คู่มือมาตรฐานคลินิกผู้สูงอายุคุณภาพ...

คมอมาตรฐานและการดำเนนงานคลนกผสงอายคณภาพ

สถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอายกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข

คำนำ

ปจจบนประเทศไทยไดเขาสกระบวนการสงอายทางประชากรอยางเตมรปแบบ มการเพมของประชากร

สงอายอยางรวดเรว โดยกาวเขาสสงคมผสงอาย (Aging Society) มาตงแตป พ.ศ.2548 (ผสงอายมากกวา

รอยละ10 ของประชากรทงหมด) และคาดวาในป พ.ศ.2568 จะมประชากรผสงอายมากกวารอยละ 20 ของ

ประชากรทงหมด ซงหมายถงประเทศไทยจะเขาสสงคมผสงอายแบบสมบรณ (Aged Society) ประชากรผสงอาย

จงเปนกลมทสงคมตองใหการดแล เนองจากเปนชวงวยทมการเปลยนแปลงของรางกายไปในทางเสอมถอย

แตหากผสงอายยงมสขภาพแขงแรงกจะเปนพลงของครอบครว ชมชน และสงคม มากกวาการเปนภาระ จงตอง

มการเตรยมพรอมกบการตงรบ “สงคมผสงอาย” โดยตองมการพฒนาทงในสวนของบคลากรและระบบการดแล

สขภาพในสถานบรการและชมชนใหพรอม เพอเสรมสรางหลกประกนดานสขภาพสำหรบผสงอาย และสอดรบ

กบสงคมผสงอายในปจจบนและอนาคต

การพฒนาคลนกผสงอายคณภาพ เปนจดเรมตนของการพฒนาระบบบรการผสงอายในโรงพยาบาลท

สอดคลองกบแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2564) ฉบบปรบปรงครงท 1 พ.ศ. 2552 และนโยบาย

ของกระทรวงสาธารณสข ในการปรบเปลยนเพอรองรบสงคมผสงอายในปจจบนและอนาคต ดฉนจงขอขอบคณ

คณะทำงานทไดมงมนพฒนาคมอมาตรฐานและการดำเนนงานคลนกผสงอายคณภาพฉบบนจนสำเรจลลวง

(แพทยหญงวลาวณย จงประเสรฐ)

อธบดกรมการแพทย

บทสรปผบรหาร

คลนกผสงอายเปนจดแรกของการปรบเปลยนกระบวนทศนการใหบรการผสงอาย จดมงหมายเพอดแล

รกษาผสงอายโดยเรมทแผนกผปวยนอก ซงอาศยองคความรดานเวชศาสตรผสงอาย และวธการทจะทำให

ผสงอายทมาใชบรการไดรบบรการแบบองครวมและมคณภาพชวตทดขน การดำเนนการนสอดคลองกบนโยบาย

ของกระทรวงสาธารณสข ทใหมคลนกผสงอาย ผพการคณภาพ ไมนอยกวารอยละ 70 และสอดคลองกบแผน

ผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2564) ฉบบปรบปรงครงท 1 พ.ศ. 2552 มาตรการ “จดตงคลนกผสงอาย

ในโรงพยาบาลของรฐทมจำนวนเตยงตงแต 120 เตยงขนไป” ซงในปจจบนประเทศไทยมโรงพยาบาลของรฐทม

คณลกษณะดงกลาวรวม 115 แหง ไดแก โรงพยาบาลศนย 28 แหง โรงพยาบาลทวไป 67 แหง และโรงพยาบาล

ชมชน 20 แหง นอกจากนยงเลอกโรงพยาบาลทวไปขนาดใหญในสงกดกรมการแพทยเขารวมโครงการในระยะ

แรกอก 3 แหง ไดแก โรงพยาบาลราชวถ โรงพยาบาลนพรตนราชธาน โรงพยาบาลเลดสน ดงนนเพอใหการ

ขบเคลอนนโยบายของกระทรวงสาธารณสข รวมถงการแปลงแผนผสงอายแหงชาตระยะ 20 ป สการปฏบตโดย

เกดประสทธผล และผลลพธตอประชาชน ประสานกบการดำเนนงานสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในกลมวย

ผสงอาย ดาน National Program ภายใตแผนงานดแลสขภาพผสงอาย สถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราช-

ญาณสงวรเพอผสงอายจงไดจดทำคมอมาตรฐานและการดำเนนงานคลนกผสงอายคณภาพขน โดยมเปาหมายเพอ

1. พฒนาระบบบรการสขภาพผสงอายทมคณภาพในโรงพยาบาล

2. เพมศกยภาพในการคนพบโรคเรอรงตางๆ ในระยะเรมแรกได

3. ใหการปองกน รกษา และสรางเสรมสขภาพของผสงอายไดอยางเหมาะสม โดยเฉพาะในกลมผสงอาย

ทมภาวะเปราะบาง

4. สงเสรมผสงอายใหสามารถพงพาตนเองไดมากทสด (Functional Ability) และมคณภาพชวตทดแมม

โรคเรอรง

คมอมาตรฐานและการดำเนนงานคลนกผสงอายสำหรบสถานบรการสขภาพคณภาพเลมน ประกอบดวย

เนอหาสาระเรอง มาตรฐานคลนกผสงอายคณภาพ แบบประเมนคลนกผสงอายคณภาพ คมอการใชแบบประเมน

คลนกผสงอายคณภาพ แบบประเมนผสงอายตางๆ คมอรหส/ความหมาย Geriatric Syndrome ตาม ICD-10

ตวอยางแผนผงการใหบรการในคลนกผสงอาย แฟมขอมลคลนกผสงอาย แบบสำรวจความพงพอใจของผปวยนอก

และญาตตอการใหบรการของคลนกผสงอาย แบบสรปรายงาน Geriatric Syndromes (ตาม ICD-10) ของผสงอาย

ทงโรงพยาบาล ทก 3 เดอน แบบสรปรายงานผลการปฏบตงานในคลนกผสงอายคณภาพ ทก 1 เดอน รายชอ

โรงพยาบาลขนาด 120 เตยงขนไป การใหบรการดแลผสงอายตามภาวะสขภาพ และกจกรรมในคลนกผสงอาย

สถานการณผสงอายในประเทศไทย การประเมนผสงอายแบบองครวม (Comprehensive assessment)

สงแวดลอมทเหมาะสมสำหรบผสงอาย รวมทงโรคและกลมอาการโรคในผสงอาย ซงจดทำขนเพอใหผปฏบตงาน

ในคลนกผสงอายใชเปนแนวทางดำเนนงานใหประสบผลสำเรจตามความมงหมาย และผานเกณฑคณภาพ

สถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอายจงหวงเปนอยางยงวา คมอเลมนจะเปนประโยชน

สำหรบบคลากรสาธารณสขในการใชปฏบตงานทครอบคลมการดำเนนงานทงปจจบนและอนาคตซงอาจจะขยาย

ไปถงโรงพยาบาลชมชนทกแหง เพอใหผสงอายสามารถดำรงชวตไดอยางมคณภาพชวตทดถงแมจะเจบปวย

(นายนนทศกด ธรรมานวตร)

ผอำนวยการสถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย

1. ศาสตราจารยนายแพทยประเสรฐ อสสนตชย หวหนาภาควชาเวชศาสตรปองกนและสงคม

คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล

2. รองศาสตราจารยไตรรตน จารทศน หวหนาหนวยปฏบตการวจยสภาพแวดลอมทเหมาะสม

กบผสงอายและคนพการ

คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

3. นายแพทยนนทศกด ธรรมานวตร ผอำนวยการสถาบนเวชศาสตร

สมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย

4. พนเอกวรพงษ ศานตธรรม หวหนาคลนกผสงอาย กองอบตเหตและเวชกรรมฉกเฉน

โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา

5. นายแพทยพรเพชร ปญจะปยะกล รองผอำนวยการสำนกบรหารสาธารณสข

สำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

6. อาจารยนายแพทยชาวท ตนวระชยสกล ภาควชาจตเวชศาสตร

คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

7. นางสาวชดชนก โอภาสวฒนา นกสงคมสงเคราะหชำนาญการพเศษ สำนกพฒนาสขภาพจต

8. นางสาวพรรณ ภาณวฒนสข นกวชาการสาธารณสขชำนาญการ สำนกพฒนาสขภาพจต

9. นางยพา สทธมนส พยาบาลวชาชพชำนาญการ โรงพยาบาลพระนงเกลา

คณะผเชยวชาญทบทวน

กองบรรณาธการ

1. นายแพทยเอกราช เพมศร แพทยผเชยวชาญดานประสาทวทยา

สถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย

2. นางนตกล ทองนวม นกวชาการสาธารณสขชำนาญการพเศษ


3. นางกฤษณา ตรยมณรตน นกวชาการสาธารณสขชำนาญการ


4. นางสาวภทรชนดร หวงผล นกวชาการสาธารณสขชำนาญการ


5. นางพงางาม พงศจตรวทย นกสงคมสงเคราะหชำนาญการ


6. นางสาวอภวรรณ ณฐมนวรกล นกวชาการสาธารณสขชำนาญการ


7. นางสาวปยะนช ชยสวสด นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ


สารบญ

มาตรฐานคลนกผสงอายคณภาพ

แบบประเมนคลนกผสงอายคณภาพ

คมอการใชแบบประเมนคลนกผสงอายคณภาพ

มาตรฐานการบรการในคลนกผสงอายคณภาพ (ประกอบขอ 9)

หนา

ภาคผนวก

- Falls Risk Assessment tool

- Timed Up and Go Test (TUGT)

- แบบประเมนโรคซมเศราดวย 9 คำถาม (9Q)

- แบบวดความซมเศราในผสงอายไทย (Thai Geriatric Depression Scale: TGDS)

1. การประเมนความสามารถในการดำเนนกจวตรประจำวน

2. การทดสอบสภาพสมอง

- แบบประเมนความสามารถในการทำกจกรรมประจำวน

- การประเมนความสามารถในการดำเนนกจวตรประจำวน (Barthel ADL Index)

- การประเมนความสามารถเชงปฏบตดชนจฬาเอดแอล (Chula ADL Index)

- แบบทดสอบสภาพสมองเสอมเบองตนฉบบภาษาไทย (MMSE-Thai 2002)

- Mini-Mental State Examination ฉบบภาษาไทย (TMSE)

- Rudas-Thai version (Rowland Universal Dementia Assessment Scale)

- แบบทดสอบสภาพจตจฬา (Chula Test: CMT)

3. การประเมนภาวะกลนปสสาวะไมอย

4. แบบคดกรองโรคขอเขาเสอม (Thai – KOA – SQ)

เกณฑการวนจฉยโรคขอเขาเสอมตาม American College of Rheumatology

แบบสอบถามประเมนอาการผปวยโรคขอเสอม Modified WOMAC ฉบบภาษาไทย

5. การประเมนภาวะหกลม

6. แบบประเมนภาวะโภชนาการ (Mini Nutritional Assessment; MNA®)

7. การประเมนโรคซมเศรา

9

11

16

26

28

36

38

40

1

5

6

8

หนา

8. คมอรหส/ความหมาย Geriatric Syndromes ตาม ICD-10

9. ตวอยางแผนผงการใหบรการในคลนกผสงอาย

10. ตวอยางแฟมขอมลคลนกผสงอาย

11. ตวอยาง แบบสำรวจความพงพอใจของผปวยนอกและญาตตอการใหบรการของคลนกผสงอาย

12. ตวอยาง แบบสรปรายงานจำนวนผปวยสงอายของโรงพยาบาลทม Geriatric Syndromes

(ตาม ICD-10) ทก 3 เดอน

13. ตวอยาง แบบสรปรายงานผลการปฏบตงานในคลนกผสงอายคณภาพ ทก 1 เดอน

14. รายชอโรงพยาบาลขนาด 120 เตยงขนไป

15. การใหบรการดแลผสงอายตามภาวะสขภาพ และกจกรรมในคลนกผสงอาย

16. สถานการณสขภาพผสงอาย

17. การประเมนผสงอายแบบองครวม (Comprehensive Geriatric Assessment)

18. สงแวดลอมทเหมาะสมสำหรบผสงอาย

19. ภาวะสมองเสอม (Dementia; cognitive impairment)

20. โรคขอเขาเสอม (Osteoarthritis of knee)

21. ภาวะกลนปสสาวะไมอย (Incontinence)

22. ภาวะหกลม (Fall)

23. ภาวะซมเศรา (Depression)

24. ภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition)

25. หลกการใหยาในผสงอาย

43

46

47

49

52

55

57

60

61

65

74

77

79

86

90

93

96

98

คมอมาตรฐานและการดำเนนงานคลนกผสงอายคณภาพ 1

คลนกผสงอายคณภาพในบรบทของสงคมไทย คอ จดเรมตนทสำคญในการพฒนาการบรการดแลรกษา

ผสงอายในโรงพยาบาล ปจจบนโรงพยาบาลภาครฐมจำนวนผสงอายทมารบบรการในโรงพยาบาลเพมขนอยางมาก

ผลการศกษาวจยพบวาผสงอายมากกวารอยละ 50 จะมโรคเรอรงอยางนอย 1 โรค และจำนวนไมนอยทมโรคเรอรง

หลายโรค เชน โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคหลอดเลอดหวใจ ซงการดแลรกษาเปนรายโรค (Disease

Management) ไมสามารถทจะแกปญหาสขภาพผสงอายไดครบทกมต จงตองอาศยการประเมนสขภาพผสงอาย

แบบองครวม (Comprehensive Geriatric Assessment) เพอใหผสงอายไดรบการดแลรกษาครบทกมตสขภาพ

สงผลใหผสงอายฟนคนสภาพไดรวดเรวขน ทำใหโรงพยาบาลสามารถลดคาใชจายในการรกษาพยาบาลและอตราการ

ครองเตยง คลนกผสงอายคณภาพจงเปนกาวแรกของการพฒนาระบบการดแลรกษาผสงอายในโรงพยาบาลโดยเรมท

แผนกผปวยนอก ถงแมวาจำนวนผปวยสงอายทเขามารบการบรการทคลนกผสงอายจะมปรมาณนอย เนองจากขอจำกด

ของจำนวนบคลากรและสถานท แตถอวาจดเรมตนทจะกาวสการเปลยนแปลงระบบการดแลรกษาผปวยสงอายของ

โรงพยาบาลในอนาคต มาตรฐานคลนกผสงอายคณภาพจงประกอบดวย 4 ขอ ดงน

1. มาตรฐานดานสถานทและสงแวดลอม

2. มาตรฐานดานบคลากรทรบผดชอบโดยตรงและบคลากรรวมปฏบตงาน

3. มาตรฐานกระบวนการดำเนนงานโดยคลนกผสงอาย

4. มาตรฐานกระบวนการประเมนผลและตดตาม

1. มาตรฐานดานสถานทและสงแวดลอม คลนกผสงอายควรดำเนนการในลกษณะบรการทแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาล ซงสามารถเปนทปรกษา

ใหกบผปวยสงอายทแผนกผปวยนอกอนๆ หรอในทางกลบกนสามารถสงตอผปวยสงอายไปปรกษาทแผนกผปวยนอกอนๆ

ไดเชนกน คลนกผสงอายอาจตงอยในอาคารเดยวกบแผนกผปวยนอกหรออยใกลเคยงกนได ควรมสถานทชดเจน

เปนสดสวน ในระยะแรกอาจเปนเพยงเคานเตอรบรการฝากไวในแผนกอนได และตอมาสามารถปรบเปลยนเปนหองแยก

ทเปนสดสวนในภายหลง ทงน ตองมการประกาศหรอประชาสมพนธชดเจนใหผสงอายทราบวาอยบรเวณไหน

บรการวนใด ขนตอนการบรการเปนอยางไร พรอมเบอรโทรศพทตดตอในกรณทผสงอายตองการจองควเพอเขารบบรการ

ในประเดนสงแวดลอมทเหมาะสมสำหรบอาคารทตงคลนกผสงอายในโรงพยาบาล ควรมโครงสรางทเอออำนวย

ความสะดวกตอผสงอาย (Elderly friendly Environment) เชน ทางลาด หองนำ ราวจบ ทจอดรถ ในสวนท

จำเปนสำหรบผสงอายหรอลฟตขนไปยงคลนกผสงอาย เปนตน

มาตรฐานคลนกผสงอายคณภาพ

คมอมาตรฐานและการดำเนนงานคลนกผสงอายคณภาพ2

3. มาตรฐานกระบวนการดำเนนงานโดยคลนกผสงอาย

3.2 การบนทกขอมลผสงอายในคลนกผสงอาย ควรมแบบฟอรมการบนทกขอมลอยางเปนระบบ ตลอดจนมการ

ประเมนผสงอาย (Geriatric Syndromes) ตามหลกวชาการโดยพจารณาผสงอายเปนรายๆ ไป การประเมน

(Geriatric Syndromes) ควรใชแบบประเมนทเปนมาตรฐาน ซงใหผปฏบตเลอกแบบประเมนตามความ

เหมาะสมในแตละโรคและบรบทของสถานพยาบาล

ผปวยสงอายแตละราย ควรมการบนทกในแฟมประวตเกบไวทคลนกผสงอาย และมระบบสงตอขอมลไปยงแพทยผรกษาหนวยอน

คลนกผสงอายจะมการสรปผลการดำเนนงานทก 1 เดอน เพอใชในการรวบรวมขอมลตอไป

3.1.1 ผสงอายทมาโรงพยาบาลเปนครงแรก ไดรบการคดกรองจากแพทยหรอพยาบาลแลวเหนวา

เจบปวยดวยโรคหลายโรค มอาการทนาสงสยในกลมอาการผสงอาย (Geriatric Syndromes) จงสง

เขามาทคลนกผสงอาย เชน

- ผสงอายทปวยมหลายโรค ไมเคยไดรบความรหรอคำแนะนำ

- ผสงอายทตองกนยาหลายขนาน (มากกวา 10 ชนด ขนไป)*

- ผสงอายทเปราะบาง (Frail elderly)**

- ผสงอาย/ผดแลผสงอาย ทตองการไดรบความร/คำปรกษาในการดแลตนเอง

- ดลยพนจของแพทย และพยาบาลผใหการดแล

3.1.2 ผสงอายอยากจะมารกษาทคลนกผสงอายโดยตรง

3.1.3 ไดรบการรกษาจากคลนกเฉพาะทาง

3.1.4 ไดรบการรกษาจากหอผปวยใน

3.1.5 ไดรบการสงตอใหเขาคลนกผสงอายจากหนวยงานภายนอก

3.1 การคดเลอกผสงอายเขาสคลนกผสงอายสามารถดำเนนการไดโดยผปฏบตการในคลนกผสงอาย ซงสามารถ

กำหนดเปนขอบงช ไดดงน

2. มาตรฐานดานบคลากรทรบผดชอบโดยตรงและบคลากรรวมปฏบตงาน คลนกผสงอายควรมผรบผดชอบประจำ ประกอบดวย แพทยหรอพยาบาล และอาจมวชาชพอนๆ รวมเปน

ทมดำเนนงานในคลนกผสงอาย ซงบคลากรทรบผดชอบคลนกผสงอายควรมองคความรดานเวชศาสตรผสงอาย เชน

พยาบาลเฉพาะทางดานผสงอาย หรอผานการเขารวมประชมวชาการ หรอการอบรมระยะสน หรอเปนผมความร

เฉพาะทางดานเวชศาสตรผสงอาย ซงหนวยงานสมควรทจะสนบสนนการเพมพนองคความรดานเวชศาสตรผสงอาย

ใหกบบคลากรทกคนทมโอกาสดแลรกษาผปวยทเปนผสงอายดวย

3คมอมาตรฐานและการดำเนนงานคลนกผสงอายคณภาพ 3

ทมา: Linda P. Fried, Catherine M., Tangen, et al. Frailty in older adults: Evidence for

a phenotype. Journal of Gerontology: MEDICAL SCIENCES 2001, Vol. 56A, No. 3, M146–M156.

หมายเหต รายละเอยดแบบคดกรอง มาตรฐานสงแวดลอม ขอมลทางวชาการอนๆ อยในภาคผนวก

* เปนขอกำหนดของสถาบนเวชศาสตรผสงอาย

** หากมลกษณะมากกวาหรอเทากบ 3 ขอดงตอไปน ถอวาเปนผสงอายทเปราะบาง (Frail elderly):

1. นำหนกลดลงโดยไมทราบสาเหต มากกวาหรอเทากบรอยละ 5

2. รสกเหนอยงายผดปกต

3. รสกวากลามเนอแขนขาออนแรง (Weakness)

4. เดนชาผดปกต

5. ไมคอยมกจกรรมเคลอนไหวรางกาย (Low level of physical activity)

4. มาตรฐานกระบวนการประเมนผลและตดตาม คลนกผสงอายควรมการตดตามประเมนผลการรกษาผสงอายทเขามารบการบรการในคลนกผสงอาย

โดยเฉพาะกลมอาการผสงอาย (Geriatric Syndromes) ควรทำซำอยางนอยปละ 1 ครง โดยเฉพาะอยางยง

การประเมนภาวะสมองเสอมในผสงอายทมอายเกน 70 ปขนไป

นอกจากนน คลนกผสงอายควรมการประเมนความพงพอใจจากผปวยสงอายทมารบบรการดแลรกษา

ในคลนกผสงอาย เพอนำมาปรบปรงการจดบรการคลนกผสงอายใหดยงขน

การดำเนนการคลนกผสงอายตามมาตรฐานดงกลาว จะทำใหผปวยสงอายไดรบการดแลรกษาทครอบคลม

ทกประเดนทสำคญ นอกเหนอจากการรกษาในระบบปกตทวไป ทายสดแลวจะทำใหผสงอายมคณภาพชวต

ทดยงขนตอไป


แบบประเมนคลนกผสงอายคณภาพโรงพยาบาล .............................................................................จงหวด..............................

กรณาทำเครองหมาย หมายถง ม และ หมายถง ไมม

รายการประเมน ผล

ลงชอ..........................................................ผประเมน

(............................................................)* ดาวนโหลดรายละเอยดไดท www.agingthai.org

ผานขอ 1 - 9 หมายถง ผานตามเกณฑคลนกผสงอายคณภาพ ผานขอ 1 - 10 หมายถง ดมากตามเกณฑคลนกผสงอายคณภาพ ผานครบทกขอและมการบรการมากกวา 1 ครงตอสปดาห หมายถง ดเลศ

สรปผลการประเมน

รหสทางการแพทย (ICD-10)ดาวนโหลดไดท www.agingthai.org

1. มสถานทชดเจนเปนสดสวนในรปแบบการใหบรการผปวยนอก 2. สงแวดลอมทเหมาะสมสำหรบผปวยสงอาย ไดแก (ครบ 4 ขอ) 2.1 มปายบงชคลนกผสงอาย/หนวยบรการอยางชดเจน 2.2 ราวจบทางเดนอำนวยความสะดวกแกผสงอาย 2.3 ทางลาดทไดมาตรฐาน 2.4 หองนำผสงอาย/ผพการ 3. คลนกผสงอายใหบรการ อยางนอย 1 ครงตอสปดาห 4. พยาบาลทดำเนนงานคลนกผสงอาย เคยผานการฝกอบรมดานเวชศาสตรผสงอาย 5. เจาหนาทสหสาขาวชาชพ (แพทย นกกายภาพบำบด เภสชกร นกสงคมสงเคราะห นกจตวทยา นกโภชนาการ นกวชาการสาธารณสข ฯลฯ) รวมเปนทมทปรกษาของคลนกผสงอาย 6. มการรวบรวมจำนวนผปวยสงอายของโรงพยาบาลทม Geriatric Syndromes ทก 3 เดอนดงน Dementia Osteoarthritis of knee Incontinence Fall Depression

7. คลนกผสงอายมการประเมน/คดกรอง Geriatric Assessment ดงน 7.1 ADL , IADL 7.2 Dementia (Cognitive Impairment) 8. มการประเมนความพงพอใจของผรบบรการ 9. คลนกผสงอายคณภาพมการดำเนนงานตามมาตรฐานทกำหนด (ดาวนโหลดท www.agingthai.org) 10. บคลากรทใหการดแลรกษาผสงอายในคลนกผสงอายไดรบการฝกอบรมเพอเพมศกยภาพดาน เวชศาสตรผสงอายอยางตอเนอง (อยางนอย ปละ 1 ครง) 11. คลนกผสงอายมการประเมน/คดกรอง Geriatric Assessment ในผสงอายทอาจมปญหาจาก ประวต และการตรวจเบองตน* Incontinence Fall Malnutrition Depression 12. มแพทย รบผดชอบประจำปฏบตงานในคลนกผสงอาย


1. มสถานทชดเจนเปนสดสวนในรปแบบการใหบรการผปวยนอก

หมายถง สถานทซงใชประจำหรอใชเฉพาะวนทดำเนนการ ควรอยในการบรการผปวยนอก และมการ

ประชาสมพนธทชดเจน

2. สงแวดลอมทเหมาะสมสำหรบผปวยสงอาย ไดแก (ครบ 4 ขอ)

2.1 มปายบงชคลนกผสงอาย/หนวยบรการอยางชดเจน

2.2 ราวจบทางเดนอำนวยความสะดวกแกผสงอาย

2.3 ทางลาดทไดมาตรฐาน ( ภาคผนวก 18 )

2.4 หองนำผสงอาย/ผพการ

หมายถง อาคารหรอสถานทตงคลนกผสงอาย มการจดสงแวดลอมทเหมาะสมสำหรบผสงอายตามขอ 2.1-2.4

3. คลนกผสงอายใหบรการ อยางนอย 1 ครงตอสปดาห

หมายถง ใหบรการในวนใดกได ตามความเหมาะสมของโรงพยาบาล

4. พยาบาลทดำเนนงานคลนกผสงอาย เคยผานการฝกอบรมดานเวชศาสตรผสงอาย

หมายถง พยาบาลทเปนผรบผดชอบดำเนนการคลนกผสงอายตองผานการอบรมความรดานเวชศาสตรผสงอาย

อยางนอย 1 ครง จากหนวยงานในสงกดกระทรวงสาธารณสข มหาวทยาลย หรอภาคเอกชน

5. เจาหนาทสหสาขาวชาชพ (แพทย นกกายภาพบำบด เภสชกร นกสงคมสงเคราะห นกจตวทยา

นกโภชนาการ นกวชาการสาธารณสข ฯลฯ) รวมเปนทมทปรกษาของคลนกผสงอาย

หมายถง การบรการในคลนกผสงอาย ตองมการเชญบคลากรสหสาขาวชาชพเขามารวมเปนทปรกษาหรอ

จดกจกรรมทเกยวของกบวชาชพนนๆ มากกวา 2 วชาชพ ในรปแบบคณะกรรมการ (เพอตรวจสอบได)

6. มการรวบรวมจำนวนผปวยสงอายของโรงพยาบาลทม Geriatric Syndromes ทก 3 เดอน ดงน

Dementia Osteoarthritis of knee Incontinence Fall Depression

หมายถง เจาหนาทในคลนกผสงอายเปนผประสานและรวบรวมขอมลผสงอายของโรงพยาบาล เฉพาะกลมอาการ

โรคผสงอาย ไดแก สมองเสอม โรคขอเขาเสอม ภาวะกลนปสสาวะไมอย ภาวะหกลม และภาวะซมเศรา ตามรหส

ทางการแพทยทกำหนดให (ภาคผนวก 8) เพอเปนฐานขอมล โดยการใหขอมลตามรหสทางการแพทย (ICD-10) ขนอยกบศกยภาพในการวนจฉยของแตละโรงพยาบาล

คมอการใชแบบประเมนคลนกผสงอายคณภาพ

แบบประเมนคลนกผสงอายคณภาพ 12 ขอ ประกอบดวยรายละเอยดตางๆ (ภาคผนวก 2) ทโรงพยาบาล 120 เตยงขนไป ตองมคลนกผสงอายคณภาพไมนอยกวารอยละ 70 ดงน

รหสทางการแพทย (ICD-10)ดาวนโหลดไดท www.agingthai.org


เกณฑการพจารณามตงแต ขอ 1 - 9 หมายถง ผานตามเกณฑคลนกผสงอายคณภาพมตงแต ขอ 1 - 10 หมายถง ดมากตามเกณฑคลนกผสงอายคณภาพ

มครบทกขอและมการบรการมากกวา 1 ครงตอสปดาห หมายถง ดเลศ

7. คลนกผสงอายมการประเมน/คดกรอง Geriatric Assessment Tools

สามารถดาวนโหลดไดท www.agingthai.org ดงน

7.1 ADL, IADL หมายถง การประเมนกจกรรมประจำวนพนฐาน และซบซอน โดยใชแบบประเมนความสามารถ

ในการทำกจกรรมประจำวนเพอการประเมนผสงอายทตองการการดแลระยะยาว (ทมา: คณะทำงานเพอผลกดน

และขบเคลอนประเดนการดแลผสงอายระยะยาว ประเดน 1.1 และ 2.1 คณะอนกรรมการเพอผลกดนและ

ขบเคลอนประเดนการดแลผสงอายระยะยาว คณะกรรมการผสงอายแหงชาต) (ภาคผนวก 1)

7.2 Dementia (Cognitive Impairment) หมายถง การประเมนสมรรถภาพสมอง โดยใชแบบทดสอบสภาพ

สมองเสอมเบองตนฉบบภาษาไทย (MMSE-Thai 2002) (ทมา: สถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราชญาณสงวร

เพอผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข) (ภาคผนวก 2) 8. มการประเมนความพงพอใจของผรบบรการ

หมายถง การประเมนความพงพอใจ โดยใชแบบประเมนความพงพอใจของผรบบรการของโรงพยาบาล

ทอาจพฒนาจากกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข หรออนๆ (ภาคผนวก 11)

9. คลนกผสงอายคณภาพมการดำเนนงานตามมาตรฐานทกำหนด (ดาวนโหลดท www.agingthai.org)

หมายถง มการดำเนนงานตามมาตรฐานการบรการในคลนกผสงอายคณภาพทกำหนดไว 10. บคลากรทใหการดแลรกษาผสงอายไดรบการฝกอบรมเพอเพมศกยภาพดานเวชศาสตรผสงอายอยาง

ตอเนอง (อยางนอย ปละ 1 ครง)

หมายถง บคลากรทปฏบตงานในคลนกผสงอายควรไดรบการอบรมเพมพนความรดานเวชศาสตรผสงอาย

อยางตอเนอง อยางนอยปละ 1 ครง จากหนวยงานสงกดกระทรวงสาธารณสข ภาคเอกชน หรอจากการ

จดอบรมของโรงพยาบาล

11. คลนกผสงอายมการประเมน/คดกรอง Geriatric Assessment ในผสงอายทอาจมปญหาจากประวต และ

การตรวจเบองตน หมายถง เลอกการคดกรองดงกลาวในผสงอายแตละรายตามความเหมาะสม โดยใชแบบ

คดกรองทกำหนด

Incontinence หมายถง การประเมน/คดกรองภาวะกลนปสสาวะไมอย โดยใชแบบประเมนภาวะกลนปสสาวะไมอย (ทมา: ผศ.ดร.วาร กงใจ, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา) (ภาคผนวก 3)

Fall หมายถง การประเมน/คดกรองภาวะหกลม โดยใชแบบประเมน Fall Risk Assessment tool จาก fall prevention: Best Practice Guidelines, Quality Improvement and Enhancement Program, version 3,

2003 และ Time up and go test (TUGT) (ทมา: แนวทางเวชปฏบตการปองกนประเมนภาวะหกลมในผสงอาย, 2551. สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข) (ภาคผนวก 5)

Malnutrition หมายถง การประเมน/คดกรองภาวะทพโภชนาการ โดยใชแบบประเมน Mini Nutritional Assessment:

MNA และการประเมนคาดชนมวลกาย (Body Mass Index: BMI) (ทมา: Vellas B, Villars H, Abellan G, et al.

