, Garðatorgi 7

Héðinn Schindler lyftur hf, Lyngási 8Húsfriðunarnefnd ríkisins, Lyngás 7Íslenska félagið ehf, Suðurhrauni 3

Jóna Valgerður Höskuldsdóttir, Smáraflöt 18Kjarnavörur hf, Miðhrauni 16Nýþrif ehf, Hlíðarbyggð 41

Stálsmiðjan Virkni ehf, Lyngási 10aTarsus ehf, Garðaflöt 16-18

Verktakafélagið Glaumur ehf, Birkihæð 5

Hafnarfjörður Bílaverk ehf, Kaplahrauni 10

Blátún ehf, Grandatröð 4Dalakofinn sf, Fjarðargötu 13-15

Enjo - Clean Trend, Reykjavíkurvegi 64Fínpússning, Íshellu 2

Fjarðarkaup ehf, Hólshrauni 1Flensborgarskólinn, Brekkugötu 19G.S. múrverk ehf, Hvassabergi 4

Garðyrkja ehf, Helluhrauni 4Gifsverk ehf, Reykjavíkurvegi 68Hafnarfjarðarkirkja, Strandgötu

Hafnarvík, Óseyrarbraut 17Haglind hf, Reykjavíkurvegi 66

Hamrafell ehf, Hvaleyrarbraut 31Hárstofan Focus ehf, Reykjavíkurvegi 62

Hlaðbær-Colas hf, malbikunarstöð, Hringhellu 6Hrafnista, dvalarheimili aldraðra, Hraunvangi 2

Hraunhamar ehf, Bæjarhrauni 10Húsaönnun ehf, Hverfisgötu 23c

Höfn öldrunarmiðstöð, Sólvangsvegi 1Jón I. Garðarsson ehf, Klausturhvammi 13

Kerfi ehf, Flatahrauni 5bKnattspyrnufélagið Haukar, Íþróttamiðstöðinni Ásvöllum

Krýsuvíkurskóli, Austurgötu 8Mardís ehf, Hrauntungu 18

Myndform ehf, Trönuhrauni 1

Þökkum eftirtöldum aðilum veittan stuðning

Garðurinn umhverfis Geðhjálparhúsið viðTúngötu 7 á von á mikilli andlitslyftingu ísumar ef allt gengur samkvæmt áætlun.

Fyrirtækið BM Vallá hefur ákveðið að styrkja sam-tökin Geðhjálp með þeim hætti að gefa þeimuppdrátt að nýjum garði og leggja til allt efni.Reykjavíkurborg hefur tekið vel í að hafa umsjónmeð framkvæmdunum.

Það er Inga Rut Gylfadóttir landslagsarkitektsem hefur unnið að hönnun garðsins og við báð-um hana að lýsa honum aðeins í orðum, auk þessað fá að birta nýju teikningarnar.

„Geðhjálparhúsið er virðulegt og fallegt og égreyni að taka mið af stíl þess,bæði í útliti garðsinsog efnisvali,“ segir hún og heldur áfram: „Þar semhúsið stendur við hinar fjölförnu götur Garða-stræti og Túngötu kemur garðurinn til með aðgleðja augu margra vegfarenda. Fyrst og fremst

var ég þó að hugsa um gesti hússins þegar égteiknaði hann – að þeir njóti þess að horfa á hannúr gluggunum og eiga góðar stundir í honum.“

Inga Rut hefur starfað sem landslagsarkitekt ísjö ár og á því tímabili unnið að margvíslegumverkefnum. Við Geðhjálparhúsið ætlar hún aðleggja áherslu á tvö rými fyrir bekki og borð,hvort sínum megin við aðalgöngustíginn heim aðhúsinu. Hún ætlar að bæta við runnum af ýmsumtegundum og fleiri plöntur og fuglabaðker er áteikningunum. Garðurinn verður ugglaust geð-hjálp því eins og Inga Rut segir: „Það gerir sálinnigott að hafa fallegan garð að rölta um í, anda aðsér angan gróðurs og fylgjast með blómstrandijurtum.“

Okkar mál 15

Nýr garður við Geðhjálparhúsið:

Gerir sálinni gott

Inga Rut Gylfadóttir landslagsarkitekt.

Rampur fyrir hjólastóla

Hjólastæði

Fuglabað

Setkrókur

Setbekkur Aðalinngangur

Túngata 7101 Reykjavík

16 Okkar mál

Hafnarfjörður Nýsir hf, Flatahrauni 5aRafbúðin, Álfaskeiði 31

Rafgeymasalan ehf, verkstæði, Dalshrauni 17Rafrún ehf, Gjótuhrauni 8

Síld og Fiskur ehf, Dalshrauni 9bSíldey ehf, Skútuhrauni 2

Síló ehf, steypusala, Teigabyggð 3Skipaskoðun ehf, Skútahrauni 2

Stafræna hugmyndasmiðjan ehf, Bæjarhrauni 22Strenda ehf, Vesturgötu 34

Útvík ehf, Eyrartröð 7-9Veður ehf, Einibergi 23

Bessastaðahreppur Bessastaðasókn, Mýrarkoti 2Ferskfiskur ehf, Sviðholtsvör 8

Keflavík Álnabær hf, vefnaðarvöruverslun Tjarnargötu 17

BB skilti, skiltagerð, Grófinni 14cBrunavarnir Suðurnesja, Hringbraut 125

DMM lausnir ehf, Iðavöllum 9bEfnalaug Suðurnesja - BK-hreinsun ehf,

Iðavöllum 11bFasteignasalan Ásberg ehf, Hafnargötu 27Ferðaþjónusta Suðurnesja sf, Mávabraut 2

Firmex - Alex ehf, Aðalgötu 60Húsagerðin ehf, trésmiðja, Hólmgarði 2c

Keflavíkurkirkja, Kirkjuvegi 25Málverk sf, Skólavegi 36

Nesprýði ehf, Vesturbraut 10-12Ofnasmiðja Suðurnesja ehf, Vatnsnesvegi 12

Pizza 67, ReykjanesbæRafiðn ehf, Víkurbraut 1

Sjúkraþjálfunarstöðin Átak ehf, Aðalgötu 10Sparisjóðurinn í Keflavík, Tjarnargötu 12-14

Tannlæknastofa Einars og Kristínar, Skólavegi 10Tölvuskóli Suðurnesja ehf, Hafnargötu 55

Varmamót ehf, Framnesvegi 19Verkalýðs- og sjómannafélag Keflavíkur og nágrennis,

Hafnargötu 80Verkfræðistofa Suðurnesja hf, Víkurbraut 13

Verslunarmannafélag Suðurnesja,Vatnsnesvegi 14

Ökuleiðir svf, Hafnargötu 56

Keflavíkurflugvöllur Sýslumaðurinn á Keflavíkurflugvelli, Grænási

Grindavík Grindavíkurkaupstaður, Víkurbraut 62

Grindavíkurkirkja, Haustak ehf, Hafnargötu 12

Rafþjónusta Birgis ehf, Seljabraut 7Stjörnufiskur ehf, Mánagötu 9

Þorbjörn Fiskanes hf, Hafnargötu 12

Sandgerði Grunnskólinn í Sandgerði, Skólastræti

Málningarvinna Carls ehf, Víkurbraut 9bTros ehf, Hafnargötu 9

Garður Gerðavararhöfn, Melbraut 3

Sveitarfélagið Garður, Melbraut 3Von ehf, Skagabraut 42

Njarðvík Toyotasalurinn Reykjanesbæ, Njarðarbraut 19

Vökvatengi ehf, Fitjabraut 2

Mosfellsbær Fagbók ehf, Þverholti 3

Fasteignasala Mosfellsbæjar ehf, Þverholti 2G. Baldursson, sendibílstjóri, Arnartanga 52

