3 , taze beton Özellİklerİ · 2020. 2. 25. · vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve...

16
1 ZONGULDAK BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ INS 230 İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI 3. HAFTA TAZE BETON DENEYLERİ 3.1 GİRİŞ, TAZE BETON ÖZELLİKLERİ Çimentonun, suyun, agreganın (ve gerektiğinde, katkı maddelerinin) birlikte karılması sonucunda elde edilen beton karışımı, şekil verilebilir, yumuşak bir karışımdır. Ancak, çimento ve suyun birleştiği anda başlayan hidratasyon devam ettikçe, çimento hamuru giderek katılaşır. Taze beton, henüz tamamen katılaşmamış, şekil verilebilir durumdaki betondur. Bu deney setinde taze betonun fiziksel özellikleri incelenecektir. İncelenecek olan taze betonun hazırlanmasında kullanılacak reçete deney öncesinde yayımlanan beton tasarım yönergesine göre, belirlenen 4 grup için ayrı ayrı hesaplanacaktır. Her grup kendi hazırladığı taze beton harçlarının özelliklerini inceleyecek ve kürlenmeden sonra dayanım testlerini tamamlayacaklardır. 3.2 BETON MALZEMELERİN KARIŞIMA KONMASI Önceden tasarımı yapılmış olan beton reçetesi için betonyere önce karma suyunun küçük bir miktarı (% 10) konmalıdır. sonrasında betonyere önce agregaların yaklaşık % 10 u takiben çimentonun tümü ve daha sonra agregaların geri kalan kısmı betonyere yerleştirilir ve katı malzemeleri karışıma eklenir. Suyun geri kalan kısmı betonyere konulur. Beton karışımında uçucu kül, öğütülmüş granüle yüksek fırın cürufu, silis dumanı gibi mineral katkılar kullanılacaksa, bu tür katkılar çimento ile birlikte konulmalıdır. Kimyasal katkı maddeleri karma suyu ile birlikte konulmalıdır. Ayrı iki tip katkı maddesi kullanılacaksa, önce bir tip katkı maddesi suyun bir bölümü ile birlikte konulmalı ve bu katkı maddesinin etkisi için kısa bir süre geçtikten sonra diğer tip katkı maddesi geri kalan su ile birlikte kullanılmalıdır. Bütün bu malzemelerin yerleştirilmesi sırasında betonyer belli bir tempoda döndürülmelidir. Asıl karma işlemi, bütün malzemelerin betonyere yerleştirilmesi ile başlamakta ve tamamlanmaktadır. 3.3 BETON KARIŞIMININ YAPILMASI Reçete malzemelerinin karılması için gerekli süre, betonyerin kapasitesi ve yerleştirilen malzemenin miktarı ile doğrudan ilişkilidir. Bu sürenin ¾ m 3 beton üretimi için 1 dakika ve bu

Upload: others

Post on 22-Jan-2021

7 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

1

ZONGULDAK BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

INS 230 İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI

3. HAFTA TAZE BETON DENEYLERİ

3.1 GİRİŞ, TAZE BETON ÖZELLİKLERİ

Çimentonun, suyun, agreganın (ve gerektiğinde, katkı maddelerinin) birlikte karılması

sonucunda elde edilen beton karışımı, şekil verilebilir, yumuşak bir karışımdır. Ancak, çimento

ve suyun birleştiği anda başlayan hidratasyon devam ettikçe, çimento hamuru giderek

katılaşır. Taze beton, henüz tamamen katılaşmamış, şekil verilebilir durumdaki betondur.

Bu deney setinde taze betonun fiziksel özellikleri incelenecektir. İncelenecek olan taze

betonun hazırlanmasında kullanılacak reçete deney öncesinde yayımlanan beton tasarım

yönergesine göre, belirlenen 4 grup için ayrı ayrı hesaplanacaktır. Her grup kendi hazırladığı

taze beton harçlarının özelliklerini inceleyecek ve kürlenmeden sonra dayanım testlerini

tamamlayacaklardır.