Overview of the MNA® - Its History and Challenges. J Nutr Health Aging 2006; 10:456-465) (ภาคผนวก 6)

Depression หมายถง การประเมน/คดกรองภาวะซมเศรา โดยใชแบบประเมนโรคซมเศราดวย 9 คำถาม (9Q) (ทมา: กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข) (ภาคผนวก 7)

12. มแพทย รบผดชอบประจำปฏบตงานในคลนกผสงอาย

หมายถง มแพทยทไดรบมอบหมายใหดำเนนงานคลนกผสงอายประจำ


1. การบำบดรกษา/ฟนฟสขภาพผสงอายในกลมอาการโรคผสงอาย (Geriatric Syndromes) สำหรบผปวยทเขามารกษาโรคในคลนกผสงอาย นอกจากการซกประวตและตามระบบทวไปแลว ควรมการประเมนเฉพาะในผสงอาย ไดแก

1. ความสามารถในการประกอบกจกรรมประจำวนพนฐานและซบซอน เทากบผานขอ 9 2. ภาวะสมองเสอม (Dementia; cognitive impairment) 3. ภาวะกลนปสสาวะไมอย (Incontinence) 4. ภาวะหกลม (Fall) เทากบผานขอ 11 5. ภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition) 6. ภาวะซมเศรา (Depression)

ควรสรปปญหาผสงอายจากการตรวจประเมน 5 ประเดน ในเวชระเบยนคลนกผสงอาย ไดแก

1. ปญหาเกยวกบความสามารถในการดแลตนเองของผสงอาย 2. โรคและปญหาทางกาย 3. โรคและปญหาทางสมองและจตใจ 4. ปญหาทางสงคม 5. ระบบการสงตอไปยงหนวยบรการเฉพาะทาง

2. การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรคหรอความพการ ไดแก การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค และใหความรในการดแลตนเองสำหรบผสงอาย

1. การใหวคซนปองกนโรค 2. การฟนฟสมรรถภาพรางกาย

3. ใหคำปรกษาปญหาสขภาพผสงอาย

1. การใหคำแนะนำในการดแลรกษาโรคเรอรงดวยตนเอง 2. การใหคำแนะนำดานโภชนาการทเหมาะสม และการใชยาทถกตอง 3. การใหความรเรองการเขาถงแหลงขอมลทเปนประโยชน เชน การออกกำลงกาย เพศศกษา ปญหาสขภาพจต ฯลฯ 4. การใหคำปรกษาแกญาตหรอผดแลผสงอาย


มาตรฐานการบรการในคลนกผสงอายคณภาพ(ประกอบขอ 9)

คลนกผสงอายคณภาพมการดำเนนงานตามมาตรฐานทกำหนด (ดาวนโหลดท www.agingthai.org) ดงน

มาตรฐานการบรการในคลนกผสงอายคณภาพ

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

09.pdf 1 5/14/13 10:24 AM

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

10.pdf 1 5/22/13 2:55 PM

รายการกจกรรม

รายการกจกรรม


ภาคผนวก 1

แบบประเมนความสามารถในการทำกจกรรมประจำวน

11 เดนหรอเคลอนทนอกบาน12 ทำหรอเตรยมอาหาร13 กวาด/ ถบานหรอซกรดผา14 การซอของ/ จายตลาด15 ใชบรการระบบขนสงสาธารณะ เชน รถโดยสาร รถเมล แทกซ รถไฟ 16 การรบประทานยาตามแพทยสง

ทมา: คณะทำงานเพอผลกดนและขบเคลอนประเดนการดแลผสงอายระยะยาว ประเดน 1.1 และ 2.1 คณะอนกรรมการเพอผลกดนและขบเคลอนประเดนการดแลผสงอายระยะยาว คณะกรรมการผสงอายแหงชาต

ความสามารถในการทำกจกรรมประจำวน

คะแนนทำไดดวยตนเอง(รวมใชอปกรณชวย)

ทำดวยตนเองไดบางตองมคนชวยจงทำไดสำเรจ

ทำดวยตนเองไมไดเลย

กจกร

รมพน

ฐาน

1 ตก/หยบอาหารรบประทาน2 ลางหนา แปรงฟน หวผม3 สวมใสเสอผา4 อาบนำ5 การใชหองสวมและ ทำความสะอาดหลงขบถาย6 ลกจากทนอนหรอเตยง7 เดนหรอเคลอนทภายในบาน8 ขนลงบนได 1 ชน

(1)(1)(1)(1)

(1)

(1)(1)(1)

(2)(2)(2)(2)

(2)

(2)(2)(2)

(3)(3)(3)(3)

(3)

(3)(3)(3)

(1)(1)(1)(1)

(1)

(1)

(2)(2)(2)(2)

(2)

(2)

(3)(3)(3)(3)

(3)

(3)

(1)(1)

(2)(2)

(3)(3)

กลนไดปกต กลนไมไดบางครง กลนไมไดเลย(รวมสวน/ใสสายสวน)

9 กลนปสสาวะ10 กลนอจจาระ

กจกร

รมซบ

ซอน

คะแนนรวม ............................................................ คะแนน

ความสามารถในการทำกจกรรมประจำวน

คะแนนทำไดดวยตนเอง(รวมใชอปกรณชวย)

ทำดวยตนเองไดบางตองมคนชวยจงทำไดสำเรจ

ทำดวยตนเองไมไดเลย

16-20 คะแนน เปน กลม 1 ชวยเหลอตวเองไดด ไมตองการความชวยเหลอจากผอน21-35 คะแนน เปน กลม 2 ชวยเหลอตวเองไดปานกลาง ตองการความชวยเหลอจากผอนบางสวน36-48 คะแนน เปน กลม 3 ชวยเหลอตวเองไดนอย หรอ ไมไดเลย ตองการความชวยเหลอจากผอนมาก หรอ ทงหมด

การประเมนความสามารถในการดำเนนกจวตรประจำวน

การเคลอนยายตวเอง(Transfer)


การประเมนความสามารถในการดำเนนกจวตรประจำวน (Functional assessment)

ทำเองไมได พอทำไดเองแตตองมคนชวยบางทำไดเองอยางอสระทงขนและลงบนได

ชนด basic ADL (Barthel ADL Index)

ชนดของกจวตร คะแนน ลกษณะ

0123

0123

012

012

012

012

012

012

01

01

ทำเองไมได นงเองไมไดตองการความชวยเหลออยางมาก ใช 1-2 คน ยงพอนงไดตองการความชวยเหลอเลกนอยทำไดเองอยางอสระ

เดนเองไมไดใชรถเขน (Wheelchair) ไดเอง เชนการเลยวเขามมหองเดนไดโดยมคนชวย 1 คนทำไดเองอยางอสระ

ทำเองไมไดทำเองไดบางอยาง โดยมคนชวยบางทำไดเองอยางอสระ

ทำเองได โดยมคนชวยบาง เชนลางหนา แปรงฟน โกนหนวดทำไดเองอยางอสระ

มปญหาปสสาวะราด หรอตองคาสายสวนปสสาวะปสสาวะราดบางครง เชน ไมเกนวนละครงไมมปสสาวะราด

มปญหาอจจาระราด หรอตองสวนอจจาระอจจาระราดบางครง เชน สปดาหละครงไมมอจจาระราด

ทำเองไมไดทำไดเองอยางอสระ ไมตองมคนคอยชวยหรอสงเกต

ทำเองไมไดพอทำไดเองแตตองมคนชวยบาง เชน ตดชนอาหารเปนคำเลกๆตกอาหารทานไดเองอยางอสระในระยะทเออมมอถงได

ทำเองไมไดพอทำไดเองแตตองมคนชวยบางทำไดเองอยางอสระ เชนกลดกระดม รดซป ผกเชอกรองเทา

การเดน (Mobility)

การใชหองนำ (Toilet use)

การลางหนา (Grooming)

การถายปสสาวะ (Bladder)

การถายอจจาระ (Bowels)

การอาบนำ (Bathing)

การทานอาหาร (Feeding)

การใสเสอผา (Dressing)

การเดนลงบนได (Stairs)


หมายเหต 1. เปนการวดวาผปวยทำอะไรไดบาง (ทำไดอยจรง) ไมใชเปนการทดสอบวาหรอถามวาสามารถทำไดหรอไม2. โดยทวไปเปนการสอบถามถงกจทปฏบตในระยะ 24-48 ชวโมง3. จดประสงคเปนการวดระดบ Independence ดงนน ถาหากมคนคอยอยดแลหรอเฝาระวงเวลาปฏบตกจ ใหถอวาไมไดคะแนนเตม4. ถาหมดสตใหคะแนน 0 ทงหมด

เกณฑคะแนน

� 0-4 คะแนน ผสงอายตองการพงพงผอนทงหมด

� 5-8 คะแนน ผสงอายตองการพงพงผอนเปนสวนมาก

� 9-11 คะแนน ผสงอายตองการพงพงผอนปานกลาง

� 12 คะแนนขนไป ผสงอายตองการพงพงผอนเพยงเลกนอย

ทมา: ประเสรฐ อสสนตชย. การประเมนสขภาพในผสงอาย. ใน: คมอการดแลผสงอายจาก สถานพยาบาลสชมชนสำหรบบคลากรสาธารณสข. กรงเทพฯ: บรษทสนทวการพมพจำกด; 2555. หนา 71-72.


การประเมนความสามารถในการดำเนนกจวตรประจำวน (Functional assessment)

ชนด instrumental ADL

• การทำความสะอาด (Washing and cleaning)

• การจดเตรยมอาหาร (Cooking)

• การซอสงของใช (Shopping)

• การตดตอสอสาร (Communication & transport)

• การจดการดานการเงน (Financial management)

• การจดยารบประทานเอง (Drug administration)

ทมา: ประเสรฐ อสสนตชย. การประเมนสขภาพในผสงอาย. ใน: คมอการดแลผสงอายจากสถานพยาบาลสชมชน สำหรบบคลากรสาธารณสข. กรงเทพฯ: บรษทสนทวการพมพจำกด; 2555. หนา 73.


1. walking outdoor (เดนหรอเคลอนทนอกบาน) 0 เดนไมได 1 ใชรถเขนและชวยตวเอง หรอตองการคนประคอง 2 ขาง 2 ตองการคนชวยพยง หรอไปดวยตลอด 3 เดนไดเอง (รวมทงทใชเครองชวยเดน เชน walker)

2. Cooking (ทำหรอเตรยมอาหาร/หงขาว) 0 ทำไมได 1 ตองการคนชวยในการทำ หรอจดเตรยมบางอยางไวลวงหนา จงจะทำได 2 ทำเองได

3. Heavy house work (ทำความสะอาดถบาน/ซกรดเสอผา) 0 ทำไมได/ตองมคนชวย 1 ทำไดเอง

4. Money exchange (ทอนเงน/แลกเงน) 0 ทำไมได/ตองมคนชวย 1 ทำไดเอง

5. Public transport (เชน บรการใชรถเมล รถสองแถว) 0 ไมสามารถทำได 1 ทำไดแตตองมคนชวยดแลไปดวย 2 ไปมาไดเอง

การประเมนความสามารถเชงปฏบตดชนจฬาเอดแอล (Chula ADL Index)

ชอผรบบรการ อาย ป เพศ การวนจฉย

ผประเมน วนทประเมน

หมายเหต1. เปนการวดวาผปวยทำอะไรบาง (ทำอยไดจรง) ไมใชเปนการทดสอบวา หรอถามวาสามารถทำไดหรอไม2. โดยทวไปเปนการสอบถามถงกจปฏบตในระยะ 1-2 สปดาห3. จดประสงคเปนการวดระดบ independence ดงนน ถาหากมคนคอยอยดแลหรอเฝาระวงเวลาปฏบตกจ ใหถอวาไมไดคะแนนเตม4. ถาหมดสตใหคะแนน 0

ทมา: เครองมอพฒนาโดย สทธชย จตะพนธกล และคณะ และคดลอกจาก สทธชย จตะพนธกล, การวเคราะห ผสงอาย ใน: หลกสำคญทางเวชศาสตรผสงอาย, กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย; 2541, หนา 87.


*การบอกชอแตละคำใหหางกนประมาณหนงวนาท ตองไมชาหรอเรวเกนไป(ตอบถก 1 คำได 1 คะแนน) � ดอกไม � แมนำ � รถไฟ

ในกรณททำแบบทดสอบซำภายใน 2 เดอน ใหใชคำวา � ตนไม � ทะเล � รถยนต


แบบทดสอบสภาพสมองเสอมเบองตนฉบบภาษาไทย (MMSE-Thai 2002)

ในกรณทผถกทดสอบอานไมออกเขยนไมได ไมตองทำขอ 4, 9 และ 10

1. Orientation for time (5 คะแนน) 1.1 วนน วนทเทาไร 1.2 วนน วนอะไร 1.3 เดอนน เดอนอะไร 1.4 ปน ปอะไร 1.5 ฤดน ฤดอะไร

2. Orientation for place (5 คะแนน) (ใหเลอกทำขอใดขอหนง) (ตอบถกขอละ 1 คะแนน)

บนทกคำตอบไวทกครง คะแนน(ทงคำตอบทถกและผด)

2.1 กรณอยทสถานพยาบาล 2.1.1 สถานทตรงนเรยกวา อะไร และ.....ชอวาอะไร 2.1.2 ขณะนทานอยทชนทเทาไรของตวอาคาร 2.1.3 ทนอยในอำเภอ – เขตอะไร 2.1.4 ทนจงหวดอะไร 2.1.5 ทนภาคอะไร2.2 กรณอยทบานของผถกทดสอบ 2.2.1 สถานทตรงนเรยกวาอะไร และบานเลขทเทาไร 2.2.2 ทนหมบาน หรอละแวก/คม/ยาน/ถนนอะไร 2.2.3 ทนอยในอำเภอ/เขตอะไร 2.2.4 ทนจงหวดอะไร 2.2.5 ทนภาคอะไร

3. Registration (3 คะแนน)

ตอไปนเปนการทดสอบความจำ ผม (ดฉน) จะบอกชอของ 3 อยาง คณ (ตา, ยาย...) ตงใจฟงใหดนะ เพราะจะบอกเพยงครงเดยว ไมมการบอกซำอก เมอ ผม (ดฉน) พดจบ ให คณ (ตา,ยาย...) พดทบทวนตามทไดยน ใหครบทง 3 ชอ แลวพยายามจำไวใหดเดยวดฉนถามซำ

บนทกคำตอบไวทกครง

การทดสอบสภาพสมอง

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

16.pdf 1 5/14/13 11:31 AM



� ดอกไม � แมนำ � รถไฟ

ในกรณททำแบบทดสอบซำภายใน 2 เดอน ใหใชคำวา � ตนไม � ทะเล � รถยนต

ตอไปเปนคำสงทเขยนเปนตวหนงสอ ตองการใหคณ (ตา, ยาย....) จะอานออกเสยงหรออานในใจกไดผทดสอบแสดงกระดาษทเขยนวา “หลบตา” � หลบตาได

4.1 “ขอนคดในใจเอา 100 ตง ลบออกทละ 7 ไปเรอยๆ ไดผลเทาไรบอกมา”

4. Attention/Calculation (5 คะแนน) (ใหเลอกตอบขอใดขอหนง) ขอนเปนการคดเลขในใจเพอทดสอบสมาธ คณ (ตา,ยาย....) คดเลขในใจเปนไหม ? (ถาตอบคดเปนทำขอ 4.1 ถาตอบคดไมเปนหรอไมตอบใหทำขอ 4.2)

…....… …....… …....… …....… …....… …....… …....… …....…บนทกคำตอบตวเลขไวทกครง (ทงคำตอบทถกและผด) ทำทงหมด 5ครงถาลบได 1, 2,หรอ 3 แลวตอบไมได กคดคะแนนเทาททำได ไมตองยายไปทำขอ 4.2

4.2 “ผม (ดฉน) จะสะกดคำวา มะนาว ใหคณ (ตา, ยาย...) ฟง แลวใหคณ (ตา, ยาย...) สะกดถอย หลงจากพยญชนะตวหลงไปตวแรก คำวา มะนาว สะกดวา มอมา-สระอะ-นอหน-สระอา-วอแหวน ไหนคณ (ตา, ยาย....) สะกอถอยหลง ใหฟงซ” …....… …....… …....… …....… …....… ว า น ะ ม

5. Recall (3 คะแนน)

“เมอสกครทใหจำของ 3 อยาง จำไดไหมมอะไรบาง” (ตอบถก 1 คำ ได 1 คะแนน)

6.1 ยนดนสอใหผถกทดสอบดแลวถามวา “ของสงนเรยกวาอะไร”6.2 ชนากาขอมอใหผถกทดสอบดแลวถามวา “ของสงนเรยกวาอะไร”

6. Naming (2 คะแนน)

(พดตามไดถกตองได 1 คะแนน)“ตงใจฟงผม (ดฉน) เมอผม (ดฉน) พดขอความน แลวใหคณ (ตา, ยาย) พดตาม ผม (ดฉน) จะบอกเพยงครงเดยว”“ใครใครขายไกไข”

7. Repetition (1 คะแนน)

8. Verbal command (3 คะแนน)“ฟงใหดนะเดยวผม (ดฉน) จะสงกระดาษใหคณ แลวใหคณ (ตา, ยาย....) รบดวยมอขวา พบครง แลววางไวท............” (พน,โตะ,เตยง) ผทดสอบแสดงกระดาษเปลาขนาดประมาณ เอ-4 ไมมรอยพบ ใหผถกทดสอบ � รบดวยมอขวา � พบครง � วางไวท (พน, โตะ, เตยง)

9. Written command (1 คะแนน)



ผสงอายปกตไมไดเรยนหนงสอ(อานไมออก-เขยนไมได)

ผสงอายเรยนระดบประถมศกษา

ผสงอายปกตเรยนระดบสงกวาประถม

≤14 23 (ไมตองทำขอ 4, 9, 10)

≤17 30

≤22 30

10. Writing (1 คะแนน)ขอนเปนคำสง “ใหคณ (ตา, ยาย....) เขยนขอความอะไรกไดทอานแลวรเรอง หรอมความหมายมา 1 ประโยค”

........................................................................................................................................ � ประโยคมความหมาย

11. Visuoconstruction (1 คะแนน)ขอนเปนคำสง “จงวาดภาพใหเหมอนภาพตวอยาง” (ในทวางของภาพตวอยาง)

คะแนนรวม ..........................................

ชอผถกประเมน (นาย,นาง,นางสาว) ................................................. นามสกล.................................................... อาย................ป

ลงชอผทำการทดสอบ ........................................................................วนท ............เดอน .....................................พ.ศ. .................

จดตด (cut-off point) สำหรบคะแนนทสงสยภาวะสมองเสอม (cognitive impairment)

ระดบการศกษาคะแนน

จดตด เตม

ทมา: สถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.


ทมา: คดลอกและปรบปรง จาก อญชล เตมยประดษฐ, วรญ ตนชยสวสด, ชมศร หงษพฤกษ และคณะ. Mini-Mental State Examination (MMSE): แบบทดสอบการตรวจหาภาวะความพการทางสมอง. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 2533.35(4): 208-16.

Mini-Mental State Examination ฉบบภาษาไทย (TMSE)

ชอผรบบรการ ................................................................................................................... อาย .................. ป เพศ......................

การวนจฉย .................................................................... ผประเมน ............................................. วนทประเมน............................

คะแนนทได คำถาม

Orientation

Registration

วน.................... วนท.............เดอน........................ป............ ............เวลา................

โรงพยาบาล.............................................................................ชนท..........................อำเภอ............................................จงหวด...............................ภาค.......................

แมนำ รถไฟ ดนสอ

Attention and Calculation

100-7 (หยดเมอครบ 5 คำตอบ)(93 86 79 72 65) หรอใหทวนกลบคำวา“สะพาน”ทละตว

Recall

Language

ใหทวนของ 3 อยางใน Registration(แมนำ รถไฟ ดนสอ)

นากา ปากกา

Repetition

พดตามใหชดเจนมากทสด “ขวนขวายหาความร”

3 Stage Command

ทำตามคำสง “จงหยบกระดาษดวยมอขวา พบครง 1 ครง แลววางลงพนหอง”

Reading

อานแลวทำตาม “จงหลบตา”

Writing

เขยน 1 ประโยค

Copying

Copy รป 5 เหลยม 2 รป

คาคะแนน

5

5

3

3

3

2

1

1

1

1

5

30 รวมคะแนน

ประเมนระดบความรสกตวตลอดการทำแบบทดสอบ � Alert � Drowsy � Stupor � Coma

การประเมนผล ถารวมคะแนนได 23 คะแนน หรอนอยกวา ถอวามภาวะ Cognitive Impairment


คมอการใชแบบทดสอบ

Mini - Mental State Examination (Thai)

ORIENTATION

1. เรมถาม วนเดอน ป แลวถามถงสงทขาดไป เชน ถามวา “คณพอจะบอกไดไหม วาชวงนเปนฤดอะไร”

ใหคะแนน 1 คะแนน ตอคำตอบทถกตอง 1 คำตอบ

2. เปลยนคำถามในเรองตอไปน เปน

“กรณาบอกชอโรงพยาบาลนดวยคะ (ครบ)”

“กรณาบอกชอสถานทนดวยคะ (ครบ)”

หลงจากนนจงถามถงชนทขณะสมภาษณแลวถามถงทตง คอ อำเภอ จงหวด ภาคใดของประเทศ

ให 1 คะแนน ตอคำตอบทถกตอง 1 คำตอบ

REGISTRATION

ATTENTION AND CALCULATION

RECALL

บอกผถกสมภาษณวา กำลงจะทดสอบเรองความจำ แลวจงบอกชอสงของ 3 สง ซงไมมความสมพนธกน

เชน ดนสอ รถไฟ แมนำ บอกอยางชาๆ และชดเจน ประมาณ 1 วนาทตอ 1 ชอ

หลงจากบอกครบ 3 ชอแลว ใหผสมภาษณทวนชอทง 3 ดงกลาว

การทวนครงแรกนชอทถก 1 ชอ เทากบ 1 คะแนน ใหทวนตอไปอกจนจำได หากทวนถง 6 ครงแลว

ยงจำทง 3 ชอไมได การทดสอบเรอง Recall ตอไปกไมมความหมาย นอกจากนใหบอกผถกสมภาษณวา ใหจำชอทง 3 ไว เพราะจะกลบมาถามใหม

ใหผถกสมภาษณ เรมจากเลข 100 ลบดวย 7 ไปทงหมด 5 ครง (93, 86, 79, 72, 65) แลวหยดใหคะแนนตามจำนวนตวเลขทลบไดถก

ถาผถกสมภาษณลบเลขไมเปนหรอไมได ขอใหผสมภาษณทวนการสะกดของคำวา “สะพาน” การใหคะแนน ใหตามตวอกษรทสะกดถกและถกตำแหนง เชน นาพะส = 5 คะแนน, นาะพส = 3 คะแนน,

นาพสะ = 3 คะแนน, พานะส = 2 คะแนน

ใหผถกสมภาษณทบทวนชอ 3 ชอ ทใหจำเมอตอนตน ชอทถก 1 ชอ ได 1 คะแนน


Name : ยก “นากา” ใหผถกสมภาษณดและใหบอกชอ หลงจากนนจงแสดง “ปากกา” แลวใหบอกชอ เชนเดยวกน ตอบถก 1 ชอ ได 1 คะแนน

Repetition : พดวล “ขวนขวายหาความร” ใหผถกสมภาษณพดตาม 1 รอบ หากพดตามไดถกตองได 1 คะแนน

3-Stage Command : หยบกระดาษเปลา 1 แผน วางบนโตะ แลวบอกผถกสมภาษณวาใหฟงและทำตามคำบอกดงน “หยบกระดาษดวยมอขวา พบครง แลววางบนพน” ใหคะแนน 1 คะแนน ตอการทำถกตามขนตอน 1 ขน ทำถกหมดได 3 คะแนน

Reading : เขยนคำวา “จงหลบตา” ใหโตพอทผถกสมภาษณจะเหนไดอยางชดเจน บอกผถกสมภาษณทำตามสงทเขยนไวใหอาน หากผถกสมภาษณหลบตาลงให 1 คะแนน

Writing : บอกผถกสมภาษณเขยนประโยค 1 ประโยค บนกระดาษเปลาทใหไวโดยใหเขยนเองทนททนกได ประโยคทเขยนจะตองมประธานและกรยาอยางนอย จงจะให 1 คะแนน

Copying : เขยนรปหาเหลยมขนาดดานละประมาณ 1 นว 2 รป โดยมมมซอนกน 1 มม เปนตนแบบ แลวใหผถกสมภาษณลอกตามนน รปทลอกนนจะตองมมม 10 มมและซอนกน 1 มม จงจะใหคะแนน 1 คะแนน เสนทลากไมตรง ไมเรยบและการหมนภาพไมเสยคะแนน

LANGUAGE

ทมา: คดลอกและดดแปลง จาก อญชล เตมยประดษฐ, วรญ ตนชยสวสด, ชมศร หงษพฤกษ และคณะ, Mini-Mental State Examination (MMSE) ; แบบทดสอบการตรวจหาภาวะพการทางสมอง, วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 2533. 35 (4) : 208-16.


4.1 ผถกทดสอบไดวาดรปโดยมพนฐานจากรปสเหลยมหรอไม4.2 ผถกทดสอบไดวาดเสนภายในครบหรอไม4.3 ผถกทดสอบไดวาดเสนภายนอกครบหรอไม

ชอ ........................................................ อาย .......... ป HN .............. การศกษา .................. วนท .................. ผทดสอบ .......................

RUDAS - Thai version (Rowland Universal Dementia Assessment Scale)

หวขอ คะแนนทได คะแนนสงสด

1. Memory ดฉน/ผม อยากใหคณนกวาเรากำลงจะไปจายตลาด โดยจะซอของ 4 อยาง ดฉน/ผมอยากใหคณจำเมอเราเดนไปถงตลาดอกประมาณ 5 นาท ดฉน/ผมจะถามคณ ของทตองซอคอ ใบชา นำมนพช ไข สบ ใหคณพดทวน (3 ครง) ถาไมสามารถพดทวนได ทง 4 คำ ใหบอกซอใหมจนกวาจะจำไดหมด (ไมเกน 5 ครง)

2. Visuospatial ดฉน/ผมจะบอกใหคณทำตามคำสงตอไปน (ถาตอบถก 5 ขอ ไมตองทำตอ)

3. Praxis ดฉน/ผมจะทำทาบรหารมอ ตอนแรกใหคณดกอนจากนนใหทำเลยนแบบ (มอขางหนงกำอกขางแบ วางบนตกตวเอง ทำสลบกนไปมาเปนจงหวะ ปลอยให ผถกทดสอบทำเองประมาณ 10 วนาท) แนวทางใหคะแนน

4. Visoconstruction drawing กรณวาดรปตามทเหนน (ใหดรปกลองสเหลยมทอยดานหลงกระดาษน)

2.1 ยกเทาขวาของคณขน2.2 ยกมอซายของคณ2.3 ใชมอขวาของคณไปจบไหลซายของคณ2.4 ใชมอซายของคณไปจบทใบหขวาของคณ2.5 ชมาทหวเขาดานซายของดฉน/ผม2.6 ชมาทขอศอกขวาของดฉน/ผม2.7 ใชมอขวาคณชมาทตาดานซายของดฉน/ผม2.8 ใชมอซายของคณชมาทเทาซายของดฉน/ผม

• ทำไดปกต = 2 คะแนน (ทำผดเลกนอย สามารถแกไขไดดวยตนเองและ ทำไดดขนเรอยๆ เปนจงหวะตอเนอง)• ทำไดบางสวน = 1 คะแนน (ทำผดเหนไดชด พยายามแกไขแตยงทำผด ไมเปนจงหวะ)• ทำไมไดเลย = 0 คะแนน (ไมสามารถทำไดเลย ทำตอเนองไมได ไมพยายามแกไข)

.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

.......................

.............. /5

.............. /2

.............. /3

.......................

.......................

.......................


1. Language ดฉน/ผม จะจบเวลาเปนเวลา 1 นาท โดยในหนงนาทนน ฉนอยากใหคณบอกชอของสตวตางๆ ใหมากทสด เราจะดวาคณสามารถบอกชอสตว ทมความหลากหลายไดมากนอยแคไหนใน 1 นาท (บอกคำสงซำหากจำเปน) คาคะแนนสงสดสำหรบขอนคอ 8 หากผทดสอบบอกชอสตวตางๆ ได 8 ชนด กอนเวลาหนงนาทกใหหยดทดสอบ

1 ............................ 2 ............................ 3 ............................ 4 ............................

5 ............................ 6 ............................ 7 ............................ 8 ............................

ทมา : Thai version 6 March 2012 translated by Panita Limpawattana, MD., Khonkaen University.

.......................

.......................

.......................

.......................

หวขอ คะแนนทได คะแนนสงสด

.......................

.......................

.............. /4

.............. /8

.............. /8

5. Judgment ถาคณยนอยรมถนนทมรถวงไปมาพลกพลาน ไมมทางมาลายให ขามถนน ไมมสญญาณไฟจราจรเลย บอกดฉน/ผมวาคณจะเดนขามถนนนไป ฝงตรงขามอยางปลอดภยไดอยางไร (หากผถกทดสอบไมสามารถตอบไดครบ ใหถามวา “มอะไรทคณอยากทำอกหรอไม”)

..................................................................................................................

..................................................................................................................

เกณฑการใหคะแนน• ผถกทดสอบไดบอกใหมองรถซายขวาหรอไม ( ใช (2), ตองถามซำ (1), ไมตอบ (0) )• ผถกทดสอบไดบอกประเดนอนทบงถงความปลอดภยหรอไม ( ใช (2), ตองถามซำ (1), ไมตอบ (0) )

1. Memory recall (Recall) ตอนนเรามาถงตลาด คณจำไดไหมวาเราจะตองซอของอะไรบาง ถาผถกทดสอบไมสามารถจำได ใหผทดสอบพดวา “อยางแรกคอ ใบชา แลวมอะไรอก” (ถาตอบไดเองโดยไมตองแนะได 2 คะแนน ถาตองแนะกอนได 1 คะแนน ไมไดเลยได 0 คะแนน) ใบชา นำมนพช ไข สบ

คะแนนรวม 30


1. ปนคณอายเทาไร

แบบทดสอบสภาพจตจฬา (Chula Test: CMT)

ชอผรบบรการ .................................................................................................................. อาย .................. ป เพศ......................

การวนจฉย ............................................................... ผประเมน ............................................ วนทประเมน....................................

คำตอบ คะแนนคำถาม

รมกระทะประต

บคคลท 1บคคลท 2

1 / 01 / 01 / 0

1 / 0

1 / 0

1 / 0

1 / 0

1 / 0

1 / 0

1 / 0

1 / 01 / 0

9. บอกผทดสอบวาจงฟงประโยคตอไปนใหด เมอฟงจบแลวพดตามทนท “ฉนชอบดอกไม เสยงเพลง แตไมชอบหมา” (ให 1 คะแนน ถาพดไดถกตองตามลำดบทงประโยค)

1. หนจากสงไมดไปพบสงทไมดอก2. หนจากสถานการณหรอบคคลทเปนอนตรายไปพบสถานการณ หรอบคคลทเปนอนตรายอก3. หนจากสงทเลวรายไปพบสงทเลวรายกวาเดม

8. จงบอกความหมายของสภาษตตอไปน “หนเสอปะจระเข” ตวอยางคำตอบทถกตอง

7. ใหผทดสอบทำตามคำสงทจะบอกตอไปน “ใหตบมอสามทแลวกอดอก” (ให 1 คะแนน ถาทำถกตองครบทกขนตอน)

6. ขาว 1 ถงมกลตร/กกโลกรม 20 ลตร / 15 กก.

5. คนนนเปนใคร (ใหถามถงบคคล 2 คน เชน แพทย พยาบาล หรอบคคลใกลเคยง)

4. เดอนนเดอนอะไร (อาจเปนเดอนไทย/เดอนสากลกได)

3. พดคำวา “รม กระทะ ประต”ใหฟงชาๆชดๆ 2 ครง แลวบอกใหผทดสอบทวนชอทงสามดงกลาวทนท (ชอทถก 1 ชอ = 1 คะแนน)

2. ขณะนกโมง (อาจตอบคลาดเคลอนได 1 ชวโมง)


a = 17b = 14c = 11

หมายเหต 1. คะแนนทตำสด คอ 0 และสงสดคอ 19 2. คะแนนทตำกวา 15 แสดงวานาจะมความผดปกตของ Cognitive function 3. ในกรณทผปวยหมดสต (Coma) หรอเกอบหมดสต (semi-coma) หรอ aphasia หรอใส endotraceal tube หรอ in-cooperate ใหคะแนนศนย แตลงบนทกไวถงลกษณะของผปวยดงกลาว 4. โดยทวไปผปวยมคะแนนจาก Glasgow Coma Scale ตงแต 12 ขนไป อยในขายทจะตอบคำถามเหลานได

1 / 01 / 01 / 0

1 / 0

1 / 0

1 / 01 / 0

10. ถามผทดสอบวา “ถาลมกญแจบานจะทำอยางไร” (ให 1 คะแนน ถาคำตอบมเหตเหมาะสม โดยทคำตอบนนแสดงถงความพยายาม ทจะแกไขปญหาดวยความเปนไปได และไมกอใหเกดความเสยหายมาก)

ตวอยางคำตอบทไดคะแนน 1. ทดลองนำกญแจอนอนหรอวสดทใชแทนได ทมอยในบรเวณ ใกลเคยงมาลองไขกญแจ 2. ตามชางกญแจ (ถาอยไมไกลนก) 3. ไปขอกญแจทผอนเกบไว (เชน ญาต) ในกรณทอยไมไกลจากบาน 4. หาทางเขาบาน(ถาสามารถทำได) หรอขอความชวยเหลอจาก ผอยใกลเคยง เชน ปนหนาตาง งดชองลม

ตวอยางคำตอบทไมไดคะแนน 1. ไมรจะทำอยางไร นงรอจนกวาจะมคนอนกลบมา 2. พงประตเขาไป 3. ไปเอากญแจทบคคลอนในบานเกบไวแตอยไกลมาก เชน อยตางจงหวดหรอใชเวลาเดนทางนานมาก

11. บอกใหผทดสอบนบเลขจาก 10-20 (ให 1 คะแนน ถาสามารถนบไดถกตองตามลำดบทงหมด)

12. ชไปท นากา แลวถามวาคออะไร / เรยกวาอะไร ชไปท ปากกา แลวถามวาคออะไร / เรยกวาอะไร

13. บอกใหผทดสอบลบเลขทละ 3 จาก 20 ทงหมด 3 ครง 20 – 3 = a 17 – 3 = b 14 – 3 = c (ใหคะแนนตามจำนวนเลขทลบไดถกตอง ครงละ 1 คะแนน)

ทมา: แบบทดสอบพฒนาโดย สทธชย จตะพนธกลและคณะ. คดลอกจาก สทธชย จตะพนธกล. การวเคราะหผสงอาย. ใน: หลกสำคญทางเวชศาสตรผสงอาย.กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย; 2541 หนา 88-9.