Garðagróður ehf, Suðurreykjum 2Gæðakokkar ehf, Blikastöðum 2

Ísfugl ehf, Reykjavegi 36Mottó ehf, Flugumýri 24

Pizzabær ehf, Þverholti 2Vatnsverk ehf, Engjavegi 6

Akranes Barbró ehf, Kirkjubraut 11

Dvalarheimilið Höfði, SólmundarhöfðaGT Tækni ehf, Grundartanga

Haraldur Böðvarsson hf, útgerð, Bárugötu 8-10Híbýlamálun Garðars Jónssonar ehf, Einigrund 9

Hjólbarðaviðgerðin sf, Dalbraut 14Húsval ehf, Faxabraut 7

JÁ sf, Ásabraut 19Jón Þór Hallsson, löggiltur endurskoðandi,

Smiðjuvöllum 7Magnús H Ólafsson arkitekt, Merkigerði 18Penninn - Bókabúð Andrésar, Kirkjubraut 54

Rafnes sf, Heiðargerði 7Rögnvaldur Einarsson, Esjuvöllum 14

Sjónglerið ehf, Skólabraut 25Sjúkraþjálfun Georgs Janussonar, Kirkjubraut 28

Skilmannahreppur, Innri Mel 2Stillholt ehf, Vesturgötu 52

Tannsmíðastofan sf, Reynigrund 7Trésmiðjan Kjölur hf, Akursbraut 11a

Útgerðarfélagið Straumur ehf, Vesturgötu 111Vélsmiðja Ólafs R Guðjónssonar, Smiðjuvöllum 6

Viðskiptaþjónusta Akraness ehf, Stillholti 23Öryggisþjónusta Vesturlands ehf, Skólabraut 2

Borgarnes Borgarbyggð, Borgarbraut 11

Bókhalds- og tölvuþjónustan sf, Böðvarsgötu 11Dvalarheimili aldraðra Borgarnesi, Borgarbraut 65

Félagsbúið Mófellsstöðum sf, MófellsstöðumHársnyrtistofa Margrétar, Kveldúlfsgötu 27Kolbeinsstaðahreppur, Hallkelsstaðahlíð

Loftorka Borgarnesi ehf, Engjaási 2-8Shellstöðin Borgarnesi, Brúartorgi 6

Sæmundur Sigmundsson ehf,Kveldúlfsgötu 17

Tannlæknastofa Hilmis ehf, Berugötu 12Vegamót, þjónustumiðstöð, Vegamótum

Verkalýðsfélag Borgarness, Borgarbraut 4Vélaverkstæði Kristjáns ehf, Brákarbraut 20

Vírnet hf, Borgarbraut 74Þjónustumiðstöðin Húsafelli ehf, Húsafell 3

Stykkishólmur HSH héraðssamband, Borgarbraut 1

Hvítasunnukirkjan Stykkishólmi, Lágholti 2Sólborg ehf, Nesvegi 13

Stykkishólmskirkja,

Grundarfjörður Dvalarheimilið Fellaskjól,

GG-lagnir ehf, Fagurhóli 2Soffanías Cecilsson hf, Borgarbraut 1

Snæfellsbær Friðrik Bergmann ehf, Grundarbraut 48

Fríða amma ehf, Brautarholti 26Gimli, bókaverslun, Hraunási 1

Grímsi ehf, Hjallabrekku 5Klumba ehf, Skipholti 2

Sjávariðjan Rifi hf, Hafnargötu 8Slæging ehf, Bæjartúni 7

Steinunn ehf, Suðurbakka 6Útgerðarfélagið Ísborg ehf, Ytri-Tungu

Útnes ehf, Háarifi 25

Búðardalur Dvalar- og hjúkrunarheimilið, Fellsenda

Króksfjarðarnes Kolur ehf vinnuvélar og verktakar, Kinnarstöðum

Steinver sf, Reykhólum

Ísafjörður 3X-Stál ehf, Sindragötu 5

Bílaverkstæði Ísafjarðar ehf, Seljalandsvegi 84Brattur ehf, Góuholti 8

Djúp-Ís ehf, Sindragötu 6Hamraborg ehf, Hafnarstræti 7

Heilbrigðisstofnunin Ísafjarðarbæ, TorfnesiHéraðsdýralæknir Ísafjarðarumdæmis,

Urðarvegi 16Hornstrandir ehf, Fjarðarstræti 39

Ísblikk ehf, Hrannargötu 10Kjölur ehf, Urðarvegi 37Krossnes ehf, Króki 2

Mjólkursamlag Ísfirðinga, Sindragötu 2Myndás, ljósmyndastofa, Aðalstræti 33

Orkubú Vestfjarða hf, Stakkanesi 1Stál og Hnífur ehf, Hnífsdalsvegi 1

Torfnes ehf, Urðarvegi 24Tréver sf, Hafraholti 34

Útgerðarfélagið Öngull ehf, Engjavegi 28Vestfiskur ehf, Hnífsdalsvegi 29

Vestri ehf, Suðurgötu 12Vís ehf, Urðarvegi 19

Bolungarvík Álftin ehf, Hlíðarvegi 15

Heilbrigðisstofnun Bolungarvíkur heilsugæslusvið,Aðalstræti 22

Magnús Már ehf, Hlíðarvegi 15Verkalýðs- og sjómannafélag Bolungarvíkur,

Hafnargötu 37

Súðavík Súðavíkurhreppur, Grundarstræti 3

Súðavíkurkirkja, Holtagötu 6

Suðureyri Siggi Odds ehf, Eyrargötu 7

Patreksfjörður Gellur og kinnar ehf, Skálholti

Tálknafjörður Miðvík ehf, Túngötu 44Þórberg hf, Strandgötu

Bíldudalur Mír ehf, Strandgötu 7-9

Þingeyri Björgvin ÍS-468,

Staður Bæjarhreppur, Skólahúsinu Borðeyri

Staðarskáli ehf, Stað Hrútafirði

Hólmavík Höfðavík ehf, Vesturtúni 1Kópnes ehf, Vitabraut 3

Norðurfjörður Árneshreppur, Norðurfirði

Hvammstangi Bíla og búvélasalan, Melavegi 17

Heilbrigðisstofnunin Hvammstanga, Spítalastíg 1Húnaþing vestra, Klapparstíg 4

Meleyri ehf, Hafnarbraut 5Steypustöðin Hvammstanga ehf,

Norðurbraut 32

Blönduós Léttitækni ehf, Efstubraut 2

Lögmannsstofa Stefáns Ólafs ehf, Húnabraut 19Ráðunautaþjónusta Húnaþings og Stranda,

Húnabraut 13Samstaða, skrifstofa verkalýðsfélaga, Þverholti 1

Sveinsstaðahreppur, Hólabaki

Þökkum eftirtöldum aðilum veittan stuðning

Okkar mál 17

Það verður hver og einn að upplifa þáábyrgð að vilja gera eitthvað til að haldaheilsu sinni, hvort sem er andlegri eða

líkamlegri,“ eru orð Guðbjargar Daníelsdóttursálfræðings. Svipurinn ber vott um að hún mein-ar þau. Hennar hlutskipti í lífinu er að hjálpa fólkiað sinna andlegri heilsu sinni og veita því von –enda ólst hún upp í húsinu Von við Laugaveg. Þarrak móðir hennar Dömu- og herrabúðina á neðrihæðinni og seldi fataefni. Fjölskyldan bjó á efrihæðinni.