3.2 BETON MALZEMELERİN KARIŞIMA KONMASI

Önceden tasarımı yapılmış olan beton reçetesi için betonyere önce karma suyunun küçük bir

miktarı (% 10) konmalıdır. sonrasında betonyere önce agregaların yaklaşık % 10 u takiben

çimentonun tümü ve daha sonra agregaların geri kalan kısmı betonyere yerleştirilir ve katı

malzemeleri karışıma eklenir. Suyun geri kalan kısmı betonyere konulur. Beton karışımında

uçucu kül, öğütülmüş granüle yüksek fırın cürufu, silis dumanı gibi mineral katkılar

kullanılacaksa, bu tür katkılar çimento ile birlikte konulmalıdır. Kimyasal katkı maddeleri karma

suyu ile birlikte konulmalıdır. Ayrı iki tip katkı maddesi kullanılacaksa, önce bir tip katkı

maddesi suyun bir bölümü ile birlikte konulmalı ve bu katkı maddesinin etkisi için kısa bir süre

geçtikten sonra diğer tip katkı maddesi geri kalan su ile birlikte kullanılmalıdır. Bütün bu

malzemelerin yerleştirilmesi sırasında betonyer belli bir tempoda döndürülmelidir. Asıl karma

işlemi, bütün malzemelerin betonyere yerleştirilmesi ile başlamakta ve tamamlanmaktadır.

3.3 BETON KARIŞIMININ YAPILMASI

Reçete malzemelerinin karılması için gerekli süre, betonyerin kapasitesi ve yerleştirilen

malzemenin miktarı ile doğrudan ilişkilidir. Bu sürenin ¾ m3 beton üretimi için 1 dakika ve bu

Page 2: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

2

miktarı aşan her ¼ m3 beton üretimi için ek olarak ¼ dakika sürenin yeterli olacağı

belirtilmektedir.

Laboratuvar tipi betonyer

3.3.1 İşlenebilirlik

Taze betonun kolayca karılabilmesi, segregasyon yapmadan taşınabilmesi,

yerleştirilebilmesi, sıkıştırılabilmesi ve yüzeyinin düzeltilebilmesi, betonun ne ölçüde işlenebilir

olduğunu göstermektedir. O nedenle, bu özeliklerin tümü işlenebilirlik adı altında tek bir özelik

olarak ifade edilmektedir.

Yeterli işlenebilirliğe sahip olmayan taze beton, sertleştiğinde, yeterli dayanımı ve

dayanıklılığı gösteremez, işlenebilirlik özeliği, betonun yapısından kaynaklanan şu özelikler ile

ilgilidir Taze beton kütlesinde akma başlatacak kuvvete karşı betonun göstereceği direnç

(kayma dayanımı), Akma başladıktan sonraki hareketlilik (akıcılık),Betonu oluşturan

malzemelerin birbirine ne ölçüde bağlandıkları, böylece, segregasyona karşı göstereceği direnç

(kohezyon), ve Yerleştirilmeyi ve yüzeyinin düzeltilmesini etkileyen yapışkanlık.

3.3.2 Kıvam

Kıvam, taze beton karışımının ıslaklık derecesi anlamına gelmektedir. Kıvam teriminin

taze betondaki su miktarı olarak tanımlanması yanlıştır. Kıvam, betonun ne ölçüde ıslak veya

kuru olduğunu tanımlamaktadır.

Kıvamı çok yüksek olan bir taze beton, düşük kıvamdaki bir betona göre daha rahat

karılabilmekte, daha rahat pompalanabilmekte ve çoğu kez daha rahat yerleştirilebilmektedir.

Ancak, beton kıvamının çok yüksek olması, betonun işlenebilirliğinin mutlaka yeterli olduğu

anlamına gelmemektedir. Zira aşırı derecede sulu bir beton karışımının kalıplara yerleştirilmesi

Page 3: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

3

ve sıkıştırılması işlemlerin betondaki çimento harcı ile iri agregalar kolayca segregasyon

gösterebilmektedir, yani, bu tür betonlar yeterli işlenebilmeye sahip olamamaktadırlar.