คำตอบ คะแนนคำถาม


คำชแจง : ใชถามเฉพาะผสงอายทใหประวตวามอาการกลนปสสาวะไมอยในระยะ 6 เดอนทผานมา และไมมอาการ ทแสดงถงภาวะตดเชอในทางเดนปสสาวะ (เชน มไข หนาวสน เจบเวลาถายปสสาวะ เปนตน)

1. ทานเรมมอาการกลนปสสาวะไมอยมานานแคไหน ( ) ไมเกน 6 เดอน ( ) มากกวา 6 เดอนแตไมเกน 12 เดอน ( ) 1-5 ป ( ) 5 ปขนไป

2. ทานมอาการของการกลนปสสาวะไมอยดงตอไปนหรอไม (ตอบไดหลายขอ)

2.1 ปสสาวะเลด 2.1.1 ปสสาวะเลดพรอมกบการไอ จาม หวเราะหรอออกแรง (0) ไมม (1) ม 2.1.2 ปสสาวะเลดออกมาจำนวนนอย (เปนหยด, พงออกมา) (0) ไมม (1) ม 2.1.3 ปสสาวะเลดโดยควบคมไมได (0) ไมม (1) ม

2.2 ปสสาวะราด/กลนปสสาวะไมทน 2.2.1 เมอมอาการปวดปสสาวะตองรบเรงเขาสวมทนท (0) ไมม (1) ม 2.2.2 ปสสาวะราดกอนถงหองนำ (0) ไมม (1) ม 2.2.3 ปสสาวะราดแบบควบคมไมได (0) ไมม (1) ม

2.3 กลนปสสาวะไมอยเพราะปสสาวะลน 2.3.1 กอนถายปสสาวะตองรอนานกวาจะออก (0) ไมม (1) ม 2.3.2 ปสสาวะไมพง/ปสสาวะหลายขยกหลายทหรอตองเบง (0) ไมม (1) ม หลายครงกวาจะเสรจ 2.3.3 ปสสาวะเสรจแลวมหยดออกมาอก (0) ไมม (1) ม 2.3.4 ปสสาวะเสรจชากวาปกตหรอใชเวลานาน (0) ไมม (1) ม 2.3.5 ปสสาวะไมสดรสกเหลอคางในกระเพาะปสสาวะ (0) ไมม (1) ม 2.3.6 ปสสาวะบอยแตจำนวนนอยหรอปสสาวะเปนหยดๆ (0) ไมม (1) ม เวลาเปลยนทาทางหรอเปลยนอรยาบถ

2.4 ปสสาวะรดเครองนงหมเพราะมขดจำกดของรางกาย 2.4.1 มขอจำกดของการเคลอนไหว (0) ไมม (1) ม 2.4.2 ไมมหองสวมหรอหาหองสวมไมไดขณะปวดปสสาวะ (0) ไมม (1) ม 2.4.3 ถกจำกดใหอยกบท (0) ไมม (1) ม 2.4.4 ไดรบยาทมผลตอการควบคมการขบถายปสสาวะ เชน (0) ไมม (1) ม ยากลอมประสาท ยานอนหลบ ยากดประสาทสวนกลาง ยาขบปสสาวะ ยาตานโคลเนอรจก ยาตานอลฟา-อะดรเนอรจก 2.4.5 มภาวะซมเศรา, สบสน, ความจำเสอม (0) ไมม (1) ม 2.4.6 มความเจบปวดเกดแกรางกายสวนใดสวนหนงจนไมอยากเคลอนไหว (0) ไมม (1) ม


การประเมนภาวะกลนปสสาวะไมอย

แบบประเมนภาวะกลนปสสาวะไมอย


3. ปรมาณปสสาวะทกลนไมอย (1) เลกนอย (ไมกหยดหรอไมเกนครงชอนโตะ) (2) ปานกลาง (ชมกางเกงในหรอครงถง 2 ชอนโตะ) (3) มาก (เปยกทะลถงผานงชนนอกหรอมากกวา 2 ชอนโตะ)

4. ความบอยของการกลนปสสาวะไมอย (1) เลกนอย/เดอนละครง หรอนอยกวาน (2) ปานกลาง/หลายๆ วนครง หรอเดอนละ 2 ครงขนไป (3) มาก/เกอบทกวน หรอวนละตงแต 1 ครงขนไป

5. สำหรบผสงอายรายนมความรนแรงของภาวะกลนปสสาวะไมอยอยในระดบ (1) รนแรงมาก (2) รนแรงปานกลาง (3) รนแรงนอย

ทมา: ผศ.ดร.วาร กงใจ, คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

หมายเหต :

เกณฑการประเมนความรนแรงของภาวะกลนปสสาวะไมอย พจารณาจากขอ 3 และขอ 4 ดงน

รนแรงมาก หมายถง ปรมาณปสสาวะทกลนไมอยมาก ระดบเปยกทะลถงผานงชนนอก และ/หรอเกดอาการบอยมาก

รนแรงปานกลาง หมายถง ปรมาณปสสาวะมากระดบ ชมกางเกงในและ/หรอเกดอาการบอยปานกลาง

รนแรงนอย หมายถง ปรมาณปสสาวะทกลนไมอยไมกหยด และเกดอาการบอยเลกนอย



ฉนมอาย 65 ปขนไป 3 0

ฉนมคาดชนมวลกาย 30 กโลกรม/เมตร2 ขนไป 1 0

ฉนเคยมอาการปวดขอเขาในระยะ 1 ปทผานมา 5 0

หมายเหต เหมาะสำหรบการประเมนคดกรองเบองตนในชมชน

ทมา : Satayavongthip, B., et al. (2011). Development of the Thai Knee Osteoarthritis Screening Questionnaire (Thai-KOA-SQ) in Kanleurng Sub-District, Nakronpanom Province. J Med Assoc Thai, 94(8), 947-5

แบบคดกรองขอเขาเสอม (Thai – KOA – SQ)

ใหประเมนตามแบบสอบถามน เพอคนหาวา ทานเปนโรคขอเขาเสอมหรอไม อานขอความ ใช ไมใช และตรวจสอบวาเปนจรงสำหรบตวทานเองหรอไม ใหวงกลมลอมรอบคะแนนทเปนคำตอบทเปนจรงของทาน แลวรวมคะแนนทงหมดแลวประเมนตามเกณฑดานลาง

ใช ไมใช

ถาได 7 คะแนนขนไป แสดงวา ทานมโอกาสทจะเปนโรคขอเขาเสอม ทานควรจะไปโรงพยาบาลและ ใหแพทยตรวจวนจฉย เพอยนยนผล

ถาได 0 ถง 6 คะแนน แสดงวา ทานไมนาจะเปนโรคขอเขาเสอมขณะน


1. มอาการปวดเขา

2. ภาพรงสแสดง ออสทโอไฟท (osteophyte)

เหนกระดกงอกหนาตรงสวนปลายกระดกรอบขอ

3. มขอสนบสนน 1 ขอดงตอไปน

3.1 อายเกน 50 ป

3.2 อาการฝดแขงในตอนเชานอยกวา 30 นาท

3.3 มเสยงกรอบแกรบขณะเคลอนไหวเขา

หมายเหต เหมาะสำหรบการวนจฉยโรค

เกณฑการวนจฉยโรคขอเขาเสอมตาม American College of Rheumatology

ทมา: ธวช ประสาทฤทธา. เกณฑในการวนจฉยโรคขอเขาเสอมตาม American College of Rheumatology. ใน: ขอเขาเสอม. สถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย; 2555. หนา 9.

แบบสอบถามประเมนอาการผปวยโรคขอเสอม Modified WOMAC ฉบบภาษาไทย


แบบสอบถาม modified WOMAC ฉบบภาษาไทย เปนการประเมนอาการของผปวยโรคขอเสอม

ประกอบดวยคำถาม 3 สวน คอ คำถามระดบความปวด ระดบอาการขอฝด และระดบความสามารถในการใชงานขอ

โปรดกรณากาเครองหมายหรอวงกลมลอมรอบตวเลขใหตรงกบอาการของทานมากทสด

1. ปวดขณะเดน

2. ปวดขณะขนลงบนได

3. ปวดขอตอนกลางคน

4. ปวดขอขณะอยเฉยๆ

5. ปวดขอขณะยนลงนำหนก (ขาขางนนรบนำหนกตว)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10ไมปวดเลย ปวดมากจนทนไมได





1. ขอฝดชวงเชา (ขณะตนนอน)

2. ขอฝดในชวงระหวางวน

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10ไมฝดเลย ฝดมากทสด

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10ไมฝดเลย ฝดมากทสด

ระดบความปวด (0 – 10) โดย 0 หมายถงไมปวดเลย และ 10 หมายถงปวดมากจนทนไมได

ระดบอาการขอฝด,ขอยด (0–10 ) โดย 0 หมายถงไมมอาการฝดเลย และ 10 หมายถง มอาการฝดมากทสด

1. การลงบนได

2. การขนบนได

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10ทำไดดมาก เปนปญหามากทสด (ไมสามารถทำได)


3. การลกยนจากทานง

4. การยน



5. การเดนบนพนราบ


ระดบความสามารถในการใชงานขอ (0 – 10)โดย 0 หมายถงไมมอาการฝดเลย และ 10 หมายถง ไมสามารถทำกจกรรมนนๆ ได


6. การขนลงรถยนต

7. การไปซอของนอกบาน หรอการไปจายตลาด




8. การใสกางเกง


9. การลกจากเตยง


10. การถอดกางเกง


11. การเขาออกจากหองอาบนำ


12. การนง


13. การเขา-ออกจากสวม


14. การทำงานบานหนกๆ


15. การทำงานบานเบาๆ


หมายเหต: เครองมอนมลขสทธ ผทนำไปใช โปรดตดตอเจาของ คอ Professor Nicholas Bellamy ทอยตาม e-mail address น[email protected]

Reference:1. Kuptniratsaikul V, Rattanachaiyanont M. Validation of a Modified Thai version of the Western Ontario andMcMaster (WOMAC) Osteoarthritis Index for Knee Osteoarthritis. Clin Rheumatol 2007; 26: 1641-5.2. Nicholus Bellamy. WOMAC Osteoarthritis Index.User guide VIII 2007: 71-3.


คำอธบาย

WOMAC questionnaire

Thai version of Western Ontario and McMaster University (WOMAC) questionnaire

เปนแบบประเมนทนยมใชวดผลการรกษาขอเขา ซงประกอบดวย 3 สวน โดยแตละสวนมคะแนนเตม 10 คะแนน คะแนนยงมาก บงถงอาการปวดมาก ตงมาก ใชงานขอไดนอย มตทงสามสวนประกอบดวย

1. อาการปวดขอ (pain dimension)2. อาการขอฝด ขอตง (stiffness dimension)3. การใชงานขอ (function dimension)

อาการปวดขอ (Pain dimension) ม 5 ขอยอย จะสอบถามอาการปวดขอของทานในอรยาบถตาง ๆ โดยคะแนนยงมาก บงถงอาการปวดมาก(คะแนน 0 หมายถงไมปวดเลย คะแนน 10 หมายถงปวดมากจนทนไมได) 1. ปวดขอเขาขณะเดน ในอรยาบถเดนบนพนเรยบ เชน เดนในหางสรรพสนคา ทานมอาการปวดเขามากนอยเพยงไร? 2. ปวดขอเขาขณะขนลงบนได ภายหลงทานขนลงบนได 1 ชน ทานมอาการปวดเขามากนอยเพยงไร? หากอาการปวดไมเทากนในขณะขนหรอลงบนได ใหบนทกในสวนทมอาการปวดมากกวา 3. ปวดขอเขาตอนกลางคน ในชวงกลางคน ทานมอาการปวดเขาทรบกวนการนอนหรอไม 4. ปวดขอเขาขณะพก ในอรยาบถทพกการใชงานขอ หรอขณะนงเฉย ๆ ไมยน ไมเดน ทานมอาการปวดเขามากนอยเพยงไร? 5. ปวดขอเขาขณะยนลงนำหนก ทานมอาการปวดเขามากนอยเพยงไร หากทานยนลงนำหนกขาขางทปวด โดยไมมการขยบขอเขา

จะสอบถามอาการขอฝด ยดตงของทานในแตละชวงของวน โดยคะแนนยงมาก บงถงอาการฝดมาก ตงมาก (คะแนน 0 หมายถงไมฝดเลย คะแนน 10 หมายถงฝดมากทสด) 1. ขอฝดชวงเชา (ขณะตนนอน) ขณะตนนอนตอนเชา ทานสามารถขยบขอเขาไดดหรอไม ทานรสกวาขอเขาตงมากนอยเพยงไร ? ถาฝดมาก คะแนนยงมาก ถาฝดนอย คะแนนกจะนอย 2. ขอฝดในชวงระหวางวน ในชวงระหวางวนททานทำงาน หากทานเปลยนอรยาบถตาง ๆ เชน จากทานงไปยน หรอจาก ยนไปเดน เปนตน ทานสามารถขยบขอเขาไดดหรอไม ทานรสกเหมอนมกาวยดขอเขาไว หรอ รสกตงมากนอยเพยงไร ? ถาฝดมาก ตงมาก คะแนนยงมาก ถาฝดนอย คะแนนกจะนอย

หมายเหต บางรายจะมอาการตงมากตอนเชา ในขณะทบางรายรสกตงมากในระหวางวน

อาการขอฝด ขอตง (Stiffness dimension) ม 2 ขอยอย


1. การลงบนได ทานมความลำบากในการลงบนได ทานสามารถทำไดคลองแคลวหรอไม เมอเปรยบเทยบกบ ความสามารถในวยหนมสาว ถาทำไดด คะแนนจะนอย

2. การขนบนได ทานมความลำบากในการขนบนได ทานสามารถทำไดคลองแคลวหรอไม เมอเปรยบเทยบกบ ความสามารถในวยหนมสาว ถาทำไดด คะแนนจะนอย

3. การลกยนจากทานง ทานมความลำบากในขณะเปลยนอรยาบถจากทานง (เกาอ) ไปยน ทานสามารถทำไดคลองแคลว หรอไม เมอเปรยบเทยบกบความสามารถในวยหนมสาว

4. การยน ทานมความลำบากในการยนหรอไม? ทานสามารถยนไดนานหรอไม? เมอเปรยบเทยบกบ ความสามารถในวยหนมสาว ถามความลำบาก คะแนนจะมาก

5. การเดนบนพนราบ ทานมความลำบากในการเดนพนเรยบ เชน เดนในหางสรรพสนคาหรอไม ถาเดนไดด คะแนน จะนอย ถามความลำบาก คะแนนจะมาก

6. การขนลงรถยนต ทานมความลำบากในอรยาบถขนลงจากรถยนตหรอรถโดยสารมากนอยเพยงไร เมอเปรยบเทยบ กบความสามารถในวยหนมสาว ถาขนลงคลองแคลว คะแนนจะนอย ถามความลำบาก คะแนน จะมาก หากอาการปวดไมเทากนในขณะขนหรอลงรถยนตหรอรถโดยสาร ใหบนทกในสวนทม อาการปวดมากกวา

7. การไปซอของ ทานสามารถไปตลาด หรอไปซเปอรมาเกต จบจายใชสอยไดเหมอนสมยหนมสาวหรอไม? ถาไปได เหมอนเดม คะแนนจะนอย แตถาไปไมไดแลวเพราะปวดขอเขา คะแนนจะมาก (หมายเหต คนทตอบวาไมไปแลวเพราะไมจำเปนตองไป ใหถามวาหากใหไป สามารถไปไดดหรอไม)

8. การใสกางเกง ทานมความลำบากในอรยาบถใสกางเกง (ชนในหรอชนนอก) สามารถยนใสไดดเหมอนเดมหรอไม? ถาทำไดดเหมอนเดม คะแนนจะนอย ถามความลำบาก คะแนนจะมาก

การใชงานขอ (Function dimension) ม 15 ขอยอย

จะสอบถามความสามารถในการใชงานขอของทานในอรยาบถตางๆ โดยคะแนนยงมาก บงถงความ

สามารถนอย แตถาทานสามารถใชงานขอไดด คะแนนจะนอย (คะแนน 0 หมายถงเกงทสด สามารถทำ

อรยาบถนน ๆ ไดดมาก)


9. การลกจากเตยง ทานมความลำบากในขณะเปลยนอรยาบถจากทานอนแลวลกขนนงขางเตยง หากทำไดคลองแคลว คะแนนจะนอย ถามความลำบาก คะแนนจะมาก

10. การถอดกางเกง ทานมความลำบากในการถอดกางเกง (ชนในหรอชนนอก) สามารถยนถอดไดดเหมอนเดมหรอไม? หรอตองนง จงจะถอดได ถาทำไดดเหมอนเดม คะแนนจะนอย ถามความลำบาก คะแนนจะมาก

11. การอาบนำเอง

ทานมความลำบากในการอาบนำหรอไม? ตองการคนชวยอาบหรอไม ถาทำไดเอง คะแนนจะนอย

ถามความลำบาก คะแนนจะมาก

12. การนง

ทานมความลำบากในการเปลยนอรยาบถจากยนลงนงเกาอ (ไมใชนงพน) ทานสามารถทำได

คลองแคลวหรอไม ถามความลำบาก คะแนนจะมาก

13. การนงสวม

ทานมความลำบากในการนงสวม (สวมทใชประจำ) หรอไม? เมอเปรยบเทยบกบความสามารถ

ในวยหนมสาว ถาลงนงหรอลกขนจากโถลำบาก หรอทลกทเล คะแนนจะมาก

หากอาการปวดไมเทากนในขณะลงนงหรอลกขนจากโถสวม ใหบนทกในสวนทมอาการปวดมากกวา

14. การทำงานบานหนกๆ

ทานมความลำบากในการทำงานบานหนกๆ เชน ลางหองนำ ลางรถ รดตนไมในสวน ถบาน ดดฝน

ตดหญา กวาดใบไม ยกหรอหวของหนก เปนตน ทานสามารถทำไดคลองแคลวเหมอนเดมหรอไม?

เมอเปรยบเทยบกบความสามารถในวยหนมสาว ถาทำไดด คะแนนจะนอย ถามความลำบาก

คะแนนจะมาก

15. การทำงานบานเบาๆ

ทานมความลำบากในการทำงานบานเบา ๆ เชน ทำกบขาว ลางถวยจาน ปดฝน เชดโตะ จดโตะ

เปนตน ทานสามารถทำไดคลองแคลวเหมอนเดมหรอไม? เมอเปรยบเทยบกบความสามารถใน

วยหนมสาว ถาทำไดดมาก คะแนนจะนอย ถามความลำบาก คะแนนจะมาก

หมายเหต ในกรณทผปวยไมไดทำกจกรรมในขอคำถามขางตนแลวไมวาจะเกดจากสาเหตใดกตาม ใหสอบถามความสามารถวาหากใหผปวยกระทำกจกรรมนนๆ ผปวยจะสามารถทำไดดเพยงไร

Reference:1. Kuptniratsaikul V, Rattanachaiyanont M. Validation of a Modified Thai version of the Western Ontario andMcMaster (WOMAC) Osteoarthritis Index for Knee Osteoarthritis. Clin Rheumatol 2007; 26: 1641-5.2. Nicholus Bellamy. WOMAC Osteoarthritis Index.User guide VIII 2007: 71-3.


วนนอน(นบจากแรกเขา)

อาย

ประวตหกลม

การทรงตว

การรบร

สภาพรางกายทวไป

การมองเหน

การพด

การใชยา

ภาวะโรคเรอรง

ไมสามารถควบคมการขบถาย

ไมมปญหา ปสสาวะบอย

เกณฑการประเมน 0 - 10 คะแนน มความเสยงทจะหกลมตำ 11 - 20 คะแนน มความเสยงทจะหกลมปานกลาง 21 - 33 คะแนน มความเสยงทจะหกลมสง

รายการ0 1 2 3

เกณฑใหคะแนน

วนแรก เจดวนแรก 8 - 14 วน มากกวา 14 วน

0 - 19 ป 20 - 59 ป 60 - 70 ป มากกวา 70 ป

ไมหกลมในปกอน หกลมใน 6 เดอนกอน หกลมใน 3 เดอนกอน หกลมในเดอนกอน

เดนโดยไมใชอปกรณ หรอไมตองการคนชวย

ยนและหมนตวไดดวยการชวยเหลอจากผอน

เดนโดยใชอปกรณ หรอคนชวย 2 คน

เดนโดยใชอปกรณ หรอคนชวย 1 คน

รเวลา สถานท บคคล รสถานท บคคล รบคคล ไมรบร การตดสนใจบกพรอง

อาหารเพยงพอ การนอนหลบปกต

ไมเจรญอาหารการนอนหลบผดปกต

การนอนหลบผดปกตมาก

ขาดอาหารนำหนกลด

ใชแวนตา มองเหนไมชดเจน ตาตอ

ปกต

ปกต มองเหนผดปกตมากถงขนตาบอด

มปญหาการพดแตเขาใจภาษาด

พดไมชด มปญหาการสอสาร

การสอสารบกพรองขนรนแรง

ไมมยาทมผลมทงยาระบบหวใจ

และหลอดเลอดและระบบประสาททมผล

มยาระบบหวใจและหลอดเลอดทมผล เชน

β-blockerยาขบปสสาวะ

ยาลดความดนเลอด

มยาระบบประสาททมผล เชน ยากลอม ประสาท ยานอนหลบ ยากลม psychoactive

ไมม มโรคเรอรง 1 โรค มโรคเรอรง >1 โรค มโรคเรอรงหลายโรค

ปสสาวะกลางคน ปสสาวะราด

(stress incontinence)

ปสสาวะราด (urge incontinence)

คาสายปสสาวะ


การประเมนภาวะหกลม

Falls Risk Assessment tool


Timed Up and Go Test (TUGT)

โดยใหผสงอายลกขนจากเกาอทมททาวแขน เดนเปนเสนตรง �< 30 วนาท �≥ 30 วนาท

ระยะทาง 3 เมตร หมนตวและเดนกลบมานงทเดม � เดนไมได

• เวลาปกตของผสงอายควรนอยกวา 10 วนาท กรณทใชเวลานานกวา 29 วนาท ถอวา มความเสยง

ตอภาวะหกลม

• Timed Up and Go Test (TUGT) ไดรบความนยม เนองจากความสะดวกและคลองตวในการประเมน

สามารถทดสอบซำไดเพอเปรยบเทยบเมอเวลาผานไป หรอใชประเมนหลงการรกษา

• ชวงเวลาทเหมาะสมในการประเมนคอ ทกครงทผปวยมานอนโรงพยาบาล หรอเกดภาวะหกลมขน หรอ

อยางนอยควรประเมนทก 3 เดอน

ทมา: fall prevention: Best Practice Guidelines, Quality Improvement and Enhancement Program, version 3, 2003 และ Time up and go test (TUGT) แนวทางเวชปฏบตการปองกนประเมนภาวะหกลมในผสงอาย, 2551. สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.

เลยวกลบเดนไประยะ 3 เมตร

ผปวยนงแลวลกขนยน

กลบมานงเกาออกครง เดนกลบระยะ 3 เมตร


A. ในชวง 3 เดอนทผานมามการรบประทานอาหารไดนอยลง เนองจากความอยาก อาหารลดลง มปญหาการยอย การเคยว หรอปญหาการกลนหรอไม 0 = รบประทานอาหารนอยลงอยางมาก 1 = รบประทานอาหารนอยลงปานกลาง 2 = การรบประทานอาหารไมเปลยนแปลง

B. ในชวง 3 เดอนทผานมา นาหนกลดลงหรอไม 0 = นาหนกลดมากกวา 3 กโลกรม 1 = ไมทราบ 2 = นาหนกลดระหวาง 1 - 3 กโลกรม 3 = นาหนกเทาเดม

C. สามารถเคลอนไหวไดเองหรอไม 0 = นอนบนเตยง หรอ ตองอาศยรถเขนตลอดเวลา 1 = ลกจากเตยงหรอรถเขนไดบาง แตไมสามารถไปขางนอกไดเอง 2 = เดนและเคลอนไหวไดตามปกต

D. ใน เดอนทผานมามความเครยดรนแรงหรอปวยเฉยบพลนหรอไม 0 = ม 2 = ไมม

E. มปญหาทางประสาท (Neuropsychological problems) หรอไม 0 = ความจำเสอม หรอ หดห อยางรนแรง 1 = ความจำเสอมเลกนอย 2 = ไมมปญหาทางประสาท

F. ดชนมวลกาย [BMI = นาหนก (กก.) / สวนสง (ม.2)] 0 = BMI นอยกวา 19 1 = BMI ตงแต 19 แตนอยกวา 21 2 = BMI ตงแต 21 แตนอยกวา 23 3 = BMI ตงแต 23 ขนไป

รวม

คะแนนการคดกรองเบองตน (เตม 14 คะแนน) มากกวา หรอเทากบ 12 คะแนน ภาวะโภชนาการปกต ไมตองตอบแบบประเมนภาวะทพโภชนาการตอ นอยกวา หรอเทากบ 11 คะแนน มความเสยงตอการเกดภาวะทพโภชนาการ ใหทำแบบประเมนภาวะโภชนาการสวนท 2 ตอ


ชอ-สกล………………………………………………….............................................………………….…………............... เพศ …………..................……

อาย (ป) ………….................. นาหนก (กก.) ……..…...............……… สวนสง (ซม) ………..................…….… วนท …………….…….............

การคดกรองภาวะโภชนาการเบองตน

คำถามการคดกรอง คะแนน

แบบประเมนภาวะโภชนาการ (Mini Nutritional Assessment; MNA®)


สวนท 2 การประเมนภาวะโภชนาการ

คำถามการประเมนภาวะทพโภชนาการ คะแนน

รวมคะแนนการประเมนภาวะโภชนาการทงหมด (เตม 30 คะแนน) 24-30 คะแนน ภาวะโภชนาการปกต 17-23.5 คะแนน มความเสยงตอภาวะทพโภชนาการ นอยกวา 17 คะแนน มภาวะทพโภชนาการ

ทมา : ดดแปลงจาก Miller, C.A. Chapter 14 Digestion and Nutrition. In: Nursing for Wellness in Older Adults: Theory and Practice. 4th eds. Philladelphia : Lippincott Williams & Wilkins:; 2003. p.296 และศนยวจยเนสทเล. คมอสขภาพผสงอาย (ม.ป.ท.; ม.ป.พ.; ม.ป.ป.)

G. คณอาศยอยลำพงไดโดยไมตองพงพาผอน (ไมไดอยในสถานพกคนชราหรอโรงพยาบาล) ใชหรอไม 0 = ไมใช 1 = ใช

H. คณรบประทานยามากกวา 3 ชนดตอวน ใชหรอไม 0 = ใช 1 = ไมใช

I. คณมแผลกดทบหรอแผลทผวหนงอนหรอไม 0 = ใช 1 = ไมใช

J. คณรบประทานอาหารไดครบทง 5 หมวนละกมอ 0 = 1 มอ 1 = 2 มอ 2 = 3 มอ

K. ในแตละวนคณรบประทานโปรตนบางหรอไม - รบประทานนมและผลตภณฑนม (ชส โยเกรต) อยางนอยวนละ 1 หนวยบรโภค ใชหรอไม - รบประทานถวเมลดแหงหรอไข 2 ครงตอสปดาห ใชหรอไม - รบประทานเนอ, เนอปลา หรอสตวปกทกวน ใชหรอไม 0.0 = ถาตอบไมใชทกขอ หรอใชเพยงขอเดยว 0.5 = ถาตอบใช 2 ขอ 1.0 = ถาตอบใช 3 ขอ

L. คณรบประทานผกหรอผลไมอยางนอย 2 มอตอวน ใชหรอไม 0 = ไมใช 1 = ใช

M. คณดมนำหรอเครองดมตางๆ เชน นำเปลา นำผลไม กาแฟ ชา นม ประมาณวนละเทาไหร 0.0 = นอยกวา 3 แกวตอวน 0.5 = 3-5 แกวตอวน 1.0 = มากกวา 5 แกวตอวน

N. ในการรบประทานอาหาร คณสามารถชวยเหลอตนเองไดหรอไม 0 = ไมสามารถรบประทานอาหารไดดวยตนเอง 1 = รบประทานอาหารเองไดแตคอนขางลำบาก 2 = รบประทานอาหารเองไดโดยไมมปญหา

O. คณคดวาคณมภาวะโภชนาการอยางไร 0 = เหนวาตวเองนาจะมภาวะทพโภชนาการ 1 = ทานอาหารเองไดแตคอนขางลำบาก 2 = เหนวาตวเองไมมปญหาภาวะทพโภชนาการ

P. เมอเปรยบเทยบกบบคคลอนในวยเดยวกน คณคดวาสขภาพของตนเองเปนอยางไร 0.0 = ไมดเทากบคนอน 0.5 = ไมทราบ 1.0 = ดเทากบคนอน 2.0 = ดกวาคนอน

Q. เสนรอบวงแขน (Mid-arm circumference; MAC) 0.0 = MAC นอยกวา 21 เซนตเมตร 0.5 = MAC 21-22 เซนตเมตร 1.0 = MAC มากกวา 22 เซนตเมตร

R. เสนรอบวงนอง (Calf circumference; CC) 0 = CC นอยกวา 31 เซนตเมตร 1 = CC ตงแต 31 เซนตเมตรขนไป


ไมมเลย

1 เบอ ไมสนใจอยากทำอะไร

2 ไมสบายใจ ซมเศรา ทอแท

3 หลบยาก หรอหลบๆ ตนๆ หรอหลบมากไป

4 เหนอยงาย หรอ ไมคอยมแรง

5 เบออาหาร หรอ กนมากเกนไป

6 รสกไมดกบตวเอง คดวา ตวเองลมเหลว หรอ ทำใหตนเอง หรอครอบครวผดหวง

7 สมาธไมดเวลาทำอะไร เชน ดโทรทศน ฟงวทย หรอทำงานทตองใชความตงใจ

8 พดชา ทำอะไรชาลงจนคนอนสงเกตเหนได หรอ กระสบกระสาย ไมสามารถอยนงไดเหมอนทเคยเปน

9 คดทำรายตนเอง หรอคดวาถาตายไปคงจะด

ลำดบคำถาม

ในชวง 2 สปดาหทผานมารวมทงวนนทานมอาการเหลานบอยแคไหน

เปนบางวน1-7 วน

เปนบอย>7 วน

เปนทกวน

0 1 2 3

0 1 2 3

0 1 2 3

0 1 2 3

0 1 2 3

0 1 2 3

0 1 2 3

0 1 2 3

0 1 2 3

ขอแนะนำ: ผประเมนทำเครองหมาย “X” ในชองทตรงกบคำถามของผรบบรการ (ถาไมเขาใจใหถามซำไมควรอธบายหรอ ขยายความเพมเตม พยายามใหไดคำตอบทกขอ จากนนรวมคะแนนแลวแปรผลตามตารางแปรผล ควรแจงผล ตามแนวทางการแจงผลอยางเหมาะสม พรอมคำแนะนำในการปฏบตตวหรอการดแลรกษาตวในขนตอไป

ใหเนนคำถาม เพอคนหาอาการทมในระยะ 2 สปดาหทผานมาดวย

คะแนนรวมทงหมด

คะแนนรวม การแปลผล

7-12 เปนโรคซมเศรา ระดบนอย (Major Depression, mild)

13-18 เปนโรคซมเศรา ระดบปานกลาง (Major Depression, moderate)

> 19 เปนโรคซมเศรา ระดบรนแรง (Major Depression, severe)

*** ถาได 7 คะแนนขนไปใหประเมนการฆาตวตายดวยแบบประเมนการฆาตวตาย (8Q)

*** หลงประเมน 9Q ใหแจงผล และดำเนนการตามแนวทางการจดการดแลรกษา ตามระดบความรนแรงของโรคซมเศรา


การประเมนโรคซมเศรา

แบบประเมนโรคซมเศราดวย 9 คำถาม (9Q)


1 คณพอใจกบชวตความเปนอยในตอนน

2 คณไมอยากทำในสงทเคยสนใจหรอเคยทำเปนประจำ

3 คณรสกชวตของคณชวงนวางเปลาไมรจะทำอะไร

4 คณรสกเบอหนายบอยๆ

5 คณหวงวาจะมสงทดเกดขนในวนหนา

6 คณมเรองกงวลตลอดเวลา และเลกคดไมได

7 สวนใหญแลวคณรสกอารมณด

8 คณรสกกลววาจะมเรองไมดเกดขนกบคณ

9 สวนใหญคณรสกมความสข

10 บอยครงทคณรสกไมมทพง

11 คณรสกกระวนกระวาย กระสบกระสายบอยๆ

12 คณชอบอยกบบานมากกวาทจะออกนอกบาน

13 บอยครงทคณรสกวตกกงวลเกยวกบชวตขางหนา

14 คณคดวาความจำของคณไมดเทาคนอน

15 การทมชวตอยถงปจจบน เปนเรองนายนดหรอไม

16 คณรสกหมดกำลงใจ หรอเศราใจบอยๆ

17 คณรสกวาชวตคณไมคอยมคณคา

18 คณรสกกงวลมากกบชวตทผานมา

19 คณรสกวาชวตนยงมเรองนาสนกอกมาก

20 คณรสกลำบากทจะเรมตนอะไรใหมๆ

ขอท ขอความ ใช ไมใช

คำชแจง โปรดอานขอความในแตละขออยางละเอยด และประเมนความรสกของทานในชวงเวลา 1 สปดาหทผานมา ใหขด ลงในชองทตรงกบ “ใช” ถาขอความในขอนนตรงกบความรสกของทาน ใหขด ลงในชองทตรงกบ “ไมใช” ถาขอความในขอนนไมตรงกบความรสกของทาน

กลมฟนฟสมรรถภาพสมอง (Train the Brain Forum Thailand)

แบบวดความซมเศราในผสงอายไทย (Thai Geriatric Depression Scale: TGDS)


21 คณรสกกระตอรอรน

22 คณรสกสนหวง

23 คณคดวาคนอนดกวาคณ

24 คณอารมณเสยงายกบเรองเลกๆ นอยๆ อยเสมอ

25 คณรสกอยากรองไหบอย ๆ

26 คณมความตงใจในการทำสงหนงสงใดไดไมนาน

27 คณรสกสดชนในเวลาตนนอนตอนเชา

28 คณไมอยากพบปะพดคยกบคนอน

29 คณตดสนใจอะไรไดเรว

30 คณมจตใจสบาย แจมใสเหมอนกอน

ขอท ขอความ ใช ไมใช

การนำไปใช: แบบคดกรองผสงอายทมมภาวะซมเศราในชมชนหรอในคลนกผสงอาย

ผพฒนา: กลมฟนฟสมรรถภาพสมอง (Train The Brain Forum Thailand)

Source: สารศรราช ปท 46 ฉบบท 1 มกราคม 2537 ; 1-9.