Fyrirspurnum svarað í símaog tölvuNú hefur Guðbjörg fengið rúmgóða skrifstofu á efrihæð Geðhjálparhússins við Túngötu. Í hillunum erudoðrantar sem hún hefur eflaust þurft að lesa á sinnilöngu skólagöngu bæði á Íslandi og í Boston. Húnhóf störf hjá Geðhjálp í nóvember síðastliðnum ogkennir auk þess við Menntaskólann í Reykjavík. Engetur hver sem er leitað til hennar þarna á skrifstof-una?

„Já, hingað kemur fólk inn af götunni og svosvara ég fyrirspurnum gegnum síma og tölvu.Þeirsem leita til mín eru einstaklingar sem upplifaandlega vanlíðan og aðstandendur slíkra sjúkl-inga. Gestir hússins og nemarnir í Fjölmennt hafaauðvitað aðgang að mér. Það er nóg að gera.“

Samtalsmeðferð sparar lyfGuðbjörg segir að sálfræðingi hússins sé ekki ætlaðað taka fólk í langtímameðferð. Hann mundi ekkianna því. Þó hefur hún stundum veitt fólki nokkurviðtöl sem fyrstu hjálp áður en hún vísar því á önn-

ur úrræði: „Það getur tekið marga mánuði að kom-ast í fyrsta viðtal hjá geðlækni. Heimilislæknar reynaoft að aðstoða en samt er löng bið. Það er öðruvísi

með þá sem eru einu sinni komnir að. Þeir fá tímameð ákveðnu millibili,“ segir hún. Oft kveðst húnvísa fólki í neyð á bráðamóttöku Landspítala – há-skólasjúkrahúss. „Þar fær fólk viðtal við fagaðila ánþess að panta tíma fyrirfram,“ segir hún.

Að mati Guðbjargar er tryggingakerfið gallaðað því leyti að það niðurgreiðir ekki sálfræðiþjón-ustu. „Sálfræðingar eru heilbrigðisstétt,“ bendirhún á og heldur áfram. „Svo er hávær umræða íþjóðfélaginu um mikla geðlyfjanotkun. Oft er súnotkun algerlega nauðsynleg. En hitt er líka nauð-synlegt að fólk reyni að vinna sjálft úr sínum mál-um og með því að komast í samtalsmeðferð getasumir komist af án lyfjanna eða að minnsta kostidregið úr notkun þeirra. Fólk veigrar sér hins veg-ar við að fara til sálfræðings þar sem hver tímikostar 5–8 þúsund og margir þurfa að minnstakosti 10 tíma til að ná góðum árangri. Skjólstæð-ingar Félagsþjónustunnar í vissan tíma fá þó ein-hverja niðurgreiðslu hjá sálfræðingi. Það er stuðn-ingur.“

Fyrsta skrefið í baráttunniGuðbjörg segir að sálfræðiþjónusta Geðhjálpar snú-ist um að meta vanda fólks og benda á hvers konarmeðferð sé heppilegust. Það sé oft fyrsta skrefið íbaráttunni. „Stundum er fólk að manna sig upp í aðtala um sín vandamál í fyrsta skipti og það er átak.Þegar fólk er þunglynt er það svo framtakslaust ogþarf stuðning til að eitthvað gerist. Því hef ég stund-um sjálf samband við aðra sálfræðinga, heimilis-lækna eða geðlækna. Ég reyni að fylgja fólki eftir,“segir hún og bætir við. „Mér er ekki sama hverniggengur.“

Sálfræðiþjónusta þyrfti að vera niðurgreidd – segir Guðbjörg Daníelsdóttir

Guðbjörg gefur fólki von enda ólst hún upp í Von.

Þjónusta GeðhjálparGeðhjálp er með aðsetur að Túngötu 7 í Reykjavík í glæsilegu húsnæði sem ráð-

stafað var til félagsins af ríkinu árið 1998. Gerðar voru nauðsynlegar endurbæt-ur á húsnæðinu fyrir myndarlegt söfnunarfé frá Kiwanishreyfingunni á Íslandi

og það formlega tekið í notkun snemma árs 1999.

Dagleg innri starfsemi Geðhjálpar er margþætt, samanbereftirfarandi dæmi:

Samstarfsverkefni Fjölmenntar og Geðhjálpar um menntun og starfsendurhæfingu.

Sálfræðiráðgjöf, stuðningur og eftirfylgni við mál sem félaginu berast.

Félagsráðgjöf í samstarfi við Félagsþjónustuna í Reykjavík.

Félagsmiðstöð — fjölþætt dagskrá til afþreyingar og endurhæfingar til samfélagslegrar virkni og hlutverks.

Tölvuver.

Sjálfshjálparhópar — aðstandendur og fólk með geðraskanir.

Mötuneyti, opið alla daga ársins.

Umsagnaraðilar varðandi ákvarðanatöku hins opinbera er lýtur að málefnum geðsjúkra.

Útgáfa — blöð, upplýsingaefni og vefsíða www.gedhjalp.is

Tengslastarf við félags- og heilbrigðisyfirvöld.

Fyrirlestrar og námskeiðahald.

Lögfræðiaðstoð.

Eftirlit með búsetuúrræðum og þjónustu af hálfu hins opinbera.

Námsgreinar íFjölmennt á

haustönn 2004Íslenska

Lestrarnám vegna lesblinduEnska

DanskaRússneskaLjóðagerðStærðfræðiBókfærslaNámstækni

Vélritun á tölvuWindows XP

Word fyrir WindowsExcel fyrir Windows

Power PointInternet

VefsíðugerðMyndvinnsla

Office XPMyndlist

KórSkrautskrift

DansHljóðfæraleikur

„

Af hverju eru allir svona þunglyndir? Þaðfinnst mér vera bæði pólitísk og félagslegspurning, ekki bara læknisfræðileg,“ segir

Jóhann Ágúst Sigurðsson, prófessor í heimilis-lækningum.

Hann vill leita orsakanna fyrir því að Ísland erkomið langt fram úr öðrum Norðurlandaþjóðumí notkun á geðlyfjum, miðað við fólksfjölda, eink-um í flokki þunglyndislyfja. Hið sama gildir umnotkun á lyfjum við ofvirkni. „Neyslan fer stöðugtog hratt vaxandi og það finnst mér ógnvænlegt,“segir Jóhann Ágúst.

