85

บทเรยนส ำเรจรป

ตอนท 3 เรอง หนตะกอน

86

ค ำชแจงส ำหรบนกเรยน

บทเรยนเลมน เรยกวา บทเรยนส ำเรจรป เปนบทเรยนทสรางขนเพอใหนกเรยนสามารถเรยนรไดดวยตนเองโดยไมตองมครอธบาย นกเรยนอาจใชในการเรยนบทเรยนใหม ใชทบทวนสงทนกเรยนเรยนมาแลว หรออาจใชซอมเสรมในสงทนกเรยนบกพรองกได บทเรยนส าเรจรปจะท าหนาทเสมอนเปนผสอนประจ าตวนกเรยน ฉะนนนกเรยนจะตองปฏบตตามค าสงของบทเรยนอยางเครงครด จงจะไดผลด

รายละเอยดเกยวกบบทเรยนส าเรจรป มดงน 1. บทเรยนส าเรจรปเรองทเรยนนตรงกบสาระท 6

มำตรฐำน ว 6.1 เขาใจกระบวนการตางๆ ทเกดขนบนผวโลกและภายในโลก ความสมพนธของกระบวนการตางๆ ทมผลตอการเปลยนแปลงภมอากาศ ภมประเทศ และสณฐานของโลก มกระบวนการสบเสาะหาความรและจตวทยาศาสตร สอสารสงทเรยนรและน าความรไปใชประโยชน

ตวชวด ว 6.1 ม.2/3 ทดลองเลยนแบบเพออธบายกระบวนการเกดและลกษณะ

องคประกอบของหน ว 6.1 ม.2/4 ทดสอบและสงเกตองคประกอบและสมบตของหน เพอจ าแนก

ประเภทของหน และน าความรไปใชประโยชน ว 6.1 ม.2/5 ตรวจสอบและอธบายลกษณะทางกายภาพของแร และการ

น าไปใชประโยชน ว 6.1 ม.2/6 สบคนและอธบายกระบวนการเกด ลกษณะและสมบตของ

ปโตรเลยม ถานหน หนน ามน และการน าไปใชประโยชน 2. จดแบงเนอหาเปนตอนยอยๆ เรยกวา กรอบ เรยงล าดบตามเนอหา

87

3. ในแตละกรอบจะมความรใหนกเรยนอาน มค าถามน าใหคด มกจกรรมใหนกเรยนไดคนควาและท าแบบฝกหด นกเรยนจะไดเรยนรไปทละกรอบและสามารถทดสอบความเขาใจไปพรอมๆ กบการเรยนดวยการตอบค าถามเปนตอนๆ ไป

4. ก าหนดเนอหาเรอง หนและแร แบงเปน 8 ตอน ดงน ตอนท 1 ลกษณะทวไปของหนและการจ าแนกหน ตอนท 2 หนอคน ตอนท 3 หนตะกอน ตอนท 4 หนแปร ตอนท 5 วฏจกรของหน ตอนท 6 ลกษณะทวไปของแร ตอนท 7 ชนดและประโยชนของแร ตอนท 8 แหลงแรทส าคญในประเทศไทย

1. 5. นกเรยนสามารถตรวจสอบค าตอบไดทนทในกรอบถดไป ถานกเรยนตอบค าถามถกแสดงวานกเรยนเขาใจด สามารถผานไปอานกรอบตอไปได แตถานกเรยนตอบผด ลองกลบไปอานกรอบเดมอกครงใหเขาใจเสยกอน ตอจากนนแลวจงอานกรอบตอไป 6. ใหนกเรยนศกษาทละกรอบเรยงตามล าดบโดยไมศกษาขามกรอบ เพราะจะท าใหสบสน 7. ถานกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยนไดนอยกวา 8 ขอ ขอใหนกเรยนศกษา บทเรยนนซ า 8. นกเรยนตองซอสตยตอตนเอง ไมเปดดค าตอบกอน

88

หนตะกอน

สำระส ำคญ หนตะกอนเปนหนทเกดจากการทบถมกนของซากพช ซากสตว และตะกอนขนาดตางๆ จากการผพงสกกรอนของหนอคนหรอหนอนๆ เปนระยะเวลานานโดยมวตถประสานเปนตวเชอมประสานใหเศษตะกอนททบถมกนจบตวเปนหนแขง หนตะกอนแตละชนดจะมลกษณะ ทแตกตางกนเนองจากเกดจากการทบถมกนของตะกอนตางชนดกนในสภาพแวดลอมทตางกน มำตรฐำนกำรเรยนร/ตวชวด

ว 6.1 ม.2/3 ทดลองเลยนแบบเพออธบายกระบวนการเกดและลกษณะองคประกอบของหน ม.2/4 ทดสอบและสงเกตองคประกอบและสมบตของหน เพอจ าแนกประเภทของหน และน าความรไปใชประโยชน

