23 (3081) 2014 02 27

23 27

–

–

-6°..-3°-12°.. -13°

814 401

-

-«

»

8-9-

бетт

ерде

2-бе

тте

«

16-б

етте

2www.astana-akshamy.kz

E-mail: [email protected]

Қырғызстанда АҚШ әскери-әуе базасындағы «Манас» транзиттік тасы-малдау орталығының ынтымақтастық және қауіпсіздік бөлімі ресми түрде жабылды. Жалпы осы елдегі АҚШ-тың әскери базасы биылғы жылғы 11 маусымға дейін толық көшіп кететіні жоспарланған.

Әзербайжанда Наурыз мерекесін тойлау басталып кетті. Бұл елдегі дәстүр бойынша 21 наурызға дейінгі төрт сейсенбіде көктем мерекесі бұқаралық сипатта аталып өтіледі. Олар «Судағы сейсенбі», «Оттағы сейсенбі», «Жердегі сейсенбі» және «Соңғы сейсенбі» деп аталады екен.

Украина астанасының Печорский соты Виктор Януковичке қатысты қылмыстық іс қозғау туралы мәселені қарап жатыр. Жоғарғы Рада бұған дейін 2004 жылғы консти-туцияны қалпына келтіру, Януковичтің президенттік міндетінен өз еркімен бас тартуы және 25 мамырда мерзімінен бұрын сайлау өткізу туралы шешім қабылдаған.

--

Соңғы уақытта қала тұр ғын-дары үстіміздегі жылдың қаң тар айында жылу бағасының көте ріл-гені туралы жиі айтып жүр. Осыған байланысты аталмыш кәсіп орын жылу бағасының көтерілуі жөніндегі сұраққа мынандай хабарлама берді. Бір шаршы метр аумақты жылыту төлемақысы екі факторға байланы-сты көтерілді: біріншіден, сыртқы ауа температурасының төмендеуі; екіншіден, өнді ру шінің, яғни ЖЭО-1 және ЖЭО-2 кәсіпорындарының жылу энергиясының тарифын көтергеніне байланысты болды.

Сонымен қатар, компания 2012 жылғы, 2013 жылғы желтоқсан және 2014 жылғы қаңтар айында есептеулерге талдау жасады. Осы ретте «Шаршы метрдің бағасын есептеу орташа айлық сырт қы ауа тем пературасына тура пропорци-оналды. Талдауда көрсетілгендей, 2014 жылғы қаңтарда 2013 жылғы желтоқсан айына қарағанда ауа райы екі есе суық болған, сон-дық тан 1 шаршы метрді жылыту бағасы көтерілді» деп мәлімдеді ведомстводан.

2013 жылдың басымен салыстырғанда, Астана қаласындағы халықтың жалпы саны 36203 адамға, оның ішінде Алматы ауданы бойынша – 4299 адамға, Есіл ауданы бойынша – 11065 адамға, Сарыарқа ауданы бойынша – 20839 адамға көбейді.

2013 жылғы қаңтар-желтоқсанда халықтың табиғи өсімі – 18324 адамды, көші-қон өсімі – 17879 адамды құрады.

Аталған кезеңде 21861 нәресте дүниеге келді, бұл бұрнағы жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 12,5 пайызға артық.Осы аралықта қалада 3537 адам қайтыс болды, бұл 2012 жылғы қаңтар-желтоқсандағы көрсеткіштен 0,8 пайызға көп.

30493

-

-

-

-

-

Астана қаласындағы кәсіп-тік-техникалық білім беру мекемелерінде осынша оқушы білім алады.

-

Астана қаласындағы №52 мектеп-гимназия-да «Ғасырдан – ғасырға» атты қалалық зияткерлік байқауы өтеді. Байқау мақсаты – оқушылар бойына патриотизмді қалыптастыру.

Олимпиада ойындарынан кейін КХЛ чемпиона-ты қайта басталды. «Барыс» Мытыщи қаласында «Атлант» командасымен ойнады.

Конгресс-холда Дельфий ойындары бағдарламасы аясындағы ҮІІІ «Шаттық» қалалық байқауының гала-концерті өтеді.Басталуы: 17.00-де.

Форумның ұйымдастырушысы - «Нұр Отан» партиясы «Жас Отан» жастар қанаты.

Жиынға мектеп оқушылары мен жоғары оқу орындарының сту денттері және ҚР Қарулы Күш-те рінің әскери қызметшілері мен әскери-патриоттық клубтардың мүшелері қатысты.

Форум алдында қатысушыларға арнап ҚР Қорғаныс министрлігіне қарасты әскери бөлімдердің бірі – қарауыл ротасының саптық іс-қимылдарын, әдіс-айлаларын көр-сетті. Көрмеге қойылған қарулар мен әскери киім-кешек те көпшіліктің көңілінен шықты. Орталық әскери оркестр де өз өнерлерімен келу ші-лерді тәнті етіп жатты.

Жиында сөз алған ҚР ҚК Бас штабы бастығының орынбасары

полковник М.Таласов: «Бүгінгі күні біз қазақстандық патриотизм ұлттың рухани өзегі, прогрессивті қоғамның қалпы екенін терең түсінуіміз керек. Жастар – болашақ Қазақстанның бастаушы күші, аға ұрпақтың лайықты ізбасары. Жоғарғы Бас қолбасшы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына Жол-дауында атап өткендей, «Мәңгілік ел» - бұл біздің жалпықазақстандық үйіміздің ұлттық идеясы, ата-бабамыздың арманы», - деді.

Сонымен қатар, форум бары-сында жастар мен балаларды От-анды сүю рухында тәрбиелеуге ерік-жігерін жұмсап жүргені үшін алғашқы әскери даярлық пәнінің ұстаздарына ҚР Қорғаныс министрлігінің марапаттары ұсынылды.

Қаңтар-желтоқсанда 1 жасқа дейінгі балалар өлімінің 196 жағдайы тіркелді, бұл 2012 жылдың сәйкес кезеңіне қарағанда 27 жағдайға аз. Сәбилер өлім–жітімінің коэффициенті 8,97 (2012 жылғы қаңтар-желтоқсанда – 11,23) құрады.

Өлім-жітімнің негізгі себептерінің арасында ең үлкен үлес салмақты, әдеттегідей, қан айналымы жүйесі аурулары (34,9 пайыз), қатерлі ісік (18 пайыз), жазатайым оқиғалар, улану және жарақаттану (15 пайыз) алады.

2013 жылғы қаңтар-желтоқсандағы АХАТ органдарын-да тіркелген некелесулер саны, бұрнағы жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 6,4 пайызға, ажырасулар саны 15 пайызға артты.

(Басы 1-бетте)

3www.astana-akshamy.kzE-mail: [email protected]

[email protected]

Атап айтқанда, биылғы 8 наурыз – Халықаралық әйелдер күні сенбі күніне сәйкес келіп тұр. «Қазақстан Республикасындағы мерекелер туралы» Заңда «Демалыс және мереке күндері сәйкес келген жағдайда мереке-ден кейінгі жұмыс күні демалыс күні болады» атап көрсетілген. Осыған байланысты, дүйсенбі күні де демалыс болуға тиісті. Яғни, жұртшылық бұл мерекеде 8, 9, 10 наурыз күндері демалады.

Наурыз мейрамы елімізде айдың 21-23 күндерінде аталып өтеді деп бекітілген. Ал биылғы 22- 23 наурыз күндері сенбі-жексенбіге келіп тұр. Сондықтан, дүйсенбі және сейсенбі күндері де демалыс болады. Осылайша, биылғы Наурыз мейрамында қазақстандықтар қатарынан бес күн, яғни 21, 22, 23, 24 және 25 наурыз күндері демалатын болады.

Елорда емханасында 10 жылдан артық жұмыс істейтін дәрігер құрбым аяқ астынан бүлініп, жұмыстан кететінін айтты. «Не болды? Үйреніп қалған жерің емес пе? Жұмыс істей берсеңші» дегеннен артық айтарға сөз таппадым. Расымен, не деймін? Жалақың жақсы ғой дейін десем, айлығы шайлығына жетпей жүретінін жақсы білемін. Мардымсыз айлығына қарай жұмысы жеңіл болса, бір жөн. Керісінше, басы артық жұмысы көп. Қашан көрсең қағаздарға бірдеңелерді жазады да жатады. Оның жазуының қасында журналист менікі жайында қалады. Кейде «Осы сендер адам емдейсіңдер ме, әлде қағаз «емдейсіңдер ме?» деймін қағытып. Оның да уәжі дайын. «Бізде ісіңнен гөрі, есебің дұрыс болу керек. Аурудың шағымынан бастап, оның бұрын немен ауырғанын, қазіргі көңіл-күйін, бірін қалдырмай түгендеп, қағазға түсіруіміз керек. Бұлар «отчетқа» керек дейді ол. Сонда қағазбастылықтан арыла алмай отырған дәрігер адамды қашан емдеп үлгереді? Мұның сыртында мемлекеттік медициналық ұйымдарда тексеріс деген шаш етектен. Бұларды тексермейтін мекеме жоқ шығар, сірә.

Қош делік. Бұрын мардымсыз айлығына, бітпейтін тексерісіне, аяқ алып жүргісіз қағазбастылығына қарамай бұл салада жұмыс істегісі келетіндер баршылық болатын. Себебі, мамандардың бар үміті – мемлекеттік мекеменің қызметкері ретінде мемлекеттік тұрғын үй қорынан берілетін үйге қол жеткізу еді. Осыған бола ақ халаттылар бірнеше қызметті қатар атқарғанға көндігіп, қиындығына шыдап жүре беретін. Ал қазір ау-руханалар мен емханалар жаппай шаруашылық жүргізу құқығындағы коммуналдық кәсіпорынға айналуы себепті дәрігерлер осы артықшылығынан да айрылып қалды. Демек, емханаға енді оқуын жаңадан бітірген түлек тәжірибе жинақтап, санат алу үшін ғана бармаса, тәжірибелі дәрігерлердің осында қалуы екіталай.

Құрбым қазір Ішкі істер министрлігіне қарасты емханаға жұмысқа тұрмақшы. «Бұл ұйым – мемлекеттік мекеме болып саналады. Сондықтан үй алуыма да мүмкіндік бар» дейді ол.

Астанада былтыр 10-шы емхана ашылды. Соңғы ашылып жатқан елордалық медициналық ұйымдардың техникалық базасында мін жоқ. Қажетті құрал-жабдықтары да зырлап тұр. Әттеген-айы, мамандар жетіспейді. Қалалық Денсаулық сақтау басқармасының сайтына үңілсек, медициналық ұйымдардың бәрінде маман жетіспейді. Әсіресе, белгілі бір сала дәрігерінің тапшылығы көп.

Тегін медициналық көмек көрсететін емханаларға негізінен қарапайым халық барады. Сондықтан ел аза-маттарына жоғары сапалы медициналық көмек көрсету үшін алдымен маман жетіспеушілігін жою керек. Әлбетте, ол үшін алдымен мемлекеттік медициналық қызметкерлердің әлеуметтік жағдайына қарайласатын шаралар қабылдаған жөн. Мысалы, қалалық емханалар мен ауруханаларда жұмыс істейтін ақ халаттыларға тұрғын үй қорынан үй алу құқығы қайтарылса, мұның өзі мәселенің оң шешілуіне септігін тигізер еді.

Бас редакторлар клубы-ның мұрын дық болуымен өткен бұл кездесуді оның президенті Кенжеболат Жолдыбай жүр гі зіп отыр-ды. Кезінде Александр Та-раковпен бір басылымда қызмет істеген ол әріптесінің білім-білігіне тәнті екендігін жеткізді.

Тоқсан жылдан астам та-рихы бар газеттің басшысы өзінің журналистік жолы-на шолу жасап, жекелеген шығар машылық жұмыстары

туралы айтып берді. Қазіргі жур на лис тика жөнінде өзі нің көзқарасын білдіріп, қойыл ған сұрақтарға жауап қайтарды.

Сондай-ақ, бүгінгі журна-листер очерк, фельетон секілді жанрларға бара қоймай ты-нына қынжылыс білдірді.

Кездесуді түйіндеген жүр-гі зу ші мұндай шаралар дың мән-маңызына, әсіресе жас журналистерге берер пай-дасына тоқталды. Бас ре-дакторлар клубы осындай кездесулерді жиі өткізуді жос-парлап отырғанын жеткізді.

Аманғали ҚАЛЖАНОВ

Кешке жинал-ға н д а р Шә ке н А й м а н о в т ы ң өзінің орындау-ында үнтаспаға жазылған халық ә н і « Ж и ы р м а бесті» тың дады. Оқу залында оның өмі р жолының кейбір кезендерін бейнелейтін «Аққан жұлдыз» атты көркем суретті кітап көрмесі кинолента түрінде ұйымдастырылды. Ол арқылы кітапхана оқыр ман дарды аса да-рынды суреткер, қазақтың театр, кино өнерін қалыптастыруға қомақты үлес қосып, арты-на өшпес із қалдырған дара тұлғаның шығар ма шы лығымен танысты.