Tíu árum of seinOkkar mál hitti Jóhann Ágúst á HeilsugæslustöðinniSólvangi í Hafnarfirði og tafði hann aðeins við lækn-isverkin. Erindið var að fá fræðslu um aukaverkanirþunglyndis- og geðlyfja. Það var auðsótt en honumvoru þó ofar í huga áhyggjur af mikilli lyfjanotkun áokkar landi.

„Það er augljóst mál að þunglyndislyfin hjálpamörgum til að halda andlegu jafnvægi en eins ogTómas Helgason og fleiri hafa sýnt fram á hafaþau ekki breytt þessum áþreifanlegu endapunkt-um eins og fjölda örorkuþega, innlagnatíðni og

sjálfsvígstíðni. Ég held því fram að innan tíu áraverði komnar upplýsingar sem sýna að þunglynd-islyfin hafi verið allt of mikið notuð hjá okkur, al-veg eins og gerðist með róandi lyf eins og valíum.Við erum alltaf tíu árum of sein.

Lyf eru ekki sjálfgefin aðferð til að leysa vanda-mál. Við megum ekki gleyma því að lífið er ofterfitt og það getur verið lærdómsríkt fyrir okkurað taka á vandamálinu með mannlegum aðferð-um frekar en fara út í lyfjalausnirnar,“ segir hann.

Þurfum að hægja á tempóinuTalið berst að aukinni notkun rítalíns hjá börnumog fjölgun þeirra barna sem greinast ofvirk og meðathyglisbrest. Jóhann Ágúst hefur sínar skoðanir áþví: „Erfðaeiginleikar skipta miklu máli en ég tel aðstress í þjóðfélaginu og stöðugt og mikið áreiti eigi

sinn þátt í því að mörg börn verði ofvirkari en ella.Það finnst mér þurfa að leysa með samfélagsátakisem væri fólgið í því að hægja á tempóinu. Maðurhefur upplifað það sjálfur að fara til dæmis meðbörn í verslunarmiðstöðvar. Þau verða mjög æst ogupptjúnuð í þessum skarkala öllum.“ Jóhann Ágústtelur markaðsöflin eiga vissa sök á vandanum ogsegir mestu skipta að foreldrar séu sér meðvitandium áreitið, reyni að sporna við því og skapa rólegtandrúmsloft. „Heilinn verður að fá tíma til að vinnaúr áreitinu, annars endar allt með skelfingu,“ segirhann en tekur þó fram að varast skuli að ásaka þásem noti lyf. „Fólk á bágt, krakkarnir, fjölskyldurnar,en það er ekki þar með sagt að maður megi loka aug-unum fyrir utanaðkomandi orsakavöldum og hvaðastraumar það eru í þjóðfélaginu sem hafa verulegáhrif á þessi mál.“

Meiri stuðningur og hvatning Í framhaldinu nefnir hann ofbeldi og áföll í æskusem geti skýrt þunglyndi og geðlyfjanotkun síðarmeir. „Læknar eru t.d. nýlega farnir að átta sig á al-gengi og afleiðingum kynferðislegrar misnotkunar ábörnum. Þetta var alveg hulið og kirfilega þaggaðniður í þjóðfélaginu þar til fyrir nokkrum árum erþað fór að koma hratt upp á yfirborðið. Til er fjöldisjúkrasagna og þúsundir skráninga sem við höfðumekki hugmynd um orsök fyrir en nú hefur fengistskýring á. Það er fleira sem fólk þarf að fara að opnaaugun fyrir sem orsakar þunglyndi, til dæmis stjórn-un og samskipti á vinnustöðum, andlegt ofbeldi oglítilsvirðing. Yfirmenn gera of lítið að því að styrkjaog hvetja fólk til að efla eigin styrkleika. Slíkt geturverið mun árangursríkara en þunglyndislyf.“

Sköpunarkraftur í hættuÞá komum við loks að því sem átti að vera aðalefniviðtalsins, geðlyfin, áhrif þeirra og aukaverkanir.Doktorinn hefur orðið:

„Við vitum að geðsveiflur minnka við lyfin.Menn verða flatari. Það er gott fyrir einhverja enreynsla mín er sú að þeir sem byggja tilveru sínaá sköpun, eins og listamenn, kvarta yfir því að all-ur sköpunarkraftur minnki.Að jafnaði líður þeimþó kannski betur þegar til skemmri tíma er litið

18 Okkar mál

0

10

20

30

40

50

60

70

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

DD

D/1

00

0in

h/d

ay

DenmarkFinlandIcelandNorwaySwedenFaroe Islands

IS

NO

Sala á geðdeyfðarlyfjum (SSRI) á Norðurlöndum

Sveiflur á geði eru ekkiendilega sjúklegar

– segir Jóhann Ágúst Sigurðsson prófessor

„Af hverju eru allirsvona þunglyndir? Þaðfinnst mér vera bæðipólitísk og félagslegspurning, ekki bara

læknisfræðileg,“ segir Jóhann Ágúst

Sigurðsson, prófessor íheimilislækningum.

Jóhann Ágúst segir yfirmenn gera of lítið að því að hrósa fólki.

„

en kannski ekki til lengri tíma. Svo þarf að finna út fyrirhvern einstakling hvað hentar honum. Sumum hættir tilað fitna af lyfjunum og svo hafa þau áhrif á kyngetunalíka og karlmenn eru viðkvæmir fyrir því. En þegar á aðminnka lyfjanotkun einstaklings þarf að trappaskammtinn niður í marga mánuði. Það tekur líkamaog sál svo langan tíma til að komast aftur í jafnvægi.“

Lyfin alltaf að skánaJóhann Ágúst segir mikla þróun hafa átt sér stað í gerð lyfj-anna og þau séu alltaf „að skána“, eins og hann orðar það.Þó sé ekki nógu mikið vitað um langtíma-aukaverkanirnar.„Eitt er víst að við eigum mjög erfitt með að ná fólki afþessum lyfjum. Hitt er líka vitað að það er gríðarleg áherslaá að koma fólki á þau, auka skammtana og lengja meðferð-artímabilið,“ segir hann og kemur með dæmi: „Þegar einnlæknir hefur kannski mælt með 20 millígrömmum í sexmánuði birtist annar, nýkominn af einhverri ráðstefnu, ográðleggur 40 millígramma skammt í þrjú ár. Tilhneigingin

er sú að auka notkunina alltaf meira og meira. Því verðurhin gagnrýna rödd alltaf að vera til staðar. Markaðsöflineru svo framsækin á þessu sviði að þau keyra yfir allt ef á aðfara algerlega eftir þeirra boðskap. Svo má einnig minna áþað að geðlæknir sagði nýlega í blaðaviðtali að tugir pró-senta landsmanna væru með geðhvarfasýki og þörfnuðustmeðferðar.“

Hugum að félagslegu hliðinniGreinilegt er að Jóhann Ágúst reynir að synda mótistraumnum í lyfjamálunum. En hvernig telur hann best aðhlúa að andlegri heilsu þjóðarinnar?

„Við verðum að huga betur að félagslegu hliðinni.Þetta er ekki bara vandamál sem læknisfræðin á að takaábyrgð á. Það þarf að efla grasrótarsamtök og ræða mál-in. Sveiflur upp og niður geta verið hluti af lífinu og þaðþarf ekki að vera alvarlegur sjúkleiki þó að menn séumisjafnlega vel upplagðir.“

Okkar mál 19

Sala á lyfjum við ofvirkni á Íslandi

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

-9mán

M.k

r.