ว 8.1 ม.1-3/1 - ม.1-3/9 จดประสงคกำรเรยนร 1. ดำนควำมร 1.1 อธบายกระบวนการเกดหนตะกอนได 1.2 บอกชนด ลกษณะ ประโยชน และแหลงทพบหนตะกอนได 2. ดำนทกษะและกระบวนกำร จ าแนกประเภทของหนตะกอนได 3. ดำนคณธรรม จรยธรรม คำนยม และคณลกษณะอนพงประสงค 3.1 ตระหนกถงคณคาการน าหนไปใชประโยชนโดยยดหลกเศรษฐกจพอเพยงได 3.2 มจตส านกและรบผดชอบ

89

สวสดคะนกเรยนทนำรกทกคน วนนเรำมำศกษำเรอง หนตะกอน กนนะคะ

จดประสงคทใหนกเรยนศกษำเรอง หนตะกอน เพรำะตองกำรใหนกเรยนรและเขำใจเกยวกบ กระบวนกำรเกด ชนด ลกษณะ ประโยชน และแหลงทพบหนตะกอน

90

แบบทดสอบกอนเรยน เรอง หนตะกอน

ค ำสง ขอความตอไปนถกตองตามหลกวชาการหรอไม ถาถกใหเขยน ถาผดใหเขยน ..........1. เรามกพบซากของสงมชวตในหนปน ..........2. หนทรายเปนหนตะกอนทมความแขงมาก สามารถขดเหลกใหเปนรอยได ..........3. หนกรวดมน หนทราย และหนปน เปนตะกอนทงหมด ..........4. ศลาแลง เกดจากการผพงและสกกรอนของหนอคน โดยมแคลเซยมคารบอเนต เปนวตถประสาน ..........5. หนปน หนเชรต เกลอหน และถานหน เปนหนตะกอนเนอประสม ..........6. เมอหยดกรดไฮโดรคลอรกลงบนหนปน มฟองแกสเกดขน ..........7. ซากสตวโบราณ เชน ไดโนเสารมกปนอยในหนดนดาน ..........8. แรธาตทเปนวตถประสานในหนตะกอน ไดแก ซลกา เหลกออกไซด อะลมเนยมออกไซด และแคลเซยมคารบอเนต ..........9. แหลงทพบหนตะกอน ไดแก บรเวณลมแมน า ทะเล บรเวณภเขาทเคยเปน ลมน าทะเลมากอน ..........10. หนทรายแปง ใชท าหนลบมด และหนประดบ ท ำเสรจแลวตรวจค ำตอบ

กรอบถดไปไดเลยนะครบ

91

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน เรอง หนตะกอน

..........1. เรามกพบซากของสงมชวตในหนปน เพราะ เรามกพบซากของสงมชวตในหนปน ..........2. หนทรายเปนหนตะกอนทมความแขงมาก สามารถขดเหลกใหเปนรอยได เพราะ หนทรายเปนหนตะกอนทมความแขงมาก สามารถขดเหลกใหเปนรอยได ..........3. หนกรวดมน หนทราย และหนปน เปนตะกอนทงหมด เพราะ หนกรวดมน หนทราย และหนปน เปนตะกอนทงหมด ..........4. ศลาแลง เกดจากการผพงและสกกรอนของหนอคน โดยมแคลเซยมคารบอเนต เปนวตถประสาน เพราะ ศลาแลง เกดจากการผพงและสกกรอนของหนอคน โดยม เหลกออกไซดหรออลมเนยมออกไซดเปนวตถประสาน ..........5. หนปน หนเชรต เกลอหน และถานหน เปนหนตะกอนเนอประสม เพราะ หนปน หนเชรต เกลอหน และถานหน เปนหนตะกอน เนอประสานหรอหนตะกอนเคม

92

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน เรอง หนตะกอน

..........6. เมอหยดกรดไฮโดรคลอรกลงบนหนปน มฟองแกสเกดขน เพราะ เมอหยดกรดไฮโดรคลอรกลงบนหนปน มฟองแกสเกดขน ..........7. ซากสตวโบราณ เชน ไดโนเสารมกปนอยในหนดนดาน เพราะ ซากสตวโบราณ เชน ไดโนเสารมกปนอยในหนปน ..........8. แรธาตทเปนวตถประสานในหนตะกอน ไดแก ซลกา เหลกออกไซด อะลมเนยมออกไซด และแคลเซยมคารบอเนต เพราะ แรธาตทเปนวตถประสานในหนตะกอน ไดแก ซลกา เหลกออกไซด อะลมเนยมออกไซด และแคลเซยมคารบอเนต ..........9. แหลงทพบหนตะกอน ไดแก บรเวณลมแมน า ทะเล บรเวณภเขาทเคยเปนลมน าทะเลมากอน เพราะ แหลงทพบหนตะกอน ไดแก บรเวณลมแมน า ทะเล บรเวณภเขา ทเคยเปนลมน าทะเลมากอน ..........10. หนทรายแปง ใชท าหนลบมด และหนประดบ เพราะ หนทรายแปง ใชท าหนลบมด และหนประดบ