Кеш қонақтары Қазақ теле-ви зиясының ардагері, жазу шы, сыншы, Қазақ станның еңбек сіңірген қай рат кері Сұлтан Оразалин, ҚР Мемлекеттік сыйлығының иегері, Қазақ-станның еңбек сіңірген өнер қайраткері, кино және театр

сыншысы, профессор Әшірбек Сығай айтулы өнерпаз туралы қызықты әңгімелерін айтты. Жастардың сұрақтарына жа-уап беріп,оқырмандарға қол-таң ба лары жазылған кітап та-рын тарту етті. «Ұлылардың айтылмаған сырлары» атты фильмнен үзінді көрсетілді. Астаналық филармонияның әншісі, көптеген байқаулардың жүлдегері Жазгүл Даңылбаева және Арман Ғабдуллин әсем әндерімен кешті әрлендірді.

Айман ЕСЕНЖОЛҚЫЗЫ, Орталық балалар мен жасөспірімдер

кітапханасының директоры

Жиынды ашқан мұражай директоры Несіпбек Айтұлы 25 ақпан күллі қазақ

үшін қаралы күн екенін жеткізді. «1938 жылы дәл осы күні ұлт марқасқаларының талайы нақақтан-нақақ ату жазасына кесілді. Олар ұлтын, жерін сүйгені үшін, кереғар саясатқа қарсы күрескені үшін оққа ұшты. Бүгінде «Сәкен атылмапты, Магаданға айдалыпты, оны көргендер де болыпты» деген мәліметтер бар. Бірақ мен бұған сене қоймаймын. Өйткені, ілгеріректе Алматының ірге сі нен маңдайын, желкесін оқ тескен бас сүйектер табылған. Сол жерге ескерт кіш орнатылды. Сондықтан Алаш арыс тарының сүйегі сол Алматының маңында болу керек.

Ұлт қайраткерлерінің ішінде Мір жақып Дулатовтың ғана сүйегі жат топы рақ тан та-былды. Оны Торғай даласына әкеліп қойдық. Сол тұста бұқаралық ақпарат құралдарында Міржақыптың мәйітін тәуелсіздіктің символы ретінде Астанаға қоюды ұсынған едік. Өкінішке қарай, олай болмады» деді мұражай дирек-торы. Ол жақында ғана Сәкен Сейфуллинге

Бетт

і дай

ынд

аған

: Ғал

ым

ҚО

ЖАБ

ЕКО

В. Д

ерек

көз

дері

: ww

w.ak

orda

.kz,

ww

w.as

tana

.kz,

ww

w.in

form

.kz,

ww

w.ba

q.kz

, ww

w.24

.kz

арналған жиырма бас па табақтан тұратын кітап жарық көргенін сүйіншіледі. Ақын Ілияс Жансүгіровтен бастап, кейінгі буын өкілдерінің қай рат керге арнаған өлеңдерінен тұратын еңбектің танысты-рылымы 4 наурыз күні өтпек. Несіпбек Айт ұлы ағымдағы жылы ақынның туғанына 120 жыл толатынын, мерей-тойды атап өту жөнінде Астана әкімінің қаулысы шыққанын әңгімеледі.

Басқосу барысында Сәкен атындағы мұражайдың тұңғыш директоры Роза Иманғалиева сөз сөйлеп, кешті ұйым дас-тырушыларға алғысын жеткізді. Ақынның нағашы қарындасы Асылгүл Әбішева Сәкеннің «Ақсақ киік» поэмасынан үзінді оқыды. Кеш өнерлі оқушылардың концертімен жалғасты.

Асхат РАЙҚҰЛ



Бала тәрбиесі қай кезде де өзекті. Әсіресе, оқушылардың мектептен тыс уақытын тиімді өткізуіне қаладағы қосымша білім беру мекемелерінің атқарар рөлі ерекше. Осы мақсатта Астанада аула клубтары ашылып, оның жұмысын ұйымдастыру қолға алынған болатын. Бұл ретте ал-дымен Білім басқармасының бас-шысы Э.Суханбердиева баяндама жасады. Оның айтуынша, бүгінгі таңда Астанада балалардың сабақтан бос уақыттарын тиімді өткізуге

Күн тәртібіндегі қарастырылған бес мәселенің алғашқысы бойынша қала әкімі аппаратының мемлекеттік-құқықтық бөлімінің басшысы Дәулет Досқұлов баяндады. Осыған орай, елорда мәслихатының 2013 жылғы 27 маусымдағы «Қазақстан Республикасының елордасы – Аста-на қаласын басқару тәсімі тура-лы» №149/18-V шешіміне өзгеріс енгізілді. Сөйтіп, мәслихат депутат-тары елорда әкімінің Балалардың құқықтарын қорғау басқармасын әкімдіктің құрылымынан шығару туралы шешімін бірауыздан қол-дады. Бұған дейін Астана қала-сы ның аумағындағы кәмелетке тол мағандардың заңды мүддесі мен құқыларын қорғау саласына жетекшілік еткен басқарма құзы-рындағы қызмет аясы Білім бас-қармасына тапсырылды.

Бұдан әрі мемлекет мұқтажы үшін жер телімдерін немесе өзге жылжы-майтын мүліктерді сатып алу тура-

лы шарттардың жобаларын келісу туралы мәселе қаралды. Бұл мәселе бойынша қалалық мәслихаттың заңдылық, құқық тәртібі және көп-шілікпен жұмыс жасау мәселелері жөніндегі тұрақты комиссияның төрағасы Николай Мещеряков сөз алды. Ол шарттардың жобалары тұрақты комиссияның мәжілісінде алынатын жер телімдерінің меншік иелерінің қатысуымен қаралғанын атап өтті. Соның негізінде Пригород-ный тұрғын алабындағы 1 үй,«Труд- 59» бау-бақша серіктестігі, Садо-вая көшесі, 32 учаске, «Ветераны войны», БСУМИТК, Набереж-ная қөшесі, 10 учаске және т.б. жер телімдері мемлекет мұқтажы үшін сатып алынатын болды.

Сонымен бірге, елорда әкімдігінің жанындағы Жұмыспен қамту 2020 жол картасын іске асыру мәсе ле-лері жөніндегі комиссияның және Астана қаласы эвакуациялық комис-сиясының құрамы бекітілді.

Күн тәртібіндегі мәселеге орай сөз алған Кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасының басшысы Малика Бектұрова жыл өткен сайын Астанада орта және шағын кәсіпкерлікпен айналысушылар қатарының көбейіп келе жатқанын жеткізді. Үстіміздегі жылдың басында бас қалада орта және шағын кәсіпкерлік саласында жұмыс істейтіндердің саны өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 14,7 пайызға ұлғайып, 189,3 адамға жеткен. Шағын және орта бизнестің белсенді субъектілерінің қатары 16 пайызға артып, 55 435-ке жетті.

«Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы жүзеге асырыла бастаған кезден бастап республикалық бюджеттен 3 611,1 млн теңге игерілсе, 2010 жылдан бері «Индустриалдық инфрақұрылымның дамуы» бюджеттік бағдарламасына сәйкес 1 569,7 млн теңге жұмсалды. Сонымен бірге, «Кәсіпкерлік қызметті қолдау» бағдарламасы бойынша жан-жақты кеңес беру үшін жергілікті бюджеттен қаржы бөлінді.

Кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қорымен бірлесе отырып, шағын және орта бизнес субъектілеріне кредиттік қолдау көрсетуде.

Өндіріс саласында білікті кадрлар даярлау мақсатында 2013-2014 оқу жылдарында қаламыздағы 35 техникалық

және кәсіби білім беру мекемелерінде 29 мыңнан астам ма-ман даярланды. «Жұмыспен қамтудың жол картасы –2020» бағдарламасы аясында техникалық салада, құрылыс, қызмет көрсету, білім беру, денсаулық сақтау ісінде, еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықтарға 75 орын бөлінді.

Бүгінгі таңда 4 колледжде, атап айтсақ, политехникалық, көлік және коммуникация, Акмола КазАТК, Энергетика және байланыс колледжінде жеті мамандық бойынша дуальды оқытуды енгізуге арналған эксперименталдық алаң құрылды. Дуальды оқыту бойынша 8 меморандумға, студенттердің тәжірибеден өтуі бойынша 225 келісімге қол қойылды. Соған қарамастан, өз ісін ашқысы келген кәсіпкерлерге қаржылық, әлеуметтік көмек көрсетуге мұғдарлы бірыңғай орталық құру мәселесі әлі шешімін тапқан жоқ. Орынды жалға алу, инвен-тарьлар бағасы да қымбат. Бұл ретте депутаттар М.Оралов, С.Жақсыбеков пікір білдірді.

Дей тұрғанмен, Елбасының шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі тапсырмасына сәйкес, Астанада шағын және орта бизнестің дамуы байқалады. Ал, кәсіпкерлікпен айналысқысы келетіндердің дені жастар екенін ескерген қалалық мәслихаттың хатшысы С.Есілов оларға үгіт-насихат, түсіндіру жұмыстарын жандандыруды тапсырды.

арналған аулалық клубтардың саны – 11, ал оларға 2230 тәрбиеленуші қатысуда. Барлық аула клубтарының қызметін «Шығыс» балалар мен жасөспірімдер орталығы рет-ке келтіріп отырады. «Космос», «Олимп», «Батыр», «Юность» деп аталатын аула клубтарын-да балалардың түрлі үйірмелерге қатысып, халық биімен, театр өнері-мен, домбырамен, еркін күреспен және т.б. спорт түрлерімен айналы-суларына барлық жағдай жасалған.

Басқарма басшысы ендігі жерде оларға жеке ұйым ретінде мәртебе беру керектігін алға тартты.

Жастар саясаты мәселелері жөніндегі басқарманың басшысы Т.Рахманберді өткен жылы қала аумағында Астанадағы жастар сая-сатын қолдау мемлекеттік қорына қарасты «Абдукар», «Арман», «Арыстан», «Архат», «Асар», «Есіл», «Жеңіс», «Момышұлы», «Сұңқар» және «Шағала» атты он аула клубының жұмыс істегенін,

жыл бойы оларға 3 000-ға жуық жасөспірім тартылғанын жеткізді. Балалардың бейімділіктерін терең-детіп, сан қырлы шеберліктерін дамытумен бірге ой-пікірлерін қалыптастырып, ұштауға мүмкіндік беретінін ескерсек, аула клубтарының қызметі жастар мен жасөспірімдер арасындағы қылмыстың азаюы-на, балалар денсаулығының жақса-руына және олардың өмірлік бел-сенділіктерінің артуына, өзара достық пен қазақстандық патрио-тизм нің ұлғаюына тікелей ықпал етуде. Сондай ақ, осындай клуб тәрбиеленушілерінің қатысуымен қалалық деңгейде дәстүрлі түрде көптеген мәдени-бұқаралық, спорт-тық іс-шаралар өткізіліп келеді. Олардың қатарына Наурыз мере-кесін, «Көңілді старт» сайысы мен «Аула күні», «Менің аулам» акция-ларын жатқызуға болады.

Жалпы, басқарма үстіміздегі жыл-дың бірінші жартыжылдығында жа-ңадан 5 аула клубын ашуды жоспар-лап отыр. Қазіргі уақытта қаладағы «Береке», «Жас қанат» және «Кам-пус» тұрғын үй кешендерінің бірінші қабаттарынан 1015 шаршы метр орын бөлінген. Аталған орынжайлар-да қазіргі уақытта жөндеу жұмыстары жүргізілуде. Бұл аула клубтарының әрқайсысында жасөспірімдер мен жастардың қызығушылығына сәйкес спорттық, тәрбиелік-ағартушылық, спорттық-эстетикалық бағыттағы 5-7 үйірмеден ашылатын болады. Мұның өзі аула клубтарына тарты-латын жастар санының 3 мыңнан 5 мыңға дейін артатынын көрсетеді. Алайда, күнделікті тәжірибе көр сет-

кеніндей, осы жұмысты одан әрі жан-дандыруда шешімін күткен мәселелер де жоқ емес. Атап айтсақ, жоғарыда айтылған 10 аула клубының сегізі жертөлелерде, екеуі ғимараттардың бірінші қабаттарында орналасқан. Аталмыш аула клубтарының біреуі ғана қала әкімдігінің меншігінде болғандықтан, оған жөндеу жұ-мыстарын жүргізуге мүмкіндік бар. Ал, қалған тоғыз аула клубы келісімшарт негізінде жұмыс істейді. Олардың жертөледе орналасулары-на байланысты құбырлардың жиі жарылуы, күн сәулесінің аз түсуі, ылғалдылықтың көптігі аталған орталықтардың жұмысына кедергі келтіретіндіктен жөндеу жүргізуді қажет етуде. Соған орай, қосымша қаржыландыруды қарастыру мәселесі туындап отыр.

