دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني قزویندانشكده پزشكي

پایان نامه جهت دريافت درجه دكتراي حرفه ای پزشکی

:عنوان بررسی منابع ایجاد کننده استرس شغلی و راه های تطابق با آن در

1395کارمندان دانشگاه علوم پزشکی قزوین طی سال استاد راهنما:

خانم دکتر یزدی

استاد مشاور:خانم دکتر باریکانی

پژوهش و نگارش:دکتر سید محمد حسین جمال الدینی

:94-95سال تحصیلی 1184 :شماره ثبت

2

دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني قزویندانشكده پزشكي

شماره ثبت: بررسی منابع ایجاد کننده استرس شغلی و راه های تطابق با آن در کارمندان عنوان:

1395دانشگاه علوم پزشکی قزوین طی سال استاد راهنما:استاد مشاور:

پژوهش و نگارش:چکیده

مقدمه: استرس شغلی یک عامل تأثیر گذار بر کارکرد و بهره وری افراد است. در این مطالعه به بررسی منابع ایجادکننده آن و روش های مقابله با آن در کارمندان دانشگاه علوم پزشکی قزوین

پرداخته ایم. نفر از کارمندان بخش اداری دانشگاه در این مطالعه وارد شدند. داده های194روش اجرا:

دموگرافیک شامل سن، جنس، میزان تحصیالت، درآمد ماهانه، وضعیت تأهل و شیفت های کاری و و روش هایHSEمیزان ساعات فعالیت در پرسشنامه ثبت گردید. منابع استرس برپایه پرسشنامه

تجزیه وSPSS ارزیابی شد. داده ها با نرم افزار Brief COPEمقابله با استرس شغلی با پرسشنامه تحلیل شدند.

نفر از نظر بررسی عامل استرس شغلی مشاهده شد که تقاضا عامل194نتایج: در بررسی است. همچنین تقریبا بجز در حیطه تقاضا(27/3 ) با میانگین نمره شایعی در بروز استرس شغلی

و در32/3( و ارتباط ) با میانگین نمره در زنان 06/3 و در مردان 34/3) با میانگین نمره در زنان ( در بقیه موارد در زنان عامل قوی تری در ایجاد استرس می باشند. بیشتر افراد04/3مردان

( روی آورده اند.58/6برای مقابله با استرس ناشی از شغل به پذیرش مشکل )متوسط نمره نتیجه گیری: با توجه به اینکه تقاضا عامل اصلی استرس زا می باشد به نظر می رسد تالش برای

کاهش این عامل می تواند با کاهش بار کاری صورت پذیرد.کلید واژه ها: استرس شغلی، کارمندان، تقاضا،پرسشنامه استرس شغلی

3

فهرست مطالب عنوان

صفحه

فصل اول:کلیات مقدمه)بیان1-1

مساله).............................................................................................................

..........................33- 4 اهداف پژوهش)هدف کلی و اهداف2-1

33ویژه( .................................................................................................. فصل دوم: زمینه و پیشینه تحقیق

مروری بر مطالعات انجام1-2شده ........................................................................................................

....38-35فصل سوم: روش اجرای تحقیق

نوع1-3پژوهش ....................................................................................................

...........................................40 روش نمونه3-3

گیری ....................................................................................................... ................................40

ابزار و روش گردآوری4-3اطالعات ...................................................................................................

............40 روش تجزیه و تحلیل داده5-3

ها ........................................................................................................... ............40

مالحظات6-3اخالقی ....................................................................................................

.................................40فصل چهارم: نتایج تحقیق

یافته های-1-4پژوهش ...............................................................................................

.......................................51-41فصل پنجم: بحث و بررسی یافته ها

ا

بحث و تفسیر نتایج-1-5پژوهش .............................................................................................

.....................56-42 کاربرد یافته ها و پیشنهادات برای پژوهش های2-5

56بعدی .................................................................................. منابع و مآخذ

............................................................................................................... ................................57

فهرست جداول عنوان

صفحه : میانگین عوامل خطر استرس شغلی بر اساس جنسیت1جدول

47افراد ............................................................... بر اساس حقوق ماهانهHSE: میانگین نمره پرسشنامه 2جدول

48افراد ................................................................

فهرست نمودارها عنوان

صفحه : توزیع فراوانی نسبی افراد بر اساس میزان1نمودار

44تحصیالت ........................................................................ : میانگین نمره ی هر عامل خطر در ایجاد استرس2نمودار

46شغلی ..................................................................... : متوسط نمره هر یک از روش های مقابله با استرس در افراد مورد3نمودار

49مطالعه ......................................... : متوسط نمره استفاده از روش "با مشکل مقابله می کنم" بر حسب4نمودار

50سن ............................................

ب

فصـل اول: كليــات

3

مقدمه: 1-1 امــروزه افــراد بیش از نیمی از اوقــات بیــداری خــود را در محیطهــای کــاری میگذرانند و در نتیجه تحت تاثیر عوامل مختلفی که در محیط کارشان وجود دارد

قرار میگیرند. در کلیه محیط های کاری پنج خطر عمده ســــالمتی افـــــراد را بـــــــه مخــاطره می انـــدازد؛ این خطـــرات عبارتنـــد از عوامـــل زیـــان آور فـــیزیکی، شـــیمیایی، ارگونومیکی، بیولوژیکی و روانی. در حقیقت این عوامل سالمتی افراد در محیط کار رابه خطر انداخته و میتواند باعث بیمــاری و نــاتوانی در آنهــا شــود. مهم این است که خطرات روانی محیط کار و از جمله استرس شغلی در همـه جـا وجـود داشته و مربوط بــه شــغل خاصــی نیســت، ولی خطــرات دیگــر ممکن اســت بــر حسب کار فرد در یک محیط کاری وجود نداشته باشد. مثالً ًً یک فرد جوشــکار بــا خطرات بیولوژیکی خاصی در تماس نیست ویا یک پرســتار را خطــرات فــیزیکی

.(2, 1)چندانی تهدید نمیکند سازمان ملل متحد استرس شغلی را بیماری قرن بیستم دانست1992در سال

و چندی بعد سازمان بهداشــت جهــانی آن را مشــکلی همــه گــیر در جهــان اعالم نمــود. انجمن بین المللی کــار هزینــه هــای وارده بــه کشــورها بــه علت اســترس

درصد تولید ناخالص داخلی تخمین زده است.3.5 تا 1شغلی را درصــد نــیروی کــار در30در تحقیقات مختلف مشــخص شــده اســت کــه حــدود

ــیزان در ــد، و این م ــاری رنج میبرن ــهای ک ــه از استرس ــعه یافت ــورهای توس کش کشورهای در حال توســعه بیشــتر نـیز میباشــد. در آمریکــا هزینــه هـای ناشــی از

ــدود ــه توســط300اســترس، ســاالنه در ح ــون دالر اســت و در تحقیقی ک میلیNIOSH درصد از شاغلین آمریکایی تحت اســترس بــوده و دچــار26 انجام شده

درصــد28فرسودگی شغلی شــده بودنــد. در کشــورهای اروپــایی نــیز در حــدود ــد. در انگلســتان در شاغلین از مشکالت و بیماریهای ناشی از استرس رنج میبرن

ــد کــه افــزایش 500000 حدود 2000سال 30 کارگر دچار استرس شغلی بودن نشان میدهد .1990درصدی نسبت به سال

توجه به این نکتــه ضــروری اســت کــه امــروزه در کشــورهای پیشــرفته اســترس 1995شغلی نیز جزء موارد غــرامت پــذیر بیماریهــای شــغلی میباشــد. در ســال

تقریباً در نیمی از ایالتهای آمریکــا دادگاههــا رای بــه پــرداحت غــرامت بــه خــاطر

4

تعداد شکایات ناشــی1999ناتوانی ناشی از استرس داده اند. همچنین در سال درصد تمام موارد شکایت غرامت پذیر کــارگری در آمریکــا را بــه15از استرس

خود اختصاص داده است. باتوجه به باال رفتن آگاهی شاغلین و تصــحیح قــوانین حقــوقی درصــد شــکایات و

.(4, 3)هزینه های مربوط به این موضوع در حال افزایش است

تعریف علی رغم تحقیقات فراوان در مورد استرس هنوز تعریف واحدی در این خصوص ارائه نشده است. و تعاریف متعددی برای استرس شغلی وجود دارد. از آنجا کــه پرداختن به تمامی تعاریف مقدور نمیباشد صرفاً به مشهورترین تعاریف که مورد

قبول تعداد زیادی از دانشمندان و سازمانهای جهانی میباشد، میپردازیم.Shiromــای محیطی ــه نیازهـ ــامی کـ ــردی هنگـ ــاس فـ ــک احسـ ــترس را یـ اسـ

) استرسورها ( از توانایی ها و قابلیتهای فــردی فراتــر رفتــه و بــاعث یــک پیامــدمنفی میشود تعریف کرده است.

Selyeاسترس را به صورت عدم توازن بین قابلیتهای فـردی و نیازهــای محیطی .(5)تعریف کرده است

ارائــه شــده اســت :1997 در ســال NIOSHیک تعریــف اختصاصــی تــر توســط "استرس شغلی وقتی رخ میدهد که بین نیازهــای شــغلی بــا تواناییهــا، قابلیتهــا و خواسته های فرد هماهنگی نباشــد. " در این تعریــف عالوه برعــدم همــاهنگی بــا

تواناییها و قابلیتهای فرد به خواسته های فردی نیزتوجه شده است. از دیگــر واژه هــایی کــه در کتب و مقــاالت مربــوط بــه اســترس زیــاد بــه چشــم

.(6)میخورد استرین، مقابله و استرسورمیباشد

( : پروسه ای سایکولوژیک، رفتاری و فیزیولوژیک است که تحتStrainاسترین ) تاثیر استرس رخ داده و باعث قطع عملکرد نرمال میشود. در واقــع اســترین بــه معنای تظاهرات کوتاه مــدت فــیزیولوژیکی، روانی و رفتــاری ناشــی از اســترس میباشد و نشانه هــایی ماننــد بــاال رفتن ضــربان قلب، عــرق ســرد بــر روی بــدن،

اضطراب، بیقراری و... دارد.

5

(: توانایی فیزیکی و روانی جهت مقابله با اثرات استرس شغلیCopingمقابله )است.

( : هر عامل خارجی یــا داخلی کــه بــاعث اســترس روانی وStressorاسترسور )ــد فیزیکی شود. در واقع در محیطهای شغلی یک سری علل و عوامل وجــود دارن که در فرد ایجاد استرس مینمایند، مانند حجم کاری زیاد، سرعت کاری باال، عدم حمایت اجتماعی و... که هر کدام از این عوامل یک استرسور محسوب میشــوند

(7).

6

استرسورها همانگونه که گفتیم استرسورها عوامل ایجــاد کننــده اســترس در محیــط کــار هســتند و در اینجــا بــه بحث استرســورها براســاس یکی از تقســیم بنــدی هــا

خواهیم پرداخت.

. استرسورهای سازمانی:1 امروزه بیشتر مردم در جوامع صنعتی در گروههای سازمان یافته بـه کـار گرفتـه میشوند و تحت تاثیر عواملی کــه در این ســازمانها وجــود دارنــد، قــرار میگیرنــد.ــاری اختالف در عقیده، ارتباطات ناکافی با همکاران و روسا، تفویض وظــایف ک به دیگری، محدودیت در تصمیم گیری و قواعد و مقــررات ســازمانی از عــواملی

هستند که در هر سازمان و یا اداره ای وجود دارند.

(:Changesالف. تغییرات ) هنگامیکه در سازمانی تغییرات رخ میدهد، اســترس در کارکنــان آن ســازمان بــهــک وجود می آید. این تغییرات میتوانند هنگام راه اندازی یک خط تولید جدید در ی کارخانه یا سرویس جدید در اداره و یا تغییرات ســاختاری در ادارات و ســازمانها به وجود آیند. در صورتی که فردی نتواند با تغیــیرات فــوق منطبــق شــود، در وی استرس ایجاد خواهد شد. در تحقیقات مختلف، هنگام ایجاد یک خط تولید جدیــد، افزایش سطح اضطراب و کاهش رضایت شــغلی در کارکنــان آن کارخانــه دیــده شده است. به عبارت دیگر فرایند تغییر ممکن است تعــادل روحی فــرد در یــک

.(9, 8)سازمان را به هم زده و در وی استرس ایجاد نماید

7

ب. روابط ناکافی: ارتباطات ضعیف در ســازمانها و احســاس کم تــوجهی از طــرف مــدیریتــر ــد. ب میتواند باعث استرس شده و رضایت شغلی پایین را در کارکنان ایجــاد کن عکس حمایت شدن از طرف همکاران و سرپرستان بــاعث کــاهش اســترس در

( با سرپرست یا همکاران یک عامل اســترس زایConflictفرد میشود. تعارض ) قدرتمند است. این تعارض میتواند بین اعتقادات ایدئولوژیک یــک فـرد و اهـداف

.(10)سازمانی وجود داشته باشد و باعث ایجاد استرس در وی شود

. پیشرفت شغلی:2 از جمله عواملی که باعث ایجاد استرس در محیط کار خواهد شــد، عــدم امکــانــرفت پیشرفت کاری است. استرس ممکن است به علت هم محدود نمودن پیش شغلی و هم پیشرفت سریع شغلی رخ دهــد. معمــوالً فــردی کــه شــروع بــه کــار میکنـــد امیـــد دارد کـــه در آن چیزهـــای تـــازه یـــاد گرفتـــه و مهارتهـــای جدیـــد بیــاموزد.همچــنین فــرد دوســت دارد روزی برســد کــه خــود سرپرســت و رئیس قسمت خود شده و پله های ترقی را بپیمایـد. محــدود نمـودن پیشـرفت کـاری و اخراج یا منتظـر خـدمت کـردن فـرد میتوانـد بــاعث ناامیـدی فـرد شـده ودر وی استرس ایجاد کند. در مطالعات مختلف دیده شده است که در کــارگران اخــراج شده یا کسانی که منتظر خــدمت شــده انــد، بیماریهــای روانی، مصــرف الکــل و

دارو، زخم معده و فشار خون شیوع بیشتری دارد. پیشرفت سریع کاری نیز ممکن است بـاعث اســترس شـود. بـا پیشـرفت کـاری فرد، از وی مسئولیتهای جدیدی که برای آنها مهارت الزم را ممکن است کسب

,11)نکرده باشد، خواســته میشــود و این خــود بــاعث اضــطراب در وی میشــود 12).

