Bu kitap Trkiye Cumhuriyeti Babakanlk D Ticaret Mstearl ve Hacettepe niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits ibirlii ile dzenlenen

9. Trk Dnyas Ekonomi, Kltr ve Biliim Forumu bildiri zetlerini kapsar.

9. TRK DNYASI

EKONOM, BLM VE KLTR FORUMU

(stanbul, 1113 Aralk 2009)

Bildiri zetleri

YAYINA HAZIRLAYANLARMikail CENGZTevfik Orun ZGNGlhan YAMAN

GRAFK TASARIM VE BASKIHacettepe niversitesi Basmevi

Bask Adedi 400

Ankara/2009

FORUM DZENLEME KURULUD Ticaret Mstearl Hacettepe niversitesiahin YAMAN lk ELK AVKAkkadn KAYA zkul OBANOLUsmail ATE Abide DOANM. Bahadr GLLE Cahit GELEKBurak BALKAN Mikail CENGZ

9. TRK DNYASI

EKONOM, BLM VE KLTR FORUMU

(stanbul, 1113 Aralk 2009)

Bildiri zetleri

Zhazira AABEKOVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Elen BAIRZADE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Evez BAYRAMOV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

S. Nalan BYKKANTARCIOLU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

lk ELK AVK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

zkul OBANOLU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Glcan DOSCAN AMANGELDKIZI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Mustafa E. ERKAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Mihail FORMUZAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Cahit GELEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Hseyin GKEKU / Dervi YKSEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Asiman GULYEV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Saduakasov Aydos KARTANBAYULI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Mahir NAKP / lhami VURAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Alpisbayeva Sara NURBEKOVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Nebi ZDEMR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Fikret REHML . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Abdijapar SAPARBAYEV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Yaar SARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Aygl SAYRAKUNOVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Ajar ALDARBEKOVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Fahri SOLAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Alev SLEYMAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Ahmet Burin YEREL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

9. Trk Dnyas Ekonomi, Biliim ve Kltr Forumu Program . . . . . . . . 30

Katlmclar ve Oturum Bakanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

NDEKLER

Bildiri zetleri

9. Trk Dnyas Ekonomi, Biliim ve Kltr ForumuKresel Krizde Trk Dnyas Ekonomileri ve Kltrel Destekler - Bildiri zetleri

6

Zhazira AABEKOVATrk Dnyasnn birliini Arttrma Konusunda Kelime Fonunun nemi

Gnmzde Trk halklarnn Batdan Douya, Gneyden Kuzeye uzanan topraklara yer-lemesi sevin verici bir durumdur.

Karde Trk halklar birbiriyle ilikilerini gelitirip, kltr ve ekonomi alanlarnda yakn-latlar. Son yllarda bu yaklam glendirmek, ayrldmz yadigrlarmz canlandr-mak, karde halklar arasndaki ibirliini artrmak amacyla ortak alfabe, ortak dil gibi konular gndeme getirilmektedir. Yksek bir seviyede tartlmakta olan ortak alfabe,

ortak dil konularna dnyadaki her Trk kkenli vatandan sorumlulukla bakmas doru olacaktr.

Zamann talep etmesinden dolay egemenliklerini kazanm olan Trk halklarnn alfabesi Latin harflerine tamamen geecektir. Kelime fonunun ortaklnn ise karde Trk halkla-rnn ibirliini daha da arttraca phesizdir.

Her halkn kelime fonunda insann adndan balayarak yaad yer, lke, ehir ve su adla-rna bildiren ve byk neme sahip olan onomastik birimler mevcuttur.

Trk dnyasnda Trk halklarnn kltrel ve manevi hayatnda slam dinini kabul etmesi-ne bal snmez kltr olarak kalan deerlere Arap isimleri rnek olabilir.

Trk halklarnda insanlarn ounun ad Arapadr. Sovyet dneminde ise Rusyaya bal Trk halklar vatandalarnn ounun ad Rusaya geip, gnmze kadar bir adn bir ka yazma ekli ortaya km, Trk adlar deiime uramtr. Hatta Saha, Tva, Altay Trk-leri ocuklarna Vladimir, Aleksandr, Viktorya, Ekaterina gibi adlar vermektedir. nsan adlarnn bir dilin gelimesinde, milli mirasn korunmasnda nemli rol sahip olduunu Atatrk byk bir ngryle kabul etmitir.

Trkiye Cumhuriyetinin kurulmasndan ksa bir sre sonra yaplm olan soyad reformu buna bir kant olarak gsterilebilir.

Makalede Trk dnyasnn ibirliini arttrmak iin ortak kelimelerin kullanlmasnn ya-nnda dilimizdeki yabanc kelimelerin ortak evrilmesinin meydana getirilmesiyle ilgili fikirler ortaya konulacaktr.