Бұдан кейін халық қалаулылары соғыс ардагері Михаил Куликовтың мәслихатқа жазған өтініш хаты негізінде 1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысы кезінде майданда қаза тапқан ақмолалықтар ескерт-кішін қайта қалпына келтіру және ескерткіштің жанына 7414 ақ мо-лалық майдангердің атын жазу ту-ралы мәселесін қарастырды. Алда Ұлы Отан соғысының жеңіспен аяқталғанына 70 жыл толғалы отыр.

Осыған орай, тұрақты комис-сия ның төрағасы Абай Байгенжин: «Ақмолалық ардагерлер есімін кейінгі ұрпақ мәңгі есте сақтауы үшін қолдан келгеннің бәрін жасауға тиіспіз» дей келе, бұл мәселені өз бақылауына алатынын айтты. Де путаттар да бұл мәселеге орай бірауыздан қолдау білдірді.

Бетті дайындаған: Гүлбаршын ӨКЕШҚЫЗЫ


Бетт

і дай

ынд

аған

: Әді

лбек

ЖАП

АҚӨтініш 14 ақпанда жолданып, 1 күнде жауап берілді.

Өтініш 24 ақпанда жолданып, 2 күнде орындалды.

Өтініш 19 ақпанда жолданып, 2 күнде жауап берілді.

Өтініш 28 желтоқсанда түсіп, 11 күнде жауап берілді

Бөгенбай батыр даңғы лын-дағы 19-үйдің екінші қабатында тұрамын. Үйіміздің астындағы дәмхана иелері отырған жер-лерін тарсынды ма, тағы да үй үстіне үй жамап, құрылыс салып алды. Ол аздай, бүйір жағынан самса сататын дүң-гіршек қойды. Пәтеріміздің терезесіне тор салынбап еді, бір жаққа жол жүрерде ұры-қары бұзып кіре ме деп мазамыз кетеді. Өйткені, дәмхананың төбесі жатаған, көзге бірден шалынады. Сұрайын дегенім, тұр ғындардың рұқсатын алмай, үйге жапсарластырып құрылыс салу заңды ма?

Жанар СӘКЕНОВА

16 ақпан күні көлік базары-на барып, жағамды ұстадым. Біріншіден, ішке кіру үшін 2000 теңге алады. Сол ақысына көлікті сатып алушыға да, сатушыға да ыңғайлы, үсті жабық, жан-жағын

жел кеулемейтін сауда алаңы болса жақсы ғой. Екіншіден, келушілер көлігін қоятын жер базардан 300 метрдей жерде алшақ орналасқан. Әр жүргізушіден 500 теңгеден жинап жүрген күзетші чек сұра-

ғанымда «Бізде түстен кейін чек берілмейді» деп қыңырая жауап берді. Ал, осы айтқандарым Аста-на мәртебесіне сай келетіндей көрініс пе?

Ержан Н.

«Барыс» деп ата-латын, санаты орта-дан жоғары тұрғын үй кешенінде т ұ рамын. Бірақ осынау әдемі, зәулім кешеннің аула-сындағы пәлен күн бой-ғы жиналмаған қо қысты көрген жұрт олай ойла-майтын шығар.

Ержан СЕРІКБАЕВ

А қ а н с е р і кө ш е с і н і ң К .Байсейітова мен қ иы-

лысар тұсына орнатылған жол белгілерін адам түсініп болмайды. Жүргізушілер кім-кімге жол бере рін білмей, дағдарып қалып жа тады. Ағы-зып келе жатқан көлік иесі

те жегішке ие бола алмай, біреу-міреуді мертіктірсін демесеңіз, жүк көлік теріне тыйым са-латын және қай бағыт тағы қоз ғалыс бірінші екенін анық біл діретін жөні дұрыс жол белгі қойған дарыңыз абзал.

Айман ЕЛҒОНДИНОВА

Біздің үйіміз («Француз кварталы») жол бойына тым жақын орналасқан. Шәмші Қал даяқов көшесі сол жағалаудан оң жағалауға қарай өтетін негізгі жолдардың бірі болғандықтан, күні-түні толастамай-тын көлік гүрілі құлақ сарсылтады. Тере земізді аша алмаймыз. Оған жанымызда салынып жатқан «Ита-лян кварталына» кіріп-шығатын жүк көліктерінің гүрілі қосылады. Айтайын дегенім, жол мен үйдің арасында 7-8 метр дей бос жер бар. Соған тал-терек ексе, шуылды азайтып, әрі көліктен бөлінетін улы газды тұтып қалуға қамсау болар еді.

Рафаэль

,

*

,

*

Сауал 18 ақпанда түсіп, 4 күнде жауап берілді.



-

ТЕҢГЕНІҢ ҚҰНСЫЗДАНУЫ ТЕГІН ЕМЕС...

Еліміз тәуелсіздігін алғаннан кейін төл валютаны енгізу мәселесі кеңінен талқыланып, қоғам пікірі екіге жарылғаны белгілі. Кейбір сарапшылар еліміз экономикалық және қаржылық жағынан тәуелсіз болу үшін ұлттық валюта керектігін алға тартты. Енді біреулер жас мемлекет аяғынан тұрып кеткен-ше бұл мәселені кейінге шегере тұру қажеттігін айтты. Алайда, екіұдай болып жүрген мәселені уақыттың өзі шешіп берді. 1993 жылдың жазында Ресей өзінің жаңа ақша саясатын енгізген сәтте кеңестік сом өзінен-өзі кәдеге аспай қалды. Сөйтіп, дәл осы жылдың күзінде Қазақ елі өзінің ұлттық ва-лютасын айналымға енгізді. Бірақ теңге айналымға кірген сәттен құнын жоғалта бастағаны шындық. Алғашында 1 теңгенің құны КСРО-ның 500 рубліне тең болған. Ал 1 АҚШ доллары бар болғаны 4,68 теңгені құраған. 1995 жылы теңге бағамы – 17,9 пайызға, 1996 жылы – 15,4 пайызға төмендеді.

Бұдан кейін теңгенің қатты құнсыздануы 1999 жылы белең алды. Оның себебі түсінікті. Осы кезеңде Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріндегі және 1999 жылы Ресей-де белең алған дағдарыстың әсері теңгеге де ауыр соққы болып тиді. Екінші жағынан дағдарыс зардабы-нан экспортқа шығатын тауарлары-мыз – мұнай мен металға әдемдік баға төмендеп кетті. Дегенмен де, Үкімет пен Ұлттық банк басшылары теңгені тұрақтандыру шараларын

жасаудың арқасында оның АҚШ долларына шаққандағы бағамын 88 теңге күйінде ұстап бақты.

1999 жылдың сәуір айын -да еліміздің сол кездегі Үкіметі теңгенің еркін баға айналымына

жөніндегі сөз желдей есті. Бірақ 2 0 1 3 ж ы л д ы ң 1 қ а з а н ы н д а Ұлттық банктің төрағасы болып тағайындалған Қайрат Келімбетов теңге курсы тұрақты сақталатынын айтып, жұртшылықты сабырға шақырды. Алайда, 2014 жылдың 11 ақпанында доллардың құны аспанға ұшып, 185 теңгеге шарықтағанын бүгін ел көрді.

Экономика заңдылығы бойынша кез келген елде ұлттық валютаның құнсыздануы отандық тауарлар-ды экспорттауға, оның көлемін арттыруға оң әсерін тигізеді. Алайда, еліміз экспорттан гөрі сырттан әкелінетін тауарларға көбірек тәуелді. Елге қажетті күнделікті заттардың көпшілігі сырттан тасымалданады. Демек, теңгенің құнсыздануынан алды-мен тұтынушылар көбірек зардап шегетіні сөзсіз. Доллар құнының көтерілуіне байланысты жалақыға қарап отырған жұрттың табысы бірден 20 пайызға төмендеді.

Бүгінде биліктегілер күнделікті тұтынатын азық-түліктің бағасын тұрақты ұстап тұру бағытында көптеген шараларды жасап жа-тыр. Әкім-қаралар сауда орында-рын аралап, тауарлардың бағасына үңілуді бастады. Алайда, бұл шара-лар қашанғы жалғассын. Әйтеуір бір күні «жуанның жіңішкеріп, жіңішкенің үзілетіні» шын. Әзірше азық-түлік өнімдерінде айтарлықтай өзгеріс байқала қойған жоқ. Есесіне, тұрмыстық электротехникалық бұйымдарды сататын iрi дүкендер тауарларының бағасын 20 пайызға көтеріп үлгерді . Техникалық құрылғыларды былай қойғанда, тұрмыстық химия, ұнтақтар сататын жекеменшік дүкендер де өнімдерін қымбаттатып жатыр.

Әрине, теңгенің бір күнде құлдырауы халықты абыржытып кеткені рас. Бірақ, уақыт – емші. Бұған да халық көндігер. Ең басты-сы, халық жиі тұтынатын азық-түлік бағасы көтерілмесін деңіз.

Қымбат ТОҚТАМҰРАТ

23 79 5645 64 1925 81 5631 65 34

275 446 171272 477 205128 338 21086 286 200

124 260 136

291 983 692566 621199 512 313

548201 98 -104217 223 6139 175 36413 194 -219254 334 80

255325 991 666986 482 -504338 363 25324 37 -287

394

көшкенін мәлімдеді. Мәлімдеменің ертеңінде-ақ, бір доллар 150-160 теңге бағамында сатыла бастады.

2 0 0 7 ж ы л ы к ү л л і ә л е м д і к экономикалық дағдарыс белең алып, бұл әлемдік валюталардың

девальвацияға ұшырауына алып келді. Оның зардабын барлық дамыған елдер тартты. Бірақ еліміз теңге бағамын 128-130 теңге көлемінде ұстап тұрды (1 АҚШ долларына шаққанда). Тіпті осы кезде ұлттық валютамыздың дәурені жүріп, қымбат ақшаға саналды. Алайда, бұл жағдай ұзаққа созылған жоқ. Теңгенің тұрақтылығын сақтаймыз деп уәде еткен Ұлттық банктің сөзі желге ұшып, 2009 жылы курс 170-ке дейін шарықтап барып, ақыры 150 теңгеге тұрақтады.

Ал, биыл күллі әлем екінші дағдарысты кезеңді басынан өткізеді деп болжанып отыр. Был-тыр Ресейдің рублінде тұрақсыздық байқалды. Көршімізде дауыл соқса, бізде жел шығатыны белгілі. Сол кездің өзінде теңге құнсызданатыны

-

-


– Еліміздегі мұсылмандардың басын қосқан діни басқарманың өзіңіз басшылық етіп отырған бөліміндегі ахуалды біршама баяндап өтсеңіз.

– Бисмиллаһир рахман-ир рахим. Әлхамду лилләһи роббил ғаламин. Шариғат деген – өзгермейтін, бұлтармайтын діни заңдылық. Ал пәтуа – адамға, қоғамға, заманға қарай құбылатын, өзгеретін қандай да бір қағида. Біз осыны жамағатқа, халыққа кеңінен түсіндіріп келеміз. Бас мүфти қызметіне Ержан қажы Малғажыұлы келгелі бөлімнің жұмысына айтарлықтай өзгерістер енген. Қазіргі таңда басқарманың ғалымдары пәтуа шығарғанымен, ол бірден ел ішінде түсіндірілмейді. Өйткені, басқарманың жаны-нан Ғұламалар кеңесі құрылды. Біз жаңа шыққан пәтуаны сол кеңеске ұсынамыз. Яғни, ендігі пәтуалар Қазақстандағы барша ғалымдардың, ғұламалардың үн қатуымен, келісімімен шығатын бо-лады. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.а) әр ісінде сахабаларымен ақылдасып отырған ғой. Қазақ халқының «Өзім білемін дегенің – өзіңе салған ойраның, көпке салам дегенің – тастан соққан қорғаның» дейтіні де осы игі істің дұрыстығын айғақтайды.

Діни басқармасының ұйға ры-мымен ағымдағы жылды «Дін мен дәстүр» деп атадық. Осы бастаманың аясында «Дін мен дәстүр» кітабы жарыққа шықты.

Бұл шаруалардың қолға алынуына қазіргі таңда күрделі мәселеге айналған діннің ахуалы себепші еді. Өйткені, арамызда адасқандар, «Хақ дін енді келді қазаққа, біз, біздің ата-бабаларымыз шовинизм дінін ұстанған екен» деген адасу-шылар көбейді. Олар қазақтың төл дінінің, Әбу Ханифа мәзһабының қанат жаюына тосқауыл болуда.

– Бауырларымыздың арасын-да пәтуа сөзінің түп-төркінін түсіне алмайтындар да бар...