. نقش سازمانی:3(:Role Conflictالف. تعارض نقش )

ــیرود.Roleنقش یا مجموعه رفتارهایی است که از شاغلین انتظار انجــام آن متعارض نقش یعنی اینکه از فرد انتظار انجام وظایف متضادی برود.

8

Rizzo ــارانش در ســال ــار گــروه تقســیم1970 و همک ــه چه تعــارض نقش را بنمودند:

ــابی شخصــی. دوم اول تعارض نقش شخصی بين يک نقش خاص و سيستم ارزي تعارض نقش داخــل فرســتنده ای اســت. در حقیقت فرســتنده کســی اســت کــه وظايف را تقسيم می کند. اين حالت زمانی اتفاق می افتــد کــه کــه يــک تقســيم کننده وظايف بيش از يک وظيفه را به فرد ديگری می دهد. ســوم فــزونی بيش از حد وظايف است که زمانی اتفــاق می افتــد کــه وظــايف بســياری بــا در نظــر گرفتن توانايی، زمان و منابع مجاز بــه فــردی تحميــل می شــود. چهــارم تعــارض وظيفه بين فرستنده ای است و آن در زمان وجــود انتظــارات دوجانبــه از نقش،

سياستهای متضاد و نيازهای ديگران و معيارهای نامناسب بروز می کند. امروزه، مهمترين تعارض بر اساس این تقسيم بندی نوع چهارم است. علت اين مسئله اين است که يک بازرس هم بايد نيارهای اجتمــاعی کــارگر و هم نيازهــای شرکت را تامين کند. اگر دستيابی به يکی میسر شــود بــه قيمت از دســت رفتن ديگری خواهد بود. در حالی که کارگر از بازرس توقــع دارد حقه بازی های بيانيه های اقتصادی را پيدا کند و گزارش دهد و مــديران را ارزيــابی کنــد و مــديران ازــاز اين بازرس می خواهند که دستکاريهای بيانيه های اقتصادی را ناديده بگيرد. ني دو بخش متعارض را نمی توان همزمان بــراورده کــرد، بنــابراين بــازرس مجبــور

.(13)است يکی را انتخاب کند

ب. ابهام نقش : یکی از شایعترین استرسورهای محیط کار میباشد. ابهام نقش وقــتی رخ میدهــد که مسئولیتهای فردی به خوبی تعریف نشده باشد و انتظارات روشنی در تصویر ذهنی فرد نباشد و یا اینکه اهداف سازمانی برای فرد مشــخص نباشــد. در واقــع افراد نسبت به آنکه چگونه باید کارشان را انجام بدهند و کاری را در چــه زمــانی به انجام برسانند و اینکه چگونه و بــا چــه معیــاری کارشــان مــورد ارزیــابی قــرار میگیرد، آگـاه نیســتند. یکی از علــل ابهـام نقش ارتبــاط ناکــافی بین مســئولین و

.(13)افراد است

9

ج. وسایل ناکافی جهت انجام کار: نوع دیگر استرس ناشی از نقش هنگامی رخ میدهـد کـه افـراد احسـاس میکننــد بین انتظارات سرپرست خود و وســایل موجــود بــرای انجــام کــار تفــاوت وجــود داشته باشد، به عبارت دیگــر وقــتی از کــارگری خواســته شــود کــه محصــولی را بدون اینکه ابزار کافی برایش تامین کنیم، تولیــد کنــد وی دچــار اســترس خواهــدــود )شد. زمان ناکافی و پرسنل کم نیز در فرد مسئول کار، باعث استرس میش

13).

د. اختیار ناکافی برای انجام کار: وقتی رخ میدهد که سرپرست به فرد اختیار کافی جهت انجــام کــار را نمیدهــد و وی را در محیط کار محدود مینماید. و در واقــع کــارگر آزادی عمــل کــافی بــرای

.(13)انجام کار را نداشته باشد، در این صورت نیز در وی استرس ایجاد میشود

(:Task.وظیفه )4 یک فعالیت واضح کاری است که یکی از گامهــای منطقی و الزم در اجــرای یــک

.(13)( را تشکیل میدهد Dutyتکلیف )

(:Work Loadالف. بار کاری )طبق تحقیقــات گذشته مشخص شــده اســت کــه هم افـــــزایش بـــــار کـــاری )

Work Over Load(و هم بــار کــاری کم )Work Under Loadمیتوانــد بــاعث ) استرس شـود. هـر دو نـوع این حـاالت خـود میتوانـد بـه دو گـروه کمی یـا کیفی

تقسیم شوند. افــزایش بــار کــاری بــه این معناســت کــه فــرد بایــد یــک کــار بســیار زیــاد را

درمحدوده زمانی مشخص به انجام برساند، یعنی از فرد بخواهنــد در یــک زمــان

محدود میزانی کار را انجام دهد که بیش از حد تواناییش باشد.

افزایش بار کاری کیفی معموالً وقتی رخ میدهد که فرد احساس میکند مهارت وتوانایی کافی جهت انجام کار را ندارد.

10

ــار را انجــام کاهش بار کاری کمی یعنی اینکه از فرد بخواهیم میزان بسیار کم کدهد و این باعث کاهش راندمان فرد خواهد شد.

کاهش بار کاری کیفی یعنی اینکــه از فــرد بخــواهیم یــک ســری کارهــای روتین و خسته کننده و تکراری را انجام دهد یعــنی مجموعــه ای از کارهــایی کــه مــوجب

تحریک ذهن فرد نمیشود. طبــق چنــدین مطالعــه نشــان داده شــده اســت کــه بــار کــاری کمی زیــاد بــاعث

عــروقی و مصــرف داروهــای مخــدر و الکــل–افــزایش بــروز بیماریهــای قلــبی میشود، همچنین دیده شده است که بار کاری کیفی باال در دانشجویان پزشــکی، حسابرسان مالیاتی و استادان دانشگاه با سطح باالی کلسترول خون در ارتبــاط

.(14)بوده است

ب. مسئولیت در برابر زندگی و رفاه دیگران: مسئولیتهای شغلی از علل مشخص استرس هســتند و افــرادی کــه مســئولیتهای شغلی سنگین تری دارند از استرس بیشتری رنج میبرند. در این بین کارهایی که متضمن مسئولیت زندگی و رفاه دیگران است، استرس بیشتری ایجاد میکننــد. در مطالعات مختلف مشخص شده است کــه پزشــکان، پرســنل کنــترل خطــوط هوایی و افرادی که در مورد زندگی دیگــران تصــمیم میگیرنــد بیشــتر دچــار زخم

معده، سکته قلبی و هیپرتانسیون میشوند.

ج. آزادی کم در تصمیم گیری :ــیری همانطور که در مدل کارازک بیان شد کم بودن قدرت و آزادی در تصمیم گ باعث افایش استرس در کارگر میشود. در مطالعات مختلــف دیــده شــده اســت که دادن اختیار و قدرت تصمیم گیری بیشتر به کارگر باعث کاهش ســکته قلــبی

.(14)و آسیب های دیگر شغلی در وی میشود

. شرایط فیزیکی محیط کار:5الف. شرایط نامطلوب کاری:

11

هر یک از ویژگیهای محیط کار کـه از شــرایط مطلــوب برخـوردار نباشــند بــاعث استرس میشوند. این ویژگیها شامل روشنایی، سر و صدا، فضــای ناکــافی کــار،

محیط کار نامرتب و کثیف و... است. مثالً اگر میزان روشنایی محیط کار کم باشد فرد به تدریج دچار استرس میشــود یا هنگامیکه سرو صدا از یک حد خاص بگذرد مــوجب افت شــنوایی خواهــد شــد. سر و صدای زیاد به جهت اینکه نمیگذارد کـارگر بــا اطرافیــانش ارتبــاط درســت داشته باشد و وی را در یک حــالت ایزولــه قــرار میدهــد میتوانــد بــاعث اســترس شود. در تحقیقات مختلف مشخص شده است که افزایش سر و صــدای محیــط کار عالوه بر اثر بر روی حلزون گوش و کری شغلی باعث افزایش فشــار خــون افراد میشود. نکته جالب اینست که وقــتی فــرد احســاس میکنــد بــر روی سـر و صدای محیط کار کنترل دارد، میزان استرس به شدت کاهش می یابد به عنوانــار پرســنل قــرار داده مثال در تحقیقی دگمه ای جهت کنترل میزان صدا در اختی شد یعنی فرد میتوانست اگر بخواهد میزان سر و صدا را کم یا زیاد کند. جــالب این بود که هر چند افراد تغییری در میزان سر و صدا ایجاد نکردند یعنی از تگمهــر کنترل صدا استفاده ننمودند ولی میزان استرشان کاهش یافت. به عبارت دیگــد )صرف احساس کنترل بر روی صدای محیط کار موجب کاهش استرس گردی

9).

ب. خطرات فیزیکی و شیمیایی: خطرات فیزیکی و شیمیایی از علل بالقوه ایجاد استرس هستند. به ویژه وقــتی فـرد در خطـر آســیب بـدنی باشــد، مشـاغل مربـوط بـه خـدمات اورژانس مثـل پرسنل نظامی، آتشنشانان، امدادگران و افراد پلیس در معرض چــنین خطــراتی

هستند.

ج. خطرات ارگونومیکی: ارگونومی علمی است که به هماهنگ سازی محیط کــاری و فعالیتهــای شــغل بــا توجه به تواناییهای فرد میپردازد و هدف آن افزایش مــیزان تناســب و همــاهنگی کار، ابزارهای کاری و نیازهای شغلی با تواناییهای فرد میباشد. طبعــاً در صــورت

12

کم بودن میزان این تناسب احتمال ایجاد استرس باال مــیرود و بــه عبــارت دیگــر احساس عدم رضایت و آسایش به واسطه شرایط ارگونومیک نامناسب ایجــاد و

منجر به افزایش میزان درجه حساسیت افراد به استرس شغلی خواهد شد. شــرایط ارگونومیــک نامناســب کــار مــوجب اختالالت بینــایی، عضــالنی و روحی- روانی شده و مسائلی مانند خستگی و سوزش چشــم، ســردرد، خســتگی و درد عضالت، ایـسکمی، تنشهـای روانی، اضطـراب، افسـردگی و... را بــه وجـود میــب آورد. در ابتدا این اختالالت گذرا میباشند ولی با طوالنی شدن شرایط نامناس ارگونومیکی این مشکالت نیز دائمی خواهند شد. مســئله بســیار مهم این اســتــال اختالالت که این گونه اختالالت بر یکدیگر اثر تشدید کننده دارند. به عنوان مث بینایی و ضعف عضالنی میتواند منجر به بروز و یا تشدید اضطراب و تنش روانی فرد شود و حال خود اضــطراب و تنش روانی بــاعث افــزایش درجــه حساســیت فرد به خستگی و درد شده و در نتیجه فرد درد و خستگی بیشــتری حس خواهــد

.(9)نمود ؛ بدین ترتیب یک سیکل معیوب ایجاد میگردد

د.عوامل شیمیایی : مواجهه با عوامل شیمیایی ممکن است باعث استرس از طــرق مختلــف شــوند. این مواد ممکن است اثرات سمی یا تحریک کننده داشته باشند و مواجهه با آنها سالمت فرد را به خطر انداخته و در وی باعث اســترس شــود. بوهــای نــامطبوع

این مواد نیز یک استرسور قدرتمند هستند.