93

สวสดครบเพอนๆ เรำมำเรยนร เรอง หนตะกอนพรอมๆ กนนะครบ

วธเรยนงำยมำก ลองท ำดนะคะ เนอหำจะแบงเปนกรอบ ใหนกเรยนอำนเนอหำกอน อำนค ำถำม/ท ำกจกรรม ทดลองตอบดวยตนเองในกระดำษค ำตอบ ตรวจค ำตอบจำกเฉลยกรอบถดไป

94

นกเรยนทราบไหมวาการพดพาตะกอนขนาดใหญและตะกอนขนาดเลกโดยน าในธรรมชาตจะแตกตางกน ตะกอนขนาดใหญตกตะกอนกอน สวนตะกอนขนาดเลกกวาตกตะกอนทหลง และ ถกพดพาไปไกลจากตนก าเนดไดมากกวา นอกจากนซากพชหรอซากสตวทถกทบถม จนกลายเปนหน (fossil) เปนสงทชวยใหมนษย รความเปนมาของโลกและววฒนาการของสงมชวตตางๆ ในอดตไดอกดวย เอ......แลวนกเรยนทราบไหมคะวาหนตะกอนเกดขนมาไดอยางไร

กรอบท 1

รปท 3.1 กำรคดขนำดตะกอนดวยกำรพดพำของน ำ ทมา : http://www.navy.mi.th/sattahipbase/unit/wfrock/Images/transportation_s.gif

95

กรอบท 2

ลองตอบค ำถำมตอไปนดนะคะ 1. การพดพาตะกอนขนาดใหญและตะกอนขนาดเลกโดยน าในธรรมชาต ตะกอนชนดใดตกตะกอนกอน และตะกอนชนดใดถกพดพาไปไกลจาก ตนก าเนดไดมากกวา .......................................................................................................................... 2. ซากพชหรอซากสตวทถกทบถมจนกลายเปนหน (fossil) มประโยชนอยางไร ..........................................................................................................................

รปท 3.2 ฟอสซลทพบในหนตะกอน ทมา : หนงสอส ารวจโลกวทยาศาสตร ป พ.ศ.2547 หนา 169

96

เฉลยกรอบท 2

1. ตะกอนขนาดใหญตกตะกอนกอน สวนตะกอนขนาดเลกกวา ตกตะกอนทหลง และตะกอนขนาดเลกถกพดพาไปไกล จากตนก าเนด ไดมากกวา 2. ซากพชหรอซากสตวทถกทบถมจนกลายเปนหน (fossil) เปนสงทชวยใหมนษยรความเปนมาของโลกและววฒนาการ ของสงมชวตตางๆ ในอดตได

97

กรอบท 3

กระบวนกำรเกดหนตะกอน

รป 3.3 กระบวนกำรเกดหนตะกอน ทมา : หนงสอเรยน รายวชาพนฐานวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2 (สสวท.) ป พ.ศ. 2553 หนา 58

98

หนตะกอนหรอหนชน เปนหนทเกดจากการทบถมของโคลน ตะกอน และสารตางๆ ทเกดจากการผพงของหนและถกพดพามาโดยแมน า ล าธาร ลม หรอธารน าแขง มาทบถมกน ใตทองทะเลหรอแองน า โดยมวตถประสำนจนกลายเปนหนตะกอนในทสด หนตะกอน มลกษณะเปนชนๆ แตละชนมความหนาตางกน ทงนเนองจากชวงเวลาในการทบถมและปรมาณของตะกอนตางกน หนตะกอนยงเกดจากการทบถมของซากพชซากสตวอกดวย

กระบวนกำรเกดหนตะกอน

กรอบท 4

หนอคน พชและสตว

ดนและทรำย ซำกพชและซำกสตว

หนตะกอนหรอหนชน

ตำย อำกำศ

ทบถมกนและมวตถประสำน

99

ลองตอบค ำถำมตอไปนดนะคะ

1. 1. หนชนดใดเกดจากการทบถมของโคลน ตะกอน และสารตางๆ ทเกดจากการ ผพงของหนและถกพดพามาโดยแมน า ล าธาร ลม หรอธารน าแขง

2. มาทบถมกนใตทองทะเลหรอแองน า โดยมวตถประสาน ................................................................................................................... 2. เหตใด โคลน ตะกอน และสารตางๆ เมอทบถมกนใตทองทะเลหรอแองน า นานๆ เขากลายเปนหนตะกอน

3. ................................................................................................................... 4. 3. เพราะเหตใดหนตะกอนมลกษณะเปนชนๆ แตละชนมความหนาตางกน

................................................................................................................... 5.