ลกษณะเครองมอ: มาตรประเมนแบบถกผด (0,1) จำนวน 30 ขอ

จดประสงค: แบบประเมนภาวะซมเศราในประชากรผสงอายทวไป

ผรบการทดสอบ: ทำการประเมนตนเองหรอทำการสมภาษณ

การทดสอบ: บคคลผสงอายทวไปทสนใจ ใชเวลา 10 นาท การคดคะแนนขอ 1, 5, 7, 9, 15, 19, 21, 27, 29, 30 ถาตอบวา “ไมใช” ได 1 คะแนน ขอทเหลอถาตอบวา “ใช” ได 1 คะแนน

การแปลผล คนสงอายปกต คะแนน 0-12 คะแนน ผมความเศราเลกนอย (Mild depression) 13-18 คะแนน ผมความเศราปานกลาง (Moderate depression) 19-24 คะแนน ผมความเศรารนแรง (Severe depression) 25-30 คะแนน

ตวแปรทวด: อาการดานซมเศรา

คณภาพ: Reliability = 0.93

ทมา: จากหนงสอคมอการวดทางจตวทยา สชรา ภทรายตวรรตน. 2545


1. Dementia


F00 Dementia in Alzheimer's disease (G30.-+)

F000 Dementia in Alzheimer's disease with early onset (G30.0*)

F001 Dementia in Alzheimer's disease with late onset (G30.1*)

F002 Dementia in Alzheimer's disease\, atypical or mixed type (G30.8*)

F009 Dementia in Alzheimer's disease\, unspecified (G30.9*)

F01 Vascular dementia

F010 Vascular dementia of acute onset

F011 Multi-infarct dementia

F012 Subcortical vascular dementia

F013 Mixed cortical and subcortical vascular dementia

F018 Other vascular dementia

F019 Vasclar dementia\, uspecified

F02 Dementia in other diseases classified elsewhere

F020 Dementia in Pick's disease (G31.0*)

F021 Dementia in Creutzfedt-Jakob disease (A81.0*)

F022 Dementia in Huntington's disease (G10*)

F023 Dementia in Parkinson's disease (G20*)

F024 Dementia in human immunodeficiency virus [HIV] disease (B22.0*)

F028 Dementia in other specified diseases classified elsewhere

F03 Unspecified dementia

ภาวะสมองเสอมในโรคอลไซเมอร

ภาวะสมองเสอมในโรคอลไซเมอรชนดเรมเกดขนเมออายนอย (G30.0*)

ภาวะสมองเสอมในโรคอลไซเมอรชนดเรมเกดขนเมออายมาก (G30.1*)

ภาวะสมองเสอมในโรคอลไซเมอรชนดนอกแบบหรอชนดหลายอยางรวมกน (G30.8*)

ภาวะสมองเสอมในโรคอลไซเมอร ไมระบรายละเอยด (G30.9*)

ภาวะสมองเสอมทเกดจากโรคหลอดเลอด

ภาวะสมองเสอมในโรคหลอดเลอดชนดเรมตนเฉยบพลน

ภาวะสมองเสอมในโรคเนอสมองตายจากการขาดเลอดหลายแหง

ภาวะสมองเสอมทเกดจากโรคหลอดเลอดใตเปลอกสมอง

ภาวะสมองเสอมทเกดจากโรคหลอดเลอดทงบรเวณเปลอกและใตเปลอกสมอง

ภาวะสมองเสอมทเกดจากโรคหลอดเลอดอน

ภาวะสมองเสอมทเกดจากโรคหลอดเลอด ไมระบรายละเอยด

ภาวะสมองเสอมในโรคอนทจำแนกไวทอน

ภาวะสมองเสอมในโรคพค (G31.0*)

ภาวะสมองเสอมในโรคเครอดเฟลดด-จาคอบ (A81.0*)

ภาวะสมองเสอมในโรคฮนตงตน (G10*)

ภาวะสมองเสอมในโรคพารคนสน (G20*)

ภาวะสมองเสอมในโรคเอดส (B22.0*)

ภาวะสมองเสอมในโรคอนทระบรายละเอยดทจำแนกไวทอน

ภาวะสมองเสอมทไมระบรายละเอยด

รหส ICD-10-TM ชอโรคภาษาองกฤษ ชอโรคภาษาไทย

คมอรหส/ความหมาย Geriatric Syndromes ตาม ICD-10


2. Osteoarthritis of knee

M170

M171

M172

M173

M174

M175

M179

Primary gonarthrosis\, bilateral

Other primary gonarthrosis

Post-traumatic gonarthrosis\, bilateral

Other post-traumatic gonarthrosis

Other secondary gonarthrosis\, bilateral

Other secondary gonarthrosis

Gonarthrosis\, unspecified

ขอเขาเสอมปฐมภม สองขาง

ขอเขาเสอมปฐมภมแบบอน

ขอเขาเสอมหลงการบาดเจบ สองขาง

ขอเขาเสอมหลงการบาดเจบแบบอน

ขอเขาเสอมทตยภมแบบอน สองขาง

ขอเขาเสอมทตยภมแบบอน

ขอเขาเสอม ไมระบรายละเอยด


3. Incontinence (ปสสาวะ/อจจาระเลดราด)

N393

N394

Stress incontinence

Other specified urinary incontinence

กลนปสสาวะไมไดเมอมความเคน

ภาวะกลนปสสาวะไมไดแบบอนทระบรายละเอยด


4. Falls หมายถง การตกหรอลม (W00 - W19)

W00

W01

W02

W03

W04

W05

W06

W07

W08

W09

W10

W11

W12

Fall on same level involving ice and snow

Fall on same level from slipping, tripping and stumbling

Fall involving ice-skates, skis, roller-skates or skateboards

Other fall on same level due to collision with, or pushing by, another Person

Fall while being carried or supported by other persons

Fall involving wheelchair

Fall involving bed

Fall involving chair

Fall involving other furniture

Fall involving playground equipment

Fall on and from stairs and steps

Fall on and from ladder

Fall on and from scaffolding


การลมบนพนระดบเดยวกนทเกยวกบนำแขงและหมะ

การลมบนพนระดบเดยวกนเพราะลนสะดดและกาวพลาด

การลมทเกยวกบสเกตนำแขง สก สเกตลอหรอกระดานสเกต

การลมอนบนพนระดบเดยวกนเพราะถกผอนชนหรอดน

การตกหรอลมขณะทบคคลอนอมหรอพยง

การตกหรอลมทเกยวกบเกาอลอเขน

การตกหรอลมทเกยวกบเตยง

การตกหรอลมทเกยวกบเกาอ

การตกหรอลมทเกยวกบเฟอรนเจอรอน

การตกหรอลมทเกยวกบอปกรณในสนามเดกเลน

การตกหรอลมบนและจากบนไดและขนบนได

การตกหรอลมบนและจากบนไดแบบปน

การตกหรอลมบนและจากนงราน


5. Depression

F32

F32.0

F32.1

F32.2

F32.3

F32.8

F32.9

F33

F33.0

F33.1

F33.2

F33.3

F33.4

F33.8

F33.9

F34

F34.1

Depressive episodes

Mild depressive episode

Moderate depressive episode

Severe depressive episode without psychotic symptoms

Severe depressive episode with psychotic symptoms

Other depressive episodes

Depressive epsiode\, unspecified

Recurrent Depressive disorder

Recurrent depressive disorder\, current episode mild

Recurrent depressive disorder\, current episode moderate

Recurrent depressive disorder\, current episode severe without psychotic symptoms

Recurrent depressive disorder\, current episode severe with psychotic symptoms

Recurrent depressive disorder\, current in remission

Other recurrent depressive disorders

Recurrent depressive disorder\, unspecified

Persistent mood (affective) disorders

Dysthymia


ภาวะซมเศรา

ภาวะซมเศราเลกนอย

ภาวะซมเศราปานกลาง

ภาวะซมเศรารนแรงโดยไมมอาการโรคจต

ภาวะซมเศรารนแรงและมอาการโรคจต

ภาวะซมเศราแบบอน

ภาวะซมเศรา ไมระบรายละเอยด

โรคซมเศราซำ

โรคซมเศราซำ ครงปจจบนอาการเลกนอย

โรคซมเศราซำ ครงปจจบนอาการปานกลาง

โรคซมเศราซำ ครงปจจบนอาการรนแรง โดยไมมอาการโรคจต

โรคซมเศราซำ ครงปจจบนอาการรนแรง และมอาการโรคจต

โรคซมเศราซำ ระยะหาย

โรคซมเศราซำแบบอน

โรคซมเศราไมระบรายละเอยด

ความผดปกตทางอารมณชนดทคงอยนาน

ดสไทเมย

W13

W14

W15

W16

W17

W18

W19

Fall from, out of or through building or structure

Fall from tree

Fall from cliff

Diving or jumping into water causing injury other than drowning or Submersion

Other fall from one level to another

Other fall on same level

Unspecified fall


การตกจาก ตกออกจาก หรอตกทะลอาคารหรอสงปลกสราง

การตกจากตนไม

การตกจากหนาผา

การดำหรอกระโดดลงไปในนำทำใหบาดเจบอยางอนนอกเหนอจากการจมนำตาย หรอจมนำ

การตกหรอลมลกษณะอนจากระดบหนงสอกระดบหนง

การตกหรอลมลกษณะอนบนพนระดบเดยวกน

การตกหรอลมทไมระบรายละเอยด

หมายเหต การใหขอมลตามรหสทางการแพทย (ICD-10) ขนอยกบศกยภาพในการวนจฉยของแตละโรงพยาบาล

ทมา : สำนกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข



ตวอยาง แผนผงการใหบรการในคลนกผสงอาย

ผปวย

ผปวยนด

คดเลอกบางราย

คดเลอกบางราย

ปรกษา/สงตอ ปรกษา/สงตอ

ปรกษา/สงตอ

เวชระเบยน

ซกประวต

GP IPD

คลนกผสงอาย

1. ผสงอายทตองการไดรบการประเมนโรค Geriatric Syndromes2. ผสงอายทปวยมหลายโรค ไมเคยไดรบความรหรอคำแนะนำ3. ผสงอายทตองกนยาหลายขนาน (มากกวา 10 ชนด ขนไป)4. ผสงอายทเปราะบาง (Frail elderly)*5. ผสงอาย/ผดแลผสงอาย ทตองการไดรบความร/คำปรกษาในการดแลตนเอง6. ดลยพนจของแพทย และพยาบาลผใหการดแล

* หากมลกษณะมากกวาหรอเทากบ 3 ขอดงตอไปน ถอวาเปนผสงอายทเปราะบาง (Frail elderly): 1. นำหนกลดลงโดยไมทราบสาเหต มากกวาหรอเทากบรอยละ 52. รสกเหนอยงายผดปกต,3. รสกวากลามเนอแขนขาออนแรง (Weakness)4. เดนชาผดปกต5. ไมคอยมกจกรรมเคลอนไหวรางกาย (Low level of physical activity)

ทมา: Linda P. Fried, Catherine M., Tangen, et al. Frailty in older adults: Evidence for a phenotype. Journal of Gerontology: MEDICAL SCIENCES 2001, Vol. 56A, No. 3, M146–M156.

การคดเลอกผสงอาย อาจพจารณาจาก

คลนกเฉพาะโรค( Med Ortho Dentist etc.)

HN AN

• ชอ-สกล ว.ด.ป.เกด อาย ป เพศ

• ทอย

• บคคลอางอง ชอ-นามสกล ความสมพนธ

• ทอย เบอรโทรศพท

• นำหนก กก. สวนสง ซม. BMI กก./ม.2

• สญญาณชพ

ความดนโลหต มม.ปรอท ชพจร ครง/นาท การหายใจ ครง/นาท

• อาการสำคญทมาคลนกผสงอาย

• รบการสงตอจาก

• โรคประจำตว/โรคเรอรง

• ยาทกนประจำ

• การประเมนความสามารถในการทำกจกรรมประจำวนพนฐาน และกจกรรมประจำวนซบซอน � ADL/IADL* ผล � ไดคะแนน 16 – 20 = กลม 1 ชวยเหลอตวเองไดด � ไดคะแนน 21 – 35 = กลม 2 ชวยเหลอตวเองไดปานกลาง � ไดคะแนน 36 – 48 = กลม 3 ชวยเหลอตวเองไดนอย หรอ ไมไดเลย

ผตรวจ วนท

• การประเมนเบองตนของความสามารถในการมองเหน และการไดยน ภายใตอปกรณทใชประจำ

� การมองเหน (สอบถาม/snellen chart) ผล วนท

� การไดยน (พดคย/ดดนวขางห) ผล วนท

* ADL/IADL ใชแบบประเมนความสามารถในการทำกจกรรมประจำวน (ดคำอธบาย)

1. โรค เปนมานาน (ป)





1. ชอยา วธใชยา วนทไดรบ












ตวอยาง แฟมขอมลคลนกผสงอาย


• สรปปญหา/แนวทางการแกไข

• ปญหาเกยวกบความสามารถในการดแลตนเอง

• โรคและปญหาตางๆ ทางกาย

• โรคและปญหาตางๆ ทางสมองและจตใจ

• ปญหาทางสงคม

• การสงตอ

การประเมนอาการทพบบอยในผสงอาย (Geriatric Syndromes)

� Dementia : ทดสอบสภาพสมองเบองตน MMSE-Thai 2002 คะแนนรวม เทากบ........................คะแนน

ระดบการศกษาจดตด (cut-off point) สำหรบคะแนนทสงสยภาวะสมองเสอม

(cognitive impairment)

จดตด เตม

ผสงอายปกตไมไดเรยนหนงสอ (อานไมออก-เขยนไมได) ≤14 23 (ไมตองทำขอ 4,9,10)

ผสงอายเรยนระดบประถมศกษา ≤17 30

ผสงอายปกตเรยนระดบสงกวาประถม ≤22 30

ผล � ไมสงสยภาวะสมองเสอม � สงสยภาวะสมองเสอม ผตรวจ วนท

� Incontinence : ผลการประเมนภาวะกลนปสสาวะไมอย � รนแรงมาก � รนแรงปานกลาง � รนแรงนอย ผตรวจ วนท

� Falls : ผล 1. Fall risk assessment � 0-10 มความเสยงตำ � 11-20 มความเสยงปานกลาง � 21-33 มความเสยงสง

2. Time up and go test � นอยกวา 30 วนาท � มากกวา 30 วนาท � เดนไมได ผตรวจ วนท

� Depression : ผลการทดสอบ 9Q : � 7-12 ระดบนอย � 13-18 ระดบปานกลาง � มากกวา 19 ระดบรนแรง ผตรวจ วนท

� Nutrition : ผล 1. ผล BMI � นอยกวา 20 คอนขางผอม � 20-24.9 ปกต � มากกวา 25 รปรางทวม

2. ผล MNA เบองตน � มากกวาหรอเทากบ 12 ภาวะโภชนาการปกต � นอยกวาหรอเทากบ 11 คะแนน มความเสยงตอภาวะทพโภชนาการ

3. ผล MNA � มากกวา 24 คะแนน ภาวะโภชนาการปกต � 17-23.5 มความเสยงตอภาวะทพโภชนาการ � นอยกวา 17 คะแนน มภาวะทพโภชนาการ ผตรวจ วนท

� อนๆ ผล ผตรวจ วนท

ลงชอ........................................................ผใหการดแลรกษา

(..........................................................)


ตวอยาง แบบสำรวจความพงพอใจของผปวยนอกและญาตตอการใหบรการของคลนกผสงอาย

โรงพยาบาล...............................................................................

1. ผตอบแบบสอบถาม � ผปวย � ญาต

2. เพศ � ชาย � หญง

3. อาย.................................ป

4. ผรบผดชอบจายคารกษาพยาบาลหรอสทธคมครองการรกษาพยาบาลในครงน

� จายเงนเอง � สวสดการขาราชการ/รฐวสาหกจ � บตรประกนสขภาพถวนหนา � บตรสงเคราะห หรอสงคมสงเคราะหของ รพ. � ประกนสขภาพ (บรษทประกนภย,ประกนภยจากรถ, นายจางมสญญาจายให รพ., กองทนทดแทน) � อนๆ ระบ..........................................................

5. ระยะเวลารอคอย ตงแตรบบตรควจนถงพบแพทย

� นาน ระบเวลา.........ชวโมง.........นาท � ปานกลาง ระบเวลา........ชวโมง.........นาท � รวดเรว ระบเวลา..........ชวโมง.........นาท

6. ทานไดรบขอมลเกยวกบโรคททานเปน และวธการปฏบตตวหรอไม

� ไมไดรบ � ไดรบแตไมคอยเขาใจ � ไดรบและเขาใจด

7. ทานไดรบคำแนะนำเกยวกบการใชยาหรอไม

� ไมไดรบ � ไดรบแตไมคอยเขาใจ � ไดรบและเขาใจด

ตอนท 1 ขอมลทวไป

ตอนท 2 เกยวกบการบรการ



ตอนท 3 ความพงพอใจตอการรบบรการ

ระดบความพงพอใจประเดนคำถาม มากทสด

5มาก4

ปานกลาง3

นอย2

นอยทสด1

ขนตอนการใหบรการ

8. ความสะดวกของการตดตอขอรบบรการ

9. ความสะดวกในการประสานงานของเจาหนาท

10. ความรวดเรวในการใหบรการ

เจาหนาททใหบรการ

11. บคลากรใหบรการโดยปฏบตดวยความเสมอภาค เปนธรรม ใหบรการตามลำดบอยางยตธรรม

12. เจาหนาทใหบรการดวยความสภาพ ยมแยม แจมใส อดทนอดกลน

13. เจาหนาทกระตอรอรนเตมใจใหบรการ

14. เจาหนาทใหคำแนะนำ/ตอบปญหาขอซกถาม ไดเปนอยางด

สงอำนวยความสะดวก

15. ปายบอกทาง/ปายคลนกและแผนผงการใหบรการ เขาใจงาย

16. ทนงรอและสงอำนวยความสะดวกเพยงพอ เชน นำดม มมหนงสอ หองนำ

17. คลนกใหบรการสะอาด

คณภาพการใหบรการ

18. การแนะนำ ประชาสมพนธในการใชบรการ

19. การใหขอมลและคำแนะนำจากแพทย

20. การใหขอมลและคำแนะนำจากพยาบาล

21. การใหขอมลและคำแนะนำเรองการใชยาจากเภสช

22. ความทนสมยของเครองถายเอกสาร

23. คณภาพการใหบรการโดยรวม

24. ความพงพอใจตอบรการโดยรวม

25. มชองทางทสามารถแสดงความคดเหนเพอ ปรบปรงการบรการ


ตอนท 4 ความไมพงพอใจของผรบบรการ

26. ความไมพงพอใจของทานในการรบบรการ

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

ตอนท 5 ความคดเหนตอการบรการ

27. ถาญาตหรอเพอนของทานปวย ทานจะแนะนำมาใชบรการทนหรอไม

� แนะนำ

� ไมแนะนำ

� ไมแนใจ

28. ความประทบใจของทานในการมารบบรการ

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

29. ขอเสนอแนะในการใหบรการ

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

ทมา: ดดแปลงจากแบบสำรวจความพงพอใจของผปวยนอกและญาตตอการใหบรการของโรงพยาบาล (พ.01). กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข.


ตวอยาง แบบสรปรายงานจำนวนผปวยสงอายของโรงพยาบาลทม Geriatric Syndromes(ตาม ICD-10) ทก 3 เดอน

ประจำเดอน...................................................พ.ศ. ...................... ถงเดอน .......................................... พ.ศ. ..............................

โรงพยาบาล ...............................................................................................จงหวด ......................................................................

ผรายงาน ...................................................................................................

จำนวนผสงอายทมาใชบรการ ชาย .......................... คน

หญง ........................ คน


1. Dementia

F00

F000

F001

F002

F009

F01

F010

F011

F012

F013

F018

F019

F02

F020

F021

F022

F023

F024

F028

F03

ภาวะสมองเสอมในโรคอลไซเมอร

ภาวะสมองเสอมในโรคอลไซเมอรชนดเรมเกดขนเมออายนอย (G30.0*)

ภาวะสมองเสอมในโรคอลไซเมอรชนดเรมเกดขนเมออายมาก (G30.1*)

ภาวะสมองเสอมในโรคอลไซเมอรชนดนอกแบบหรอชนดหลายอยางรวมกน (G30.8*)

ภาวะสมองเสอมในโรคอลไซเมอร ไมระบรายละเอยด (G30.9*)

ภาวะสมองเสอมทเกดจากโรคหลอดเลอด

ภาวะสมองเสอมในโรคหลอดเลอดชนดเรมตนเฉยบพลน

ภาวะสมองเสอมในโรคเนอสมองตายจากการขาดเลอดหลายแหง

ภาวะสมองเสอมทเกดจากโรคหลอดเลอดใตเปลอกสมอง

ภาวะสมองเสอมทเกดจากโรคหลอดเลอดทงบรเวณเปลอกและใตเปลอกสมอง

ภาวะสมองเสอมทเกดจากโรคหลอดเลอดอน

ภาวะสมองเสอมทเกดจากโรคหลอดเลอด ไมระบรายละเอยด

ภาวะสมองเสอมในโรคอนทจำแนกไวทอน

ภาวะสมองเสอมในโรคพค (G31.0*)

ภาวะสมองเสอมในโรคเครอดเฟลดด-จาคอบ (A81.0*)

ภาวะสมองเสอมในโรคฮนตงตน (G10*)

ภาวะสมองเสอมในโรคพารคนสน (G20*)

ภาวะสมองเสอมในโรคเอดส (B22.0*)

ภาวะสมองเสอมในโรคอนทระบรายละเอยดทจำแนกไวทอน

ภาวะสมองเสอมทไมระบรายละเอยด

รหส ICD-10-TM ชอโรคภาษาไทย จำนวน (คน)


2. Osteoarthritis of knee

M170

M171

M172

M173

M174

M175

M179

ขอเขาเสอมปฐมภม สองขาง

ขอเขาเสอมปฐมภมแบบอน

ขอเขาเสอมหลงการบาดเจบ สองขาง

ขอเขาเสอมหลงการบาดเจบแบบอน

ขอเขาเสอมทตยภมแบบอน สองขาง

ขอเขาเสอมทตยภมแบบอน

ขอเขาเสอม ไมระบรายละเอยด

รหส ICD-10-TM ชอโรคภาษาไทย

3. Incontinence (ปสสาวะ/อจจาระเลดราด)

N393

N394

กลนปสสาวะไมไดเมอมความเคน

ภาวะกลนปสสาวะไมไดแบบอนทระบรายละเอยด


4. Falls หมายถง การตกหรอลม (W00 - W19)


จำนวน (คน)



W00

W01

W02

W03

W04

W05

W06

W07

W08

W09

W10

W11

W12

W13

W14

W15

W16

W17

W18

W19

การลมบนพนระดบเดยวกนทเกยวกบนำแขงและหมะ

การลมบนพนระดบเดยวกนเพราะลนสะดดและกาวพลาด

การลมทเกยวกบสเกตนำแขง สก สเกตลอหรอกระดานสเกต

การลมอนบนพนระดบเดยวกนเพราะถกผอนชนหรอดน

การตกหรอลมขณะทบคคลอนอมหรอพยง

การตกหรอลมทเกยวกบเกาอลอเขน

การตกหรอลมทเกยวกบเตยง

การตกหรอลมทเกยวกบเกาอ

การตกหรอลมทเกยวกบเฟอรนเจอรอน

การตกหรอลมทเกยวกบอปกรณในสนามเดกเลน

การตกหรอลมบนและจากบนไดและขนบนได

การตกหรอลมบนและจากบนไดแบบปน

การตกหรอลมบนและจากนงราน

การตกจาก ตกออกจาก หรอตกทะลอาคารหรอสงปลกสราง

การตกจากตนไม

การตกจากหนาผา

การดำหรอกระโดดลงไปในนำทำใหบาดเจบอยางอนนอกเหนอจากการจมนำตาย หรอจมนำ

การตกหรอลมลกษณะอนจากระดบหนงสอกระดบหนง

การตกหรอลมลกษณะอนบนพนระดบเดยวกน

การตกหรอลมทไมระบรายละเอยด


5. Depression

F32

F32.0

F32.1

F32.2

F32.3

F32.8

F32.9

F33

F33.0

F33.1

F33.2

F33.3

F33.4

F33.8

F33.9

F34

F34.1

รหส ICD-10-TM ชอโรคภาษาไทย จำนวน (คน)

ภาวะซมเศรา

ภาวะซมเศราเลกนอย

ภาวะซมเศราปานกลาง

ภาวะซมเศรารนแรงโดยไมมอาการโรคจต

ภาวะซมเศรารนแรงและมอาการโรคจต

ภาวะซมเศราแบบอน

ภาวะซมเศรา ไมระบรายละเอยด

โรคซมเศราซำ

โรคซมเศราซำ ครงปจจบนอาการเลกนอย

โรคซมเศราซำ ครงปจจบนอาการปานกลาง

โรคซมเศราซำ ครงปจจบนอาการรนแรง โดยไมมอาการโรคจต

โรคซมเศราซำ ครงปจจบนอาการรนแรง และมอาการโรคจต

โรคซมเศราซำ ระยะหาย

โรคซมเศราซำแบบอน

โรคซมเศราไมระบรายละเอยด

ความผดปกตทางอารมณชนดทคงอยนาน

ดสไทเมย


ตวอยาง แบบสรปรายงานผลการปฏบตงานในคลนกผสงอายคณภาพ ทก 1 เดอน

ประจำเดอน................................................................................................พ.ศ.......................................................โรงพยาบาล.................................................................................................จงหวด..................................................ผรายงาน......................................................................................................

ผลการประเมน/คดกรองอาการโรคผสงอาย Geriatric Assessment

ADL/IADL: กลม 1 ชวยเหลอตวเองไดด ไมตองการความชวยเหลอ

การประเมนกจกรรมประจำวน จากผอน (16-20 คะแนน)

พนฐาน และซบซอน กลม 2 ชวยเหลอตวเองไดปานกลาง ตองการความชวยเหลอ

จากผอนบางสวน (21-35 คะแนน)

กลม 3 ชวยเหลอตวเองไดนอย หรอ ไมไดเลย ตองการความ

ชวยเหลอจากผอนมาก หรอ ทงหมด (36-48 คะแนน)

การประเมนคดกรอง

Dementia (Cognitive ไมสงสยภาวะสมองเสอม

Impairment): สงสยภาวะสมองเสอม

การประเมนสมรรถภาพสมอง

Incontinence: รนแรงมาก หมายถง ปรมาณปสสาวะทกลนไมอยมากระดบ

การประเมนภาวะกลนปสสาวะ เปยกทะลถงผานงชนนอกและ/หรอเกดอาการบอยมาก

ไมอย รนแรงปานกลาง หมายถง ปรมาณปสสาวะมากระดบชม

กางเกงในและ/หรอเกดอาการบอยปานกลาง

รนแรงนอย หมายถง ปรมาณปสสาวะทกลนไมอยไมกหยด

และเกดอาการบอยเลกนอย

Falls: การประเมนภาวะหกลม 1. Falls Risk Assessment

มความเสยงตำ (0-10 คะแนน)

มความเสยงปานกลาง (11-20 คะแนน)

มความเสยงทจะหกลมสง (21-33 คะแนน)

2. Timed Up and Go Test (TUGT)

นอยกวา 30 วนาท

มากกวา 30 วนาท

เดนไมได

ผลการประเมน จำนวน (คน)

ชาย หญง

รวม

(คน)



การประเมนคดกรองและวนจฉยโรค

ผลการประเมน จำนวน (คน)

ชาย หญง

รวม

(คน)

Malnutrition: 1. ดชนมวลกาย (BMI)

การประเมนภาวะโภชนาการ คอนขางผอม (นอยกวา 20 คะแนน)

ปกต (20-24.9 คะแนน)

รปรางทวม (มากกวา ๒๕ คะแนน)

2. การคดกรองภาวะโภชนาการเบองตน (MNA)

ภาวะโภชนาการปกต (มากกวาหรอเทากบ 12 คะแนน)

มความเสยงตอภาวะทพโภชนาการ (นอยกวาหรอเทากบ

11 คะแนน)

3. ประเมนภาวะทพโภชนาการ (MNA)

ภาวะโภชนาการปกต (มากกวา 24 คะแนน)

มความเสยงตอภาวะทพโภชนาการ (17-23.5 คะแนน)

มภาวะทพโภชนาการ (นอยกวา 17 คะแนน)

Depression: ระดบนอย (7-12 คะแนน)

การประเมนภาวะซมเศรา ระดบปานกลาง (13-18 คะแนน)

ระดบรนแรง (มากกวา 19 คะแนน)



รายชอโรงพยาบาลขนาด 120 เตยงขนไป

จงหวด รพศ. รพท. รพช. รวมเครอขายบรการ

จ.เชยงใหม 1.รพ.นครพงค 1.รพ.สนปาตอง 2.รพ.จอมทอง จ.เชยงราย 2.รพ.เชยงรายประชา 3.รพ.พาน นเคราะห 4.รพ.แมจน จ.แมฮองสอน 1.รพ.ศรสงวาลย จ.ลำปาง 3.รพ.ลำปาง 13 จ.ลำพน 2.รพ.ลำพน จ.นาน 3.รพ.นาน จ.พะเยา 4.รพ.พะเยา 5.รพ.เชยงคำ จ.แพร 6.รพ.แพร จ.พษณโลก 4.รพ.พทธชนราช จ.ตาก 7.รพ.สมเดจพระเจาตากสน 8.รพ.แมสอด จ.เพชรบรณ 9.รพ.เพชรบรณ 8 จ.สโขทย 10.รพ.สโขทย 5.รพ.สวรรคโลก 11.รพ.ศรสงวรสโขทย จ.อตรดตถ 5.รพ.อตรดตถ จ.กำแพงเพชร 12.รพ.กำแพงเพชร จ.พจตร 13.รพ.พจตร จ.นครสวรรค 6.รพ.สวรรคประชารกษ 5 จ.อทยธาน 14.รพ.อทยธาน จ.ชยนาท 15.รพ.ชยนาท จ.ลพบร 16.รพ.พระนารายณมหาราช 6.รพ.โคกสำโรง 17.รพ.บานหม จ.พระนครศรอยธยา 7.รพ.พระนครศรอยธยา 18.รพ.เสนา จ.สระบร 8.รพ.สระบร 19.รพ.พระพทธบาท จ.นนทบร 20.รพ.พระนงเกลา 13 จ.ปทมธาน 21.รพ.ปทมธาน จ.สงหบร 22.รพ.สงหบร 23.รพ.อนทรบร จ.อางทอง 24.รพ.อางทอง จ.นครนายก 25.รพ.นครนายก

1

2

3

4


จ.สมทรสาคร 26.รพ.สมทรสาคร 27.รพ.กระทมแบน จ.กาญจนบร 28.รพ.พหลพลพยหเสนา 29.รพ.มะการกษ จ.นครปฐม 9.รพ.นครปฐม จ.สพรรณบร 10.รพ.เจาพระยายมราช 30.รพ.สมเดจพระสงฆราช องคท 17 จ.ราชบร 11.รพ.ราชบร 31.รพ.บานโปง 32.รพ.ดำเนนสะดวก 33.รพ.โพธาราม จ.สมทรสงคราม 34.รพ.สมเดจพระพทธเลศหลา จ.ประจวบครขนธ 35.รพ.ประจวบครขนธ 36.รพ.หวหน จ.เพชรบร 37.รพ.พระจอมเกลา จ.ปราจนบร 12.รพ.เจาพระยาอภย ภเบศร 7.รพ.กบนทรบร จ.สระแกว 38.รพ.สมเดจพระยพราช สระแกว 8.รพ.อรญประเทศ จ.ชลบร 13.รพ.ชลบร 9.รพ.บางละมง 10.รพ.พนสนคม จ.ระยอง 14.รพ.ระยอง 11.รพ.บานฉาง 12.รพ.แกลง จ.จนทบร 15.รพ.พระปกเกลา จ.ตราด 39.รพ.ตราด จ.สมทรปราการ 40.รพ.สมทรปราการ จ.ฉะเชงเทรา 41.รพ.เมองฉะเชงเทรา จ.ขอนแกน 16.รพ.ขอนแกน 42.รพ.สรนธร 13.รพ.ชมแพ จ.มหาสารคาม 43.รพ.มหาสารคาม 14.รพ.โกสมพสย 7 จ.กาฬสนธ 44.รพ.กาฬสนธ จ.รอยเอด 45.รพ.รอยเอด จ.หนองคาย 46.รพ.หนองคาย จ.หนองบวลำภ 47.รพ.หนองบวลำภ จ.อดรธาน 17.รพ.อดรธาน จ.บงกาฬ 48.รพ.บงกาฬ 7 จ.เลย 49.รพ.เลย จ.นครพนม 50.รพ.นครพนม จ.สกลนคร 18.รพ.สกลนคร


5

6

7

8

15

14


จ.นครราชสมา 19.รพ.มหาราชนครราชสมา 15.รพ.ปากชองนานา

16.รพ.บวใหญ

จ.บรรมย 20.รพ.บรรมย 17.รพ.นางรอง 7

จ.ชยภม 51.รพ.ชยภม

จ.สรนทร 21.รพ.สรนทร

จ.ศรษะเกษ 52.รพ.ศรสะเกษ 18.รพ.กนทรลกษณ

จ.มกดาหาร 53.รพ.มกดาหาร

จ.ยโสธร 54.รพ.ยโสธร 6

จ.อบลราชธาน 22.รพ.สรรพสทธประสงค

จ.อำนาจเจรญ 55.รพ.อำนาจเจรญ

จ.นครศรธรรมราช 23.รพ.มหาราชนครศรธรรมราช

19.รพ.ทงสง

20.รพ.สชล

จ.สราษฎรธาน 24.รพ.สราษฎรธาน 56.รพ.เกาะสมย

จ.ชมพร 57.รพ.ชมพรเขตอดมศกด 10

จ.พงงา 58.รพ.ตะกวปา

จ.ภเกต 25.รพ.วชระภเกต

จ.ระนอง 59.รพ.ระนอง

จ.กระบ 60.รพ.กระบ

จ.ตรง 26.รพ.ตรง

จ.นราธวาส 61.รพ.นราธวาสราชนครนทร

62.รพ.สไหงโก-ลก

จ.ปตตาน 63.รพ.ปตตาน

จ.พทลง 64.รพ.พทลง 10

จ.ยะลา 27.รพ.ยะลา 65.รพ.เบตง

จ.สงขลา 28.รพ.หาดใหญ 66.รพ.สงขลา

จ.สตล 67.รพ.สตล


รวม 28 67 20 115

9

10

11

12



การใหบรการดแลผสงอายตามภาวะสขภาพ และกจกรรมในคลนกผสงอาย

• การประเมนสขภาพ• การคดกรองทวไป• การคดกรองกลมอาการโรคผสงอาย (Geriatric syndromes)• การคดกรองเมอมขอบงช• การใหองคความรเรองการดแลสขภาพตนเอง• การสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค

ภาวะสขภาพของผสงอาย

มโรคเรอรงหรอสภาวะทพพลภาพ หงอม / บอบบาง / frail elderlyสขภาพทวไปด

• Health maintenance• Health promotion• Disease prevention• Early detection of disease and functional decline

• Disease controlled• Health maintenance• Health promotion• Disease prevention• Early detection of other disease and function

• Symptoms controlled• Health maintenance• Disease prevention• Early detection of other disease and function decline• Do No Harm

กจกรรมในคลนกผสงอาย



สถานการณสขภาพผสงอาย

ประเทศไทยไดเขาสสงคมผสงอายตงแตป พ.ศ.2548 ซงหมายถงประชาชนทอายเกน 60 ป มมากกวา

รอยละ 10 ขนไป ในป พ.ศ.2556 จากตวเลขของสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

(Thailandometers) ประเทศไทยมประชากร 64.5 ลานคน จำนวนประชากรผสงอาย จำนวน 9.4 ลานคน

คดเปนรอยละ 14.57 จากการคาดการณ ประเทศไทยจะเขาสสงคมผสงอายอยางสมบรณในป พ.ศ.2563

นนหมายถงประเทศไทยมผสงอายมากกวารอยละ 20

แผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ.2545 - 2564) ฉบบปรบปรงครงท 1 พ.ศ.2552 ประกอบดวย

5 ยทธศาสตร การดแลผสงอายไทย

ในป พ.ศ.2556 กระทรวงสาธารณสขมวสยทศนทเกยวกบสขภาพคนไทยทกกลมวย คอ ภายในทศวรรษ

ตอไป คนไทยทกคนจะมสขภาพแขงแรงเพมขนเพอสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศทงทางตรง

และทางออมอยางยงยนในกลมวยผสงอาย กระทรวงสาธารณสขไดเนนยำเฉพาะ โดยมเปาหมายเปนระยะ คอ

เปาหมาย ระยะ 10 ป : อายคาดเฉลยเมอแรกเกด ไมนอยกวา 80 ป

: อายคาดเฉลยของการมสขภาพด ไมนอยกวา 72 ป

เปาหมายระยะ 3-5 ป : ผสงอาย ผพการ รอยละของผสงอาย 60-70 ปทเปนโรคสมองเสอม (ไมเกน 10)

เปาหมายระยะ 1-2 ป (เขตสขภาพ/จงหวด)

: รอยละของประชาชนอายมากกวา 35 ป

ไดรบการคดกรองเบาหวาน/ความดนโลหตสง (เทากบ 90)

: รอยละของผสงอายผพการทไดรบการพฒนาทกษะทางกายและใจ

(ไมนอยกวา 80) เปาหมายระยะ 1 ป (เขตสขภาพ/จงหวด) : รอยละของคลนกผสงอาย ผพการคณภาพ (ไมนอยกวา 70)

จากรายงานการสำรวจสขภาพประชาชนไทย โดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ.2551 - 2552 ความชก

ของภาวะพงพงของกจวตรประจำวนพนฐาน (ADL) ของผสงอายไทย คดเปนรอยละ 15.5 ผสงอายทมขอจำกด

ในการทำกจวตรประจำวนทซบซอน รอยละ 23.1 และโรคเรอรงทพบบอยในผสงอาย คอ โรคความดนโลหตสง

รอยละ 48, Metabolic syndrome รอยละ 36.8, Osteoarthritis รอยละ 19.8 และ Diabetics รอยละ 15.9 เปนตน

ยทธศาสตรท 1 การเตรยมความพรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ

ยทธศาสตรท 2 การสงเสรมและพฒนาผสงอาย

ยทธศาสตรท 3 ระบบคมครองทางสงคมสำหรบผสงอาย

ยทธศาสตรท 4 การบรหารจดการเพอการพฒนางานดานผสงอายอยางบรณาการระดบชาต และการ

พฒนาบคลากรดานผสงอาย

ยทธศาสตรท 5 การประมวล พฒนา และเผยแพรองคความรดานผสงอายและการตดตามประเมนผล

การดำเนนการตามแผนผสงอายแหงชาต


Healthy Aging in Thailand 2009 -2012 / The Prevalence of Chronic Disease in the Elderly

Depression 9.3Osteoarthritis 19.8COPD 2Gout 6.2Chronic kidney disease 2.5Asthma 4.3

Disease / Condition Prevalence Disease / Condition Prevalence

Hypertension 48Diabetics 15.9Obesity 29.9Abdominal obesity 36Metabolic syndrome 36.8Myocardial infarction 3.9Stroke 3.5

Burden of Diseases : DALY 2009 The Thai Working Group, MOPH

Top 20 cause of DALY in 60+ years old

Male DALY Female DALY Disease ('000) % Disease ('000) %

1 Stroke 174 11.4 Stroke 216 12.4

2 Ischaemic heart disease 118 7.7 Diabetes 205 11.7

3 COPD 116 7.6 Ischaemic heart disease 130 7.4

4 Diabetes 96 6.3 Dementia 98 5.6

5 Liver cancer 93 6.1 Depression 82 4.7

6 Bronchus & Lung cancer 74 4.8 Nephritis & nephrosis 60 3.5

7 Osteoarthritis 37 2.4 Liver cancer 55 3.2

8 Tuberculosis 37 2.4 Osteoarthritis 55 3.1

9 Nephritis & nephrosis 37 2.4 Cataracts 47 2.7

10 Dementia 36 2.3 COPD 46 2.6

All causes 1528 100 All causes 1748 100

Rank

จากการสำรวจโรคททำใหผสงอายสญเสยปสขภาวะ (DALY ป 2009) พบวา โรคหลอดเลอดสมอง

(Stroke) เปนสาเหต อนดบ 1 ทงเพศหญงและเพศชาย รวมทงเบาหวาน โรคหวใจ และขอเขาเสอม

ยงเปนสาเหตทพบไดใน 10 อนดบแรก นอกจากน ยงพบวาโรคสมองเสอมจดเปน Burden of Disease

ทมปญหาในผสงอายไทยมากขนทกครงทมการสำรวจ

สำนกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพ (สวปก.) ไดทำการวเคราะหขอมลการใหบรการสขภาพของกลมผสงอาย (อาย 60 ปขนไป) ปงบประมาณ 2552 ภายใตการจดบรการ 3 กองทน พบวา

จำนวนผสงอายทใชบรการในแตละกองทน ดงน


ตารางท 1 แสดงสดสวนผสงอายภายใตระบบประกนสขภาพ

อายนอยกวา 60 ป 75 99 87อายมากกวา 60 ป 25 1 13

ระบบสวสดการรกษาพยาบาล ระบบประกนสงคม ระบบหลกประกน ขาราชการ (รอยละ) (รอยละ) สขภาพถวนหนา (รอยละ)

ตาราง แสดงการรกษาพยาบาลผปวยในจำแนกตามกลมอาย

ผสงอายคดเปน 52 24

คาใชจายคดเปน 63 35

ระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ (รอยละ)

ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา (รอยละ)

ทมา : สำนกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย (สวปก.) ปงบประมาณ 2552

ปญหาการดแลรกษาผสงอายในปจจบน

ระบบการดแลรกษาผสงอายยงไมแตกตางจากกลมอายอน มงเนนการรกษาโรค (Disease Management)

มากกวาการรกษาแบบ Case Management

โครงสรางของโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขยงไมรองรบสงคมผสงอายในปจจบน

ซงผปวยผสงอายมจำนวนมากขน และตองการการบรการทแตกตางจากเดม

มาตรฐานในการดแลผสงอายในสถานบรการและในชมชนตองการการพฒนา

ระบบและรปแบบการดแลผสงอายระยะยาวในชมชนระดบตาง ๆบคลากรทมองคความรและทกษะในการดแลรกษาผสงอาย

รปแบบของโรงพยาบาลในอนาคตเพอรองรบสงคมผสงอายอยางสมบรณ (Aged Society ในป 2563)

โรคทจะเปนปญหาในอนาคตอนใกล โรคทพบบอยในผสงอาย (Geriatric Syndrome) เชน สมองเสอม โรคขอเขาเสอม โรคหลอดเลอดสมอง และโรคเรอรงอน ๆ ตองการระบบการดแลรกษาในชมชนทมคณภาพ

กองทนประกนสงคม รอยละ 1, กองทนหลกประกนสขภาพ รอยละ 13 และสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ รอยละ 25 ของแตละกองทน และกรณการรกษาพยาบาลผปวยในจำแนกตามกลมอาย พบวาระบบสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ มจำนวนผสงอาย คดเปนรอยละ 52 ของผใชบรการทงหมด แตคาใชจายคดเปนรอยละ 63 ของคาใชจายผปวยในทงหมด ในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา มจำนวนผสงอาย คดเปนรอยละ 24 ของผใชบรการทงหมด แตคาใชจายคดเปนรอยละ 35 ของคาใชจายผปวยในทงหมด เมอพจารณาตามคาเฉลยนำหนกสมพทธ DRG ของผสงอายพบวามแนวโนมเพมขนทกปและเพมตามอาย


1. การกำหนดนโยบายยทธศาสตรกลางของประเทศบนขอมลและฐานขอมล

2. การสรางและจดการความรดานสขภาพ

3. การประเมนนโยบายและเทคโนโลยดานสขภาพ

4. การกำหนดและรบรองมาตรฐานบรการตาง ๆ

5. การพฒนาระบบกลไกการเฝาระวงโรคและภยสขภาพ ตอบโตภาวะฉกเฉน

6. การพฒนากลไกดานกฎหมายเพอเปนเครองมอพฒนาและดแลสขภาพประชาชน

7. การพฒนางานสขภาพโลกและความรวมมอระหวางประเทศ

8. การกำกบดแล ตดตาม และประเมนผลของภาครฐ ทองถนและเอกชน

9. การใหขอคดเหนตอระบบการเงนการคลงดานสขภาพของประเทศ

10. การพฒนาขอมลขาวสารใหเปนระบบเดยว มคณภาพใชงานได

11. การกำหนดนโยบายและการจดการกำลงคนดานสขภาพ

แนวทางการดำเนนงานในอนาคตของกระทรวงสาธารณสข

การดแลสขภาพผสงอายใหทนตอสถานการณทกำลงเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว โดยมเปาหมาย

ทจะครอบคลมทงการสงเสรม ปองกน รกษา ฟนฟสมรรถภาพ และการดแลผสงอายระยะยาว ตองอาศย

ความรวมมออยางเขมแขงของหนวยงานททำงานดานสขภาพผสงอายจากทกกรมของกระทรวงสาธารณสข

ตลอดจนความรวมมอกบกระทรวงอนทเกยวของเชน กระทรวงการพฒนาสงคม และความมนคงของมนษย

กระทรวงมหาดไทย กระทรวงศกษาธการ กระทรวงแรงงาน และกระทรวงการคลง เปนตน ทสำคญ

นอกเหนอจากนคอ องคการปกครองสวนทองถน ภาคเอกชน ชมชน ทจะมบทบาทผลกดนและขบเคลอน

การดแลสขภาพผสงอายเชนกน ในอนาคตอนใกลน คณภาพชวตทดขนของผสงอายไทยขนอยกบการ

เปลยนแปลงวธคด วธปฏบตของบคลากรดานสขภาพและสงคม เปนประเดนสำคญทสด



การประเมนผสงอายแบบองครวม (Comprehensive Geriatric Assessment)

ผลจากการทผปวยสงอายมลกษณะทางเวชกรรมและตองการดแลทแตกตางจากผปวยทอายนอยกวา ดงคำชวยจำทวา R-A-M-P-S ในบทความรพนฐานการดแลผสงอาย โดยอกษรแตละคำยอมาจาก

Reduced body reserve ผสงอายมการเปลยนแปลงทงทางกายวภาคและทางสรรวทยาเนองจากความชรา

R

Atypical presentation ผลจากการเปลยนแปลงทางสรรวทยาเนองจากความชรา ทำใหผปวยสงอายอาจมลกษณะทางเวชกรรมทไมจำเพาะ ทงอาการและอาการแสดง

A

Multiple pathology ผสงอายจะมพยาธสภาพหลายชนดในหลายระบบอวยวะในเวลาเดยวกน P-Polypharmacy ผลจากการมพยาธสภาพหลายชนดในหลายระบบอวยวะในเวลาเดยวกน ทำใหผสงอายมกไดรบยาหลายขนานในเวลาเดยวกนดวย ทำใหเกดผลไมพงประสงคจากยา (adverse drug reaction) ไดบอย

M

Polypharmacy ผลจากการมพยาธสภาพหลายชนดในหลายระบบอวยวะในเวลาเดยวกน ทำใหผสงอายมกไดรบยาหลายขนานในเวลาเดยวกนดวย ทำใหเกดผลไมพงประสงคจากยา (adverse drug reaction) ไดบอย

P

Social adversity ผลจากการเปลยนแปลงทางดานสงคมหลงจากทผสงอายจำเปนตองเกษยณอายจากการทำงาน การแยกบานของลกทเตบโตขน เนองจากการยายบานไปใกลททำงานหรอการออกเรอนไปตงครอบครวของตนเอง หรอการจากไปของคครองของผสงอาย ลวนสงผลตอสขภาพโดยรวมของผสงอาย

S

หลกการประเมนผปวยสงอายอยางองครวม

1. การประเมนทางกายภาพ (Physical assessment)

ซงไดแก การซกประวตและตรวจรางกาย นอกจากการซกประวตตางๆ ไดแก อาการสำคญ ประวตปจจบน ประวตอดต ประวตสวนตวแลว ประวตยาเปนสงทบคลากรทางสขภาพตองไดขอมลโดยละเอยด เพราะอาจเปนสาเหตททำใหผสงอายตองมาพบแพทยในครงนได นอกจากนน ขอมลดานโภชนาการ (เชน นำหนกตว เครองมอ Mini-Nutritional Assessment : MNA สขภาพในชองปากและความสามารถในการบดเคยวอาหาร) การประเมนทาเดน (เชน get-up-and-go test) ประวตหกลมและอาการในกลม “big’s I” อนๆ การตรวจความคมชดของการมองเหน (visual acuity) การไดยน แผลกดทบ ลวนมความสำคญทตองไดรบการประเมนเปนระยะเสมอ

ผลจากการทผปวยสงอายมลกษณะทแตกตางจากผปวยวยอน ดงกลาวแลวขางตน รวมทงสขภาพพนฐานในแตละคนกแตกตางกนอยางมาก แมจะมอายเทากน (Heterogeneity) การดแลผปวยสงอายตามแบบทปฏบตทวไปในผปวยทอายนอยกวา จงมกไมพอเพยงกบการดแลรกษาใหไดผลอยางมประสทธภาพและปลอดภยสำหรบผปวยสงอายทำใหมการพฒนาการประเมนผปวยสงอายใหครบถวนในทกมต หลกการประเมนสขภาพผปวยสงอาย (Geriatric assessement) ประกอบดวย 4 ดาน ไดแก


ประวตปจจบน

2. ควรซกประวตในททสวางเพยงพอ โดยไมฉายไฟเขาตรงหนาผปวย เพราะผปวยอาจม Cataract

ควรอยในบรเวณทเปนสวนตว เพอลดสงดงดดความสนใจของผปวยนอกจากคำถามของแพทย และลดเสยง

รบกวน เพราะผปวยมกมอาการหตงรวมดวย กรณเชนน ควรตรวจดวย otoscopy เนองจากผปวยอาจม

ear wax impaction ซงแกไขได กอนทจะคดวาผปวยหตงจากความชรา (presbycusis) แพทยควรพด

ตรงหนาผปวยชาๆ ชดๆ เพอใหผปวยอานรมฝปากแพทยได หรอใชวธเขยนหรอใชเครองชวยฟง (hearing

aids) ทผปวยอาจมอย

3. อาการของผปวยมกมหลายอยางคาบเกยวกน ควรสนใจเฉพาะอาการทมความสำคญทางคลนก

ไดแก อาการทรบกวนความสามารถในการดำเนนกจวตรประจำวน เชน อาการทนำไปสการหกลม ไมเดน

ไมกนอาหาร เปนตน

4. กรณทผปวยม Motor aphasia ใหใชคำถามประเภท “ใช” หรอ “ไมใช” เทานน

5. ควรใหเวลาในการซกประวตมากกวาผปวยทวไป เพราะผปวยมกสญเสย Recent memory และ

ควรพยายามตดตามรายงานทางการแพทยทมอยเดมของผปวยเสมอ

6. เนองจากผปวยมกม Multiple pathology ในเวลาเดยวกน จงไมจำเปนททกอาการของผปวยจะ

ตองอธบายไดดวยการวนจฉยโรคเดยวเหมอนในผปวยทมอายนอยกวา แพทยควรพยายามคำนงถงทกพยาธ

สภาพทซอนเรนอยในผปวย

7. ควรซกประวตการมนำหนกตวลด หรอการกนอาหารในชวงเวลาทเจบปวย เพอชวยประเมนภาวะ

โภชนาการดวย หรอการใชเครองมอ Mini-Nutritional Assessment: MNA

1. หวขอการซกประวตเหมอนในผปวยทวไป เชน อาการสำคญ ประวตปจจบน เปนตน แตถาผปวยม

Cognitive impairment เชน ซม สบสน หรอสมองเสอม ซงประเมนไดจากการตรวจ mental status

ไดแกการถามชอ อาย วน เวลา สถานท ชอของญาตทพาผปวยมาและการนบถอยหลงจาก 20 ไป 1 หรอ

นบถอยหลงจากวนอาทตยไปจนถงวนจนทร ถาผปวยไมสามารถตอบได ควรซกประวตจากญาตหรอคนทดแล

ใกลชดผปวยแทน


ประวตอดต

ประวตสวนตวและครอบครว

1. ไมจำเปนตองถามถงการเจบปวยทกโรคในวยเดก อาจถามเพยงความเจบปวยรายแรงททำใหตอง

เขารบการรกษาในโรงพยาบาลจนตองขาดเรยนหรอไมสามารถปฏบตงานไดชวคราว

2. ตองถามถงโรคในอดต ไดแก วณโรค เบาหวาน โรคในกลม Atherosclerotic cardiovascular

disorder เชน ความดนเลอดสง โรคหวใจ เปนตน

ประวตการใชยา

ประวตตามระบบ

1. เนองจากผปวยมกมปญหา Polypharmacy ซงนำไปสการเกด adverse drug reaction ไดบอยกวา

ผปวยกลมอน จงควรถามประวตการใชยาทกชนด รวมทงยาหยอดตา ยาทาผวหนง ยาทซอกนเอง เชน ยาลกกลอน

ยาแกหวด ยาแกไอ และวตามนตางๆ

2. ใหญาตนำยาทงหมดทผปวยมอยมาใหดเสมอ

นอกจากอาการตามระบบแลว ควรถามอาการในกลม Geriatric syndrome ไดแก อาการสบสน

ความจำเสอม หกลม ไมเดน ปสสาวะราด นอนไมหลบ เบออาหาร และอาการในกลม “big’s I” อนๆ

1. ควรประเมนสภาวะครอบครว และความชวยเหลอจากคนใกลชด เพอปองกนการทงผปวยไวกบ

โรงพยาบาลในภายหลง โดยเฉพาะผสงอายทอายมากกวา 80 ป อยคนเดยว คสมรสเจบปวยเรอรง หรอผปวย

ทมภาวะสมองเสอม นอกจากการซกประวตเกยวกบผดแลในครอบครวแลว การถามสภาพสงแวดลอมทผสงอาย

อาศยอย สภาพเศรษฐฐานะของครอบครวกมความสำคญในการประเมนผปวยสงอาย

2. ประเมนความสามารถในการปฏบตภารกจประจำวน (Functional assessment) เชน Barthel

index เพอประเมนระยะของโรค เชน dementia หรอโรคเรอรงอนๆ การวางแผนการรกษา ตลอดจนการ

ตงเปาหมายในการใหกายภาพบำบดในภายหลง


ขอควรคำนงในการตรวจรางกายผสงอาย

ลกษณะใบหนาและทาเดนของ Parkinsonism, hypothyroidism, anemia, depressionการตรวจทวไป

การตรวจความคมชดของการมองเหน (visual acuity) แมการตรวจ fundoscopy จะทำไดลำบากเนองจาก cataract และ pupillary constriction แตอาจชวยการวนจฉย systemic illness บางอยาง ตรวจหา glaucoma, หรอ senilemacular degeneration

ตรวจการไดยน ภาวะ ear wax impaction, external otitis ทอาจเกดจากการแพเครองชวยฟง

ตรวจ periodontal disease บรเวณใตลนทมกพบมะเรงในชองปาก หรอบรเวณทเสยดสกบฟนปลอมบอยๆ

Range of motion เนองจาก cervical spondylosis และสงเกตอาการวงเวยนขณะหนศรษะ, ตอม thyroid, jugular venous pressure ขางขวา, การฟง carotid bruit ซงตองแยกจาก transmitted cardiac murmur

Aortic valve sclerosis ทำใหม murmur คลายภาวะ aortic stenosis พบไดบอยในคนอายมากกวา 70 ปอาจฟงไดเสยง S4 แตไมมความสำคญทางคลนก ยกเวนพสจนไดวาเพงเกดขน ซงบงถง acute ischemic heart disease

ทรวงอกขยายตวลดลงจากการสญเสย elasticity ของ chest wall, crepitation ทชายปอดไมมความสำคญทางคลนก ถาลองใหหายใจลกๆ หรอไอ 2-3 ครงแลวหายไป บงถง atelectasis

คลำหากอนผดปกตเสมอ ในกลมผสงอายมกไมไดเกดจาก fibrocystic disease อาจพบ nipple retraction ได แตเมอกดรอบๆ เบาๆ จะทำให nipple ยนออกมาไดตามปกต ตางจากทเกดจากมะเรงเตานม ตรวจใตราวนมเพอหา candidiasis

Tenderness ท spinous process เนองจาก compression fracture ของ vertebrae, kyphosis, scoliosisแผล Pressure ulcer ท buttock, sacrum, trochanter และทสนเทา

การคลำพบกระดกชายโครงรนลงมาถง anterior superior iliac spine บงถง multiple vertebral collapse คลำหา Full bladder เสมอ, อาจคลำได fecal mass ทคลายกบมะเรงได, abdominal aortic aneurysm จะม pulsation ทงในแนว antero posterior และ lateral direction กรณนหามคลำรนแรง การตรวจทางทวารหนก (PR) เพอตรวจหามะเรงลำไสใหญ, คลำตอมลกหมาก การพบ cystocele ขนาดใหญ อาจเปนสาเหตของ urinary retention ทนำไปสภาวะ acute pyelonephritis

Diabetic ulcer, เลบยาวมวน (onychogryphosis), calluses, bunion

mental status examination, sign ทไมมความสำคญทางคลนก ไดแก absent ankle jerk, decreased vibratory sense ทเทา, frontal lobe releasing signs เชน palmomental, grasping, glabella, snout reflex ในผปวยทมประวตการหกลม ตรวจ Get-up-and-go test ทาเดนผดปกตทพบไดบอยในผสงอาย ไดแก hemiplegic, parkinsonian, sensory ataxic, apraxic และ waddling gait

ตา

ห

ชองปาก

คอ

ระบบหวใจ

เตานม

ดานหลง

หนาทอง

เทา

ระบบประสาท

ปอด

1. การจบชพจรและวดความดนเลอด ควรปฏบตทงในทานงหรอนอน และทายน เพอประเมนภาวะ Postural hypotension ถาชพจรเพมขนนอยกวา 10 ครงตอนาท ขณะทม postural hypotension บงถงการสญเสย baroreceptor reflex ถาพบวาม Hypertension ขณะทตรวจไมพบ end organ damage ตองคดถงภาวะ pseudohypertension และ white coat hypertension กรณทอณหภมทางปากนอยกวา 98oF ควรวดอณหภมทางทวารหนกดวย เพอประเมนภาวะ hypothermia โดยเฉพาะชวงอากาศหนาว แพทยควรนบอตราการหายใจใหครบหนงนาทดวยตนเองทกครง เนองจากผสงอายอาจม Cheyne-Stokes respiration 2. การตรวจรางกายบางอยางทมความสำคญ หรอมกถกมองขามไดบอย ไดแก


อาจกลาวไดวาการประเมนความสามารถดานนในผสงอาย เปนความกาวหนาอยางสำคญในเวชศาสตรผสงอาย

ททำใหบคลากรทางสขภาพรบรปญหาทแทจรง จนนำไปสการแกปญหาทตรงจด ทำใหผปวยสงอายจำนวนมากสามารถ

กลบไปใชชวตทบานไดอกครง เพราะแมผปวยสงอายจะเจบปวยจากพยาธสภาพทเปนความเสอมตามอาย ทรกษาไม

หายขาด และยงมหลายพยาธสภาพในเวลาเดยวกน การทำใหผปวยสงอายสามารถกลบมาประกอบกจวตรประจำวนได

ทงทมโรคประจำตวเรอรงดงกลาว ถอเปนความสำเรจในการรกษาผปวยตามหลกเวชศาสตรผสงอาย โดยทวไป อาจแบง

ระดบความสามารถออกเปนสองระดบ ไดแก

ก. ความสามารถในการทำกจวตรประจำวนพนฐาน (Basic activity of daily living, basic ADL) เชน

การลกจากทนอน การลางหนาแปรงฟน การเดน เปนตน ซงเหมาะทจะใชประเมนผปวยสงอายทตองเขาพกรบการรกษา

ในโรงพยาบาล เพอใชตดตามผลการรกษาและยงใชเปนเปาหมายของการดแลรกษาผปวยสงอายกอนกลบบานดวย

โดยพยายามใหผสงอายสามารถทำกจวตรใหไดเทากบกอนเกดการเจบปวยในครงน

ข. ความสามารถในการทำกจวตรประจำวนทตองใชอปกรณ (Instrumental ADL) เปนระดบความสามารถ

ในการดำเนนชวตประจำวนทซบซอนขน เชน การปรงอาหารรบประทานเอง การไปจายตลาด การใชจายเงน เปนตน

ซงเหมาะทจะใชประเมนผปวยสงอายทรบการตดตามทแผนกผปวยนอก

2. การประเมนทางสขภาพจต (Mental assessment)

เปนการประเมนเพอใหทราบความผดปกตทางสขภาพจตทอาจซอนอยไดแก ภาวะสบสน (delirium)

ภาวะซมเศรา (depression) และภาวะสมองเสอม (dementia)

เนองจากผปวยสงอายมกมพยาธสภาพในระบบจตประสาทรวมกบพยาธสภาพทางกาย แพทยจงควรประเมน

สภาวะทางจต (mental status) โดยอาจใชเครองมอทไดมาตรฐานตางๆ เชน Abbreviated Mental Test (AMT),

Thai Mental State Examination (TMSE), Chula Mental test (CMT) และ Mini-Mental State

Examination-Thai version (MMSE-Thai) เพอตรวจคดกรองสภาวะทางจต ถามความผดปกต คอยพจารณาวนจฉย

แยกโรคเพอใหไดการวนจฉยโรคทจำเพาะตอไป เชน ภาวะซมสบสนเฉยบพลน (Confusion Assessment

Method: CAM) ภาวะซมเศรา (Geriatric Depression Scale : GDS) หรอภาวะสมองเสอม (เชน clock drawing

test, Modified Short Blessed test, ADAS-cog) เปนตน

3. การประเมนดานสงคมและสงแวดลอม (Social assessment)

ประเดนทตองทำการประเมนคอ ผดแลผสงอาย (carer หรอ care-giver) เศรษฐฐานะ และสงคมสงแวดลอม

รอบตวผสงอาย ดงกลาวแลวขางตน เนองจากผดแลผสงอายมความสำคญอยางมาก โดยเฉพาะผสงอายทมความพการ

การประเมนลกษณะของผดแลประจำตวของผสงอาย และการใหผดแลผสงอายมสวนรวมในการดแลรกษาตงแตวนแรก

ทผปวยเขามารบการรกษาในโรงพยาบาลยอมเปนการปองกนการทอดทงผปวยสงอายไวในโรงพยาบาล และยงเปน

การปองกนสภาพทหอผปวยมผปวยสงอายกลมนนอนอยเตมหอผปวยทเรยก bed-blocker เพราะนอกจากจะทำให

ไมมการหมนเวยนผปวยเพอสามารถรบผปวยรายใหมเขามาไดแลว ยงทำใหผปวยสงอายเกดภาวะแทรกซอน เชน

ภาวะตดเชอในโรงพยาบาล (nosocomial infection)

4. การประเมนดานความสามารถในการประกอบกจวตรประจำวน (Functional assessment)


การวดปรมาณกจกรรมทางกายในชวตประจำวนดวยเครองมอ Physical Activity Questionnaire (PAQ) เปนเครองมอทใชวดปรมาณการมกจกรรมทางกายในชวตประจำวนจากการซกประวต โดยใชคนหาความถและระยะเวลาของการมสวนรวมของกจกรรมทางกายภาพทง 7 กลม ในระหวางสปดาหปกตของเดอนกอนหนา สำหรบผทมอาย 65 ปขนไป แลวมาคำนวณปรมาณพลงงานทตองใชไปในแตละวน เครองมอนเนนยำทกลมสำคญ 4 กลมของกจกรรมทางกายภาพทวไปของผสงอาย ซงประกอบดวย

1. การเดนทางสวนตว

2. การออกกำลงกายหรอกฬา ในระดบเบา

3. การออกกำลงกายหรอกฬา ในระดบปานกลาง

4. การออกกำลงกายหรอกฬา ทคอนขางใชแรงมาก

5. การทำงานบาน ทเปนงานเบา

6. การทำงานบาน ทเปนงานหนก

7. การออกแรงทำงาน

แมวาการซกประวตและตรวจรางกายจะสามารถชวยวนจฉยโรคผปวยไดมากกวารอยละ 90 แตในผปวยสงอายจะพบวาทำไดลำบากตงแตการซกประวต เนองจากผปวยมกมพยาธสภาพหลายอยาง ทำใหมประวตยาว ผสงอายเองกมกมความผดปกตของสมองททำใหไมสามารถใหประวตดวยตนเองได เชน acute delirium, dementia การซกประวตจากผดแลจงมความสำคญอยางยง และควรเปนผดแลทใกลชดผปวยมากทสด ประวตอาการบางอยางเชน หกลม ไมเดน ไมกนอาหาร เปนอาการทไมจำเพาะเจาะจง ทำใหแพทยมองขามไปทงทอาจมความสำคญอยางยง นอกจากนนในการตรวจรางกาย แพทยยงตองแปลผลการตรวจใหไดวาอาการแสดงนนเกดจากการเปลยนแปลงทางสรรวทยาของความชราหรอจากพยาธสภาพ

ผลจากการประเมนสขภาพของผสงอายแบบครบถวนทง 4 ดานดงกลาวขางตน ทำใหมการคนพบปญหาตางๆ ทมผลตอสขภาพของสงอาย ไมเพยงปญหาทางสขภาพโดยตรงแตอยางเดยว การแกปญหาตางๆ เหลานจำเปนตองอาศยความรความชำนาญและทกษะจากบคลากรหลายฝายทเกยวของ จงจะประสบผลสำเรจ ทำใหเกดรปแบบการดแลผปวยสงอายแบบสหสาขาวชาชพ (Multidisciplinary team approach) บคลากรในกลมสหสาขาวชาชพควรประกอบดวย แพทยเจาของไข แพทยทปรกษา ทนตแพทย เภสชกร พยาบาลประจำหอผปวย พยาบาลเยยมบาน นกกายภาพบำบด นกอาชวบำบด นกอรรถบำบด โภชนากร นกสงคมสงเคราะห ตลอดจนญาตหรอเพอนของผสงอายเอง


ผสงเกตการณแบบทดสอบน ตองแปลงขอมลซงแบงเปนหมวด ๆ เหลานใหเปนคะแนน โดยใชคากลางสำหรบความถตามทไดระบไวและระยะเวลาการทำกจกรรมทเปนไปได คากลางเหลาน ไดแก ไมเคย = 0, นานๆ ครง = 1.5 วน,

บางครง = 3.5 วน, และบอยครง = 6 วน และคากลางสำหรบระยะเวลาของการทำกจกรรม ไดแก นอยกวา 30 นาท

= 0.25 ชวโมง, นอยกวาหนงชวโมง = 0.5 ชวโมง, สามสบนาทถงหนงชวโมง = 0.75 ชวโมง, หนงถงสองชวโมง = 1.5 ชวโมง, มากกวาสองชวโมง = 2.5 ชวโมง, สองถงสชวโมง = 3 ชวโมง, และมากกวาสชวโมง =5 ชวโมง

ในการแปลงคาคะแนน PAQ เหลานใหเปนชวโมง MET ตอสปดาห จะตองมการใหคานำหนกกบกจกรรมทางกายภาพในแตละประเภท โดยอางองจากขอมลของ Accelerometer และคา MET สำหรบผสงอายทถกรายงานโดย Stewart et al. (2001). คานำหนกทใชในการแปลงเปนชวโมง MET ตอสปดาห ไดแก การเดนทาง = 2.8 METs,

การออกกำลงกายเบาๆ = 3.0 METs, การออกกำลงกายปานกลางหรอคอนขางใชแรง = 4.3 MET, การออกกำลงกาย

ทตองใชแรง = 3.0 METs, งานบานในระดบเบา = 2.0 METs, งานบานในระดบปานกลางหรอหนก = 2.5 METs, และการใชแรงงาน = 2.8 METs โดยทวไป คา MET ทนอยกวาสาม ถอเปนคาทบอกถงความพยายามในระดบตำ

และคา MET ทมากกวาหรอเทากบสาม ถอเปนคาทบอกถงความพยายามในระดบสง

สำหรบแตละประเภทของกจกรรมทางกายภาพ ผถกทดสอบตองบอกถงความบอยในการทำกจกรรมเหลาน

ในสปดาหทถกถามถง โดยบอกในลกษณะดงน : ไมเคย, นานๆ ครง (หนงถงสองวน), บางครง (สามถงสวน), และบอยครง

(หาถงเจดวน) หลงจากนนผถกทดสอบตองบอกระยะเวลาททำกจกรรมเหลานในระหวางวนปกต สำหรบวธการตอบ

แบบทดสอบในหมวดการเดนทาง และกจกรรมการออกกำลงกายในระดบปานกลางมตวเลอกใหเลอกคอ นอยกวา

สามสบนาท, สามสบนาทถงหนงชวโมง, หนงถงสองชวโมง, และมากกวาสองชวโมงขนไป สำหรบการออกกำลงกายใน

ระดบเบา และงานบานและการใชแรง ตวเลอกทมใหเลอกตอบคอ นอยกวาหนงชวโมง, หนงถงสองชวโมง, สองถงสชวโมง,

และมากกวาสชวโมงขนไป

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

72.pdf 1 5/14/13 10:17 AM


การทำงานบานทเปนงานเบา

ไมไดทำเลย ทำนอย (1-2 วน) ทำบาง (3-4 วน) ทำบอยๆ (5-7 วน)

นอยกวา 30 นาท 30 นาทแตไมถง 1 ชวโมง 1 ชวโมงแตไมถง 2 ชวโมง 2 ชวโมงขนไป

- ทานไดออกกำลงกายขางตนโดยเฉลยประมาณวนละกชวโมง

- ในสปดาหทเปนปกตทผานมา ทานมกจะทำงานบานเบาๆเชน ปดกวาดบาน ทำอาหาร ลางจาน ตากผา รดนำตนไมในบาน ดแลหลาน รบจางทำงานเบาๆ เปนเวลากวนใน 1 สปดาห

การทำงานบานทเปนงานหนก


นอยกวา 1 ชวโมง 1ชวโมงแตไมถง 2 ชวโมง 2 ชวโมงแตไมถง 4 ชวโมง 4 ชวโมงขนไป


- ในสปดาหทเปนปกตทผานมา ทานมกจะทำงานบานทตองออกแรงมาก เชน ถบาน เชดหนาตาง ซกผาใชมอ โยกยายสงของ ปลกตนไม ตดกงตนไม เปนเวลากวนใน 1 สปดาห


นอยกวา 1 ชวโมง 1ชวโมงแตไมถง 2 ชวโมง 2 ชวโมงแตไมถง 4 ชวโมง 4 ชวโมงขนไป


- ในสปดาหทเปนปกตทผานมา ทานมกจะตองทำงานทตองใชแรงมากๆ เชน ขดดนทำสวน รดนำใชแครง ทำงานกอสราง หรอในโรงงานทตองออกแรงมาก เปนเวลากวนใน 1 สปดาห

การออกแรงทำงาน

ทมา : ประเสรฐ อสสนตชย. การประเมนสขภาพในผสงอาย. ใน: คมอการดแลผสงอายจากสถานพยาบาลสชมชน

สำหรบบคลากรสาธารณสข. กรงเทพฯ: บรษทสนทวการพมพจำกด., 2555; หนา 55-79.