Elen BAIRZADETrk Cumhuriyetleri Arasnda Ticari birlii: Mevcut Durum ve Perspektifler

2008 ylndan balayarak dnya leinde sregelen nce mali, sonra ekonomik kriz dnya ekonomisinde nemli yeniden yaplanmalarn zorunluluunu ortaya koymutur. Bu s-rete lkelerin korumac politiklara ba vurmas ve d piyasalarn daha da geniletmekle birlikte, bu piyasalarda daha kalc olarak ekonomik gelimelerini garanti altna alma aba-lar da ak bir ekilde gzlemlenmektedir. Tabii ki, byle bir srete, birbiri ile sk tarihi, kltrel ve komuluk balar olan lkelerin kalc ekonomik ve ticari birlikler oluturmak

9. Trk Dnyas Ekonomi, Biliim ve Kltr ForumuKresel Krizde Trk Dnyas Ekonomileri ve Kltrel Destekler - Bildiri zetleri

7

ve sahip olduklar geleneksel d piyasalarda faaliyetlerini daha da geniletmek ynndeki almalar da doal karlanmaldr.

Bu adan baktmzda Trk Cumhuriyetleri arasnda yaplan ticari ibirlii ve bunun ge-niletilmesinin, mevcut dnya ekonomik kriz ortamnda hem bu lkelerin krizi daha kolay atlatmalar, hem de kriz sonras dnemde daha salam ve kalc d piyasalara sahip olma-lar bakmndan ok nemlidir.

statistik verileri irdelediimizde, bamszlk sonras dnemde Trk Cumhuriyetleri ara-sndak ticari ilikilerin her yl daha da gelidiini grmekteyiz.

Bu ilikilerde Trkiye ile ithalat ve ihracat ilemleri nemli paya sahipdir. Trkiyenin ba-mszlk sonras dier Trk Cumhuriyetleri ile d ticaret hacmi her yl artarak 8 mil-yar dolar gemitir ki, bunun da neredeyse yarsn ithalat oluturmaktadr. Bu lkelerin Trkiyeye ihracatnda hammaddeler daha byk paya sahip olduu halde, Trkiyeden ithalatlarnda sanayi rnleri daha yksek orandadr.

Fakat nemli bir husus Trk Cumhuriyetlerinin toplam d ticaret hacminde kendi arala-rndaki d ticaretin dk bir paya sahip olmasdr. Baktmzda, BDT yesi Trk Cum-huriyetlerinde BDT ile d ticaretin, Trkiyede ise AB ile d ticaretin daha yksek bir paya sahip olduunu grmekteyiz.

Trk Cumhuriyetleri arasnda ticari ilikilerin dzenlenmesi ve bu alandaki entegrasyon almalarna dikkat ettiimizde ise bunun ikili anlamalar, BDT, ECO, KET, DT gibi eitli platformlar erevesinde yrtldn grmekteyiz.

Grnd gibi, imdiye kadar Trk Cumhuriyetleri arasnda ticari ilikiler bazen bir bir-leri ile elikili durumda bile olabilen farkl platformlarda dzenlenmekte ve bu alanda ortak bir platform oluturulamamaktadr. Oysa, 1990l yllarn bandan itibaren, hatta Batl bilim adamlar olan P. Drucker (1993), Kubicek (1996), L. C. Thurow (1997), S. E. Wimbush (1994) gibi dnrler bile, blgedeki 6 bamsz Trk Cumhuriyetinin kendi aralarnda bir ekonomik entegrasyon veya Ortak Pazar oluturabilceklerinin doal bir hak olduunu ileri srmekteydiler.

Trk Cumhuriyetleri arasnda ticari ilikilerin ortak bir platforma oturtulamamas bu ili-kilerin gelitirilmesi ynnde bir sr engelleri de beraberinde getirmektedir. D tica-ret politikas asndan baktmzda buraya tarife oranlarndaki farkllklar, DTe ye-lik srecindeki farkl aamalar, uyumsuz ve kimi zaman elien blgesel tercihli ticaret sistemleri ve tarife d ticaret engellerini, gmrkler asndan baktmzda harmonize gmrk prosedrlerinin eksiklii, farkl belgelendirme uygulamalar, TIR sisteminin yay-gn olmamas, uzun gmrkleme ilemleri ve lojistik destek eksikliklerini (zellikle ticaret terminallerinin bulunmamas), ulatrma sektr asndan baktmzda ise vize sorunla-r, kamyon giri cretleri, kartelleme, modern kamyon filolarnn eksiklii ve demir yolu tamaclnn yaval gibi engelleri dahil edebiliriz.

lkeler arasnda ticari ilikilerin gelitirilmesi, onlar arasnda sermaye ve igc dolam-

9.