ه. نوبت کاری : طبق تعریف به هر نوع کاری که به طور معین در خارج از ساعات کــاری نرمــال

( انجام شود، نوبت کاری گفته میشود. دیــده شــده اســت18 صبح تا 7روزانه )ــه کــار هســتند.25 تا 10که حدود درصد شاغلین بصورت نوبت کاری مشغول ب

همانطور که میدانیم نوبت کـاری بـاعث عـوارض و پیامـدهای مختلفی در کـارگر میشود ؛ کـه یکی از مهمـترین آنهـا اســترس و اســترین شـغلی اســت. تنش در نــوبت کــاران تــابع ســه دســته عوامــل اســترس زا اســت: دســتگاه ســیرکادین،

ــا توجــه–محرومیت از خواب و عوامل خانوادگی اجتماعی دستگاه ســیرکادین ب

13

به ماهیت ذاتی خود در برابر تغییرات ناگهانی و روزمره ساعات کـاری مقـاومت میکند. افرادی که بصورت نوبت کاری مشـغول بــه کــار هســتند بــه جهت بــر هم خوردن ریتم ســیرکادین دچــار فشــار و اســترس میشــوند. همچــنین خــواب فــرد

ممکن است در اثر عدم تطابق ریتم سیرکادین دچار اختالل شود. در کارگران شیفتی کیفیت و کمیت خواب کاهش می یابد. محــرومیت از خــواب خود یک عامل ایجاد کننده استرس است. چون باعث افت عملکرد کاری فــرد و افزایش احتمــال خطــا در انجــام کــار میشــود و این بــاعث تعــارض بین کــارگر و

کارفرما میشود. اجتمــاعی–از طرف دیگــر افــراد نــوبت کــار ممکن اســت مشــکالت خــانوادگی

متعددی داشته باشند و نوبت کاری باعث کم شدن رابطه فــرد بــا خــانواده خــود میشــود. مثالً زمانهــایی کــه خــانواده بیــدار هســتند ممکن اســت فــرد کــارگر در استراحت باشد و شبها که افراد خانواده فرصت گفتگو و تعامل دارند وی درسر کار باشد. همچنین در جامعه نیز فرد نــوبت کــار ممکن اســت بــه مــرور مــنزوی

.(9)گردد و باعث ایجاد استرس در وی شود (:Non – Work Sourceاسترسورهای غیر شغلی )

شامل مواردی است که جدا از شغل افراد هستند ماننـد مشــکالت خـانوادگی و مسائل شخصی افراد. نکتــه مهم این اســت کــه جــدا کــردن این استرســورها از استرسورهای شغلی بسیار سخت است. زیرا به شدت بــه هم آمیختــه انــد و بــر هم تاثیر میگذارند ؛ یعنی وقتی فرد در محیط کار مشــکل داشــته باشــد، زنــدگی شخصی وی نیز دچار مشکل میگردد و این موضوع باعث تشدید استرس و افت کیفیت کاری وی خواهد شد و دوبــاره اســترس وی تشــدید شــده و یــک ســیکل

.(9)بسته خواهیم داشت تفاوتهای فردی در پاسخ به استرسورها

فاکتورهای زیادی ممکن است روی آســیب پــذیری فــرد در برابــر اســترس تــاثیر بگذارند. ســاختار شخصــیتی، زنــدگی خــانوادگی، طبقــه اجتمــاعی و سیســتمهای حمایت اجتماعی مهمترین عوامل تاثیر گذار بر روی پاســخ بــه اســترس هســتند. ویژگیهای فردی در افراد مختلف باعث میشود که آنها حساسیت پذیری متفاوتی

14

نسبت به عوامل استرس زا داشته باشــند. در این جــا بــه تعــدادی از این مــواردمیپردازیم:

. ساختار شخیصتی :1ــهAالگوی رفتاری تیپ مجموعه ای از رفتارها یا روش زندگی است که با میل ب

رقابت، عجول بودن، بی صبری، بی قراری، حالت تهاجمی، ســریع ســخن گفتن،حالت هوشیاری باال و تنش عضالنی شدید مشخص میشود.

قرار دارد. این گروه شامل افرادی میشــودBدر طرف دیگر طیف تیپ شخصی که بســیار راحت و ریالکس، عالقــه منــد بــه کــار گــروهی و راضــی از فعالیتهــای

روزمره خود میباشند. احتمـال بیشــتری دارد کـه بـه بیماریهـایAمشخص شده است که افراد با تیپ

قلبی عروقی مبتال شوند. همچنین دیده شده اســت کـه افـراد بـا تیپ شخصـیتیA نسبت به افراد تیپ شخصیB،ــارجی در مواجهه با یک میزان ثابت استرس خ

تنش بدنی و روحی بیشتری خواهند داشت. این نکته نیز جــالب توجــه اســت کــه بعلت عجلــه ذاتی کــه دارنــد، احتمــال بیشــتری دارد کــهAافراد با تیپ شخصــی

دچار حوادث ناشی از کار شوند. افراد شخصیت وسواسی هنگام تغییر در محیط کار دچار اســترس میشــوند. این افراد به جهت شخصیت وسواس گونه خــود جهت انجــام کــار روتین خــود ممکن است آنرا چندین بار بررسی کنند. حال با تغییر نوع یــا محیــط کــار، وی نیــاز بــه

.(12, 10)بررسی بیشتر داشته و این خود باعث ایجاد استرس میشود

(:Coping. مقابله )2 به معنای مجموعه تالشهایی است که مــوجب کــاهش اثــرات منفی اســترس بــر روی احساس سالمتی فرد گردد. بعد از آنکه استرس ایجاد شد چگونگی انطباقبا آن نقش مهمی در ایجاد یا عدم ایجاد مشکالت ناشی از استرس بازی میکند.

، دو روش کلی برای مقابله توصیف کردند.Lazarus و Folkman 1980در سال ( که در آن هدف رفعProblem – Focused Copingیکی "مقابله مشکل محور")

نمودن اصل مشکل یعنی حذف یا تقلیل منشاء استرس میباشد.

15

Emotionروش دوم مقابلـه "هیجــان محـور") – Focused Copingکـه در آن ) هدف کاهش عالیم و عوارض هیجانی منتج از استرس میباشد.

از آنجایی که مقابله در افراد مختلف متفاوت میباشد لذا موجب تغییر درپاسخ به استرسورها میگردد. الزم به توضیح اســت کــه شــیوه هــای مقابلــه از ترکیــبی از تفکرات، باورها و رفتارهای فرد به وجود می آینــد. این شــیوه هــا نســبتاً در طی زمان ثابت بوده و چندان تغییر نمی کنند. تفاوتهای فردی مانند شخصــیت، ســن، تجربه، نژاد و هوش در میزان مقابله افراد با استرس تاثیر میگذارند. توجه شــود

که روشهای مقابله متاثر از تجربیات پیشین و یادگیریهای گذشته فرد میباشند. نکته ای که مهم است آن است که مقابله ممکن است باعث افــزایش اســترس نیز بشود. مثالًًًً یکی از روشهای مقابله کارگری که کارش افــزایش یافتــه اســت، اینست که آن کار را با سرعت بیشتر و طبعاً خطــای بیشــتری انجــام دهــد و این

.(15)خود میتواند باعث افزایش استرس شود

( :Locus of control.مرکز کنترل )3 بعضی از افراد معتقدند آنچه در زندگی اشان رخ میدهد حاصــل رفتــار، توانــایی، شخصیت و کوشش خود آنهاســت یعــنی این بــاور را دارنــد کــه اتفاقــات زنــدگی تحت کنترل ایشان است. به چــنین افــرادی افــراد بــا کنــترل درونی میگوینــد. از سوی دیگر عده ای از افراد اتفاقات زندگی را از کنترل خود خارج دانسته و آنرا

به شانس یا تقدیر نسبت میدهند. به این افراد، افراد با کنترل بیرونی میگویند. در مطالعات مختلف دیده شده است افرادی که کنترل درونی دارنــد نســبت بــه افراد با کنترل بیرونی، در مواجهه با مشکالت کاری دچار استرس کمــتری شــده

و از سالمت بیشتری برخوردارند.

( :Hardiness.استقامت )4ــذیری افراد سرسخت و با استقامت افرادی هستند که دارای تعهد و مسئولیت پ زیاد، نگاه خوش بینانه به مسائل و احساس کنترل بر روی وقایع و مبارزه جویی هستند. دیده شده است که چنین افرادی در حضــور استرســور شــکایت کمــتری

داشته و صدمات کمتری از استرس می بینند.

16

. عوامل غیر شغلی :5 هم مسائل و مشکالت خـانوادگی میتواننــد در محیــط کـار فکــر و ذهن کـارگر را مشغول کنند و هم مســائل کــاری ممکن اســت روی رفتــار و برخــورد کــارگر بــا خانواده تاثیر بگذارد. تقریباً تمام مدلهای استرس بر عوامل غــیر شــغلی و تــاثیر

آنها بر روی استرس ناشی از کار تاکید می کنند.ــط مشکالت خانوادگی، وضعیت نامناسب مالی، روابط نادرست در خارج از محی کار از عواملی هستند که میتوانند بر روی استرس ناشــی از کــار اثــر گذاشــته و آنرا تشدید کنند و همچــنین اســترس میتوانــد بــه محیــط زنــدگی و خــانواده فــرد منتقل شده، باعث بدتر شدن وضــعیت شــود. در حقیقت دیــده شــده اســت کــه افرادیکه مشکالت خانوادگی نداشــته و یــا از وضــعیت مــالی بهــتری برخوردارنــد

دچار استرس کمتری میشوند.

( :Social Support. حمایت اجتماعی )6 یکی از عواملی که مطالعــات زیــادی در مــورد آن صــورت گرفتــه اســت مــیزان حمایت اجتماعی از کارگر است. در حقیقت حمایت اجتماعی خوب از کارگر چه از طرف مــافوق یــا همکــاران باشــد و چــه از طــرف خــانواده و دوســتان بــاعث

.(16)کاهش اثرات استرس بر روی فرد و عوارض کمتری در وی میشود

پیامدها و عوارض استرس مهم است که بدانیم تمــام استرســها منفی یــا بــد نیســتند و در ابتــدای کــار روی

استرس را به دو گروه تقسیم کرد:Selye 1976موضوع استرس در سال 1.  Eustressیا استرس خوب و دلخواه : این نوع استرس لذت بخش بوده

و میتواند باعث اثرات مثبت مثل افزایش فعالیت و خالقیت فردی شود.2.  Distressــد: این اســترس هنگــامی رخ میدهــد کــه فــرد ــا اســترس ب ی

بــاعث ازDistressاحساس کند قادر به کنترل حادثه اســترس زا نیســت. دست رفتن کارایی و کاهش رفاه فردی میشود.

17

تحقیقات فراوانی درمورد ارتباط بین استرس و بیماریهـای مختلـف انجــام شـده است و همانطور که ذکر شد جهت مشخص شدن مکانیسم های آن نیز مــدلهای مختلفی بیان شده است. در هر صورت استرس ممکن اســت پیامــدهای روانی،

.(16)فیزیولوژیک و یا رفتاری داشته باشد ؛ که به هر کدام آز آنها می پردازیم

پیامدهای روانی:ــف بیماریهای روانی ناشی از استرس طیف وسیعی از بیماریها شامل عالئم خفی عصبی - روانی تا بیماریهای شدید روانی را دربر میگیرنــد. عالئم اولیــه و خفیــف ممکن است شامل از بین رفتن اشـتها، بی خـوابی، انقباضـات عصـبی ناگهـانی،ــر سردرد، سوء هاضمه، ناخن جویدن و کاهش تمرکز باشد. با تشدید و ادامــه اث استرس بــر روی فــرد بیماریهــای واضــح ماننــد افســردگی، اختالالت اضــطرابی،

سوماتیفرم و دردهای سایکولوژیک ممکن است رخ دهد. اینکــه اســترس چگونــه می توانــد بــاعث چــنین اثــراتی شــود، هنــوز بــه درســتی مشخص نیست و فرضیه های مختلفی مثل افزایش سروتونین و مونو آمین های دیگر به دنبال استرس ارائه شده است که جهت اثبات آنها به تحقیقات بیشــتری نیاز است. اینک به چند بیماری مهم که در بیشتر مقاالت مورد توجه قرار گرفتــه

.(17)است می پردازیم

18

(:PTSDالف. اختالل استرس پس از تروما ) در این وضعیت به دنبال یک واقعه شدید مثل حوادث شغلی یا مرگ همکار، فرد دچار وحشت و استرس شدیدی شده و پس از گذشت زمان هر چند وقت یکبــار آن حادثه در ضمیر ناخود آگاه ظاهر میشود و بــاعث عالیم اضــطراب و وحشــت در وی میشود. مثالً فرد ممکن است در خواب آن حادثه را دوباره ببینــد و همــان احساس زمان حادثه در وی ایجاد شــود. از عالئم دیگــر این ســندرم افســردگی،

کاهش فعالیت و ارتباط با محیط بیرونی است. مشاغلی که در آنها خطر فیزیکی شدید بــرای فــرد یــا همکــارانش وجــود دارد و همینطور مشاغلی که در آنها نجات جان دیگران مــد نظــر می باشــد در معــرض

(میباشند. مثل آتشنشانان، افراد پلیس و....PTSDخطر ) پزشکان شاغل در پزشکی قــانونی نــیز بــه جهت مــاهیت کارشــان ممکن اســت

( کند.PTSDصحنه های فجیعی را تجربه کنند ؛ که آنها را مستعد)

(:Mass Psychogenic Illnessب. بیماری روانی گروهی ) در این حــالت عــده ای از کــارگران بــه طــور همزمــان دچــار بیمــاری میشــوند، درحالیکه هیچ عالئمی از بیمــاران واقعی وجــود نــدارد.این حــالت بــا یــک محــرک فیزیکی مثالً بوی ناشناخته ایجاد میشود. عالئم اغلب ذهنی بوده و شــامل تهــوع، سردرد، سرگیجه و خستگی اســت. عالئم بــه مــرور بــا اقــدامات حمــایتی از بین میرونـــد. این وضـــعیت در افـــراد دارای کـــار یکنـــواخت، بـــار کـــاری زیـــاد یـــا استرسورهای فیزیکی رنج آور بیشتر دیده میشود. همچنین این حالت اضطرابی

بیشتر خانمها و طبقات پایین اجتماعی را درگیر میکند.