3.3.3 İşlenebilmeyi ve Kıvamı Ölçme Yöntemleri

Taze betonun kıvamının ve işlenebilirliğinin araştırılabilmesi için kullanılan deney

yöntemleri Çökme deneyi, Vebe deneyi, Sıkıştırma faktörü deneyi, Akıcılık deneyi (Sarsma

Tablası Deneyi) gibi setlerdir.

Kıvam sınıfları, dört farklı yöntemle belirlenen kıvam özelliklerine göre oluşturulmuştur.

Aşağıda verilen kıvam sınıfları arasında doğrudan ilişki kurulamaz.

1. Çökme (Slump) Sınıfları

2. Vebe Sınıfları

3. Yayılma Sınıfları

5. Sıkıştırılabilme Sınıfları

3.4 ÇÖKME (SLUMP) SINIFI TAYİNİ

Taze betonda Çökme Sınıfı tayini standartta boyutları belirlenmiş çökme hunisi ile TS EN

12350-2/Nisan 2002 ye göre yapılmaktadır. Elde edilen çökme değerine göre kıvam sınıfı

belirlenir. Çökme deneyi koni şeklinde bir kalıba doldurulan taze betonun kalıp çekildikten

sonraki çökme miktarının ölçülmesi esasına dayanır. Bu deney yöntemi ülkemizde son derece

yaygın olarak kullanılmaktadır. Fakat yanlış olarak çökme deneyinden elde edilen sonuçlar

betonun işlenebilirliği olarak değerlendirilmektedir.

Çökme deneyinin yapılışı: Koni biçimindeki çökme hunisi deneyden önce ıslak bir bezle

silinir ve huni, nemli ve su emmez bir yüzeye yerleştirilir. Huniye taze beton üç katman halinde

her katmanın 25 kere şişlenmesiyle yerleştirilir. Katmanın şişlenmesi her defasında dışarıdan

Page 4: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

4

içeriye doğru dairesel bir yol izleyerek ve betonun yüzeyine dik bir şekilde yapılmalıdır. Orta

ve üst katmanların yerleştirilmesi sırasında şiş alttaki katmana 2,5 cm civarında girmelidir.

Çökmenin ölçülmesi: Beton üç tabaka halinde huniye yerleştirildikten sonra huni

yavaşça dik bir şekilde yukarıya kaldırılır ve çöken betonun yanına konur. Çökme hunisinin

üzerine yatay olarak konan şişleme çubuğunun alt yüzeyi ile çöken betonun üst yüzeyi

arasındaki mesafe taze betonun çökme değeri olarak not edilir.

Çökme deneyi uygulamaları ve ölçülmesi

Çökme deneyi sonuçlarının değerlendirilmesi: Taze beton karışımının yapısına bağlı

olarak, betonun göstereceği çökme, şekilde görüldüğü gibi değişik tarzlarda yer almaktadır:

Hakiki Çökme: Kütlenin şeklinde fazla bozulma ve kırılma olmadan meydana gelen,

beton üst kesitinde aşağı yukarı eşit miktarda yer alan çökmedir.

Kayma Çökmesi: Beton kütlenin bir yanında çok az, diğer yanında çok fazla çökmenin yer

aldığı şekildir.

Tamamen Çökme: Genel olarak beton karışımının çok sulu olduğunu, betonda çok az

miktarda çimento kullanıldığını işaret etmektedir.

Tamamen Çökme Kayma Çökmesi Hakiki Çökme

Page 5: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

5

Ölçülen çökme değerlerine bağlı olarak taze betonun hangi çökme sınıfına gireceği

gösterilmektedir. Ayrıca aynı taze betonda yapılacak çökme deneylerinde çökme sınıfına ait

toleranslarda verilmiştir (TSE EN 206-1).