Concerta (langverkandi töflur)

Ritalin

Sala á lyfjum við ofvirkni á Íslandi Erumalltaf að

læra– segir Clara Regina Ludvik

Clara Regina Ludvik er22 ára og mætir í tímahjá Fjölmennt. Hún á ís-

lenska móður og bandarískanföður og hún lærði bæði móð-urmál þeirra jafnhliða. Í Fjöl-mennt leggur hún mestaáherslu á stærðfræði. Einnigsækir hún tíma í ljóðagerð enkveðst samt fara sínar eiginleiðir í henni. „Ljóð hafa fangaðhug minn frá því ég var lítil,“segir hún. Svo er streitustjórn-un og slökun líka á lærdóms-listanum hjá henni. Fyrir utanþetta er hún í iðjuþjálfun áhverjum degi, auk þess að veraí samtalsmeðferð og lyfjameð-ferð á Hvítabandinu. „Það varfyrir atbeina fólks á Hvítaband-inu sem ég byrjaði í Fjölmenntog líka í iðjuþjálfun, svo ég áþví mikið að þakka,“ segir hún.

Einelti í skólaClara kveðst hafa verið þunglyndalveg frá því hún var barn. Kvíði,þráhyggja og áráttuhegðun hafabæst við. „Það er allt að,“ segirhún og ástæðurnar telur húnvera erfiða æsku. „Ég á að hafaverið misnotuð af vini þegar égvar barn. Það er þó ekki alvegstaðfest. Hitt veit ég að ég lenti íeinelti í grunnskóla. Flakkaði ámilli skóla en eineltið elti – jafn-vel kennari í einum skólanumgerði sig sekan um það. Ég skildiekki þessa grimmd og vissi ekkihvernig ég átti að takast á viðhana. Ég var svo saklaus. Stærð-fræðin fór í vaskinn hjá mér ogég átti erfitt með hana í fram-haldsskóla því að mig vantaðigrunninn.“

Hún kveðst alltaf hafa veriðmeð stein í maganum en lengivel hafi verið litið fram hjá því.„Ég byrjaði að tala um sjálfs-morð þegar ég var ellefu áraþannig að þetta er búið að veraerfitt lengi. En nú er að birtatil.“

Lífið er skóli„Það eru allir stærðfræðihausar íminni fjölskyldu og ég var súeina sem skildi hvorki upp néniður í stærðfræði. Var alltaf aðfalla á prófum í framhaldsskól-anum. Það var ömurleg tilfinn-ing. Nú höfum við farið mjöghægt gegnum námsefnið og þaðer að opnast fyrir mér nýr heim-ur. Þetta er eins og fimmtatungumálið. Við erum jú alltafað læra og lífið er skóli.“

Skilaboð frá aðstandandaÞað þarf sterk bein og mikinn sálarstyrk til að vera

aðstandandi geðsjúks einstaklings. Stundumfinnst manni hlutirnir í lagi en svo þegar maður

fer yfir þá og sér allt óréttlætið þá eru þeir ekkert ílagi.

Árin sem liðin eru frá því sjúkdómurinn kom upp áheimilinu eru miklu lengri en venjuleg ár.

Þegar einstaklingur verður skyndilega mikið veikurandlega getur hann verið meðhöndlaður í kerfinu einsog hann sé vandræðagepill.Oft byrjar þar rangur ferill.

Það er líkaminn sem bregst einstaklingnum, hvortsem um krabbamein,sykursýki eða geðsýki er að ræða.

Ef árekstur verður á götunni og allir meiða sig færfólk hjálp. Geðsýkiköst eru sálarslysstaður. Því þarf aðbregðast skjótt við.

Læknar verða að taka alvarlega á málum geðsjúk-

lings strax í byrjun, bæði sjúklingsins vegna og að-standendanna. Þannig er það ekki í dag.

Fólk hringir kannski á hjálp á þriðjudegi vegnaneyðarástands og fær svarið: „Læknirinn er ekki viðfyrr en á föstudag.“ Þá fallast því hendur. Það verðursvo mikið niðurbrot meðan hjálpin fæst ekki – ekkibara hjá sjúklingnum heldur öllum í kringum hann.

Börn og unglingar sem alast upp við geðveiki áheimilinu hljóta sár sem erfitt er að græða. Oft er ver-ið að eyða mörgum árum af ævi þeirra í þjáningu.

Systkini geðsjúklings lenda gjarnan í að ganga íhlutverk lækna, hjúkrunarfólks og sálfræðinga kaup-laust meðan þessar stéttir sem ættu að sinna sjúklingn-um koma hvergi nálægt.

Það er heimsmet í tímasóun í þessu fagi. Vinnu-brögðin eru svo forneskjuleg. Fólk yrði forviða ef ein-hver færi að skúra parket með sandi eins og gert varmeð gömlu baðstofugólfin. Þetta er álíka.

20 Okkar mál

Skagaströnd Höfðahreppur, Túnbraut 1-3

Kvenfélagið Hekla, SteinnýjarstöðumRekstrarlausnir ehf, Hólabraut 28

Sæborg, dvalarheimili aldraðra, Ægisgrund 14

Sauðárkrókur Stoð ehf, Aðalgötu 21

Sveitarfélagið Skagafjörður, Faxatorgi 1

Varmahlíð Akrahreppur Skagafirði, Miklabæ, Skagafirði

Fljót Kvenfélagið Framtíðin, Fljótum,

Siglufjörður Björgunarsveitin Strákar, Tjarnargötu 18

BOX ehf, Laugarvegi 37Egilssíld ehf, Gránugötu 27

Siglufjarðarkaupstaður, Gránugötu 24Siglufjarðarkirkja,

Skattstofa Norðurlands umdæmis, Túngötu 3

Akureyri 2k Tölvuþjónusta ehf, Eyrarvegi 7

Akureyrarkaupstaður, Geislagötu 9Akureyrarkirkja, Eyrarlandsvegi

Bautinn og Smiðjan, veitingasala, Hafnarstræti 92

Bókend sf, endurskoðun, Tryggvabraut 1Byggingarfélagið Hyrna ehf, Dalsbraut 1Efling sjúkraþjálfun ehf, Hafnarstræti 97

Fremri ehf kynningarþjónusta, Furuvöllum 13Garðaverk ehf, Réttarhvammi

Greifinn eignarhaldsfélag hf, Glerárgötu 20Hártískan sf, Kaupangi við MýrarvegHeilsuhornið Ninna ehf, GlerártorgiLeikskólinn Hlíðaból, Skarðshlíð 20

Lostæti ehf, Naustatanga 1Mjöll hf, Austursíðu 2

Naust Marine Akureyri ehf, Hjalteyrargötu 20Norðurorka hf, Rangárvöllum

Orlofsbyggðin Illugastaðir, Skipagötu 12Raf & Tækni ehf, Kaldbaksgötu 4Rafmenn ehf, Draupnisgötu 7d

Samherji hf, Glérárgötu 30Sjálfsbjörg Akureyri, Bugðusíðu 1Sveitahótelið Sveinbjarnargerði,