สงแวดลอมทเหมาะสมสำหรบผสงอาย

1. หองนำ หองสวม

1. พนทวางภายในหองสวมเพอใหเกาอเขนคนพการสามารถหมนตวกลบได มเสนผานศนยกลางไมนอยกวา 1.50 เมตร 2. พนหองนำควรมระดบเสมอกบพนภายนอกถาเปนพนตางระดบตองมลกษณะเปนทางลาด 3. วสดทใชทำพนหองนำควรเปนวสดทไมลน กนนำ และทำความสะอาดงาย และควรมระบบระบายนำทด 4. ประตหองนำ ควรจดใหอยในลกษณะทเปนการเปดออกทางดานนอก ทงนประตทเหมาะสมทสด คอ ประตบานเลอน 5. ภายในตวหองนำ ควรมปมหรอเชอกสญญาณฉกเฉน เพอขอความชวยเหลอจากภายนอก โดยมปาย ระบไวอยางชดเจน

คำแนะนำ 1. อางลางหนาควรใชแบบแขวนผนง เพอมใหสงกดขวางตอการใชงานของเกาอเขนคนพการและควรมราวจบ ทง 2 ดาน เพอชวยในการทรงตว 2. ราวจบดานทไมตดผนง ควรใชแบบพบเกบได เพอสะดวกตอการใชงานในกรณผใชเขา - ออก จากดานขาง และชวยในการทรงตว 3. ราวจบ (ดานทตดผนง) ควรใชแบบรปตวแอลเพอชวยในการทรงตวและควรมปมกดแจงสญญาณฉกเฉน ในกรณอบตเหต ดานลางราวจบโถสวม ควรใชแบบ FLUSH TANK ชนดมปมปลอยนำดานขาง 4. ประตทใชควรเปนประตบานเลอน เพอความสะดวกตอการเขา-ออก ของผใชงานระบบลอกแบบขอสบ เพอใหเขาชวยเหลอจากดานนอกไดสะดวก

ผงพนหองนำ ประเภท Aมาตราสวน 1 : 200

ผงพนหองนำคนพการ ประเภท Aมาตราสวน 1 : 50

หองนำ


2. ทางลาด ราวจบ และบนได

1. ทางลาดควรมความกวางอยางนอย 90 เซนตเมตร (หากทางลาดยาวโดยรวมไมเกน 6.00 เมตร) และหากทางลาดยาว โดยรวมมากกวา 6.00 เมตร ทางลาดควรมความกวางอยางนอย 1.50 เมตร2. ความลาดชนไมเกน 1:12 ความยาวแตละชวงไมเกน 6.00 เมตร ในกรณทมความยาวเกนตองจดใหม ชานพกยาวไมนอยกวา 1.50 เมตร

1. ควรมตลอดแนวของทางลาด2. ทางลาดทมความยาวตงแต 2.50 เมตรขนไป ตองมราวจบทงสองดาน3. ราวจบทำดวยวสดเรยบ มความมนคงแขงแรง4. มลกษณะกลม เสนผานศนยกลางไมเกน 3-4 เซนตเมตร5. ราวจบตองยาวตอเนอง และสวนทยดตดกบผนงจะตองไมกดขวางหรอเปนอปสรรคตอการใชงาน ของผพการทางการมองเหน6. ปลายของราวจบใหยนเลยจากจดเรมตนและจดสนสดของทางลาด 30-40 เซนตเมตร

ผงพนหองนำ ประเภท Bมาตราสวน 1 : 50

ผงพนหองนำคนพการ ประเภท Bมาตราสวน 1 : 50

ลกษณะทางลาด

ราวจบ


1. บนไดมความกวางสทธไมนอยกวา 1.50 เมตร2. มชานพกทกระยะในแนวดงไมเกน 2.0 เมตร3. มราวจบทงสองขาง4. มลกตงสงไมเกน 15 เซนตเมตร ลกนอนกวางไมนอยกวา 28 เซนตเมตร5. พนผวของบนไดใชวสดทไมลน6. มจมกบนไดทมสตางจากพนผวของบนไดเพอใหสงเกตเหนความแตกตางของไดชดเจน

แหลงขอมล: รองศาตราจารยไตรรตน จารทศน. คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

หมายเหต การจดสงแวดลอมสำหรบผสงอายในโรงพยาบาล นอกจากการจดใหมทางลาด ราวจบ บนได และหองนำ หองสวมทเหมาะสมแลว หากสามารถทำไดควรจดใหมสถานทจอดรถสำหรบผสงอาย/ผพการ และ เคานเตอรตดตอทสามารถเขาถงบรการไดดวย

ลกษณะของบนได

ราวจบ

1. ทำดวยวสดเรยบ มลกษณะกลม เสนผานศนยกลาง 3-4 เซนตเมตร2. ตดตงสงจากพน 80-90 เซนตเมตร ตดตงหางจากผนง 4-5 เซนตเมตร สงจากจดยน อยางนอย 12 เซนตเมตร



ภาวะสมองเสอม (Dementia)

สมองเสอม เปนภาวะทสมองมระดบความสามารถในการจดการวางแผนการดำเนนกจกรรมตางๆ

ลดลง ทำใหผปวยมปญหาไมสามารถเรยนรสงใหมๆ คดสงตางๆ ไมออก แยกของตางๆ ทมลกษณะใกลเคยงกน

ไมได จำทางไมได บคลกภาพเปลยนแปลง วตกกงวล ซมเศรา ซงจะทำใหเกดความบกพรองในการประกอบ

กจกรรมตางๆ รวมทงกจวตรประจำวน โดยสรปกคอสมองเสอม จะทำใหเกดความบกพรองของ Cognitive

Functions (พทธพสย) จนรบกวนตอการใชชวตหรอกจกรรมประจำวน ซงกอใหเกดอาการตางๆหลายอยาง ไมไดชเฉพาะอาการความจำเสอมเปนหลกแตเพยงอยางเดยว

สมองเสอมอาจเกดจากสาเหตตางๆ ไดหลายอยาง เชน โรคอลไซเมอร โรคหลอดเลอดในสมอง ดาวนซนโดรม

การดมแอลกอฮอล การตดเชอบางอยาง โรคพารกนสน ภาวะตอมไทรอยดทำงานนอยกวาปกต เปนตน

อาการทควรสงสยวาจะมภาวะสมองเสอม

ผดแลผปวยสงอายควรซกถามถงปญหาดานความจำและความสามารถในการชวยเหลอตนเองของผปวย

เสมอทงจากญาตหรอผดแลทใกลชด เนองจากบอยครงทญาตของผปวยมกเขาใจวาปญหาเรองความจำและการ

ชวยเหลอตนเอง ลดลงเกดจากธรรมชาตของคนชราเอง จงไมไดปรกษาแพทย ทงทความจรงอาจเกดจากภาวะสมองเสอม ขอมลประวตถอวา เปนสงทสำคญทสดในการใชวนจฉยภาวะสมองเสอม แพทยจงควรซกประวตจากผดแลใกลชด หรอญาตทใหขอมลทนาเชอถอ แพทยควรสงสยผปวยทมอาการดงตอไปนวาอาจมภาวะสมองเสอม

1. ความจำระยะสนไมด เชน ลมวนนด ลมสงของบอยๆ พดซำ ถามซำ2. มปญหาดานการใชภาษา เชน เรยกชอสงของและชอคนทคนเคยไมถก หรอสญเสยความเขาใจภาษา3. มปญหาในดานทศทางและสงแวดลอม เชน ขบรถแลวหลงทางในทๆ เคยขบได หรอหลงทางเวลาเดนทาง

ออกนอกบานคนเดยว

4. มความผดปกตในการทำงานทซบซอน เชน วางแผนการทำงาน การเดนทาง การใชอปกรณเครองมอตางๆ การใชจายและเกบเงน หรอการไปธนาคาร5. มความผดปกตของอารมณและบคลกภาพทเปลยนแปลงไป เชน ซมเศรา หงดหงดกาวราว

มพฤตกรรมแปลกไมเหมาะสมกบสถานการณแวดลอม มความเชอทผดแปลก เหนภาพหลอน6. มความสามารถในการทำกจกรรมประจำวนและการดแลตวเองลดลงจากระดบเดม เครองมอทใชในการ ประเมน ไดแก ความสามารถในการทำกจวตรชนดพนฐาน (basic activities of daily living: basic ADL)

เชน การรบประทานอาหาร การอาบนำ การใสเสอผา การเคลอนยายรางกาย การควบคมการขบถาย

การใชหองสขา การลางหนาแตงตว และความสามารถในการทำกจวตรชนดอปกรณ (instrumental activities

of daily living: instrumental ADL) เชน การใชโทรศพท การจบจายซอของ การจดเตรยมอาหาร

การทำงานบาน การเดนทางออกนอกบาน การจดยา และการใชเงน โดยตองเปรยบเทยบกบระดบ ความสามารถเดมดวยเสมอ


แตอยางไรกตาม กตองซกถามถงเหตผลทผปวยไมสามารถทำสงเหลานไดดวย เนองจากบอยครงทเกดจากการทมปญหาดานรางกายไมใชจากภาวะสมองเสอม ททำใหญาตหรอผดแลผปวยจำกดกจกรรมของผปวยเอง เชน ในกรณทปวดขอ สายตาไมดหรอแขนขาออนแรง เปนตน

แหลงขอมล: รองศาตราจารยแพทยหญงวรพรรณ เสนาณรงค และผชวยศาตราจารยนายแพทยวระศกด เมองไพศาล. คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล.

อาการสมองเสอมนน หากเกดจากสาเหตทสามารถรกษาใหหายขาดได กอาการสมองเสอมนนกอาจดขน หรอหายไดหากแกสาเหตนนแลว เรยกวา โรคสมองเสอมทหายได (Reversible Dementia) ซงอาจพบไดประมาณรอยละ 10 ของโรคสมองเสอมทงหมด สาเหตของโรคสมองเสอมแบบรกษาไดทพบไดบอย เชน ภาวะนำในโพรงสมองเกน (Normal Pressure hydrocephalus) ภาวะไธรอยดทำงานตำ (Hypothyroidism) หรอภาวะขาดวตามนบางชนด เชน วตามนบ12 โรคสมองเสอมนนพบมากขนเรอยๆ ตามอายทมากขน จดวาเปนโรคทมความซบซอนในการวนจฉยในระดบหนง อกทงปจจบนยงไมสามารถรกษาใหหายขาดได ดงนนเมอผสงอายมไดรบการคดกรองแลวเขาเกณฑมความเสยงโรคสมองเสอม หรอมอาการทนาสงสย กควรไดรบการวนจฉยจากแพทยตอไป โดยในปจจบนประเทศไทยไดมเครองมอคดกรองทไดมาตรฐานแลวหลายแบบ เชน MMSE (Thai version), TMSE หรอ CMT score ทำใหบคลากรทางแพทยทดแลผสงอายไดนำมาใชอยางสะดวกขนมาก


โรคขอเขาเสอม (Osteoarthritis of knee)


ขอเขาเสอมเปนโรคขอทพบบอยในเพศหญง และเปนตนเหตอนดบ 4 ททำใหหญงตองทนทกขทรมานและมความพการ ตองพงไมเทาและรถเขน ขณะทในเพศชายขอเขาเสอมจดเปนตนเหตอนดบ 8 ททำใหตอง พการ อาการและอาการแสดงทสำคญของโรคขอเขาเสอมมผลใหผปวยตองลดกจกรรมทางกายลง ตองนงพก นอนพกอยบนเตยง การเลนกฬา และการเขาสงคม ตองลดลงอยางหลกเลยงไมได มผลใหสขภาพองครวมและคณภาพชวตลดลง เสยงตอโรคหลอดเลอดหวใจ โรคอมพาต และโรคเรอรงอนๆ รวมทงอาการและโรคทางจต ไดแก อาการซมเศรา กงวล เครยด ทอแท และสนหวง ผสงอายทมอาการมานานและเกดความพการของขอเขาอยางถาวรแลว นอกจากตองพงยา ใชไมเทา รวมทงรถเขนแลว ผปวยเหลานยงตองพงพาผอน ซงอาจเปนการพงพาเพยงบางสวน หรอพงพาทงหมด อาจเปนภาระของผใกลชด หรอลกหลาน

ขอเขาเปนอวยวะทำหนาทรบนำหนกตว และใหพสยการเคลอนไหวขณะใชงาน ขอเขา ประกอบดวย กระดก 3 ชน คอ ปลายกระดก ตนขา (femur) สวนตนของกระดกแขง (tibia) และกระดกสะบา ยดตอกนโดยเอนยดขอทมความแขงแรง ทงทห มรอบขอเขาและเอนทไขวยดกระดกภายในขอเขา สวนปลายของกระดกทงสองจะเปนสวนของกระดกออนขอตอ (cartilage) ทมความมนเรยบและแขงแรง เพอทำหนาทรบและกระจายนำหนกขณะยนหรอเดน กระดกสะบาเปนกระดกรปสเหลยมทเกดในเอนใหญหนาขอเขามหนาทปองกนการกระแทกโดยตรงตอขอเขา ขณะงอเขาหรอเหยยดเขา ตวกระดกสะบา จะเคลอนหรอเลอนโดยไมตดขด ตามรองปลายกระดกตนขา (femur) ขณะทงอเขาเตมท เชน ขณะนงยอง หรอพบเพยบ จะมแรงอดจากกระดกสะบา ทำใหความดนในเขาสง จงรสกไมสบายในทาดงกลาว

คำจำกดความ

โรคขอเขาเสอม (Osteoarthritis-OA of knee) เปนโรคของขอเขาทเกดจากการเสอมของกระดกออน ขอตอ (articular cartilage) การเปลยนแปลงทเกดจากกระบวนการเสอมจะไมสามารถกลบสสภาพเดมและจะทวความรนแรงขนตามลำดบ

1. การเปลยนแปลงทางชวกลศาสตร (biomechanical) กระดกออนทแขงแรงเมอมแรงมากระแทกจะมการยบตวและคลายตวเหมอนลกปงปองทถกต ผวปงปองทยบจะกระเดงกลบเปนผวปกต ในขอทเสอมกระดกออนจะมการสญเสยคณสมบตในการหดตวเมอมแรงกดกระแทก (compressibility) และมการสญเสยการยดตวหรอกระเดงกลบ เมอแรงกดหมดไป (elasticity) การรบแรงกระแทกทมากเกนและนานเกน มผลใหโครงสรางของกระดกออนขอตอเปลยนแปลง 2. การเปลยนแปลงทางชวเคม (biochemical) ปรมาณและขนาดของโปรทโอกลยแคน (proteoglycan) ลดลง ปรมาณนำในกระดกออนเพมขน มการสรางเอนไซมชนดตางๆ กอใหเกดการอกเสบ 3. การเปลยนแปลงโครงสรางของเขา ตงแตเยอบเขาทเรมหนาตว กระดกออนผวขอเรมสกกรอน ขอเขาเรมไมมนคง เอนหมขอหนาตว กระดกใตกระดกออนผวขอหนาตว รวมกบการงอกของกระดกตามขอบของปลายกระดก เรยก ออสทโอไฟท (osteophyte)

การเปลยนแปลงทสำคญ


ปจจยเสยง

1. อายทเพมมากขน โรคขอเสอมจะรนแรงขนตามอายทเพมขน เนองจากการเปลยนแปลงในโครงสรางของขอ

2. นำหนกเกนหรออวน จากการทขอเขาตองรบนำหนกทเกนกำลง มผลใหกระดกออนขอตอสกกรอนเรว

ขอเขาหลวมเปรยบเหมอนรถยนตทบรรทกหนกเกนกำลง รถคนนจะเสอมเรวหรอพงเรว ยงประชากรทอวนและ

ตองเดน ยนทงวนขอเขาจะเสอมเรว

3. การเปลยนแปลงโครงสรางของเขา ตงแตเยอบเขาทเรมหนาตว กระดกออนผวขอเรมสกกรอน ขอเขา

เรมไมมนคง เอนหมขอหนาตว กระดกใตกระดกออนผวขอหนาตว รวมกบการงอกของกระดกตามขอบของปลาย

กระดก เรยก ออสทโอไฟท (osteophyte)

4. การบาดเจบทรนแรงของขอเขา เชน กระดกแตกหกบรเวณขอเขา เอนฉกขาด กระดกออนขอตอแตก

เปนชน เลอดออกในเขา เยอบเขา (meniscus) ฉกขาด การบาดเจบดงกลาวตองรกษาอยางถกตองตงแตการจด

ซอมเอนทฉกขาด หรอเยอบเขาใหเขาท การยดชนกระดกหกกลบเขาทเดมใหแขงแรง เพอใหขอเขาเคลอนไหว

ไดเรวทสดและสามารถรบนำหนกไดตามปกต การรกษาทไมถกตอง ไมทนการณจะมผลใหขอเขาหลวมกระดกออน

ขอตอทตดผดท เยอบเขาทฉกขาดซอมไมสำเรจ มผลใหขอเขาเสอมเรว 5. การบรหารและการเลนกฬาทไมเหมาะสม โดยเฉพาะการออกกำลง ทเกดการกระแทกตอกระดกออนขอตอเปนเวลานานๆ เชน การวง การกระโดด มผลใหกระดกออนขอตอรบแรงกระแทกมากเกนไป ดงนน ขอเขาของนกวงมาราธอน นกกฬาฟตบอล ฮอกก บาสเกตบอล นกมวย นกมวยปลำจะมโอกาสเสอมเรวกวาคนปกต 6. กรรมพนธ ขอเขาเสอมพบในเพศหญงมากกวาเพศชาย ความรนแรงของขอทเสอมในเพศหญงรนแรงกวาเพศชาย คณแมทเขาเสอมจะมโอกาสถายทอดโรคเขาเสอมไปยงลกๆ ได โดยเฉพาะลกสาว

ลกษณะสำคญของขอเขาเสอม

1. เกยวของกบอายทเพมขน แตพบวาบางรายกเกดขอเขาเสอมไดตงแตอายยงนอย

2. พบในคนอวนมากกวาคนผอม คนผอมทเปนโรคเขาเสอมมกจะทำงานหนก เชน ชาวนา ชาวสวน ชาวไร

ขอเขาโกงงอผดปกต ในคนอวนเขามกไมโกงงอแตเขาบวมอกเสบ เขาโกงงอเมออายเกน 50 ปขนไป

3. ขอเขาเสอม อาจจะเกดกบขอใดขอหนง หรอหลายๆ ขอกได ถาพบขอทปลายนวเสอมกพบทเขาได

มกพบรวมกบขอทรบนำหนกอนๆ เชน ขอเทา ขอตะโพก และขอกระดกสนหลง มกมอาการทขอขางใดขางหนงกอน

เมอการอกเสบลดลง อาการดขน ขออกขางหนงจะเรมมอาการสลบกนไปมาจนอายมากขน และมอาการทง 2 ขาง

4. การเสอมจะมการเปลยนแปลงในโครงสรางของขออยางตอเนอง โดยจะไมมทางกลบคนเปนปกต

เหมอนเดม การเสอมมากหรอเสอมนอยไมเหมอนกนในแตละคน ขนกบหลายปจจย

5. เกดไดในคนทวไปทรางกายแขงแรงไมมโรคเรอรงใดๆ หรอพบมโรคประจำตวรวมดวย เชน เบาหวาน

ความดนโลหตสง ฯลฯ


1. ชนดทไมทราบสาเหต (Primary or idiopathic) มความผดปกตทางเคมภายในขอ ไมมหลกฐานยนยนการเปลยนแปลงทเกดขน 2. ชนดททราบสาเหต (Secondary) ไดแก - เคยมการบาดเจบทรนแรงตอขอ เชน กระดกหกผานขอเขา ขอเขาเคลอนหลดจากท เอนยดสนบเขาฉกขาด เยอบเขา (meniscus) ฉก หรอขาด - โครงสรางขอกระดกผดรปอาจตงแตกำเนดหรอเกดภายหลงคลอด - โรคขออกเสบ เชน โรคขออกเสบรมาตอยด - โรคตดเชอทมการทำลายกระดกออน - โรคของตอมไรทอ (โรคทางระบบเมตาบอลกผดปกต) เชน โรคเกาท - ภายหลงการผาตดภายในขอทจำเปนตองตดบางสวนของโครงสรางขอทถกทำลายไปแลวออกไป เชน ชนกระดกขนาดใหญในสวนทรบนำหนก เยอบเขา (menicus)

การแบงชนดของขอเขาเสอม

อาการและอาการแสดงของขอเขาเสอม

ระยะเรมตน

ระยะปานกลาง

ระยะปานกลาง

ระยะรนแรง

ทสำคญคออาการฝดของขอเขาในตอนเชา หรอเมอมการใชงานมากๆ เชน ยน เดนมากๆ อาการปวดเขามกไมสามารถระบตำแหนงทชดเจนได ผปวยสวนใหญจะบนเรองอาการปวดดานหลงขอเขา ขอเขาทอกเสบจะมอาการบวมแดงรอนเมอเทยบกบขางปกต อาการปวดอกเสบดงกลาว เปนสญญาณเตอนภยเพอเตอนใหลดการใชงานลง ใหขอไดพกอาการอกเสบจะไดทเลาลง ถายงคงใชงานตอขออาจมของเหลวในขอเพมขน บางรายมาหาแพทย เนองจากมกอนแขงบรเวณหลงขอเขาเปนถงนำ ถาเจาะจะไดนำเหนยวใส

เมอกระดกออนเรมสกกรอน ขอจะมอาการอกเสบรนแรงขนภายหลง การใชงาน คอ อาการบวม คลำขอมความอน หรอรอนกวาขางปกต กลามเนอรอบขอเรมปวดเมอย ออนแรง อาจมการขดภายในขอ หรอมเสยงขณะขยบขอ ขอเขาเรมโกง ระยะนมอาการปวดเขาขางขวาสลบกบขางซาย เขาเรมหลวมจากการหยอนยานของเอนยดเขา

เมอกระดกออนเรมสกกรอน ขอจะมอาการอกเสบรนแรงขนภายหลง การใชงาน คอ อาการบวม คลำขอมความอน หรอรอนกวาขางปกต กลามเนอรอบขอเรมปวดเมอย ออนแรง อาจมการขดภายในขอ หรอมเสยงขณะขยบขอ ขอเขาเรมโกง ระยะนมอาการปวดเขาขางขวาสลบกบขางซาย เขาเรมหลวมจากการหยอนยานของเอนยดเขา

เมอกระดกออนสกกรอนมากขน อาการปวดเขารนแรงขน และมอาการทง 2 ขาง ขอหลวมไมมนคง ขอหนาตวขนมกระดกงอกหนาทคลำได บรเวณดานในขอเขา ขอเขาโกงงอผดรปชดเจน เวลาเดนตองกางขากวางขน เพมเสรมความมนคง กลามเนอรอบขอเขาลบเลกลง พสยการเคลอนไหวเรมตดขด เหยยดงอไมสดเหมอนปกต ในรายทรนแรง โครงสรางกระดกออนขอตอถกทำลายไปมากแลว ขณะลกขนจากทานงจะมอาการปวดรนแรง การขนลงบนไดจะเปนปญหามากตองกาวเดนทละกาวชาๆ


1.2 การออกกำลงและการบรหารกลามเนอรอบเขา เปนทยอมรบอยางกวางขวางแลววา การออกกำลงกายเปนวธการรกษาทไดผลดสำหรบผปวยขอเขาเสอม มหลกฐานสนบสนนทเชอถอไดมากมายถงประสทธภาพของการออกกำลงกายในการลดอาการปวด รวมทงเพมความสามารถในการใชงานขอเขา รปแบบอาจเปนการออกกำลงบนบกหรอในนำ ทโรงพยาบาลหรอบาน สวนชนดของการออกกำลงทด ประกอบดวย

การวนจฉยโรคขอเขาเสอม

การรกษา

1. วธไมใชยา 1.1 การใหความรเรองขอเขาเสอม การดำเนนของโรคและการลดปจจยเสยงตางๆ เพอลดความเจบปวดและทกษะการอยรวมกบโรค การใหความรอาจเปนแบบเฉพาะตวหรอเปนกลมยอย (group education) หลกเลยงทาทางททำใหความดนในเขาสง ไดแก ทานงยอง ทานงพบเพยบ ทานงคกเขา

• การบรหารเพอเพมพสยการเคลอนไหวขอเขา (range of motion/ flexibility exercise) • การบรหารเพอเพมความแขงแรงของกลามเนอตนขา และกลามเนอนอง (strengthening exercise) • การออกกำลงแบบแอโรบค (aerobic conditioning exercise) เปนการออกกำลงกายเพอความฟต พรอมของระบบตางๆ ในรางกาย เชน หวใจแขงแรง ปอดด กระดกไมบาง กลามเนอสวนตางๆ กระชบ มความแขงแรงและใชงานได ทนทาน ตวอยางการออกกำลงแบบแอโรบคในผปวยขอเขาเสอม ไดแก การปนจกรยาน หรอการออกกำลงกายในนำ

การซกประวตการตรวจรางกาย โดยผปวยโรคขอเสอมมกมอาการ และอาการแสดงดงกลาวขางตนภาพถายรงสธรรมดาของขอเขา จำเปนในกรณทตองการทราบความรนแรงของโรค เพอพจารณาเปลยนวธการรกษา

การวางแผนการรกษาขนกบอาการของขอทเสอม ปจจยเสยงของผปวยแตละราย โรคประจำ (comorbidity) ของผปวย ไดแก โรคหวใจ ความดนโลหตสง โรคกระเพาะอาหาร โรคไต และความรนแรงทโครงสรางของกระดกออนขอตอและขอทถกทำลายไป การรกษาโรคขอเขาเสอม ม 3 วธ ไดแก วธไมใชยา วธใชยา และวธผาตด

ทากายบรหารกลามเนอรอบเขาใหแขงแรงเพอชดเชยกระดกออนขอตอทเสอม

2. การบรหารกลามเนอในทานอน

ทาท 1 งอเขา ทาท 2 เหยยดเขา

3. การบรหารกลามเนอรอบเขา โดยการปนจกรยานอยกบท

ทาท 1 งอเขา ทาท 2 เหยยดเขา ทาท 3 สลบเขาซายขวา

1. การบรหารกลามเนอในทานง


1.3 การใชอปกรณเครองชวยตางๆ พจารณาตามความรนแรงของโรคและสภาวะผปวย • การใชไมเทาหรอรมจะชวยแบงเบาแรงกระทำตอขอเขาได ระมาณรอยละ 25 ของนำหนกตว • การเสรมรองเทาเปนลมทางดานนอก (heel wedging) ในผทเรมมขาโกงนอยๆ • การใชเครองพยงเขา (knee support) ทำใหเขากระชบขน แตถาใสนานๆ จะมผลใหกลามเนอลบเลกลง

วธการลดนำหนก - ตงวตถประสงคการลดนำหนก ใหถามตวเองวาเราจะลดนำหนก เพออะไร ทำไมตองลดนำหนกสวนเกน ถายงตอบคำถามนไมได กจะลดนำหนกไมได - ตงเปาหมายเปนนำหนกตวทตองการจะลด - คดถงอนาคตของคนอวน โรคทรอคนอวนอยในอนาคต ไดแก โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคไขมนในเลอดสง โรคขอเสอม โรคอมพฤกษ-อมพาต ฯลฯ คนอวนมกจะมอายสนกวาคนทม นำหนกปกต และมกจะตองผจญกบความทกขทรมานมากกวาคนปกต - ดมนำตมสกกอนรบประทานอาหารทกมอ ถาทองผกใหเพมการดมนำในตอนเชาประมาณ 3-4 แกว ทกเชา- ลดอาหารรสหวาน ของหวาน นำาหวาน ผลไมหวาน นมขนหวาน - งดของมนทกชนด ไดแก ขาวผด กวยเตยวผด ขาวมนไก ขาวขาหม แกงกะท ฯลฯ- รบประทานอาหารใหพออมทกมอ หามเกนอม หามรบประทาน ของจกจก

1.4 การลดนำหนก การตรวจสอบนำหนก วาเกนเกณฑหรออวนเกนไป โดยใชสตรดรรชนมวลกาย (body mass index) คอ ใชนำหนก (กโลกรม) เปนตวตง หารดวยสวนสง (เมตร ยกกำลงสอง)

1.5 การใชวธการอนๆ ไดแก เลเซอร การฝงเขม การใชความรอน และการใชสนามแมเหลก (pulse electromagnetic field) วธการเหลาน ควรใหแพทยผชำนาญเฉพาะทางเปนผพจารณาสงการรกษา เนองจากยงไมมหลกฐานทชดเจนในดานประสทธภาพของวธการรกษาดงกลาว แตอาจนำมาใชเพอบรรเทาอาการปวดและเพมประสทธภาพของการใชขอเขา

สตร body mass index (BMI) = นำหนก (กโลกรม) สวนสง (เมตร2)

เกณฑ BMI ของคนปกตมคาอยระหวาง 18.5-24.9 กโลกรม/เมตร2

คา BMI ตงแต 25 กโลกรม/เมตร2 ขนไปถอวานำหนกเกน (Overweight)

รบประทานอาหารทมประโยชน ไมกนจบจบ


2.1 พจารณายาพาราเซตตามอลชนดกนเปนอนดบแรก 2.2 ยาทาเฉพาะทประเภทตานการอกเสบ ไดแก ยาทาไดโครฟแนค (diclofenac) ยาทาคโตโปรเฟน (ketoprofen) ยาทาไพรอกซแคม (piroxicam) และเจลพรก (capsaicin) มผลดพอควรและปลอดภย 2.3 พจารณายากลมตานการอกเสบ เม อผ ปวยไมตอบสนองตอยา พาราเซตตามอล ในผปวยทมความเสยงตอระบบทางเดนอาหารให พจารณา ยาตานการอกเสบกลมดงเดม (non selective NSAIDs) รวมกบสารปองกนกระเพาะอาหาร (gastroprotective agents) ไดแก ยาทยบยงโปรตอนปม (proton pump inhibitors) หรอใชยาตานการ อกเสบกลมใหมทออกฤทธยบยงเอนไซม Cox 2 อาจเรยกยากลมคอซบส (selective Cox 2 inhibitors)

จากการทบทวนพบวา ประสทธผลระหวางขนาดยาของกลมตานการอกเสบทใชทวไป ไมแตกตางกน ยากลมตานการอกเสบมประสทธผลดกวาพาราเซตตามอล แตมผลขางเคยงตอกระเพาะอาหาร ยากลมคอซบส (coxibs) มผลลดความเจบปวดไดเทยบเทายาตานอกเสบกลมดงเดม ขอดคอ การลดอตราการเกดภาวะแทรกซอนของกระเพาะอาหารลดลงรอยละ 50 สวนผลขางเคยงตอระบบหลอดเลอดหวใจเกดเทากนทง 2 กลม ขอแนะนำทสำคญ คอ ไมควรใชยากลมคอซบส (coxibs) ในผปวยทมความเสยงสงตอระบบหวใจหลอดเลอด (cardiovascular) เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง อมพาต ถาจำเปนใหใชในขนาดตำสดในชวงเวลาสนทสด

2.4 พจารณายาแกปวดจำพวกทรามาดอล (tramadol HCl) ยากลม มอรฟน (opioid) ทมหรอไมมพาราเซตตามอล ผสม ในผปวยทกนยาตานการอกเสบไมได เชน เปนโรคกระเพาะอาหารรนแรง เคยมประวตกระเพาะอาหาร ทะล หรอเลอดออกในกระเพาะอาหาร มโรคหลอดเลอดหวใจ เคยผาตดหลอดเลอดหวใจ เปนตน 2.5 ยากลมรกษาขอเสอมตามอาการ SYSADOA (symptomatic slow acting drugs for OA) ประกอบดวย กลโคซามนซลเฟต (glucosamine sulfate), คอนรอยตนซลเฟต (chondroitin sulfate), ไดอาเซรน (diacerein) และไฮยาลโรนค (hyaluronic acid: HA) สามารถลดอาการปวดและอาจเปลยนโครงสราง กระดกออนขอตอ ยากลมนออกฤทธชามราคาแพง ใชแทนยาตานการอกเสบ ในกรณทมขอหามตอการ ใชยาตานการอกเสบ และไมควรใชในผทมขอเสอมรนแรง 2.6 ยาฉด ยาฉดดงเดมเปนยาจำพวกสเตยรอยด เปนการฉดเขาขออกเสบเฉพาะท ขอเสยของการฉดยา ไดแก - ทำใหขอเสอมเรวขน การฉดยาจะเปนการตดสญญาณเตอนภย คอ อาการเจบปวด (แตขอยงคงมอาการ อกเสบอย) เมอฉดยาแลวอาการปวดหมดไป ผปวยกจะเรมใชงาน เรมเดน ยนตามปกต ขอกจะ อกเสบ และเสอมเพมขนเรวขน - มโอกาสตดเชอภายในขอจากเทคนคการฉดทอาจไมสะอาด - ยาสเตยรอยดจะตกตะกอนในขอ ทำใหขอเสอมเรว

2. การรกษาโดยวธใชยา

ขอบงชการฉดยาคอ อาการปวดทรนแรง หรอขอทมอาการอกเสบรนแรงโดยเฉพาะถามของเหลวในขอเขา ยาฉดจะสงผลระงบปวดในชวงสน ยงไมมหลกฐานวา สงผลตอขอเขาในระยะยาวการฉดยาเขาขอเขาไมควรฉดเกน 3 ครงตอป เนองจากผลของยาจะทำลายกระดกออนขอตอ เมอฉดแลวตองพกขอขางทถกฉดใหเตมท ไมใหรบนาหนกหรอใชงานเปนเวลา 1 – 2 สปดาห ควรแนะนำการรกษาแบบผาตด ในผปวยทจำเปนตองไดยาฉดเขาขอเขาเกน 3 ครงตอป เพอลดอาการปวด


การปองกนในรายทขอมอาการปวดบวมอกเสบ ทสำคญคอ การปองกนการโกงงอผดรปของขอ ไดแก 1. ลดนำหนก 2. ลดการใชงานเขา การวงหรอจอกกงจะทำใหขอเขารบนำหนก 10 เทาของนำหนกตว การเดน เขาจะรบ นำหนกประมาณ 4.5 เทาของนำหนกตว สวนการถบจกรยานเขาจะรบนำหนกเพยง 1.5 เทาของนำหนกตว3. ประคบนำาเยนหรอนำแขงเมอขอเกดการอกเสบ4. ใชเครองชวยพยงขอ หรอใชไมเทาชวยเดนขณะเกดการอกเสบ5. บรหารกลามเนอรอบเขาและออกกำลงกายใหรางกายแขงแรงอยางสมำเสมอ 6. กนยาแกปวด แกอกเสบ เปนครงคราว7. หลกเลยงการฉดยาเขาขอเขา เพอปองกนการเกดการปนเปอนจากการฉดยา เสยงตอการตดเชอ 8. หลกเลยงการเลนกฬาทมการกระแทก ซงเสยงตอการบาดเจบของขอเขา

ทมา: ธวช ประสาทฤทธา. ขอเขาเสอม. สถาบนเวชศาสตรสมเดจพระสงฆราชญาณสงวรเพอผสงอาย, 2555.