çökme sınıfları ve toleransları

SINIF Çökme Tolerans

S1 10-40 mm ± 10 mm

S2 50-90 mm ± 20 mm

S3 100-150 mm ± 30 mm

S4 160-210 mm ± 30 mm

S5 > 220 mm ± 30 mm

Slump değeri (Grup No 1☐ 2☐ 3☐ 4☐) ....................................................................................

Çeşitli yapı elemanları için uygun çökme değerleri

Yapı Elemanları Çökme Değerleri

min max

Betonarme temeller 8 cm 3 cm

Donatısız beton temeller, kesonlar, alt yapı duvarları, kanal kaplama betonları 7 cm 2 cm

Döşeme, kiriş, kolon, betonarme perdeler, tünel yan ve kemer betonları 10 cm 5 cm

Yol kaplama betonları, köprü ayakları 5 cm 3 cm

Tünel taban kaplama betonları 5 cm 2 cm

3.5 VEBE SINIFI TAYİNİ

Taze betonda Vebe Sınıfı Vebe ölçer (konsistometre) ile tespit edilir (TS EN 12350). Elde

edilen Vebe süresi değerine göre taze betonun kıvamı belirlenir.

Page 6: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

6

Vebe deney aleti

Vebe süresi = t(Vson/Vilk) = s (cm3/cm3)

Deneyde koni şeklinde bir kalıpla standart bir şekilde titreşim veren tabla üzerine

yerleştirilen taze betonun silindir haline gelmesi için gerekli zaman ölçülür. Koni halindeki

numune tablaya yerleştirildikten sonra standart ağırlıktaki plaka betonun üzerine konur ve

tablaya titreşim verilir. Bu titreşim altında numune silindir kaba tamamen yayılıp silindir halini

alıncaya kadar geçen süre Vebe cinsinden betonun işlenebilirlik değeridir. Değişik kıvamlardaki

betonların Vebe süreleri ve sınıfları aşağıda tabloda verilmiştir. Elde edilen Vebe süresi

değerine göre betonun kıvamı belirlenir.

Vebe sınıfları ve toleransları

SINIF Vebe süreleri Tolerans

V1 > 31 s ± 3 s

V2 30-21 s ± 3 s

V3 20-11 s ± 3 s

V4 10-6 s ± 2 s

V5 5-3 s ± 1 s

VeBe süresi (Grup No 1☐ 2☐ 3☐ 4☐) ......................................................................................

3.6 YAYILMA SINIFI TAYİNİ

Taze betonda Yayılma Sınıfı TS EN 12350 göre boyutları ve tipi belirlenmiş yayılma

tablasında betonun serbest düşürülmesi işleminin 15 kez tekrarlanması ile tespit edilir. Elde

Page 7: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

7

edilen Yayılma çapı değerine göre taze betonun kıvamı belirlenir. Taze beton yayılma hunisine

2 kademede 10 defa şişlenerek konur. Huni yavaşça dik bir şekilde yukarıya kaldırılır. Yayılma

tablasının yanında bulunan ayaklığa basılarak alt tabla sabitlenir. Üst tabla tutma kısmından

tutularak yukarıya kaldırılır ve serbest bırakılır. Bu işlem 15 kez tekrarlanır. Betonun yayılması

ölçülür.

Yayılma deney seti

TSE EN 206-1 e göre Yayılma sınıfları ve toleransları

SINIF Yayılma Çapı Tolerans

F1 < 340 mm ± 30 mm

F2 350-410 mm ± 30 mm

F3 420-480 mm ± 30 mm

F4 490-550 mm ± 30 mm

F5 560-620 mm ± 30 mm

F6 > 630 mm ± 30 mm

Yayılma değeri (Grup No 1☐ 2☐ 3☐ 4☐) .................................................................................