– Пәтуа төрт бөлімнен тұрады. Алғашқысы – тасаур, араб тілінен аудармасы – «болған нәрсені толық суреттеу», екіншісі – та-киф, «оны реттеу, түсіну, сара-лау», содан кейінгісі – хүкім, яғни, «үкім шығару» деген мағынаны білдіреді. Үкім шыққаннан соң оны сұранысқа қарай икемдеу «пәтуа» деп аталады.

– Ендеше, бүгінге дейін діни бас қарма шығарған пәтуалардың бірнешеуін атап берсеңіз.

– Қоғамдағы әр түрлі жағдайларға байланысты туған сауалдардың негізінде шыққан пәтуалар осы уақытта үш томға жинақталып, жұртшылыққа жол тартқан. Пәтуа шариғатсыз болмайды, ал шариғат пәтуасыз қозғалмайды. Қазіргі кезде адам мүшелерін ауыстыру, түсік жасау, отбасы, ер мен әйел-дің орны, қаржы, сауда-саттық мәселелерінде, ақида, шариғат, ахылақ тақырыптарында жиі сау-алдар туындайды.

– «Қаржы» дегеннен шығады, бүгінгі қоғамда кредит алмаған қазақты кезіктіру қиын. Ал, имам-молдалар несие алудың к ү н ә екен і н а й та д ы . Шы н мәнінде, кредитке адам сон-дай қажеттіліктен кейін ғана ұры нады ғой. Ол үшін банкке қа рыздар жанды кінәлау да, күнәлау да адамдық тұрғыдан артық секілді...

– Несиеге байланысты жал-пы сауал дарға жауап беріліп

жатыр. Оның салмақтыларын Ғұла малар кеңесіне ұсынбақпыз. Алла қаласа, наурыз айында нақты пәтуа шығатын болады. Онда бізді толғандырғаны – өсім. Бұл исламға кереғар, қайшы. Әйтпесе, сауда-саттықта жүз долларға алған дүниеңді жүз жиырма немесе жүз сек сен долларға сату – күнәға апар-майды. Тек шыныңды айтып, үстіне қосқан ақшаңды тұтынушыдан жасырмасаң болғаны.

– Қазіргі Қазақстандағы діни ахуалға көзқарасыңызды біл-гіміз келеді.

– Тәуба дейік, күрделеніп кет-кен мәселелер дер кезінде ше-шімін тауып, түзеліп келе жатыр. Білікті ғалымдар, шетелде, елі-мізде оқыған, дипломы бар дін қызметкерлері бір мақсатқа – асыл дінімізді ілгерілетуге қызмет етуде. Тек ел ішіндегі дүмшелер, шала сауаттылар ғана кедергі жа-сайтыны бар. Олардың өзі уақыт өте келе сирейді, жоғалады деген сенімдемін.

– Дей тұрғанмен сол дүмше-лерді, шала сауаттыларды қол-дап, қолпаштайтын бір күш бар сықылды...

– Тоқсаныншы жылдары азат-тығымызды алып, шекарамыз айқара ашылғанда, таза ауамен бірге шаң-тозаң да еніп кірді. Сол тұста өзінің ділін, дінін, тілін, салт-дәстүрін білмейтін жастарымыз шетелде оқып, сол елдің білімін ғана емес, иделогиясын да сіңіріп

келді. Солардан жайылған тамыр тереңдеп кетті, меніңше. Әлгі идео-логияны дін деп түсінген олар жат ағымға еріп, өздерінің «дінін» елге жаюға ұмтылуда.

«Мұсылман болу – әсте-әсте» дейді халық. Қазақстан, Құдайға шүкір, жер бетіндегі 57 ислам елінің қатарына кіреді. Өйткені, он екі миллион тұрғынымыз асыл дінімізді ұстанады. Бес парызды орындауымызға барлық мүмкіндік бар. Тоқтала кетерлік жайт, жаңағы 57 мемлекетті үшке бөліп қарауға болады. Бір елде демократия болғанымен, патшалық болуы мүмкін, бірақ мемлекеттік діні – ислам. Мұндай елдерде ислам шарттарына қатысты еш проб-лема жоқ. Екінші ел – зайырлы, мәселен, Түркия сияқты. Бірақ халқының көпшілігі мұсылман болғандықтан, билік ислам дінін қамқорлығына алған. Оларда да түйінді мәселелер жоқтың қасы. Үшіншісі, Қазақстан, Өзбекстан, Түркіменстан, Қырғызстан, Тә-жікстан, Әзербайжан сынды за-йырлы елдер. Бірақ, бізге ешқандай агрессияға берілудің қажеті жоқ. Ең бастысы, Үкімет дінге бүйрегін бұрады, өркендеу бар. Осылайша, Түркияның жағдайына жетеміз деген ойдамын. Тек даналықпен халықты дінге шақыра білу керек.

Біз мұсылман дінін кеше қа был-даған жоқпыз, исламның төрімізге шыққанына он екі ғасыр болды. Кітап, қалам, дәптер, мұғалім, ұстаз, мектеп, шәкірт, қанағат, рахым, сабыр, шүкір деген жақсы сөз дердің бәрі қолданысымызға осы дінімізбен келді. Қазақтың бар дәстүрі дінмен біте қайнасқан.

– Соңғы сауалыма жауап бер-сеңіз, басқарма ғұлама лары-ның алдында тұрған дәл қазіргі мәселелерді атап өтсеңіз.

– Ғұламалар кеңесінің алды-на қойылған түйіндердің бірі – хижрат, яғни, көші-қон мәселесі. Мұхаммед (с.ғ.а) Меккеден Мә-динаға көшті. Өйткені, Мекке-де Аллаға құлшылық ету былай тұрсын, кәлима айту қиын болды. Оны ұрды, соқты, өлтіруге әрекет етті. Сондықтын пайғамбарымыз (с.ғ.а) көшуге мәжбүр болды. Ал қазір біз – еркін, егемен елміз. Өзге топыраққа сондай мұқтаждықтан болмаса, көшудің керегі жоқ. Келесі, жиһад мәселесі. Оның да өзіндік шарттары бар. Мәселен, мақсат айқын болуы тиіс. Бұл шарттар орындалмаса, жиһад емес, күнәһар болып қалуымыз кәдік. Ғұламалар кеңесі қарап жатқан мәселелердің қатарында мешіт имамының сипаты, зайыр-лы оқу жүйесі және мұсылмандық ұстаным, зайырлы қоғам заңдары мен ислам талаптары, діндегі әйел рөлі, сенім мен жікке бөлінушілік сынды тақырыптар бар.

– Әңгімеңізге рахмет!




ІБала кезім. Әкем теміржолшы,

шағын разьезд бойында тұрамыз. Аудан орталығы Қармақшыға қатынап оқимын. Арақашықтық – он шақырым. Таңертең қарсы беттен пойыз күтіп, тоқтаған «товарняктің» кез-келгеніне отырып-ап кете беремін. Оқу кезегім түстен кейін, оған дейін Қармақшының шаңын қағам. Сабақ біткен соң, түнгі 11-ден 45 минөт өткенде жүретін №55 жо-лаушы пойызын күтемін. Күндегі тірлігім осы. Уақытымның көбі көше кезіп сандалып, вокзал алаңын армансыз таптаумен өтеді. Қазақстан мен Орта Азияға алғаш түскен темір жол біздің елдің үстімен өткенімен, мұнда әлі қазақ

КЕҢЕСТІК ЗАМАННЫҢ КЕРкөп, орыс ағайын бірен-саран. Олардың өзін «оралский» дейді. Бұл сөздің мағынасын кейінірек барып білдім. «Орал казактары» дегендері екен. Шындығы сол, кішкентай кезімізде үлкендер тіл алмай бара жатсақ: «Қазір орыс көкең келеді, құлағыңды кеседі» деп қорқытатын, жым болатынбыз. Шынында ол кезде біз үшін беті түкті адамның сұсы ерекше-тін. Оған тоқтам жоқ, тосқауыл жоқ, ойына келгенін істей салуы мүмкін дейтін ұғым бар. Сондықтан ба, қай түйсікпен екенін білмейміз, біз кішкентай ба-лалар, дереу тыныштала қоймасақ, құлағымыздың кесілетініне шын сенетінбіз. Жаулап алушылардың жергілікті момын халық арасы-нан қарсылық көрсеткендердің құлақтарын кесіп алатын, мақтан үшін қоржындарына салып-ап жүретін «өнерлері» болғанын да кейін өсе келе білдік қой. «Кореяда соғыс болып жатыр» дегенді ауыл сыртындағы карьер-де болып жатыр екен деп ұғатын сыныптас досым Құлмақанға «стихотворение» деген сөзді айт дегенде, «стақан тебем» деп, орыс тілі мұғалімін жын-дандырып жібере жаздаған кез ғой. Вокзал алаңындағы баған басындағы жалғыз репродуктор-дан Манарбек көкеміз: «Паравоз арқырай, зуылдай жарқырай» деп, Нартай көкеміз: «Балым-ша, электрдің шамынша» деп ән шырқайтын, Құрманғазының асқақ күйлері күмбірлейтін, одан қалды кернейлетіп, сырнайлатып Ташкенттен гафырып тұратын

заман болатын. Соның бәрін демде тез ығыстырып, басқа бір әуезі жат, екпіні қатты өктем үн аяқ басқан жеріңді түгел жаулап ала жөнелді. Пойызда – сол, мектепте де – сол. Репродуктордан да күндіз-түн сол қақсайды. Қазақ сөзі естілуі сиреді. Қазақ сазы бәсең тартты. Екеуі де шетке қарай ығыстырыла бастады. Екпіні қатты жат әуен әуелде елді біраз үркітті. Ұра берсе Құдай да өледі, біраздан соң оған да құлақ-ет үйренді. Сананы шырмады. Жүрекке шапты. Енді бір айналып қарасаң, жат әуенге атадан қалған мирасымыздай ыңылдап біз де қосылып кетіппіз. Үйренушінің үйретушіден асып түсуге тырысатын әдеті. Оның үстіне «Әкеңді жау шапса, қосыла шап» дейтін мың жылдық өсиет ойда бар. Әйда «старший браттан» да асыра айқайладық:

Едем мы друзья,В дальние края.Станем новоселамиИ ты, и я...Айқайлайтын жөніміз бар.

Өйткені, «тың игеру қазаққа бұрын-соңды болмаған бақыт әкеледі, қой үстіне бозторғай жұмыртқалайтын заман орнайды...»

Қазір ғой, қазақ тілінің мүшкіл халіне байланысты айтылып жатқан сөз көп. Ал, бәленің басы, яғни, қазақ мектептерінің жаппай жабылуы, коммунизм кезінде ұлт тілдері жой-ылып, орыс тілі ғана бәріне ортақ тіл боп қалады дейтін теориялық қисынның шығуы тың игерумен ілесе келген тіркеме-зұлмат болғанын, неге екенін білмеймін, әлі күнге дейін ашып айтпай аттап кете беретінімізге қайранмын. Әрине, орыс болсын,

қазақ болсын, халықты кінәлау үлкен әбестік болар еді. Кінәлі – сол кездегі большевиктер жүргізген қисық сая-сат. Ал, қисық саясаттың зардабын айтудың еш сөкеті жоқ деп білемін.

2Қ а з а қ с т а н д а қ о й с а н ы н 5 0

миллионға жеткіземіз деп, ақыры сол істің кілтін тапқандай боп «Қыз-келіншектер, жаппай тракторға отырайық!» деп, жалынды ұран көтеріп, құр босқа тыштаңдаған жыл-дарымыз әлі күнге естен бір кетпейді. Ол уақытта баспасөзде істеймін, жалаң айқайдың бел ортасында мен де жүрмін. Дүрмектен Қарағанды аймағы неге қалсын, шығып жатыр әр жерден қыз-алыптар: Нұра беттің Құндыздысынан – Ғалия, Қарқаралы атырабындағы Советтер Одағының Батыры Мартбек Мамыраев туған ау-ылдан – Нұрбақыт. Алғашқы ет қызуда деректі телефильмнің сценариін жаза қойған едім. Алматы студия-сынан арнайы бригада келіп түсіріп кетті. «Қарқаралы қыздары-ай!» экранға шықты. Деректі фильмдердің республикалық байқауында жоғары баға алды. «Социалистік Қазақстан» газеті мақтап жазды. Фильм көпке дейін прокаттан түспей жүрді. Мен сонда, әсіресе, Нұрбақытқа көбірек көңіл бөлген едім. Ол шешесімен бірге тұрды. Әке жоқ. Мінезі бай-салды, аса инабатты, ісіне мығым, орнықты жан. Нұрбақыт туралы жазғандарым облыстан бастап республикалық бірсыпыра басылым-дарда жарық көріп жатты. Арнайы түсірілген киноочеркпен жастар хабарларының республикалық «Жол-дас» телефестиваліне қатыстым.