กรอบท 5

100

เฉลยกรอบท 5

1. หนตะกอน 2. มวตถประสาน 3. ชวงเวลาในการทบถมและปรมาณของตะกอน

ตางกน

101

หนตะกอนแบงออกเปน 2 ประเภทดงนคะ

กรอบท 6

เปนหนตะกอนทเกดจากการตกผลก ทางเคม หรอจากสงมชวต มเนอประสานกนแนนไมสามารถพสจนสภาพเดมได

ประเภทหนตะกอน

หนตะกอนเนอประสำนหรอหนตะกอนเคม

หนตะกอนเนอประสม

เปนหนตะกอนทเนอเดมของตะกอน พวกกรวด ทราย เศษหนและดน ยงคงสภาพอยใหพสจนได

ไดแก ไดแก

หนทราย หนดนดาน หนโคลน และหนกรวดมน เปนตน

หนปน หนเชรต เกลอหน และ ถานหน เปนตน

102

จงตอบค ำถำมตอไปนดนะคะ

1. หนทราย หนดนดาน หนโคลน และหนกรวดมน เปนหนตะกอนประเภทใด .............................................................................................................................

2. หนตะกอนทเกดจากการตกผลกทางเคม หรอจากสงมชวต มเนอประสาน กนแนน ไมสามารถพสจนสภาพเดมได เปนหนตะกอนประเภทใด

.............................................................................................................................

กรอบท 7

รปท 3.4 หนตะกอนเนอประสำนหรอหนตะกอนเคม และหนตะกอนเนอประสม ทมา : http://kanchanapisek.or.th/kp6/New/pictures33/l33-227.jpg

103

ตอบถกทกขอไหมเอย........ถำถกทกขอ จงภมใจตวเองเถอะวำ......ตวเองเกงจรงๆ ศกษำกรอบถดไปไดเลยคะ

เฉลยกรอบท 7

1. หนตะกอนเนอประสม 2. หนตะกอนเนอประสาน

104

หนตะกอนนอกจำกจะเกดในน ำแลว ยงอำจจะเกดบนบกกไดนะคะ

ศลำแลง เปนหนตะกอนทเกดบนบก เกดจากการสกกรอนผพงของหนอคนทอยบนบกโดยมเหลกออกไซดหรออะลมเนยมออกไซดเปนวตถประสาน หนตะกอนมกมลกษณะเปนชนๆ แตละชนมความหนาแตกตางกนทงนเนองจากชวงเวลาในการทบถมและปรมาณของตะกอนทถกพดพามาทบถมในธรรมชาตแตกตางกน ดวยอทธพลของแรงโนมถวงของโลกจะท าใหตะกอนทมขนาดใหญสดจะตกตะกอนกอน จงทบถมอยชนลางสด สวนตะกอนทมขนาดเลกกวาตกตะกอนทหลง จงทบถมอยชนบนขนมาตามล าดบ

กรอบท 8

รป 3.5 ภำพกำรสะสมตะกอน ตะกอนเมดใหญจะนอนกนอยชนลำง สวนตะกอนเมดเลกซงแขวนลอยจะทบถมอยดำนบน ทมา : หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน โลก ดาราศาสตร และอวกาศ ชนมธยมศกษาปท 2 (สสวท.) ป พ.ศ. 2547

หนา 21

105

นกเรยนลองตอบค ำถำมนะคะ

1. เพราะเหตใดตะกอนทมขนาดใหญสดจะตกตะกอนกอน จงทบถมอยชนลางสด สวนตะกอนทมขนาดเลกกวาตกตะกอนทหลง จงทบถมอยชนบนขนมาตามล าดบ ..............................................................................................................................

2. หนตะกอนชนดใดทเกดจากการสกกรอนผพงของหนอคนทอยบนบก …………………………...……………...............................................................................

3. ลกษณะเดนของหนตะกอน คอ …………………………………………………………………………………...................................

กรอบท 9

106

เฉลยกรอบท 9

1. แรงโนมถวงของโลก 2. ศลาแลง 3. มลกษณะเปนชนๆ และมวตถประสาน

107

วตถประสำนหนตะกอน มดงนคะ เหลกออกไซด พบใน หนศลาแลง หนทราย อะลมเนยมออกไซด พบใน หนศลาแลง แคลเซยมคารบอเนต พบใน หนทราย หนปน ซลกอนไดออกไซด พบใน หนทราย

นกเรยนไดทรำบแลววำหนตะกอนแตละชนดมสำรใดเปนวตถประสำน แต เอ!.....หนตะกอนแตละชนดมลกษณะอยำงไรนะ.......