( :Burnoutج. فرسودگی شغلی) یکی از عوارض انتهایی استرس شغلی است که در آن فرد احســاس میکنــد کــه

در فرســودگیMaslachدیگر قادر به انجام دادن کارهایش نیست. طبق تعریـف شغلی سه جزء مشــخص شــده اســت کــه عبارتنــد از خســتگی احساســی، زوال

شخصیت و کاهش پیشرفت فردی.

19

.ج.خستگی احساسی :1 به صورت خستگی، بی خوابی، احساس نا امیدی و فشار روی خود و اینکه دیگر نمی تواند مثل گذشته کار کند، میباشد. از عالئم بارز آن وحشت بازگشت به کار

در فرد درگیر است.

.ج. زوال شخصیت :2 بــه نگــرش منفی فــرد بــه همکــاران و ســازمان اشــاره دارد. در این حــالت فــرد

نسبت به همکاران و روسا بدگمان میشود.

.ج. کاهش پیشرفت فردی:3 به صورت ارزیابی منفی از خود و احساس عدم صــالحیت در انجــام کــار تظــاهر

می یابد. هر چند بروز افسردگی شغلی ناگهانی است یعنی فرد به یکباره ابراز میکنــد کـه نمیتواند به کارش ادامه دهد ولی ایجاد آن تدریجی است واحتمــال بیشــتری داردــنین ــوند. همچ ــدر و آرامبخش ش ــای مخ ــه داروه ــاد ب ــار اعتی ــراد دچ ــه این اف ک

.(17)افسردگی و مشکالت گوارش در این افراد شیوع بیشتری دارد

.پیامدهای فیزیکی استرس :2 عروقی :–الف. بیماریهای قلبی

تعداد بیشماری از مطالعات گذشته نگر و آینده نگر اثر استرسورهای محیط کار 1976 عروقی نشان داده اند. بعد از آنکه در ســال –را در ایجاد بیماریهای قلبی

کارازک مدل تقاضا کنترل را ارائه کرد مطالعات زیــادی ارتبــاط عــدم همــاهنگی عروقی مورد بررســی–تقاضای کاری و کنترل بر روی کار را با بیماریهای قلبی

قرار دادند. دیده شده است که بار کاری زیاد با بروز بیشتر سکته هـای قلـبی ارتبـاط دارد وــد، کارگرانی که در دارای بیشتر از یک شغل بوده و یا ساعات کــار طــوالنی دارن

ــه–نسبت به گروه کنترل بیشتر دچار بیماریهای قلبی عروقی میشوند.در مطالع ای بین تضاد نقش و بیماری کاردیوواسکوالر ارتباط پیدا شده است و دیده شده

20

است که افرادی که از رضایت شغلی بیشتری برخوردارند، کمتر دچار بیماریهای قلبی عروقی میشوند. همچنین در افرادی که در کارشــان اختیــار تصــمیم گــیری

عــروقی بیشــتر–کمتری دارند مورتالیتی و موربیدیتی ناشی از بیماریهای قلــبی است.

استرس میتواند باعث افــزایش فشــار خــون نــیز بشــود. در تحقیقی دیــده شــده است که کارگرانی در یک محیط پر استرس کــار میکردنــد، فشــار خـون بــاالتری داشتند و وقتی آنها از محیــط کــار خــارج شــدند، فشــار خــون بــه حــالت طــبیعی بازگشت. همچنین در یک مطالعه افــزایش فشــار خــون دیاســتولیک در افــراد بــا

استرس کاری باال دیده شده است. بــا اســترس درHDLدر چنــدین مطالعــه افــزایش ســطوح کلســترول و کــاهش

ارتباط بوده است و دیده شده است که سطح کلسترول خون ماموران مالیاتی، دانش آموزان در هنگــام امتحانــات و کــارگران شــیفتی نســبت بــه گــروه کنــترل

.(18)باالست این فرضیه را مطــرح نمــود کــه اســترس از طریــقBjonmtrop 1997در سال

هیپوفــیز -–تغیــیرات هورمــونی در سیســتم هورمــونی و سیســتم هیپوتــاالموس آدرنال موجب تغییر در نحوه توزیع بــافت چــربی در بــدن میگــردد. و حــاال از این

عروقی میگردد.–طریق موجب افزایش بیماریهای قلبی همچنین نقش کاتکوالمین ها نیز مطرح است، به طوریکه دیده شده است افراد

با بار کاری زیاد دارای سطوح کاتکوالمین سرمی و ادراری باالتری بودند.

بیماریهای دستگاه گوارش:   ب . نقش استرس در ایجاد زخم پپتیک از مدتها قبل مورد توجه بوده اســت. امــروزه ارتباط بین استرسهای حاد و ایجاد زخم گوارشــی بــه اثبــات رســیده اســت، ولی ارتبــاط بین اســترس مــزمن و زخم پپتیــک قطعی نشــده اســت. کشــف بــاکتری هلیکوباکتر پیلوری به عنوان عامل زخم پپتیک نتوانســته اســت نقش اســترس راــاثیر در ایجــاد زخم پپتیــک کمرنــگ کنــد. مکانیســمهای مختلفی جهت چگــونگی ت استرس در ایجاد زخم پپتیک مطرح اســت. از جملــه اینکــه اســترس بــا افــزایش ترشح کاتکوالمینها ممکن است باعث افزایش ترشح اسید معده شود و یا اینکــه

21

استرس میتواند روی سیستم ایمنی و فرایندهای ترمیمی اثر گذاشته و با کاهش اثر آنها باعث ایجاد زخم شــود و همچــنین بیــان شــده اســت کــه اســترس ممکن

است نقشی در افزایش فعالیت میکروب هلیکوباکترپیلوری داشته باشد. در مطالعات اپیدمیولوژیک افزایش بروز بیماری زخم پپتیک در ســرکارگرانی کــه مسئول حفظ جان و ایمنی افراد زیردست خود هستند دیده شده است.همچــنینــنل شاغلینی که مسئولیت جان افراد دیگر به عهده آنهاست مثل پزشکان و پرس برج کنترل پرواز بیشتر دچار زخم پپتیک میشوند. دیده شده است کارگرانی کــه در انتظــار اخــراج شــدن یــا تعطیلی کارخانــه هســتند نــیز بیشــتر دچــار زخمهــای گوارشی میشوند. بار کاری زیاد باعث باال رفتن بروز زخم دئودنــوم شــده اســت ولی بــر روی بــروز زخم معــده تــاثیری نداشــته اســت. حمــایت اجتمــاعی خــوب همکاران و خانواده تاثیر استرس را بــر روی دســتگاه گــوارش کــاهش می دهــد. بیماریهای دیگر سیستم گوارشی که اســترس ممکن اســت در آنهــا نقش داشــته باشد شامل کولیت اولسراتیو، سندرم روده تحریک پذیر، سوء هاضمه و یبوست اســت. البتــه این ارتبــاط هنــوز اثبــات نشــده و تنهــا در مــورد اثــر شــیفت کــاری

چرخشی بر روی یبوست و اشتها ارتباط واضح دیده شده است. عضالنی :–ج. بیماریهای اسکلتی

عضــالنی را مــورد–مطالعات مختلفی اثر اســترس بــر روی مشــکالت اســکلتی بحث قــرار داده انــد. اکــثر مطالعــات تــاثیر اســترس را بــر روی اختالالت انــدام فوقانی مورد توجه قرار داده اند. در این مورد فرضیه هــایی نــیز مطــرح اســت. اول آنکه تنش عضالنی ناشی از استرس بــاعث افــزایش بــار اســتاتیک عضــالنیــار میشود. دوم آنکه افرادیکه در محیطهای پر استرس کار میکنند ممکن است ک کردشان با دیگران تفاوت کند. مثالً این افراد کار معمول را بــا قــدرت اضــافی و غیر الزم عضالنی انجام میدهند. مسئله سوم تاثیر عوامل ارگونومیکی است. که یــک ارتبــاط دو طرفــه دارد. یعــنی مشــکالت ارگونــومیکی ممکن اســت بــاعث افزایش استرس شود و یا اینکه اســترس بــاعث شــود کـاری در وضــعیتهای غــیر

عضــالنی بشــوند.–ارگونومیکی به انجام برسد و اینها باعث مشــکالت اســکلتی فرضیه دیگر این است که افرادیکه اســترس زیــاد دارنــد حســاس تــر بــوده و بــا

22

کوچک ترین مشکلی واکنش زیادی نشان میدهند که افــراد طــبیعی ممکن اســتبه این مشکالت توجهی نداشته باشند.

د. اختالالت سیستم ایمنی و سرطانزایی: تعداد زیادی از مطالعات بر روی حیوانات نشان داده اند که استرس احتمال ابتال به عوامل عفونی را افزایش میدهد. در انسانها نــیز اگرچــه مطالعــات کم اســت ولی دیده شده است که وقایع استرس زا بــا بیماریهـایی کـه مرتبــط بــا سیسـتم ایمنی هستند، همراهی دارند. مثالً اســترس بـاعث تغیــیراتی در آنــتی بادیهـای در

گردش سیستیوتوکیستی و پرولینواسیون لنفوسیتی میشود. از دیگر مســائلی کــه بــا اســترس ارتبــاط دارد، افــزایش مــیزان بــروز ســرطان میباشد. در این رابطه گزارشات متعدد و ضد و نقیضی وجود دارد. بعنوان مثــال

صورت گرفته است نشانگر ارتبــاط وقــایع اســترسKunceتحقیقاتی که توسط زای زندگی با ایجاد کارسینومای ریه، کولورکتال و پستان بوده است.

Bright , Johnes در تحقیقی دریافتند که استرسورهای محیط کار2001در سال همراه با افزایش بروز تمام انواع سرطانها بوده است.

فرضیات زیادی در مورد اینکه چگونه استرس باعث سرطان میشــود بیــان شــده بیــان شــده اســت اســترس بــاعثS.Cholstاست. طبق یک فرضیه کــه توســط

تغییر در متابولیسم سلولی از هوازی به بی هوازی میشود ؛ در حالیکه در سلول میزان کافی اکسیژن وجود دارد. حــال این اکســیژن اضــافی مصــرف نشــده بــه

خود سلول عمل کرده و موجب موتاسیون میگردد.DNAعنوان سم برعلیه منتشر شده اســت و بیــان میکنــد کــه1998در سال Holdenتئوری دیگر توسط

ــلولهای ــالیت س ــاهش فع ــاعث ک Naturalاســترس ب Killer ــزایش TNF-α و اف

شــده وMHC گــروه IIو Iمیشود. این تغییرات بــاعث کــاهش مولکولهــای کالس میتواند باعث ایجاد کارسینوم نماید.

ه. صدمات و حوادث : به نظر میرسد که بین استرس و صدمات محیط کــار ارتبــاط وجــود دارد؛ گرچــه مکانیســم دقیــق آن هنــوز شــناخته نشــده اســت. در مطالعــه بــر روی راننــدگان

23

اتوبوس دیده شده است که افراد با نیازهای شغلی زیاد و نارضایتی بیشتر، دچار آسیبهای کمری شده اند. همچنین دیده شده است کــه اســترس بــاعث افــزایش درد در اندام فوقانی میشود. استرس از چند راه ممکن است باعث بروز آســیب و صدمات شود. افزایش بار کاری در یک کارگر باعث میشود وی جهت انجام آن کار با سرعت بیشتری فعالیت نموده و خطاهایش افزایش یابد ؛ که این موضوع ایمنی فرد را به خطر می اندازد و همچنین فردی که ســریع کــار میکنــد یــا بعلت کار زیــاد خســته شــده ودیگــر بــه مســائل ایمــنی توجــه نمی نمایــد و این بــاعث

افزایش بروز صدمات و آسیبها در وی میشود.ــده کار شیفتی نیز ممکن است باعث افزایش آسیب و صدمه شود ؛ بطوریکه دی شده است که تغییر شیفت باعث افزایش بروز صــدمات و آســیبها در اولین روز

کاری میشود. همچنین استرس می تواند باعث افزایش مصرف الکل، سـوء مصــرف داروهـای دیگر شده و باعث افزایش بروز آسیبها و صدمات گردد ؛ بطوریکــه امــروزه یــک عامل مهم تصادفات وسایل نقلیه بعلت مصرف الکل است. از طرف دیگر دیده شده است که افرادی که آزادی تصمیم گیری کمــتری در کــار دارنــد از صــدمات

بیشتری رنج میبرند.

و. بیماریهای دیگر: بیماریهــایی مثــل آســم، دیــابت، ســردرد یــک جــزء ســایکوفیزیولوژیک داشــته وــده استرس باعث افزایش احتمال بروز و تشدید آنها میشــود. مثالً در تحقیقی دی شده است که پرسنل برج کنترل خطوط هوایی بیشتر از گروه کنترل بــه دیــابت

دچار میشوند.IIتیپ در واقع کمتر بیماری را میتوان یافت که ارتباط آن با اســترس مــورد بحث قــرار نگرفته باشد و انواعی از بیماریها از اگزما تا سرطان مورد بررسی قــرار گرفتــه

.(20-18, 6, 4)اند ولی ارتباط آنها با استرس هنوز کامالً اثبات نشده است

پیامدهای رفتاری :

24

سومین گروه از عالیم و عوارض ناشی از استرس پیامدهای رفتاری میباشند. دراینجا به تعدادی از این موارد اشاره میشود.