Енді бір ойымыз – қостанайлық атақты Кәмшат Дөненбаевамен кездестіру, ұстаз бен шәкірттің өзара тәжірибе алмасқан сәттерін кино тілімен әңгімелеу еді. Оның да сәті келді. Мұның бәрі кезінде газеттерде жазылған, экраннан көрсетілген.

Біз барсақ, Кәмшат Украинаның Харьков қаласында екен. Бір тәуліктей күте тұруға тура келді.

Ол кезде кино түсіруші топ: Мен, режиссер, оператор, дыбыс режиссері, жарық ұстаушы – ортамыз-да Нұрбақыт, әжептәуір халықпыз. Көшеге шығып, көңіл пәс, әрлі-берлі жүрген соң, менің басымда бір тосын ой жылт етті. Қазақ жоқ. Бұ қалай? Қашан бір қазақ кездескенше, қонақ үйге қайтпаймыз. Осылай шештік. Ал кеп сенделейік. Анда барамыз, мұнда барамыз. Бақандай екі сағат өтті. Аяқ қорғасын, жүру қиындады. Сүйткенде, уһ, кездесті-ау ақыры бір қаракөз!

Бұл қазақ емес, басқа, біреу де болса бірегей, осында өзім білетін тағы бір қазақ болушы еді – Ілиясов Байтұрсын. Алматыда универ-ситетте бірге оқыған курстасым. «Социалистік Қазақстан» газетінің осы облыстағы меншікті тілшісі. Теле-фонын тауып алып хабарластым. Сол-ақ екен, дүние-дәурен өзгеріп сала бергені. Шәй ішіп, шөліміз қанды. Ет жеп, шекеміз жылтырады. Ертеңінде Байтұрсын (марқұмның жатқан жері торқа болсын) «Волгасымен» Кәмшат ауылына алып жүрді. Онда келгенде де жолымыз болды. Өзіміз ұйымдастырған қазақтың екі ардақты қызының кездесуі сәтті өтті. Кино түсірілді.

О с ы н д а й т а з а н а с и х а т т ы қ

жұмыспен айналысып жүргенде, құбылыстың сырт көзге бірден көрінбей, тереңде жасырынып жата-тын сырын да кейде аңғарып қаласың, ой түседі, толғанасың. Әсіресе, маған Қарқаралы боқтығында отырған бір шопан әйелінің «тақымын темір қажаған қыздан қайбір оңған қатын шығады» деген мысқылды сөзі қатты әсер еткені. Біраздан бері ойланып, толғанып жүргендегі іздегенімді бірден таптым. Ол – сол кездегі қоғамның қыз-анаға қарсы бағытталған антигумандық қатыгез саясаты еді. Осы теріс саясаттың зардаптарын адам тағдыры арқылы көрсетуге тырыстым. «Қыз-көктем» атты роман жаздым. Бірақ, жарық көрмеді. (Араға ширек ғасыр салып 2008 жылы «Жазушы» баспасынан «Қарқаралы аруы» деген атпен заман өзгеріп, әдебиеттің құны түсіп кет-кен кезде, көп кешігіп ақыры жарық көрді). Сөздің тура мағынасындағы цензор-редакторға тап болдым. Ол не оңға, не солға аяқ бастырмайтын үкім шығарды. «Өмірдің көлеңкелі жағын тере берген. Қара бояуды қалың жаққан. Социалистік шындықты өрескел бұрмалаған...» Сол социа-лизм артынша көп ұзамай жел жеп, күн мүжіген ескі шүберектей бір демде өз-өзінен іріп түсті. Ал, әлгі редакторым, бәлкім, қазір бір жерде

www.astana-akshamy.kz


РТОЛҒАУЫ

большевиктік идеологияға іштей қарсы болғанын, социализмді жек көргенін жыр ғып айтып жүрген де шығар, кім білсін...

3

Тың игерудің 25 жылдығы той-ланып жатты. Қарағанды телесту-диясында тыңгерлерді әңгімеге тартқан кезекті хабарымыз өтті. Артынан қазақы дәстүрмен шәй ұйымдастырғанбыз. Ол кезде жұрт алдындағы ашық сөз бен ас бөлмедегі жасырын сөз бір-біріне мүлде кереғар келіп тұрушы еді ғой. Сол ізбен әңгімеге қызып кеткенде, астықты Нұрадан келген қонағымыз бір тосын хикаятты шертсін де жіберсін.

– Ш а т ы р т і г і п , б у ы н ш а қ -түйіншектерімізді реттеп алғанша күн де кешкіріп қалған еді. Ана-дай иек артпада ортасы дөңгелене шеңберленіп, жарқырай көз тартып айнакөл жатты. Жан-жағы майда ну қамыс. Жуынып, салқындап алмақ боп солай қарай аяңдап келеміз. Мә, саған! Алысырақтан барылдаған, қаңқылдаған дауыстарды анық естіп жүрсек те, тап мынадай боларын кім білген. Көл беті қоғадай жапырылған құс: үйрек, қаз, қасқалдақ, бірқазан, аққу. Бірі ұшып, бірі қонып, сүңгіп-

шоршып азан-қазан. У да шу. Әлденеден үріккендіктен емес, бұла табиғат аясындағы емін-еркін тірліктеріне тояттаған қалыппен, мінезбен – мәз өмір. Ал, жағадағы май борық, жас құрақ арасында шоршып ойнаған балықтар ана жерден де, мына жерден де қарғып шығады, суды шолп-шолп еткізіп қайта сүңгиді. Кешкі алауға оранған қамыс бастары қызыл шиедей құлпырып, көл беті сары, қызғыш жолақтармен өрнектеліп, судың асты-үстіндегі жәндіктердің ұйқыға кетер алдындағы бой жазарындай, қанша қарасаң да көз тоймайтын жаратылыстың қайталанбас бір ғажайып сәті еді. Көлді айналып жүре беріппіз. Мұнда не үшін келгенімізді ұмытқанбыз. Бізді сұқтандырған көлдің қаймағы бұзылмаған табиғи қалпы, сұлулығы ғана емес еді, ал-дымен көз тұндырған байлығы бо-латын. Иығымызды сипалаймыз, мылтық асулы тұрғандай. Аһлаймыз, үһлейміз. Шолақ сөздер қайырамыз.

– Мынау неткен зор байлық!– Аяқ астында жатыр.– Шіркін-ай, қуырып жесе ғой.– Істікке шаншып қақтаса тіпті

ғажап!– Астынан да, үстінен де қырлы

стақандатып, ухасына тойып-ап көгалда аунап жатса ғой, эх!

Ертеңінде төңіректегі аяқ жетер, машина барар қазақ ауылдарын аралауға шықтық.

– Балыққа құратын ау бар ма?– Жоқ.– Құс ататын мылтық бар ма?– Жоқ.– Әй, өздерің қандай халықсыңдар?!

Қолдарыңа келіп, ауыздарыңа түсіп

тұрған нәрсе ғой. Ауламайсыңдар ма, атпайсыңдар ма, жемейсіңдер ме?

– Балық пен құс – көлдің сәні. Алдымыздағы төрт түлігіміз аман-да Құдайдың жазықсыз жәндігіне тиісіп бізге сонша не көрініпті, - дейді әлгілер бірауыздан.

«Тфа» дедік. «Жабайылар» дедік. «Ашық ауыз, кемпайда-лар» дедік. Шатырымызға келдік. Көз алдымызда айна көлде шор-шып ойнаған балық, азан-қазан болған құс – күндіз ойымыздан, түнде түсімізден кетпей қойды. Қазанымызда қайнап, табамыз-да шыжғырылып жатқандай боп кетеді.

Ақыры ақылдаса келе Тула қаласына адам жіберіп алу керек деп ұйғардық. Дереу соқтауылдай екі азамат мылтық әкелуге жер түбіне аттанды да кетті.

– Әкелді ме?– Төртеуін. Бірнеше ауы және

бар. Күнде таң атқанда, кешкісін күн батарда мылтықтар тарс-тарс, құстар жалп-жалп, жібек жіпті ау-ларда сазан, мөңке, ақ балық, шор-тан, алабұғалар бұлқына-бұлқына шаршап, моп-момақан боп тізіліп тұрады.

– Тойған шығарсыздар?

– О-о, кекірсем, сондағы сорпа дәмі осы күнге дейін аузыма келеді.

– Көл орнында болар?– Қайдағы... – дейді Ресей

түкпірінен келіп тың көтерген ардагер менің соңғы сұрағыма таңырқаған кейіппен. – Бәрі құрыды. Қабаннан басқа еш хай уан өте алмастай боп қорыс батпағы ғана қалып еді. Оның өзі де кеуіп, қу тақырға айналып барады...

Ж ы м - ж ы р т б о л а қ а л д ы қ , тыңдаушыны да, әңгімешіні де жынды құйын сияқты бір оқыс ой мазалап өткені сезіледі.

***Болары болды. Тарихқа реви-

зия жүрмейді. Шүкір, тәуелсіз елміз. Сонымен бірге, жүз ұлттың шаңырағы болып та қала береміз. Жазмыш. Алайда бұдан қорқудың да, қашудың да қажеті жоқ. Кәрі Еуропаның өзінде барлық нәсіл араласып кетті. Жер бетінде таза бір ұлттан тұратын мемлекет жоқ. Рас, қазақ – өз жерінде титулды ұлт. Бірақ, бұл оған басқалардан артық үстем болу құқын бермейді. Оның міндеті қазақстандықтарға тегіс ортақ патриоттық сана-сезімнің ұйытқысы болу. Ал, баяғыша, кешегіше, бүгінгідей ертең де жік-жікке, топ-топқа бөлініп, жабайы түйсіктің айтағында кетіп, білім мен білікке, қоғам дамуының табиғи заңдылықтарына негізделген ақыл-парасаттың ақ жолымен жүрмесек, ешқашан, ешкімге үлгі-өнеге бола алмасымыз, әрине, хақ. Осыны жадымызда берік ұстап жүрсек болды ғой.

Өтен АХМЕТ

Сонда кінә деген не? Кінә табиғатында теңсіздік жатыр. Әр баланың әкесі болуы керек. Соғыс. Әкелері соғысқа аттанғандардың балалары,

әкелері елдегілерді кінәлайды. «Әкесі барлардың кінәсі көп, көп, көп, көп» дейді ақын. Бұл іштегі әлдекімге деген ызаның сыртқа шыққан көрінісі. Неліктен әділетсіздік бала жастан басталған. Кінә деген негізінен адамдардың бірін-бірі жазғыруынан болатын іс. Неліктен адамдар ел басына түскен қасіретті, жан басына түскен тағдырды емес, өзгелерді кінәлайды. Басқа қандай амал бар. Әкесі болса да кінәлі, ақ нан жесе де кінәлі, ақ не көк көйлек кисе де кінәлі. Бұл әлеуметтік мәселе. Теңсіздіктің түп-тамыры әділетсіздікте. Ол қайдан келген әділетсіздік, оны жасаушылар адамдар. Соғысты кім ашты, не үшін? Немістерге жер жетпеді ме, не іздеді өзге жұрттан, тіптен Германиямен ешқандай қатысы жоқ, Жұмекендердің әкелері не үшін немістермен қан майданға түсті. Бұл қазақ халқының соғысы емес-ті. Жанама, жалған саясаттың құрбаны болған Жұмекеннің әкесі. Бұл соғыс ата-мекенді қорғау емес, идеологиялық қажеттіліктен төгілген қан еді. Мағынасыз, мәнсіз нәрсеге мағына, мән бе-руге тырысушылықтың аты – идеология. Фашистік және большевиктік идеологиялардың құрбаны болғандардың әкелерін жоқтауы әкесі барларға кінә тағумен айғақталды. Кінә деген біреуді жазғыру емес, өз бойыңдағы тұншығып қалған сезім иірімдерін өріске шығару. Өзгелерді кінәлап жүріп есею қауіпті, себебі, ол адамның аяушылық сезімін өсірмейді.

Кінә – адамды тым ерте есейтеді, тіптен қартайтады, ақын:

Бір қарасам, он бір жасар қарт боппын,арасында мені аяған көп қарттың –Жақсылық па – аяп еткен жақсылық?!Иә, достар, осы сауал, осы оймен,Күл, кінәла, жайымыз бар есейген.Содан шығар біздің ұрпақ қаталдау,Қаталдығы: аянышты кездердеаяуға да бата алмау

(Т.2. 332-б.)Қазақ «Жетім қозы тасбауыр, отығар да жетілер»

дейді. Тасбауырлық қаталдық емес пе? Бұл қайдан шықпақ? Бірден ауызға оралатын сөз, ол балалығын жоғалтқандарда болмақ. Жұмекен айтқандай, он бір жас та «қарт» болсаң, не болмақ? Көктемнен кейін жай-ма шумақ жаз келетініндей, балалық көктемі жастықтың жазына өтпесе, ол аралықта өзінде жоқты өзгеден іздеп кінә санап жүрсе, аяушылық сезімі тыныстай ала ма? Бұл да бір ауыр сауал. Аяу деген жақсылық па, әрине, жақсылық, бірақ шын аяуды білмей тұрып жасағаның жақсылық болар ма екен? Қазақ тілінде мүсіркеу деген түсінік бар, ол аяғаннан жасалған жақсылық емес, ол да кінә іздеудің бір түрі. Нағыз аяу үшін батылдық керек. Аяу деген ірілік. Олай болмағанда аяу мен қорлау егіз болып кетпек.