SvalbarðsströndTeikn á lofti ehf teiknistofa, Skipagötu 12

Vaxtarræktin Akureyri, Íþróttahöllinni við SkólastígVerkval, verktaki, Miðhúsavegi 4

Grenivík Grýtubakkahreppur, Gamla skólahúsinuSparisjóður Höfðhverfinga, Ægissíðu 7

Grímsey Grímseyjarhreppur, Eyvík

Grímskjör ehf, Hafnargötu 17Sandvík hf, Hellu

Vélaverkstæði Sigurðar Bjarnasonar ehf, Hátúni

Dalvík G. Ben ehf, Ægisgötu 3

Gistihús Ytri-Vík, Kálfsskinni ÁrskógsströndGunnar Níelsson sf, Aðalgötu 15Katla hf, byggingafélag, Melbrún 2

Ólafsfjörður Sjómannafélag Ólafsfjarðar, Brekkugötu 9

Húsavík Alli Geira hf, Garðarsbraut 50

Hafralækjarskóli, Hraunútgerðin ehf, Heiðargerði 2d

Húsavíkurbær, Ketilsbraut 9

Hvammur, heimili aldraðra, Vallholtsvegi 15Knarrareyri ehf, Garðarsbraut 18a

Kvenfélag Húsavíkur, Ljósmyndastofa Péturs, Stóragarði 15

Rúnar Óskarsson ehf, Hrísateigi 5Sigurjón Benediktsson, tannlæknir, Auðbrekku 4

Skipaafgreiðsla Húsavíkur ehf, Höfða 2Skjóni ehf, Stórhóli 29

Skóbúð Húsavíkur, Garðarsbraut 13Tjörneshreppur, Ytri Tungu

Töff föt ehf, Garðarsbraut 26

Laugar Framhaldsskólinn á Laugum, Laugum Reykjadal

Norðurpóll ehf, Laugabrekku Reykjadal

Mývatn Ferðaþjónusta bænda, Skútustöðum II

Kópasker Fjallalamb hf, sláturhús, RöndinniKelduneshreppur, Lindarbrekku

Raufarhöfn Verkalýðsfélag Raufarhafnar, Aðalbraut 27

Þórshöfn Trésmiðjan Brú hf, Brúarlandi

Bakkafjörður Hraungerði ehf, Hraunstíg 1

VopnafjörðurHofskirkja,

Rauði kross Íslands Vopnafjarðardeild, Lónabraut 43

Vopnafjarðarhöfn, Hamrahlíð 15

Egilsstaðir Ferðaþjónustan Stóra Sandfelli, Stóra-Sandfelli 2

Myllan ehf, Miðási 12Birkitré sf, Lyngási 12

Austur - Hérað, Lyngási 12Markaðsstofa Austurlands, Kaupangi 10

Húsgagnaverslun Erlu Jónsd ehf, Miðvangi 1Tindafell ehf, Teigaseli 2

Hraðbúð ESSO www.khb.is, Kaupvangi 6Egilsstaðakirkja, Laugavöllum 19

Verslunarmannafélag Austurlands, Miðvangi 2-4Hitaveita Egilsstaða og Fella, Einhleypingi 1

Seyðisfjörður Þvottatækni hf, Strandarvegi 21

Mjóifjörður Mjóafjarðarhreppur, Brekku

Borgarfjörður Borgarfjarðarhreppur, Hreppstofu

Eskifjörður Tannlæknastofa Guðna Óskarssonar, Hólsvegi 3a

Sæberg ehf, Strandgötu 86Bæjarbókasafn Eskifjarðar, Lambeyrarbraut 16

Neskaupstaður Nesbær, Egilsbraut 5

Rafalda ehf, Hafnarbraut 24Fjarðalagnir ehf, Nesbakka 14

Samvinnufélag útgerðamanna, Hafnarbraut 6Brynjar Júlíusson hf, Hafnarbraut 15

Stöðvarfjörður Lukka ehf, Fjarðarbraut 11

Djúpivogur Salar Islandica ehf, Vörðu 1

Höfn Aðalheiður Aðalsteinsdóttir, Hlíðartúni 11

Skinney - Þinganes, KrosseyVökull Stéttarfélag, Víkurbraut 4

Ögmund ehf, Skólabrú 4Sambýlið Hólabrekka, HólabrekkuSkeggey ehf / Ósland, Miðási 17

Selfoss Ræktunarsamband Flóa og Skeiða, Gagnheiði 35

Heimili og menntir ehf, Baugstjörn 33Dýralænaþjónusta Suðurlands sími 482-3060,

StuðlumVerkfræðistofa Guðjóns, Austurvegi 44

Búnaðarfélag Grafningshrepps, VillingavatniKvenfélag Gaulverjabæjarhrepps, Seljatungu

Jeppasmiðjan ehf, LjónsstöðumÁrnes Apótek ehf, Laugarási, Biskupstungum

Sunnlenska fréttablaðið, Eyrarvegi 25Bílverk BÁ ehf, Gagnheiði 3

Set ehf, plastiðnaður, Eyravegi 41Selfossveitur bs, Austurvegi 67Ingólfur, verslun, Austurvegi 34Villingaholtshreppur, Mjósyndi

Hveragerði GB Vélar, Breiðumörk 16

Dvalarheimilið Ás, Hverahlíð 20Litla kaffistofan, Svínahrauni

Heilsustofnun NLFÍ, Grænumörk 10

Þorlákshöfn Fiskiðjan Ver, Óseyrarbraut 20

Heilsugæslustöð Þorlákshafnar, Selvogsbraut 24

Fiskmark ehf, Hafnarskeiði 21Grunnskólinn í Þorlákshöfn,

Laugarvatn Ásvélar ehf, Hrísholti 11

Flúðir Ferðaþjónustan Syðra Langholti,

Flúðaskóli, FlúðumKvenfélag Hrunamannahrepps, Auðsholti

Hella Raffoss ehf, v/Suðurlandsveg

Verkalýðsfélag Suðurlands, Suðurlandsvegi 3Kvenfélagið Sigurvon,

Hvolsvöllur Félag íslenskra bifreiðaeiganda,

Stóragerði 3Holtsprestakall, Holti

Hvolsskóli, Vallarbraut 16Kvenfélagið Freyja, Skíðabakka 1

Krappi ehf, Ormsvöllum 5Bu.is ehf, Bakkakoti 1

Vík Mýrdalshreppur, Austurvegi 17

Framrás ehf, Smiðjuvegi 17

Kirkjubæjarklaustur Tjaldstæðið Kirkjubæ 2, Vestur Skaftafellssýslu

Héraðsbókasafnið Kirkjubæjarklaustri, Klausturvegi 4

Vestmannaeyjar Bergur - Huginn ehf, Pósthólf 236Einar og Guðjón sf, Illugagötu 3

Ós ehf, Illugagötu 44HSH flutningar ehf,

Skildingavegi 4Skattstofa Vestmannaeyja, Heiðarvegi 15

Ísfélag Vestmannaeyja hf,Strandvegi 28

Þökkum eftirtöldum aðilum veittan stuðning

Okkar mál 21

Ragnheiður og Dagný segja fundina gera þeim gott og vilja fá fleiri til að prófa.