(:Absenteeism غیبت از کار)  .1 از جمله عوارض شناخته شده استرس است. استرس بــاعث میشــود تعــداد موارد کوتاه مدت غیبت از کار افزایش یابد. همچــنین دیــده شــده اســت کــه استرســورهای ســازمانی مثــل نیــاز کــاری بــاال و کنــترل کــاری پــایین بــاعث

افزایش غیبت از کار میشوند.

مصرف دخانیات:   .2 همانطور که میدانیم سیگار بــاعث اثــرات مختلــف جســمی و روانی بــر رویــای فرد میشود. مطالعات مختلف ارتباط واضح بین مصرف سیگار با بیماریه

عروقی، سرطان و بیماریهای انسدادی ریــه را نشــان داده انــد. دیــده–قلبی شده است افرادی که استرس بیشتری دارنــد احتمــال ســیگاری شدنشــان و تعداد سیگار مصرفی شان بیشتر است. همچنین خود ســیگار میتوانــد بــاعث

تشدید استرس شود و عوارض آن مثل اضطراب و بیقراری را بیشتر کند.

سوء مصرف دارو، الکل و اعتیاد:  .3 یکی از عوامل سوق به سوی مصرف الکل و مــواد مخــدر اســترس اســت. در حقیقت مصرف این مواد درک مــیزان اســترس دریــافتی توســط فــرد را کــاهش میدهد و همینطــور مــیزان ارتبــاط فــرد بــا خــاطرات پیشــین کــه مــوجب تشــدید

استرس میشود را کاهش میدهد.

. اختالل خواب :4 همه ما احتماالً تجربه کرده ایم که هنگام داشتن استرس دچار بیخوابی میشویم.ــر ــر روی هم اث در این مورد چیزی که مهم است اینست که استرس و بیخوابی بً متقابــل دارنــد. یعــنی بیخــوابی خــود میتوانــد بــاعث تشــدید اســترس شــود. مثال

25

بیخوابی باعث خواب آلودگی طی روز و هنگام کار شده و باعث افــزایش تعــداد.(21)خطاهای کاری میشود و این خود میتواند استرس را تشدید کند

بیان مسئله: کار فقط راهی برای تأمین نیازهای ضروری زندگی نیست؛ بلکه کار بــه عنــوان

. هرگــاه بین(22)یک عنصر حیاتی در موقعیت اجتماعی افراد به شمار می رود نیازمندی های شغلی و توانایی های کارگر تعادل وجود نداشته باشــد، اســترس

. استرس شغلی امروزه یک از پدیده های مهم در زنــدگی(15)به وجود می آید اجتماعی و تهدیدی جدی برای سالمتی نیروی کار در جهان می باشــد، بــه نحــوی که سازمان بین المللی کار، اســترس شــغلی را بــه عنــوان شــناخته شــده تــرین

. اســترس شــغلی(23)پدیده تهدید کننده سالمتی کارگران معرفی نموده اســت ــژه ای دارد. از طــرفی ســازمان ــیز اهمیت وی ــار ن ــط ک ــنی در محی از جهت ایم بهداشــت جهــانی متــذکر شــده اســت کــه بهداشــت حرفــه ای و رفــاه اجتمــاعیکارگران عنصر بسیار مهم و پیش نیــاز حیــاتی در بهــره وری، توســعه اجتمــاعی-

.(6)اقتصادی و توسعه پایدار است موسسه ملی ایمنی و سالمت شغل کشور امریکا، استرس شغلی را پاسخ هــای هیجانی و فیزیکی مضری می داند که در صورتیکه نیازمندی های شغل با توانایی ها، منــابع یــا احتیاجــات کــارگر همــاهنگی نداشــته باشــد، رخ می دهــد. بــرخی از عوامل استرس زا در محیط های کاری شــامل نیازمنــدی هــای وظیفــه یــا شــغل )نظــیر بــار کــاری، فقــدان کنــترل روی وظیفــه، ابهــام در وظیفــه(، فاکتورهــای سازمانی )نظــیر ارتباطــات بین فــردی ضــعیف، رفتارهــای مــدیریتی نامناســب(،ــانوادگی، مسائل اقتصادی و مالی، تضاد بین نقش ها و مسئولیت های کاری و خ جنبه های توسعه شغلی و آموزش )نبود فرصت هایی بــرای رشــد و ارتقــا(، جــو سازمانی ضعیف )عدم تعهد مدیریت برای نیروهای ارزشمند، پیچیدگی ارتباطات

.(17)سازمانی و...( می باشند استرس های شغلی با بسیاری از بیماری ها و پیامــدهای شــغلی مرتبــط انــد. در مطالعات متعددی این ارتباط در خصوص بیماری های قلبی عروقی، بیماری های

.(24)عضالنی-اسکلتی و برخی بیماری های دیگر بررسی شده است

26

استرس شغلی پیامدهای جدی هم بــرای کــارگران و هم بــرای کارفرمایــان دارد.ــانی، غیبت استرس یک فاکتور مؤثر در ناکارآمدی سازمانی، جابجایی نیروی انس های ناشی از کار، کاهش کیفیت و کمیت کـار، افــزایش هزینــه هــای مــراقبت از

. در طی دهــه هــای گذشــته در(25)سالمتی و کاهش رضایت از شغل می باشد تحقیقات متعددی نشان داده شده است که وظایف سازمانی یا شغلی کــه تــوأم با بار کاری زیاد و نیازها و مسئولیت های بیش از حد می باشــند منجــر بــه بــروزــایج اســترس ریسک های سالمتی زیادی می گردند. الزم به ذکر است که همه نت)منفی نیستند و گاهی استرس می تواند نتایج مثبتی نیز به دنبــال داشــته باشــد

. واکنش بدن ما به استرس کمک می کند تا تمرکـز کـنیم و کـار را بـه طــور(26 صحیح انجام دهیم؛ در صورتیکه فرصت استراحت و یا فرار از شــرایط اســترس

زا نباشد، استرس می تواند منفی باشد. هر چه تطابق یک فرد با استرس بیشتر باشد، کارایی و عمر او بیشـتر می شــود و به عکس، هر چه تطابق با اســترس کمــتر باشــد، کــارایی و عمــر او کوتــاه تــر

.(27)خواهد بود چنانچه فرد در مقابل استرس آسیب پذیر باشــد، بایــد فشــار کمــتری بــه او وارد آورد، لذا آموزش ها و توقعات مراجع قدرت باید در سطح پذیرش مخــاطبین آن

ها باشد و آن ها فشار و استرس دور از توان را بر آن ها وارد آورند. برای اینکه با استرس مقابله نماییم، اوالً باید استرس های مختلــف را شــناخت و

ثانیاً تأثیر آن ها را بر رزندگی افراد بررسی کرد. شناسایی منابع استرس و نحوه تأثیر آن بر انسان، فرد را قــادر می ســازد تــا بــا

اعمال موضع گیری خود، فشار و استرس را کاهش دهد. استرس مرگ زودرس ایجــاد می کنــد و در اثــر مــزمن شــدن آن، قســمت هــای مختلف مغز مانند حافظه کــه در امــر هیجانــات و عملکردهــای شــناختی دخــالت

دارد، در معرض آسیب های جدی و زیادی قرار می گیرد. اســترس بــاعث می شــود کــه کارکردهــای ذهــنی کــاهش یابــد و در نتیجــه قــادر نخواهیم بود تا از توانمندی ها و اســتعدادهای شایســته و ذاتی خــود بهــره کــافی ببریم و در نتیجه تالش های ما را برای رسیدن بــه اهــداف عالیــه خــود و زنــدگی

سالم و لذتبخش به فراموشی می سپارد.

27

ضـرورت درمـان اســترس از آن جهت اســت کـه تقریبــاً پایـه و اسـاس بسـیاریازبیماری های جسمی و روانی می باشد.

عالیم استرس را می توان در چهار گستره بررسی کرد: الــف( عالیم جســمانی ماننــد انقبــاض هــای عضــالنی، ســردرد، عالیم گوارشــی، تعریــق، رنــگ پریــدگی، فشــار خــون، عالیم قلــبی، عالیم ریــوی، ضــعف سیســتم

ایمنی، سرماخوردگی، تبخال و ... ب( عالیم هیجانی ماننــد اضــطراب و دلشــوره، افســردگی، عصــبانیت و تحریــک

پذیری، کاهش ارتباطات ج( عالیم شناختی مانند عدم تمرکز، اختالل در حافظه، ایجاد افکــار منفی، عــدم

تصمیم گیری، اختالل در قضاوت، احساس ناتوانی کردن، احساس پوچی کردن د( عالیم رفتاری مانند بی قراری )سندرم پای بی قــرار(، جویــدن نــاخن، جویــدنــدر، اختالل در ــواد مخ ــل جنســی، ســوء مصــرف م ــاهش می ــوابی، ک لب، بی خ

یادگیری، اختالل شغلیــده منابع ایجاد استرس در مشاغل مختلف متفاوت است. از جمله منابع ایجادکنن استرس که در بسیاری از مشــاغل وجــود دارد، اســترس شــغلی اســت و عامــل

.(23, 22, 15, 6)دیگر نیز شیفت کاری می باشد با توجه به اطالعات فوق، این مطالعه با هدف بررسی میزان استرس موجود در کارمندان دانشگاه علوم پزشکی قزوین و تعیین راه های تطــابق مــورد اســتفاده

آنان انجام شد.

28

(OBJECTIVES & HYPOTHESIS اهداف و فرضيات )2-1(:GENERAL OBJECTIVESهدف اصلي طرح: )

تعیین میزان استرس موجود در کارمندان دانشگاه علوم پزشکی قزوین و تعیینراه های تطابق مورد استفاده آنان

(SPECIFIC OBJECTIVESاهداف ويژه:)تعیین فراوانی منابع ایجادکننده استرس شغلی در کارمندان دانشگاه

علوم پزشکی قزوین تعیین فراوانی انواع راه های تطابق با آن در کارمندان دانشگاه علوم

پزشکی قزوینتعیین منابع ایجادکننده استرس شغلی و راه های تطابق با آن در

کارمندان دانشگاه علوم پزشکی قزوین بر حسب سنتعیین منابع ایجادکننده استرس شغلی و راه های تطابق با آن در

کارمندان دانشگاه علوم پزشکی قزوین بر حسب وضعیت تأهل

:HYPOTHESIS) ) فرضيات3-1فراوانی منابع ایجادکننده استرس شغلی در کارمندان دانشگاه علوم

پزشکی قزوین چقدر است؟فراوانی انواع راه های تطابق با آن در کارمندان دانشگاه علوم پزشکی

قزوین چقدر است؟ کارمندانمنابع ایجادکننده استرس شغلی و راه های تطابق با آن در

چگونه است؟دانشگاه علوم پزشکی قزوین بر حسب سن کارمندانمنابع ایجادکننده استرس شغلی و راه های تطابق با آن در

چگونه است؟دانشگاه علوم پزشکی قزوین بر حسب وضعیت تأهل

اهداف کاربردی:با شناخت عوامل ومنابع استرس شغلی به طور موثرتری برای برطرف کردن انها

اقدام نماییم.

29

فصل دوم: زمینه و پیشینه تحقیق

30

مروری بر مطالعات انجام شده:1-2

خاتوني و همکارانش در مطالعه ای با عنــوان بررســي اســترس شــغلي و-1 عوامل مرتبط با آن در حسابداران دانشگاه علوم پزشکي قزوين مطالعــه

ــر روی ــوع مقطعي را ب ــيفي-تحليلي از ن ــابداران80ای توص ــر از حس نف انجام دادند. شدت استرس و عوامل مرتبــط بــا آن از طريــق پرسشــنامه پژوهشگر ساخته انداره گيري شد و جهت ساخته شــدن اين ابــزار چنــدين پرسشنامه مرتبط با موضوع ماننــد پرسشــنامه اســتاندارد شــده اســترس

٬ پرسشـــنامه اســـتاندارد اســـترس شـــغلي آســـيپو٬شـــغلي حســـابداران پرسشنامه استرس شغلي مورد تاييد انســيتوي اســترس شــغلي آمريکــا و پرسشـــنامه اســـترس شـــغلي اســـتاينمتز اســـتفاده گرديـــد و در نهـــايت

اقتصــادي تهيــه و تنظيم٬ اجتماعي٬پرسشنامه با توجه به شرايط فرهنگي گرديد. اعتبار ابــزار بــا روش اعتبــار محتــوا و جهت اعتمــاد ابــزار از روش

بدست آمد.0.90آزمون مجدد استفاده گرديد و ضريب همبستگي معادل در تجزيه و تحليل داده ها از روش هاي آمــار توصــيفي و اســتنباطي بــراي ارتباط بين متغيير هاي تحقيق استفاده شد. نتــایج بــه دســت آمــده بــه این صورت بود که شدت استرس شغلي در اکثريت حسابداران در حــد شــديد

%(. ارتباط معناداري بين ميزان استرس شغلي تجربه شده و46.25بود ) سن و سابقه کار کارکنان وجود داشت به طوريکه زنــان شــاغل در٬جنس

ــد شــدت اين حرفه و نيز کارکناني که داراي سن و سابقه کار کمتري بودن استرس باالتري را تجربه مي کردند. همچنين مهمترين عامل ايجــاد کننــده استرس شغلي در اين کارکنان بــار کــاري نقش بــود کــه نســبت بــه ســاير عوامل در اولويت اول قرار گرفت. آن ها نتیجــه گرفتنــد بــا توجــه بــه بــاال