Ал әлдекім бізді де аяп, болды ұққан –Әлдекімге өшіктік біз сондықтан.Ауызды ашсақ – сөздің небір өткірі,сондықтан да мықты ысқырып, бет тіліп.Өскендіктен шығар бәлкім, бұл мінезаяу, қорлау – егіз ұғым деп біліп?

(332-б.)Аяу дегенді түсіну үшін кісілік мінез қажет. Кісілігі

жоқ адамның аяушылығы – қорлау. Өмірде бұл екеуінің аражігі тайға таңба басқандай анық емес. Ол адамның талғамы мен парасаттылығына қатысты. Аяу сезімі не-ден басталып, немен аяқталмақ. Ол қандай ой өрімін

талап етпек, оның мақсаты қалайша айқындалмақ. Сірә, аяушылық өзегі ізгілік, ол кінә дегенді түп-тамырымен жоюшы қуат. Әлдекімдердің ізгі жандар болмауынан аяудың орнына қорлау жүрсе, әрине, мінез қатаймақ, өмірге деген бөгделік қалыптаспақ.

Адамды аяп көмек жасау жолындамен ештеңе аяп көрген емеспін!Аяушылық – жүректің нақ өз үні,ал аяуды – қорлау көрген қашанғыадамдардың өзімшілдік сезімі.Аяушылық – ұлы сезім!

(332-б.)Осы өлең жолдарында мынандай дүниетанымдық-

философиялық ұғымдар өріліп тұр, олар: аяу, аяушылық, қорлау және өзімшілдік.

Аяу өзіңнің адам екеніңді мойындау. Жаратушы кімді болмасын бұ дүниеге адам етіп жіберген екен, олай болса сенің адам баласын аяушы – Жаратушыға деген парызың, ислам лексикасында мұсылмандығың, философиялық мәністе өзіңді-өзің тануың. Адамның адамды мойындағаны, оның аяушылық сезіміне ашылатын өріс. Мен де адам, ол да адам, кімнен кім артық? Міне, осы пиғылда аяушылық сезімі туады. Осы сезіммен өсіп-өнген адам – кісілікті, ізгілікті, парасатты жан. Аяу – сезім, аяушылық осы сезімнің жүзеге асуы.

Қорлауды ақын дөп басып анықтап берген, ол өзімшілдіктен болатын жағдай. «Мен өзім» деп сөз бастаған адам қауіпті. Ондай жанның аяушылығы мазмұнын жойып, қорлауға өтіп кеткен. Өзімшіл адамның жасаған аяушылығы – қорлау, «жақсылығы» залалды. Мұсылмандық шарттың бірі – оң қолын берген садақаңды сол қолың білмеуі керек дейді, біз көбінесе жария аяушылық жасап, кері нәтиже жасап жатқанымызды есепке ала бермейміз. «Аяушылық – ұлы сезім» – ақынмен толық келісемін. Ол ұлы сезім болса, Жаратушымыздың құдіреті. Ол Алла тағаланың өзінің пендесіне деген мейірімі, бұл аяушылықтың ұлылығының мәнісі.

Өкінішке қарай, аяуды біз мезгілінен өткізіп алып ба-рып, тым кештетіп шуылдасып жататын да әдетіміз бар.

Аяушылық – ұлы сезім!Бұл сезімге бүкіл адам, халық құл,тек сол үшін жалғыз-ақ шарт қалып тұр:мұқалуы керек ептеп мықтының,жығылуы керек кейде алыптың!Пендешілік!Баяғы өмірБаяғы ән –түсінгенмен мойындамас жай адам,Пушкиндердің өңменіне оқ таяған,Лермонтовты өлтіріп ап аяған.Аяу сондай бола ма ылғи?..

(332-333-бб.)Ақынның баян етіп отырғаны нағыз шындық. Қазақ

халқы ХХ ғасыр басында кеңес заманында баршама мықтыларынан, алыптарынан айрылды. Уақыт өте олар-ды аяп, ескеріп жатқан қалпымыз бар. Бүгінгі күнді алсақ, ақын айтқандай, мықтыларымызды ептеп мұқалтып жатқанымыз да шындық, сонда бұлардың күні өтіп, көздері, өздері жойылған соң аяуды бастамақпыз ба? Тәжірибе жеткілікті, бірақ, сол пендешілік, сол баяғы ән, неге? Менің айтарым, «Аяушылық – ұлы сезім» екені. Өкініштісі соны әлі де дер кезінде сезіне алмай жүрміз. Оған кедергі – өзімшілдік, оны бүгінде амбиция деп те атап жүр. Неге десеңіз, «ақ нанда да кінә бар».

Ғарифолла ЕСІМ,академик, жазушы

(Жұмекен Нәжімеденовтің «Сезім иірлері» өлеңі туралы)



Ішкі жан дүниесі мен сыртқы келбетінің көріктілігі үйлесімін тапқан Қарлығаш Қадашқызы өмірде әсемдікке, сұлулыққа да құштар жан. Бұған қоса оның өз ана тіліне деген жанашырлығы, мемлекеттік тілдің даму жолындағы қажырлы да тынымсыз еңбек сүйгіштігі тағы бар. Осындай ардақты да қадірлі атқа ие болып, мәдениеттің, білім мен ғылымның биік шыңында жүрген Қарлығаш Қадашқызы мерейлі жасқа келіп отыр.

Бүгінде Қарлығаш Қадашқызы – Түркі академиясының жетекші ғылыми қызметкері, педагогика ғылымдарының докторы, профес-сор, ЖОО-ның үздік оқытушысы, Қазақстан Республикасының білім беру ісінің құрметті қызметкері, Қ а з а қ с т а н н ы ң е ң б е к с і ң і р г е н қайраткері. Ол 1954 жылдың 5 науры-зында Қарағанды облысы, Қарқаралы ауданында дүниеге келген. Қарқаралы ауданының Н.Әбдіров атындағы орта мектебін аяқтағаннан кейін, 1971 жылы С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің фило-логия факультетіне оқуға түсіп, өзі таңдаған қазақ тілі мен әдебиеті мамандығын 1976 жылы үздік дип-ломмен аяқтап шығады.

«Алтын алма, білім ал» деген халықтың дана сөзін жадына түйіп өскен ол аталмыш университетті аяқтағаннан кейін, бар ғұмырын толықтай ғылым жолына арнай-ды. 1993 жылы «Қазақ тіліндегі көмекші сөздердің жай сөйлем жасаудағы рөлі» тақырыбы бой-ынша кандидаттық диссертация, ал 2002 жылы «Жаңаша жаңғыртып оқыту: қазақ тілін оқыту әдістемесі» тақырыбына докторлық диссертация қорғайды.

Қ.Қадашқызының еңбек жолы мазмұнды да нәтижелі, бір үлкен мектеп деуге болады. Ол 1976-1980 жылдары Мәскеу қаласындағы Ғылыми-техникалық институттың ғылыми қызметкері, 1981-1993 жылдар аралығында әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті қазақ тілі теориясы мен практика-сы кафедрасының доценті, 1995-2000 жылдар аралығында Қазақ гуманитарлық-заң университетінің қазақ, орыс және шығыс тілдері кафедрасының меңгерушісі болып жұмыс істеген. 2005 жылы А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-

түрік университетінің тіл үйрету орталығының директоры, 2006 жылы аталған жоғары оқу орнының түркология факультетінің деканы, со-нымен қатар, Түркістан гуманитарлық ғылымдар және бизнес институты қазақ тілі кафедрасының профессоры, 2007 жылы Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті қазақ тілі кафедрасының меңгерушісі, 2011 жылы аталған университеттің Мемлекеттік тілді дамыту, біліктілікті көтеру және мамандарды қайта даярлау орталығының басшысы қызметтерін атқарған.

АДЖИП ҚКО компаниясының қазақ тілін қолдау мен дамытуға арналған грантының, ҚР Ақпарат және мәдениет министрлігі Тіл комитетінің мемлекеттік тілді оқытуға арналған грантының иегері.

Қ.Қадашқызы – ғылым әлемінде білікті әдіскер ретінде танылып, әдістеме ғылымында қазақ тілін оқытудың жаңашыл бағыттарын айқындап берген ғалым. Оның өз ана тіліне, туған жеріне де-ген сүйіспеншілігі , бойындағы ұ л т ж а н д ы л ы қ қ а с и е т і , ө м і р жолындағы әр басқан қадамынан, таңдаған сара жолынан, ойынан байқалады. Өзінің өмірін қазақ тілін оқытудың әдістемесіне арнаған Қарлығаш Қадашқызы шетелде қазақ тілінен сабақ беру байқауына қатысып, жүздің ішінен жүйрік шығып, Амери-ка Құрама Штатындағы Мэриленд университетіне американдықтарға қазақ тілінен дәріс беруге жолда-ма алады: Ол бірнеше жыл бойы қазақ тілінен сабақ бере жүріп, мол тәжірибе жинақтады. Шетелдегі үлкен тәжірибесін ойына түйе білген әдіскер-ғалым қазақ тілін инновациялық әдістермен оқытуға арналған еңбектерін жазды. Оның алғаш рет мамандыққа бейімдеп оқыту бағытындағы жоғары оқу орындарының заң факультеттері студенттеріне арналған «Қазақ тілі» оқулығы, «Іскери қазақ тілі» үш деңгейлік оқу кешені, «Тіл әлемі» үш деңгейлік кешенді оқу құралы, «Қазақ тілі. Ресми қатынастар тілі және іс қағаздарын жүргізу» атты еңбегі, «Қазақ елі: қазақ тілін үйренейік» тіл дамытуға арналған оқу құралы (түркітілдес студенттердің бастауыш және жалғастырушы топтары үшін) және мемлекеттік қызметшілерге арналған «Қазақ тілі» деңгейлік оқу-

әдістемелік кешені, «Мемлекеттік қызметкерлерге арналған қазақ тілі» (бейнебаян) атты еңбектері жарық көрді.

Қарлығаш Қадашқызы тәжірибелі әдіскер ретінде қазақстандық мектептердегі мемлекеттік тілдің оқытылу деңгейі және ондағы оқулықтар сапасы мәселесін де назарынан тыс қалдырмаған. 2010 жылы Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің тапсырысы бойынша ғалымның жетекшілігімен орыс тілді орта мектептердің 5-11 сыныптарына арналған «Қазақ тілі» оқу-әдістемелік кешені жазылды. Ғалым-әдіскердің и д е я с ы м е н к е ш е н н і ң н е г і з г і құжаттары (бағдарламасы, стандар-ты), деңгейлік негізгі оқулықтары, әдебиеттік оқу құралы, мұғалімге арналған әдістемелік оқу құралы, грамматикаға арналған «Тілдік тұғыр» оқу құралы, оқу сөздіктері, дидактикалық-иллюстрациялық материалдар, қазақ тілін отандық фильмдер арқылы оқытуға арналған «Бейнебаян» оқу құралы дайындал-ды. Бұл оқулықтар мен оқу құралдары заман талабына сай жазылғандықтан, қазіргі таңда жоғары сұранысқа ие болып отыр.

С о ң ғ ы ж ы л д а р ы ғ а л ы м Қ.Қадашқызы тілдерді оқытудың жаңаша бағыты, яғни, қазақ тілін туыс тіл ретінде оқыту әдістемесі мәселелерімен айналысып жүр. Оның «Қазақ тілін туыс тіл ретінде оқыту әдістемесі» атты монографиясы да жарық көрді. Ғалым бұл еңбегінде «туыс тілдерді оқыту» терминін алғаш рет қолданысқа енгізеді және қазақ тілін туыс тілде сөйлейтіндерге оқытудың жаңа технологияларын, тиімді әдістерін ұсынады.

Бүгінде алпыстың асқарына шыққан Қарлығаш Қадашқызы – Қазақстанның белгілі профессоры, танымал ғалымы. Ол – әр уақытта да жанындағы шәкірттері мен әріптестеріне қамқор бола алатын, адал да әділетті, жаны таза, мейірімі көлдей, топ арасынан сыртқы тұлғасымен де, өзіндік мінезімен де ерекшеленіп тұратын дара тұлға. Біз осындай адамнан өнегелі тәжірибе алып, ғылым жолында да, қызметте де бірге жүргенімізді мақтан тұтамыз.