ศกษำกรอบถดไปเลยคะ

กรอบท 10

108

กรอบท 11

ชนด ลกษณะ ประโยชน และแหลงทพบมดงน 1. หนทรำย (Sandstone)

ลกษณะ หนทรายประกอบดวยเศษหนทมลกษณะกลมหรอเหลยมขนาดเมดทราย อาจมวตถประสานตะกอน เชน ซลกา เหลกออกไซด และแคลเซยมคารบอเนต ตะกอนขนาดทรายทประกอบเปนหนทรายสวนใหญเปนแรควอตซ หนทรายมหลายส เชน สแดง เหลอง น าตาล เทา และขาว

ประโยชน สวนใหญใชในงานกอสราง การแกะสลกเปนรปรางตางๆ ท าหนลบมด แหลงทพบ พบมากในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย

รป 3.6 หนทรำย ทมา : http://geology.com/rocks/pictures/sandstone.jpg

หนตะกอนทพบในประเทศไทย มดงนคะ

109

กรอบท 12

2. หนทรำยแปง (Siltstone) ลกษณะ เนอละเอยด มขนาดของเมดตะกอนระหวาง 0.003-0.062 มลลเมตร ประโยชน ใชท าหนลบมด และหนประดบ แหลงทพบ พบมากในบรเวณทราบสงโคราช

รป 3.7 หนทรำยแปง ทมา : http://geology.com/rocks/pictures/siltstone.jpg รป 2.4 หนทรายแปง ทมา : http://www.puniga.th.gs/webp/uniga/image

110

นกเรยนลองตอบค ำถำมดนะคะ

1. หนทรายพบมากในภาคใดของประเทศไทย..........................................................................................................................

2. ตะกอนขนาดทรายทประกอบเปนหนทรายสวนใหญเปนแรใด..........................................................................................................................

3. หนทรายมประโยชนอยางไร..........................................................................................................................

4. หนทรายแปงมประโยชนอยางไร..........................................................................................................................

กรอบท 13

111

เฉลยกรอบท 13

1. พบมากในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย 2. แรควอตซ 3. สวนใหญใชในงานกอสราง การแกะสลกเปนรปรางตางๆ

ท าหนลบมด 4. ใชท าหนลบมด และหนประดบ

ตอบถกหมดเลยใชไหมคะ.....เกงมำก ใครยงไมเขำใจกลองอำนอกครงนะคะ

112

กรอบท 14

3. หนกรวดมน (Conglomerate) และหนกรวดเหลยม (Breccia) ลกษณะ ประกอบดวยสวนผสมของเศษแตกของหนทมขนาดแตกตางกน ซงเศษแตกของหนจะมขนาดตงแตขนาดเมดทรายและกรวดไปจนถงหนขนาดใหญ ถาเศษแตกนน มขอบกลมมนจะมการกอตวของหนเปนลกษณะทเรยกวา หนกรวดมน สวนหนทเกดขนมาจากเศษแตกของหนขนาดใหญทมขอบทแหลมคมจะเรยกวา หนกรวดเหลยม

ประโยชน เปนหนกอสราง ใชประดบตกแตงอาคารสถานท และแกะสลกเปนรปรางตางๆ

แหลงทพบ พบมากในบรเวณทราบสงโคราชของประเทศไทย เชน จงหวดชยภม นครราชสมา

รป 3.8 หนกรวดมน ทมา : http://geology.com/rocks/pictures/

conglomerate-380.jpg

รป 3.9 หนกรวดเหลยม ทมา : http://geology.com/rocks/pictures/ breccia-380.jpg

113

กรอบท 15

4. หนปน (Limestone) ลกษณะ หนปนมสารประกอบแคลเซยมคารบอเนตมากกวารอยละ 50 โดยน าหนก หนปนอาจเกดจากการตกจมทบถมของซากเปลอกหอยหรอสงมชวตอนๆ ทอาศยอยในทะเล หรอเกดจากการตกตะกอนทางเคม (พบไดนอย) สวนมากจะพบซากดกด าบรรพปรากฏอย เนอแนน ประกอบดวยแรแคลไซตหรอแคลเซยมคารบอเนต ประโยชน นยมใชเปนวสดกอสรางและใชในอตสาหกรรมปนซเมนตและปนขาว แหลงทพบ พบมากในภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนตกและภาคใตของประเทศไทย

รป 3.10 หนปน ทมา : http://geology.com/rocks/pictures/black-limestone-380.jpg

114

ลองตอบค ำถำมดนะคะ

1. หนตะกอนชนดใดน ามาแกะสลกเปนรปรางตางๆ ได......................................................................................................................

2. หนกรวดมนและหนกรวดเหลยม พบมากบรเวณใดของประเทศไทย......................................................................................................................

3. หนชนดใดทอาจเกดจากการตกจมทบถมของซากเปลอกหอยหรอสงมชวตอนๆ ทอาศยอยในทะเล......................................................................................................................

4. จงบอกประโยชนของหนปน......................................................................................................................