بــراي ســازمان هــا٬بودن شــدت اســترس شــغلي در کارکنــان حســابداري ضروري است که با به کار گيري راه کارهاي حمايتي از تاثيرات دراز مدت استرس شغلي بر کارکنان اين حرفه کــه تعــداد آنهــا در جامعــه کنــوني بــا

.(10)توجه به نيازهاي جامعه رو به افزايش است پيشگيري کنند

ــوان -2 ــا عن ــه ای ب ــا آن دردر مطالع ــط ب ــل مرتب ــغلی و عوام ــترس ش اس توسط محــبی فــرد و همکــارانشپرستاران دانشگاه علوم پزشکی قزوين

نفر از پرسنل پرستاری بــه999به روش توصيفی- مقطعی بر روی تعداد روش نمونه گيری سرشماری در يکی از بيمارستانهای آموزشی و درمانی قزوين با استفاده از پرسشنامه استاندارد اســترس شــغلی هــريس انجــام

31

شــده اســت. ابــزار جمعــآوری اطالعــات شــامل دو بخش مشخصــات بخش ميباشــد و بــا اســتفاده از نــرم2دموگرافيــک و اســترس شــغلی در

درصد مورد تحليل قــرار گــرفت.29 ، در سطح اطمينان SPSS 98افزار آن ها نتیجه گرفتند که استرس شغلی بخش مهمی از زندگی کاری افــراد را تشکيل ميدهد. با وجود متوسط به باال بودن شــدت اســترس شــغلی در جامعه ی مورد مطالعه بايد خاطر نشان کرد کــه اســترس شــغلی در دراز مدت تأثيرات جبران ناپذيری را به بار ميــآورد. از اين رو بــا تغيــير نگــرش مديريت و توجه خاص نسبت به ايجاد شــرايط مناســب محيــط کـاری و بــا مداخله در عوامل مؤثر در ايجاد استرسهای شــغلی، ميتــوان بــرای ارتقــاء

.(28)کيفيت خدمات پرستاران اقدام مؤثر نمود

در پژوهش خداویسی و همکــارانش در همــدان بــا عنــوان بررســی مــیزان-3 کــه1384استرس شغلی در بیمارستان های سطح شهر همدان در ســال

٪ 3/51 نفر انجام گــرفت و نتــایج نشــان می دهــد که310با تعداد نمونه بدون استرس شغلی بــوده انــد.٪7/48پرستاران دارای استرس شغلی و

20-24بیشترین میزان اســترس مربــوط بــه کارکنــان دارای گــروه ســنی و11-15سال، مدرک کارشناسی، جنس مونث، افــراد دارای ســابقه کــار

. (29)دارای نوبت کاری شب می باشد

کالگری و همکارانش در پژوهشی با عنوان میزان اســترس کارکنــان اتــاق-4 عمل بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی گرگان و رابطه آن

نفــر انجــام104 با تعداد نمونــه 1381با برخی از عوامل مرتبط در سال افراد دارای استرس ضعیف بودند و از٪4/54گرفت و نتایج نشان داد که

و کمــترین آن٪76بین عوامل تنش زای محیط فیزیکی، بوهای ناخوشایند .(30) بود ٪7/29نیز مربوط به ارتباط و همکاری نامناسب تیم کاری با

در مطالعــه قاســمی بــا عنــوان بررســی شــدت عوامــل تنش زای شــغلی-5 پرستاران بیمارستان های شهرهای بابل، ساری و بهشــهر بــا تعــداد نمونــه

نفر انجام گرفت و نتایج نشان داد که بیشتر کارکنان دارای اســترس170. (31)در حد متوسط می باشند

مهــرابی و همکــارانش در پژوهشــی بــا عنــوان بررســی شــدت بــرخی از-6 بــررروی1384عوامل استرس زای شغلی در پرستاران در اصفهان ســال

32

آن٪47/73 نفر انجام گرفت و نتایج نشان دادند که بیشــتر کارکنــان 170. (32)ها استرس در حد متوسط را تجربه کرده اند

ــگ )-7 ــه ی روتل ــال Rutledgeدر مطالع ــابی2009( در س ــوان ارزی ــا عن ب پرسـتارانجام119 پزشـک و 185اسـترس پزشــکان و پرســتاران بـرروی

گرفت و نتایج نشان می دهد کــه بیشــترین اســترس مربــوط بــه الگوهــای.(33)کاری مثل فعالیت ها و عادات خوابی می باشد

حسن زاده و همکارانش در مطالعه ای به روش توصــیفی پیمایشــی تحت-8 بررسی میزان اسـترس شـغلی و بهـره وری کارکنـان شـرکت گـازعنوان

بین جنســیت، وضــعیت تأهــل، چــنین نتیجــه گرفتنــد کــه اســتان کردســتان وضعیت استخدام ، شهر محل خدمت و استرس شغلی رابطه معنی داری وجلود دارد اما بین وضــعیت تحصــیالت ، ســن و ســابقه کــاری و اســترس شغلی رابطـه معــنی داری مشــاهده نشــد . بین مــیزان تحصــیالت و شــهر محل سکونت و بهره وری رابطــه معــنی داری وجـود دارد و بین جنسـیت،ــادار می باشــد. وضعیت تأهل ، سن و سابقه کاری و بهره وری رابطه معنــأثیر مهمی را در کــاهش بهــره وری در محیــط کــار در اســترس شــغلی تــاتی ــط و عملی بردارد به همین اساس شناسالیی عوامل استرس زای محی نمودن راهکارهای کاهش این استرس ها از مهم ترین عــواملی اســت کــه

.(34)د در این راه می تواند تأثیرگذار باش

33

فصل سوم: روش اجراي

تحقیق

34

نوع پژوهش:1-3

جامعه پژوهش و روش نمونه گیری تمامی کارکنان بخش اداری دانشگاه علوم پزشکی قزوین که تمایل به شرکت

در طرح داشتند

ابزار و روش گردآوری اطالعات:3-3 این مطالعه به صورت مقطعی بر روی تمامی کارمندان بخش اداری دانشگاه

کارمندان میعلوم پزشکی قزوین به جز اعضای هیئت علمی انجام گردید. بایست حداقل یک سال سابقه کار در مسئولیت شعلی خود را می داشتند. در

نفر270به واقع افراد با سابقه کاری کمتر از یک سال از مطالعه خارج شدند. response نفر حاضر به شرکت در مطالعه شدند که 194پرسشنامه داده شد که

rate (RR) ، 85/71.میباشد % وHSEهمه کارمندان که اظهار تمایل به شرکت در طرح را نمودند، پرسشنامه

COPEرا تکمیل نموده و داده ها توسط پژوهشگر عضو طرح وارد نرم افزار SPSS داده های تکیل شدند.95 گردید. الزم به ذکر است که داده ها طی پاییز

دموگرافیک شامل سن و جنس، قد و وزن و محل خدمت شعلی نیز به صورت جداگانه از بیماران اخذ گردید. فرم پرسشنامه ها و روایی هر یک به تفکیک در

انتهای رساله پیوست شده اند.

روش تجزیه و تحلیل داده ها:4-3 پس از جمع آوری داده و اطالعات دموگرافیک و تکمیل پرسشنامه ها توسط

وارد شد و توسط آنالیز های آماریSPSSداوطلبان کلیه داده ها در نرم افزار مورد بررسی تحلیلChi-Square و T-Test, ANOVAتوصیفی و تحلیلی شامل

قرار گرفتند.

مالحظات اخالقی :5-3 کلیه داده های جمع آوری شده محرمانه قلمداد شده و از ارائه آن ها با نام

بیماری اجتناب شده است.

35

فصل چهارم: نتایج تحقیق

36

-يافته هاي پژوهش: 1-4

نفر شرکت کرده اند. داده ها نشان داد کــه متوســط ســنی194در این مطالعه ســال بــا انحــراف10/39کارمندان بخش اداری دانشگاه علوم پزشــکی قــزوین

67 سال و بیشترین سن ایشــان 19 سال بود. کمترین سن ایشان 55/10معیار توزیع فــراوانی نســبی افــراد را بــر اســاس گــروه هــای ســنی1سال بود. شکل نشان می دهد.

ـاز سال 30کمتر25%

سال 40ـتا 3024%

سال 50ـتا 4036%

سال 50ـباالی 14%

: تعداد افراد مورد مطالعه بر اساس 1شکل گروه ه}ای سن}ی

37

نفــر از ایشــان151 نفــر 194در بررسی توزیع جنسی افراد مشاهده شد که از درصد نمونــه هــای مـورد بررسـی را بـه خـود اختصــاص می8/77مرد بودند که

درصــد افــراد را شــامل می شــد2/22 نفر نــیز زن بودنــد کــه معــادل 43دادند. (.2)شکل

مردـاـن%87

زـناـن%22

:} توزیع ف}راوانی نسب}ی جن}سی}ت 2}ش}کل افراد م}ورد م}طالع}ه}

38

در بررسی میزان تحصیالت افراد مورد مطالعـه مشـاهده شـد کـه بیشـتر افـراد 6/16% افــراد دیپلم، 18 درصد ایشان فوق دیپلم بودنــد. ســپس 55یعنی حدود

1 نفـر یعـنی معـادل 2 درصد فوق لیسانس و نهایتـاً 8/9درصد ایشان لیسانس، (.1درصد افراد دکتری داشتند )نمودار

دـیپلم فوق دـیپلم لیساـنس فوق لیساـنس دکترـا0

02

04

06

08

001

021

53

601

23

91

2

:توزیع فـراوانی نسبـی افـراد بـر اساس میـزان تحصیالت1نمودار نفر از افراد شرکت159در بررسی وضعیت تاهل افراد نیز مشاهده شد که

درصد افراد می18 نفر که معادل 35کننده در مطالعه متأهل می باشند و باشد مجرد بودند.

نفر تمایل به پاسخ4در خصوص میزان تقریبی درآمد افراد نیز مشاهده شد که نفر58 هزار تومان در ماه داشتند.700 نفر درآمد ماهانه تا 12سوال نداشتند. میلیون5/1 نفر درآمدی در حدود 70 میلیون تومان داشتند. 1درآمد تا سقف

5/2 نفر درآمدی در حدود 3 میلیون تومان و نهایتاً 2 نفر در حدود 47تومان، میلیون تومان در ماه داشتند.

39

در بررسی وضعیت شغلی افراد در خصوص زمان های فعالیت ایشــان مشــاهده درصــد افــراد در ســاعات1/85 نفر مطالعــه مــا یعــنی 194 نفر از 165شد که

نفـر در ســاعات شـب و یـک1 نفر فیکس عصر بودند. 27صبح فعالیت داشتند. (.3نفر نیز شیفت در گردش داشت )شکل

%58

%41 %1%1

:} فر}ا}و}ا}نی نسب}ی ا}فر}ا}د} م}و}رد} م}ط}الع}ه} بر} ا}س}اس 3ش}کل} زم}ان های فع}الی}ت} ش}غ}ل}ی

فیکس صبحفیکس عصرفیکس شبشیفت در گردش

نفــر کمــتر از151نهایتاً در بررسی میزان ساعت کاری در روز مشاهده شد که 8 تا 6 درصد از ایشان بین 9/14 نفر معادل 29 ساعت در روز فعالیت دارند. 6

8 درصد از ایشان نــیز بیش از 2/7 نفر معادل 14ساعت در روز فعالیت دارند. ساعت در روز فعالیت دارند.

40

، هفت زیــر شــاخه یــاHSEدر بررسی عوامل خطر شغلی بر اســاس پرسشــنامه عامل مورد بررسی قرار گرفت که با توجه به نسبتی کــه می بایســت بــرای هــر مورد در نظر گرفت نهایتاً نمرات زیر حاصل شد. الزم به ذکر اســت کــه نســبت

برآورد گردید. 64/2±28/0، به طور متوسط در کل HSEکلی پرسشنامه

ـنقش ـارتباط حماـیت مدـیرـاـن

حماـیت هـمکارـاـن

کنترل ـتقاضا ـتغییرـات

17.2

62.3

71.2

33.271.2

72.3

81.2

:} م}ی}انگ}ی}ن نم}ر}ه هر} عام}ل} خ}ط}ر} د}ر} 2نم}و}د}ا}ر}ا}یج}اد} ا}س}ت}ر}س} ش}غ}ل}ی

: میاـنگین ـنـمره هر عامل خطر در اـیجاد ـاسترس شغلی2ـنـمودـار

مشهود است قویی ترین عامل خطــر بــرآورد شــده در2همانطور که در نمودار ( می27/3مطالعه ما برای استرس شغلی این افـراد تقاضـا )بـا میـانگین نمـره

باشد. در واقع کارمندان دانشگاه علوم پزشکی قزوین بدنبال آنچــه کــه شــغل وــوند. پس از کارشان از ایشان مطالبه می کند دچار بیشترین حد استرس می ش

( دارای بیشـترین نمـره می باشــد. این موضـوع حکــایت از آن26/3آن ارتبـاط )ــل اســترس زا می دارد که با اختالف ناچیزی ارتباط بین همکاران اداری یک عام

( است. در واقـع نقشــی کــه فــرد در71/2باشد. در مقام سوم نیز عامل نقش ) سازمان دارد خود یک عامل استرس زا می باشــد. نکتــه حــائز اهمیت این اســت که کمترین عامل استرس زا از دیدگاه کارمندان دانشگاه علوم پزشــکی قــزوین

( بر روی شــغل و کــار افــراد می17/2( و کنترل )17/2حمایت مدیران )با نمره باشد.