София ОМАРОВА,Ұлмекен АСАНОВА

-

--

«Әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына қосылудың негізгі басымдықтары мен көрсеткіштерінің бірі – ғылым мен экономиканың ғылыми қамтымдылығының көрсеткіші. Сондықтан, Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқына арнаған биылғы Жол-дауында осы мәселеге тоқталып өтті. Жалпы ішкі өнімнің ғылым саласына бөлініп отырған 3 пай-ызы да осы мақсатқа арналып отыр» деді ректор өз сөзінде.

Оның айтуынша, 3 пайыз деген – өте үлкен сан, өте үлкен сома. Егер бүгінгі күнмен салыстырсақ, қазір Қазақстанда ғылымды дамытуға ішкі жал-пы өнімнің 0,16 пайызы ғана бөлінуде, яғни, аталған сан таяу-да 20 есе артады деген сөз. Бұл біздің технологиялық ғылымды дамытуымызға революция деңгейіндегі орасан зор серпіліс бермек. Осылайша қазақстандық ғылым қарыштап дамитын бо-лады.

«Ал, біздің мүмкіндіктерімізге келсек, олар бар. Себебі, дамыған 50 елдің қатарынан көріну міндетін мерзімінен бұрын орындадық» деді Е.Сыдықов.

О қ у о р н ы б а с ш ы с ы журналистердің сауалдарына жауап беру кезінде өзі басшылық ететін жоғары оқу орнында та-рих факультеті жаңғыратынын жеткізді. «Бұл – классикалық үлгідегі университеттің бас-ты факультетінің бірі» де-ген ол бастаманың «Тарих толқынындағы халық» жобасы-нан кейін өзекті бола түскенін айтты. «Біздің төл тарихымызды

1940 жылдары Мәскеу тарих-шылары жазып берді. Бүгінде егеменді елміз, азат халықпыз, тарихымызға да осы тұрғыдан қарау керек» деді.

Б и ы л П р е з и д е н т е л д е г i университеттер қызметiнiң тиiмдiлiгiн арттыру үшiн олар-ды автономды басқаруға көшiру жөнiнде тапсырма берген бо-латын. Ерлан Бәтташұлы бұл туралы ойын былай сабақтады: «Менiң ойымша, бұл – дұрыс қадам. Автономия универси-теттерге белгiлi бiр еркiндiк бередi. Бұл оның басқаруындағы, бағдарламаларды жасаудағы iсiне салиқалылық, еркiндiк берiп, өз қаржысын тиiмдi басқаруға және бағыттауға септеседі. Мемлекет университеттердi басқарудан кетедi, ал оның ор-нын қоғамдық басқару жүйесi алмастырады, қоғамдық кеңес құрылады. Олар университеттiң даму стратегиясын анықтайды, ректорларды тағайындау бой-ынша шешiм қабылдайды. Шетелден топ-менеджерлердi жалдау құқықтары да пайда болмақ». Бiрақ, бұл мақсаттарды жүзеге асыру үшiн тиiстi заңнама қабылдануы керек екен. Білім және ғылым министрлігі дай-ындап жатқан заң 1 қыркүйекте дайын болмақ.

Ректордың сөзіне қарағанда, студенттердiң бiлiм сапасы ғана емес, әлеуметтiк жағдайы да үнемi бақылауда. Университет жанынан емхана, кинотеатр сынды әлеуметтiк жобалар қолға алынған.



24.02.2014

/

( )

1 2 3 4 5 6 7 81. 21-320-106-816 0,0790 0,0019 «

2. 21-320-107-021 0,0800 0,0577

3. 21-320-107-022 0,0600 0,0600

4. 21-320-107-046 0,0600 0,0600

5. 21-320-107-061 0,0600 0,0600

6. 21-320-107-065 0,0800 0,0532

7. 21-320-107-094 0,0600 0,0433

8. 21-320-107-107 0,0600 0,0600

9. 21-320-107-114 0,0800 0,0438

10. 21-320-107-121 0,0760 0,0760

11. 21-320-107-148 0,0600 0,0180

12. 21-320-107-158 0,0600 0,0600

13. 21-320-107-159 0,0800 0,0800

14. 21-320-107-186 0,0800 0,0800

15. 21-320-107-190 0,0600 -

16. 21-320-107-221 0,0800 0,0800

17. 21-320-107-222 0,0800 0,0800

18. 21-320-107-233 0,0650 0,0005

19. 21-320-107-514 0,0709 0,0709

20. 21-320-107-560 0,0810 0,0806

21. 21-320-107-567 0,0600 0,0600

22. 21-320-107-568 0,0600 0,0600

23. 21-320-107-569 0,0600 0,0470

24. 21-320-107-570 0,0600 0,0428

25. 21-320-107-571 0,0620 0,0342

26. 21-320-107-572 0,0560 0,0240

27. 21-320-107-573 0,0600 0,0176

28. 21-320-107-575 0,0600 0,0032

29. 21-320-107-576 0,0610 0,0183

30. 21-320-107-579 0,0600 0,0600

31. 21-320-107-581 0,0600 0,0600

32. 21-320-107-591 0,0600 0,0018

33. 21-320-107-592 0,0600 0,087

34. 21-320-107-594 0,0600 0,0275

35. 21-320-107-595 0,0600 0,0377

36. 21-320-107-596 0,0590 0,0508

37. 21-320-107-597 0,0600 0,0598

38. 21-320-107-598 0,0600 0,0600

39. 21-320-107-599 0,0600 0,0600

40. 21-320-107-600 0,0570 0,0570

41. 21-320-107-602 0,0600 0,0600

42. 21-320-107-603 0,0600 0,0600

43. 21-320-107-604 0,0600 0,0600

44. 21-320-107-606 0,0600 0,0600

45. 21-320-107-607 0,0600 0,0600

46. 21-320-107-608 0,0600 0,0600

47. 21-320-107-609 0,0600 0,0600

48. 21-320-107-610 0,0600 0,0600

49. 21-320-107-611 0,0800 0,0800

50. 21-320-107-613 0,0823 0,0823

51. 21-320-107-614 0,0840 0,0840

52. 21-320-107-615 0,0770 0,0442

53. 21-320-107-617 0,1200 0,0045

54. 21-320-107-619 0,1040 0,1040

55. 21-320-107-622 0,0590 0,0510

56. 21-320-107-623 0,0600 0,0558

57. 21-320-107-624 0,0600 0,0600

58. 21-320-107-625 0,0570 0,0570

59. 21-320-107-628 0,0980 0,0765

60. 21-320-107-629 0,0800 0,0685

61. 21-320-107-631 0,0730 0,0730

62. 21-320-107-632 0,0830 0,0830

63. 21-320-107-634 0,0748 0,0687

64. 21-320-107-635 0,0740 0,0740

65. 21-320-107-636 0,0750 0,0750

66. 21-320-107-637 0,0800 0,0800

67. 21-320-107-639 0,0800 0,0760

68. 21-320-107-640 0,0800 0,0800

69. 21-320-107-641 0,0800 0,0800

70. 21-320-107-642 0,0800 0,0800

71. 21-320-107-643 0,0950 0,0950

72. 21-320-107-644 0,0800 0,0498

73. 21-320-107-646 0,0800 0,0359,

74. 21-320-107-647 0,0800 0,0370,

75. 21-320-107-648 0,0800 0,0479

76. 21-320-107-649 0,0820 0,0519

77. 21-320-107-650 0,0720 0,0536



24.02.2014

24.02.2014

78. 21-320-107-651

21-320-107-652

80. 21-320-107-653

81.

82. 21-320-107-655

83. 21-320-107-656

21-320-107-657

85.

86. 21-320-107-660

87. 21-320-107-661

88. 21-320-107-663

21-320-107-667

21-320-107-668

21-320-107-677

21-320-107-685

21-320-107-686

100.

/

( )

1 2 3 5 6 7 81. 210-320-103-

1031

2.

3.

21-320-103-060

5. 21-320-103-1023

6. 21-320-103-1030

7. 21-320-103-

8.

10. 21-320-103-756

11. 21-320-103-757

12. 21-320-103-758

13. 21-320-103-761

21-320-103-763

15. 21-320-103-765

16. 21-320-103-768

17.

18.

21-320-106-273

20. 21-320-106-816

21. 21-320-106-836

22. 21-320-107-213

23. 21-320-107-688

25.

26.

27. 21-320-107-718

/

( )

1 2 3 5 6 7 81. 21-320-105-350 « -

2.


3. 21-320-105-369 0,0973 0,0973

4. 21-320-105-610 0,0779 0,0779

5. 21-320-105-612 0,0835 0,0835

6. 21-320-105-680 0,0465 0,0465

7. 21-320-105-681 0,0442 0,0442

8. 21-320-106-016 0,0730 0,0730

9. 21-320-106-116 0,0830 0,0830

10. 21-320-106-125 0,0452 0,0136

11. 21-320-106-188 0,0590 0,0575

12. 21-320-106-222 0,0750 0,0750

13. 21-320-106-225 0,0880 0,0880

14. 21-320-106-275 0,0749 0,0448

15. 21-320-106-278 0,0860 0,0860

16. 21-320-106-286 0,0640 0,0640

17. 21-320-106-308 0,0780 0,0780

18. 21-320-106-309 0,0750 0,0731

19. 21-320-106-310 0,0600 0,0600«

20. 21-320-106-312 0,0590 0,0590

21. 21-320-106-399 0,0750 0,0750

22. 21-320-106-447 0,0830 0,0153

23. 21-320-106-448 0,0960 0,0053

24. 21-320-106-457 0,1037 0,1037

25. 21-320-106-458 0,0980 0,0980

26. 21-320-106-459 0,0700 0,0700

27. 21-320-106-460 0,0500 0,0500

28. 21-320-106-562 0,0800 0,0800

29. 21-320-106-563 0,0870 0,0870

30. 21-320-106-565 0,0800 0,0800

31. 21-320-106-593 0,0790 0,0790

32. 21-320-106-632 0,0783 0,0783

33. 21-320-106-684 0,0520 0,0469

34. 21-320-106-685 0,0720 0,0720

35. 21-320-106-691 0,0600 0,0600

36. 21-320-106-842 0,0790 0,0790

37. 21-320-106-915 0,05640 0,2070

24.02.2014

/

( )

1 2 3 4 5 6 7 81. 21-320-106-438 0,0560 0,0184

2. 21-320-106-446 0,0670 0,0377

3. 21-320-107-017 0,0850 0,0322

4. 21-320-107-027 0,1000 0,1000

5. 21-320-107-037 0,0710 0,0439

6. 21-320-107-038 0,0630 0,0082

7. 21-320-107-039 0,0600 0,0113

8. 21-320-107-048 0,1330 0,1330

9. 21-320-107-055 0,1023 0,1023

10. 21-320-107-064 0,0620 0,0280

11. 21-320-107-080 0,0630 0,0601

12. 21-320-107-106 0,0600 0,0011

13. 21-320-107-161 0,0880 0,0465

14. 21-320-107-165 0,0710 0,0339

15. 21-320-107-177 0,0930 0,0930

16. 21-320-107-181 0,0740 0,0740

17. 21-320-107-189 0,0800 0,0800

18. 21-320-107-201 0,0960 0,0440

19. 21-320-107-205 0,0800 0,0800

20. 21-320-107-215 0,1010 0,1010

21. 21-320-107-226 0,0700 0,0326

22. 21-320-107-228 0,0680 0,0680

23. 21-320-107-229 0,0600 0,0600

24. 21-320-107-233 0,0650 0,0645

25. 21-320-107-739 0,0923 0,0923

26. 21-320-107-500 0,0750 0,0750

27. 21-320-107-501 0,0900 0,0900

28. 21-320-107-502 0,0850 0,0850

29. 21-320-107-507 0,0500 0,0500

30. 21-320-107-508 0,0550 0,0550

31. 21-320-107-509 0,1025 0,1025

32. 21-320-107-510 0,0650 0,0650

33. 21-320-107-511 0,0800 0,0800

34. 21-320-107-512 0,1105 0,0450

35. 21-320-107-515 0,0620 0,0620

36. 21-320-107-516 0,0600 0,0600

37. 21-320-107-517 0,0600 0,0600

38. 21-320-107-560 0,0810 0,0004

39. 21-320-107-562 0,1090 0,1090

40. 21-320-107-615 0,0770 0,0347

41. 21-320-107-616 0,0800 0,0702

42. 21-320-107-617 0,1200 0,1155

43. 21-320-107-621 0,0800 0,0800



-

--

-

-

Қазақстанда білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік

бағдар ла масы аясында халықаралық рей тинг-тегі білім көрсеткішін жақсарту мен білім беру жүйесінің тартымдылығын арттыру үшін педагог кадрлардың мәртебесін өсіру, олардың мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды қамтамасыз ету, сондай-ақ, мемлекеттік қолдау мен ынта-ландыруды арттыру мәселелеріне үлкен мән берілген. Осыған байланысты еліміздің білім беру жүйесіндегі өзгерістер мен жаңалықтар

әрбір педагогтың ойлауына, өткені мен бүгіні, келешегі мен болашағы жайлы толғануына, жаңа идеялармен, жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық.