Mikil andleg vanlíðanhjá ungu fólki

– ætla að stofna sjálfshjálparhóp

Þær Ragnheiður Svavarsdóttir og DagnýÞórmarsdóttir eru meðal þeirra semþykir gott að koma í Geðhjálparhúsið

við Túngötu. Þær hafa sótt ýmis námskeiðhjá Fjölmennt í vetur og setið sjálfshjálpar-fundi vegna þunglyndis. Nú hyggjast þærstofna nýjan hóp fyrir ungt fólk sem vill leitasér hjálpar við andlegum erfiðleikum.Til aðbyrja með ætla þær að funda á sama tíma ogþunglyndishópurinn sem fyrir er og fástuðning þaðan. Það er á fimmtudögum fráhálfsex til sjö.

„Það eru ekki allir unglingar sem vilja faraá fundi með fullorðnu fólki. Ég hefði ekkiviljað það þegar ég var 16 ára, jafnvel ekkifyrir ári,“ segir Dagný. Hún er nýorðin tvítugog Ragnheiður er á tuttugasta árinu. En vitaþær um marga sem hefðu þörf fyrir svonafundi?

„Já, marga. Það er ótrúlega mikið um and-lega vanlíðan hjá ungu fólki; miklu meira enflestir hafa hugmynd um,“ segir Ragnheiðurákveðið.

Hafa þjáðst lengiRagnheiður og Dagný kynntust í 9. bekk á Ak-ureyri. Báðar segjast þær hafa átt lengi viðþunglyndi að stríða. „Eins lengi og ég man eft-ir mér,“ segir Ragnheiður. „Það byrjaði með fé-lagsfælni. Mér fannst mjög erfitt að vera innanum fólk og faldi mig alltaf einhvers staðar.“

Dagný kveðst hafa fengið ofsa-hræðsluköst og kvíða. „Svo hef ég alltaf ver-ið feimin við fullorðið fólk og dró bara húfuniður fyrir augu ef það reyndi að tala viðmig.“

Dagný er barnshafandi og hefur lítið get-að stundað vinnu undanfarið en Ragnheiðurhefur unnið í Bónus síðustu árin og líkaðmjög vel. Í haust varð álagið þó of mikið. „Égvarð að hætta og gera eitthvað í mínum mál-um og er búin að vera mikið frá vinnu síð-ustu þrjá mánuði. Í Fjölmenntinni hef ég get-að sótt námskeið, t.d. myndlistar-, tölvu- oglesblindunámskeið. Þar er tekið fullt tillit tilþess að maður sé ekki alltaf í andlegu jafn-vægi.“

Dagný hefur sótt tíma í stærðfræði, bók-færslu, dönsku og myndlist. Saman hafa þærsvo farið á námskeið í félagsfærni og lífs-leikni.

Stórt skref„Það var tengdamóðir mín sem benti okkur áað leita aðstoðar hjá Geðhjálp og við byrjuðumá að fara á einn þunglyndisfund. Það var stórtskref en það er gott að hitta fólk á svipuðu róliog maður sjálfur,“ segir Dagný. Ragnheiðurtekur undir það. „Maður finnur sig í öllu semhinir eru að segja. Lengst af höfum við bara fyl-gst með en nú erum við farnar að tjá okkur. Enþað er engin kvöð að segja alla sögu sína. Þaðmá líka tala um daglega lífið eða bara hlusta.“

Vita að eitthvað er aðÞær stöllur segja hópinn sinn vera fyrir bæðikyn og miða við aldurinn 16–25. „En það eruallir velkomnir ef eitthvað andlegt hrjáir þá,sama hvað það er,“ segir Dagný og bætir við:„Oft veit ungt fólk ekki hvað er að því. Veit baraað eitthvað er að.“

Kristján Jónsson Fjallaskáldvar eitt af hinum þunglyndu

þjóðskáldum 19. aldar.Þótt hann yrði aðeins tæpra 27 ára þáliggja eftir hann mörg þekkt snilldar-kvæði, eins og Tárið (Þú sæla heims-ins svalalind), Kveðið á Sandi (Yfirkaldan eyðisand), Þorraþrællinn 1866(Nú er frost á Fróni) og Heimkoman.(Stígur myrkur á grund).Hann gerði líka vísuna Búningsbótsem lifað hefur á vörum fólks. Sálfræð-in í henni getur eflaust verið umdeild.Vísan er svona:

Við skulum ekki víla hót– það varla léttir trega.Það er þó alltaf búningsbótað bera sig karlmannlega.

Kristján var ölkær og hefði á okkartímum flokkast undir að veraalkóhólisti. Eitt ljóða hans er Deleriumtremens:

Ég er hraustur, ég er veikur,ég er hryggur, glaður þó,Ég er óhræddur, ég er smeykur,Ég er snauður, ríkur nóg.

Ég elska gjörvallt, allt þó hata,allt ég veit og neitt ei skil,öllu bjarga og öllu glataá augnabliki sama eg vil.

Ég er fús og ég er trauður,ég ber glaður votan hvarm,ég er lífs og ég er dauður,ég er sæll og bý við harm.

Ég er óður, ég er hægur,ég kýs allt og neitt ei vil,ég um alla jörð er frægur,ég hef aldrei verið til.

Vonin heitir eitt kvæða Kristjáns. Þaðer sjö erindi.Það fyrsta er svona: (Takið eftir hvaðnorðlenskan er sterk í upphafslínunni.)

Hvað er líf og hvað er heimur?Klæddur þoku draumageimur,þar sem ótal leiftur ljóma,er lifna, deyja og blika um skeið.Hvað er frægð og hreysti manna?Hvað er snilli spekinganna?Það er af vindi vakin alda,er verður til og deyr um leið.

Í 5. erindinu er einna mesta von aðfinna. Það er svona:

Það er vonin blíða og bjarta,bezt er friðar órótt hjarta,himinsæla í harmageimi,helgast lífsins andartak,heimsins ljúfust leiðarstjarna,ljós á vegum foldarbarna,böli mæddan hressir hugaog harmi snýr í gleðikvak.

Nýr bæklingur hefur veriðgefinn út af fyrirtækinuGlaxoSmithKline. Hann fjall-

ar um geðhvörf. Þar stendur meðalannars þetta:

Geðhvörf eru algengur geðsjúk-dómur sem lýsir sér í röskun ágeðslagi.

Þeir sem þjást af sjúkdómnumsveiflast á milli lækkaðs geðslags eðaþunglyndis og hækkaðs geðslags eðaörlyndis.

Einkenni þunglyndis og örlyndisÞegar um geðhvarfasjúkdóm er aðræða eru einkenni í þunglyndis-köstunum hin sömu og við annarskonar þunglyndi. Algeng einkenni erueftirfarandi:

● Gleðiskortur eða áhugaleysi umflestar eða allar athafnir.

● Lítil viðbrögð við atburðum semoftast vekja gleði.

● Lágt sjálfsmat og óeðlileg eða yfir-drifin sektarkennd.

● Árvökur, þ.e. að vakna óeðlilegasnemma á morgana.

● Minnkuð matarlyst.● Kvíði, skortur á einbeitingu og

eirðarleysi.

● Svartsýni, grátköst og jafnveldauðahugsanir.

● Tilhneiging til endurtekinna þung-lyndiskasta.