3.7 SIKIŞTIRILABİLME SINIFI TAYİNİ (WALZ DENEYİ)

Taze betonun Sıkıştırılabilme Sınıfı prizma şekilli bir kap içerisine gevşek halde

yerleştirilmiş taze betonun vibratör ile hacminde daha fazla küçülme meydana gelmeyinceye

kadar sıkıştırılmasıyla tespit edilir (TS EN 12350-4). Elde edilen Sıkıştırılabilme Derecesi ile

kıvam sınıfı belirlenir.

Page 8: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

8

Sıkıştırabilme deney seti

Bu deney, tabanı 20x20 cm kare boyutlu yüksekliği h=40 cm olan prizmatik bir çelik kap

içine betonun sıkıştırılmadan kabın üst yüzeyinden doldurulması daha sonra bir dalıcı

vibratörün yavaşça daldırılıp çıkarılması sonucu S kaptaki çökme miktarı belirlenir.

𝑊𝑎𝑙𝑧 𝑠𝚤𝑘𝚤ş𝑚𝑎 𝑜𝑟𝑎𝑛𝚤 =ℎ

ℎ − 𝑆

S çökme miktarının ölçülmesi

TSE EN 206-1 e göre sıkıştırma dereceleri

SINIF Sıkıştırma Derecesi Tolerans

C0 > 1,46 % ± 0,10

C1 1,45-1,26 % ± 0,10

C2 1,25-1,11 % ± 0,08

C3 1,10-1,04 % ± 0,05

Sıkışma değeri (S) (Grup No 1☐ 2☐ 3☐ 4☐) .............................................................................

Page 9: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

9

Kıvam ve İşlenebilirlik Deney Yöntemlerinin Karşılaştırılması

Taze betonun kıvamını (ve işlenebilirliğini) bulabilmek için kullanılmakta olan her deney

yönteminde taze beton ayrı ayrı koşullar altında deneye tabi tutulduğu için, değişik deney

yöntemleriyle elde edilen sonuçların gerçekçi bir karşılaştırması yapılamaz. Çökme deneyi,

gerek laboratuvarda ve gerekse sahada, beton kıvamını ölçebilmek amacıyla kullanılan pratik

bir yöntemdir. Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir

laboratuvar deneyidir.

Farklı deney yöntemleri ile elde edilebilen sonuçlar

Beton Kıvamı Deney Yöntemleri

Çökme Vebe

Aşırı kuru 32 – 18 s

Çok kuru 18 – 10 s

Kuru 0 - 2,5 cm 10 – 5 s

Kuru-Plastik 2,5 – 5,0 cm 5 – 3 s

Plastik 7,5 – 10,0 cm 3 – 0 s

Akıcı 15,0 – 17,5 cm

3.8 TERS SLUMP DENEYİ

Kendiliğinden yerleşen (sıkışan) betonun kıvamında kullanılır. Çökme Hunisi ters çevrilir

ve betonla doldurulur. Huni dik bir açı ile yukarıya doğru çekilir. Betonun yayılması x ve y

yönlerinde ölçülür.

Page 10: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

10

3.9 L KUTUSU DENEYİ

Kendiliğinden yerleşen (sıkışan) betonun kıvamını bulmada kullanılır. Çeper etkisini

inceler.

KYB kıvamının ölçülmesinde L kutusu yöntemi

3.10 TAZE BETONUN HAVA MİKTARININ ÖLÇÜLMESİ

Taze betonda hava miktarı deneyi iki farklı cihazın kullanıldığı su sütunu ve basınç ölçme

olmak üzere iki farklı deney yöntemi ile belirlenir (TS EN 12350).