การปองกนโรคขอเขาเสอม

3. การรกษาโดยการผาตด 3.1 การเจาะเขา ลางเขาดวยนำเกลอปกต (Tidal knee irrigation) โดยฉดยาชาเฉพาะทในผปวยทไมสามารถทำผาตดใหญ โดยลางดวยนำเกลอปกตในปรมาณ 2 ลตร เพอทำความสะอาดขอเขา การลางเขาสามารถลดการยดตดและลดการอกเสบจากเอนไซมในเขา 3.2 การลางขอเขาโดยการสองกลอง (Arthroscope lavage) ในกรณทผปวยมการฉกขาดของเยอบเขา (meniscus) รวมดวย วธการนสามารถเหนพยาธสภาพภายในขอเขาได เปนการลางเพอบรรเทาอาการและลดการอกเสบในเขา 3.3 การผาตดเพอจดแนวกระดกทโกงใหตรง เพอเปลยนแนวการรบนำหนกของกระดกออนขอตอ (Corrective osteotomy) พจารณาในกรณผปวยมการผดรปของขอเขาทโครงสรางเขาถกทำลายเพยงบางสวน การผาตดมหลายวธ ราคาถกกวาการเปลยนขอเทยมสามารถชะลอการสกกรอนของขอไดประมาณ 5–10 ป 3.4 การผาตดเปลยนขอเขาเทยม (Joint replacement) พจารณาในกรณทผปวยทมอาการปวด และทพพลภาพ

ขอบงชในการทำผาตดขอเขาเทยมทงขอ1. มโรคขอเขาเสอมรนแรง โครงสรางภายในขอเขาถกทำลายอยางสนเชง 2. ขอเขาผดรปทไมตอบสนองตอการรกษาดวยวธอนๆ 3. ผปวยสามารถปฎบตตามแนวทางการรกษาหลงผาตดไดอยางเครงครด 4. ผปวยสามารถทนตอการดมยาสลบ หรอ การฉดยาบลอคหลง

การปองกนในรายทยงไมมอาการใดๆ ไดแก 1. จำกดอาหารมนและหวาน เพอมใหนำหนกเกนพกด อาหารท แนะนำ คอ ผก ผลไมทไมหวาน เตาหและเนอปลา และดมนำตมสก ลดนำหวาน นำอดลม เปลยนขาวขาวเปนขาวซอมมอหรอขาวกลอง 2. หลกเลยงการใชงานทเกนกำลงและทาทางททำใหขอมความดนเพมสง ไดแก ทานงยอง คกเขา พบเพยบ ทากมหลง เปนตน3. บรหารรางกายใหแขงแรงอยางสมำเสมอ4. หลกเลยงการบาดเจบจากอบตเหต ทอาจทำใหกระดก หกผานขอเอนยดขอฉกขาด ขอแพลง เปนตน5. ตรวจเชครางกายอยางสมำเสมอทกป


อาการปสสาวะราดหรออจจาระราด (Incontinence)

1. อาการปสสาวะราดแบบเฉยบพลน

กรณทผสงอายเรมมอาการปสสาวะราดในเวลาไมนานมานอยางเฉยบพลน มกเกดจากสาเหตทสามารถแกไขใหกลบคนดได มผพยายามคดคำชวยจำเพอใหบคลากรทางสขภาพคดถงสาเหตเหลานทเรยก DRIP D - Delirium / Drugs R - Retention of urine / Restricted mobility I - Infection / Impaction (fecal) P - Polyuria / Prostatism (Lower urinary tract symptoms : LUTS)

D - Delirium / Drugs ผปวยสงอายทเกดภาวะซมสบสนเฉยบพลน (delirium) จากเหตใดกตาม จะสญเสยความสามารถในการควบคมปสสาวะชวคราว นอกจากนนยาบางชนดกอาจสงเสรมใหผปวยมอาการปสสาวะราดได ไดแก


อาการปสสาวะราด (urinary incontinence) นำมาซงความทกขทรมานของผปวยจนทำใหสญเสยความมนใจในการดำเนนกจวตรประจำวน ไมสามารถมกจกรรมนอกบาน ทำใหตองเกบตวอยกบบานและนำไปสคณภาพชวตทเลวลง นอกจากนนอาการปสสาวะราดมกถกละเลยในเวชปฏบตทงโดยผปวยสงอายเองและบคลากรทางสขภาพ เนองจากอาการปสสาวะราดเปนสงทนาละอายทผสงอายจำนวนถงรอยละ 38-70 ไมเปดเผยตอบคลากรทางสขภาพ ทำใหสาเหตทอาจจะแกไขไดไมถกตรวจพบ บคลากรทางสขภาพเองสวนใหญกมกไมใหความสนใจปญหาน อาจเนองจากมปญหาดานอนทเรงดวนกวา ความคดทวาถามไปกมกแกไขไดยาก เพยงใหผปวยใชแผนผาออมกเพยงพอแลว เปนตน ผลกระทบทางเวชกรรมของอาการปสสาวะราดทสำคญในผสงอาย ไดแก ดานสขภาพกาย เชน โรคตดเชอทางเดนปสสาวะซำซอน โรคผวหนง ผวหนงบรเวณทสมผสกบนำปสสาวะเปนเวลานานจะเปอยและแตก ทำใหเกดแผลกดทบ การอกเสบทปลายอวยวะเพศ (balanitis) และการตดเชอราทผวหนงไดงาย ภาวะหกลมและกระดกหก มกเกดในผทมปสสาวะราดเวลากลางคน ผสงอายหญงทมปญหาปสสาวะราดประมาณรอยละ 20-40 จะหกลมภายใน 1 ป รอยละ 10 ของภาวะหกลมนจะมกระดกหกตามมา โดยเฉพาะทขอสะโพก ดานสขภาพจต เชน รสกเปนทอบอาย สญเสยความมนใจในตนเอง นำไปสภาวะซมเศราในทสด

- ยาทมผลขางเคยงทำใหเกดภาวะปสสาวะคง (urinary retention) ไดแก ยาในกลม anticholinergic (antihistamine, antipsychotic, tricyclic antidepressant, anti-Parkinsonian) ยากลม opiate, calcium channel blocking agent ชนดทเปนกลม dihydropyridine (nifedipine, felodipine, nicardipine, เปนตน) ยาลดอาการคดจมก กลม alpha-adrenergic agonist มกทำใหเกดปญหาในผสงอายชาย- ยาทมผลขางเคยงตอการทำงานของหรดทอปสสาวะ (urethral sphincter) ไดแก alpha-adrenergic antagonist ทใชรกษาโรคความดนเลอดสง เชน prazosin, doxazosin - ยาททำใหมปรมาณปสสาวะมาก ไดแก ยาขบปสสาวะ เชน hydrochlorothiazide, furosemid เครองดมทม อลกอฮอล- ยากลมอนๆ ไดแก ยาออกฤทธตอจตประสาทททำใหงวงซม เชน benzodiazepine ทออกฤทธยาว ยาทมผล กระตนการไอ เชน ยารกษาโรคความดนเลอดสงกลม angiotensin-converting enzyme inhibitor เวลาท ผปวยไอจะมปสสาวะเลดหรอราดได

การวนจฉยสาเหตของอาการปสสาวะราดในทางเวชปฏบต ในเวชปฏบตทวไป อาจแบงลกษณะของอาการปสสาวะราดออกเปน 2 กลมใหญ ไดแก


2.2 Stress incontinence เปนอาการปสสาวะราดเนองจากการความดนในชองทองเพมขนกะทนหน ทำใหความดนในกระเพาะปสสาวะสงขนทนท จนหรดทกระเพาะปสสาวะไมสามารถควบคมการไหลของปสสาวะทพงออกอยางรวดเรวและรนแรงได เชน การออกกำลงยกของหนก การไอ การจาม อยางแรง นำไปสการมปสสาวะเลดหรอราดได ภาวะนพบประมาณรอยละ 25 ของผสงอายหญงทมอาการปสสาวะราด ปจจยเสยงของพยาธสภาพน ไดแก การผานการคลอดบตรทางชองคลอด การผาตดในชองเชงกราน เชน การผาตดมดลกการผาตดตอมลกหมาก

R - Retention of urine / Restricted mobility อาการปสสาวะราดในผสงอายทกำลงไดรบการดแลรกษาในโรงพยาบาล มกเกดจากการทผสงอายไมสามารถเดนไปหองนำไดสะดวก จากสาเหตใดๆ กตาม เชน การนอนบนเตยงผปวยทมทกนขางเตยงทงสองขางถกยกขนตลอดเวลาเพอปองกนการตกเตยง การทเตยงผปวยอยไกลจากหองนำของหอผปวย การผกมดผปวย และการใหยาทออกฤทธตอจตประสาท ทำใหผปวยไมสามารถกลนปสสาวะเพอจะไปถายปสสาวะทหองนำไดทน นอกจากนน ผปวยสงอายยงตองประสบกบเหตการณตางๆ ในหอผปวยทสงเสรมใหเกดภาวะปสสาวะคง (urinary retention) เมอมปสสาวะเหลอจำนวนมากจะนำไปสภาวะ overflow incontinence ในทสด เชน การเกดผลขางเคยงจากการใชยาดงไดกลาวขางตน การนอนถายปสสาวะของผปวยสงอายหญง โดยใชหมอรองปสสาวะ (bed pan) บนเตยงผปวย ทำใหขาดความเปนสวนตวขณะถายปสสาวะ และยงตองพยายามรกษาสมดลของรางกายบนหมอรองปสสาวะขณะปสสาวะเพอไมใหตกจากหมอรองปสสาวะมผลทำใหการถายปสสาวะไมมประสทธภาพ

I - Infection / Impaction (fecal) ผสงอายบางรายทมโรคตดเชอทางเดนปสสาวะ อาจมาพบบคลากรทางสขภาพดวยอาการปสสาวะราด แทนทจะมอาการไขหนาวสนเหมอนอยางในผปวยทวไป ผสงอายทมอาการทองผกมากจนเกดภาวะอจจาระอดตนในลำไส (fecal impaction) กอาจเปนสาเหตของอาการปสสาวะราดได ผปวยกลมนมกมอาการทงปสสาวะราดและอจจาระราดในเวลาเดยวกน

P - Polyuria / Prostatism ภาวะททำใหปสสาวะมปรมาณมากผดปกต (polyuria) ไดแก การไดยาขบปสสาวะเพอรกษาโรคความดนเลอดสง ยา theophylline การไดสาร caffeine จากการดมกาแฟ การดมอลกอฮอล โรคเบาหวาน ภาวะแคลเซยมสงในเลอด และภาวะโปแตสเซยมตำในเลอด เปนตน สวนกลมอาการเนองจากโรคของตอมลกหมาก (prostatism) ปจจบนนยมใชคำวา lower urinary tract symptoms หรอ LUTS แทน เนองจากอาการผดปกตเหลานไมจำเปนตองเกดจากโรคของตอมลกหมาก หรออกนยหนง อาจเกดในผปวยหญงกได เชน อาการเนองจากการอดกนทคอกระเพาะปสสาวะ (bladder outlet obstruction) นอกจากจะทำใหเกดปญหา overflow incontinence แลวการทผปวยมกมปญหาปสสาวะบอยตอนกลางคน (nocturia) กอาจเปนสาเหตของอาการปสสาวะราดตอนกลางคนดวย

พยาธสภาพทางคลนกททำใหเกดอาการปสสาวะราดแบบเรอรง อาจจำแนกไดเปน 5 ประเภทหลก ไดแก 2.1 Functional incontinence ลกษณะของผปวยทมอาการปสสาวะราดในกลมน คลายกบกลมทมอาการปสสาวะราดแบบเฉยบพลน เนองจากไมสามารถเดนไปปสสาวะในหองนำไดเองโดยสะดวกโดยไมไดเกดจากพยาธสภาพใดๆ ของทางเดนปสสาวะสวนลาง สาเหตทพบบอย ไดแก - การสญเสยความสามารถในการเดนไปใชหองนำเพอถายปสสาวะ เชน อาการปวดเขาเน องจากขอเขาเส อม อาการเหนอยงายเนองจากภาวะโลหตจาง ภาวะหวใจวายเร อรง โรคหลอดลมอดกนเร อรงอาการเดนลำบากเนองจากโรคพารกนสน (Parkinson’s disease) โรคหลอดเลอดสมอง เปนตน - โรคจตประสาท เชน ภาวะซมเศรา ทำใหผสงอายไมสนใจในการดแลตนเอง ภาวะสมองเสอม ทำใหผสงอายไมรบรถงความสำคญของมารยาททางสงคม ทจะตองถายปสสาวะในทเฉพาะ ภาวะซมสบสนเฉยบพลน (delirium) ทำใหผสงอายไมสามารถควบคมการกลนปสสาวะได

2. อาการปสสาวะราดแบบเรอรง


2.3 Urge incontinence เปนพยาธสภาพทพบไดบอยทสดในผสงอายทมอาการปสสาวะราดเรอรง พยาธสภาพชนดนอาจพบรวมกบพยาธสภาพอนๆ ทบรเวณทางเดนปสสาวะสวนลาง เชน กระเพาะปสสาวะอกเสบ ทอปสสาวะอกเสบ เนองอกหรอนวในกระเพาะปสสาวะ หรออาจเกดขนเองเนองจากความชราทเรยก overactive bladder ภาวะนเกดจากการบบตวของกลามเนอ detrusor โดยทผปวยไมไดตองการทจะปสสาวะ ทำใหผปวยมอาการอยากจะปสสาวะทนทอยางมาก (urgency) อาการเกดขนบอยแมในเวลากลางคน

2.4 Overflow incontinence พยาธสภาพชนดนเกดจากการทกระเพาะปสสาวะไมสามารถขบถายปสสาวะออกไดหมด หลงจากทผปวยปสสาวะเสรจแลว อาจเกดจาก 2 สาเหตหลก ไดแก

- ความผดปกตของระบบประสาทอตโนมตในการควบคมการทำงานของกระเพาะปสสาวะ เชน ภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวานตอระบบประสาทอตโนมต (autonomic neuropathy) - กลมอาการของทางเดนปสสาวะสวนลาง (Lower urinary tract symptomatology หรอ LUTS) เดมเชอวาเกดจากการอดตนของทางเดนปสสาวะสวนลางเทานน แตปจจบนเชอวาสาเหตนาจะเกดจากการบบตวทไมสมพนธกน (dyssynergic contraction) ของกลามเนอ detrusor ทบรเวณสวนลางของกระเพาะปสสาวะรวมดวย ภาวะนจงอาจพบไดในผหญง นอกจาก 2 สาเหตนแลว โรคตดเชอทางเดนปสสาวะกอาจทำใหเกดกลมอาการเหลานดวย กลมอาการทจำเพาะตอ LUTS ไดแก ปสสาวะไมคอยพงเหมอนชวงวยหนมสาว ปสสาวะสะดดตดขด ไมคอยออก ทำใหตองเบงปสสาวะ และมปสสาวะหยดหลงถายปสสาวะเสรจแลว

2.5 Reflex incontinence ผปวยทมพยาธการสภาพชนดนไมสามารถควบคมการขบถายปสสาวะเองได เนองจากกระแสประสาททสงการจากสมองไมสามารถผานไปตามไขสนหลงจนถงบรเวณ sacral ท 2 ถง 4 ทควบคมการทำงานของกระเพาะปสสาวะ ทำใหกระเพาะปสสาวะทำงานโดยอตโนมตปราศจากการควบคม (automatic emptying) ในกรณเรอรง กระเพาะปสสาวะจะมพยาธสภาพแบบหดเกรง (spastic) ทำใหไมสามารถเกบกกปสสาวะไดมาก ผปวยจะปสสาวะบอยและกลนไมได ภาวะนเกดขนเมอมการทำลายไขสนหลง (spinal cord) อาจเนองจากอบตเหต มะเรงทแพรกระจายมากดไขสนหลง และภาวะชองไขสนหลงตบ (spinal stenosis) ผปวยจงตองมอาการทางระบบประสาทอนๆ รวมดวยเสมอ เชน อาการออนแรงของขาทง 2 ขาง ภาวะหกลม อาการสญเสยความรสกของรางกายตงแตตำแหนงทมการทำลายไขสนหลงทรบความรสกจากสวนนนๆ ของรางกายตลอดจนไปถงบรเวณรอบทวารหนก ทำใหมอาการอจจาระราดรวมดวย นอกจากนน โรค normal pressure hydrocephalus อาจทำใหมอาการปสสาวะราดแบบน รวมกบอาการขาออนแรงทำใหเดนลำบาก ในระยะรนแรงผปวยจะมภาวะสมองเสอมรวมดวย

การแบงประเภทของอาการปสสาวะราดเรอรงดงกลาวขางตน เพอประโยชนในการเขาใจพยาธสรรวทยา การวนจฉยและแนวทางการรกษาแตละประเภท แตพงระลกเสมอวาผปวยสงอายมกมพยาธสภาพหลายชนดไดในเวลาเดยวกน เชน ผสงอายหญงทม stress incontinence อยเดม ตอมามภาวะกะบงลมหยอนจนทำใหมการอดตนของทอปสสาวะ นำไปสอาการปสสาวะราดชนด overflow incontinence รวมดวย การทผปวยมพยาธสภาพหลายชนดในเวลาเดยวกนอาจเรยกวา mixed incontinence


มาตรการในการปองกนอาการปสสาวะราด

หลกการรกษาทวไป

1. การปองกนอาการปสสาวะราดเมอผปวยสงอายตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาล - สงเสรมใหผปวยมการเคลอนไหวไดเอง ใหเรวทสด โดยเฉพาะการเดนไปเขาหองสวมไดเอง - จดหาเตยงใหผปวยทมความเสยงตอการเกดอาการปสสาวะราดอยใกลหองสวม - หลกเลยงการใชยา หรอระมดระวงในการใชยาทอาจนำไปสอาการปสสาวะราดได - ตดตามการขบถายอจจาระและปองกนอาการทองผกทอาจจะเกดขน

2. การปองกนอาการปสสาวะราดสำหรบผสงอายในชมชน - สงเสรมใหผสงอายคงความสามารถในการดำเนนกจวตรประจำวนอยางสมำเสมอ โดยเฉพาะการเดน - รบประทานอาหารทมกากเสนใย เพอปองกนอาการทองผก - ผสงอายทเคยผานการคลอดบตรทางชองคลอด หรอไดรบการผาตดในชองเชงกรานควรใหมการฝกบรหารกลามเนอกะบงลมโดยการขมบกน (pelvic floor exercise) ทเรยก Kegel exercise ในทางปฏบตผสงอายอาจไมเขาใจวธการฝก บคลากรทางสขภาพควรแนะนำผปวยโดยลองฝกกลนปสสาวะใหหยดขณะทกำลงปสสาวะ หรออาจใหผปวยฝกขมบกนขณะทบคลากรทางสขภาพกำลงทำการตรวจทางทวารหนก (per rectal examination) ถาผสงอายทำไดถกตอง สะโพกจะตองไมลอยขนจากพนเตยง หนาทองไมเกรง และมการบบรดทนวของบคลากรทางสขภาพผตรวจโดยหรดของทวารหนก โดยทวไปแนะนำใหฝกขมบกน 30 ถง 200 ครงตอวนโดยเกรงแตละครงใหนานราว 10 วนาท

ทมา: ประเสรฐ อสสนตชย. อาการและโรคทพบบอยในผสงอาย. ใน: คมอการดแลผสงอายจากสถานพยาบาลสชมชนสำหรบบคลากรสาธารณสข. กรงเทพฯ: บรษทสนทวการพมพจำกด., 2555; หนา 260-269.

1. ผปวยควรไปปสสาวะทหองนำบอยๆ เพอปองกนไมใหนำปสสาวะสะสมในกระเพาะปสสาวะมากจนนำไปสอาการปสสาวะราดครงตอไป โดยเรมจากทก 2 ชวโมงแลวยดเวลาใหนานขนถาผปวยปฏบตได 2. หยดการดมนำโดยใหหางจากเวลาเขานอน หรอเวลาทตองออกนอกบานเปนเวลาอยางนอย 3-4 ชวโมง ควรจำกดปรมาณนำดมไมเกน 1 ลตรตอวน ปรบเปลยนชนดหรอเวลาทรบประทานยาททำใหปสสาวะมปรมาณมาก 3. ปองกนอาการทองผก 4. หลกเลยงสงทอาจจะทำใหเกดอาการไอเรอรง เชน การหยดสบบหร การควบคมโพรงไซนสอกเสบ การควบคมอาการไอจามจากโรคภมแพ การควบคมโรคกรดไหลยอนจากกระเพาะอาหารเขาสหลอดอาหาร(gastroesophageal reflux disease หรอ GERD) 5. เมอผปวยจำเปนตองไปอยในสงแวดลอมทคอนขางเยน ควรพยายามทำใหรางกายมความอบอน และหลกเลยงเครองดมทมอลกอฮอล 6. หลกเลยงสาเหตของอาการปสสาวะบอยในเวลากลางคน เพอปองกนอาการปสสาวะราดในเวลากลางคน เชน การดมเครองดมทมคาเฟอนหรออลกอฮอล การไดยาขบปสสาวะ ยากลม theophylline และแกไขสาเหตทมกนำไปสอาการปสสาวะบอยในเวลากลางคน ไดแก รกษาอาการนอนไมหลบ ควบคมโรคเบาหวาน ภาวะหวใจวาย ภาวะอลบมนในเลอดตำ และโรคของทางเดนปสสาวะสวนลาง เชน โรคของตอมลกหมาก โรค OAB และภาวะทางเดนปสสาวะสวนลางอดตนจากสาเหตตางๆ เปนตน 7. การปรบเปลยนสงแวดลอมภายในบาน และจดหาอปกรณเพมเตม จะไดผลดในกรณ functional incontinence เชน จดเตยงนอนหรอบรเวณทผสงอายมกอยในเวลากลางวนใหใกลกบหองนำ การอำนวยความสะดวกใหผสงอายสามารถเดนไปใชหองนำดวยความรวดเรว เชน มราวใหจบไปตามทาง พนไมลน ไมมธรณประตหองนำ จดหาหมอรองปสสาวะหรอกรวยรองปสสาวะเพอใหสามารถปสสาวะขางเตยงได จดหาผาออมชนดใชแลวทงในกรณทตองออกไปธระนอกบานชวงสนๆ


ภาวะหกลม (Fall)


ผลกระทบของภาวะหกลมนนนำไปสความเจบปวยอนทอาจตามมาอยางทเราคาดไมถง เชน ภาวะกระดกหก (fracture) นนจะทำใหเกดการเสยชวต ความพการ การสญเสยความสามารถในการดำเนนชวตประจำวน ตลอดจนผลเสยทางดานจตใจของผปวย รวมทงเปนภาระตอญาตผดแลและสงคมโดยสวนรวม แมภาวะหกลมสวนใหญมกดเหมอนจะกอใหเกดอาการบาดเจบเพยงเลกนอย แตอาการแสดงของพยาธสภาพตางๆ ทงทเกดจากความชราเองและโรครายแรงตางๆ ทซอนอยอาจคอยๆ ปรากฏตามมาได

ภาวะหกลมในผสงอายเกอบทงหมดมกเกดจากหลายปจจยเสยง (predisposing factor) และปจจยกระตน (precipitating factor) ซงมผลตอกน ดงนน การวนจฉย การดแลรกษาตลอดจนการปองกนภาวะหกลมเปนเรองทบคลากรทางสขภาพทใหการดแลผสงอายควรใหความสนใจเปนอนดบตนๆ ในเวชปฏบตประจำวน ขณะเดยวกนอบตการณของภาวะหกลมในผสงอายไทยในเขตเมองเมอตดตามไปเปนเวลา 1 ป พบวา เทากบรอยละ 10.1 สวนผสงอายทอยในบานพกคนชราจะมอบตการณภาวะหกลมเพมขนถงรอยละ 50 ผทมความสามารถทางสมองลดลง เชน ผสงอายสมองเสอมกมกหกลมไดบอยกวาคนทวไป ในดานผลระยะยาวสำหรบผทหกลมและมกระดกขอสะโพกหก จะมอตราการเสยชวตถงรอยละ 20-30 เมอตดตามกลมนเปนระยะเวลา 1 ป และมถงรอยละ 25-75 ทสญเสยความสามารถในการดำเนนกจวตรประจำวนดวย

จากผลการศกษาวจยในหลายๆ ฉบบ อาจพอสรปไดวาผสงอายจะมความเสยงตอการหกลมมากขนเมอ 1. มประวตเคยหกลมในชวง 1 ปทผานมา 2. มประวตไดรบยาหลายชนด โดยเฉพาะอยางยงในกลมตอไปน - ยานอนหลบ - ยาตานเศรา - ยารกษาโรคทางจตเวช - ยารกษาโรคหวใจในกลม Digitalis - มการใชยาหลายตวรวมกนตงแต 4 ชนดขนไป (ไมรวมวตามน) 3. มปญหาหรอความบกพรองในการทรงตว 4. มปญหาหรอความบกพรองในการเดน 5. มความบกพรองในการมองเหน 6. มความบกพรองในการรบรหรอการรตว 7. มปญหาในการกลนอจจาระ ปสสาวะ 8. มประวตโรคทางกาย ดงตอไปน - โรคหลอดเลอดสมอง - ภาวะเวยนศรษะ หรอ บานหมน - รบการรกษาตวในโรงพยาบาล นานกวาหรอเทากบ 19 วน


การบรหารเพอเพมกำลงกลามเนอและการทรงตว (Strength & Balance training) เปาหมายของการออกกำลงกายเพอปองกนภาวะหกลม จะเนนทการเพมความมนคงในการยน/เดนของผสงอาย เพมความสามารถในการเคลอนทและการเดน โดยการฝกการทรงตว (Balancing training) ฝกกำลงกลามเนอใหแขงแรง โดยเฉพาะกลามเนอรอบสะโพก กลามเนอเขา และกลามเนอกระดกขอเทา ซงเปนกลมกลามเนอทมความสำคญตอการยนและเดนทมนคง อกทงการบรหารรางกายเพอเพมความยดหยนของขอตอตางๆ โดยเฉพาะบรเวณลำตวและขอตอของขา และประการสดทายคอ จดหาเครองชวยเดนใหผปวยทจำเปนตองใช

การประเมนปจจยเสยงภาวะหกลมแบบองครวม (Multifactorial risk assessment)ทำไดโดยประเมนประเดนดงตอไปน 1. การซกประวตภาวะหกลม อยางครอบคลมถงสาเหต ความถ ความรนแรง สถานทลม รวมทงอาการรวม อนๆ ขณะลม 2. ประเมนกำลงกลามเนอขา การทรงตว ความสามารถในการเดน และทาทางการเดน วามความผดปกตหรอไม 3. ประเมนความเสยงทจะเกดภาวะกระดกพรน เชน ผทอายเกน 65 ป นำหนกตวนอย มประวตกระดกหก ไดรบยาประเภทสเตยรอยด เปนตน 4. ประเมนความสามารถทแทจรงของตนเอง รวมถงความกลวทจะลม และสอบถามความรนแรงของความกลวดวยวามมากนอยเพยงไร 5. ประเมนการมองเหนวามความผดปกตรวมดวยหรอไม 6. ประเมนระดบความสามารถของสมอง (cognitive impairment) เชน MMSE (Thai version) รวมทงการตรวจรางกายทางระบบประสาท 7. ประเมนความสามารถในการขบถายปสสาวะ 8. ประเมนความปลอดภยของสงแวดลอมภายในบาน 9. ตรวจรางกายระบบหวใจและหลอดเลอด รวมทงประเมนภาวะ ความดนโลหตลดลงในขณะเปลยนทา 10. ทบทวนการใชยาในผสงอายทมประวตหกลม โดยเฉพาะยากลม psychotropic drug และการใชยาทมากกวา 4-5 ชนด เปนตน

ทงนตองไมลมวาผทมประวตหกลมจะเพมโอกาสใหเกดภาวะหกลมครงตอไปมากขนเปน 3 เทา และการประเมนภาวะหกลมตองเปนแบบองครวม ตองครอบคลมทงปญหาทางอายรกรรม สขภาพจต ความสามารถในการชวยเหลอตนเอง สภาพแวดลอมภายในบาน และการทบทวนการใชยา


มาตรการทไมแนะนำในการปองกนภาวะหกลมในผสงอาย(Interventions that cannot be recommended : poor outcome, insufficient evidence)

การปรบเปลยนทอยอาศยและสงแวดลอม (Home hazard and safety intervention) ปจจยดานสงแวดลอมมความสำคญในการปองกนภาวะหกลมในผสงอาย โดยปจจยเสยงจากสงแวดลอมทกอใหเกดภาวะหกลมในผสงอายไดบอย ไดแก

1. พนทปดวยพรม นอกจากจะทำใหเพมความเสยงตอภาวะหกลมแลว ยงเพมคาใชจายในการบำรง ดแลรกษา โดยเฉพาะในกรณทผสงอายมปญหาเรองปสสาวะราด 2. ไมควรใชพรมทไมยดตดกบพน เชน พรมทไมมวสดกนลนตดดานลาง 3. พรมเชดเทาหรอเสอทตาหางๆ พรมทมขอบยน พบไมเรยบ ลวนกอใหเกดความเสยงตอภาวะหกลม 4. พนผวควรมลกษณะไมลนหรอไมขดมน โดยเฉพาะพนผวในบรเวณทเปยกนำ 5. สตวเลยงขนาดเลกวงอยบรเวณเทา 6. มแสงสวางในบานไมเพยงพอ 7. เกาอทตำเกนไปไมสะดวกในการลก 8. ทางเดนภายนอกชำรด และมพมไมเตยๆ ตามทางเดนเขาสบาน 9. บานทไมมไฟฟา บานทอยอาศยลกษณะแบบบานเรอนไทย หรอกระทอม 10. เฟอรนเจอรควรวางอยในตำแหนงทไมกดขวางทางเดน หมนดแล ใหพนแหงเสมอ ควรมราวจบตามฝาผนง และใหมแสงไฟเพยงพอ ในพนทตางๆ 11. เลอกใชความสงของเตยง เกาอ ใหเหมาะกบผสงอาย จดเครองใช ในหองใหเปนระเบยบ มอปกรณชวยเดนทเหมาะสม 12. ควรมระบบสญญาณเพอเรยกพยาบาล (nurse call system) กรณฉกเฉน เชน ในหองพกหรอหองนำ ทผสงอายสามารถตดตอ หรอเรยกผดแลไดสะดวก

1. การออกกำลงกายดวยการเดนเรว เนองจากอาจทำใหเพมความเสยงตอภาวะหกลม2. การออกกำลงกายแบบใชความแรงนอย (low intensity exercise) รวมกบการปองกนอาการปสสาวะราด จากงานวจยในสถานสงเคราะหคนชราในผสงอายทมอาการปสสาวะราดรวมดวย พบวา การออกกำลงกาย ดวยการฝกปฏบตกจวตรประจำวน เชน การเดนไปหองนำเองเพอถายปสสาวะทก 2 ชวโมง ตงแต 8.00 น. ถง 16.00 น. สปดาหละ 5 วน ตดตอกนเปนเวลา 8 เดอน พบวาไมสามารถลดจำนวนการหกลมได 3. การใหอาหารเสรมเพอปองกนภาวะหกลม การใหอาหารเสรมทมพลงงานสงในผสงอายหญงทออนแอ (frail) เพยงอยางเดยวไมสามารถลดอบตการณของภาวะหกลมได

ทมา: คมอแนวทางเวชปฏบตการปองกน/ประเมนภาวะหกลมในผสงอาย สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย. 2551.