กรอบท 16

115

ใครไมเขำใจกลองอำนทบทวนใหมนะคะ

เฉลยกรอบท 16

1. หนกรวดมนและหนกรวดเหลยม 2. พบมากในบรเวณทราบสงโคราชของประเทศไทย เชน จงหวดชยภม

นครราชสมา 3. หนปน 4. นยมใชเปนวสดกอสรางและใชในอตสาหกรรมปนซเมนตและปนขาว

116

กรอบท 17

5. หนดนดำน (Shale) และหนโคลน (Mudstone) ลกษณะ มเนอละเอยดมาก เมดตะกอนจะมขนาดเลกกวา 0.003 มลลเมตร ประกอบดวยแรดนเหนยว ถามลกษณะเปนชนหรอมแนวแตกถ เรยกวา หนดนดำน ถาเนอหนประกอบดวยดนเหนยวและทรายแปง ไมมแนวแตกถ เรยกวา หนโคลน ประโยชน ใชผสมกบหนปนในอตสาหกรรมการผลตปนซเมนต และใชในอตสาหกรรมเซรามก แหลงทพบ จงหวดภเกต สราษฎรธาน กาญจนบรและสระบร

รป 3.11 หนดนดำน ทมา : http://geology.com/rocks/pictures/shale-

colors-380.jpg

รป 3.12 หนโคลน ทมา : http://flexiblelearning.auckland.ac.nz/

rocks_minerals/rocks/images/mudstone1.jpg

117

6. ศลำแลง (Laterite) ลกษณะ เปนรพรน มสน าตาลแดง (สสนมเหลก) เนอแขง เกดจากการผพงและ สกกรอนของหนอคน โดยมเหลกออกไซดหรออลมเนยมออกไซดเปนวตถประสาน ประโยชน ใชรองพนถนน กอผนงก าแพง ตกแตงอาคาร กรบอน า แหลงทพบ จงหวดบรรมย ศรสะเกษ

รป 3.13 ศลำแลง

ทมา : http://www.stonedepot.co.th/resizer.php?imgfile=photo/ product/1303017223_1.jpg&size=150

กรอบท 18

118

เมอนกเรยนเขำใจแลวลองตอบค ำถำมดนะคะ 1. จงบอกประโยชนของหนโคลนและหนดนดาน ............................................................................................................................ 2. ถานกเรยนตองการกอผนงก าแพงลอมรอบบรเวณสวน นกเรยนจะเลอกหน ชนดใด ............................................................................................................................

กรอบท 19

119

เฉลยกรอบท 19

1. ใชผสมกบหนปนในอตสาหกรรมการผลตปนซเมนต และใชในอตสาหกรรมเซรามก

2. ศลาแลง

120

7. ซำกดกด ำบรรพ (Fossil) ในบางพนทจะมแองสะสมตะกอนทมซากพชและซากสตวถกพดพามาทบถมปนอยดวย บางครงกเปนซากพชและสตวทเคยอาศยอยในบรเวณนน เมอพชและสตวตายลง เนอเยอจะถกจลนทรยยอยสลาย จนเหลอเฉพาะสวนทเปนโครงสรางแขง เชน กระดก ฟน ล าตน หรอ เปลอกหอย ท าใหแรธาตตางๆ ทละลายปนอยในน าไหลซมแทรกไปตามรพรนของซากพชและซากสตวเหลานนอยางชาๆ โดยเขาไปแทนทเนอเยอทถกยอยสลายไป ท าใหโครงสรางของสงมชวตเหลานนยงคงรปรางเดมไวไดและกลายเปนซำกดกด ำบรรพ เกดเปนหนตะกอน ซากสตวดกด าบรรพ ท าใหมนษยรถงความเปนมาของโลกและววฒนาการของสงมชวตตางๆ ในอดต

กรอบท 20

รป 3.14 รปฟอสซลไดโนเสำรภกมขำว ต.โนนบร อ. สหสขนธ จ. กำฬสนธ ทมา : http://www.thaigoodview.com/library/contest2552/type2/ science04/34/image/44.gif

121

กรอบท 21

ค ำถำม : นกเรยนทราบไหมวาซากพชซากสตวดกด าบรรพ ทพบในหนตะกอนมประโยชนอยางไร .....................................................................................................

122

เฉลยกรอบท 21

ท าใหมนษยรถงความเปนมาของโลกและววฒนาการของสงมชวตตางๆ ในอดต

123

ใหนกเรยนพจารณาหนตอไปน หนทราย หนปน หนดนดาน และศลาแลง เตมลงในตารางใหตรงกบจดประสงคของการน าไปใช และบอกเหตผลทเลอกหน แตละชนดดวยนะคะ