41

غیر وابسته نیز نشـان داد کـه تفـاوت معنـاداری بین زنـان و مـردانT-testآنالیز بــاالتری نســبت بــهHSE( بــه طــور کلی نمــره 72/2±34/0وجــود دارد. و زنــان )

ــردان ) ــت)62/2±25/0م ــادار اس ــاری معن ــر آم ــوع از نظ ــد و این موض ( دارنP=0.036مطالعه ما در خصوص تفکیک نتایج بر اساس جنســیت و تعــیین نمــره .)

هر یک از عوامل خطر استرس شغلی نشــان داد کــه تفــاوت معنــادار آمــاری در(.1همه عوامل بین زنان و مردان وجود دارد )جدول

: میانگین عوامل خطر استرس شغلی بر اساس جنسیت افراد1جدول

تعداد میانگین انحراف معیار P Value

نقشمرد 151 2.66 .48

زن007. 43 2.90 .55

ارتباطمرد 151 3.32 .41

زن001. 43 3.04 .63

حمایت مسئولینمرد 151 2.10 .57

زن004. 43 2.41 .72

حمایت همکارانمرد 151 2.27 .50

زن004. 43 2.55 .70

کنترلمرد 151 2.08 .61

.001زن 43 2.46 .71

تقاضامرد 151 3.34 .34

زن000. 43 3.06 .59

تغییراتمرد 151 2.13 .57

زن024. 43 2.37 .80

درANOVAهمانطور که در جــدول فــوق مشــاهده می شــود و بــر اســاس آنــالیز تمامی عوامل خطر بین زنان و مــردان اختالف آمــاری معنــاداری مشــاهده شــد.

42

ــیرات ــترل و تغی عوامل خطری چون حمایت مدیران، نقش، حمایت همکاران، کن عوامل خطر قوی تری در زنان هستند و بر عکس ارتباط و تقاضا عوامــل خطــر

نسبتاً کمتری در زنان می باشند. در بررسی داده ها بر اساس گــروه هــای ســنی مشــاهده شــد کــه نقش عوامــل خطر در ایجاد استرس شغلی در کارمندان بر اســاس گــروه هــای ســنی تفــاوت

(.P>0.05معنادار آماری ندارد ) در بررسی عوامــل اســترس زا بــر اســاس وضــعیت تاهــل افــراد شــاغل آزمــون

ANOVAنشان داد کــه افــراد متأهــل عامــل تقاضــا را عامــل قـوی تــری در بــروز استرس شغلی می دانند و این تفاوت از نظر آماری معنادار می باشد. به نحــوی

بــود15/3 ±55/0 و افراد مجــرد 30/3 ±38/0که عامل تقاضا در افراد متأهل (.P=0.046که این تفاوت از نظر آماری معنادار بود )

با میزان درآمد مشاهده شد کــه افــراد بــاHSEدر بررسی نمره کلی پرسشنامه درآمد باالتر دارای استرس شغلی باالتری هستند. به نحوی که افرادی که ســطح

ــه99/2±15/0 میلیون تومان در ماه داشتند نمره 5/2حقوقی حدود و افرادی ک داشــتند29/2±44/0 هزار تومان در ماه داشتند نمــره 700سطح حقوقی حدود

(.2( )جدول P=0.009و این موضوع از نظر آماری معنادار بود )

بر اساس حقوق ماهانهHSE: میانگین نمره پرسشنامه 2جدولافراد مورد مطالعه

700000≥2.290.44

0.0091000000≥2.560.241500000≥2.670.282000000≥2.720.252500000≥2.990.15

43

Briefیافته های حاصل از پرسشنامه COPEنشان داد که کنار آمـدن بـا مشـکل متوســط3(. نمودار 58/6بیشترین روش مورد استفاده است )با متوسط نمره

هر یک از روش های مقابله را نشان می دهد.

بر اساس آنچه که به وضوح دیده می شــود داده هــای مطالعــه نشــان دادنــد کــه ( بیشترین روشی اســت کــه افــراد از58/6کنار آمدن با مشکل ) متوسط نمره

0

1

2

3

4

5

6

7

: مـتـوـسـط نمره هر یـک از روش هـاـی مـقـابله بـا اـسـترس در افراد مـورد 3نمـودار مـطـاـلعه

44

آن در مقابل مشکالت استفاده می کردند. پس از آن به تــرتیب کمــک گــرفتن از( روش های رده دوم و سوم بودند.96/4( و مقابله با مشکل )3/5دیگران )

در بررسی افراد از نظر روش های مقابله بــا اســترس کــه در گـروه هــای ســنی روش های مقابله با محدوده سنی افراد فرقی از نظر آمــاری ندارنــد بجــز روش

"با مشکل مقابله می کنم" که افراد جوان تــر بیشــتر از این روش اســتفاده می(.P=0.016کنند تا افراد مسن تر )

سال50ـباالی سال50ـتا 40 سال40ـتا 30 سال30زـیر

5.57

5.43

4.99

5.39

:} م}ت}و}س}ط نم}ر}ه ا}س}ت}ف}اد}ه ا}ز} رو}ش} م}ق}ابل}ه} ا}س}ت}ر}س} 4نم}و}د}ا}ر} ""}با م}شکل} م}ق}ابل}ه} م}ی ک}ن}م}

45

نهایتاً در خصوص بررسی وضعیت تأهل افراد در خصــوص روش هــای مقابلــه بــاً استرس مشاهده شد که افراد مجرد و متأهل در تمامی روش های مقابله تقریبا مشابه یکدیگر عمل می کنند و تفاوت آماری در نمره این دو گــروه وجــود نــدارد بجز در روش اول که فرد حواس خود را به چیز دیگری معطوف می کند. در این

( بیشــتر نســبت بــه14/5 ±04/1روش مقابله ای مشاهده شد که افراد مجرد )(. P=0.028( مورد استفاده قرار می دهند )69/4±12/1افراد متأهل )

46

فصل پنجم : بحث و بررسی

یافته ها

47

بحث و تفسیر نتایج:1-5 عوامل مختلف استرس زا وایجاد نارضایتی شغلی باعث غیبت از کار و رها

کردن شغل، حادثه های ناشی از کار و فقدان بهره وری می شود. در نهایت می بایست این نکته را در نظر گرفت که با شناخت عوامل و منابع استرس شغلی می توان به طور موثرتری برای برطرف کردن آن ها اقدام نمود. این موضوع از نظر ابعاد اقتصادی-اجتماعی در هر سیستم انسانی حائز اهمیت است. چرا

که مشاهده شده است که استرس شغلی ارتباط مستقیمی با سالمت روحی و روانی و جسمی فرد دارد. حتی مشاهده شده است که ارتباط آن با بیماری های قلبی- عروقی نیز سبب افزایش هزینه های درمانی و سازمانی می شود. از این رو تامین سالمت عمومی کارکنان هر سیستم به تبع سبب افزایش بهره وری و

,35)کاهش هزینه های تمام شده آن سیستم و حتی هزینه های ملی می شود 36).

استرس شغلی یکی از عوامل مهم ایجاد عوارض جسمی و روانی و همچنین نارضایتی شغلی در کارکنان بهداشتی و درمانی و در نتیجه کاهش کیفیت

خدمات ارایه شده می باشد. سالمت جسمی و روحی کارکنان بهداشت و درمان می تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم روی سالمت جامعه تأثیر بگذارد. با

توجه به نقش کارکنان بهداشتی و درمانی که مسؤولیت مراقبت های پیشگیرانه را در سیستم بهداشت و درمان ما به عهده دارند و ارتقا وضعیت شغلی آنان به

بهبود کیفیت خدمات در سیستم های بهداشتی می گردد، این مطالعه بر روی عوامل اداری دانشگاه علوم پزشکی قزوین انجام شد تا با شناخت استرس

شغلی و عوامل آن بتوان برای رفع آن مشکالت اقدامات الزم را اجرا نموده وارائه خدمات را ارتقا داد.

نفر مورد ارزیابی قرار گرفتند که متوسط سنی ایشان حدود194در مطالعه ما سال سن داشتند. در50 تا 40 سال بود. و غالب افراد مورد بررسی بین 39

مطالعه ای که کریم یار جهرمی بر روی ماما های دانشگاه علوم پزشکی جهرم . در مطالعه(37) سال بود 31اجرا نمود متوسط سنی افراد مورد مطالعه

پورعادلی و همکارانش مشاهده شد که غالب گروه مورد مطالعه که دندان سال38پزشکان دانشگاه علوم پزشکی کرمان بودند افراد در محدوده سنی

. البته در این مطالعه چون همسو با مطالعه ما تقسیم گروه نشده(38)بودند اند نمی توان گروه های سنی را مورد مقایسه قرار داد.

78توزیع جنسی افراد مورد بررسی در مطالعه ما به طور غالب یعنی حدود درصد افراد مردان تشکیل می دادند. توزیع فراوانی جنسی در مطالعات مختلف الگوی متفاوتی را نشان می دهد. به طوری که در برخی مشاغل جنسیت مردان

48

غالب می باشد و در برخی دیگر جنسیت زنان غالب است. برای نمونه در مطالعه ای که محبی فر و همکارانش بر روی پرستاران شاغل در بیمارستان

های دانشگاه علوم پزشکی قزوین انجام داد مشاهده نمود که زنان غالب افراد . در حالی(28) درصد افراد به خود اختصاص می دهند 85شاغل یعنی در حدود

که در مطالعه بابایی حیدر آبادی همسو با مطالعه ما غالب افراد مورد بررسی. (39)%( مرد بودند 5/93در کارخانه ریسندگی )

در مطالعه ما غالب افراد مورد بررسی میزان تحصیالت در سطح فوق دیپلم داشتند. و پس از آن میزان تحصیالت دیپلم درصد بیشتری را به خود اختصاص

داده بود. در مطالعه حسن زاده که بر روی کارکنان شرکت گاز استان کردستان درصد ایشان9/21 درصد افراد دیپلم، 4/55انجام شده بود مشاهده شد که

) درصد ایشان فوق لیسانس بودند 9/2 درصد لیسانس و 8/19فوق دیپلم، 40) .

در مطالعه ما بیشتر افراد درآمد ماهانه در حدود یک و نیم میلیون تومان و کمتر 85داشتند. همچنین با توجه به کارمند بخش اداری بودن، این نکته که حدود

151درصد کارمندان در شیفت صبح شاغل بودند امری طبیعی خواهد بود. البته ساعت در روز فعالیت6نفر از افراد مورد مطالعه اذعان نمودند که کمتر از

دارند. در مطالعه خاتونی که نسبتاً به مطالعه ما نزدیک تر می باشد مشاهده شد که

بارکاری نقش عامل استرس زای اول در میان حسابداران دانشگاه علوم پزشکی قزوین می باشد و پس از آن جو سازمانی و مسئولیت در رده های

. در مطالعه ما بیشترین عامل استرس زا تقاضا مشاهده(10)بعدی قرار دارند یا همان تقاضا به دو زیرDemands، در عامل HSEشد. در تفسیر تست

می باشد. درWork Pattern و Workloadمجموعه اشاره شده است که شامل است. این یافته ما باWorkloadواقع بارکاری جزیی از تقاضا می باشد که همان

مطالعه خاتونی همسو می باشد. کما اینکه در مطالعه ما نیز تعداد محدودی ازکارکنان حسابداری نیز مورد بررسی قرار گرفته بودند.

در مطالعه خاتونی و همکارانش بر روی افراد حسابدار در دانشگاه علوم پزشکی قزوین مشاهده شد که شدت استرس شغلی در زنان بیشتر از مردان

درصد زنان استرس در حد شدید را تجربه می کردند ولی51است بطوریکه در مطالعه. (10) درصد مردان استرس شدید را تجربه نموده بودند 39حدود

ما نیز کامالً همسو با مطالعه خاتونی مشاهده شد که نه تنها در نمره کل نمره استرس زنان بیشتر بود بلکه در عوامل خطری چونHSEپرسشنامه

حمایت مدیران، نقش، حمایت همکاران، کنترل و تغییرات عوامل خطر قوی

49

تری در زنان هستند و بر عکس ارتباط و تقاضا عوامل خطر نسبتاً کمتری درزنان می باشند.

باالترHSEما مشاهده نمودیم که با افزایش میزان درآمد، نمره کلی پرسشنامه است و در واقع افراد دارای استرس شغلی باالتری هستند. در مطالعه کبیرزاده و همکارانش مشاهده شد که با افزایش مسئولیت شغلی میزان استرس شغلی

. از این شاید بتوان به طور غیر مستقیم این ارتباط را(41)نیز افزایش می یابد لحاظ نمود که افرادی که درآمدی باالتری دارند غالباً افرادی با مسئولیت

بیشتری هستند و این موضوع همسو با یافته مطالعه کبیرزاده که در مازندرانبر روی کارکنان بخش مدارک پزشکی اجرا نموده است باشد.