Aerometre

Page 11: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

11

Basınç ölçme: Beton, içerisinde hava kalmayacak şekilde, hava ölçer kabına, kepçe ile üç

tabaka halinde doldurularak sıkıştırılır. Kapak düzeneği yerleştirilerek, kaba kelepçelenir. Ana

hava vanası kapatılır ve A ve B vanaları açılır. Şırınga kullanılarak A veya B vanasından, diğer

vanadan su çıkıncaya kadar cihaza su doldurulur. Kapalı hava hücresine bağlı hava tahliye

vanası kapatılır ve kapalı hava hücresi içerisine, basınç gösterge ibresi, başlangıç basınç (sıfır)

çizgisine gelinceye kadar hava pompalanır. A ve B vanalarının her ikisi de kapatılır ve ana hava

vanası açılır. Basınç ibresinin gösterdiği değer hava yüzdesi olarak okunur.

Hava boşluğu değerleri

Seviye Tekrarlanabilirlik Uyarlık

% 5,6 0,4 1,3

Su sütunu: Kap taze betonla sıkıştırılarak doldurulur. Kapak yerleştirilerek, kaba

kelepçelenir. Kapak ve kap arasında, basınç kaçağının olmaması sağlanır. Alete su doldurulur

ve kapak iç yüzeyinde bulunan hava kabarcıklarını çıkartmak için tokmak ile hafifçe vurulur.

Düşey gözleme borusundaki su seviyesi, hava giriş ağzı açık tutularak, fazla su, küçük vanadan

atılarak sıfıra getirilir. Hava giriş ağzı kapatılır ve deney basıncı P, hava pompası yardımıyla

uygulanır. Gözleme borusundaki su seviyesi, h1, ölçekten okunarak kaydedilir ve basınç

boşaltılır. Boruda oluşan yeni seviye (h2) tekrar okunur ve h2 nin, % 0,2 veya daha küçük hava

içeriği göstermesi halinde (h1-h2) görünür hava miktarı, A1, olarak, % 0,1 yaklaşımla kaydedilir.

h2 nin % 0,2 den daha fazla hava içeriği göstermesi halinde ise, deney basıncı P, tekrar

uygulanır ve su seviyesi, h3 ve basıncın boşaltılmasından sonraki su seviyesi, h4 okunur. (h4-h2)

nin % 0,1 veya daha küçük hava içermesi halinde (h3-h4) görünür hava içeriği olarak kaydedilir.

(h4- h2) nin % 0,1 den daha büyük hava içermesi halinde, kapta sızıntı olabileceğinden deney

geçersiz sayılır.

Page 12: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

12

a) Sıfır basınç b) Sistemin P basınçta c) P basıncının boşaltılmasından çalıştırılması sonra

sıfır basınç

1) Selenoid vana 2) Hava giriş deliği veya vanası h1 3) Su tahliye vanası h2 4) İşaret sıfır

basınçta okuma değeri 5) Su 6) Kelepçe 7) Beton 8) Hava pompası 9) Basınç etkisiyle düşmüş

seviye

Hava miktarı (Grup No 1☐ 2☐ 3☐ 4☐) .....................................................................................

3.11 BETON SICAKLIĞI

Özelikle kalıp sökme süresi, olgunluk ve termik rötre için önemlidir. Standart en düşük

taze beton sıcaklığını +5°C olarak öngörmektedir.

3.12 BETON NUMUNE KALIPLARI

Numune kalıpları, çimento, beton katkı maddeleri ile reaksiyona girmeyen çelik, dökme

demir veya plastik gibi su emmeyen ve su sızdırmayan malzemeden yapılmaktadır. Genelde

silindir, küp ve prizma şeklinde numune kalıpları kullanılır. Kalıpların iç yüzeyleri, pürüzsüz ve

kaygan olmalıdır. Numune kalıplarının iç yüzeyleri beton konmadan önce hafifçe yağlanır.

Numune Boyutları; Türkiye, ABD ve birçok ülkede, silindir numunenin çapı 15 cm ve yüksekliği

30 cm dir. Türkiye de, son yıllarda 20 cm boyutlu küp numuneler kullanılmamakta, daha çok

15 cm boyutlu küp numuneler kullanılmaktadır.