จดประสงคกำรใช หนทเลอก เหตผลทเลอก ท าหนลบมด ท าเปนกอนเลกๆ ผสมท าคอนกรต

ท าก าแพง

กรอบท 22

124

ถกหมดทกขอเลยใชไหมคะ..... เกงมำก...ใครยงไมเขำใจ ลองอำนทบทวนใหมนะคะ

จดประสงคกำรใช หนทเลอก เหตผลทเลอก ท าหนลบมด หนทราย มลกษณะสาก และท าใหมด

คมได ท าเปนกอนเลกๆ ผสมท าคอนกรต

หนปน สามารถยอยเปนกอนเลกๆ ได

ท าก าแพง ศลาแลง แขง ทนทาน มสน าตาลสวยงาม และท าใหเปนกอนได

เฉลยกรอบท 22

125

นกเรยนคดวำควำมเรวในกำรตกตะกอนเกยวของกบขนำดของตะกอนหรอไม อยำงไร

ถำนกเรยนอยำกทรำบวำควำมเรวในกำรตกตะกอนเกยวของกบขนำดของตะกอนหรอไม อยำงไร เรำมำศกษำจำกใบงำนท 2 เรอง กำรทบถมของตะกอน กนนะคะ

เพอนๆ ไปรบใบงำนท 2 เรอง กำรทบถมของตะกอน จำกครคนละ 1 ชดนะครบ เมอท ำเสรจแลว สงครดวยนะครบ

126

ชอ _______________________________ ชน_______ เลขท _______

ใบงำนท 3 เรอง การทบถมของตะกอน มำตรฐำนกำรเรยนร/ตวชวด

ว 6.1 ม.2/3 ทดลองเลยนแบบเพออธบายกระบวนการเกดและลกษณะองคประกอบของหน ว 8.1 ม.1-3/1 - ม.1-3/9

ค ำชแจง ใหนกเรยนแตละกลมปฏบต ดงน 1. อานวธท ากจกรรมการทดลองใหเขาใจ 2. ตอบค าถามกอนท ากจกรรม 3. ท ากจกรรมและบนทกผล 4. ตอบค าถามหลงท ากจกรรม วสดอปกรณ 1. ดนละเอยด 1 กลองพลาสตกเบอร 1 2. ทรายหยาบ 1 กลองพลาสตกเบอร 1 3. เศษหนหรอกรวดกอนเลกๆ 1 กลองพลาสตกเบอร 1 4. กระดาษขาวขนาด A4 1 แผน 5. ขวดพลาสตกขนาด 1 ลตร 1 ใบ 6. น า 1,000 cm3 วธท ำ 1. ตวงดนละเอยด ทรายหยาบ และเศษหนหรอกรวดกอนเลกๆ อยางละ 1 กลองพลาสตก เบอร 1 เทปนลงไปบนแผนกระดาษ คลกเคลาใหเขากน 2. เทสารในขอ 1 ลงในขวดพลาสตกขนาด 1 ลตร ทบรรจน าไวเกอบเตม ปดฝาขวด แลวเขยา แรงๆ ประมาณ 5 - 6 ครง ตงทงไวและสงเกตล าดบการตกตะกอนของสารแตละชนด

127

รป 3.15 กำรทดลองกำรทบถมของตะกอน

ทมา : ชดกจกรรมพฒนาการคด สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) หนา 148

ค ำถำมกอนท ำกจกรรม ปญหำ 1. ปญหาของการทดลองนคออะไร ___________________________________________________________________________สมมตฐำน 2. เศษหนหรอกรวด ทรายหยาบ และดนละเอยด สมมตแทนสงใดในธรรมชาต_____________________ ____________________________________________________________________________ 3. ขวดพลาสตกทมน าเตม สมมตแทนสงใดในธรรมชาต_____________________________________ ___________________________________________________________________________

128

4. นกเรยนคดวาดนละเอยด ทรายหยาบ และเศษหน เคลอนลงสกนขวดพลาสตกพรอมกนหรอไม อยางไร_____________________________________________________________________ 5. นกเรยนคดวาดนละเอยด ทรายหยาบ และเศษหน เมอเคลอนลงสกนขวดพลาสตกแลวจะมลกษณะเปน อยางไร ___________________________________________________________________________ บนทกผลกำรท ำกจกรรม ตำรำง ล าดบการตกตะกอนของสารชนดตางๆ

สำร ล ำดบกำรตกตะกอน ดนละเอยด

ทรายหยาบ

เศษหนหรอกรวด ค ำถำมหลงท ำกจกรรม แปลควำมหมำยและสรปผล 1. ล าดบการตกตะกอนของดนละเอยด ทรายหยาบ และเศษหนหรอกรวดเปนอยางไร_______________ ___________________________________________________________________________ 2. ความเรวในการตกตะกอนเกยวของกบขนาดของตะกอนหรอไม อยางไร_______________________ ___________________________________________________________________________ 3. ถาไมมน าจะเกดการทบถมของตะกอนไดหรอไม เพราะเหตใด______________________________ ___________________________________________________________________________4. สรปผลการทดลองไดอยางไร______________________________________________________ ___________________________________________________________________________ 5. มอะไรเปนวตถประสานท าใหตะกอนตดกนแนนไดบาง___________________________________ ___________________________________________________________________________

129

กำรน ำไปใช 6. นกเรยนสามารถสรางแผนผงเพอแสดงกระบวนการเกดหนตะกอนใหอยในลกษณะทเขาใจงายได อยางไร