ХХІ ғасырдың әр мұғалімі мен оқушысы компьютерлік технология және қарым-қатынас дегеннің не екенін түсінуі, ұғынуы, тиімді пайдалануы, білімнің әртүрлі саласындағы деректер мен мәліметтерге қол жеткізуі қажет. Бәріміз «ғаламдық ауылдың» тұрғындарымыз, сондықтан, оның бір бұрышындағы оқиға бәрімізге әсер етеді. Қазіргі білім беру саласында әлемдік білім кеңістігіне бағытталған қайта құру қалыптасуда. Білім беру жүйесі білім мазмұнын ұйымдастыруды, қарым-қатынасын және құрылымын түбегейлі өзгертуді, жаңартуды талап етеді. Сондықтан, мұғалімге, басшыларға кең көлемді жаңа инновациялық технологиялар мен бағыттарға бейімделу ке-рек. Жаңа оқыту технологияларын үйренбей, сауатты педагог-маман бола алмайды.

Білімді ұрпақ дайындайтын мұғалімнің ең алдымен материалдық жағдайы жоғары, мүмкіндігі мол болуы қажет-ақ. Себебі, ол көп ізденіп, кәсіби шеберлігін арттырып отыруы тиіс. Содан кейін ұстаздарды қызметке алар-да тестілеу арқылы емес, жүрегіне, балаға деген ниетіне жауапкершілігіне, талабы мен біліктілігіне қарап таңдаған жөн. Оларға жоғары талап пен қамқорлық қажет.

Әсем ЖҰМАШКИНА, мұғалім

44. 21-320-107-623 0,0600 0,0042

45. 21-320-107-633 0,0800 0,0800

46. 21-320-107-645 0,0600 0,0600

47. 21-320-107-661 0,0712

48. 21-320-107-662 0,0600 0,0600

21-320-107-664 0,0600 0,0600

50. 21-320-107-665 0,0630 0,0630

51. 21-320-107-666 0,0544

52. 21-320-107-731 0,0510 0,0047

53. 21-320-107-733 0,0600 0,0138

54. 21-320-107-734 0,0730

55. 21-320-107-735 0,0570 0,0202

56. 21-320-107-740 0,0700 0,0043

57. 21-320-107-741 0,0600 0,0023

58. 21-320-107-742 0,0620 0,0441

21-320-107-743 0,0640 0,0620

60. 21-320-107-744 0,0610 0,0610

61. 21-320-107-785 0,0650 0,0023

62. 21-320-107-811 0,0776 0,0601

63. 21-320-107-812 0,0550 0,0550

64. 21-320-107-830 0,0600 0,0600

65. 21-320-107-832 0,0700

66. 21-320-107-833 0,0700

67. 21-320-107-846 0,0600 0,0362

68. 21-320-107-847 0,0575

0,0800 0,0800

70. 0,0800 0,0800

71. 0,0750 0,0750

72. 0,0140 0,0140

73. 37,8738


-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

15100Ò

ÄÈÐÅÊÒÎÐ-ÁÀÑ ÐÅÄÀÊÒÎÐ

ÀÑ ÄÈÇÀÉÍÅÐ

Ò

—

15100Ò

ÄÈÐÅÊÒÎÐ-ÁÀÑ ÐÅÄÀÊÒÎÐ

ÀÑ ÄÈÇÀÉÍÅÐ

Ò

—

1-

-

-

-

-

-

Астана қаласы әкімдігінің «Жұмыспен

қамту орталығы» КМК-ге хабарласыңыз!

Мекенжайы: Астана қаласы, Брусиловский көшесі, 17/3, Бизнес-

орталық ғимаратының 2-қабаты. 104,5,14,34

автобустарымен келуге болады.

Анықтама алу телефоны: 57-88-88.



1976 жыл. Тамыз айы. Алматыда әлі күздің лебі біліне

қоймаған. Әдеттегідей, маужыраған, мүлгіген қалпында еді шаһар.

Мен Қазақ радиосы музыка редак-циясының бас редакторы едім. Түс мезеті, жұмыста отыр ғанмын. Үзіліске шығар шақта үш композитор келді: Шәмші Қалдаяқов, Теміржан Базарбаев және Күнсайын Қуатбаев. Менің студенттік өмірім осы за-ман дас тарыммен өтіп еді, сезімнің ең бір тасыған, шалқыған сәттеріне осы үшеуі куә. Университеттегі түрлі кештерге, басқосуларға сирек барып, көп уақытымды кон сер ваторияның жігіттерімен, Қазақ радиосындағы репетиция да өткізетінмін. Міне, сол 1957 жыл дан басталған төртеуміздің дос тығымыз әдемі қалыпта, бір-бірімізге қадірлі күйде жүріп жатты. Тіпті, отбасымызбен араластық, жарларымыз, бала-шағамыз бір-бірімізді білді.

Сол күні біз сту денттік өміріміз дің жарқын сәттері өткен «Алматы» мейрамханасына келдік. Ағаш тан тұрғызылған керемет мейрамхана кейін өртеніп кетіп, қайта жаңарды ғой.

Шәмші ол тұста Шымкент, Жам-был өңірінде жүретін еді. Теміржан Базарбаев – Семей училищесінде оқытушы, Күнсайын – Алматыда, әртүрлі қызметтер істей тін. Ра-диодан Темір жан ның «Тамаша», «Ауылым» сынды симфониялық, аспаптық шығармалары көбірек беріледі, Күнсайынның сөзіне жа-зылған Жақ сылық Сәтібековтің «Таңсәрі» әні, Шәмшінің бүкіл әні халыққа та нылған кез болатын.

Төртеуміз басқосуымызда сту-денттік серуен құрған шақ тарды, есте қалған қызықты уақи ға ларды әңгімелеп отырдық. Әсіресе, ән төңірегінде, орыс-совет компо-зи торл арының т у ынд ыл ары жөнінде ашыла сөйлестік. Ва-силий Соловьев-Седой, Матвей Блан тер, Мансұр Мұзафаров, Вячеслав Дуликов, Вано Мура-дели шығармаларын тақырыпқа

айналдырдық. Соловьев-Седойдың «Подмосковные вечера» әні жа-йында көп айттық, тамсандық. Әрқайсымыз көкейіміздегі пікірі-мізді жеткіздік. «Сезімді терең қозғаған әдемі лирика бүкіл әлемді қалай тебірентті десеңші!.. Барша тың даушысын баурап, жер бетіне тарады ғой» дестік. «Осы ән қай уа қыттан шырқала бастады?» де-ген сауал туды...

...1957 жыл. Қарашаның орта тұсы. Қара жаңбыр бүркіп тұрған Алматыда. Ағаштар жапырағынан айрылып, теректер мен қайыңдар сәнінен жұтап, Панфилов бағын дағы бұлбұлдар да сайрауын сиреткен күздің күні.

Сабақтан жиі қашып, Қазақ-кон цертте ұйымдас ты рылатын шаралардан қалмауға тырысатын едік. Сондай күндердің бірінде Мәскеуден атақты әнші Владимир Трошин келіп, кеш өткізді. Үстіне аспан түстес костюм киген, бойшаң, келбеті жарасқан Владимир рояль-ды емін-еркін соғып, Соловьев-Седойдың «Подмосковные вече-ра» әнін әуелетті. Сол кезде ине шаншар жері жоқ лық толы зал сілтідей тынып, адамдардың демі бітіп қалғандай өлі күйге түсті. Рояльдың үні сондай таза, мөлдірей көтеріліп, Штраустың «Прелю-диясы» сияқты төгіліп, сабырмен, балбырап тәмамдалғанда, үнсіздік аз уақытқа жалғасып, дүр қол соқты көрермен. Артынан «Браво, бра-во!» деген айқай естілді.

Оң жақтағы кіре беріс есікке көзім түсіп кетіп еді, Ермек Серкебаев

орын таппай, жақтауға сүйеніп тұр... Осы кеш туралы кейінірек онымен пікірлескенімде, В.Трошинді «ге-ниаль ный» әнші деп бағалап еді.

Міне, «Подмос ковные вечера» 1957 жылы менің санама осылай орнығып, көпке дейін осы әнмен өмір сүріп жүргендей болдым. Кейін бұл ән студенттік жатақ ханаларда, кештерде айтыла бас тады. Қай жерде болса да «Подмосковные вечера» рояльмен шырқалатын...

Манағы сауал туғанда осы әңгімені айттым. Әр нәрсеге сергек қарайтын Күнсайын «Под-м о с ко в н ы е в е -чера» алғаш рет Ле нинградта бас-қ а ша а й т ы л ы п , қабылданбай қал-ған деп естігенін же т к і з д і . « Б і з кейде конкурстар-дан жүлде алған ә н ге к ү м ә н м е н қа раймыз. Ал, Со-ловьев-Седой бір байқауға екі әнін қа тар жіберіпті: бірі – «Подмосковные вечера», бірі – «Если бы парни...» әні. Ол кейінгі шығармасы жүлдеге ілігер деп ойлапты. Бірақ, гран-приді алғашқы туындысы жеңіп алған. Көрдіңдер ме, Ленинградта құлаған ән жылдар өткен соң бас жүлделі болды» деді Теміржан. Содан кейін бәріміз Соловьев-Седойдың туын-дыларына тамсаныстық. «Березы» әні қандай керемет, әсерлі!» дестік. Өйткені, оның әндері, расында

советтік халықтың рухын көтерген, тез тараған.

Мен «Подмосковные вечера-ны» алғаш естігеннен сонымен күн кешкенімді, қиялдағанымды, «Осындай бір ән жаз сам, шіркін» деп ар ман дайтынымды жасыр-мадым. Кештің көріні сін, күннің қып-қызыл өрттей болып батып бара жатқан тылсым сәтін, содан кейінгі ымыртты су рет тегім келетінін айт тым. Сол кезде Күн са йын Қуатбаев «Ой, сен неге арман-дайсың? Сен ондай әнді жазып қойдың ғой» деді. Сабырлы, әр нәрсеге миығынан ғана күліп, ойын дәл айтатын Теміржан жалт

...Арада жылдар өтті. Шәмші өмірінің соңғы жылдарында Жай-лаукөл ауылы орын тепкен Са-рысу ауданына барыпты. Сонда өткен үлкен жиынға қатысады, елдің құрметіне бөленеді. Сол сапарында Жамбыл облыстық газетінің бір тілшісі сазгерден сұхбат алады ғой. «Шәке, сарысулықтардың сізге деген ықыласын көріп отырсыз. Жайлаукөл, Қамқалы, Шу өңі рінде бұрын да ізіңіз қалғанын білеміз. Сіз жүрген жерде естен кет пейтін тамаша әндер қалып жатады. Іргедегі Мойынқұмды шарлап, «Мойын-құмда» әнін жаздыңыз. Енді

Сарысуға бір тебіреніп, тол ға н ы п кө р і ң і з » дейді тілші сөз ара-сында. Сонда Шәмші: «Рах мет пейілдеріңізге, і лт и п а т т а р ы ң ы з ғ а . Бірақ, Ильяның «Жай-лаукөл кештері» жа-зылды ғой. Ол ән бар-да, бұл даланы одан артық сипаттай алмай-мын» деп ағынан жа-рылыпты. Міне, Шәм-шінің « Жайл ау көл кештеріне» ғашықтығы,

бағасы, құмарлығы.Былтырғы күзде үйдегі Тиыш

жеңгең Әулиеатаның іргесіндегі Қаракемер ауылына барған. Сонда тұратын Асқар деген ағасының қызы Манаттың жолдасы Болат облыстық газеттің сол жылдардағы сандарының біріне жарияланған әлгі сұхбатты оқығанын айтыпты Тиышқа...

Жазып алған Асхат РАЙҚҰЛ

қарап, «Ол «Жайлаукөл кеш тері ғой», - деді. - Семейдің даласы, ор-маны, Ертіс өзені... қандай ғажап! «Жайлаукөл кештерін» тың дағанда соның бәрі көз алдыма келеді». Сонда Шәмші: «Ба ғанадан бері осы сөзді күтіп отыр едім. Все это верно, бұл – «Жай лаукөл кеш тері!» деді. «Под московные вечера» сияқты бұл ән қазақ даласының кешін, ұмы-тылмайтын суретін, сөз бен жет-кізуге келмейтін лиризмін берді.

23 (3081) 2014 02 27

Documents