ทงนทานสามารถศกษารายละเอยด การคดกรอง การปองกนและรกษาภาวะหกลมในผสงอายไดเพมเตมในคมอแนวทางเวชปฏบตการปองกน/ประเมนภาวะหกลมในผสงอาย สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย หรอ website www.agingthai.org


ภาวะซมเศรา (Depression)


โรคซมเศราในผสงอาย มกจะถกละเลยไมไดรบการวนจฉยจากบคลากรทางแพทยหรอจากแพทย

เวชปฏบตทวไป เนองมาจาก

1. อาจเหนวาเปนปกตของผสงอายทอายมากทจะหดห ทอแท เศรา เมอถกทอดทงจากลกหลาน

ไมมงานทำ หรอมโรคประจำตว

2. คดวาอาการ negetative symptoms ของโรคซมเศรา เปนอาการทเกดรวมกบโรคทางกาย เชน

ออนเพลย เบออาหาร และนอนไมหลบ

3. ญาตและผสงอายเองมกจะไมยอมรบวาเปนโรคทางดานจตใจ คดวาเปนนสยไมดของผปวยมากกวา

4. คดวาผสงอายมกจะแสดงอารมณและความรสกไมสบายทางดานจตใจออกมา ดวยอาการทางรางกาย

ผลของโรคซมเศราทพบบอย 1. เสยงตอการฆาตวตาย โดยเฉพาะในตางประเทศ เชน ประเทศจนจะพบอตราเสยงของการฆาตวตายในผสงอายมากกวารอยละ 50 2. มความเสยงตอโรคทางกายหลายอยาง เชน โรคหลอดเลอดหวใจ และเพมอตราการตายในโรค

กลามเนอหวใจตาย นอกจากนยงเปนผลใหโรคทางรางกายทมอยหายชาลง ผปวยจะไมใหความรวมมอในการ

รกษา นอนอยบนเตยงทงวน เชน หลงผาตดขอสะโพกหก ผปวยจะไมยอมรวมมอในการทำกายภาพบำบดโดยเฉพาะผปวย Stroke ทมโรคซมเศรา (เชน Post Stroke Depression) โดยปจจยเสยงของผปวยโรค

ทางกายและโรคซมเศราสงถง 1.5-3 เทาของคนทวไป 3. ความเครยดจากภาวะโรคซมเศราและความเครยดทเกดซำๆ อาจทำใหเกดความเสอมในสมอง

สวน Hippocampus ไดเรว ซงเปนสมองสวนสำคญในกระบวนการของความจำ ทำใหความจำลดลงและอาจ

มความสมพนธตอการเกดโรคสมองเสอมได


การวนจฉยโรค (Diagnostic Criteria) การวนจฉยโรคซมเศราในผสงอายยงคงถอตามเกณฑการวนจฉยโรคซมเศราในผใหญทวไป Blazer (1991) ไดกลาวถง อาการโรคซมเศราในชมชนไววา ผปวยมกจะมอาการ - อารมณเศรา - การเคลอนไหวเชองชา - สมาธไมด - ทองผก - รสกวาตนเองสขภาพไมด - การรบรและความจำไมด (Cognitive deficits) - มอาการทางรางกายรวมดวย

หลกสำคญในการซกประวต พยายามซกประวตอาการโรคซมเศรา ซงมหลกสำคญทตองจำ คอ - ผปวยมกจะไมบอกถงอารมณเศรา แมวาคนรอบขางจะสงเกตเหน - มกจะบนหรอสนใจอาการทางรางกายหรอคดวาตนเองมโรคทางรางกาย - ผปวยจะบนและรสกวามความจำเปนไมดมากกวารสกวามอารมณเศรา - มอาการของโรคประสาทวตกกงวล เชน ยำคดยำทำ กลว - มบคลกภาพและพฤตกรรมเปลยนไปจากเดม หรอบคลกภาพไมดมากขน ไมสนใจดแลตวเอง

อาการสำคญของโรคซมเศรา

อาการหลก

- มอารมณซมเศรา มอาการเกดขนตลอดเวลาทงวนตดตอกนเปนเวลา 2 สปดาหขนไป - ไมมความสขไมสนใจในสงตางๆ ทปกตเคยสนใจ - ออนเพลย เหนอยงาย

อาการอนๆ

- ไมมความมนใจ คณคาในตวเองลดนอยลง- รสกผดหรอบาปอยางไมสมเหตผล- คดถงเรองความตาย มความคดหรอพฤตกรรมอยากฆาตวตาย- ไมมสมาธหรอคดอะไรไมออก ตดสนใจไมได- การเคลอนไหวผดปกตไปจากเดม ซมเศรา เชองชา กระวนกระวาย ผดลกผดนง- การนอนผดปกต- อยากอาหาร เปลยนแปลงจนทำใหผปวยเปลยนแปลงเพมหรอลด

Brodaty et al. 1997 ไดกลาววา โรคซมเศราในผสงอายแสดงอารมณเศรา ออกอาการทางรางกาย เบออาหาร นำหนกลด กระวนกระวาย นงไมตด วตกกงวล มพฤตกรรมทพยายามฆาตวตาย และมอาการทางจต


ทมา: รววรรณ นวาตพนธ. ซมเศรา (Depress) ใน: คมอแนวทางการจดตงและดำเนนการคลนกผสงอาย. ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จำกด. 2548.

โรคซมเศราเปนโรคทรกษาใหหายได และผปวยจะกลบมามคณภาพชวตและมความสามารถทำกจกรรมทเคยทำไดเปนปกตในชวตประจำวน ดงนน เมอคดกรองโรคซมเศราแลวมแนวโนมทผสงอายเปนโรคซมเศรา จะตองวางแนวทางการรกษา หรอสงตอเพอใหผสงอายไดรบการดแลตามมาตรฐานโดยทนท เพอลดการเกดอาการแทรกซอนทอาจเกดตามมา ปองกนการลกลามของโรค รวมถงชวยเพมคณภาพชวตของผปวยและญาตดวย

ความยากลำบากในการวนจฉย (Diagnostic difficulties) ความยากลำบากในการวนจฉยโรคซมเศราในผสงอายอยทความชราภาพของผสงอาย ความแตกตางระหวางวย สขภาพกาย สขภาพจต และอาการทเกดรวมกนระหวางอาการทางรางกาย และอาการของโรคซมเศรา

อปสรรคทยากตอการวนจฉย

- อาการทางรางกายทแยกยากวามพยาธสภาพจรงๆ หรอ เปนอาการทางจตเวช - ไมคอยแสดงอารมณซมเศราชดเจน - อาการโรคซมเศรามกจะพบปนกนกบอาการทางรางกาย เชน ออนเพลย ไมมแรง ในคนไขโรคเบาหวาน - มอาการทางดานโรคประสาทวตกกงวล - ละเลยการดแลตวเอง เชน ไมทำตามทแพทยสง - แสดงอาการออกทางดาน Pseudodementia - แสดงออกทางดานพฤตกรรม บคลกภาพทไมดทเคยมอยแตมากขน - การซกประวตอยางละเอยดตงแตกอนปวย อาการทเรมเปลยนแปลงชดเจน เชน นอนไมหลบทมอยเดม จากการเจบปวย แตมอาการตนเชากวาเดม อาการเหนอยมากกวาทมอยเดมจากการเดนหรอทำกจกรรม จะมมากขนแมวานงอยเฉยๆ การซกประวตควรจะไดประวตจากคนใกลชดทบงบอกถงความสนใจใน สงตางๆ รอบตวทเคยสนใจแลวลดนอยถอยไป ผสงอายโดยทวไปมกจะโกรธเมอถามถงอารมณความรสก ตางๆ และมกปฏเสธอารมณทผดปกตไป - อาการเจบปวยตางๆ ทหาสาเหตทางรางกายไมพบ หออมากผดปกต อาการปวดตางๆ ทไมสมพนธกบ พยาธสภาพทางรางกาย - ผปวยทสนใจอาการไมสบายทางรางกาย เชน ผปวยจะพดและบนถงอาการทองอด จกเสยด ปวดหลง มาก ทำใหญาตและแพทยนำไปตรวจทางหองปฏบตการตางๆ มากมาย โดยไมไดคดถงวาเปนโรคซมเศรา - อาการโรควตกกงวลทตรวจพบ เชน ยำคดยำทำมากกวาปกตจนรบกวนชวตประจำวน - โรคกลวตางๆ หรอบนถงอาการทางรางกายทไมมสาเหตชดเจน ใหตรวจละเอยดวาเปนโรคซมเศรา หรอไม (Baldwin. 1988) - ผปวยทไมใหความรวมมอในการรกษา แยกตว นอนอยเฉยๆ ไมยอมรบประทานอาหาร พละกำลงลดลง อยางมาก


ภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition)


การวนจฉย ภาวะขาดโปรตนและพลงงานในผสงอายนน สงเกตเบองตนไดจากการทผสงอายมกจะมนำหนกตวลดลงมากกวารอยละ 5 ในชวง 6 เดอน แตถามากกวารอยละ 10 อาจคอนขางชชดวา เรมมภาวะขาดโปรตนและพลงงานแลว ทงน องคการอนามยโลกไดกำหนดไววา หากผสงอายมดชนมวลกาย (Body Mass Index - BMI) ลดตำกวา18.5 กโลกรม/ตารางเมตร นาจะบงภาวะขาดโปรตนและพลงงาน ซงอาจตองยนยนดวยผลการตรวจเลอดทางเคมเพมเตม เชน ระดบอลบมนในเลอดทตำกวา 3.5 กรมตอเดซลตร จากนนควรรบทำการวางแผนวนจฉยหรอวางแผนรกษาตอเนองโดยเรว

ภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition) เปนปญหาสขภาพทพบบอยในผสงอายมากกวาประชากรกลมอายอน เนองมาจากสาเหตตางๆ เชน การเปลยนแปลงทางสรระวทยาของอวยวะตางๆ อนเนองมาจากความชรา ปจจยทางเวชกรรมหรอโรคประจำตว ปจจยทางสงคมและเศรษฐกจ เปนตน โดยภาวะทพโภชนาการจดวาเปนปจจยทสำคญทสดตอการเกดความพการในผสงอาย อกทงยงเปนปจจยเสยงทสามารถปรบแกไขได ดงนนการคนหาภาวะทพโภชนาการทซอนเรนอย จงเปนเรองสำคญโดยทวไปเราอาจแบงภาวะทพโภชนาการไดเปน 2 กลมใหญ คอ ภาวะขาดสารอาหาร (Under-nutrition) และภาวะโภชนาการเกนหรอภาวะอวน (Obesity) ซงในภาวะขาดสารอาหารกไดแบงออกเปน 2 กลมยอย คอภาวะขาดโปรตนและพลงงาน และภาวะขาดวตามนและเกลอแร ภาวะขาดสารอาหารจะสงผลใหผสงอายเกดปญหาทางเวชกรรมตางๆตามมาไดมากมาย เชน 1. เกดภาวะหกลมและโรคกระดกพรนมากขน 2. ภมคมกนรางกายลดลง การทำงานดานการคดและการหาเหตผลของสมอง (Cognitive functions) ชาลง การหายของแผลชาลง มวลกลามเนอลดลง 3. เกดโรคจากการขาดเกลอแรตางๆมากขน เชน ภาวะโลหตจางในผทขาดธาตเหลก หรอโฟเลท ภาวะกระดกพรนในผทขาดแคลเซยม การเกดภาวะเบออาหารและผวหนงอกเสบในผทขาดธาตสงกะส ความสามารถในการมองเหนกลางคนลดลงในผทขาดวตามนเอ มอาการเหนบชาและออนแรงของกลามเนอในผทขาดวตามนบหนง ผนงหลอดเลอดออนแอเกดจดเลอดออกงายในผทขาดวตามนซ หรอแมกระทงเกดโรคเซลลประสาทและสมองเสอมในผทขาดวตามนอ เปนตน

แหลงขอมล: ศาสตราจารยนายแพทยประเสรฐ อสสนตชย. ภาควชาเวชศาสตรปองกนและสงคม คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล.

1. ปจจยเสยงดานสงคม โดยเฉพาะผสงอายทมเศรษฐานะลดลงหรอไมมผดแล อาจมความเสยงทจะไมสามารถประกอบอาหารทมคณคาทางโภชนาการไดเอง จงจดเปนผสงอายกลมเสยงทตองระมดระวงเปนพเศษ 2. ปจจยเสยงดานสขภาพจต เชนภาวะซมเศรา ภาวะสมองเสอม ภาวะตดสรา 3. ปจจยเสยงดานสขภาพทางกาย คอ การทผสงอายมโรคประจำตวทสงผลกระทบตอการรบประทานอาหารหรอการยอยอาหาร เชน มแผลในปากเรอรง โรคเหงอกอกเสบเรอรง โรคสมองเสอมพารกนสนโรคลำไสอกเสบเรอรง โรคมะเรง หรอโรคตอมไทรอยดทำงานเกน อกทงผสงอายทไดรบประทานยาหลายตวอาจมผลอนไมพงประสงคจากการใชยา เชน ยาขยายหลอดลม (theophylline) อาจทำใหเบออาหาร ยาลดความดนโลหตสงบางกลม (ACEI หรอ Calcium Channel Blockers ) อาจทำใหการรบรสเสยไป เปนตน ดงนน จะเหนไดวาการสงเกตและการซกประวต การตรวจดชนมวลกาย (BMI) และการใชแบบคดกรองภาวะทพโภชนาการนน สามารถใชเปนตวชวดเบองตนได อกทงสามารถทำไดไมยากแมในชมชนหรอสถานบรการขนาดเลกดวย ทงนกเพอใหเราสามารถวนจฉยภาวะทพโภชนาการไดตงแตในระยะแรก ปองกนการเกดโรคแทรกซอนและใหการรกษาไดทนทวงท

ปจจยเสยงตอการเกดการขาดโปรตนและพลงงานในผสงอาย

การเปลยนแปลงทางสรรวทยาอนเนองจากความชราทพบไดบอยกคอ การเปลยนแปลงของระบบยอยอาหารของผสงอายเอง โดยเรมจากการทตอมนำลายและปมรบรสเรมมความเสอม ทำใหเกดอาการปากแหง (Xerostomia) ความสามารถในการแยกรสชาตอาหารลดลง การหลงนำยอยในกระเพาะอาหารลดลง ทำใหผสงอายเบออาหารและมปญหาในการยอยอาหาร อกทงเมอมการเปลยนแปลงมากขนจนเกดภาวะสญเสยมวลกลามเนอ (Sarcopenia) กจะทำใหเกดภาวะแทรกซอนไดมาก และนำไปสภาวะเจบปวยอนทรนแรง



หลกการใหยาในผสงอาย


ในผสงอายจะมการเปลยนแปลงทงทางรางกาย ระบบไหลเวยนโลหต ระบบทางเดนอาหาร ระบบยอยอาหาร-นำด ทำใหสวนใหญมกจะมอาการเจบปวยดวยโรคเฉยบพลนและโรคเรอรง เชน ความดนโลหตสง ขออกเสบ (เสอม) โรคหลอดเลอดสมอง มะเรง สมองเสอม เบาหวาน เพมมากขน นำไปสการไดรบยาหลายชนดทอาจจะเกดปญหาฤทธยาตกน ทำใหไมไดผลการรกษาทดพอ หรอเกดอาการขางเคยงไดงาย นอกจากน การทำงานของตบและไตทเสอมลง จะสงเสรมใหการตอบสนองตอยาและการขบยาออกจากรางกายเกดไดไมสมบรณ ถงแมขนาดยาทไดรบจะอยในเกณฑมาตรฐานของการรกษาแลวกตาม อาการไมพงประสงคจากการใชยาในผสงอายจงมกเกดปญหาตามมาหลายประการ เชน ทำใหผปวยสงอายตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลบอยขน เสยคาใชจายมากขน ตองการการดแลจากญาตหรอลกหลานเปนพเศษ และในกรณทเกดอาการรนแรงอาจทำใหเกดอนตรายถงแกพการหรอเสยชวตเรวขนได

การดดซม (Absorption) กระบวนการดดซมประกอบดวย พนผวดดซม ความเปนกรดดาง ในกระเพาะอาหาร spleenclenic blood-flow การบบตวของกระเพาะอาหาร-ลำไส อยางไรกตามการดดซมมการเปลยนแปลงตามอายไมมากนก การกระจายของยา (Distribution) ยากระจายเขาสภายในเซลลและระหวางเซลล การเปลยนแปลงมวลรวมไขมนของรางกายสงผลตอการกระจายของยา เพราะการกระจายยาขนกบ cardiac output เลอดไปเลยงอวยวะตางๆ และปรมาณของเนอเยอ/อวยวะนนๆ ปรมาณไขมนทเพมมากขนทำใหยาทกระจายเขาไขมนเพมมากขน เชน diazepam ผสงอายมปรมาณนำในรางกายลดลง ทำใหยาทกระจายในนำ (Hydrophilic medications) มปรมาณลดลง เชน Digoxin ยาทจบกบโปรตนในเซรม เพอใหไดสมดลยระหวาง bound (inactive) from และ free (active) form ในผสงอายมการเปลยนแปลงขน/ลง (fluctuate) และชวงเจบปวยม albumin ลดลง อาจทำให free (active) form เพมจนเปนพษ (Toxicity) ได เชน warfarin การไดรบยาหลายชนดอาจทำใหเกดการแยงจบกบโปรตน (เชน ไทรอยดฮอรโมน, digoxin, warfarim, phenytoin) และอาจทำให free (active) form ของยาเพมมากขนได การเผาผลาญยา (Metabolism) การเผาผลาญยามการเปลยนแปลงตามอายและบคคล โดยสวนใหญเกดจากเอนไซมตบเปลยนแปลง ขนาดตบลดลงรอยละ 17-36 และเลอดไปเลยงตบลดลงรอยละ 20-40 ทำใหภาพรวมการเผาผลาญทตบลดลง (Decline in metabolic capacity) เสนทางหลกของการเผาผลาญยาทตบคอ ระยะท 1 การทำลายโดย cytochrome P 450 - oxidation, reduction ซงมการเปลยนแปลงตามอาย ระยะท 2 การ conjugate กบยาโดยกระบวนการ acetylation, glucuronidation, sulfation และ glycein conjugation ซงกระบวนการนไมเปลยนแปลงตามอาย

เภสชจลศาสตร (Pharmacokinetics) เภสชจลศาสตร (Pharmacokinetics) หมายถง การเปนไปของยาเมอยาเขาสรางกาย หรอหมายถงการทรางกายจดการกบยาทไดรบ (what the body does to the drug) ซงไดแก การดดซมของยาเขาสรางกาย (absorption), การกระจายตวของยา (distribution), การเผาผลาญยา (metabolism), การขบยาออกจากรางกาย (excretion) ซงองคประกอบเหลานรวมกบ ขนาดยาทใหจะเปนสงทกำหนดถงความเขมขนของยาในบรเวณทยาไปออกฤทธและเปนผลตอเนอง ไปถงความแรงของฤทธยาทเกดขน เวลาทยาเรมออกฤทธ (onset) และระยะเวลาการออกฤทธของยาในรางกาย (duration of action)


การขบยา (Excretion) เนองจากการทำงานของไตลดลงเมออายมากขน (อาจถงรอยละ 50 เมออาย 85

เทยบกบคนหนมสาว) มการลดลงทง glomerular filtration rate และ tubular function สงผลกระทบตอฤทธยา

ทขบทางไต ในขณะทระดบ creatinineไมสามารถบอกการทำงานของไตไดอยางแมนยำเพราะมวลกลามเนอลดลง

Creatinine clearance ลดลง ทำใหระดบยาในเลอดสงกวาปกต และระยะเวลา half-life ของยายาวนานขน

ในกรณนจะทำใหยาทม Theraplutic index แคบ (เชน digoxin aminoglycoside) มปญหาไดงาย ควรพจารณา

ปรบขนาดยาตามอายดวย

สาเหตทผสงอายมความเสยงตอการเกดปญหาจากการใชยามากกวาผใหญเนองจาก

1. การเปลยนแปลงทางเภสชพลศาสตร (pharmacokinetics) แสดงในตารางท 1 และ เภสชจลนศาสตร

(pharmacodynamic)

2. ผสงอายมกำลงสำรองลดลง จงมโอกาสเกดความเจบปวยไดงายและรนแรง

3. ผสงอายมกมพยาธสภาพเสยงตอการใชยาหลายขนาน

4. อาการและอาการแสดงไมชดเจน ทำใหการวนจฉยคลาดเคลอนและไดรบการรกษาทไมจำเปน

5. ปญหาในการสอสารเกยวกบความเจบปวยของตน

6. ปญหาสตปญญาบกพรอง ทำใหไมเขาใจการใชยา หรอสอสารความผดปกตของตนไดไมถกตอง

7. ผสงอายมกซอยาเอง และมการใชยาสมนไพรรวมดวย

8. แพทยทดแล โดยยงมแพทยหลายทาน ผสงอายกมโอกาสใชยาหลายขนานมากขน

นอกจากน การสบบหร การดมสรา อาหาร โรค-ภาวะเจบปวยอนๆ จะสงผลกระทบตอกระบวนการ

metabolism ของยาได ซงผสงอายสวนใหญมกไดรบยา

มากกวา 1 ชนด อาจทำให metabolism ของยาตวอนๆ

เปลยนแปลงไป

ตารางท 1 แสดงการเปลยนแปลงทางเภสชจลนศาสตร (pharmacokinetics) ในผสงอาย

เภสชจลนศาสตร (pharmacokinetics)

การดดซม(absorption)

การหลงกรดในกระเพาะอาหารลดลง

การดดซมทลำไสเลกลดลง

การไหลของเลอดไปทลำไสเลกลดลง

การดดซมยาบางชนดลดลง

KetoconazoleItraconazole Ferrous sulphate

เนอเยอไขมนมากขน ทำใหยาทละลายใน

ไขมนกระจายตวมากขน

ปรมาตรนำในรางกายลดลงและการกระจายตวของยาทละลายไดดในนำลดลง

ระดบอลบมนในเลอดลดลง

มวลทงหมดของรางกายทไมรวมไขมน

(lean body mass) และการกระจายตวของยาทจบกบกลามเนอลดลง

การเปลยนแปลงยาขนตอนท 1 ลดลง (hydroxylation,

oxidation, alkylation, reduction)

ไมมการเปลยนแปลงยาขนตอนท 2

(conjugation)

เลอดไปเลยงทไต และอตราการกรองทไตลดลง

เพมคาครงชวตของยา

เพมคาครงชวตของยาไมเปลยนแปลง

เพมคาครงชวตของยา

เพม drug bioavailability

Diazepam Flurazepam

Ethanol

Digoxin

PhenytoinWarfarin

Lidocaine Propanolol

Labetalol Propanolol

DiazepamFlurazepam

Digoxin GentamicinACE inhibitors

Digoxin GentamicinACE inhibitors

-

-

ไมมผลทางคลนกทมนยสำคญ

ไมมผลทางคลนกทมนยสำคญ

คาครงชวตของยาทละลายไดดในไขมนมากขน

ความเขมขนของระดบยาทละลายไดดในนำมากขน

ลดปรมาณยาทใหครงแรก

ปรมาณยาทจบกบโปรตน(acidic drugs) ลดลง

ปรมาณยาทจบกบโปรตน(basic drugs) มากขน

การกระจายตวของยา(distribution)

การเปลยนแปลงยา(metabolism หรอ biotransformation)

การขบยา(excretion)

การเปลยนแปลง ผลทางคลนก ตวอยางยา

ระดบ al-acid glycoproteinมากขน


เภสชพลศาสตร (Pharmacodynamics)

เภสชพลศาสตร (Pharmacodynamics) หมายถง การออกฤทธของยาตอรางกาย (what drug does to

the body) หรอการทยามผลตอรางกาย ซงเกยวของกบผลทางดานชวเคม และสรรวทยาของยา กลไกททำใหเกด

ผลทงดานทพงประสงคคอฤทธในการรกษา และผลทไมพงประสงค คออาการขางเคยงและพษของยา การจบของ

ยาเขากบโมเลกลของรางกายททำหนาทเปนตวรบ (drug target) รวมถงความสมพนธระหวางขนาดยาทใชกบ

การตอบสนองทเกดขนในรางกาย (does-response relationship)

การออกฤทธของยาทมการเปลยนแปลงเมอผสงอายมอายมากขน โดยพบวาการตอบสนองตอยากลม β-adrenoceptor agonist ลดลง เนองจากการทำงานของ α2 - adrenoceptor ทบรเวณกอนจดประสาน

ประสาท (presynaptic) ลดลงทำให notadrenaline สะสมทปลายประสาทมากขน β-adrenoceptor ลดลง

(down-regulation) ดงนนการใชยาตานการทำงานของ β-adrenoceptor ในผสงอายจงมการตอบสนองตอยา

ลดลง อกทงกลไกการรกษาสมดลของรางกาย (homeostatic mechanism) ลดลง ผสงอายจงมโอกาสเกดผล

ขางเคยงจากยามากกวาคนอายนอย การตอบสนองตอยาทออกฤทธตอระบบประสาทมการเปลยนแปลง

เนองจากมจำนวนจดประสานประสาทและ dopamine ในสมองลดลง จงมโอกาสเกดอาการทาง extrapyramid

(extrapyramidal symptoms) มากและรนแรงขน ดงนนการใชยากลมรกษาโรคจต (neuroleptics) และ

metoclopramide ตองใหอยางระมดระวง ผสงอายทไดรบยากลม benzodiazepines เชน diazepam

จะงวงซมและเกดประสาทสงการเชองชา (psychomotor retardation) มากกวาคนอายนอยแมจะใหในระยะสน

ยากลม opioids เชน มอรฟน พบมการกระจายตวของยานอยกวาคนอายนอย ระดบยาในเลอดจงสงกวาและ

ใชเวลานานกวาในการขบออกจากรางกาย การตอบสนองตอยากลม anticholinergics เพมขน เชน ยาแกซมเศรา

กลม tricyclic และยารกษาโรคจต เพราะปรมาณ acetylcholine ทปลายประสาทลดลง ผสงอายจงมโอกาส

เกดผลขางเคยงสงขน ดงนนการใหยาในผสงอายควรใหปรมาณนอยและคอยๆ เพมชาๆ รวมกบสงเกตวามผล

ขางเคยงของยารวมดวยหรอไม

การเปลยนแปลงทางเภสชพลศาสตร (Pharmacodynamics) ในผสงอาย



ตวอยางยาสมนไพร และยาแผนปจจบนทใชบอย และผลไมพงประสงคจากยา

ยาสมนไพร

ใบแปะกวย (Ginkgo biloba)ใชในโรคอลไซเมอร หรอสมองเสอมจากโรคหลอดเลอดสมองโรคหลอดเลอดแแดงสวนปลายอดตน ภาวะหยอนสมรรถภาพทางเพศ และโรคเสยงดงในห

AspirinWarfarinThiazide diureticAcetaminophen และ Ergotamine / Caffeine

ภาวะเลอดออกในชองหนามานตาทเกดเอง(Spontaneous hyphema)โรคหลอดเลอดสมองแตก(Intraccerebral hemorrhage)โรคความดนโลหตสงภาวะเลอดออกใตเยอหมสมอง(Subdural hematoma)

ลด INR (international normalized ratio)เพมการขบแอลกอฮอลออกจากรางกาย ปวดศรษะ อาการสน (tremor)อาการฟงพลาน (mania)

เพม anticoagulation effect

WarfarinAlcoholPhenelzine (Nadil) ;monoamine oxidaseinhibitor

NSAIDS, Warfarin

โสม (Ginseng)

กระเทยม

ลด drug availabilityการใชตดตอกนนานๆ อาจทำใหสญเสยโปตสเซยม จงมผลตอการใชยา digitalisและ antiarrhythmic agents

สญเสยโปตสเซยมเพมความไวตอยา digitalisเพมฤทธยา corticosteroids

Serotonin syndromeลด bioavailability ของยาเหลาน

ยาทดดซมทางลำไสThiazidesDigitalisCorticosteroids

มะขามแขก (Senna) ใชเปนยาระบาย

ThiazidesDigitalisCorticosteroids

ชะเอมเทศ (licorice)

SSRIsDigitalisTheophyllineCyclosporin

St. John’s wort

SSRIs; serotonin reuptake inhibitors

ยาแผนปจจบน ผลไมพงประสงคจากยา


ทมา: จฑามณ สทธสสงข. หลกการใหยาในผสงอาย ใน: คมอแนวทางการจดตงและดำเนนการคลนกผสงอาย. ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จำกด. 2548.

: ปณตา ลมปะวฒนะ. ปญหาการใชยาในผสงอาย. วารสารอายรศาสตรอสาน ปท 10 ฉบบท 3 กรกฎาคม-กนยายน 2554.

1. เมอพจารณาวาภาวะหรอโรคทผสงอายเปน จำเปนตองใหการรกษา ควรเรมจากการรกษาโดยไมใชยากอน

2. หากมความจำเปนตองรกษาดวยการใชยารวมดวย แพทยตองประเมนขอบงชในการใหยาชนดนนๆ กอนวา

ผปวยจะไดรบประโยชนมากกวาไดรบผลเสยจากการใชยานน โดยแพทยจำเปนตองมความรดานเภสชพลศาสตร

และเภสชจลศาสตรของยาในผสงอายแตละรายเปนอยางด เชน หากมการทำงานของไตและตบบกพรอง ตองม

ความระมดระวงในการเลอกใชยาบางชนดมากขน นอกจากนตองทราบผลไมพงประสงคจากยาและปฏกรยา

ระหวางยาดวยกนเองหรอกบโรคของผปวย

3. ขนาดยาเรมตน ควรใหจากขนาดตำกอนและคอยๆ เพมขนาดยาชาๆ จนไดขนาดยาตำสดทมประสทธภาพ

ในการรกษา และควรใหการรกษาดวยยาทละตวกอน

4. ควรเลอกยาทราคาถกและมประสทธภาพทดทสดกอน

5. ตองมการกำหนดเปาหมายของการรกษาทชดเจน รวมทงแนวทางในการตดตามผลการรกษาและ

ผลไมพงประสงคจากยาและการขาดยา

6. ควรมการทบทวนยาทกชนดและทกครงทผปวยมาพบแพทย ทงชนด จำนวนเมดยาทเหลอวาถกตอง

หรอไม ควรถามถงยาทผปวยไดรบจากแพทยหรอบคคลอน ยาทซอตามรานขายยา รวมถงสมมไพรและ

อาหารเสรม เพราะผปวยอาจคดวาไมสำคญ จงไมไดแจงใหแพทยทราบ ทสำคญแพทยควรประเมนขอบงช

ในการใหยา ผลขางเคยงและความคมคาจากการใชยา

7. ควรลดหรอหยดยาทไมจำเปน โดยถาเปนยาทมโอกาสเกดผลไมพงประสงคจากการหยดยาตองคอยๆ

ลดขนาดยาลงชาๆ เพอปองกนอาการจากการขาดยา 8. ควรอธบายใหผปวยและผดแลผปวยเขาใจตรงกนถงวธการบรหารยา โดยเลอกวธการบรหารยาทงายและ

สะดวกทสดกอน เชน ควรใหยาทรบประททานวนละครง มอปกรณเกบยาใหสะดวกตอการบรหารยา ผสงอายมกจำสของยาไดมากกวาชอยาจงตองแนะนำใหชดเจน

หลกการใชยาในผสงอาย

แพทยทดแลผสงอายจำเปนตองรและเขาใจหลกการ

ใชยาในผสงอายเพอใหไดประโยชนสงสดจากการใชยาและ

ลดผลไมพงประสงคจากยาโดยตรงจากการขาดยาและ

ปฏกรยาระหวางยา โดยประกอบดวยขนตอนดงน

พมพท ชมนมสหกรณการเกษตรเเหงประเทศไทย จำากด พ.ศ. 2556

��.indd 1 5/14/13 9:33 AM

คู่มือมาตรฐานคลินิกผู้สูงอายุคุณภาพ...

Health & Medicine

mental state examination

brain forum thailand

western ontario andmcmaster

body mass index

adverse drug reaction

infection impaction

barthel adl index

depression f32 f32