130

หนตะกอน เกดจากการทบถมและสะสมตวของตะกอนตางๆ ไดแก เศษหน แร กรวด ทราย ดน อนทรยสาร สารเหลานถกแรงน า แรงลม พดพาไปสะสมเปนตะกอนในทตางๆ ในหนตะกอนมกมซากสตวหรอซากพชทกลายเปนหน เรยกวา ฟอสซล (fossil) ฝงอยดวยเสมอ

กรอบท 23

แบงตามลกษณะเนอหน

หนตะกอน

หนตะกอนเนอประสม หนตะกอนเนอประสำน หรอหนตะกอนเคม

สรปไดวำ

ถำนกเรยนเขำใจดแลว ลองท ำแบบทดสอบหลงเรยน เรอง หนตะกอน เพอตรวจสอบควำมเขำใจหนอยนะคะ

131

แบบทดสอบหลงเรยน เรอง หนตะกอน

ค ำสง ขอความตอไปนถกตองตามหลกวชาการหรอไม ถาถกใหเขยน ถาผดใหเขยน ..........1. เรามกพบซากของสงมชวตในหนปน ..........2. หนทรายเปนหนตะกอนทมความแขงมาก สามารถขดเหลกใหเปนรอยได ..........3. หนกรวดมน หนทราย และหนปน เปนตะกอนทงหมด ..........4. ศลาแลง เกดจากการผพงและสกกรอนของหนอคน โดยมแคลเซยมคารบอเนต เปนวตถประสาน ..........5. หนปน หนเชรต เกลอหน และถานหน เปนหนตะกอนเนอประสม ..........6. เมอหยดกรดไฮโดรคลอรกลงบนหนปน มฟองแกสเกดขน ..........7. ซากสตวโบราณ เชน ไดโนเสารมกปนอยในหนดนดาน ..........8. แรธาตทเปนวตถประสานในหนตะกอน ไดแก ซลกา เหลกออกไซด อะลมเนยมออกไซด และแคลเซยมคารบอเนต ..........9. แหลงทพบหนตะกอน ไดแก บรเวณลมแมน า ทะเล บรเวณภเขาทเคยเปน ลมน าทะเลมากอน ..........10. หนทรายแปง ใชท าหนลบมด และหนประดบ ท ำเสรจแลวตรวจค ำตอบ

กรอบถดไปไดเลยนะครบ

132

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน เรอง หนตะกอน

..........1. เรามกพบซากของสงมชวตในหนปน เพราะ เรามกพบซากของสงมชวตในหนปน ..........2. หนทรายเปนหนตะกอนทมความแขงมาก สามารถขดเหลกใหเปนรอยได เพราะ หนทรายเปนหนตะกอนทมความแขงมาก สามารถขดเหลกใหเปนรอยได ..........3. หนกรวดมน หนทราย และหนปน เปนตะกอนทงหมด เพราะ หนกรวดมน หนทราย และหนปน เปนตะกอนทงหมด ..........4. ศลาแลง เกดจากการผพงและสกกรอนของหนอคน โดยมแคลเซยมคารบอเนต เปนวตถประสาน เพราะ ศลาแลง เกดจากการผพงและสกกรอนของหนอคน โดยม เหลกออกไซดหรออลมเนยมออกไซดเปนวตถประสาน ..........5. หนปน หนเชรต เกลอหน และถานหน เปนหนตะกอนเนอประสม เพราะ หนปน หนเชรต เกลอหน และถานหน เปนหนตะกอน เนอประสานหรอหนตะกอนเคม

133

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน เรอง หนตะกอน

..........6. เมอหยดกรดไฮโดรคลอรกลงบนหนปน มฟองแกสเกดขน เพราะ เมอหยดกรดไฮโดรคลอรกลงบนหนปน มฟองแกสเกดขน ..........7. ซากสตวโบราณ เชน ไดโนเสารมกปนอยในหนดนดาน เพราะ ซากสตวโบราณ เชน ไดโนเสารมกปนอยในหนปน ..........8. แรธาตทเปนวตถประสานในหนตะกอน ไดแก ซลกา เหลกออกไซด อะลมเนยมออกไซด และแคลเซยมคารบอเนต เพราะ แรธาตทเปนวตถประสานในหนตะกอน ไดแก ซลกา เหลกออกไซด อะลมเนยมออกไซด และแคลเซยมคารบอเนต ..........9. แหลงทพบหนตะกอน ไดแก บรเวณลมแมน า ทะเล บรเวณภเขาทเคยเปนลมน าทะเลมากอน เพราะ แหลงทพบหนตะกอน ไดแก บรเวณลมแมน า ทะเล บรเวณภเขา ทเคยเปนลมน าทะเลมากอน ..........10. หนทรายแปง ใชท าหนลบมด และหนประดบ เพราะ หนทรายแปง ใชท าหนลบมด และหนประดบ

ถกตองแลวครบ พบกนใหมตอนตอไปนะครบ