3.13 BETON NUMUNELERİNİN SIKIŞTIRILMASI

Beton, numune kalıbına yerleştirildikten hemen sonra, tam sıkıştırma işlemi yapılacak,

ancak ayrışma olmayacak şekilde ve yüzeye aşırı şerbet çıkmayacak şekilde sıkıştırılacaktır.

Alınan her numune masa tipi vibratör, dalgıç vibratör veya şiş ile sıkıştırılmalıdır. Numuneler

Page 13: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

13

vibratörle sıkıştırılacaksa kalıp tamamen doldurulur, tokmakla sıkıştırılacaksa beton, küplerde

iki, silindirlerde üç eşit tabaka halinde doldurulur ve sıkıştırılır. İki tür sıkıştırma yöntemi vardır;

Genelde laboratuvarda deney numuneleri hazırlanırken şişleme veya masa vibrasyon

sıkıştırma yöntemleri kullanılır. Şartnamelerde belirtilmemişse sıkıştırma yöntemi betonun

işlenebilirliği dikkate alınarak belirlenir.

Deney numuneleri hazırlanırken kullanılacak şişleme çubuğu türü ve darbesi sayısı

Silindir Şeklinde Numuneler

Silindir Çapı darbe Sayısı/tabaka

515 cm 25

15 cm 25

20 cm 50

25 cm 75

Küp Şeklinde Numuneler

Numune üst yüzey alanı darbe sayısı/tabaka

175 cm2 e kadar 25

136-300 cm2 Her 7 cm3 için bir darbe

301 cm2 veya daha fazla Her 15 cm3 için bir darbe

Mekanik titreşim yöntemiyle sıkıştırma işleminde her tabaka için vibrasyon işlemine

tabakanın tümü yerleştirildikten sonra başlanmalıdır. Her tabaka için, beton kıvamına, vibratör

türüne, numune kalıbına bağlı olarak uygun bir vibrasyon süresi kullanılır. Beton tabakası

yüzeyinin düzgün ve parlak bir görünüm kazanması yeterli vibrasyon uygulanmış olduğunu

gösterir. vibrasyondan sonra kalıp tam olarak dolmamışsa, ilave edilecek beton, kalıbın üst

yüzeyinden en fazla 3 mm taşacak miktarda olmalıdır.

Numuneleri hazırlanırken kalıplara yerleştirilecek beton tabakası derinlik ve sayıları

Numune Şekli Sıkıştırma Yöntemi

Numune Derinliği Tabaka Sayısı Yaklaşık Tabaka

Derinliği

Silindir

Şişleme 30 cm ye kadar 3 -

30 cm den fazla 4 veya fazla 10 cm

Vibrasyon 46 cm ye kadar 2 -

46 cm den fazla 3 veya fazla 20 cm

Küp

Şişleme 20 cm ye kadar 2 -

20 cm den fazla 3 veya fazla 10 cm

Vibrasyon 20 cm ye kadar 1 -

20 cm den fazla 2 veya fazla 20 cm

Page 14: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

14

3.14 TAZE BETONUN BİRİM AĞIRLIĞI (YOĞUNLUĞU)

Taze beton hacmi ve kütlesi bilinen, rijit ve sızdırmaz bir kap içerisine sıkıştırılarak

yerleştirilir ve tartılır. Tartım sonucu kabın hacmine bölünerek yoğunluğu hesaplanır. Grupların

tasarladığı betonların dayanım testleri için yağlanmış 15×15×15 lik küplerde numune

alınacağından yine hacmi bilinen bu kaplar yoğunluk tartımları için de kullanılabilir. Basınç

dayanımı için alınacak 3 numune için de tartım alınarak ortalama birim ağırlık hesaplanır.