در مطالعات انجام شده بررسی روش های مقابله با استرس در مطالعات داخلی و ایرانی یافت نشد. شرایط نشان داد که با مشکل کنار آمدن بیشترین روش مقابله با استرس شغلی می باشد. همچنین موارد مقابله کردن و گمگ

گرفتن از دیگران از روش های دیگر مورد استفاده افراد مورد بررسی بود. این مسئله که گرایش کارمندان به سوی پذیرش مشکل و کنار آمدن برای مقابله با

استرس شغلی زیاد است زنگ خطری برای مدیران مجموعه می باشد تا با بررسی دقیق تر جهت رفع و کاهش استرس های تحمیلی از این رخداد

جلوگیری نمایند. چرا که پذیرش مشکل بدون تغییر در خود یا محیط در واقع می تواند از توان کارکردی فرد بکاهد و اجازه ندهد که هیچ زمان فرد به بازدهی

مطلوب خود دست یابد. یافته های ما نشان داد که در گروه های سنی روش های مقابله با محدوده سنی

افراد فرقی از نظر آماری ندارند بجز روش "با مشکل مقابله می کنم" کهافراد جوان تر بیشتر از این روش استفاده می کنند تا افراد مسن تر )

P=0.016این مسئله شاید به علت کمتر مواجهه شدن با استرس ها و یادگیری .) .(43, 42, 35)دیگر روش های مقابله رخ داده باشد

کاربرد یافته ها:2-5 مطالعه ما نشان داد که استرس شغلی و عوامل آن در کارمندان بخش اداری

دانشگاه علوم پزشکی تقاضا عامل شایع تری در بروز استرس در این افراد است. همچنین تقریبا بجز در حیطه تقاضا و ارتباط در بقیه موارد در زنان عامل

قوی تری در ایجاد استرس می باشند. و نکته مهم اینکه بیشتر افراد برای مقابله با استرس ناشی به پذیرش مشکل روی آورده اند که خود نیاز به بررسی

و اصالح آن می باشد.

50

پیشنهادات:3-5 در مطالعات بعدی توصیه می گردد که شغل و سمت هر فرد نیز لحاظ گردد.

جامعه مورد مطالعه بزرگتردر نظر گرفته شود. و نهایتاً بررسی کیفیت زندگی وسالمت روانی افراد نیز پیرو پرسشنامه های جداگانه ای ارزیابی شود.

51

:(Referenceمنابع و ماخذ )

1. Agai-Demjaha T, Minov J, Stoleski S, Zafirova B. Stress Causing Factors Among Teachers in Elementary Schools and Their Relationship with Demographic and Job Characteristics. Open access Macedonian journal of medical sciences. 2015;3(3):493-9.2. Herr RM, Bosch JA, Loerbroks A, van Vianen AE, Jarczok MN, Fischer JE, et al. Three job stress models and their relationship with musculoskeletal pain in blue- and white-collar workers. Journal of psychosomatic research. 2015;79(5):340-7.3. Calogiuri G, Evensen K, Weydahl A, Andersson K, Patil G, Ihlebaek C, et al. Green exercise as a workplace intervention to reduce job stress. Results from a pilot study. Work. 2015;53(1):99-111.4. Tremolada M, Schiavo S, Tison T, Sormano E, De Silvestro G, Marson P, et al. Stress, burnout, and job satisfaction in 470 health professionals in 98 apheresis units in Italy: A SIdEM collaborative study. Journal of clinical apheresis. 2015;30(5):297-304.5. Gracia E. Stress, coping, and work engagement within the -specific job context: comment on Kaiseler, et Al. (2014). Psychological reports. 2015;116(2):377-80.6. Brauer RL. Safty and health for engineers. Wiley-Interscience. 2006.7. Han A, Bae S. Quality of Life Instruments used to Measure Job-Related Stress: a Systematic Review. Value in health : the journal of the International Society for Pharmacoeconomics and Outcomes Research. 2015;18(7):A709.8. Kamau C, Medisauskaite A, Lopes B. Inductions Buffer Nurses' Job Stress, Health, and Organizational Commitment. Archives of environmental & occupational health. 2015;70(6):305-8.9. Kasch R, Esser J, Merk H, Adler S. [Stress and job satisfaction of future colleagues in anesthesiology]. Der Anaesthesist. 2015;64(3):240-1. Stress und Berufszufriedenheit zukunftiger anasthesiologischer Kollegen.10. Khatooni M, Mollahasan M, Khoainiha S. Job stress and its related factors in accountant employees of Qazvin University of Medical Sciences. Iran Occupational Health. 2011;8(2):66-76.11. Koltai J, Schieman S. Job Pressure and SES-contingent Buffering: Resource Reinforcement, Substitution, or the Stress of Higher Status? Journal of health and social behavior. 2015;56(2):180-98.12. Lai Y, Saridakis G, Blackburn R. Job Stress in the United Kingdom: Are Small and Medium-Sized Enterprises and Large Enterprises Different? Stress and health : journal of the International Society for the Investigation of Stress. 2015;31(3):222-35.13. Yang T, Shen YM, Zhu M, Liu Y, Deng J, Chen Q, et al. Effects of Co-Worker and Supervisor Support on Job Stress and Presenteeism in an Aging Workforce: A Structural Equation Modelling Approach. International journal of environmental research and public health. 2015;13(1):ijerph13010072.14. Poulsen AA, Sharpley CF, Baumann KC, Henderson J, Poulsen MG. Evaluation of the effect of a 1-day interventional workshop on recovery from job stress for radiation therapists and oncology nurses: A randomised trial. Journal of medical imaging and radiation oncology. 2015;59(4):491-8.15. Peter R, Siegrist J. Psychosocial work environment and the risk of coronary heart disease. International archives of occupational and environmental health. 2000;73 Suppl:S41-5.16. Vagg PR, Spielberger CD. The Job Stress Survey: assessing perceived severity and frequency of occurrence of generic sources of stress in the workplace. Journal of occupational health psychology. 1999;4(3):288-92.17. Yada H, Lu X, Omori H, Abe H, Matsuo H, Ishida Y, et al. Exploratory study of factors influencing job-related stress in Japanese psychiatric nurses. Nursing research and practice. 2015;2015:805162.18. Trousselard M, Dutheil F, Naughton G, Cosserant S, Amadon S, Duale C, et al. Stress among nurses working in emergency, anesthesiology and intensive care units depends on qualification: a

52

Job Demand-Control survey. International archives of occupational and environmental health. 2016;89(2):221-9.19. Calderwood C, Ackerman PL. The Relative Salience of Daily and Enduring Influences on Off-Job Reactions to Work Stress. Stress and health : journal of the International Society for the Investigation of Stress. 2016;32(5):587-96.20. Wang FS, Jin O, Feng H, Wang FH, Ren CH. Survey and coping strategies for job stress of new nurses in pharmacy intravenous admixture service: a pilot study. International journal of clinical and experimental medicine. 2015;8(10):19406-11.21. Gamage AU, Seneviratne Rde A. Perceived Job Stress and Presence of Hypertension Among Administrative Officers in Sri Lanka. Asia-Pacific journal of public health. 2016;28(1 Suppl):41S-52S.22. Lacovides A, Fountoulakis KN, Kaprinis S, Kaprinis G. The relationship between job stress, burnout and clinical depression. Journal of Affective Disorders. 2003;75(3):209-21.23. Lotfizadeh M, Noor-hassini I, Habibi E. analysis of occupational stress and the related issues among employers of Esfahan steel company (ESCO), Iran (2009). Journal of Shahrekord University of Medical Sciences. 2011;13(5):37-45.24. Lemogne C. [Coronary artery disease: a strong association with depression and job stress]. La Revue du praticien. 2015;65(3):359-60. Maladie coronarienne : une association forte avec la depression et le stress professionnel.25. Orrung Wallin A, Jakobsson U, Edberg AK. Job strain and stress of conscience among nurse assistants working in residential care. Journal of nursing management. 2015;23(3):368-79.26. Menon BG, Praveensal CJ, Madhu G. Determinants of job stress in chemical process industry: A factor analysis approach. Work. 2015;52(4):855-64.27. Li X, Kan D, Liu L, Shi M, Wang Y, Yang X, et al. The mediating role of psychological capital on the association between occupational stress and job burnout among bank employees in China. International journal of environmental research and public health. 2015;12(3):2984-3001.28. Mohebbifar R, Kiaei MZ, Khosravizadeh O, Sadeghi T, Ahansazan H. Job stress and its related factors in nurses of Qazvin University of Medical Sciences. JMED. 2015;7(1):55-63.29. پرستاران در شغلی استرس میزان بررسی. افسر امیدی ناهید، محمدی مسعود، خداویسی

)13(،1384همدان، مامایی و پرستاری دانشکده علمی مجله. همدان شهر سطح های بیمارستان در شاغل24:50-44 . .

30. عمل اتاق کارکنان استرس میزان. پورناصر بهنام فخری، میرکریمی اکرم، ثناگو شهره، کالگری . گرگان پزشکی علوم دانشگاه به وابسته های بیمارستان مجله. مرتبط عوامل از برخی با آن راطه

55-59: 4)10;(1381 گرگان، پزشکی علوم دانشگاه علمی . .31. پرستاران شغلی زای استرس عوامل شدت بررسی. مرتضی عطار سیداحمد، قاسمی

1-7: 1387;بتسا مهندسی سایت. بهشهر و ساری بابل، شهرهای های بیمارستان . .32. عوامل برخی شدت بررسی. ناهی رفعت محسن،آسمان ندا،یزدانی پروین طیبه، مهرابی

8. 1384.اصفهان پزشکی علوم دانشگاه ارشد، کارشناسی نامه پایان. پرستاران در شغلی زای استرس .33. Rutledge T.Stucky E, Dollarhide A, Shively M, Jain S, Wolfson T,Weinger M, Dresselhaus T. A real-time assessment of work stress in physicians and nurses. Health Pschology, 2000: 28.34. گاز شرکت کارکنان وری بهره و شغلی استرس میزان بررسی. ها زاده, ن شیربیگی, حاح زاده

10-1):2(9;۱۳۹۱ ایران کار سالمت پژوهشی علمی مجله. کردستان استان .35. Chen M, Miller G, Cooper D, Wilson T. Taiwanese junior

college teachers' stress: Counseling implications. Proceedings of the Fifth International Counseling Conference; Hong Kong: International Counseling Association; 1995.36. Ramezani Nijad R, Hemati Nijad MA, Mohamadi M. The study of occupational stressor factors in teachers of physical education and sport. Olympic. 2004;25:27-36. [Persian].37. Karimyar Jahromi M, Minaei S, Abdollahifard S, Maddahfar M. The Effect of Stress Management on Occupational Stress and Satisfaction among Midwives in Obstetrics and Gynecology Hospital Wards in Iran. Global journal of health science. 2016;8(9):54170. Epub 2016/05/10.

53

38. Pouradeli S, Shahravan A, Eskandarizdeh A, Rafie F, Hashemipour MA. Occupational Stress and Coping Behaviours Among Dentists in Kerman, Iran. Sultan Qaboos University medical journal. 2016;16(3):e341-6. Epub 2016/09/09.39. Babayi Heydar Abadi A, Mohammad Pour H, Fallah Modaveri A, Mosa Farkhani M, Fallah Modaveri Ra, Afshin Aa. Study the occupational stress and its mediators in related to the jobs of workers in spinning factory in Iran. Health in Field. 2015;3(1):29-35. [Persian].40. Hasanzadeh HA, Shirbeigi N, Olazadeh H. A survey of Job Stress and Productivity among Kurdistan Gas Firm’s Staff. Iran Occupational Health Journal. 2012;9(2):1-10.41. Kabirzadeh A, Mohsenisaravi B, Asghari Z, Bagherian farabadi E, Bagherzadeh lR. Rate of general health, job stress and factors in medcal records workers. Health Information Manangment. 2007;4(2):215-22. [Persian].42. Chao MC, Jou RC, Liao CC, Kuo CW. Workplace stress, job satisfaction, job performance, and turnover intention of health care workers in rural Taiwan. Asia-Pacific journal of public health. 2015;27(2):NP1827-36.43. Lotfizadeh M, Moazen B, Habibi E, Hassim N. Occupational stress among male employees of esfahan steel company, iran: prevalence and associated factors. International journal of preventive medicine. 2013;4(7):803-8. Epub 2013/09/21.

54

Qazvin University of Medical SciencesMedical School

Reg No. Title: Study the stressors of occupational stress and methods of coping with in in Qazvin University of Medical Sciences employers in 2016

Supervisor: Dr.yazdiAdvisors: Dr.barikani Author: Dr.jamalodiniAbstract Introduction: Occupational stress is and effective factor on function of employers. In this study we tried to determine the mediator of this kind of stress and the coping methods toward these.

Methods: 194 employers of Qazvin University of Medical Sciences office enrolled the study. Demographic data was recorded in questionnaire. Occupational stress mediators were accessed by HSE questionnaire and the methods of coping evaluated by Brief COPE questionnaire. Data were analyzed by SPSS software.

Results: The most risk factor of occupational stress was demands. Except demands and connection other risk factors was more prominent in women than men. The most common coping method for occupational stress was accepting the problem.

Conclusion: it seems by decreasing the workload we can decrease the demands as the most common stressor.

Keywords: Occupational Stress, Employer, Demand, Occupational stress questionnaire

55

Qazvin University of Medical SciencesMedical School

Thesis for degree of medical doctor

Title:Study the stressors of occupational stress and methods of coping with in in Qazvin University of Medical Sciences

employers in 2016

Supervisor:

Dr.Yazdi

Advisors:

Dr.Barikani

By:

Dr.Seyed Mohammad Hossein Jamalodini

Reg No. Year: 2016

56

57