Algengustu einkenni örlyndis erueftirfarandi:● Aukin virkni, umsvif og framtaks-

semi, t.d. í vinnunni eða í kynlífi.● Viðkomandi talar meira en venju-

lega og hefur mikið hugarflug.● Sjálfsskynjun örvast og getur

komið fram sem óeðlileg bjartsýnieða ranghugmyndir.

● Minnkuð svefnþörf.● Minnkuð einbeiting, ístöðuleysi og

truflandi framkoma.● Skerðing á dómgreind, mikil-

mennskuhugmyndir.● Eirðarleysi og pirringur.

Ef ekki er gripið í taumana meðmeðferð við örlyndi getur álagiðorðið of mikið og einstaklingurinnörmagnast andlega, orðið ruglaðurog misst öll tengsl við raunveruleik-ann. Slíkt ástand nefnist geðrof(psychosis).

Meðferð geðhvarfaÁhrifarík meðferð er til gegn geðhvörf-

um þó ekki sé alltaf unnt að læknasjúkdóminn sjálfan. Meðferð felst fyrstog fremst í fræðslu og stuðningi eneinnig gegnir lyfjameðferð veigamikluhlutverki. Meðferðin er einstaklings-

bundin og getur í sumum tilvikumverið einföld en í öðrum tilvikum þarflangan meðferðartíma og meiri þolin-mæði.

Vitað er að óreglulegir lífshættir(t.d. vaktavinna og ónógur svefn)geta komið nýjum sveiflum af stað.Þess vegna skiptir reglusemi miklumáli. Áfengi, of lítil næring og skorturá hreyfingu eru óheppilegir þættirsem stuðlað geta að nýjum sveiflum.

22 Okkar mál

Þunglyndi, aumingjaskapur eða sjúkdóm-ur? Þegar stórt er spurt verður lítið umsvör. Þunglyndi er alvarlegur sjúkdómur

sem hefur höggvið stórt skarð í raðir samfélags-ins. Þessi pistill er ekki unninn á vísindalegumgrunni heldur út frá eigin reynsluheimi pistla-höfundar sem hefur glímt við þunglyndi ínokkur ár. Ætlunin er ekki að rekja sjúkdóms-ferilinn hér heldur lýsa þeim viðhorfum semsjúkdómurinn er litinn úti í samfélaginu.

FeluleikurAllt frá því ég komst til vits og ára hef ég orðið varvið fordóma gagnvart geðsjúkdómum eins ogþunglyndi. Sjálfur er ég alinn upp við jákvætt við-horf til þeirra sem minna mega sín, þó svo tíðar-andinn væri líka þannig að suma hluti talaði mað-ur ekki um.

Þegar ég ræddi við foreldra mína um for-dómana kom það mér spánskt fyrir sjónir aðþeir virtust hafa verið minni þegar þeir voru aðalast upp en þeir eru í dag. Það er undarlegt íþjóðfélagi sem reynir að tala opinskátt um allahluti.

Þeir sem eiga við sálræna erfiðleika að stríðareyna margir að fela þá hluti fyrir samfélaginusvo að þeir verði ekki dæmdir. Undirritaður erþar engin undantekning. Hann hefur sjálfurtekið þátt í þessum feluleik til að hlífa sér ogsínum nánustu. En nú er komið nóg.

Margir fallaÉg hef horft á eftir of mörgu fólki falla í blómalífsins fyrir eigin hendi, þar á meðal góðum viniog æskufélaga. Kannski hefði hann valið aðra leið

út úr sínum vanda ef hann hefði vitað að ég hafðisjálfur skoðað þessa sömu leið en var svo heppinnað fá aðstoð. Ég er ekki reiður þessum vini mín-um. Til þess er skilningur minn á vanda hans ofmikill en ég samþykki hana ekki heldur. Ég erheldur ekki samþykkur þjóðfélagi sem elur á for-dómum í garð geðheilbrigðismála.

Þunglyndi og geðröskun af ýmsu tagi finnstí hverri fjölskyldu þótt í mismiklum mæli sé.Enginn veit hver verður næstur. Því skiptir máliað minnka fordómana.

Áhrif forsætisráðherra Undirritaður var fyrir skömmu staddur í Noregiog kynntist þar heimamönnum og varð satt aðsegja undrandi á því hvað þeir töluðu opinskáttum þunglyndi og aðrar geðraskanir. Þegar égspurði hvort þetta væri algengt viðhorf til þessarasjúkdóma var mér tjáð að fordómar væru á mikluundanhaldi. Þar hefði það haft áhrif að forsætis-ráðherra þjóðarinnar hefði tilkynnt að hann yrðiað taka sér frí frá störfum um tíma vegna þung-lyndis.

Auðvitað er það kaldhæðnislegt að einhversem þjóðfélagið lítur upp til skuli þurfa aðverða andlega veikur til að fólk samþykki sjúk-dóminn.

Þetta er ekki sanngjarntÖll þurfum við aðstoð á lífsleiðinni í einni eðaannarri mynd og okkur er kennt að biðja um að-stoð foreldra, kennara, lögreglu og sjúkraliðs efeitthvað bjátar á. En þegar kemur að andlegu hlið-inni þá megum við helst ekkert gera annað en bítaá jaxlinn. Þetta er ekki sanngjarnt því það á ekki

að vera nein skömm að biðja um hjálp ef andlegaþrekið brestur.

Í Noregi virtust menn geta horfst í augu viðvið þá staðreynd að þetta er sjúkdómur.Það varráðamaður í landinu sem opnaði augu fólks fyr-ir því að það væri í lagi að veikjast á þennanhátt, segja frá því opinberlega og koma svo aft-ur til starfa, sterkari og víðsýnni en áður. Fyrirmér var það ákveðin upplifun að finna að for-dómar væru á undanhaldi í landi sem er nokk-uð fastheldið á sitt. En mín eigin þjóð, sem ersvo nýjungagjörn og dugleg að tileinka sér nýjasiði, elur sín börn á fordómum af ýmsu tagi. Éger að skrifa um reynsluheim sem ég þekki per-sónulega.

Engin skömmEn hættum þessum feluleik. Það er engin skömmað eiga við andlega sjúkdóma að stríða. Það erhins vegar skömm að því að þegja slíka hluti í helog horfa á eftir fólki í blóma lífsins falla fyrir eig-in hendi af því að þjóðfélagið sagði því að þettaværi bara aumingjaskapur og það væri hnefinnsem gilti.

Ég vona að með þessum pistli hafi mér tek-ist að opna augu einhverra og kveða niður ein-hverja fordóma.

Þó svo ég næði ekki skilningi nema einsmanns þá væri það sigur. Ég veit að það er líkafólk þarna úti sem hefur jákvætt viðhorf tilþessara mála en betur má ef duga skal. Því segiég: Rjúfum þagnarmúrinn fyrir komandi kyn-slóðir.

Grein eftir ónafngreindan sjúkling

Rjúfum þagnarmúrinn

Fræðslubæklingar frá GlaxoSmithKline um þunglyndi, ofsakvíða, félagsfælni,almenna kvíðaröskun og áráttu- og þráhyggjuröskun hafa nýlega verið færðirí nýjan búning og endurprentaðir.

Geðhvörf

Okkar mál 23