𝜌 =𝑚1 − 𝑚2

𝑉=

𝑚1 − 𝑚2

(0,15)3=

𝑚1 − 𝑚2

0,003375𝑚3

ρ: yoğunluk Kg/m3 m1: dara Kg m2 brüt Kg V: kap hacmi m3

ölçüm Boş (Kg) Dolu (Kg) Küp hacmi Beton (Kg) Birim ağırlık (Kg/m3)

1. küp 0,003375m3

2. küp 0,003375m3

3. küp 0,003375m3

Ortalama

Ölçüm sonuçları (Grup No 1☐ 2☐ 3☐ 4☐) Hesaplanacak veriler

Page 15: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

15

3.15 KÜR YÖNTEMLERİ

Kalıplara alınan numuneler, nakliyesinin ve taşınmasının her aşamasında taze beton,

kirlenme, bünyesine su girme veya su kaybetme ve sıcaklık değişimlerine karşı korunmalıdır.

Deney numuneleri, kalıp içerisinde, 16 saatten az, 3 günden daha fazla olmamak üzere,

yeterli sertliğe ulaşıncaya kadar saklanmalıdır. Numune kalıpları şoktan, titreşimden ve

kurumadan korunarak 20±2oC (sıcak iklimlerde 25±2oC) sıcaklıktaki kapalı ortamda

tutulmalıdır. Ayrıca numunelerin üstü bez ve benzeri şeylerle örtülerek nem kaybı

önlenmelidir.

Hazırlanan deney numuneleri, kalıplarından çıkartıldıktan sonra, deney anına kadar

(normal olarak 28 gün) 23±2°C sıcaklık ve %95±5 relatif nem ortamına sahip olan bir kür

odasında kirece doygun su içerisinde bekletilmelidir.

Numunelere kür uygulanması

Uzm. Dr. Zekeriya DOĞAN

Page 16: 3 , TAZE BETON ÖZELLİKLERİ · 2020. 2. 25. · Vebe deney yöntemi, betonun kıvamını ve işlenebilirliğini bulabilmek için iyi bir laboratuvar deneyidir. Farklı deney yöntemleri

16

KAYNAKLAR

1. T.Y. Erdoğan, Beton, ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim A.Ş. Yayını, ss. 277-

281, Mayıs 2003.

2. TS EN 206-1, Beton Özellik Performans İmalat Uygunluk, Türk Standartları Enstitüsü,

Ankara, 2002.

3. B. Baradan, H. Yazıcı, H. Ün, Betonarme Yapılarda Kalıcılık (Durabilite), DEÜ , Müh. Fak

Yayını, No. 298, ss. 22-27, 2002.

4. M.S. Akman, Yapı Malzemeleri, İTÜ Yayınları, ss. 75-76, Ağustos 1994.

5. İ.B. Topçu, Çözümlü Yapı Malzemeleri Problemleri, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi,

İnşaat Müh. Böl., ss. 55-64, 2006.

6. O. Şimşek, Beton ve Beton Teknolojisi, Seçkin Yayıncılık, ISBN 975-347-809-7, ss. 18-23,

2004.

7. İ.B. Topçu, Beton Teknolojisi, Uğur Ofset A.Ş., 571 s., Eskişehir, Türkiye, 2006.

8. H. Özkul, M.A. Taşdemir, M. Tokyay ve M. Uyan, Beton, THBB yayınları, Aralık 2004.

9. TS 802, Beton Karışımı Hesap Esasları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, Ocak 1985.

10. İ.B. Topçu, Beton, TMMOB, İnşaat Mühendisleri Odası, Eskişehir Şubesi, Yayın No:2,

Uğur Ofset A.Ş., 260 s., 2006.

11. ACI Committee 304, Guide for Measuring, Mixing, Transporting and Placing Concrete,

ACI Manual of Concrete Practice, Part 2, 1994.

12. ASTM C 172, Standard Practice for Sampling Freshly Mixed Concrete, Annual Book of

ASTM Standards, 1994.

13. TS EN 12350-1 Beton-Taze Beton Deneyleri, Bölüm 1: Numune Alma, Nisan 2002.

14. O. Şimşek, Beton Bileşenleri ve Beton Deneyleri, Seçkin Yayıncılık, ISBN 975-8136-21-

6, Ankara, 2004.